DIFTAR SCHUIFT OP NAAR HET WESTEN Alleen met diftar vallen de VANG-doelen te realiseren, zo luidt de motivatie van veel nieuwkomers onder de diftar-gemeenten. Daar komt bij dat verwerking van restafval steeds duurder wordt door de hoge verbrandingsbelasting. Toch liggen populistische sentimenten als afvaltoerisme, vervuiling van gescheiden afval en zwerfafval op de loer.
B
TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: PAUL VAN RIEL / ANP
ijna dertig jaar geleden was Oostzaan in 1993 de eerste gemeente die een gedifferentieerd tariefsysteem voor de inzameling van huishoudelijk afval invoerde, intussen beter bekend als diftar. In datzelfde jaar volgde Barendrecht met de befaamde ‘dure afvalzak’. In Breda en Lemsterland werden proeven gedaan om mensen via diftar aan te zetten tot een beter scheidingsgedrag van afval. Ook preventie - het aanschaffen van producten met minder verpakkingen - was een belangrijk doel onder de diftaravant-garde. ‘Rechtvaardigheid’ was de derde reden voor diftar. Wie bewust omgaat met afval betaalt minder; wie veel aan de straat zet, is duurder uit. Een vast basistarief gekoppeld aan een variabel tarief voor het aantal keren dat een restafvalcontainer aan de straat wordt gezet of het gewicht van het restafval, zet de mensen aan tot minder afval, zo bleek, zeker als de inzameling van gft, papier en later kunststof/PMD-afval gratis was. In tien jaar tijd groeide het aantal gemeenten dat overschakelde van twee procent in 1993 tot 27 procent in 2003. Het fenomeen sloeg vooral aan in nietverstedelijkte gemeenten in Overijssel en Limburg. In 2020 stond de teller op 48 procent, en vandaag de dag is meer dan de helft van de gemeenten in Nederland gezegend met een diftar-systeem, waarvan er intussen veel varianten zijn, zoals ondergrondse containers aan de straat die met een pasje open gaan. VERBRANDEN WORDT DUURDER Het bewustzijn bij gemeenten en inzamelbedrijven neemt toe. Vooral de landelijke doelstelling om 100 kilogram rest-
18 | GRAM #06 augustus 2021
afval per inwoner per jaar na te streven, speelt mee. Ook in opmars is het aantal gemeenten dat zegt in 2050 ‘honderd procent circulair’ te willen zijn.
VANDAAG DE DAG IS MEER DAN DE HELFT VAN DE GEMEENTEN IN NEDERLAND GEZEGEND MET EEN DIFTAR-SYSTEEM, WAARVAN ER INTUSSEN VEEL VARIANTEN ZIJN, ZOALS ONDERGRONDSE CONTAINERS AAN DE STRAAT DIE MET EEN PASJE OPEN GAAN. Maar niet alleen de duurzaamheidsdoelen spelen een rol. Steeds vaker wordt diftar overwogen omwille van kostenbeheersing. De verbranding van restafval wordt steeds duurder. De meeste goedkope contracten uit de tijd dat afvalovens met overcapaciteit kampten, lopen af. Er is een verbrandingsbelasting ingevoerd. Het is niet uitgesloten dat er een CO2-belasting komt.
In 2021 zijn onder meer Wijk bij Duurstede en Noordoostpolder overgeschakeld op diftar. De gemeenten Maasgouw, Leeuwarden, Wormerland, Zoetermeer en Roerdalen besloten ertoe. Andere gemeenten, zoals Utrechtse Heuvelrug zijn diftar aan het verkennen. Het gaat niet altijd zonder slag of stoot. Angst voor ‘afvaltoerisme’ en ‘afvaldumping’ speelt snel op. Tegenstanders reppen van administratieve rompslomp en ‘discriminatie’ van mensen met veel medicijnafval of gezinnen met baby’s die veel luierafval hebben. Vooral populistische sentimenten grijpen snel om zich heen vanwege het gemakkelijke gebruik van sociale media. In Wijk bij Duurstede speelden al deze argumenten al vóór de invoering op 1 april 2021. “We wisten al in december bij een marktverkenning voor de verwerking van restafval dat de kosten zouden stijgen. Bij de aanbesteding bleek dat de kosten ten opzichte van het oude contract bijna verdubbelden”, zegt afvalmanager Mario Batenburg. Door politieke sentimenten in de gemeenteraad maar ook in een ‘burgercollectief’, ontstond het beeld dat diftar en niet het nieuwe contract voor het restafval de oorzaak was van de prijsstijging. “Achteraf gezien hadden we eerder met de campagne moeten beginnen, want nu stonden we dit voorjaar al met 1-0 achter”, voegt bestuursadviseur Martine van der Woude toe. POSITIEVE EERSTE ERVARINGEN Toch meldt de gemeente al leuke resultaten van de eerste drie maanden diftar. Het aantal keren dat de containers aan de straat werden gezet halveerde grofweg, het tonnage restafval nam af en de ge-
