Parliament Autumn 2018

შემოდგომა Autumn 2018 15 GEL

National Politics & International Partners of Georgia

Strong Parliament Strong Oversight Better Democracy

CONTENT

3-7

„ახალი რეგლამენტი პარლამენტის გაძლიერებას ემსახურება“ „NEW RULES OF PROCEDURE STRENGTHENS THE PARLIAMENT“

6-11

„კარგი პარლამენტები ერთ დღეში ვერ იქმნება“

12-17

პარლამენტარიზმის განვითარების ახალი ეტაპი საქართველოში

18-19

20-23

„GOOD PARLIAMENTS ARE NOT MADE IN A DAY“

NEW STAGE OF PARLIAMENTARY DEVELOPMENT IN GEORGIA „ბრიტანეთის მაგალითი შესაძლოა არ იყოს შესაფერისი სხვა ქვეყნებისთვის, პოლიტიკაში არავის აქვს მონოპოლია სიბრძნეზე“ „BRITAIN’S PARLIAMENT MAY NOT BE A SUFFICIENT EXAMPLE FOR OTHER NATIONS – “NOBODY, IN POLITICS, HAS A MONOPOLY OF WISDOM“

„ოპოზიციას ექნება შესაძლებლობა, კომიტეტებზე მინისტრების მოწვევის შესახებ გადაწყვეტილება თავად მიიღოს“ „OPPOSITION WILL HAVE THE OPPORTUNITY TO MAKE DECISIONS ABOUT THE CONVENING OF MINISTERS ON THE COMMITTEES THEMSELVES“

24-27

„პარლამენტში სხვადასხვა თვალსაზრისი ეჯახება ერთმანეთს, მაგრამ ეს უნდა მოვაქციოთ ცივილიზებულ ჩარჩოში“

28-33

„ევროპის საბჭოსთან საქართველოს თანამშრომლობა სხვადასხვა პოზიტიურ შედეგს აჩვენებს“

34-35

საქართველოს პარლამენტის ახალი რეგლამენტი და საზედამხედველო ფუნქციის გაუმჯობესება

36-37

„საქართველო არის ერთ-ერთი თუ არა, ყველაზე პროგრესული ქვეყანა ევროპის სამეზობლოში“

38-39

„აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ ანგარიშვალდებულება უნდა იგრძნოს პარლამენტის წინაშე“

40-43

44-49

50-53

„DIFFERENT VIEWS COME INTO CONFLICT IN PARLIAMENT, BUT IT SHOULD FIT INTO A CIVILIZED FRAMEWORK“

„GEORGIA’S COOPERATION WITH THE COUNCIL OF EUROPE HAS SEVERAL POSITIVE RESULTS TO SHOW“

NEW RULES OF PROCEDURE AND IMPROVEMENT OF OVERSIGHT FUNCTION

„GEORGIA IS ONE OF THE MOST PROGRESSIVE NEIGHBORHOOD COUNTRIES; IF NOT THE MOST“

„THE EXECUTIVE GOVERNMENT SHOULD BE ACCOUNTABLE TO THE PARLIAMENT“

„ეს ტოვებს შანსს, რომ მკვდრადშობილი კომისიები შეიქმნას - კონსტიტუციონალისტი „ქართულ ოცნებას“ რეკომენდაციაზე მიუთითებს“ „THIS LEAVES POSSIBILITY FOR THE CREATION OF DEADLY COMMISSIONS - CONSTITUTIONALIST INDICTS “GEORGIAN DREAM” PARTY FOR THE RECOMMENDATION“ „ვერ წარმომიდგენია ძლიერი პარლამენტი, ძლიერი აპარატის გარეშე“ „I CANNOT IMAGINE A STRONG PARLIAMENT WITHOUT A POWERFUL ADMINISTRATION“ „ევროპული სტილის საპარლამენტო სისტემა, რომელიც ახლა მკვიდრდება ჩვენს ქვეყანაში, მხოლოდ, ძლიერი, ქმედითი, ანგარიშვალდებული და სანდო საკანონმდებლო ორგანოს პირობებში იარსებებს“` „THE EUROPEAN-STYLE PARLIAMENTARY SYSTEM, WHICH IS NOW BEING ESTABLISHED IN OUR COUNTRY, CAN ONLY EXIST WITH A STRONG, EFFECTIVE, ACCOUNTABLE AND RELIABLE LEGISLATIVE BODY IN PLACE“

შიო მღვიმელის ქ. #15 საქართველო, თბილისი 0179

Observer Media Group Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე Managing Director Nino Sharashidze nino.sharashidze@observer.com.ge

2

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

info@observer.com.ge TEL: +995 558 519 519

ირაკლი კობახიძე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე : „ახალი რეგლამენტი პარლამენტის გაძლიერებას ემსახურება“

Irakli Kobakhidze, The Chairperson of the Parliament of Georgia „New Rules of Procedure Strengthens the Parliament“ 3

ნინო შარაშიძე

რ

NINO SHARASHIDZE

ოგორ შეაფასებთ პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმას, რა არის მისი ძლიერი მხარეები? პარლამენტის რეგლამენტის მიმდინარე რეფორმა წარმოადგენს 2017 წლის მასშტაბური საკონსტიტუციო ცვლილებების გაგრძელებას. ხსენებული საკონსტიტუციო რეფორმის უმთავრესი მიზანი იყო მმართველობის საპარლამენტო მოდელის დახვეწა და საქართველოს ევროპული ტიპის კლასიკურ საპარლამენტო რესპუბლიკად საბოლოო ჩამოყალიბება. ამ თვალსაზრისით ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი გახლდათ პარლამენტის ინსტიტუციური გაძლიერება და მისი როლის გამოკვეთა ქვეყნის მართვაში. შესაბამისად, პარლამენტის ახალი რეგლამენტის პროექტი ითვალისწინებს დამატებით გარანტიებს პარლამენტისადმი მეტი ანგარიშვალდებულებისა და გამჭვირვალობის უზრუნველსა-

4

H

ow would you assess the Rules of Procedure reform?

What are its stronger parts?

The current reform of the Parliament’s Rules of Procedure is the continuation of the large scale Constitutional reform of 2017.

The major objective of this constitutional reform was amelioration of the Parliamentary governance model and final transformation of Georgia into a European-type classical Parliamentary Republic. In this respect, one of the major aspects of the reform was institutional strengthening of the Parliament and underlining its prominent role in the governance of the country. Respectively, the new project of the Rules of Procedure envisages additional guarantees for greater oversight by and transparency before

ყოფად. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შესაბამისად ძლიერდება რიგი მექანიზმები, მაგალითად - მარტივდება უნდობლობის გამოცხადების წესი, ინტერპელაცია; შემოდის პრემიერ-მინისტრის ყოველწლიური მოხსენება. გარდა ამისა, უშუალოდ რეგლამენტის პროექტი ითვალისწინებს კომიტეტის შემადგენლობაში არსებული ფრაქციის წევრების მოთხოვნით, ან კომიტეტის წევრთა უმრავლესობის გადაწყვეტილებით, მთავრობის წევრებისა და პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული თანამდებობის პირების ვალდებულებას, დაესწრონ კომიტეტის სხდომებს, პასუხი გასცენ შეკითხვებს და წარადგინონ გაწეული საქმიანობის ანგარიში; გარდა ამისა, თითოეული მინისტრი ვალდებული იქნება, წელიწადში არანაკლებ ერთხელ, მინისტრის საათის ფორმატში წარსდგეს პარლამენტის წინაშე. რეგლამენტით, ასევე, ხდება პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული ორგანოებისგან ინფორმაციის მისაღებად ანგარიშების ნიმუშების შემოღება, რომელსაც პარლამენტი დაამტკიცებს. აღნიშვნას იმსახურებს ის გარემოებაც, რომ რეგლამენტი იხვეწება საკანონმდებლო ტექნიკის თვალსაზრისით, მისი სტრუქტურა იქნება უკეთ აღქმადი და მასში აღარ იარსებებს ურთიერთგამომრიცხავი ნორმები. რამდენად არის ახალი რეგლამენტით ოპოზიციის უფლებები დაცული? პარლამენტის ახალი რეგლამენტის პროექტი ითვალისწინებს ფართო გარანტიებს ოპოზიციის სრულფასოვანი მონაწილეობისათვის საპარლამენტო ცხოვრებაში. კერძოდ, ოპოზიციას აქვს წინასწარ დადგენილი კვოტები პარლამენტის კომიტეტებში, საპარლამენტო დელეგაციებში, მუდმივმოქმედ საპარლამენტო საბჭოებში. კონსტიტუციის ახალი რედაქციით დადგენილი სტანდარტის შესაბამისად, რეგლამენტშიც აისახება ოპოზიციის უფლებების ზრდა საგამოძიებო კომისიის შექმნისას - საგამოძიებო კომისიები შეიქმნება დეპუტატთა სრული შემადგენლობის 1/3-ის გადაწყვეტილებით და აღარ იქნება საჭირო საპარლამენტო უმრავლესობის თანხმობა.

the Parliament. Specifically, according to the new version of Georgian Constitution, a few mechanisms will become stronger; for instance, the procedures of the no-confidence vote and interpellation are getting easier; and Prime-Minister’s annual address is being introduced. Besides, the Rules of Procedure project envisages the duty of the members of the Government and other officials answering before the Parliament to attend the Parliamentary Committee meetings, answer questions, and report their activities; besides, each minister will be responsible to address the Parliament in a format of the ministerial hour.

By the Rules of Procedure, for the purpose of receiving information, sample reporting by the bodies responsible before the Parliament is being introduced. These sample reports will be approved by the Parliament. It is noteworthy that the Rules of Procedure is improved from the point of view of legislative technique. Its structure will be easier to perceive and there will not be any mutually exclusive norms.

How are the rights of the opposition protected by the new Rules of Procedure?

The project of the new Rules of Procedure of the Parliament envisages broad guarantees for the opposition’s full participation in the Parliamentary life. Specifically, the opposition will have established quotas within the Parliamentary committees, Parliamentary delegations, permanent Parliamentary Councils. According to the new standards set by the new version of Constitution, broadening of the opposition’s rights will also be reflected in the Rules of Procedure while creating an investigative commission: The investigative commissions will be created by the decision of one third of the full composition of the MPs and there will be no requirement for the approval by the Parliamentary majority any more.

5

კარგი პარლამენტები ერთ დღეში ვერ იქმნება

Good Parliaments Are Not Made in a Day ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

ს

S

რეგლამენტის რეფორმები საქართველოში თქვენ წელს ორჯერ შეაფასეთ, პირველად იანვარში, მეორედ კი - ივლისში. მიუხედავას იმისა, რომ ორ შეფასებას შორის ექვსი თვე იყო გასული, რაც, შესაძლებელია, არ იყოს საკმარისი დრო დიდი ცვლილებებისთვის, თქვენ მაინც დადებითი ცვლილებები შენიშნეთ. როგორ შეაფასებდით საქართველოში საპარლამენტო ზედამხედველობის ფუნქციას? ცვლილება ჯერ არ მომხდარა, მაგრამ მეორე შეფასება მოიცავდა

You made a thematic assessment of the Rules of Procedure reform in Georgia twice this year, one was in January and the second in July, although six months is not enough time for big changes, you still found some positive changes, overall, how do you assess the Parliamentary Oversight Function in Georgia?

ერ ევან პოლ სილქი ბრიტანელი ექსპერტია, რომელმაც საქართველოში საპარლამენტო რეგლამენტის რეფორმები, წელს, ორჯერ შეაფასა. ინტერვიუში, ჟურნალ პარლამენტთან, სილქი საუბრობს საპარლამენტო რეგლამენტის რეფორმების დადებით მხარეებზე. მან ასევე ისაუბრა ბრიტანულ პარლამენტზე, მაგრამ რაც უფრო მნიშვნელოვანია, მან ხაზი გაუსვა იმას, რომ აუცილებელია, საქართველოს პარლამენტის დადებით მუშაობას უწყვეტი ხასიათი ჰქონდეს.

6

ir Evan Paul Silk is a British expert who carried out assessments of the rules of procedure reforms in Georgia on two occasions earlier this year. In this interview with the Parliament Magazine, Silk draws on the positives in the rules of procedure reform in Georgia. He also talked about the example of the British Parliament but, more significantly, he emphasized that the positives recorded by the Parliament of Georgia must be continually pursued.

ცვლილებების განხორციელების წინადადებებს. ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა იმან, თუ რამდენ ადამიანს სურს საქართველოში ცვლილებების დანახვა. ეს იყო პროცესი და რეფორმა, რომელშიც წამყვანი როლი საქართველოს ჰქონდა, მე კი საპარლამენტო პროცედურის გარე ექსპერტად მომიწვიეს, რომელსაც გარედან უნდა გაეკეთებინა შეფასება განხორციელებულ ცვლილებებზე. ვფიქრობ, რაც საქართველომ გააკეთა, ეს დადებითი რამ არის - იმდენად უცხადებდე ნდობას იმას, თუ რას აკეთებენ შენი თანამემამულეები, რომ თხოვო გარედან შემოსულ პირს მოვიდეს და შეაფასოს. როგორც გარე პირი, შენ ვერასოდეს გაიგებ ბოლომდე ყველაფერს იმ ქვეყნის პოლიტიკურ კულტურაზე, რომელშიც მიდიხარ. მაგრამ შენ შეგიძლია, გარე ექსპერტული ცოდნა შეთავაზო, თუ დოგმატური არ ხარ მასთან მიმართებაში და თუ არ არიგებ ხალხს ჭკუას, როგორ უნდა გაკეთდეს საქმე. ქართულ პრობლემებს სწორედ ქართული გადაჭრის გზები ესაჭიროება. ცვლილებების პროცესი მიმდინარეობს პირველი ვიცე სპიკერის მსგავსი პირების ლიდერობით. დასაკვირვებლად ეს ძალიან შთამბეჭდავი პროცესია. ვფიქრობ, ახალ რეგლამენტში ბევრი ნოვატორული რამ შევიდა. მაგალითად, თემატური მომხსენებლები, პარლამენტში აღმასრულებელი ანგარიშვალდებულების უფრო ეფექტიანი ფორმები, ინტერპელაციის ახალი პროცედურა, მინისტრთა დაკითხვისა და ანგარიშვალდებულების ახალი გზები. ბევრ სხვა პარლამენტს შეშურდებოდა იმის, თუ როგორ არის რეგულირებული ნდობის ჯგუფი და როგორ არის გადანაწილებული მისი წევრობა პარლამენტის სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფს შორის. ასევე, მინდა ვახსენო ისიც, რომ გენდერული თანასწორობის საბჭოსა და ღია მმართველობის საბჭოს დღეს უკვე ზედამხვედველობითი ფუნქციებიც აქვთ. ეს ნოვატორულია და, ძალიან მისასალმებელი. ყოველივე ეს მნიშვნელოვანი და სასარგებლო ცვლილებების მაგალითებია ზედამხედველობის ფუნქციის გაზრდის მიზნით. მე მჯერა, რომ რეფორმების პროცესი კარგ პარლამენტში არასოდეს მთავრდება. კარგი პარლამენტი ყოველთვის ცდილობს საპროცედურო წესების გაუმჯობესებას. არსებობს რაღაცები, რისი გაკეთებაც შეიძლება მომავალში საქართველოს პარლამენტის გაუმჯობესებისთვის. დარწმუნებული ვარ, არსებობს ისეთი რამ, რაც შეიძლება განხორციელდეს საფრანგეთის პარლამენტში, გერმანიის პარლამენტში, ბრიტანეთის პარლამენტში და ნებისმიერ სხვა პარლამენტში, რათა მათ თავისი საქმიანობა გააუმჯობესონ. მაგრამ სრულიად დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ ის წინადადებები, რომლებიც ახლა საქართველოს პარლამენტშია - რომლებიც, როგორც ვიცი, ჯერ ფორმალურად არ მიუღიათ - აუცილებლად გაზრდის ზედამხედველობით ფუნქციას. პირველ შეფასებაში, თქვენ ახსენეთ, რომ არსებობს რაღაცეები, რომელთა მიღწევა სასურველია, მაგრამ ვერ მიიღწევა, პირველ რიგში, იმის გამო, რომ არ არსებობს საკმარისი შესაძლებლობა მომზადებისთვის და განხორციელებისთვის, და მეორე მხრივ, იმის გამო, რომ არ არსებობს პოლიტიკური ნება. თუ შეიძლება, უფრო ვრცლად მოგვიყევით ამის შესახებ. ეს ზოგადი მითითება იყო. ყოველ კარგ პარლამენტს სურს თავისი რეგლამენტის გაუმჯობესება და საქმიანობის უკეთ წარმართვა. შეიძლება, იდეალურ სამყაროში არსებობს აბსოლუტურად სრულყოფილი საპარლამენტო პრაქტიკა, მაგრამ ეს თეორიულად არსებული სრულყოფილი საპარლამენტო პრაქტიკა ვერ მიიღწევა ვერც ერთი პარლამენტის მიერ პოლიტიკური და პრაქტიკული მიზეზების გამო. შესაძლებლობით დავიწყებ. აშშ-ის კონგრესში თითოეულ კომიტეტს 30 ან 40 თანამშრომელი ჰყავს. მათ მეტის გაკეთება შეუძლიათ, ვიდრე ბრიტანეთის პარლამენტის თანამშრომლებს, ბრიტანეთის

The change hasn’t happened yet, but the proposals for change are those that are contained in that second assessment. I was very impressed by the desire for change among many people in Georgia. It was very much a Georgian driven process and reform, and I was brought in as an external expert in parliamentary procedure to give my assessment from an external viewpoint of the changes. I think that’s a positive thing that was done in Georgia – to have enough confidence in what your compatriots are doing to ask for somebody from outside to come in and make an assessment.

As an outsider, you’re never going to understand everything about the political culture of the country you’re coming to, but you can bring that external expertise as long as you’re not dogmatic about it, as long as you don’t tell people how things must be done. Because it has to be Georgian solutions to Georgian problems. The process of change is continuing with the people like the first vice speaker in the lead. It’s a very impressive process to observe.

I think there’d been some really innovative things that have been included in the new rules procedure. Things like thematic rapporteurs, the more effective forms of executive accountability to parliament, the new interpellation procedure, the new ways in which ministers can be questioned and held to account. I think the way the Group of Trust is now regulated and the way its membership is shared between the different interest groups inside the parliament, is something which many other parliaments would be envious of. I would also mention that the Gender Equality Council and the Open Government Council now have oversight functions. That’s innovative and very welcome. All these are examples of important and valuable developments to increase the oversight function.

I believe that the process of reform in a good parliament never ends. A good Parliament always looks to improve its rules of procedure. There are things that can be done to improve the Georgian Parliament in the future. I’m sure there are things that can be done in the French Parliament, the German Parliament, the British Parliament, and every other Parliament to improve the way it operates. But certainly, I’m very confident in saying that, the proposals which are now before the Georgian parliament – I believe they haven’t yet been formally adopted – will certainly increase the oversight function.

In your first assessment, you mentioned that there are things that are desirable, but will not be achieved, firstly because capacity is lacking to draft or to implement and secondly because of the absence of the political will, could you elaborate on this?

That was a general point. Every good parliament is always going to want to improve its rules of procedure and to do things better. Perhaps in an ideal world there is an absolutely perfect form of parliamentary practice, but that theoretically perfect form of parliamentary practice is not going to be obtainable in any parliament for political reasons and practical reasons.

Let me start off with capacity. In the US Congress, each

7

პარლამენტი კი უფრო მეტი თანამშრომლითაა დაკომპლექტებული, ვიდრე საქართველოს პარლამენტი, თავის მხრივ, საქართველოს პარლემენტს კი მეტი თანამშრომელი ჰყავს, ვიდრე, მაგალითად, აფრიკული ქვეყნების პარლამენტებს. თითოეულ პარლამენტს მხოლოდ იმის გაკეთება შეუძლია, რის შესაძლებლობასაც მას რესურსი აძლევს. თუ არ გაქვს რესურსები, რომ კანონმდებლობის ანალიზი გააკეთო, თუ არ გყავს ხალხი ან თანხა, რომ ეს გააკეთო, მაშინ მასთან დაკავშირებული რეგლამენტის ქონას აზრი ეკარგება. სწორედ ამაზე ვსაუბრობდი, როცა რესურსი, შესაძლებლობების, თანხისა და ადამიანის ნაკლებობა ვახსენე. მეორე მხრივ კი, ზოგჯერ, ჩემნაირი გარე პირი ფიქრობს, რომ გარკვეული რაღაცის შეცვლა სასურველი იქნებოდა. შეიძლება, მე

მიუხედავად მკვეთრი პოლიტიკური განსხვავებებისა საქართველოს პარლამენტში, ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა სხვადასხვა ფრაქციების მხრიდან იმის გააზრებამ, რომ ისინი იქ ერთი საქმისთვის არიან. ვფიქრობდე, რომ კარგი იქნებოდა საქართველოში საპარლამენტო რეგლამენტი ამა თუ იმ მხრივ შეიცვალოს. მერე კი შეიძლება ვიღაცამ მითხრას, რომ ეს არასოდეს იმუშავებს საქართველოში, რადგან ინტერესტთა გარკვეული ჯგუფი ამას არ დაუშვებს. ამიტომაც, როცა გარე დამკვირვებელი ხარ, უნდა იაზრებდე, რომ ყოველ ქვეყანაში ყოველთვის იქნება მნიშვნელოვანი პოლიტიკური თავისებურებები. ბოლო 10 წლის განმავლობაში ბედნიერება მქონდა 20-25 სხვადასხვა ქვეყანაში მემუშავა და ყოველთვის მიხდებოდა გამეაზრებინა, რომ თითოეულ მათგანს აქვს საქმის კეთების საკუთარი გზა და არ არსებობს რაიმე ერთი რეგლამენტი, რომელსაც ყველა მათგანს მოვარგებდით. ასე რომ, არსებითად, ეს იყო, რის თქმასაც ვცდილობდი. ეს იყო ზოგადი მითითება; და არა მითითება, რომლითაც მე საქართველოს ვაკრიტიკებდი. ასევე ერთი რამ, რისი თქმაც მინდა, მიუხედავად მკვეთრი პოლიტიკური განსხვავებებისა საქართველოს პარლამენტში, ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა სხვადასხვა ფრაქციის მხრიდან იმის გააზრებამ, რომ ისინი იქ ერთი საქმისთვის არიან. ყველა მათგანს სურს, რომ უფრო ეფექტიანი პარლამენტი ქონდეთ. საქართველოში ყოფნის დროს, ნამდვილად არ შემინიშნავს, რომ რეგლამენტის რეფორმის პოლიტიკური ნება არ იყო. რასაკვირველია, პირებს სურდათ, რომ რეფორმა ისე გატარებულიყო, როგორც ეს მათ პირად ინტერესებში იყო. მაგრამ, მთლიანობაში დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ პარლამენტარებს ყველა მხრიდან სურდათ, ემუშავათ იმ მიზნით, რომ უფრო ეფექტიანი პარლამენტი ჰქონდეთ, რომელიც აღიარებს როგორც (საპარლამენტო) უმრავლესობის, ისე უმცირესობის უფლებებს. რა არის საპარლამენტო ზედამხედველობის ბრიტანული მაგა­ ლითი და რა შეუძლია საქართველოს ისწავლოს მისგან? ჩვენ, ხანგრძლივი საპარლამენტო ტრადიცია გვაქვს, მაგრამ სრულყოფილი არ არის. ყოველთვის ვცდილობთ, რეფორმები გავატაროთ. ამიტომ, არის ხალხი, რომელიც გეტყვით, რომ ბრიტანეთში შეიძლება ზედამხედველობის გაუმჯობესება. ზედამხედველობის კონტექსტში, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, 8

committee has got 30 or 40 staff. They can do far more than the staff of the British parliament, and the British parliament is more generously staffed than the Georgian parliament and the Georgian parliament is more generously staffed than some of the parliaments in Africa for example. Each Parliament can only do what its resources allow. So if you don’t have the resources to analyse legislation, if you don’t have the money or the people to do it, then it’s pointless having rules of procedure that provide for it to be done. So that was what I was saying about resources, a lack of capacity, a lack of money, a lack of people to do things.

The other side of it is that sometimes, something might look desirable to an outsider like me. I might think that it would be very good to change the Georgian rules of procedure in a particular way. Then I am told that it will never work in Georgia because, for example, this particular interest group won’t allow it to happen. So you have to recognize that, if you’re an external observer, there are always going to be political imperatives inside every country. I’ve been fortunate in the last 10 years to work in about 20 or 25 different countries and I have always had to recognize that each country has its own way of doing things and there isn’t a one-size-fits-all rules of procedure that will suit every country.

So that was essentially what I was trying to say. It was a general point; it was not a point in which I was being critical of Georgia. And one thing I think I would say is that, while there are clearly a strong differences of political opinion inside the parliament of Georgia, I was very impressed by the willingness

while there are clearly a strong differences of political opinion inside the parliament of Georgia, I was very impressed by the willingness of people from the different factions to recognize that they were all in it together. of people from the different factions to recognize that they were all in it together. They all have an interest in having an effective parliament. I certainly didn’t detect when I was in Georgia that there was a sort of general lack of political will for rules of procedure to be reformed. Of course individuals wanted rules of procedure to be reformed in a way which suited their particular interests. But overall my view was that the parliamentarians from all sides were willing to work to have an effective parliament which recognizes the rights of the majority and the rights of the minority.

What is a British example of parliamentary oversight and what lessons can Georgia draw from it?

We have a long parliamentary tradition, but it’s by no means perfect. And we’re always trying to reform the way in which we do things. This is why there will be people who will tell you that oversight could be improved in Britain.

რომ ჩვენი ბრიტანელი მინისტრები პარლამენტის წევრები არიან, ისინი არ არიან პარლამენტისგან ცალკე, როგორც ეს არის საფრანგეთში. გვაქვს ძალიან ძლიერი ტრადიცია, რომლის მიხედვით, ყოველი ნაბიჯისთვის, რომელსაც მინისტრი გადადგამს, ის საბოლოოდ პასუხს პარლამენტის წინაშე აგებს. არსებობს ორი ასპექტი, რომელიც საინტერესო და რელევანტურია ქართული კონტექსტისთვის. პირველი ასპექტი პარლამენტში მინისტრების დაკითხვაა. კვირაში ოთხი დღე, ყოველ დღე ერთი საათი, მინისტრი კითხვებს პასუხობს, ან რამდენიმე მინისტრი პასუხობს კითხვებს, რომლებსაც პარლამენტის წევრები უსვამენ. ეს კითხვები სხვადასხვა მინისტრებს შორის არის გადანაწილებული სამართლიანად. უფროსი მინისტრები კითხვებს თვეში ერთხელ პასუხობენ, მაგრამ ზოგი მინისტრი - ყოველ დღე. მაგალითად, საგარეო საკითხთა მინისტრი კითხვებს თვეში ერთხელ პასუხობს, ისევე, როგორც ენერგეტიკის მინისტრი. ასევე ყოველ კვირა, პრემიერ მინისტრი პასუხობს კითხვებს ნახევარი საათი. ეს ბრიტანეთის პოლიტიკური ცხოვრების ფუნდამენტური ნაწილია: ყოველ ოთხშაბათ დღის 3 საათიდან 3:40-მდე, პრემიერ მინისტრი პარლამენტარების კითხვებს პასუხობს. ასე რომ, ეს ის გზაა, რომლითაც მინისტრები ანგარიშვალდებულები რჩებიან. მაგრამ ყველაზე ეფექტური ზედამხვედველობა კომიტეტების სისტემიდან გამომდინარეობს. ჩვენ საერთაშორისო დონეზე ორი სახის კომიტეტის უცნაური თავისებურების გამო გამოვირჩევით. გვაქვს კომიტეტები, რომლებსაც კანონდმდებლობა ეხება, მაგრამ გვაქვს, ასევე, კომიტეტები, რომელთა უშუალო პასუხისმგებლობა მხოლოდ ზედამხედველობაა. თითოეულ სამთავრობო დეპარტამენტს, თითოეულ სახელმწიფო დეპარტამენტს, ჰყავს კომისია, რომელიც დეპარტამენტის საქმიანობას აკონტროლებს. ასე, მაგალითად, არის თავდაცვის კომიტეტი, რომელიც ზედამხედველობს თავდაცვის სამინისტროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს შინაგათ საქმეთა კომიტეტი ზედამხედველობს და ასე შემდეგ. ამ კომიტეტებს გააჩნიათ უფლებამოსილება, რომ ამ დეპარტამენტებიდან ინფორმაცია ნახონ, მოიწვიონ მინისტრები და თანამდებობის პირები და შეისწავლონ ყველაფერი, რაც დეპარტამენტის ხარჯებს, ადმინისტრაციას და პოლიტიკას ეხება. კომიტეტებს აქვთ უფლება საკუთარი გამოძიება წარმართონ, რაც კონტროლის უმნიშვნელოვანესი და ძლიერი ინსტრუმენტია. პლენარული კითხვა-პასუხი და კომიტეტების ზედამხედველობითი ფუნქცია ანგარიშვალდებულების ეფექტიან საშუალებებს წარმოადგენს. მემარცხენე ბრიტანელ პარლამენტარებს, მთელ რიგ საკითხებზე, მემარჯვენე პარლამენტარებისგან განსხვავებული შეხედულებები აქვთ, რის გამოც, მხარეებს შორის დაპირისპირება არსებობს. ეს პარლამენტისთვის დამახასიათებელი ჩვეულებრივი მოვლენაა. მაგრამ, მათ შორის თანამშრომლობაც არის. ჩემი გამოცდილებიდან, მიუხედავად იმისა, რომ ამ ადამიანებს ერთმანეთისგან მკვეთრად განსხვავებული შეხედულებები აქვთ ბევრ საკითხზე, ბევრ საკითხზე მათ ერთნაირი შედეგის დანახვა სურთ. მაგალითად, ადამიანები, შეიძლება, განსხვავებულად უყურებდნენ იმას, თუ რა არის ქვეყნის მართვის საუკეთესო ეკონომიკური მექანიზმი, მაგრამ ყველა მათგანს სურს, რომ შვილებმა კარგი განათლება მიიღონ; ყველა მათგანს სურს, რომ საავადმყოფოები კარგად ფუნქციონირებდეს; ყველა მათგანს სურს, რომ სხვა ქვეყნებთან კარგი ურთიერთობა გვქონდეს; ყველა მათგანს სურს, რომ ეფექტიანი შეიარაღებული ძალები გვყავდეს. ამიტომ, ბრიტანეთის პარლამენტში უფრო მეტი თანამშრომლობაა, ვიდრე, დაპირისპირება. პირველი შეფასების მერე, გაჩნდა მინისტრის საათი, როდესაც, მინისტრი ვალდებულია, წელიწადში ერთხელ წარდგეს და მიუხედავად იმისა, რომ ეს უფრო ეფექტიანი მექანიზმია, ვიდრე

The important thing to remember in the context of oversight is that in Britain our ministers are all members of parliament, so they’re not separate from parliament as in France. There is a very strong tradition that for every action that a minister takes, he or she is ultimately answerable to parliament. There are two aspects to that which are interesting and relevant in the Georgian context. One is the questioning of ministers in parliament. Four days a week, for an hour each day, a minister answers questions, or several ministers answer questions, from members of parliament. Those questions are distributed between the different ministers in a fair way. Senior ministers answer questions once every month, but some minister or other answers questions every day. So for example, the Minister for foreign affairs will answer once a month and Minister for energy will also answer once a month and so on. Also every week, for half an hour, the Prime Minister answers questions. This is a very fundamental part of political life in Britain: every Wednesday afternoon from 3:00 o’clock till about 3:40 the Prime Minister answers questions from members of parliament. So that’s an obvious way in which ministers are held to account.

But I think that more effective oversight comes through a system of committees. Now, we are unusual internationally in having two sorts of committees. There are committees which deal with legislation, but there are also committees which only have the responsibility for oversight. Each government department, each department of State, has a committee which oversees the department’s work. So there is a defence committee overseeing the Ministry of Defence, a committee on the interior ministry overseeing the interior ministry, and so on. These committees have the power to look at information from these departments, to call ministers and officials before them and to examine anything to do with expenditure of that department, the administration of that department or the policy of that department. The committees can initiate their own inquiries. That’s a very important and powerful tool of oversight.

So both the question time in plenary and the oversight committees are very effective means of accountability. British MPs from the left of politics have a different view on many issues from MPs from the right of politics, and there is confrontation between these two sides. That’s a normal feature of parliamentary life.

But there’s also a lot of cooperation as well. My experience in Britain is that although people have strongly different views about some things they all want common outcomes on many issues. So people, for example, may have different views of the best economic mechanisms for governing the country, but they all want children to learn well; they all want hospitals to function well; they all want us to have good relations with other countries; they all want our armed forces to be effective. So, there’s a lot more cooperation than confrontation inside the British parliament.

After the first assessment, the Minister’s Hour, when each Minister is obliged to appear at least once a year, has been established, although it is a much more effective mechanism than the previous Government Hour, it doesn’t

9

წინა „სამთავრობო საათი“, ის მაინც არ არის საკმარისი, თქვენი შეფასების მიხედვით. რას ფიქრობთ ამაზე? ძალიან მიხარია, რომ რეგლამენტი შეიცვალა იმისთვის, რომ „მინისტრის საათი“ უფრო ეფექტური გამხდარიყო. ახლა გაქვთ სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს, წელიწადში ერთხელ, ყოველი მინისტრის წარდგომას პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე და ეს შესანიშნავი ცვლილებაა. ვფიქრობ, შესაძლებელია, რომ მომავალში ამან უფრო ხშირი ხასიათი მიიღოს. ვფიქრობ, იქამდე, რომ საქართველოს პრემიერ-მინისტრი პარლამენტის წინაშე ყოველკვირა წარდგეს, დიდი გზაა გასავლელი. წელიწადში ერთხელ მოსვლა კარგია, მაგრამ, იქნებ, მინისტრების წარდგომის სიხშირე თანდათან გაიზარდოს, იქნებ, ორჯერ წარდგომით შეიცვალოს. ბრიტანული სისტემა ძალიან განსხვავებულად მუშაობს, მაგრამ, მიმაჩნია, შესაძლებელი იქნებოდა ახალი პროცედურის შემოღება, რომელიც უზრუნველყოფდა მინისტრებისა და პრემიერ-მინისტრის უფრო ხშირად მოსვლას პლენარულ სხდომაზე. ქუთაისის პარლამენტის შენობას არაეფექტიანი უწოდეთ საპარლამენტო სისტემისთვის, წინა წელს იგივე თქვა ჩვენთან ინტერვიუში, ყოფილმა სპიკერმა, დავით უსუფაშვილმა. როგორ ფიქრობთ, პოლიტიკური ნების ნაკლებობასთან გვაქვს საქმე თუ ობიექტური მიზეზი არსებობს ამისთვის? როგორც უცხოელს, ისევ და ისევ, მიჭირს რამის თქმა საკითხზე, რომელიც ასეთი სენსიტიურია საქართველოში. მხოლოდ ერთი ქვეყანა ვიცი, რომელშიც პარლამენტი მთავრობისგან განსხვავებულ ქალაქში იკრიბება. არის ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა ავსტრალია და ნიდერლანდები, რომელთა დედაქალაქები ყველაზე დიდი ქალაქები არაა, მაგრამ ერთადერთი ქვეყანა, რომლის სამთავრობო ოფისები ერთ ქალაქშია, ხოლო პარლამენტი - მეორეში, არის კოტ-დ’ივუარი. მესმის, რომ ყველა ქვეყანაში, მათ შორის - ჩემსაშიც, ხალხი ამბობს, რომ ზედმეტად ბევრი რამაა კონცენტრირებული დედაქალაქში. ხალხი ამბობს, რომ ლონდონს ბევრი ეკონომიკური უპირატესობა აქვს და მთავრობამ სხვა ქალაქებში ბევრად მეტი ინვესტიცია უნდა ჩადოს. რაც უნდა უცნაური იყოს, მომავალი რამდენიმე წლის განმავლობაში, ბრიტანეთში საპარლამენტო შენობას ექსტენსიური რესტავრაცია ჩაუტარდება. ხალხი ამბობს, რომ ბრიტანეთის პარლამენტი სხვა ქალაქში უნდა გადავიდეს, ლონდონის შენობა კი დაიხუროს რესტავრაციისთვის. ეს იდეა უარყოფილ იქნა იმის გამო, რომ მთავრობა ლონდონშია. ვფიქრობ, ეს საქართველოსთვის ფუნდამენტური პრობლემაა. ის ფაქტი, რომ მთავრობა თბილისშია, რომ მინისტრები თბილისში არიან, რომ მათ ქუთაისში წასვლა არ სურთ. ვფიქრობ, ეს საკმაოდ მნიშვნელოვანია. და ადმინისტრაციულადაც რთულია. პარლამენტის წევრებისთვის რთულია ორ ადგილას ჰქონდეთ ოფისები. ეს ასევე რთულია თანამშრომლებისთვისაც. იცით, ევროპული პარლამენტი სტრასბურგშიც და ბრიუსელშიც იკრიბება და ეს ხარჯთანაცაა დაკავშირებული და რთულიცაა. მანამ, სანამ მთავრობა თბილისშია, ჩემი რეკომენდაცია იქნებოდა, პარლამენტიც იქ იყოს. საერთო ჯამში, როგორ შეაფასებდით პარლამენტარიზმს საქართ­ველოში, საპარლამენტო სისტემაზე გადასვლას და ერთ­ პალატიანობასთან დაკავშირებულ გამოწვევებს? ერთპალატიანობასთან დაკავშირებით, გამოწვევები არსებობს. ბრიტანეთში პარლამენტს ორი პალატა აქვს. გვერდზე გადავდოთ ის 10

seem enough even according to your first assessment, what are your thoughts on that?

I’m very pleased by the way that the rules of procedure have been amended to make the minister’s hour more effective. You now have a system where every minister will have an hour once a year before plenary and that is a great improvement. I think it would be possible in the future to make it more frequent. I think we’re a long way away from the Prime Minister in Georgia being willing to come before Parliament every week. Once a year is great, but perhaps that can be increased gradually over time so that ministers come more frequently to parliament, perhaps twice a year. The way in which the British system works is quite different but I think that it would be possible to build a new procedure to allow more frequent appearances of ministers before plenary and more frequent appearances of the Prime Minister before plenary.

You described the Kutaisi building as not efficient for the parliamentary system, the same was argued by the former Speaker Davit Usupashvili in his interview with us last year, do you think that there is a lack of political will or there is an objective reason for that?

Again, this is something where I’m hesitant as a foreigner to say too much about a sensitive issue in Georgia. I’ve only been able to find one other country where parliament meets in a different city from the government. There are countries like Australia and the Netherlands where the national capital is not the largest city, but the only other country that I’ve found where the government offices are in one city and the parliament is in another one is the Ivory Coast. I can understand that in every country, not least my own country, people say there is too much concentrated in the capital city. People say London has lots of economic advantages and the government should invest much more in the other cities. Strangely enough, in Britain, the parliament building is going to have to undergo extensive restoration in the next couple of years. People have said that the British parliament should move to another city while the London building is closed for restoration. This idea has been rejected because the government is based in London. I think that’s the fundamental problem for Georgia. The fact that the government is based in Tbilisi, that the ministers are based in Tbilisi, and they’re not willing to go to Kutaisi. I think that’s rather important. It’s administratively difficult. It’s difficult for the members of parliament to keep offices in two places. It’s difficult for the staff. You know, the European Parliament meets both in Strasbourg and in Brussels, and that’s costly and difficult. As long as the government stays in Tbilisi, I would recommend that the parliament stays there too.

Overall, how do you assess Parliamentarism in Georgia, the move to a parliamentary system and challenges of the unicameralism?

There are challenges in Unicameralism. In Britain, we have two houses of Parliament. Leave aside the rather strange way in which one house is not an elected - something that is completely unjustifiable. But the unelected house in Britain is often

უცნაური ფაქტი, რომ ერთ-ერთი მათგანი არჩევითი გზით არ კომპლექტდება - რაც სრულიად გაუმართლებელია. მაგრამ ხალხის მიერ არარჩეულ პალატას, ბრიტანეთში, ხშირად მოიხსენიებენ სარევიზიო პალატად. მას შეუძლია, კიდევ ერთხელ გადახედოს კანონმდებლობას და აქვს დრო, რომ დარწმუნდეს იმაში, რომ ის კარგადაა შედგენილი, სანამ გავა. ასე რომ, არსებობს გარკვეული უპირატესობები. გყავს პალატა, რომელსაც შეუძლია, კანონმდებლობას კიდევ ერთხელ გადახედოს. ეს საკანონმდებლო პროცესს ცოტა ანელებს. საქართველოში ერთ-ერთი პრობლემა ისაა, რომ კანონმდებლობა ზედმეტად სწრაფად მიიღება. ხშირად, კანონმდებლობა, რომელზეც ძალიან სწრაფად იმუშავეს, არ მუშაობს კარგად. ამიტომ საჭიროა, განხილვა უფრო ნელა წარიმართოს და მეტი ყურადღება დაეთმოს, რათა დარწმუნდეთ იმაში, რომ ის კარგად იმუშავებს. ეს უფრო მარტივია, როცა პარლამენტი ორპალატიანია. თუმცა, მსოფლიოში უფრო და უფრო მეტი პარლამენტი გადადის ერთპალატიან მოდელზე. ერთპალატიანობა მუშაობს. განსაკუთრებით, როცა გაქვს უნიტარული, არაფედერალური სახელმწიფო, როგორიც საქართველოა, არ ვფიქრობ, რომ ერთპალატიანი საკანონმდებლო ორგანო რამე პრობლემას წარმოადგენს. ერთადერთი რჩევა, რომელიც შემიძლია მოგცეთ, საქართველოს პარლამენტმა უნდა

საქართველოს პარლამენტმა უნდა გააცნობიეროს ერთპალატიანობასთან დაკავშირებული გამოწვევები და შეანელოს საკანონმდებლო პროცესები, რათა, კანონმდებლობა უკეთესად იქნას შესწავლილი. გააცნობიეროს ერთპალატიანობასთან დაკავშირებული გამოწვევები და შეანელოს საკანონმდებლო პროცესები, რათა, კანონმდებლობა უკეთესად იქნას შესწავლილი. როგორ შევაფასებდი, ზოგადად, პარლამენტარიზმს საქართველოში? როგორც უკვე ვახსენე, არის ზოგიერთი მართლაც შთამბეჭდავი ადამიანი, რომელიც ცდილობს, სიტუაცია გააუმჯობესოს - პოლიტიკოსები, რომელთაც სურთ ცვლილებები და ასევე - თანამშრომლები, რომლებსაც მე შევხვდი. მათ ძალიან დიდი სამუშაო გაწიეს. მართლაც ჰერკულესური სამუშაოს მოცულობა იყო საჭირო, რათა რეგლამენტი უკეთესობისკენ შეეცვალათ. ეს შესანიშნავია. არსებობს სურვილი, რომ რაღაც შეიცვალოს და ცვლილების განხორციელებისთვის საჭირო შთამბეჭდავი ადამიანები. მოხარული ვიყავი, რომ ახალმა რეგლამენტმა გააუმჯობესა სპიკერისა და კომიტეტების თავმჯდომარეების მუშაობა. კმაყოფილი ვიყავი იმითაც, რომ დავინახე უკეთესი ბალანსი საპარლამენტო ჯგუფებს შორის და უმცირესობათა უფლებების გაძლიერების აუცილებლობა და ამასთანავე, უმრავლესობის უფლების აღიარება, გაატაროს საკუთარი ინტერესებიც. დღის წესრიგი უკეთესად იგეგმება, საკომიტეტო სტრუქტურა მუშაობს, საკანონმდებლო სისტემა გაუმჯობესებულია და გაწეულია რეალური ძალისხმევა, რათა პარლამენტი გამჭვირვალობისა და ღიაობის პრინციპებზე დაყრდნობით მუშაობდეს. ასე რომ, გვაქვს მიზეზი ვიფიქროთ, რომ პარლამენტარიზმი საქართველოში სწორი მიმართულებით წავიდა. არსებობს რაღაცები, რაც უნდა შეიცვალოს, მაგრამ არც ერთი პარლამენტი არაა სრულყოფილი. კარგი პარლამენტები ყოველთვის აღიარებენ, რომ უფრო მეტის გაკეთება შეიძლება მომავალში.

referred to as the revising chamber It can look again at legislation and has more time to make sure that legislation is in a good form before it’s passed. So, there are some advantages.

If you have another chamber that chamber can think through legislation again. That slows the legislative process down a little bit. One of the problems in Georgia has been that legislation is

The one suggestion I would make is that the Georgian Parliament recognises the challenges of unicameralism and slows down its processes of legislation so that legislation is better scrutinised. dealt with too quickly. Often legislation which is considered too quickly proves not to work very well. So it is better to consider it in slower time and give it more consideration to make sure it’s going to work well. That can happen more easily in a two chamber parliament.

However, more and more parliaments in the world are becoming unicameral. Unicameralism does work. Particularly when you have a unitary, non-federal, state like Georgia, I don’t think there’s any problem with a unicameral legislature. The one suggestion I would make is that the Georgian Parliament recognises the challenges of unicameralism and slows down its processes of legislation so that legislation is better scrutinised.

How do I assess more generally, parliamentarism in Georgia?

Well, I think there are, as I said before, some really impressive people who are pushing for the improvement of the situation in Georgia – the politicians who want change and indeed the staff that I met. They have done an enormous amount of work.

It really has been a Herculean amount of work that has been done to make the rules of procedure better. That’s great. There’s a desire for change and there are impressive agents of change.

I was delighted that the new rules of procedure put a duty of fairness onto the Speaker and onto the chairs of committees.

I was pleased to see a better balance between the different groups inside the parliament and an understanding of the need for the strengthening of the rights of the minorities, tempered by a recognition of the right of the majority to get its will through.

There is a better timetable planning, a committee structure that works, an improved legislative system and a real effort to base the parliament on principles of transparency and openness. So there’s every reason to feel that this has been a step change in the right direction for parliamentarianism in Georgia. There are things that still need to be done but no parliament is perfect.

Good parliaments always recognize that there is more of what can be done in the future.

11

პარლამენტარიზმის განვითარების ახალი ეტაპი საქართველოში

New Stage of Parliamentary Development in Georgia 12

ნინო ცაბოლოვი

NINO TSABOLOVI

ა

ხალი რეგლამენტის პროექტის თანახმად, საქართველოს პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციები იზრდება. ცვლილებები ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე ამოქმედდება. საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციით გათვალისწინებული, საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელი ძლიერი პარლამენტის არსებობას მოითხოვს. მოქმედი რეგლამენტი კანონს ეწინააღმდეგება, აქედან გამომდინარე, საჭიროა მისი კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანა. ამ მიზნით, პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმა განხორციელდა. ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მხარდაჭერით, საერთაშორისო და ადგილობრივმა ექსპერტებმა რეკომენდაციები და ანგარიში მოამზადეს. რა არის ყველაზე ცხადად გამოკვეთილი საჭიროება, რომელიც საქართველოში ძლიერი პარლამენტისთვის აუცილებელია, რომელ რეკომენდაციაზე მოუწიათ მხარეებს დავა და საპარლამენტო კონტროლის რა ნიშნები არსებობს უკვე, ქვეყანაში? ამ საკითხებზე ესაუბრა ჟურნალ „პარლამენტს“ პარლამენტის ვიცე-სპიკერი, თამარ ჩუგოშვილი: პარლამენტს, როგორც საკანონმდებლო ორგანოს და მოსახლეობის უშუალო წარმომადგენელს, აქვს რამდენიმე ფუნქცია - კანონების შექმნა; ამომრჩეველთან ურთიერთობა, და ძალიან მნიშვნელოვანი - მთავრობისა და ყველა იმ ორგანოს კონტროლი, რომელიც პარლამენტის წინაშე არის ანგარიშვალდებული - თუ ქვეყანაში რაღაც კარგად ვერ კეთდება და მოსახლეობა უკმაყოფილოა, გარკვეულწილად, ეს პარლამენტის პასუხისმგებლობაა. პარლამენტი უნდა ახორციელებდეს ზედამხედველობას სხვადასხვა ფორმით: მაგალითად, დაიბაროს მინისტრი; შექმნას საგამომძიებლო კომისია; - სხვა ტიპის დროებითი კომისიები; დაგეგმოს „მთავრობის საათი“, და მუდმივად ჰყავდეს მთავრობა ფორმაში. ყველა ევროპული, დემოკრატიული ქვეყანა ასე ცხოვრობს - მუდმივად არის მთავრობა პარლამენტში, ეს ზოგან ხდება ყოველ კვირაში, ზოგან - თვეში ერთხელ, მაგრამ ძალიან ინტენსიური კონტაქტი არსებობს მთავრობასა და პარლამენტს შორის. ფაქტობრივად, პარლამენტი ყოველთვე და ყოველკვირა სთხოვს მთავრობას ანგარიშს მის მიერ შესრულებული სამუშაოს შესახებ. ტრადიციულად, საქართველოში ჩვენ გვყავდა ძალიან ძლიერი მთავრობა და სუსტი პარლამენტი, რომელსაც ნოტარიუსის ფუნქცია ჰქონდა - ხელს აწერდა მთავრობის მიერ შექმნილ კანონებს და ამით მთავრდებოდა ყველაფერი. ჩვენი, ამ მოწვევის პარლამენტის ამოცანაა, რომ ეს დამოკიდებულება შევცვალოთ - პირველი, რითაც იცვლება ეს ყველაფერი, ეს არის კონსტიტუციის ჩანაწერი, სადაც პარლამენტსა და მთავრობას შორის როლი ისე უნდა იყოს განაწილებული, რომ პარლამენტს ჰქონდეს ძალა, ადგეს და აკონტროლოს მთავრობა, და თუ არ მოსწონს ის, დაითხოვოს. ეს ჩანაწერები კონსტიტუციაში უკვე შევცვალეთ და პარლამენტის როლი ძალიან მნიშვნელოვნად გავაძლიერეთ. როგორც კი ახლადარჩეული პრეზიდენტი დადებს ფიცს, ეს ცვლილებები ძალაში შედის. შესაბამისად, ეს არის ერთი დიდი, წინ გადადგმული ნაბიჯი კონსტიტუციაში. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი ცვლილება ეხება რეგლამენტს, რომელზეც

A

ccording to the new rules of procedure, the oversight functions of the Parliament of Georgia are increasing. The amendments will be put into effect after the October elections, as soon as the president of Georgia concludes his oath. The model of the parliamentary republic, envisaged by the new edition of the Constitution of Georgia requires the existence of a strong Parliament. The active rule contradicts the law; therefore it is necessary to bring it in line with the constitution. For this purpose, the rules of procedure of the parliament were implemented.

With the support of the European Union and UNDP, international and local experts have prepared several recommendations and reports. We interviewed Tamar Chugoshvili and she shared the following insights with us about the most obvious necessity, which is inevitable for a strong parliament to exist in Georgia, where parties, will dispute recommendations and will exhibit parliamentary control over the country.

The parliament, as a legislative body and a direct representative of the population, has several functions - creation of laws; communication with the voter and quite significant is the control of the government and all the bodies which are accountable to the parliament. If something is not done well in the country and the population is unsatisfied, to some extent, it is responsibility of the parliament. Parliament should be monitoring in different forms. For instance: meet the ministers; form investigative commissions; other type of commissions; plan government hours and always have the government operating a good arrangement. All European, democratic countries live this way- the government is always in the parliament. In some places, it happens once a week, in some other places once in a month, but there are very intensive contacts between the government and the parliament. Parliament questions the government every week and every month for the report of their work during that period. There is no such kind of culture in Georgia, because traditionally, in Georgia we have only had very strong governments and a weak parliament, whose only notary function is to sign the legislations drafted by the government. Nowadays parliament is tasked to change such kinds of attitude – firstly, what changes everything is recorded in the constitution, where the role between the parliament and the government should be distributed in such ways that the parliament would have authority to control the government and not the case where if parliament does not like any proposed plan by the government, the government just go away. We have already changed these records and the role of the parliament is now very strengthened.

As soon as the newly elected president hits the ground running, these changes will take effect and will be fully implemented. Accordingly, this is one big step in the constitution. Also, it is a very important change that has been made towards standing orders

13

ერთ წელზე მეტი ვიმუშავეთ. ალბათ, ცვლილებებს შემოდგომაზე მივიღებთ. აქამდე არსებული პრაქტიკით, პარლამენტი ზედაპირულად ახორციელებდა საზედამხედველო ფუნქციას. მაქსიმუმ, ეს შეიძლებოდა, გამოხატულიყო იმაში, რომ კომიტეტზე მოსულიყო მინისტრი, და ბოლო პერიოდში, ეს საკითხი მაქსიმალურად გავააქტიურეთ. წელს, პარლამენტში მინისტრების დაბარების სტატისტიკა გაიზარდა როგორც იცით, შევქმენით საგამომძიებლო კომისია და მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ ის გადაგვეცა ოპოზიციისთვის, რაც არის ერთ-ერთი მექანიზმი, რომ არა უმრავლესობამ გამოიძიოს მაღალი ინტერესის მქონე საქმე, არამედ - ოპოზიციამ. ესეც პირველად მოხდა ჩვენი დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ და რაღაც ნიშნები იმისა, რომ საპარლამენტო კონტროლი ძლიერდება, უკვე არსებობს. მაგრამ მთავარი ცვლილებები ხელშესახები იქნება მას შემდეგ, რაც ძალაში შევა ახალი კონსტიტუცია და ახალი რეგლამენტი. კანონმდებლობით ბევრად უკეთ იქნება განსაზღვრული, რა ძალაუფლება აქვს პარლამენტს და როგორ შეუძლია, რომ გამოიყენოს მან ეს ძალაუფლება. თქვენ ისაუბრეთ პარლამენტში პრემიერის მისვლის საკითხზე, რაც მუდმივი განხილვის საგანია ოპოზიციის მხრიდან. როგორ ფიქრობთ, რა სიხშირით უნდა იმართებოდეს კითხვა-პასუხი პრემიერ-მინისტრთან? აქამდე, პრემიერ-მინისტრი პარლამენტში მიდიოდა მხოლოდ ერთადერთ შემთხვევაში - თუ მისთვის ნდობა უნდა გამოეცხადებინათ. ეს ცოტა ანომალიური მოცემულობაა, რადგან, იგი ბევრად უფრო ხშირად უნდა დადიოდეს საქართველოს პარლამენტში. გვაქვს რამდენიმე შესაძლებლობა, რომლის თანახმად, პარლამენტს შეუძლია, რომ ის მოიყვანოს საკანონმდებლო ორგანოში. ერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენაა, როდესაც პრემიერ-მინისტრი პარლამენტს წარუდგენს ყოველწლიურ ანგარიშს. ეს მოხდება ივნისში, აღნიშნული თვის ბოლო კვირა პოლიტიკურად ყოველთვის ძალიან დატვირთული იქნება იმიტომ, რომ იგი მთავრობასთან ერთად მოვა თავისი ანგარიშით. გარდა ამისა, პარლამენტს შეეძლება, გამოიყენოს ახალი პროცედურა, რომელიც აქამდე არ გვქონდა - ინტერპელაცია - თუ ფრაქცია ან 7 დეპუტატი წერილობით გაუგზავნის კითხვას პრემიერს, ის ვალდებულია, მოვიდეს და პირადად უპასუხოს ამ კითხვას სხდომათა დარბაზში. ჩვენ გვაქვს დრო გამოყოფილი თითო სესიაზე ორჯერ, ფაქტობრივად, ამ ცვლილებებით ისეა, რომ სესიების განმავლობაში, დაახლოებით ხუთჯერ გვექნება მისი მოხსენება პარლამენტის წინაშე. გარდა ამისა, პარლამენტს შეუძლია, რომ ბევრად უფრო მეტჯერ მოიყვანოს პრემიერ-მინისტრი პარლამენტში, ძალიან ბევრი ინსტრუმენტი აქვს პარლამენტს, რომ აკონტროლოს მთავრობაც და - პრემიერიც. საერთაშორისო ექსპერტების ერთ-ერთი რეკომენდაცია ფრაქციების მიერ მინისტრების დაბარების საკითხს და ამ წესის გაუქმებას ეხება... ეს იყო ძალიან მნიშვნელოვანი რეკომენდაცია, რომელზეც ძალიან ბევრი ვიდავეთ. ჩვენს პარლამენტს აქვს ერთი ანომალიური წესი, რომელიც წლების წინ, წინა ხელისუფლების დროს შეიქმნა და რომელიც ამბობს, რომ მინისტრები უნდა დავიბაროთ ფრაქციებში - პოლიტიკურ პარტიებში, და არა - კომიტეტებში. მსოფლიოში ეს არც ერთ პარლამენტს არ აქვს. არსად, მინისტრი არ მოდის პოლიტიკურ პარტიაში. ყველგან მიდის კომიტეტზე, სადაც ყველა პარტიაა წარმოდგენილი და სადაც კონკრეტულ საკითხზე ხდება დაბარება. ეს არის სწორი ფორმა. ჩვენთან აქცენტი იყო იმაზე, რომ მინისტრი დავიბაროთ ფრაქციაში, სადაც განსახილველი საკითხი არ არის;

14

(parliamentary rules) on which we have worked for more than a year. As expected by Autumn, we will put these changes into force. Based on the practice we had before, the parliament had only performed monitory functions in a very superficial manner.

The maximum was that the minister appeared at the committee meeting and during the last period, we were able to activate this issue. This year, we have asked lots of ministers to come before the parliament - it was more than the visits recorded during previous parliaments. As you have been informed, we have created an investigative commission and we took the decision to give it to the opposition, which is one of the mechanisms that lend credence to cases handled by the commission. We hope that the move will make the society highly interested in cases that will be investigated by the commission as the opposition is mainly charge of it. This is the first time since our independence that such arrangement will exist in an investigative commission and it shows some signs that the parliament is gaining strength in its function. But the major change will be made after getting the new constitution into force alongside the new standing orders.

The power of the parliament and the way to use this power will be much more defined by the new legislation.

You spoke about the issue of the prime minister visiting the parliament, which has been consistently discussed from the side of opposition. What are your thoughts about this? What do you think should be the intensity of appointing discussions/ meetings with the prime minister?

Prior to this time, the Prime Minister was always visiting but only in one case – when the parliament had to express its trust towards him. It didn’t serve any purpose and is considered by most to be an anomalous function, as the Prime Minister should be visiting the parliament more often. We have some possibilities based on which the parliament can bring the Prime Minister in as a legislative body. One and the most important point would be when the Prime Minister is presenting the yearly report.

This will be held in June, and in the last week of this month which is always very busy politically as the prime minister will also present the yearly report before the parliament. Besides, parliament will be able to use new procedure, which we did not have before – interpellation – in case faction or 7 deputies send questions to the Prime Minister, he will be obliged to visit and to personally answer to those questions in the boardroom.

We have assigned time twice during each session, in fact; this change makes it possible to have the Prime Minister’s speech in front of the parliament approximately 5 times and besides, Parliament can bring him more frequently. Parliament has many more mechanisms to control the government and the Prime Minister.

One of the recommendations from international experts is about the issue of bringing ministers to the parliament for meeting by factions; he wants us to abolish this rule…

This is a very important recommendation about which we have had a very big dispute sometimes back. Our parliament has one anomalous rule, which was created years ago by the former government, and it says that we should meet ministers in factions, political party basis and not in committees. None of the parliaments around the world has this. There has never

მიდის ერთმანეთის ლანძღვა-გინება, პოლიტიკური კინკლაობა, უხეში და ცუდი ფორმით, პოლიტიკური გარჩევა. გვირჩიეს, რომ ამაზე უარი გვეთქვა იმიტომ, რომ ეს არც ერთ პარლამენტში არ მუშაობს, ჩვენთანაც არ მუშაობს, ეს აზიანებს პარლამენტის რეპუტაციას. ამის ნაცვლად, ვთქვით, რომ უნდა გამარტივდეს პარლამენტში დაბარება, არამხოლოდ უმრავლესობას, არამედ სულ რაღაც 3-4 დეპუტატსაც უნდა შეეძლოს კომიტეტზე დაიბაროს მინისტრი - საერთო ინტერესია, რომ უფრო მეტი მინისტრი მოვიდეს პარლამენტში, მაგრამ თან ისე, რომ მოვხსენით ფრაქციაში დაბარების უფლება. ბრიტანელი ექსპერტის მიერ ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საკითხად არის მოხსენიებული პარლამენტის თბილისში გადმოტანის საკითხიც. თქვენ რამდენად მიგაჩნიათ ძლიერი პარლამენტის შემადგენელ ნაწილად ის, რომ საკანონმდებლო ორგანო დედაქალაქში უნდა იყოს? ის რომ პარლამენტს აქვს ორი შენობა, პარლამენტის მუშაობას ძალიან ართულებს და პარლამენტს, როგორც ინსტიტუტს, ძალიან ასუსტებს. როდესაც მთელი პარლამენტი, დეპუტატები, მუდმივად, გზაში არიან, ეს ძალიან დიდ სირთულეს ქმნის და ეს პარლამენტისთვის ძალიან სერიოზული დარტყმაა. როდესაც ახალ რეგლამენტს განვიხილავდით, პარლამენტის წევრები, თითქმის ყველა დეპუტატი, ძალიან აქტიურად მოითხოვდა, რომ პარლამენტი თბილისში დაგვებრუნებინა. ეს საკითხი კენჭისყრაზე, სექტემბერში დადგება

been a scenario where a minister would not come to the party. Everywhere minister goes before the committee, where all parties are represented and where the issue is very specific.

This is the right form and practice. We got the go ahead for meeting minister in factions, but we do not treat any issues, we only curse each other and create political disputes in very rude and bad manners.

We were advised to desist from this because this does not work in any parliament, and it didn’t work with us. This practice harms the reputation of the parliament. Instead we said that convening of ministers in parliament should be easies, there should be 3-4 deputies and not only the majority should have the right to convene ministers to the parliament. It is common interest for us to have the ministers appear before the Parliament as often as possible, but we have abolished the right to meet them in factions.

British expert Sir Paul Silk has rised the issue of transferring the parliament’s location back to Tbilisi. What is your opinion about this? How strongly does the opinion that suggests the Parliament’s move to the capital resonate with you?

The fact that the parliament has two buildings makes the working process very hard and the parliament as an institution generally

15

და გაირკვევა, მიიღებს თუ არა პარლამენტი თბილისში დაბრუნების გადაწყვეტილებას. მაგრამ გიდასტურებთ, რომ პარლამენტს ასუსტებს ორ ქალაქში ყოფნა. რა არის ყველაზე ცხადად გამოკვეთილი საჭიროება, რომელიც, თქვენი წარმოდგენით, ყველაზე მთავარი იქნება ძლიერი პარლამენტისთვის? ერთდროულად რამდენიმე რამ. პირველ რიგში - დეპუტატების მიერ საზედამხედველო ფუნქციის უფრო აქტიურად გამოყენება. დღეს ისინი სათანადოდ არ იყენებენ იმ შესაძლებლობებს, რაც აქვთ. მათ შეუძლიათ, ნებისმიერ ანგარიშვალდებულ პირს დაუსვან წერილობითი შეკითხვა და მიიღონ წერილობითი პასუხი დაუყოვნებლივ. შეუძლიათ, მოიყვანონ ნებისმიერი პირი და გამოიკვლიონ ნებისმიერი უწყების მუშაობა; ძალიან ბევრი რამის გაკეთება შეუძლიათ. სამწუხაროდ, პარლამენტის წევრები სათანადოდ არ იყენებენ ძალაუფლებას და ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, რომ, პირველ რიგში, ეს კანონი მივიღოთ და პარლამენტის წევრებმა ამ კანონის გამოყენება დაიწყონ. მეორე - ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მთელ მსოფლიოში, თითქმის ყველა პარლამენტში, რომელიც წარმატებით ფუნქციონირებს, არსებობს კვლევითი და ანალიტიკური ცენტრი, სადაც მომუშავე ადამიანები დიდწილად განსაზღვრავენ პარლამენტის წარმატებით ფუნქციონირებას, რომელთა კვალიფიკაციაც პარლამენტის წევრებზე უფრო მნიშვნელოვანია ხოლმე, და ვფიქრობ, შიდა რეფორმებიც საჭიროა, რომ ამ კუთხითაც გავაძლიეროთ პარლამენტი. ოპოზიციის ჩართულობაზე რას ფიქრობთ, გარკვეული შენიშვნები არსებობდა ამასთან დაკავშირებით. პარლამენტი მარტო უმრავლესობა არ არის. მოგვწონს თუ არ მოგვწონს ერთმანეთი, პარლამენტს ყველა ერთად ვქმნით. ვფიქრობ, რომ ბევრად უფრო აგრესიული იყო ურთიერთობა პოლიტიკურ პარტიებს შორის და ცივილიზებულ გზას ვადგებით, ამის ნიშნებს ვხედავ. მათ შორის, საგამომძიებლო კომისიის შექმნა ამის ერთ-ერთი

16

becomes weak by this action. When the whole parliament and the deputies are on the road for most parts of the time, this raises a very big difficulty, and is a very strong attack for the parliament.

When we were discussing new standing orders almost everyone asked to transfer parliament where it was before in the capital.

This issue will go down to votes in September and that is when the final decision about the issue will be known. I agree that the parliament is weak being in two cities.

What do you think is a very clearly outlined necessity, which you think will be major and pivotal to a strong parliament?

Many things simultaneously; firstly the monitory function of deputies should be used more actively. Nowadays they can ask written questions to any persons in charge of an office, and receive the written answers as soon as possible. They can summon any persons, and investigate any work done by any office. They can do lots of things. Unfortunately, the members of the parliament do not use their authority and it will be very important that at first, we take this law very serious when the members of the parliament start using this rule. Another very important issue is that in every good parliament which I have seen in the world has its Analytical Research Center which has its quality determined by the people working inside. This people over time have proven to be more qualified than parliament members’ and I think that inner reforms are also necessary to strengthen parliament from this angle.

What is your opinion about the opposition’s involvement; there have been some notices recently?

Parliament is not only about the majority. Whether we like each other or not, we are building parliament together. This is the task and reality set before us. I think that the relations between political

მაგალითია - როგორ დაუთმო უმრავლესობამ ოპოზიციას ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხის გამოძიება. როდესაც ერთ პარტიას აქვს საკონსტიტუციო უმრავლესობა და სხვები პარლამენტში ნაკლები რაოდენობით არიან წარმოდგენილნი, ბუნებრივია, ეს ართულებს ხოლმე თანამშრომლობით გარემოს - ძალიან ძლიერია ერთი მხარე და ძალიან სუსტები არიან დანარჩენები. ამ პარლამენტში ჩვენ ეს მოცემულობა გვაქვს, მაგრამ, დროთა განმავლობაში, ესეც გადაივლის, იმიტომ, რომ ჩვენ უკვე ვცვლით საარჩევნო სისტემას - ბევრი რამ იცვლება ქვეყანაში, ნელ-ნელა, ჭრელი იქნება პარლამენტი და ერთი პოლიტიკური ძალის ამხელა დომინანტობა აღარ იქნება. შესაბამისად, ოპოზიციის როლიც გაიზრდება, ეს გარდაუვალია. საბოლოოდ, როგორი წარმოგიდგენიათ საქართველოს ძლიერი საკანონმდებლო ორგანო? პარლამენტი რეალურად უნდა იყოს პოლიტიკის განმსაზღვრელი, პარლამენტი უნდა ამბობდეს, რა როგორ უნდა ხდებოდეს ქვეყანაში; შემდეგ, აკონტროლებდეს, ის რაც თქვა, სრულდება თუ - არა. პარლამენტი ხალხთან უნდა იყოს ძალიან ახლოს. ბევრად მეტი კომუნიკაცია უნდა ჰქონდეს მოსახლეობასთან, ბევრად უფრო ძლიერი უნდა იყოს მთავრობასთან ურთიერთობაში და ბევრად უფრო ხარისხიან კანონმდებლობას უნდა ქმნიდეს, ვიდრე დღეს ქმნის. შესაბამისად, საზოგადოების ნდობაც მაღალი იქნება. როცა საზოგადოების ნდობა პარლამენტის მიმართ გაიზრდება, ეს იქნება იმის მაჩვენებელი, რომ, რეალურად, პარლამენტი შედგა. ის რომ დღეს საზოგადოების ნდობა დაბალია, შემთხვევითი არ არის, ამას თავისი მიზეზი აქვს და ეს უნდა ვიკვლიოთ. მგონია, რომ 15 წელი დაგვჭირდება და მეთორმეტე მოწვევის პარლამენტი უკვე იქნება ხარისხობრივად ის, რაც დღეს წარმომიდგენია ჩემს ქვეყანაში. როგორ ფიქრობთ, 15 წელი ბევრი არაა? ისტორიისთვის ცოტა, ჩვენთვის - ბევრი. ვფიქრობ, რომ ეს სწრაფ პროგრესს ნიშნავს. თუ მეთერთმეტე, მეთორმეტე მოწვევის პარლამენტი იქნება იმ სტანდარტის, რომელიც დასავლეთ ევროპის ქვეყნებს აქვთ, ჩემი აზრით, ეს არის სწრაფი განვითარება.

parties were more aggressive then and now that we are trying to walk on a civil path, I see those signs. One of these examples is the direction of creating an investigative commission which shows the willingness of the majority to allow members of the opposition to investigate very important cases. When one party has constitutional majority and others are represented in the parliament by a low percentage, it’s natural that one party would be very strong, while others are weak. In this parliament, we have this function, but as time goes by this will also pass because we are already changing the voting system. Many things are changing in the country and the parliament will become colourful soon, the issue of domination by one party will be a thing of the past. Accordingly, the role of the opposition will rise, which is unavoidable.

Finally, how do you see a strong legislative body playing out in Georgia?

Parliament should be determining the policy in reality i.e. Parliament should say what and how things should take place in the country and should control the policies to ensure that they are effectively carried out. Parliament should be very close to the people. Much more communication is needed with the society and Parliament needs to be more powerful and strong, in relation with the government and should be creating more effective laws as it has done today. As a result, the faith in the society will increase.

When the society’s trust towards the parliament is high, this will be an indicator that parliament is inclusive of them. The fact that the trust from the society is low is not by chance, it has its reasons and we should check that. I think that we will need 15 years which is effectively the twelfth parliament to have the qualitative parliament I imagine for my country today.

How so? Is 15 years not a long time?

For history this is a small time, but for us it is much. I think that this means quick progress. If after the eleventh, twelfth parliament, we have a standard parliament like we have in western European counties, then I think that this is fast development.

17

„ბრიტანეთის მაგალითი, შესაძლოა, არ იყოს შესაფერისი სხვა ქვეყნებისთვის, პოლიტიკაში არავის აქვს მონოპოლია სიბრძნეზე“ სერ როჯერ გეილი, გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტის წევრი

Britain’s Parliament May Not Be a Sufficient Example for Other Nations – “Nobody, in Politics, Has a Monopoly of Wisdom” Sir Roger Gale, Member of Parliament of the United Kingdom

ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

ს

S

თქვენ იყავით 40 წლის, როცა აგირჩიეს, და ახლა უკვე ოცდათხუთმეტი წელია, რაც აქტიურ სამსახურში ხართ. რამ გიბიძგათ პოლიტიკისკენ და რატომ ურჩევთ თქვენს შვილებსა და მათ თაობას, რომ თავი აარიდონ პარლამენტს? მე შევუერთდი კონსერვატიულ პარტიას, რუსეთის მიერ ჩეხოსლოვაკიის დაპყრობისა და ლონდონში მასობრივი დემონსტრაციის შემდეგ, რომელშიც ძალიან აქტიურად ვმონაწილეობდი. არ მჯერა, რომ ბრიტანეთის პარლამენტი და მისი წევრები იმსახურებენ იმ პატივისცემას, რაც იყო ადრე. პირადი შეშფოთების მიუხედავად, მე არ მჯერა, რომ პარლამენტი არის ადგილი ახალგაზრდებისთვის, რომელთაც ჰყავთ პატარა ბავშვები, რადგან, დრო და ენერგია, რომელსაც ეს საქმე მოითხოვს, ოჯახურ ცხოვრებაზე დიდ გავლენას ახდენს. მიუხედავად ამისა, ეს ვერ შეაჩერებს იმ ჩამოყალიბებულ ახალგა-

Excerpts are below: You were 40 years old when you became elected and you have been in active service for thirty-five years now.

What made you delve into politics and why do you advise your children and their generation to avoid the parliament?

I joined the Conservative Party following the Russian invasion of Czechoslovakia and a massive demonstration in London, in which I participated very actively.

I do not believe that the British Parliament and her Members are currently being afforded the respect that once was the case.

As a matter of personal concern, I do not believe that Parliament is a place for young men or women with young children, as the

ერ როჯერ გეილი დიდი ბრიტანეთის პარლამენტის წევრია, რომელიც დიდ ბრიტანეთსა და მის ფარგლებს გარეთ მიღებულ მდიდარ გამოცდილებას ფლობს. როგორც თავშეკავებულმა დეპუტატმა, სერ როჯერ გეილმა ხაზი გაუსვა იმ ფაქტს, რომ „არავის აქვს მონოპოლია სიბრძნეზე“, გამომდინარე აქედან, მიიჩნევს, რომ, როგორც სხვა ქვეყნები სწავლობენ და იძიებენ მაგალითს ბრიტანეთის პარლამენტში, დიდი ბრიტანეთიც იღებს სხვა ერების გამოცდილებას. ბრიტანელი დეპუტატი ჟურნალ „პარლამენტს“ თავის ცხოვრებაზე, საქმიანობაზე, მიღწევებზე ესაუბრა და საქართველოს შესახებ საკუთარი ფიქრიც გაგვიზიარა.

18

ir Roger Gale is a senior member of the British parliament, who has an incredible wealth of experience gained from within the UK and outside the UK. As an astute parliamentarian, Sir Roger Gale, when he spoke to us, stressed the fact that ‘no one is a monopoly of wisdom’ hence he believes that as much as other nations look up to learn and draw examples from the UK’s parliament, the UK too can learn from other nations. He talked to us at The Parliament Magazine about his life, his roles, his achievements and his thoughts about Georgia.

ზრდებს, რომელთაც მტკიცედ აქვთ გადაწყვეტილი, რომ ხალხმა ისინი აირჩიოს. რა არის თქვენი, როგორც დეპუტატის, მთავარი მიღწევა? ჩემი კარიერის უმრავლესობა მივუძღვენი ოლქში მუშაობას, ჯანდაცვის, სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას და სოციალურ დასაქმებას. ასევე ვმუშაობდი ამერიკაში (ადრეული წლები), აფრიკაში (შუა წლები) და ევროპის საბჭოში (2010 წლიდან, 1987-1989 წლებში - მცირე მისიით). როგორ შეაფასებდით თქვენს როლს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის ყოფილი პრეზიდენტისა და ამჟამინდელი ვიცე-პრეზიდენტის რანგში? მას შემდეგ, რაც ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მაშინდელ პრეზიდენტს შეუჩერდა უფლებამოსილება გასულ წელს, მე მომიხდა მისი მოვალეობის შესრულება მოკლე, მაგრამ რთულ პერიოდში. მიმაჩნია, რომ ეს იყო შესაძლებლობა და გამოწვევა და მქონდა პატივი, რომ ამ საქმეში ჩემი წვლილი შემეტანა. ჩემი საქმიანობა ბრიტანეთში, როგორც თავმჯდომარის საბჭოს ყველაზე ხანგრძლივი წევრი, უდავოდ დამეხმარა, რომ ამ დავალებისთვის მზად ვყოფილიყავი და მოხარული ვარ, რომ ევროსაბჭო, როგორც ჩანს, შესაძლოა, ჯერ სუსტი ნაბიჯებით, მაგრამ მაინც მზად არის წინსვლისთვის. როგორც ვიცე-პრეზიდენტი და ბრიტანეთის დელეგაციის ხელმძღვანელი, ვხედავ ჩემს როლს იმაში, რომ საჭიროების შემთხვევაში, ზოგჯერ არცთუ ისე სასიამოვნო ჭეშმარიტებაზე ვისაუბრო. ეს არ არის პოპულარული გადაწყვეტილება, მაგრამ ვფიქრობ, რომ მნიშვნელოვანია, ვთქვა და ვამტკიცო სიმართლე. თქვენ აკვირდებოდით არჩევნებს, ასამბლეის მისიის ფარგლებში, ეს თქვენი პირველი ვიზიტი იყო საქართველოში და როგორ აფასებთ ქვეყნის განვითარებას? ყოველთვის სიამოვნებით ვერთვები არჩევნების დაკვირვების პროცესში და ვფიქრობ, რომ ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წვლილი დემოკრატიულ პროცესში, რომლის შეტანაც ევროსაბჭოს შეუძლია. ჩემი მისია საქართველოში იყო ჩემი პირველი ვიზიტი თქვენს ქვეყანაში. მოუთმენლად ველი მეორე ვიზიტს, რომელიც მექნება მონიტორინგის კომიტეტის თავმჯდომარის რანგში, მაგრამ, ამ ეტაპზე, ვერ გავაკეთებ კომენტარს ქვეყნის პოზიტიურ განვითარებაზე ან მის ნაკლებობაზე. რა არის ასეთი უნიკალური, ბრიტანეთის საპარლამენტო სისტემაში და რა გაკვეთილი შეიძლება, ისწავლონ სხვა ქვეყნებმა? ბრიტანეთი წარმოადგენს „პარლამენტების დედას“. ჩვენი ტრადიციები, ჩვენი ჩვეულებანი და ჩვენი თავაზიანობა კარგად არის გამოცდილი, მაგრამ ისინი არ არის სრულყოფილი - ისევე, როგორც ჩვენი საკუთარი საარჩევნო პროცესები. არ ვფიქრობ, რომ სხვა ქვეყანას შეუძლია, აიღოს გაკვეთილი ბრიტანეთისგან, მაგრამ მჯერა, რომ პარლამენტის წევრებმა ერთმანეთს უნდა გავუზიაროთ საუკეთესო პრაქტიკა და უნდა ვისწავლოთ ერთმანეთისგან. პოლიტიკაში არავის აქვს სიბრძნის მონოპოლია. როგორი იქნება თქვენი რეკომენდაცია საქართველოს საპარლამენტო ზედამხედველობის ფუნქციის განმტკიცების შესახებ? ნამდვილად არ ვაპირებ, რომ ქართველ კოლეგებს ვუთხრა, როგორ უნდა წარმართონ თავიანთი ეროვნული საქმე. როდესაც ვსაუბრობ საპარლამენტო საკითხებზე, როგორც სახლში, ისე უცხოეთში, როცა მიწვევენ, ყოველთვის ხაზს ვუსვამდი პატიოსნების, უბრალო საუბრისა და დამოუკიდებლობის აუცილებლობას. ჩვენ ყველანი აგვირჩიეს იმისთვის, რომ მაქსიმალურად დავიხარჯოთ მათთვის, რომლებმაც ჩვენ პარლამენტში გამოგვიშვეს, ჩვენი ქვეყნისთვის, და არავინ არის შეუცვლელი. ყველას უნდა ახსოვდეს ეს მძიმე მოცემულობა.

demands in time and energy have a profound effect upon family life. Although that will not deter the determined who still seek election among them.

What do you think is your major achievement as an MP? I have devoted most of my career to constituency work, to the improvement of healthcare, transport infrastructure and to casework – as I represent a socially deprived constituency.

I have also enjoyed my international work in America (early years), Africa (middle years) and the Council of Europe (2010 onwards, with a brief spell from 1987-1989).

How do you assess your role as a former President and the Vice-President of PACE? I found myself, last year, faced with the task of helping to steer the CoE through a brief but difficult period, following the suspension of the then sitting President. I regarded that opportunity as a challenge and was privileged to be in the position, as Senior Vice President, to assist. My work in Britain as the longest-serving member of the Speaker`s Panel of Chairmen, undoubtedly helped to prepare me for the task and I am pleased that the CoE appears to have emerged if not unscathed, then at least ready to move forward. As a Vice President and Leader of the UK delegation, I see my role as, when necessary, to sometimes speak unpalatable truths. This does not earn popularity but I think that it is important to say what one truly believes.

You observed elections in Georgia for the Assembly, was it your first visit there, and how do you view the progression in the country?

I always enjoy observing elections and I think that it is one of the most significant contributions that the CoE can make to the democratic process. My mission in Georgia was my first visit to your Country. I am looking forward to returning shortly in my capacity as the Chairman of the Monitoring Committee and to learning of positive developments but, I cannot at present seek to exercise any judgment on her progression or lack of it.

What is so unique about the British Parliamentary system and what are the lessons that other countries can draw from it?

Britain hosts `The Mother of Parliaments`. Our traditions, our customs and our courtesies are well tested by time but they are not perfect – any more than are our own election processes. I would not presume to suggest that another country can `take lessons` from Britain, but I do believe that those of us elected to Parliament can and should learn continually from each other’s best practice. Nobody, in Politics, Has a Monopoly of Wisdom.

What would be your recommendation to Georgia on strengthening her parliamentary oversight function?

I am certainly not going to try to tell my Georgian colleagues how they should run their national business. When I speak on parliamentary matters however, both at home and, when invited to do so, overseas, I always stress the need for honesty, plain speaking and independence. We are all elected to do our best by those who sent us to parliament, and by our Nations, and none of us is indispensable. We all need to remember that harsh fact.

19

გიორგი კახიანი: ოპოზიციას ექნება შესაძლებლობა, კომიტეტებზე მინისტრების მოწვევის შესახებ გადაწყვეტილება თავად მიიღოს

MP Giorgi Kakhiani: Opposition Will Have the Opportunity to Make Decisions About the Convening of Ministers on the Committees Themselves 20

ნინო ცაბოლოვი

NINO TSABOLOVI

ა

T

ბატონო გიორგი, რამდენად იქნება რეგლამენტი მორგებული განხორციელებულ საკონსტიტუციო ცვლილებებს? კონსტიტუციის ჰარმონიზაციის პროცესი პარლამენტში ჯერ კიდევ გაზაფხულზე დაიწყო და კომიტეტებში არაერთი კანონპროექტი შემუშავდა. მათი ნაწილი, პლენარულ სხდომაზე, განხილულიც არის. ვგულისხმობ იმ კანონპროექტებს, რომლებიც, სწორედ, კონსტიტუციასთან კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის პროცესს უკავშირდება. რა თქმა უნდა, ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა პარლამენტის რეგლამენტის პროექტშიც, რომელიც უკვე ინიცირებულია და მისი განხილვა დაიწყება საშემოდგომო სესიაზე, სავარაუდოდ, პირველივე კვირებიდან, წამყვანი კომიტეტი ამაზე იმსჯელებს, კომიტეტებში კი ნაწილობრივ უკვე განხილულია. ბუნებრივია, რეგლამენტის ახალი პროექტი, რომელიც გარდა იმისა, რომ ზოგადად, რიგ სიახლეებსა და ნოვაციას გვთავაზობს, ის მიზნად ისახავს შესაბამისობაში იყოს ახალ, კონსტიტუციურ მოდელთან, კონსტიტუციურ ცვლილებებთან, - კონსტიტუციურ რეგულაციასთან და, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი პროექტში არის ასახული. საერთაშორისო ექსპერტის ერთ-ერთ რეკომენდაციაში ვკითხულობთ, რომ ფრაქციების მიერ კომიტეტებზე მთავრობის წევრთა დაბარების წესი უნდა გაუქმდეს ან შეიცვალოს. ამ მიმართულებით, როგორ მიმდინარეობს მუშაობა? პარლამენტის გაძლიერების თვალსაზრისით, როგორც მთავრობაზე კონტროლის განხორციელების ერთ-ერთი ორგანოსი, რეგლამენტში საკმაოდ მნიშვნელოვანი ცვლილებები არის შემოთავაზებული. მათ შორის ეს უკავშირდება კომიტეტის სხდომებზე მთავრობის წევრების მოწვევის შესაძლებლობას. დღევანდელი რეგულაციით, ეს უმრავლესობის ნებაზეა დამოკიდებული და კომიტეტზე მინისტრის მოწვევის თაობაზე გადაწყვეტილებას კომიტეტი ხმების უმრავლესობით იღებს. ინიციატივის თანახმად, ამის შესაძლებლობა ოპოზიციურ ჯგუფებსაც ექნებათ. ეს არ იქნება უმრავლესობის ნებაზე, არამედ შესაძლებელია, ეს იყოს დამოკიდებული კომიტეტის წევრთა ერთი მეხუთედის ნებაზე ან შესაძლოა, კიდევ უფრო დაბალი ქვორუმი იყოს. ყოველ შემთხვევაში, ოპოზიციას ექნება შესაძლებლობა, რომ თავად მიიღოს გადაწყვეტილება კომიტეტებზე მინისტრების მოწვევის თაო-

How much will the Rules of Procedure apply to the constitutional amendments?

The process of harmonization of the constitution started in spring and a number of draft laws were developed in the committees. Some of them were also discussed at plenary sessions.

I mean the draft laws that are related to the process of harmonization with the Constitution. Of course, significant changes have been made in the Parliamentary Rules of Procedure that have already been initiated and will be discussed at the Autumn Session, presumably from the first weeks, the leading committee will discuss this and the committees have partially discussed that. Naturally, the new Rules of Procedure, in addition to the novelties it offers, is aimed at complying with a new, constitutional model, with constitutional changes, constitutional regulation, and all of this is outlined in the project.

In one of the recommendations of an international expert, we read that the faction’s rule of convening ministers to the committees should be revoked or changed. How is work progressing in this direction?

In terms of strengthening the Parliament, as one of the authorities in control of the government, the proposed changes are quite significant. This is related to the possibility of convening members of the committee at the committee’s sessions. By today’s regulation, it depends on the will of the majority and the Committee takes a decision on the convening of the Minister on the Committee with a majority of votes. According to the new initiative, opposition groups will have the opportunity to do so. This will not be on the will of the majority, but it is likely to depend on the will of a fifth member of the committee or maybe even a lower quorum. Anyway, the opposition will have the opportunity to make decisions about the convening of ministers on the committees themselves. There has been a regulation that

ხალი რეგლამენტი, რომლის თანახმად, საქართველოს პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციები იზრდება, ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე უნდა ამოქმედდეს. იქიდან გამომდინარე, რომ მოქმედი რეგლამენტი კანონს ეწინააღმდეგება, საჭიროა მისი კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანა. ამ მიზნით, პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმა განხორციელდა. ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მხარდაჭერით, საერთაშორისო და ადგილობრივმა ექსპერტებმა რეკომენდაციები და სხვადასხვა ანგარიში მოამზადეს. მისი ერთ-ერთი ნაწილის თანახმად, ყველაზე ცხადად გამოკვეთილი საჭიროება ქვეყნის კონსტიტუციაზე საპროცედურო წესების მორგებაა. ჟურნალი „პარლამენტი“ დაინტერესდა, როგორ მიმდინარეობს ეს პროცესი და როგორ ხდება აღნიშნული რეკომენდაციების გათვალისწინება. ამ და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებზე, ჩვენს შეკითხვებს პარლამენტის საპროცედურო საკითხების კომიტეტის თავმჯდომარემ, გიორგი კახიანმა უპასუხა.

he new regulations, according to which, the supervisory functions of the Parliament of Georgia will come into force after the October Presidential elections are increasing. Based on the fact that the applicable regulations contradict the law, it is necessary to bring the regulations in line with the Constitution.

For this purpose, the Rules of Procedure of the Parliament were implemented. With the support of the European Union and UNDP, international and local experts have prepared recommendations and various reports. According to one of its parts, the most obvious need is to adjust the procedural rules to the country’s constitution. The Parliament magazine got interested in how this process is shaping up and how these recommendations are being considered. MP Giorgi Kakhiani, Chairman of the Parliamentary Procedural Issues Committee answered our questions on these and other important issues.

21

ბაზე. აქამდე მოქმედებდა რეგულაცია, რომელიც ფრაქციების მიერ მინისტრების მოწვევის შესაძლებლობას იძლეოდა, თუმცა, პრაქტიკამ აჩვენა, რომ ეს არ აღმოჩნდა მაინცდამაინც ეფექტიანი. რატომ? და ევროპულ პრაქტიკაზეც რომ ვისაუბროთ... ამის მიზეზი არაერთი შეიძლება, იყოს. რომ გადავავლოთ თვალი ევროპული სახელმწიფოების პრაქტიკას, ფაქტობრივად, მსგავსი მექანიზმი არ არსებობს. მთავრობის წევრების მონაწილეობა ყოველთვის ხდება საკომიტეტო სხდომებზე ან პლენარულ სხდომაზე. შევეცადეთ, რომ ეს ევროპული გამოცდილებაც გაგვეზიარებინა, გავითვალისწინეთ არცთუ ისე სასურველი პრაქტიკა, რაც უკავშირდებოდა ფრაქციების სხდომებზე მთავრობის წევრების მონაწილეობას და აქედან გამომდინარე მივიღეთ ის გადაწყვეტილება, რომ ოპოზიციურ ჯგუფებს მივეცით შესაძლებლობა, ჰქონდეთ უფლება, კომიტეტის სხდომაზე მოიწვიონ მთავრობის წარმომადგენლები, და ეს იქნება მათ ნებაზე დამოკიდებული. ვფიქრობ, რომ ეს იქნება დაბალანსებული რეგულაცია, რომელიც, პრაქტიკაში, ძალიან ეფექტიანად იმუშავებს. რაც შეეხება ბრიტანელი ექსპერტის, პოლ სილქის რეკომენდაციას, მნიშვნელოვანია, რომ საზედამხედველო საქმიანობა ყველა კომიტეტის რეგულარული შემადგენელი იყოს. პროცედურული წესებით, მთავრობის საზედამხედველო ფუნქცია კომიტეტების სავალდებულო ფუნქცია უნდა გახდეს. რა მნიშვნელოვანი ცვლილებებია კიდევ შემოთავაზებული? რა თქმა უნდა, ის ცვლილებები, რომლebიც ინიცირებულია, აძლიერებს საკანონმდებლო ორგანოს. არის შემოთავაზებული ისეთი ქმედითი უფლებამოსილება პარლამენტის ხელში კონტროლის განსახორციელებლად, როგორიცაა, მაგალითად, უნდობლობის გამოცხადება მთავრობისთვის. ეს იქნება ბევრად უფრო ქმედითი და ეფექტიანი მექანიზმი, ვიდრე ჯერ კიდევ მოქმედი რეგულაციით არსებობს. ინტერპელაციის მექანიზმი - როდესაც, პარლამენტის წევრთა ჯგუფს ექნება შესაძლებლობა, კითხვით მიმართოს მთავრობის

22

has enabled the Fractions to invite ministers, but the practice has shown that it has not been effective.

Why is this so and how does it measure with the European practice?

There are several reasons for this. If you look at the practice of European states, there is no such mechanism. The participation of members of government is always at committee meetings or plenary sittings. We tried to share this European experience, by considering the poor practice that we have, which was connected to the participation of government members in the faction meetings. This made us reach the decision to give the opportunity to opposition groups to have the right to invite representatives of the government to Committee hearings, and it will depend on their will. I think it will be a balanced regulation that will work very efficiently in practice.

As for the British expert Paul Silk’s recommendation, he said that it is important that the supervisory activity be a regular constituent of all committees. Under the procedural rules, the supervisory function of the government should be the obligatory function of the committees. What important changes are proposed?

Of course, the changes initiated, strengthen the legislative body. It is proposed to exercise control by the parliament, such as for the government to declare distrust. This will be a much more effective and efficient mechanism than the current regulation. Interpolation mechanism - When a group of MPs will have the opportunity to address the members of the government, and the members of the government will be obliged to come to the plenary sitting at the appropriate time, to answer the questions raised by the Members of Parliament. The “Minister’s Hour,” where every minister will come once a year, to speak before the Parliament on the work done is also an interesting addition. In this case, the relevant questions will be submitted to him and Parliament will hear the answers. The Prime Minister’s obligation to come to the Parliament once a year will provide information to the Parliament about how the government’s program was implemented, what has been done in several regards within one year, and it will be one of the mechanisms of accountability before Parliament. Temporary investigative commissions will be created easily - we have made a decision that the right to set up investigative commissions will also include opposition groups. Today, this will depend on the majority and, according to their will, investigative committees will be created or not - at least according to the Rules of Procedure, no less than onethird of MPs have the right to make a decision on setting up a temporary investigative commission. Of course, in general, all these amendments are largely served to strengthen the control of the parliament.

There have been talks about the “minister’s hour”, and there have been several calls for it to be more frequent.

What are your thoughts about this?

“Minister’s Hour” will feature the presentation of the Minister to the Parliament with a one-year report - we did not have such

წევრებს და მთავრობის წევრებს ექნებათ ვალდებულება, რომ პლენარულ სხდომაზე, შესაბამის დროს მობრძანდნენ და პასუხი გასცენ პარლამენტის წევრების მიერ დასმულ შეკითხვებს. ასევე, „მინისტრის საათი“ - როდესაც ყოველ მინისტრს, წელიწადში ერთხელ, ექნება ვალდებულება, რომ წარდგეს პარლამენტის წინაშე და პარლამენტს ესაუბროს გაწეული საქმიანობის შესახებ. ამ შემთხვევაშიც, მის მიმართ შესაბამისი შეკითხვები დაისმება და პარლამენტი მოისმენს პასუხებს. პრემიერ-მინისტრის ვალდებულება - წელიწადში ერთხელ თავად წარდგეს პარლამენტის წინაშე და მიაწოდოს ინფორმაცია პარლამენტს, როგორ შესრულდა სამთავრობო პროგრამა, რა გაკეთდა ამ თვალსაზრისით - ერთი წლის განმავლობაში, და ეს იქნება პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებულების ერთ-ერთი მექანიზმი. დროებითი საგამომძიებლო კომისიები, რომელთა შექმნა იქნება კიდევ უფრო მარტივი - ჩვენ მივიღეთ ასეთი გადაწყვეტილება, რომ საგამომძიებლო კომისიების შექმნის უფლება ასევე ჰქონდეთ ოპოზიციურ ჯგუფებს. დღეს ეს უმრავლესობაზეა დამოკიდებული და, მისი ნებიდან გამომდინარე, საგამომძიებლო კომისიები ან შეიქმნება, ან არ შეიქმნება - უკვე, რეგლამენტის პროექტის მიხედვით კი, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მესამედს ექნება უფლება, მიიღოს გადაწყვეტილება დროებითი საგამომძიებლო კომისიის შექმნის თაობაზე. რა თქმა უნდა, მთლიანობაში, ყველა ეს ცვლილება მნიშვნელოვანწილად ემსახურება პარლამენტის საკონტროლო ფუნქციის გაძლიერებას. „მინისტრის საათზე“ საუბრობდით, ამასთან დაკავშირებითაც არსებობდა შენიშვნები, რომ უფრო ხშირად უნდა დაინიშნოს ის. „მინისტრის საათი“ გულისხმობს მინისტრის წარდგენას პარლამენტის წინაშე ერთწლიანი ანგარიშით - ასეთი რეგულაცია ჩვენ ადრე არ გვქონდა. მინისტრი შეიძლებოდა, ყოფილიყო მოწვეული პლენარულ სხდომაზე, მაგრამ ყოველწლიური ვალდებულება იმისა, რომ მინისტრი წარდგეს პარლამენტის წინაშე, ასეთი რეგულაცია აქამდე, რეგლამენტით არ იყო გათვალისწინებული. რა თქმა უნდა, მინისტრის მოწვევა ადრეც შეეძლო პარლამენტს, მაგრამ მოწვევის ინიცირებაზე არ იქნება დამოკიდებული. მინისტრი ვალდებული იქნება, შესაბამის დროს, რომელსაც ბიურო განსაზღვრავს, მოვიდეს პარლამენტში და წარუდგინოს ერთწლიანი საქმიანობის ანგარიში. თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ მინისტრი მხოლოდ წელიწადში ერთხელ მოვიდეს, არსებობს სხვა მექანიზმები, რომელთა თანახმად, ყოველი მინისტრი თვეში ერთხელ იყოს მოწვეული საქართველოს პარლამენტში. ეს იქნება პლენარული სხდომა თუ კომიტეტი. ამიტომ, თავისი არსით, „მინისტრის საათი“ გულისხმობს ერთწლიანი საქმიანობის შესახებ ანგარიშის წარდგენას პარლამენტის წინაშე, თუმცა, ამის გარდა შესაძლებელია, რომ ნებისმიერი მინისტრი არაერთხელ, მთელი წლის განმავლობაში იყოს მოწვეული საპარლამენტო სხდომებზე. ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საკითხად რჩება სხდომებზე დეპუტატების არდასწრების საკითხი, როგორ აპირებთ ამ პრობლემის გადაჭრას უკვე ახალი რეგლამენტის გათვალისწინებით? ეს საკითხი, ზოგიერთ შემთხვევაში, საკმაოდ აქტუალური იყო დღის წესრიგში და ამ თვალსაზრისითაც რეგლამენტის პროექტში სიახლეებია შემოთავაზებული. იხვეწება ის ნორმები, რომლებიც პარლამენტის წევრთა პლენარულ სხდომაზე დაუსწრებლობის შემთხვევაში, შესაბამის რეგულაციას შემოგვთავაზებს. კერძოდ, ზუსტდება იმ მიზეზების ჩამონათვალი, რომელიც საპატიო მიზეზად შეიძლება, იყოს მიჩნეული. ასევე, ზუსტდება რეაგირების ფორმები იმ შემთხვევებზე, როდესაც არასაპატიო მიზეზით ხდება პლენარული სხდომის გაცდენა. ამ თვალსაზრისით, თუ დღეს არსებული ნორმები არ არის ეფექტიანი, შემოთავაზებულ ნორმებს მეტი სიცხადე შემოაქვს და ვფიქრობ, რომ ეს რეგულაცია უფრო ეფექტიანი იქნება და, გაცდენების შემთხვევაში, ადმინისტრირება შესაბამისი იქნება.

regulation before. The minister could have been invited at the plenary session, but the annual commitment that the minister will come before the parliament; such regulation has not yet been envisaged by the regulations. Of course, the parliament could invite the minister before, but this one will not depend on the initiation of the invitation. The Minister will be obliged to provide the Bureau with the right time to come before the Parliament to submit a one-year work report. However, this does not mean that the Minister must only visit the parliament once in a year. There are other mechanisms, according to which each minister will be invited to the Parliament once a month. This will be a plenary session or on a committee. Therefore, in essence, “Minister’s hour” means to submit a report about one-year activities to the Parliament, but it is possible that any minister may be invited to the parliamentary sessions for several times within a year.

One of the important issues is the absence of MPs on the sessions, how do you plan to solve this problem by considering the new regulations?

This issue was, in some cases, more relevant to the agenda and in this regard, the new initiative is proposed in the Rules of Procedure. These norms will enable us to provide relevant regulation in case of absence from the plenary sitting of Parliament. Specifically, it falls among the list of reasons that can be considered a valid cause. Also, the forms of response are specified in cases where the MP is not attending for unreasonable reasons. From this point of view, if the existing norms are not effective, the proposed norms will bring more clarity and I think that this regulation will be more efficient and, in case of failure, administration will be appropriate.

23

„პარლამენტში სხვადასხვა თვალსაზრისი ეჯახება ერთმანეთს, მაგრამ ეს უნდა მოვაქციოთ ცივილიზებულ ჩარჩოში“

“Different Views Come into Conflict in Parliament, But it Should Fit into a Civilized Framework”

ნინო ცაბოლოვი

ს

NINO TSABOLOVI

აქართველოს პრემიერ-მინისტრთან კითხვა-პასუხის რეჟიმის გამართვა ძლიერი საკანონმდებლო ორგანოსთვის საჭირო უმთავრესი შემადგენელი ნაწილია - ასე ფიქრობს „ევროპული საქართველოს“ წევრი, გიორგი კანდელაკი, და მმართველი გუნდისადმი პარტიის კონკრეტულ შეთავაზებაზე, ჟურნალ „პარლამენტთან“ ინტერვიუში საუბრობს. როგორც ცნობილია, ახალი რეგლამენტის პროექტის თანახმად, საქართველოს პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციები იზრდება. ცვლილებები ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, საქართველოს

24

G

iorgi Kandelaki, an MP with European Georgia and the Parliamentary Minority believes regular Q and A with Prime Minister is key to strong parliament. He shared his thoughts with us at The Parliament Magazine in this interview, where he also talked about his party’s specific proposes on enhancing parliamentary oversight of the executive.

As seen from the directions of this new regime’s projects, the Georgian parliament is actively involved in many supervisory

პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე ამოქმედდება. მოქმედი რეგლამენტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით, პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმა განხორციელდა. გიორგი კანდელაკი: ცივილიზებულმა კაცობრიობამ პარლამენტი ორი რამის გამო მოიგონა - ერთი არის კანონშემოქმედებითი საქმიანობა, მეორე მთავრობის კონტროლი, საზედამხედველო საქმიანობა. მით უმეტეს, საპარლამენტო რესპუბლიკაში, რომელსაც, თეორიულად, საქართველო წარმოადგენს, ეს ერთ-ერთი მთავარი საკითხია. მარტივად შეგვიძლია, გავზომოთ, ახორციელებს თუ არა პარლამენტი საზედამხედველო საქმიანობას. ერთ-ერთი მარტივი გზა ამის გასაზომად არის, არსებობს თუ არა შესაძლებლობა პარლამენტის წევრებისთვის, რამე სიხშირით, კითხვები დაუსვან მთავრობის მეთაურს. ეს არის ნებისმიერი საპარლამენტო სისტემის ზედამხედველობის ფუნდამენტური მექანიზმი. მთავრობის მეთაური, მოკლე დროით, ორი და სამი საათით კი არა, გამოსვლების გარეშე მოდის პარლამენტში და პარლამენტის წევრები უსვამენ მოკლე შეკითხვებს და იღებენ მოკლე პასუხებს. მარტო ბრიტანეთში კი არ არის ეს, სადაც დიდი ტრადიცია არსებობს, არამედ - ბალტიის ქვეყნებში, პოლონეთში და სხვა ქვეყნებში, პარლამენტის წევრებს შეუძლიათ, დაუსვან კითხვები მთავრობის მეთაურს. ჩვენთან ეს შესაძლებლობა არ არსებობს. მაგალითად, წინა პრემიერ-მინისტრმა ისე დაასრულა თავისი საქმიანობა, რომ საკანონმდებლო ორგანოში (თუ არ ჩავთვლით მთავრობის დამტკიცებას) პარლამენტის წევრების კითხვებზე პასუხის გასაცემად არცერთხელ არ ყოფილა. ჩვენი სურვილია, რომ ეს შეიცვალოს. მიმდინარეობს ამაზე მუშაობა და სამწუხაროა, რომ მუშაობა მიმდინარეობდა უმრავლესობის შიგნით და პარტიებს შორის თანამშრომლობა თითქმის არ ყოფილა ისეთ საკითხზე, რაც არის მთლიანად პარლამენტისა და ქვეყნის ინტერესი. ეს არ არის საკითხი, რომელიც ამომრჩევლისგან ძალიან განყენებულია, რადგან ამომრჩევლის და მოქალაქეების ინტერესია, რომ პარლამენტი ასრულებდეს თავის ფუნქციას და პარლამენტარები ტყუილად არ იღებდნენ ხელფასს. ამიტომ, დიდი იმედი გვაქვს, რომ, წვალებით, მაგრამ საბოლოო ჯამში, მაინც შემოვა ეს ნორმა და ჩვენი შეთავაზებაა, რომ პრემიერ-მინისტრის კითხვა-პასუხი გაიმართოს თვეში ერთხელ, ერთი საათით, სადაც, პარლამენტის წევრს ექნება ძალიან მკაცრად განსაზღვრული რეგლამენტი - ერთწუთიანი შეკითხვა, ერთწუთიანი პასუხი, ორწუთიანი შეკითხვა, ორწუთიანი პასუხი. მერე, მიკროფონი, უბრალოდ, ითიშება, როგორც არის ცივილიზებულ ქვეყნებში. მმართველი გუნდის მხრიდანაც კეთდება განცხადება, რომ პარლამენტში პრემიერის მისვლის სიხშირე მოიმატებს. რამდენადაც ვიცი, წინა პრემიერ-მინისტრი პრინციპულად ეწინააღმდეგებოდა პარლამენტში სიარულს. იმედი გვაქვს, ახლანდელი პრემიერი, რომელთანაც ბევრი პრობლემა გვაქვს, ამ პრობლემას არ შექმნის და ეს ნორმა დამკვიდრდება ყველა მომდევნო მთავრობის გასაკონტროლებლად. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში, კვირაში ერთხელ, ყოველი სასესიო კვირის ოთხშაბათს დადის პრემიერ-მინისტრი. კი, ბატონო, იყოს თვეში ერთხელ, იყოს ერთი საათით, იყოს მოკლე კითხვა-პასუხი. წინა პრემიერის არგუმენტები, რომელსაც ის საერთაშორისო პარტნიორებთან იშველიებდა, იყო, რომ ეს გადაიზრდება ყვირილში, შეურაცხყოფაში და ასე შემდეგ. ალბათ, ცუდი გამოცდილება ახსოვს... ნამდვილად, პრემიერ-მინისტრმა საზოგადოებას თავი კარგად არ დაამახსოვრა. თავშეკავება მართებდა, მაგრამ ჩვენი, როგორც საპარლამენტო უმცირესობის, ინტერესიც და ტაქტიკაც შინაარსზეა ორიენტირებული და ამ პრობლემის და რისკის მოგვარების ძალიან მარტივი გზა არსებობს.

functions. Most of the amendments that are consequences of these supervisory functions will mostly be put into effect after the October’s elections, when the President of Georgia would have concluded the necessary rites of office. Parliament’s rules of procedures birthed these reforms which were implemented in order to address current matters within the ambits of the constitution.

Giorgi Kandelaki Lawmaking and oversight of government are two key functions of any parliament, why parliament as such was invented in the first place. Measuring whether a parliament is good at carrying out the oversight function is not too complicated. It is enough to ask whether MPs have an ability to ask questions to and receive answers from Prime Minister on regular basis. This is a fundamental component of oversight function. And what I mean is not long speeches by PM or ministers – but a limited session of very short questions and immediate very short answers. This excercised not only in the UK, but in relatively new democracies such as the Baltic States as well.

Any claim that there is a meaningful parliamentary oversight in Georgia will be false until MPs will have a possibility to ask questions at least once in a while. Sadly, Giorgi Kvirikashvili, the previous PM left office without ever coming to parliament for Q and A (except for Government approval which does not count). European Georgia insists that it is in the country’s interest to change this. When we would summon PM or ministers over some important development they would always refuse to come to parliament and the majority would always protect such

25

მაგალითად, რა შეთავაზება გაქვთ? რომ იყოს ძალიან მკაცრად განსაზღვრული დროითი შეზღუდვა. ძალიან მოკლე შეკითხვა და ძალიან მოკლე პასუხი. რამდენად შესაძლებლად წარმოგიდგენიათ მსგავსი ფორმატი, თუ გავიხსენებთ ცნობილ დაპირისპირებებს, იგივე, წინა პრემიერის შემთხვევაზეც ვისაუბრეთ, როდესაც კამათი უმწვავეს დაპირისპირებაშიც გადაიზარდა. ჩვენ ყოველთვის ვცდილობთ, ასეთ ფორმატში შემოვიყვანოთ პრემიერიც და მთავრობის წევრები, და როცა ეს გვიხერხდება, ძალიან საინტერესო დისკუსია შედგება ხოლმე, რაზეც მეტყველებს ამ კითხვა-პასუხების ნახვის რაოდენობაც სხვადასხვა სოციალურ ქსელში. აზრების ცოცხალი გაცვლა, ეს არის პარლამენტარიზმის ერთ-ერთი ატრიბუტი და ეს აინტერესებს ხალხს და არა - მოსაწყენი, გრძელი გამოსვლა, მერე კითხვების დაგროვება, რომელზეც არავინ უპასუხებს. ეგ უკვე, საბჭოთა სტილის არის. საერთაშორისო ექსპერტის ერთ-ერთი რეკომენდაციით, მნიშვნელოვანია, რომ პროცესებში ოპოზიციის თანამონაწილეობა იგრძნობოდეს, რამდენად მაღალია ეს თანამონაწილეობის ხარისხი? ეს არის არა ნორმების, არამედ პოლიტიკური კულტურის ხარვეზი. ეს არ არის ახალი, თუმცა, დღეს, საკონსტიტუციო უმრავლესობის პირობებში, საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები ერთ აბზაცსაც არ კითხულობენ არცერთი კანონის და, უბრალოდ, არ აქვს მნიშვნელობა, მაინც გააქვთ კანონები. თუმცა, ნომერ პირველი საკითხი, რომელიც ყველა დანარჩენზე მნიშვნელოვანია, არის - იქნება თუ არა პრემიერ-მინისტრის კითხვა-პასუხისთვის დრო გამოყოფილი. ასევე, ქვესაკითხებად შეიძლება, გამოვყოთ - საკომიტეტო მოსმენის საკითხი, რაც არის „ევროპული საქართველოს“ შეთავაზება. გვინახავს სხვა ქვეყნების მაგალითზე - როდესაც იმართება საკომიტეტო მოსმენა - ერთ პარლამენტარს ეძლევა 5 წუთი, რომელსაც იყენებს ისე, როგორც სურს. თუმცა, როცა სტუმარი პასუხობს, მას რომ არ ჰქონდეს დროის გაყვანის შესაძლებლობა, წამზომი ითიშება. ამ დროს, მეც ანუ, პარლამენტის წევრს, მაქვს ინტერესი, რაც შეიძლება მოკლედ ვილა-

26

demonstrative disrespect of parliament as institution. This has not benefited anyone, the country first and foremost.

At the same time, this is something voters do care about. We are paid by the taxpayer for doing our job and if we fail to grill ministers and the PM, we do our job badly. Currently we have a dialogue with the majority and our offer is to establish a once a month Q and A session with the PM for just an hour. There would be very strict rules to ensure maximum quality and focus of questions – one to two minutes of questions and same time for anwers and then microphone just goes off.

The ruling party has stated that the frequency of the prime minister’s visits to the parliament will increase. How do you see that?

As I know, previous PM was opposed to coming to parliament in principle. We hope the new PM will change this and set the norm for the future. I hope he will understand that the British PM, for example, is no less busy but yet goes to the House of Commons for Q and A once a week. Georgian Dream said they would not do it because they were afraid of Q and A evolving into a shouting match.

Perhaps he remembers the bad experience during one of his visits…

Indeed, when PM Kvirikashvili burst into emotions during his previous confirmation the picture was not nice. He had to restrain himself, but our interest and tactics as a parliamentary minority is content oriented and there is a very simple way to solve this problem and to mitigate such risks.

What is your proposal for example?

For the session to be strictly defined by a time limit. Very short questions and very short answers.

How is it possible to maintain such format; if we recall the famous confrontations, we have also talked about previous cases where Prime Minister Debates turned into quarrel.

Whenever we had rare chance to engage ministers into Q and A sessions, all such conversations turned out to be interesting and very high number of views of such sessions in social media is a proof. Lively yet respectful exchange of ideas, constructive debate and not boring, long speeches, accumulated questions which no one will answers is what voters are interested in.

Drawing from the recommendations of an international expert, it is important that the co-participation of the opposition be detectable in the processes. How high is the degree of that co-participation?

Of course, there are other important forms of parliamentary oversight and opposition participation, for example setting a meaningful procedure of a committee hearing. We propose that each MP would be given, lets’ say, five minutes which can be used as the MP wishes. When the addressee of the question responds, however, the timer stops – to prevent abuse of procedure. Yes, we may not be able to totally rule out emotions and it is not necessary because different views and ideas come into conflict and competition in parliament, but in a civilized

პარაკო; საქმიანი დისკუსია იყოს და არა - რაღაც არაკონსტრუქციული და პარლამენტისთვის შეუფერებელი დისკუსიები. შესაძლოა, ემოციას ვერ ავცდეთ, და ეს არ არის აუცილებელი, რადგან პარლამენტის არსი ისიცაა, რომ სხვადასხვა თვალსაზრისი და შეხედულება ეჯახება ერთმანეთს, მაგრამ ეს უნდა მოვაქციოთ ცივილიზებულ ჩარჩოში; რომ ეს იყოს ღირსეული, საქმიანი, მოქალაქეებისთვის საინტერესო. რეგულირებას, ალბათ, ეთიკური ქცევაც დაეხმარება, რადგან ეს ნორმაც დევს ახალ რეგლამენტში. დიახ, არაეთიკური ქცევის რისკების განეიტრალების შესაძლებლობაა ასეთი ნორმების შემოტანა. მაგალითად, აქტუალურ თემასთან დაკავშირებით, კომიტეტში მოდის მინისტრი. კომიტეტის თავმჯდომარე ყოველთვის ცდილობს, იგი შეზღუდოს პროცედურული ხრიკებით. მინისტრი გამოდის ერთსაათიანი მოხსენებით, ყველას ეძინება, შემდეგ ხდება კითხვების დაგროვება, და ერთი საათის შემდეგ, თუ აქვს სურვილი, უპასუხებს ან არ უპასუხებს. თუ ძალიან მწვავე თემაა და პარლამენტის წევრს შანსი არ აქვს, შედგეს დისკუსია, მერე ეს გადადის ემოციაში, არ ხერხდება სხვანაირად. ამის გადაჭრის ეფექტიანი გზაა, რომ იყოს რეგლამენტირებული, მაგრამ - კითხვა-პასუხი. კომიტეტის თავმჯდომარის თანამდებობის დაკავებაც არის ერთ-ერთი გარემოება, რაზეც ბრიტანელი ექსპერტი საუბრობს. მის რეკომენდაციაში აღნიშნულია, რომ მომავალში განხილული უნდა იყოს საპარლამენტო უმცირესობისთვის აღნიშნული უფლების მინიჭების საკითხიც... თუ შეკითხვა მდგომარეობს იმაში, რა უფრო მნიშვნელოვანია - იყოს ეფექტიანი და შინაარსიანი კითხვა-პასუხის შესაძლებლობა პრემიერთან და მინისტრებთან, თუ კომიტეტის თავმჯდომარის პოსტის მიცემა ოპოზიციისთვის. რა თქმა უნდა, კითხვა-პასუხის რეჟიმი ოპოზიციისთვის ბევრად უფრო კარგი შესაძლებლობაა, საზოგადოებას აჩვენოს, რა არის მისი პოლიტიკური დღის წესრიგი და რა იქნება ჩვენი პრიორიტეტი, თუ ამომრჩეველი მხარს დაგვიჭერს და გავხდებით მთავრობა.

framework in a way that it is interesting for citizens.

Ethical behavior will probably help in regulations, because this norm is also a subject of the new rules of procedure.

Yes, introducing such norms holds the possibility of neutralizing risks of unethical behaviors. For example, regarding the subjective topic of what would guide the engagement when the Minister visits a committee. We have seen heads of committees always trying to restrict him with procedural tricks. The minister presents a one hour-long report where everyone’s sleepy at the end, then the questions accumulate and after one hour he may respond or not. If there is an acutre problem and MPs are prevented from an ability of asking a question – as it happens very often – emotions flare up. That’s why, ability to do Q and As with ministers on some kind of regular bases and efficient procedure is the solution.

Taking the position of the chairman of the committee is one of the topics this British expert talked about. In his recommendation, he said that the issue of granting this right to the parliamentary minority must be discussed in the future. What do you say to this?

If the question is: what is more important between the possibility of having an effective and meaningful question-answer session with the Prime Minister and ministers, or giving the position of committee chairman to the opposition? Of course, the question-answer session is a much better opportunity for the opposition to show the public their political agenda and what our priorities will be if the electorate supports us and we get into government.

27

კრისტიან ურსე, ევროპის საბჭოს ოფისის ხელმძღვანელი საქართველოში:

ევროპის საბჭოსთან საქართველოს თანამშრომლობა სხვადასხვა პოზიტიურ შედეგს აჩვენებს

Cristian Urse, Head of the CoE Tbilisi:

Georgia’s Cooperation With The Council of Europe Has Several Positive Results to Show 28

ნინო ტაბაღუა

NINO TABAGHUA

ს

T

პირველ ყოვლისა, შეგიძლიათ, მოგვახსენოთ თქვენი მისიისა და საქმიანობის შესახებ საქართველოში? რა როლს ასრულებთ ჩვენი ქვეყნის განვითარებაში? მე ვხელმძღვანელობ ევროპის საბჭოს (ევროსაბჭოს) ოფისს საქართველოში, და 2015 წლიდან ვარ ამ თანამდებობაზე, ასე რომ, უკვე 3 წელი შემისრულდა აქ ყოფნის. თავად ოფისი ორგანიზაციის არსებობის განცდაა. ჩვენ გვაქვს ოფისები, აგრეთვე, ერევანში, ბაქოში, კიევში, კიშინიოვში, მოსკოვში და გვაქვს პროგრამული ოფისები ანკარასა და ბუქარესტში. საქართველოში ოფისი კონკრეტული მიმართულებით მუშაობს საქართველოს პარტნიორებთან, საქართველოს საჯარო დაწესებულებებთან, არასამთავრობო ორგანიზაციასთან, კარგი მმართველობის, ადამიანის უფლებებისა და დემოკრატიის საკითხებთან დაკავშირებით. ჩვენ ქართველებთან ერთად ვმუშაობთ სამოქმედო გეგმის საშუალებით. ეს არის დოკუმენტი, რომელიც, ტექნიკურად, ევროპის საკონსულოსა და საქართველოს მთავრობის მინისტრთა კომიტეტის მიერ შედგენილი გახლავთ, ამიტომ, ეს დოკუმენტი ორმხრივად არის შეთანხმებული, რათა დაგვეხმაროს იმ ტერიტორიების იდენტიფიცირებაში, სადაც სააღსრულებლო ღონისძიებები და სხვა სახის სისტემებია საჭიროა მათი მუშაობის გასაუმჯობესებლად. ეს დოკუმენტი ძალიან სერიოზულია, რადგან, ცოტათი, სამართლებრივიც გახლავთ, აგრეთვე, ორიენტირებული ადამიანის უფლებებზე, სასჯელაღსრულების დაწესებულებებზე - ციხეებზე, და, ზოგჯერ, დაკავშირებული სხვადასხვა თემასთან, რომლებიც მოიცავს ფულის გათეთრების წინააღმდეგ ბრძოლის ღონისძიებებს, რაზეც ჩვენ მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ ფინანსთა სამინისტროსთან. რა მიღწევები არსებობს უკვე, საქართველოში? ზოგადად, საერთაშორისო პროგრამებში ყოველთვის ვხედავთ ჩვენი საქმიანობის გრძელვადიან გავლენას; თუმცა, რასაკვირველია, ყოველდღიურად მიმდინარეობს პროექტები და აქტივობები. ჩვენ ყოველთვის ვცდილობთ, თვალი თავიდან ბოლომდე ვადევნოთ იმ ცვლილებებს, რომლებიც ჩვენი მეოხებით განხორციელდა სხვადასხვა სფეროში. მაგალითად, 2013 წელს კვლავ დავიწყეთ პროექტი საქართველოსთან ერთად, რომელიც საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ჯანდაცვის საკითხებს ეხებოდა. ჩვენ მიერ გამოყენებულმა ინტერვენციებმა რამდენიმე წელს გასტანა, რამაც საშუალება მოგვცა, თანმიმდევრულად შეგვეფასებინა საქართველოს სხვა, დანარჩენი საერთაშორისო პარტნიორები. შეფასება შეეხებოდა, ზოგადად, მათ ციხეებში არსებულ მდგომარეობას,

Excerpts: First, can you tell us about your mission and job in Georgia? In what roles are you contributing towards the development of our country?

I am heading the Council of Europe’s (CoE) office in Georgia, and I’ve been in that role since 2015, so it’s a bit over 3 years now. The office itself is the feel presence of the organization.

We have offices also in the Yerevan area, in Baku, in Kiev, in Kishinev, in Moscow, and we have programme offices in Ankara and Bucharest.

The office in Georgia works specifically with Georgian partners, with Georgian public institutions, also with the NGO’s on the issues related to good governance, human rights and democracy. We work with Georgians by means of the action plan. This is a document technically drawn between the comity of ministers of the Consul of Europe and the Georgian government, so it’s a document mutually agreed upon, to help us identify areas where enforcement cooperation activities and other sorts of systems are needed to improve their performance.

This document is a very serious one as it is a bit judicatory, a bit centered on various topics related to human right, prisons and sometimes, we include activities aimed to combat money laundering which, we work upon closely with the ministry of finance.

What are the achievements you have already recorded in Georgia?

Generally, in international programmes, we are always looking at long term impact of our activities; however, of course there are actions, projects, and activities running on a daily basis. We are always trying to look from the beginning to the end through our intervention in the area for changes. For example, back in 2013, we launched a project dealing with the healthcare situations in prisons in Georgia alongside the EU. The interventions we rendered then have been sustained through a number of years, and have allowed us have a sort of consistent assessment of more than half of other international partners of Georgia.

The assessments focused on the situations in their prisons generally and after 5-6 years, the situations have improved

აქართველო აქტიურად თანამშრომლობს რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციასთან, რათა გააძლიეროს მისი მმართველობის ყველა ასპექტი. ერთ-ერთი ასეთი ორგანიზაცია არის ევროსაბჭო. მასთან საქართველოს თანამშრომლობამ, ბევრ სფეროში მნიშვნელოვანი შედეგი აჩვენა, ეს წარმოადგენს იმ ჩარჩოებს, რომელიც განაპირობებს მომავალ აქტივობებს. ინტერვიუს ფარგლებში, ვისაუბრეთ თბილისში ევროპის საბჭოს თავმჯდომარესთან - კრისტიან ურსესთან. მან გაგვაცნო ზოგიერთი, საყურადღებო ინფორმაცია საქართველოსთან თანამშრომლობის შესახებ, გვესაუბრა მიღწეულ წარმატებებსა და სამომავლო მიზნებზე.

he Republic of Georgia in a bid to strengthen all facets of her government actively combines with several international bodies. One of such bodies is the Council of Europe whose combination with Georgia on several fronts has yielded significant results, which are now the framework upon which further engagements are being premised. In this interview, we talked to Cristian Urse, the Head of the Council of Europe (CoE) in Tbilisi.

He shared appreciable insights into the council’s cooperation with Georgia, the many strides attained and the direction for the future.

29

და 5–6 წლის შემდეგ სიტუაცია საგრძნობლად გაუმჯობესდა. ჩვენი მხრივ დავეხმარეთ შენობასა და ინსტიტუციურ დიზაინში. ჩვენ, ერთი მხრივ, სამინისტროს დახმარება გავუწიეთ იმისთვის, რომ გაეზარდა ტრენინგების შესაძლებლობები პერსონალისთვის და ამის შემდეგ განვახორციელეთ სატრენინგო სესიები მათთვის. ამის შემდეგ აშკარად გაუმჯობესდა სასჯელაღსრულების პერსონალის შესაძლებლობები. ჩვენ მართლაც რთულ სიტუაციაში ვმუშაობდით, რათა სამინისტროსთვის ხელი შეგვეწყო სხვადასხვა ინსტრუმენტის შექმნისთვის, რომელიც ინტერვენციების განხორციელებაში დაეხმარებოდა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში. იმის გამო, რომ ადამიანები ციხეში არასათანადო მოპყრობის გამო ჩიოდნენ, ჩვენ დავეხმარეთ სამინისტროს, განევითარებინა პროცედურის პროტოკოლები ასეთ სიტუაციებში ციხის თანამშრომლების მიერ, რათა თავიდან ყოფილიყო აცილებული მსგავსი შემთხვევები. ვიცით, რომ შესაძლოა, კვლავ იყოს უსიამოვნო გარემოებები, რომელთა მოგვარებაც საჭიროა პროფესიონალურად და შესაბამისად, მაგრამ ისიც ვიცით, რომ ამას დრო სჭირდება. შემიძლია, ასევე აღვნიშნო, რომ ვმუშაობდით საქართველოს სასამართლოში სამართლებრივ სფეროში. ვცდილობდით, განგვეხილა ადამიანის სხვადასხვა უფლებათა დარღვევის შემთხვევები და მოვუწოდებდით სასამართლოს, ადამიანის უფლებების შესახებ, ევროკავშირის კონვენციის აქტიურად გამოყენებისკენ. ასევე ვმუშაობდით იუსტიციის უმაღლეს საბჭოსთან და განვაგრძეთ მათთან თანამშრომლობა საერთო ჩარჩოში, რომელიც მართავს საქართველოში მართლმსაჯულების ადმინისტრაციას. მჯერა, რომ თქვენ ძალიან კარგად იცნობთ იქ არსებულ საკითხებსა და სირთულეებს და ვიცით, რომ ამას დრო სჭირდება და ჩვენ განვაგრძობთ მათთან მუშაობას. რა პოზიტიურ ცვლილებებს ხედავთ და ჯერ კიდევ რაზე უნდა ვიმუშაოთ? ვფიქრობ, რეფორმებისადმი სურვილი აშკარად შეიმჩნევა საქართველოს ინსტიტუტებში. ვნახეთ, რომ სამინისტროები და უწყებები დიდად ცდილობენ საერთაშორისო ორგანიზაციების საქმიანობაში ჩართვას, განსაკუთრებით კი, ევროსაბჭოში, და ისინი ცდილობენ, მიმართონ საკითხებს, რომლებიც ჩვენი დისკუსიების შედეგად წამოიჭრა. ჩვენი თანამშრომლობის საქმიანობა მოდის ევროკავშირის კონსულის მონიტორინგის მექანიზმის დასკვნის საფუძველზე. მან მიიღო სხვადასხვა კონვენცია ადამიანის უფლებათა და კანონის უზენაესობის სფეროში. ამ კონვენციის დასასრულს ან მისი განხორციელების შეფასებისას, ექსპერტთა დამოუკიდებელი კომიტეტებისა და სხვა ექსპერტების ობიექტური მუშაობა ყველა იმ ქვეყნისგან მოდის, საიდანაც ჩვენ ვიღებთ რამდენიმე რეკომენდაციას და შეფასებას საქართველოს ინსტიტუტების ან ექსპერტთა ინსტიტუტის გასაგებად და მათი როლის შესასრულებლად ოთხ-ხუთ წელიწადში ერთხელ. სწორედ აქედან მომდინარეობის ჩვენი დაგეგმარების მასალების უმდიდრესი ნაწილი. ამ დასკვნების გათვალისწინებით, ჩვენ ხშირად შევძლებთ ჩვენი თანამშრომლობის ღონისძიებების დაგეგმვას, რაც ხელს შეუწყობს ქართული ინსტიტუტების საქმიანობას, როგორც ახლახან აღვნიშნე, საქართველოში ფულის გათეთრების წინააღმდეგ ბრძოლას. ამასთან დაკავშირებით, პროექტი, როგორც წესი, გადის ევროპის საბჭოს ექსპერტთა კომიტეტების შეფასებას ფულის გათეთრების სფეროში. ჩვენ ეს დასკვნები გამოვიტანეთ და საქართველოს ინსტიტუტებთან ერთად (უპირველეს ყოვლისა, ფინანსთა სამინისტროსთან ერთად) ავამოქმედეთ პროექტის ფორმა, ამიტომ დავინახეთ, თუ სად თქვა საექსპერტო კომიტეტმა, რომ ინსტიტუტებს სჭირდებათ მათი მოთხო-

30

significantly. On our part, we contributed to capacity building and also to institutional design. We have helped the ministry on one hand to strengthen their training capacities and then we organized a number of trainings for the stuff. There were clear improvements in the abilities of staff in the prisons and we really worked in difficult situations to help the ministry create various instruments for intervention in particular cases. For anyone with claims that they have been mistreated, we helped the ministry develop protocols to be applied in such situations by the staff in prison to prevent such cases from continuing. We know that for such cases to no longer be portrayed as unpleasant circumstances we need to deal with the circumstances in professional and impressive manners but we know that it would take our time too.

I can also mention that we worked in the judiciary field with courts. We worked to clear the various betrayed human rights cases and depose them of Georgian courts in a way to stimulate the active use of the provision of the EU convention on human rights.

We also worked with the high council of justice and we continued to work with them on the general framework that manages the administration of Justice in Georgia. I believe that you are very well aware of the number of issues and difficulties there and we know that this takes time and we will continue to work with them.

What kind of positive changes did you see and what do we still have to work on?

I think there is a clear commitment among Georgian institutions towards reforms. We have seen that ministries and agencies are all eager to engage with international bodies; particularly the Council of Europe (CoE) and they try to address issues raised in our discussions. Our cooperation activities come from the background of the recommendation on the conclusion of the monitoring mechanism of the consul of the EU. It has adopted a number of conventions in the area of human rights and rule of law. At the end of this convention or the assessment of the implementation, the objective work of the independent committees of experts and other experts comes from all the countries from which, we issue a number of recommendations and assessment to understand the Georgian institutions or expert country’s institution and the performance of their role once in 4-5 years. This is where the richest parts of our planning material are derived. Based on these conclusions, we are often able to plan our cooperation activities that could improve their performance with the Georgian institutions, as I have just mentioned the area of combating money laundering in Georgia. The project usually goes through a round of evaluation by the expert committees of the Council of Europe (CoE) dealing with this in this area of money laundering. We took these conclusions and together with Georgian institutions (First of all with the ministry of finance) we operationalized the form of project, so we saw where the expert committee said that the institutions need to strength their needs, or to improve their performance. Then we

ვნების გაძლიერება ან მათი საქმიანობის გაუმჯობესება. შემდეგ მივედით ექსპერტებთან, რათა კონკრეტულად მივმართოთ ინსტიტუტების გაძლიერებას, მათ ინსტიტუციურ ჩარჩოს და კანონმდებლობას. ამგვარად, ეს მეთოდი მომავალში გაუმჯობესდება და ეს არის ჩვენი ჩარევის ლოგიკა, ძირითადად, ჩვენი საქმიანობის ყველა სფეროში. ნათლად ვნახეთ, რომ ციხეებში ჯანმრთელობის დაცვის მდგომარეობა, რომელიც მოვითხოვეთ, გაუმჯობესდა. ასევე, გავუმკლავდით იმ პრობლემებს, რომლებიც არა მხოლოდ მათ აწუხებდათ. ვიმუშავეთ ფსიქიატრიულ დაწესებულებებთან, რომლებსაც მართავს ჯანდაცვის სამინისტრო და ის ევროპის საბჭოსთვის დიდ პროექტს წარმოადგენდა. ვიხილეთ ჩართულობა ადამიანის უფლებათა საკითხებში, როგორც აღვნიშნე, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის ეფექტიანად შესრულებას. ეს არ ეხება მხოლოდ მოსამართლეების, მათი თანაშემწეების ან ადვოკატებისთვის კონვენციის საკითხებზე ტრენინგების ჩატარებას, არამედ - იმას, რომ უფრო აქტიურად გამოიყენონ ის სასამართლოში. მაგალითად, პარლამენტის შესაძლებლობა საბოლოოდ დაინახოს, როგორ შედის ძალაში სასამართლოს გადაწყვეტილებები, რაც ჩვენი საქართველოს პარლამენტთან თანამშრომლობის ნაწილი იყო. ჩვენ მოხარულნი ვართ, რომ პარლამენტში უფრო ზედამხედველობითი როლის შესრულება ხდება კონსტიტუციისა და ახალი კანონმდებლობის დებულებების შესაბამისად. ჩვენ მოვედით მხარდასაჭერად, რათა დავეხმაროთ საქართველოს პარლამენტს იმის ზედამხედველობაში, თუ როგორ ხორციელდება საქართველოში სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილებები. ახლა უკვე 3 წელია (თუ არ ვცდები), მას შემდეგ, რაც საპარლამენტო კომიტეტების სამართლებრივი საქმეები და ადამიანის უფლებები ამ საქმეში ხორციელდება. მათ დაიწყეს მოლაპარაკებები იუსტიციის სამინისტროსთან, აწარმოებდნენ მოსმენებს სამინისტროსთან, მი-

came with experts to address precisely those strengthening the institutions, their institutional framework and legislation. In that way, this method becomes better in the future and this is the logic of our interventions basically in all areas of our activities.

We have seen clear improvements in the situation of the health care in prisons that we addressed. In addition to that, we dealt with the situations, not only pursued them. We dealt with mental health institutions that are managed by the ministry of health, which was a big package for the Council of Europe.

We have seen engagement in human right issues as I have said, especially when it comes to implementing effectively the EU convention on human rights. It is not only about training the Judges or their assistants, or the lawyers on matters related to the convention but to convince them to use it more actively in the court. It is also for example, in the capacity of the parliament to see in the end, how court decisions are enforced and that was one part of our cooperation with the parliament of Georgia. And we are delighted that the parliament is taking up more oversight roles according to the provisions of the constitutions and new legislation. We came in with support instruments to enable the review of the parliament of Georgia and to oversee how exactly the decisions of the court of Strasbourg is implemented in Georgia. It’s been 3 years now (if I am not mistaken) since the parliamentary committees’ legal affairs and human rights have been dealing with this. They started to hold talks with the ministry of justice, organizing hearings with the ministry, deputy ministries and in the end, dropped the conclusions to see how effectively the court’s decision in Strasbourg can be implemented.

31

ნისტრების მოადგილეებთან და ბოლოს გამოიტანეს დასკვნა იმის სანახავად, თუ რამდენად ეფექტიანად შეიძლება, განხორციელდეს სასამართლოს გადაწყვეტილებები სტრასბურგში. რას ფიქრობთ საპარლამენტო ზედამხედველობის ფუნქციების შესახებ? მე მოვიყვანე ჩვენი ჩართულობის ნათელი მაგალითი. ვფიქრობ, როდესაც, პარლამენტმა ამ რეგიონის მხარდაჭერისთვის სხვადასხვა საერთაშორისო პარტნიორს მიაღწია, ვთქვით, რომ ჩვენ არ ვართ ორგანიზაცია, რომელიც აუცილებლად მოდის დახმარებისა და თანამშრომლობისთვის, არამედ ჩვენ მტკიცედ გვაქვს ეს კონკრეტული მიზანი. სტრასბურგში სასამართლო გადაწყვეტილებების განხორციელებასთან დაკავშირებით არსებობს უამრავი მაგალითი ევროპის სხვა ქვეყნებში, ამიტომ, ექსპერტთა ეს ჯგუფი მოვიყვანეთ. ჩვენ ასევე ჩავრთეთ ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის სამართლებრივ საქმეთა კომიტეტი, რომელიც ამ სფეროში მუშაობს და რომელიც ცდილობს, გაჰყვეს, თუ რა ზომებს ვიღებთ და რა ნაბიჯებს ვდგამთ სასამართლოს გადაწყვეტილებების განვითარების განხორციელებისთვის და ცდილობს, ეს ცოდნა შეიტანოს საქართველოს პარლამენტში. ჩვენ გვქონდა რიგი საქმიანობანი, რომლებიც წარმატებული იყო პარლამენტის წევრთა და საპარლამენტო კადრების მონაწილეობით. პარლამენტის ზედამხედველობის ფუნქცია არის ის, რასაც რამდენიმე წელიწადში აშენებთ და ვფიქრობ, რომ ეს აშკარად უმჯობესდება. ვფიქრობ, რომ, ერთი მხრივ, ამან აჩვენა ჩვენი გავლენა თვით მთავრობის წევრებს შორის. მაქვს იმის განცდა, რომ უფრო რთული პერიოდი იქნება პარლამენტში და მათ უნდა ახსნან, თუ რა გააკეთეს კონკრეტული გადაწყვეტილებების განსახორციელებლად, მაგრამ მჯერა, რომ ეს სასარგებლო იქნება. ვნახეთ, რომ საქმიანობამ, რომელიც განვახორციელეთ, მნიშვნელოვანი ყურადღება მიიპყრო წარმომადგენლებისაგან, სამინისტროებისგან (ძირითადად, იუსტიციის სამინისტროდან, რადგან სამინისტრო აკონტროლებდა საქმიანობას) და ხელისუფლების მხრიდან. გადაწყვეტილებების განხორციელებამ გამოიწვია მათ შორის ძალიან მდიდარი გაცვლა. ვფიქრობ, ჩვენ ვნახეთ მუდმივი გაუმჯობესება ამ უნარების ცოდნის განვითარებაში. ამ ნაწილში ან სხვა ამ დიალოგისგან უფრო მეტს ცდილობს, რაც, საბოლოო ჯამში, სასარგებლო იქნება მათთვის და საქართველოს მოქალაქეებისთვის, რომლებიც სტრასბურგში ამ სასამართლოს ბენეფიციარები იქნებიან. რას გვეტყვით ქვეყანაში მიმდინარე რეფორმებზე და თანამშრომლობის სამომავლო პერსპექტივაზე? არ ვაპირებ ახალი რამის თქმას საქართველოს შესახებ, როგორც როლის კარგად შემსრულებლისა, რეფორმების თვალსაზრისით, სხვა

32

What do you think about the oversight functions of the Parliamentary?

I have given you the direct example of our involvement. I think at the moment when the parliament reached out to the various international partners for support in this area, we said we are not the organization which necessarily comes for assistance and cooperation, but we clearly have this specific input to bring to the table. There are a lot of examples in other European countries regarding the implementation of the decisions of the court in Strasbourg, so we brought in this group of experts. We also involved the legal affairs committee of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) which does work in that area, and which tries to follow specifically what measure and what steps we have taken to improve the implementation of the decisions of the court, and to try to bring in that knowledge here in the Georgian parliament. We had a number of activities that were successful with the participation of both members of the parliament and the parliamentary staff.

The oversight function of the parliament is something that you build in a number of years and I think this is clearly improving.

I think on one hand, it has witnessed the strongest part of our emphasis even among members of the government themselves.

I do have a feeling that a more difficult period will dawn on the parliament and they would have to explain what exactly they did to implement certain decisions, but I believe that would be beneficial. We have seen that the activities that we organized drew significant attention from the representatives, ministries (mostly from the Ministry of Justice, because the Ministry oversaw the activities) and from the governmental side. The implementation of the decisions led to very rich exchanges between them. I think we have seen a constant improvement in the knowledge of these skills. With one part or the other trying to get more from this dialogue, which I think in the end will be beneficial for them and for Georgian citizens who would be the beneficiaries of this court in Strasbourg.

What can you tell us about ongoing reforms in the country and future prospects for cooperation?

I am not going to be saying new things about Georgia’s role as a good performer in terms of reforms, compared to other countries in the region. To put broadly and again, this comes

ქვეყნებთან შედარებით. მეტისმეტად და კვლავ რომ ვთქვათ, ეს არის ერთი მხრივ, რაც მე აღვნიშნე, ცალმხრივი ვალდებულება და ვხედავთ ამ ვალდებულების მუდმივობას - ყოველდღიურად, როდესაც ის შეეხება ამ აქტივობების განხორციელებას. ვფიქრობ, რომ ვხედავთ ინსტიტუტებს, რომლებიც უკეთეს პოლიტიკას ასრულებენ საჯარო სამსახურებში რამდენიმე წლის შემდეგ. კიდევ ერთხელ ვახსენებ ციხეებსა და ჯანდაცვას, ისინი კარგ საქმეს ასრულებენ, ყველამ უნდა გაიაზროს, რომ რეფორმებს დრო სჭირდება. ჩვენ ვიცით, რომ თქვენ დაესწარით პროცედურების წესების პროექტის განხილვას. რას ფიქრობთ ამაზე? დიახ, მეტ-ნაკლებად. საპროცედურო წესების ტრანსფორმაცია არის ინიციატივა, რომელიც, ჩვენი აზრით, გრძელდება პარლამენტის ზედამხედველობის ფუნქციების განმტკიცების მიზნით. ვფიქრობ, რომ ეს სწორი გზაა. პარლამენტის როლის გაძლიერების ინიციატივას მივესალმებით და იმედი ძალიან გვაქვს, რომ ის იმუშავებს. რაც შეეხება თქვენს მომავალ გეგმებს, რა შეგიძლიათ, რომ თქვათ? ჩვენ მეტ-ნაკლებად ვმუშაობთ საქართველოს სამოქმედო გეგმით, რომელიც 2016 წელს დაიწყო და მომავალ წელს, დეკემბერში დასრულდება. ეს სამოქმედო გეგმა მოიცავს ჩართულობის ოთხ ხაზს: სასამართლო, სამართლიანობა, ადამიანის უფლებები და კანონის უზენაესობის განმტკიცება, ფულის გათეთრებისა და კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა. ეს არის ის საქმიანობა, რასაც ჩვენ ვგეგმავთ და ვეწევით. ასევე, ქართველებისთვის ეს არის სამოქმედო გეგმა, რომელიც ეხება მნიშვნელოვან საკითხებს აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის მიმართ, რაც ასევე მნიშვნელოვანი პროგრესია. ეს არის გეგმა მომდევნო წლამდე და ყოველწლიური სამოქმედო გეგმა მოჰყვება მათ, როგორც წინა სამოქმედო გეგმიდან გამომდინარე. გაქვთ თუ არა რამე სათქმელი ქართული საზოგადოებისთვის? ამ ძალისხმევისა და რეფორმების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შემსრულებელი სამოქალაქო საზოგადოებაა, და მათ ყურადღებით ვუსმენთ. ვცდილობთ, ჩავრთოთ ისინი, როცა დრო მოვა, მაგრამ, ზოგადად, ვფიქრობ, რომ საქართველოს ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოება ჰყავს. სადაც ბევრი არასამთავრობო ორგანიზაცია მუშაობს, ძალიან კარგი პროფესიონალიზმით. ისინი უზრუნველყოფენ სხვადასხვა მეთოდის კარგ ანალიზს, რომლებიც მაგიდაზეა და ყოველთვის ძალიან კარგია ყველა საერთაშორისო ორგანიზაციისთვის, როდესაც მათ სამომავლო საქმიანობას გეგმავენ. რასაკვირველია, არასამთავრობო ორგანიზაციების შეხედულებები კრიტიკული უნდა იყოს, აღმასრულებელი ხელისუფლების მიმართ, პარლამენტთან მიმართებაში და იმ საჯარო დაწესებულებებში, რომლებიც, ამ ეტაპზე, ქვეყნის მართვაშია, რაც ჩვენგან მთლიანად მოდის. ჩვენ უნდა შევაფასოთ ეს ყველაფერი და ვცდილობთ, მოვძებნოთ სწორი პასუხი. რამდენადაც, საზოგადოება მზადაა განაგრძოს მმართველობისადმი დაინტერესება, განაგრძოს განხილვა და კითხვები საჯარო დაწესებულებებში და განაგრძოს, ყურადღება მიაქციოს განვითარებას, განახორციელოს გარკვეული, კრიტიკული მოსაზრებები და არ მიიღოს ყველაფერი ისე როგორც წარმოდგენილია მედიაში, რომელიც პასუხისმგებელია პროპაგანდაზე. საბოლოო ჯამში, თუ ჩვენ ვიყენებთ კრიტიკულ ფილტრებს ინფორმირებულ მოსაზრებებზე, ამ მოსაზრებების გათვალისწინებით, ჩვენ შეგვიძლია, მოვითხოვოთ საჯარო დაწესებულებებისგან და აღმასრულებლებისგან ის, რაც მოსათხოვია.

from one hand commitments that I have mentioned and we do see these commitments being consistent on a daily bases, when it comes to the implementation of these activities. I think we do see the institutions that perform better policies after several years among public service institutions. Again, I have mentioned the prisons and healthcare, they do good jobs however, everyone must bear in mind that reforms take more time…

We know that you attended the Rules of procedures draft discussion, what do you think about it?

Yes, more or less. The transformation of the Rules of Procedure is an initiative which according to our understanding, goes on in line with the intention of strengthening the oversight functions of the parliament. I think that it is the right way to go.

The initiative to strengthen the parliament’s role is welcomed and we very much hope that it will work.

And what about your future plans?

We are more or less in the middle of implementing our action plan for Georgia which started in 2016, and will conclude in December next year. This action plan follows four lines of engagement: judiciary, justice, human rights and combating strength of the rule of law, combating money laundering and corruption. These are activities that we plan and we will run.

Also for Georgians, there is a component action plan which deals with major concerns such as the Abkhazia and Tskhinvali region and which we have also gained significant progress.

This is in the line of the engagements, until the next year and naturally the annual action plan will follow them as a matter of effect from the previous action plan.

Do you have any message for the Georgian society?

One important actor in this effort and reforms is clearly the civil society and we are listening very carefully to them. We are trying to involve them whenever the time comes but in general, I think everyone agrees that Georgia has a vibrant and strong civil society, where many of these NGO’s operate with very good professionalism. They do provide very good analyses on the various methods that are on the table and it’s always a very good reference point for every international organization, when they look at planning their future activities. Of course the views of the NGOs by definition have to be critical, towards the executive, towards the parliament, and towards the public institutions that manage the country at that stage so that comes from us as a whole. We have to assess all this and try to find the right answer.

So the message will be for the society at large to continue being interested in the governance, continue discussing and asking questions to the public institutions, and to continue paying attention to the development, to exercise certain critical reflections and not to take everything and present in the media, which is recently liable for propaganda. In the end, if we apply critical filters to informed opinions and based on these opinions, we can demand what is to be demanded from the public institutions and executives.

33

საქართველოს პარლამენტის ახალი რეგლამენტი და საზედამხედველო ფუნქციის გაუმჯობესება

New Rules of Procedure and Improvement of Oversight Function მარიამ ტყეშელაშვილი

MARIAM TKESHELASHVILI

ს

G

როგორ აფასებთ ახალ რეგლამენტს? რა პოზიტიური ცვლილებებია დაგეგმილი? აღნიშნულ რეგლამენტში ბევრი ისეთი ინოვაციური დებულება არსებობს, რომელიც, ამ დრომდე, საპარლამენტო სივრცეში არ არსებობდა. საკანონმდებლო საქმიანობის გაუმჯობესების მიზნით, ეგრეთ წოდებული „მომხსენებელთა ინსტიტუტი“ იქმნება. ყველა დეპუტატს თავისი სამუშაო სფერო ექნება, ისინი დაამუშავებენ სხვადასხვა კანონპროექტს და მათი ჩართულობა, პასუხისმგებლობასთან ერთად, უფრო და უფრო გაიზრდება. რეგლამენტი, რადგან ჯერ კიდევ დამუშავების პროცესშია, საჭიროებს თუ არა ცვლილებების შეტანას, აწყდებით რამე ხარვეზს ამ ეტაპზე? რეგლამენტზე ქართველი და უცხოელი ექსპერტები მუშაობდნენ და უამრავი რეკომენდაცია იქნა გათვალისწინებული. ამ ეტაპზე რამე ტიპის ხარვეზს ვერ ვხედავ, თუმცა, ყველაფერს დრო გვიჩვენებს. ჩვენ პრაქტიკა გვჭირდება, რათა ყველაფერი უკეთ შევაფასოთ. არ დაგავიწყდეთ ისიც, რომ ჩვენ საპარლამენტო მმართველობის გარდამავალ ეტაპზე ვართ, ფაქტობრივად, ნულიდან ვიწყებთ ყველაფერს, ამიტომ მეტი დრო გვჭირდება ჯანსაღი კლიმატის შესაქმნელად ქვეყანაში. ამჟამად რამდენად ეფექტიანად ახორციელებს პარლამენტი საზედამხედველო ფუნქციას და კიდევ რა უნდა გაკეთდეს ამ მიმართულებით? ყველასთვის ცნობილია, რომ საქართველოში პარლამენტი ამ დრომდე ვერ ასრულებდა საზედამხედველო ფუნქციას. არსებობდა კონკრეტული ნორმები, თუმცა, შესრულებას ვერ უზრუნველყოფდა. პარლამენტისთვის აღმასრულებელი ხელისუფლების კონტროლი უნდა გახდეს ჩვეულებრივი მოვლენა. არსებობს ამის რაღაც ვალდებულებები, თუმცა, თუ პარლამე-

How do you assess the new regulations? What positive changes are planned?

There are many innovative provisions in the regulations that have not existed yet in the parliamentary space. The so-called “Institute of Rapporteur” has been created to improve legislative activities. All MPs will have their own working areas, they will develop different draft laws and their involvement will become increased.

The Rules of Procedure is still in process, and as it is, it is left to see whether we will make these changes or not, is there any fault in the fact that we are still in process at this stage?

The Georgian and foreign experts worked on the regulations and many recommendations were taken into consideration. At this stage I do not see any kind of defect; however, everything shows with time. We need practice to evaluate everything better.

Do not forget that we are at the transitional stage of parliamentary rule, in fact, starting from scratch, so we need more time to create a healthy climate in the country.

How effective is the Parliament currently exercising her supervisory function and what should be done in this regard?

Everyone knows that the Parliament in Georgia has not been able to fulfill its supervisory function in the past. There were

აქართველო საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელზე გადადის, რაც ძლიერი პარლამენტის არსებობას გულისხმობს. სწორედ ამიტომ, პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმა განხორციელდა, რომელშიც თანაბრად იყვნენ ჩართულნი საერთაშორისო და ადგილობრივი ექსპერტები. ახალი რეგლამენტი პარლამენტის საკანონმდებლო და საზედამხედველო ფუნქციების გაუმჯობესებას, მისი ანგარიშვალდებულებისა და საზოგადოების ჩართულობის გაზრდას ემსახურება. რეგლამენტი არჩევნების შემდეგ, პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე ამოქმედდება. უფრო ვრცლად, აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმის ფარგლებში სამართლებრივ საკითხებში გაეროს მრჩეველი - კახაბერ ურიადმყოფელი გვესაუბრა.

34

eorgia’s move to the model of the parliamentary republic implies that the country requires a strong parliament. That is why the Parliamentary Regulation Reform was implemented, a process where international and local experts were equally involved. The new regulations serve to improve the legislative and supervisory functions of the Parliament, increase its accountability and public engagement. The regulation will be launched after the elections of the President.

The UN advisor, Kakhaber Uriadmaphili, spoke to us about the legal issues in the framework of the Parliamentary RoP Reform.

Excerpts are below:

ნტის წევრების ნება, პოლიტიკური პასუხისმგებლობის აღებაა მთავარი. საუბარია იმაზე, რომ, დაჩქარებული წესით, კანონპროექტების განხილვა, რიგ შემთხვევებში, აიკრძალება, ამასთანავე, სათანადო მოტივაციის შემთხვევაში, შესაძლებელი იქნება კანონპროექტის წინა განსახილველ ეტაპზე დაბრუნება. თქვენი აზრით, ეს ზედმეტად ხომ არ დააყოვნებს კანონის მიღების პროცესს? რთულია, გასცე კითხვას პასუხი, რომელი სჯობს: მოკლე ვადაში, თუ ხანგრძლივი პერიოდის განხილვის შემდეგ მიღებული კანონი? თითოეულ კანონპროექტს დეტალური განხილვა და ანალიზი სჭირდება, რაც მოკლე დროში წარმოუდგენელია. ჩვენს რეალობაში, თითქმის ყოველთვის დაჩქარებული წესით ხდებოდა კანონპროექტის განხილვა, რაც არაჯანსაღი პრაქტიკაა, თუმცა, აქვე უნდა აღვნიშნოთ ისიც, რომ ამის სრულად აკრძალვა შეუძლებელია, რადგან, ქვეყანას შეიძლება, სწრაფი ცვლილება დასჭირდეს. ახალი რეგლამენტის მიხედვით, პარლამენტის როლის გაძლიერებით, კერძოდ, თუ მთავრობა ობიექტური მიზეზით ვერ დაასაბუთებს კანონის დაჩქარებული წესით განხილვის აუცილებლობას, ბიუროს შეუძლია, უარი განუცხადოს მას და ამის პრეცედენტი დაფიქსირდა კიდეც. რეგლამენტში გაწერილი დებულებები რამდენად განხორციელებადია პრაქტიკაში? თავისი არსით, რეგლამენტი კარგია, თუმცა, ჩვენ, ამ ეტაპზე, პარლამენტის წევრთა მზაობა გვჭირდება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ახალი რეგლამენტის ფუნქციონირება, ნამდვილად, კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგება. ჩვენ ვსაუბრობდით გარკვეული, მაგარანტირებელი ნორმების შემუშავებაზეც, თუმცა, წარმოუდგენელია, რომ რამე ტიპის ჯარიმა დავაწესოთ მთავრობის წევრისთვის, რომელიც არ გამოცხადდება პარლამენტში. ჩემი პოზიცია, ისევე, როგორც ჩვენთან ერთად მომუშავე სხვა ექსპერტებისა, გახლავთ ის, რომ ქვეყანას სჭირდება ამ კულტურის დამკვიდრება, სხვა ტიპის ბერკეტის შემუშავება, ამ შემთხვევაში, შედეგის მომცემი ვერ იქნება. როგორ აფასებთ საპარლამენტო სისტემაზე გადასვლის პროცესს? საპარლამენტო მოდელზე გადასვლით, პარლამენტი ქვეყანაში მთავარი მამოძრავებელი ძალა ხდება. სახელმწიფოში მიმდინარე პოლიტიკური თუ სხვა მნიშვნელოვანი საკითხები, სწორედ რომ მის უფლებამოსილებაში შევა. როგორც წესი, საპარლამენტო მმართველობას გარკვეული გამოცდილება სჭირდება. მხოლოდ კანონმდებლობის ჰარმონიზაცია არაა საკმარისი. ქვეყანაში ძლიერი პოლიტიკური პარტიებიც უნდა არსებობდეს. ჩვენთვის მთავარი ამოსავალი წერტილი უნდა იყოს ის, თუ რამდენად დაბალანსებულია ურთიერთობა ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს შორის. ამ ყოველივეს კი მმართველობის რა ფორმას დავარქმევთ, ეს თეორეტიკოსების საქმეა. ჩვენ გვჭირდება ძლიერი პარლამენტი ქვეყნის სადავეებთან. საზოგადოება უფრო და უფრო ნაკლებად ინტერესდება პოლიტიკური პროცესებით. პარლამენტის საქმიანობის ცნობადობაც დაბალია. როგორ ფიქრობთ, ახალი რეგლამენტი, რომლის ერთ-ერთი მიზანი საზოგადოების ჩართულობის ზრდაა, უზრუნველყოფს მათ გააქტიურებას? საზოგადოებისა და პარლამენტის ურთიერთობის საკითხი ძალიან რთული და კომპლექსურია. სამწუხაროდ, მოსახლეობის ცნობადობის დონე - თუ რა შემთხვევაში უნდა მიმართოს პარლამენტს - ძალიან დაბალია. საკანონმდებლო პროცესში ჩართულობის კუთხით, მოქალაქეს ორი ალტერნატივა ექნება: საკანონმდებლო ინიციატივა და - საკანონმდებლო წინადადება. ინიციატივას ხელმოწერები სჭირდება და როგორც კანონპროექტი, ისე რეგისტრირდება. ამ შემთხვევაში, პარლამენტი ვალდებულია, განიხილოს კანონპროექტი. საკანონმდებლო წინადადება კი კანონპროექტს არ გულისხმობს, ეს არის იდეა და მხოლოდ კომიტეტის მოწონების შემთხვევაში იქცევა კანონპროექტად. ელექტრონული პლატფორმაც, ვფიქრობ, მოქალაქეებს საქმეს გაუმარტივებთ და თამამად შეძლებენ სასურველი აქტივობის განხორციელებას ციფრულ სამყაროში.

specific norms; however, the parliament was not able to perform them. The control of the executive power by the parliament should become an ordinary event.

It is noteworthy that in an accelerated manner, the discussion of the draft laws in some cases is prohibited, and in the case of appropriate motivation, it will be possible to return the bill to the previous stage. Do you think it will not delay the process of adoption of the law?

It is difficult to answer the question about which is better - In a short period? Or after the law has been in place for a long period? Each bill requires detailed reviews and analysis, which is unimaginable in a short time. In our reality, almost always the speedy manner in which the draft law is an unhealthy practice, but it should also be noted that it is impossible to prohibit this because the country may need a quick change. According to the new regulations, strengthening the role of the Parliament, in particular, if the Government does not justify the necessity of reviewing the law by an objective reason, the Bureau may refuse to give it up and the precedent becomes fixed.

Are the provisions in the Rules of Procedure going to be Implemented in practice?

In essence, the regulations are good, but at this point we need the willingness of the MPs, otherwise the new Rules of Regulation will definitely be questioned. We have been talking about developing some kind of norms, but it is unthinkable that we should impose any kind of penalty for a member of the government who will not appear in Parliament. My position, as well as that of other experts working with us, is that the country needs to establish this culture, the elaboration of another type of leverage, in that case, cannot be a result.

How do you assess the process of transition to the parliamentary system?

By moving to the parliamentary model, Parliament becomes the main driving force in the country. Political or other important issues in the state, has to enter through its powers. As a rule, parliamentary governance needs some experience. Only the harmonization of the legislation is not enough. There should be strong political parties in the country and we should be able to tell how much balance between the various branches of government in reality. This is the task of the theorists. We need a strong parliament to head the country.

The society is getting less interested in political processes. The awareness on parliamentary activities are also low.

Do you think that one of the new regulations is an increase in community involvement, which ensures their activation?

The issue of relations between society and parliament is very difficult and complex. Unfortunately, the level of awareness of the population - in which case, the parliament should be addressed is very low.

In terms of engaging in the legislative process, the citizen will have two alternatives: legislative initiative and legislative proposal. The initiative requires signatures and as a draft law is registered. In this case, the Parliament is obliged to consider the draft law. The legislative proposal does not mean the draft law; it is the idea and only after the case of the approval of the committee, before it becomes a draft law. Electronic platforms will allow citizens simplify the job and will be able to carry out the desired activity in the digital world.

35

საქართველო არის ერთერთი თუ არა, ყველაზე პროგრესული ქვეყანა ევროპის სამეზობლოში

ნინო შარაშიძე

ე

Georgia is One of the Most Progressive Neighborhood Countries; if Not the Most

NINO SHARASHIDZE

სტონეთის პარლამენტის წევრი, მარიანნე მიკკო გვესაუბრა რიიგიკოგუს (ესტ.: Riigikogu - ესტონეთის რესპუბლიკის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო) საზედამხედველო ფუნქციაზე, რომელსაც ის წარმატებად მიიჩნევს და - მთავრობის ანგარიშვალდებულების გზებზე. მან, ასევე, ისაუბრა მის წარმატებულ, პოლიტიკურ კარიერაზე ესტონეთსა და ევროპაში.

In

this interview with MP Marianne Mikko, she shared insights into parliamentary oversight function in Estonia, the Riigikogu as a success story and talks about ways to hold government’s accountable. She did not fail to also talk about her success in the world of politics within Estonia and in Europe.

How do you assess the Parliamentary oversight function in Estonia?

-Estonia is a parliamentary republic. Therefore, the Parliament and its decisions are very important for the country. Huge development has taken place since the restoration of her independence. Members of the Riigikogu (Parliament of Estonia) today are certainly more professional as politicians than in the beginning of the 1990s, when there was much enthusiasm, but less policy-making skills in the Western sense. When you ask if the parliament has strength and is independent, then the answer is firm “yes”. On the other hand, a parliament is the reflection of election results. Those who got a better result, form the majority.

In other words, it is not a tragedy in Estonia when a coalition party becomes an opposition party, and vice versa. It is very therapeutic for democracy.

What are the measures that you take to hold the government to account on behalf of the people?

-The best example is our European Union Affairs Committee.

All ministers going to Brussels to participate in the sittings of the Council of the European Union must give a report about their platforms to this Committee, which is in a way like a mini-Ri-

36

როგორ შეაფასებთ ესტონეთში საპარლამენტო ზედამხედველობის ფუნქციას? ესტონეთი არის საპარლამენტო რესპუბლიკა. ამიტომ, პარლამენტი და მისი გადაწყვეტილებები ძალიან მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის. უზარმაზარი განვითარება დაიწყო მას შემდეგ, რაც აღდგა მისი დამოუკიდებლობა. დღეს, რიიგიკოგუს წევრები უფრო პროფესიონალები არიან, როგორც პოლიტიკოსები, ვიდრე 1990-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც არსებობდა ძალიან დიდი ენთუზიაზმი, მაგრამ - ნაკლები, პოლიტიკური უნარ-ჩვევები, ვიდრე ეს ჰქონდათ დასავლეთში. თუ თქვენ მეკითხებით, აქვს თუ არა პარლამენტს ძალა და არის თუ არა ის დამოუკიდებელი, მაშინ, პასუხი არის მტკიცე „დიახ“. მეორე მხრივ, პარლამენტი არჩევნების შედეგების ასახვას წარმოადგენს. ისინი, რომლებიც უკეთეს შედეგს მიიღებენ, უმრავლესობას ქმნიან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს არ არის ტრაგედია ესტონეთში, როდესაც კოალიციური პარტია ხდება ოპოზიციური პარტია და - პირიქით. ეს არის ძალიან თერაპიული დემოკრატიისთვის. რა სხვადასხვა მექანიზმი გაქვთ იმისთვის, რომ მთავრობა იყოს ანგარიშვალდებული ხალხის წინაშე? საუკეთესო მაგალითია ჩვენი, ევროკავშირის საქმეთა კომიტეტი. ყველა მინისტრი, რომელიც მიდის ბრიუსელში, რომ მათ იქ მონაწილეობა მიიღონ ევროკავშირის მინისტრთა საბჭოს სხდომებში, ვალდებულნი არიან, კომიტეტში წარადგინონ ანგარიში თავიანთი პლატფორმების შესახებ, რომელიც მინი რიიგიკოგუს მსგავსად არის წარმოდგენილი, ვინაიდან, ყველა კომიტეტი და პოლიტიკური ფრაქციაა წარმოდგენილი. მე, როგორც ევროკავშირის წევრი ქვეყნების კომიტეტის წევრი მეორედ, შემიძლია, დაგარწმუნოთ, რომ ჩვენ მთავრობის პოზიციაზე ვიყავით - ყოველთვის არა, მაგრამ მაინც საკმაოდ ხშირად. ზოგჯერ, ჩვენ არ ვიღებდით ან ვითხოვდით ცვლილებების შეტანას. როგორია თქვენი წარმატების ისტორია? პირადად, 16 წლის განმავლობაში ვარ პოლიტიკაში. აქედან 5 წელი ვარ ევროპარლამენტის წევრი და უკვე მეორედ ვარ ეროვნული თავდაცვის კომიტეტის ევროკავშირის კომიტეტების წევრი რიიგიკოგუში. ევროპარლამენტმა მასწავლა კონსენსუსის მისაღწევად ბრძოლა; ევროპა ნელა, მაგრამ მიზანმიმართულად მუშაობს. კომპრომისის გარეშე, ევროპაში არაფერია შესაძლებელი. რიიგიკოგუმ მასწავლა მოთმინება. მოთმინების გარეშე, პოლიტიკაში გადარჩენა შეუძლებელია. ვარ პოლიტიკოსი, რომელიც პირდაპირ ამბობს სათქმელს, მაგრამ ცხოვრებამ მასწავლა, რომ უნდა იდარდო არა იმაზე, რაც თქვი, არამედ - იმაზე, რაც არ თქვი. მიუხედავად ამისა, პოლიტიკოსს სჭირდება საკმარისი სიმამაცე, რომ თქვას ის, რისი თქმისაც სხვებს ეშინიათ. გამბედაობა მნიშვნელოვანია და ასევე - გამბედაობა, რომ მოგივიდეს შეცდომები და აღიარო შენი შეცდომები. როგორ უყურებთ პროგრესს საქართველოში და რა იქნება თქვენი რეკომენდაცია, შემდგომი გაუმჯობესებისთვის? მინდა, საქართველოს წარმატება ვუსურვო. ეს არის ერთ-ერთი თუ არა, ყველაზე პროგრესული ქვეყანა ევროპის სამეზობლოში. ქართველი ერი განათლებული ერია და, ამიტომაც, დარწმუნებული ვარ, რომ ხალხი არჩევნებისას კარგ არჩევანს გააკეთებს. მოხარული ვარ, რომ საქართველომ ევროკავშირი და ნატო აბსოლუტურ პრიორიტეტად გადაიქცია. ეს სწორია; ეს ორი ძლიერი ორგანიზაცია ურთიერთდაკავშირებულია. არც ერთია უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე მეორე. ევროკავშირი და ნატო ერთმანეთს ავსებენ. ზოგადად, ამათგან ერთი ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოები ასევე არიან მეორის წევრებიც.

igikogu, because all standing committees and political factions are represented in this “grand committee”. As I am a member of the European Union Affairs Committee for the second time, I can assure you that we vote on the positions of the Government – not always, but still quite often. Sometimes we reject a position or request amendments.

What is your success story?

-Personally, I have been in politics for 16 years. This includes five years of work as a member of the European Parliament, and for the second time, I am a member of the National Defence Committee and the European Union Affairs Committee of the Riigikogu. The European Parliament taught me to strive for consensus; Europe works slowly, but purposefully. Without looking for compromises, it is not possible to do anything in Europe. My time in the Riigikogu has taught me to be patient.

Without patience, it is not possible to survive in politics. I am a politician who says things straight out, but life has taught me that you have to regret what you said and not what you did not say.

Still, a politician has to be brave enough to say what others are afraid to say. Courage is important, also the courage to make mistakes and to admit your mistakes.

How do you view the progress Georgia is making and what would be your recommendations for further improvements?

-I wish Georgia success. It is one of the most progressive Neighborhood Policy countries, if not the most progressive.

Georgians are an educated nation, and therefore I am sure that the people will make a good choice at the elections. I am happy to acknowledge the fact that Georgia has taken the European Union and NATO as its absolute priority. It is the right thing to do; these two powerful organisations go hand in hand. One is not more important than the other. The European Union and NATO complement each other. Generally, the member states of one organisation are also the members of the other.

37

„აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ ანგარიშვალდებულება უნდა იგრძნოს პარლამენტის წინაშე“

“The Executive Government Should be Accountable to the Parliament” მარიამ ტყეშელაშვილი

MARIAM TKESHELASHVILI

In

არლამენტის საზედამხედველო ფუნქციის გაუმჯობესების მიზნით, ახალი რეგლამენტი შემდეგ აქტივობებს ითვალისწინებს: პრემიერ-მინისტრის წლიური მოხსენება სამთავრობო პროგრამის შესრულების შესახებ, რომელსაც მოჰყვება დებატები. ინტერპელაციის წესის დამკვიდრება - (პარლამენტის წევრთა შვიდკაციან ჯგუფს ან ფრაქციას უფლება ექნება, შეკითხვით მიმართოს საქართველოს მთავრობას ან - პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებულ სხვა ორგანოს), თანამდებობის პირების დაბარება პლენარულ სხდომაზე, ამასთანავე, თითოეული მინისტრი ვალდებული იქნება, წელიწადში არანაკლებ ერთხელ წარდგეს პარლამენტის წინაშე. იმისათვის, რომ გაგვერკვია, რეალურად, რამდენად შეუწყობს ხელს რეგლამენტში გაწერილი დებულებები პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციის გაუმჯობესებას, „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ აღმასრულებელ დირექტორს, ეკა გიგაურს ვესაუბრეთ.

პ

order to improve the supervisory functions of the parliament, the new regulations provide the following activities: the Prime Minister’s annual report on the implementation of the government program, which is followed by debates, rules for interpellation - (MPs group of 7 people or a faction, will have the right to ask questions to the government or other bodies accountable to the Parliament), officials can now be summoned to a plenary session, at the same time, each minister will be obliged, at least once a year to present a report on the fulfillment of respective government programs to the Parliament. In order to find out how exactly the provisions contained in the regulations will improve the parliament’s supervisory function, we talked to Eka Gigauri, the Executive Director of Transparency International Georgia.

რამდენად ეფექტიანად ახორციელებს ამჟამად, პარლამენტი საზედამხედველო ფუნქციას? ობიექტურობისთვის უნდა ვთქვათ, რომ საპარლამენტო რესპუბლიკაზე ახლა გადავდივართ და დიდი გამოცდილება, ამ მიმართულებით, არ გვაქვს, თუმცა, ამის გათვალისწინებით, უკეთესი იქნებოდა, პარლამენტი უფრო ეფექტიანი ყოფილიყო. წლების განმავლობაში, ყველასთვის ნათელია, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება ისეთი ანგარიშვალდებული არაა პარლამენტის მიმართ, როგორსაც ჩვენ ვისურვებდით. განსაკუთრებით კი მაშინ, როცა აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენელთა, ოპოზიციის მიერ მოწვევის საკითხს განვიხილავთ. როგორც წესი, ისინი არ ითვალისწინებენ ოპოზიციის მოთხოვნას საკანონმდებლო ორგანოში მისვლასთან დაკავშირებით, რაც ჩვენი ქვეყნის მანკიერ პრაქტიკად

Excerpts: How effective is the supervisory function of the parliament now?

Georgia is currently transitioning into a parliamentary republic without any substantial experience related to such a system of government, nonetheless, it would be better if the Parliament had been more effective. Over the years, it is clear to everyone that the level of accountability of the executive branch towards the Parliament is not as high as we’d like it to be. This is especially evident in the example of the summoning of government representatives by the opposition. As a rule, they do not take into consideration the opposition’s summons to appear before the Parliament, which should be considered as a grave offense

38

უნდა მივიჩნიოთ. თუ მსოფლიო საპარლამენტო რესპუბლიკების მაგალითს გავითვალისწინებთ, ოპოზიციის როლი ძალიან დიდია ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობასთან მიმართებაში. საუკეთესო პრაქტიკის მიხედვით, გარკვეულ კომიტეტებს, ოპოზიციის წარმომადგენელი ხელმძღვანელობს, რაც ზრდის ოპოზიციის როლს პარლამენტის ცხოვრებაში. აღნიშნული რეგლამენტი თანხვედრაშია ახალ კონსტიტუციასთან? რა პოზიტიური ცვლილებებია მასში? წარმოდგენილი რეგლამენტის პროექტი ასახავს საკონსტიტუციო ცვლილებებს. ახალ კომპონენტებს შორის წელიწადში ერთხელ პრემიერ-მინისტრის მოხსენების წარდგენაც დაემატა. რაც შეეხება „სამთავრობო საათს“, ეს პუნქტი ადრეც გახლდათ რეგლამენტში გაწერილი, თუმცა, არ სრულდებოდა. გაუმჯობესდა დროებითი საგამოძიებო კომისიის შექმნის წესი. კომისიის შექმნა პარლამენტის თანხმობის შემთხვევაში არის შესაძლებელი, რაც გაზრდის საპარლამენტო ზედამხედველობაში ოპოზიციის როლს. საკონსტიტუციო კომისიაში ეს ინიციატივა ჩვენ წარვადგინეთ. საბოლოოდ, ყველაფერი პოლიტიკოსების ნებაზეა დამოკიდებული. პოლიტიკური კულტურის ჩამოყალიბება აუცილებელია ჩვენს ქვეყანაში, რათა რეგლამენტი ფუნქციონირებადი დოკუმენტი გახდეს. აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ ანგარიშვალდებულება უნდა იგრძნოს პარლამენტის წინაშე. კიდევ რა ცვლილებებია აუცილებელი საზედამხედველო ფუ­­ნ­ ქციის გაუმჯობესებასთან მიმართებით? როგორია თქვენი რეკომენდაციები? საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის როლის გაზრდა მნიშვნელოვანია. უმჯობესია, რეგლამენტით განისაზღვროს, რომ საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის თავმჯდომარე ოპოზიციის წარმომადგენელი იყოს. ეს საწყისი ნაბიჯი იქნება ამ სეგმენტის კონტროლზე ოპოზიციის როლის გაზრდის მიმართულებით. ჩვენი რეკომენდაცია აგრეთვე ეხება საქართველოს უსაფრთხოების სისტემის მაკონტროლებელი პარლამენტის სპეციალიზირებული სტრუქტურის გაძლიერებას (იქნება ეს კომიტეტი, ქვეკომიტეტი თუ ნდობის ჯგუფი). ამ ჯგუფის წევრებს საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა უნდა ჰქონდეთ. აღნიშნული კომიტეტის წარმატებით ფუნქციონირებისთვის კი მასთან არსებული, ექსპერტთა ჯგუფი უნდა შეიქმნას, რომელიც მას ეფექტიან მუშაობაში დაეხმარება.

in our country. The example of other parliamentary republics in the world show us that the opposition has a very high rate of participation in the country’s political processes. In certain parliaments, there is an established practice for the committee chairs to be selected from the opposition parties, which further empowers the opposition’s role.

Is this regulation in line with the new constitution? What are the positive changes?

The existing regulations go in line with the new constitution.

A number of new provisions have been added, such as the, presentation of the Prime Minister’s yearly report. As for “government hours”, this paragraph was previously mentioned in the regulations, but it was not fulfilled in practice. Moreover, the rules of formation of the temporary investigative commissions were improved, which can be created through the support of one-third of the Parliament. This will strengthen the oversight role of the opposition. Notably, TI Georgia presented this initiative to the Constitutional Commission. Ultimately, everything is a matter of political will. It is necessary to establish a political culture in our country so that the Rules of Procedure become a functional document. The executive authorities should be accountable to the Parliament.

What further changes are necessary to improve the supervisory function? What are your recommendations?

The role of the Finance and Budget Committee is important.

It is better to include in the Rules of Procedure that the chairman of the Finance and Budget Committee should be an opposition representative. The chairmanship of the budget committee will allow the opposition to have a more strengthened role in this sphere.

Our recommendation also refers to the strengthening of the specialized structure that controls the Security sector (specialized committee, sub-committee or Group of Trust). Members of this group should have access to the secret information. For the successful functioning of this Committee, there must be a group of experts, which will help them in carrying out their work effectively.

39

ეს ტოვებს შანსს, რომ მკვდრადშობილი კომისიები შეიქმნას - კონსტიტუციონალისტი „ქართულ ოცნებას“ რეკომენდაციაზე მიუთითებს

This leaves Possibility for the Creation of Deadly Commissions - Constitutionalist Indicts “Georgian Dream” Party for the Recommendation ნინო ცაბოლოვი

„ჩ

NINO TSABOLOVI

ვენ გვაქვს უკეთესი რეგლამენტი, თუმცა, მას აქვს ხარვეზები, რაც უნდა გამოვასწოროთ. რა უნდა იყოს ის, რასაც უნდა დავეყრდნოთ ამ რეფორმის დროს - ეს არის ოპოზიციის როლის ზრდა, მოქნილი სამუშაო მექანიზმისა და ინდივიდუალური პარლამენტარების შესაძლებლობა, იმოქმედონ პარტიული ნომენკლატურისგან

40

“W

e have a better regulation, but it has some shortcomings that need to be solved. What should be based on this reform - is the rise of the role of the opposition, the flexible working mechanism and the individual possibility of parliamentarians to act in a different way from party nomenclature.” In

განსხვავებული გზით“. - კონსტიტუციონალისტი ვახუშტი მენაბდე აფასებს რეგლამენტის პროექტს, რომლის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანის პროცესი მიმდინარეობს. ჟურნალი „პარლამენტი“ მას საპარლამენტო კონტროლის მექანიზმებსა და რეგლამენტის პროექტთან დაკავშირებით არსებულ რეკომენდაციებზე ესაუბრა. ბატონი ვახუშტის აზრით, ქუთაისიდან თბილისში პარლამენტის დაბრუნება გაზრდის საპარლამენტო კონტროლის, პარლამენტის მუშაობის და სამოქალაქო ზედამხედველობის ხარისხს. ბატონო ვახუშტი, რეგლამენტის პროექტთან დაკავშირებით, ოპოზიციას თავისი შენიშვნები აქვს, რომელიც, ძირითადად, ეხება პრემიერ-მინისტრის პარლამენტში დაბარების საკითხს, მეორე მხრივ, საპარლამენტო უმრავლესობა მიუთითებს ბევრ დათმობაზე ოპოზიციასთან, მაგალითად საგამომძიებლო კომისიის შექმნის საკითხიც გამოდგება. თქვენთვის რა არის ყველაზე ცხადად გამოკვეთილი საჭიროება გამართული რეგლამენტისთვის? დოკუმენტი, რომელიც შემუშავდა, იურიდიული ტექნიკის თვალსაზრისით, გაცილებით გამართულია, ვიდრე - წინა. შინაარსობრივადაც ძალიან ბევრი გაუმჯობესება გვაქვს და ესეც ცალსახად მისასალმებელია. ასევე კარგია ის, რომ, განხილვების პროცესში, არის შესაძლებლობა ინიციატორებთან კომუნიკაციის და ისინი არიან ღია, მოისმინონ შენიშვნები მთელ რიგ საკითხებთან დაკავშირებით. საბოლოო ჯამში, ეს ქმნის კარგ შესაძლებლობას, გაუმჯობესდეს საპარლამენტო ცხოვრება. ნელ-ნელა, ჩვენ გადავალთ საპარლამენტო რეჟიმზე - როდესაც ჩვენ არ გვაქვს ორპალატიანი პარლამენტი; რეგიონალური სისტემა და მთელი ძალაუფლება საპარლამენტო უმრავლესობის ხელშია თავმოყრილი, ფაქტობრივად, ერთადერთ დამაბალანსებელ მექანიზმად კაბინეტის, ეს არის საპარლამენტო კონტროლი. ვინაიდან საპარლამენტო უმრავლესობა და კაბინეტი ერთი პოლიტიკური გუნდია, ძალაუფლების გამიჯვნა კრიტიკული ხდება არა კაბინეტსა და პარლამენტს შორის, არამედ - საპარლამენტო უმრავლესობასა და უმცირესობას შორის. ოპოზიციის უფლებები ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ შემთხვევაში, ჩვენი ამოცანა რა არის: არსებული ხარვეზები აღმოვფხვრათ იმ მიზნით, რაზეც უკვე გელაპარაკეთ. უფრო კონკრეტულად რომ ვისაუბროთ, რა არის ის შესწორებები, რომ მივიღოთ, თქვენი აზრით, უკეთესი რეგლამენტი? როდესაც საუბრობდნენ ინდივიდუალური დეპუტატის როლის გამოკვეთაზე, ეს იყო მნიშვნელოვანი წუხილი. როდესაც პარლამენტის ინდივიდუალურ როლზე ვსაუბრობთ, ხშირად ამბობენ, რომ ეს კნინდება იმიტომ, რომ ფრაქციებზე დაბარება უქმდება. ვფიქრობ, ფრაქციებზე დაბარების ინსტრუმენტი უნდა გაუქმდეს - ეს ჩვენი რეკომენდაციაც იყო, ვიდრე, პროექტზე მუშაობა დაიწყებოდა, იმიტომ, რომ ეს იწვევს საპარლამენტო ცხოვრების ფრაგმენტაციას. პოლიტიკური საკითხების განხილვაში, საპარლამენტო ჯგუფები უნდა მონაწილეობდნენ. საპარლამენტო პოლიტიკური პროცესის მთელი არსი მდგომარეობს იმაში, რომ ის უზრუნველყოფს, საკითხების განხილვაში, ყველა პოლიტიკური ძალის მონაწილეობას. ამიტომ, უმჯობესია, რომ მინისტრების, სხვა თანამდებობის პირების დაბარება პარლამენტმა აწარმოოს არა ფრაქციულ ფორმატში, სადაც ერთი პოლიტიკური პარტია ოპერირებს, არამედ - კომიტეტის ფარგლებში, მაგალითად, სადაც ყველა პოლიტიკურ პარტიას აქვს შესაძლებლობა, მიიღოს მონაწილეობა. არსებობს სხვადასხვა სიმწვავის პრობლემა, რომელსაც საპარლამენტო ინსტიტუტები უპირისპირებენ სხვადასხვა ინტენსივობის მექანიზმებს. თუ კითხვები გაქვს და არ იცი, რა პოლიტიკა აქვს კონკრეტულ მინისტრს, გონივრულია, იმპიჩმენტი კი არ დაიწყო მისი ან პრემიერ-მინისტრს კი არ მიმართო მისი გადაყენების მოთხოვნით, არამედ, ჯერ კითხვები დასვა და გაარკვიო. თუ შენ გი-

this interview, Constitutionalist Vakhushti Menabde assesses the draft Rules of Procedure, which are in compliance with the Constitution. The Parliament magazine spoke to him about the parliamentary control mechanisms and the recommendations on the Rules of Procedure. Mr. Vakhushti believes that parliamentary control, parliamentary work and civil oversight quality will be increased if the Parliament returns from Kutaisi to Tbilisi.

Mr. Vakhushti, as regards the Rules of Procedure, the opposition has made several remarks, which mainly concerns the issue of summoning the prime minister to Parliament, and on the other hand, the parliamentary majority has indicated a number of concessions to the opposition, such as the issue of creating an investigative commission.

What is the most obvious requirement for us to have an effective RoP? The document, which has been developed, in terms of legal techniques, is much better than the previous one. There are a lot of improvements in the content and this is also positive. It is also good that in the course of discussions, there is a possibility to communicate with the initiators and they are open to listen to a number of issues. Ultimately, it creates a good opportunity to improve parliamentary life. Slowly, we will move to the parliamentary regime - when we do not have a bicameral parliament; the regional system, and the whole power is put in the hands of the parliamentary majority. In fact, the only balanced mechanism in the cabinet is parliamentary control. Since the parliamentary majority and the cabinet are one political team, the separation of powers is not critical between the cabinet and the parliament, but between the parliamentary majority and the minority. The rights of the opposition are very important. In this case, our task is to: eliminate existing shortcomings for which you have already spoken.

More specifically, what are the amendments to get better regulations in your opinion?

When discussing the individual role of the MP, it was an important concern. When we speak about the individual role of the parliament, it is often said that this is a shame because

41

ნდა, რომ იმსჯელო კონკრეტულ მინისტრთან ერთად კონკრეტული პოლიტიკის სისწორეზე, ამისთვის გჭირდება ინტერპელაცია - ზეპირი შეკითხვა, რომელსაც შემდეგ, დებატები მოჰყვება. ასე უნდა აღვიქვათ საპარლამენტო მუშაობა. ამ კუთხით, როდესაც გრადაციაზე ვსაუბრობთ, რეგლამენტს ერთ-ერთი მთავარი ხარვეზი აქვს ის, რომ მასში არ არის გათვალისწინებული შეკითხვების საათი - შეიძლება, მკითხველს დარჩეს შთაბეჭდილება, რომ ეს გათვალისწინებულია „მინისტრის საათში“, მაგრამ ასე არ არის. სინამდვილეში, „მინისტრის საათის“ მთავარი მიზანია მინისტრის ანგარიში. ახლა აქ რა პრობლემაა - ანგარიშის და აქტუალური საკითხების ერთად განხილვა უკვე არის პრობლემა, როგორც ანგარიშისთვის, ისე - აქტუალური საკითხებისთვის. ან ერთი გადაფარავს, ან - მეორე. ასევე პრობლემაა, რომ აქტუალური პრობლემის წამოჭრის უფლება ისევ, კომიტეტებს აქვთ, კომიტეტები კი უმრავლესობით იღებენ გადაწყვეტილებას. ინდივიდუალური დეპუტატის როლი აქაც ჩახშობილია. მესამე საკითხი - მინისტრები მოდიან რაღაც განრიგით, მათ წელიწადში, დიდი-დიდი, ორჯერ უწევთ მოსვლა მაშინ, როდესაც, აქტუალური პრობლემა შესაძლოა, დიდი ხნის ჩავლილი იყოს - როცა მოვა კონკრეტული მინისტრის რიგი, შესაძლოა, პრობლემა აქტუალურობას იყოს მოკლებული, რადგან დიდი დრო იყოს გასული მისი წამოჭრიდან. გვაქვს პრემიერის ანგარიშიც - პრემიერ-მინისტრის მოსვლამდე ერთი კვირით ადრე, მინისტრი მოდის და ანგარიშს კითხულობს ან პრემიერი გამოდის და მერე მოდის მინისტრი - ამ დროს უკვე, ანგარიშის წაკითხვას აზრი

42

the convening of Ministers by faction has been abolished. I also think that it should be abolished - this was our recommendation too, rather than the project work, because it leads to fragmentation of parliamentary life. Parliamentary groups should take part in discussing political issues. The essence of the parliamentary political process lies in the fact that it provides for discussion of all political forces. That is why it is better that the parliament and other officials will be summoned in the non-factional format where one political party operates, but within a committee. For example, a platform where all political parties have the opportunity to participate. There are a variety of problems that the parliamentary institutions face with different intensity mechanisms. If you have questions and you do not know what policy a minister has, it is wise to impeach him or his prime minister not to ask him to dismiss it, but ask questions first and find out.

If you want to discuss with the particular minister about the correctness of the specific policy, you need an interpolation - an oral question followed by debates. So it is important that we talk about parliamentary work.

In this regard, when we talk about rankings, the regulations have one of the main drawbacks that it does not include the question hour - maybe the reader will have the impression that this is taken into account in the “hour of the minister”, but it is not. In fact, the main goal of the “Minister’s Hour” is the Minister’s Report. Now what’s the problem here - discussing the report and actual issues together is already a problem for both the account and the current issues. It is either one overlaps the other. It is also a problem that the committee still has the right to raise the current problem and the committees make decisions based on majority. The role of the individual MP is also suppressed. The third issue - ministers come with a schedule; the period is all year-long, a large amount of time, when the actual problem may have long gone for a long time since its emergence. We have a Prime Minister’s report - a week before the Prime Minister’s arrival, the minister comes and reads the report or the PM comes first, then the minister follows - at that time, the meaning of the report already becomes lost. The prime minister should not talk about what the minister has already talked about. Or after the PM’s report arrives, what is the sense of the new minister’s arrival within two weeks?

What alternative do you offer?

This process must be separated from each other. On the one hand we need an account format, and on the other hand, we need the “Government Hour”. Together, these two things are not possible and have absolutely different goals. The report should be submitted to the Prime Minister’s account - when the Prime Minister’s report comes into the Parliament and his committee discussions will begin, ministers should be present there with the Prime Minister. As for the “government hour”, the question hour must be held in every week’s session. Must be deduced, conventionally either on Wednesdays or Fridays - when there are questions, a particular minister will be obliged to come and answer. This project on offer will only turn this into the West-

ეკარგება, პრემიერმა აღარ უნდა ილაპარაკოს იმაზე, რაზეც უკვე, მინისტრმა ილაპარაკა. ან პრემიერის მოსვლის ანგარიშის შემდეგ, რაღა აზრი აქვს, ორ კვირაში, ახალი მინისტრის მოსვლას. თქვენ რა ალტერნატივას თავაზობთ? ეს პროცესი ერთმანეთისგან უნდა გავმიჯნოთ. ერთი მხრივ, გვჭირდება ანგარიშის ფორმატი, მეორე მხრივ - „სამთავრობო საათი“. ერთად ეს ორი რაღაც არ ხერხდება და აბსოლუტურად სხვადასხვა მიზანს ატარებს. ანგარიში უნდა მიებას პრემიერის ანგარიშს - როდესაც, პრემიერ-მინისტრის ანგარიში შევა პარლამენტში და მისი საკომიტეტო განხილვები დაიწყება, მინისტრები სწორედ იქ უნდა წარდგნენ პრემიერთან ერთად. რაც შეეხება „სამთავრობო საათს“, შეკითხვების საათს, ის უნდა გაიმართოს ყოველ სასესიო კვირაში. უნდა გამოიყოს, პირობითად, ოთხშაბათი ან პარასკევი - როდესაც, კითხვების არსებობის შემთხვევაში, კონკრეტული მინისტრი ვალდებული იქნება, მოვიდეს და პასუხი გასცეს. რა პროექტსაც ჩვენ ვთავაზობთ, დაახლოებით, ასეა ვესტმინსტერულ სისტემაში - როდესაც მინისტრები მოდიან წინასწარ გაწერილი გრაფიკის მიხედვით. თუმცა, იქ მინისტრები არა ორ კვირაში, არამედ კვირაში ერთხელ მიდიან... დიახ, ჩვენთან 6 თვის თავზე უწევს მინისტრს მოსვლა და იქ - ერთი თვის თავზე. ისინი ანგარიშს კი არ აბარებენ, აქტუალურ საკითხებს განიხილავენ. მოკლედ, მთავარი რეკომენდაციაა - აღნიშნული ორი საკითხის გამიჯვნა და „სამთავრობო საათი“ უნდა განისაზღვროს ცალკე და ეს უნდა იყოს იმის მიხედვით, თუ რომელ მინისტრს მოითხოვენ დეპუტატები. ეს გაზრდის ინდივიდუალური დეპუტატის უფლებამოსილებასაც, რადგან, ინდივიდუალურ დეპუტატს უნდა ჰქონდეს სწორედ ამგვარი კითხვის გაგზავნის უფლება და შემდეგ უკვე ზეპირად გასცემს პასუხს „მინისტრის საათზე“. რაც შეეხება მეორე საკითხს, რომელიც, თქვენი აზრით, ასევე პრობლემაა? ეს არის საგამომძიებლო კომისიის პრობლემა. ის ბევრად აუმჯობესებს არსებულ ვერსიას, მაგრამ ჩვენ ვსაუბრობთ, როგორ დავხვეწოთ ის და როგორ გავხადოთ კიდევ უფრო უკეთესი. ახალი რეგლამენტით, საპარლამენტო უმცირესობის მიერ მიიღება გადაწყვეტილება კომისიის შექმნის თაობაზე, მაგრამ მასვე უნდა მივცეთ უფლება, გამოითხოვოს დოკუმენტები და დაიბაროს მოწმეები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მივიღებთ ვითარებას, სადაც საპარლამენტო უმცირესობა შექმნის კომისიას, მაგრამ ის ვერ იფუნქციონირებს, თუ ამაზე, უმრავლესობის მხარდაჭერა არ ექნება, რაც ტოვებს შანსს, რომ მკვდრადშობილი კომისიები შეიქმნას. ამის აღმოსაფხვრელად, დროებით საგამომძიებლო კომისიას უნდა ჰქონდეს ერთი მესამედი ინფორმაციის გამოთხოვის უფლება, თუმცა, საბოლოო გადაწყვეტილება, რა თქმა უნდა, უმრავლესობის მიერ უნდა მიიღებოდეს. კიდევ ერთი საკითხია - ნდობის ჯგუფი. მისი უფლებები ფართოვდება, რაც ძალიან კარგია. ნდობის ჯგუფის ინსტიტუტი გადასახედია, ოპტიმალური ვარიანტი იქნებოდა, გაყოფილიყო ერთმანეთისგან, ერთი მხრივ, თავდაცვის და, მეორე მხრივ, უსაფრთხოების კომიტეტები და ამ კომიტეტების წევრებს მისცემოდათ შესაძლებლობა, გამოეყენებინათ კონტროლის ის მექანიზმები, რასაც ნდობის ჯგუფი იყენებს. სხვა მხრივ, ეს დაკავშირებულია საკომიტეტო სისტემასთან, რაც ცუდია, რომ არ იცვლება. ან უნდა გქონდეს დიდი კომიტეტები და ქვეკომიტეტების შექმნის შესაძლებლობა უნდა დაუშვა ან პირიქით - უნდა გქონდეს პატარ-პატარა კომიტეტები. ჩვენთან არის, როგორც დიდი, ასევე - პატარა კომიტეტები. ამიტომ, საჭიროა, კომიტეტების ჩამონათვალი გადაიხედოს და უფრო მეტად ოპტიმალური გახდეს. ჩვენ გვაქვს მონსტრი კომიტეტები, რომლებიც საქმეს ვერ აუდიან.

minster system - when ministers come in advance according to the schedule.

Here, Ministers will come in every six months while in Westminster system, one month thereafter. They do not read the report, they discuss topical issues. In short, the main recommendation is - the separation of these two issues and the “government hour” should be determined separately, and it should be based on which ministers require the deputies. This will increase the power of the individual MPs as the individual MP should have the right to issue such a question and then be given the answer at the “Minister’s hour”.

What about the second issue which, in your opinion, is also a problem?

This is the problem of the investigating commission. It improves upon the existing version, but we are talking about how to make it better. The parliamentary minority has decided to create a commission, but we should give them the right to request the documents and to challenge the witnesses. Otherwise, we will get into the situation where the parliamentary minority will create a commission but it will not function if it does not support the majority, leaving the possibility of the creation of dead commissions. In order to eliminate this, the temporary investigative commission must have one-third of the right to request information, but the final decision must be taken by the majority. Another issue is the trust group. Their rights are expanding, which is very good. The confidence group would be an optimal option to split into defense and security committees.

Members of these committees would be able to use the control mechanisms used by the trust group.

Since this is connected with the committee system, it does not change much. Or you could have large committees, and allow the creation of subcommittees or vice versa. Or we could have both big and small committees. Therefore, it is necessary to review the list of committees and become more optimal.

We cannot have monster committees that will not be able to handle cases.

43

ვერ წარმომიდგენია ძლიერი პარლამენტი, ძლიერი აპარატის გარეშე

I Cannot Imagine a Strong Parliament Without a Powerful Administration 44

ნინო ტაბაღუა

NINO TABAGHUA

ც

ნობილია, რომ, საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ, ძალაში შედის ახალი კონსტიტუცია, რომლითაც განმტკიცებულია საპარლამენტო კონტროლის ფუნქცია. შესაბამისად, ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში, საქართველოს პარლამენტში კანონმდებლობის კონსტიტუციასთან ჰარმონიზაციის პროცესი მიმდინარეობს. პროცესის ერთ-ერთი ნაწილი პარლამენტის რეგლამენტის ახალი პროექტია, რომლის სრულად განხილვა და მიღება საშემოდგომო სესიაზე უნდა მოხდეს. პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციის ჩამოყალიბებასა და გაძლიერებაში მნიშვნელოვანი ადგილი პარლამენტის აპარატს უჭირავს. უფრო კონკრეტულად კი, რა როლი აქვს მას და რა ნაბიჯები იდგმება ზედამხედველობის ფუნქციის გასაძლიერებლად, ამაზე პარლამენტის აპარატის უფროსი, გივი მიქანაძე საუბრობს: „პარლამენტის აპარატი უმნიშვნელოვანესი ერთეულია ამ პროცესში, რამეთუ, პარლამენტის საქმიანობის ხელშემწყობ ფაქტორს მთლიანად აპარატის ფუნქციონირება წარმოადგენს. შესაბამისად, მნიშვნელოვანწილად, აქ დასაქმებული ადამიანების საქმიანობის ხარისხზე, უნარსა და კომპეტენციაზე არის დამოკიდებული პარლამენტის მიერ საკონტროლო ფუნქციის განხორციელება. სწორედ აპარატის თანამშრომლებმა უნდა მოამზადონ მაღალპროფესიულ დონეზე დამუშავებული დოკუმენტაცია, კვლევა და სხვა აუცილებელი დოკუმენტები პარლამენტის მიერ ამ ფუნქციის განსახორციელებლად. აპარატის გაძლიერება ერთ-ერთი პრიორიტეტია იმისთვის, რომ კონსტიტუციითა და კანონმდებლობით განსაზღვრული ნორმების რეალიზება მოხდეს პრაქტიკაში და ჩვენ მაქსიმალურად შევუწყოთ ხელი პარლამენტს მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების სრულფასოვნად განხორციელებაში.“ რა სამუშაო ტარდება, თქვენი მხრიდან, პარლამენტის საკონტროლო ფუნქციის გაძლიერების მიმართულებით? იმისთვის, რომ მზად შევხვდეთ ამ პროცესს, ვგეგმავთ და ვახორციელებთ შემდეგ ღონისძიებებს: საგანმანათლებლო მიმართულება - პარლამენტს აქვს თავისი სასწავლო ცენტრი, რომლის გაძლიერებაც ჩვენი ერთ-ერთი პრიორიტეტი გახდა. აღნიშნული კი პარლამენტის აპარატის თანამშრომელთა მუდმივ რეჟიმში კვალიფიკაციის ამაღლების საწინდარია, რაც პირდაპირ აისახება აპარატის მიერ წარმოებული საქმიანობის ხარისხზე. დავიწყეთ თანამშრომლობა სახელმწიფო სტრუქტურებში მოქმედ საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან. მაისიდან დღემდე 16 ასეთ საგანმანათლებლო დაწესებულებასთან გავაფორმეთ თანამშრომლობის მემორანდუმი, რომლის ფარგლებშიც, ამ დაწესებულების წარმომადგენლები პარლამენტში მოდიან და ჩვენი აპარატის თანამშრომლებისთვის, მათ მიერვე წინასწარ იდენტიფიცირებულ საკითხებზე, უსასყიდლოდ მართავენ ტრენინგებს. ჩვენი თანამშრომლები უფრო სიღრმისეულად ეცნობიან ინფორმაციას დარგის სპეციალისტებისგან, სფეროში მიმდინარე საკითხებისა და კანონის განხორციელების თაობაზე. გარდა ამისა, გვყავს შიდა ტრენერების ჯგუფი, რომელთა გადა-

It

is well known that after the Presidential election, the new constitution would be enacted with the Parliamentary over-

sight function. Consequently, the process of harmonizing the legislation has been underway in the Parliament of Georgia over the last few months. One part of the process is a new draft of the Rules of Procedure, which will be fully reviewed and adopted at the Autumn Session.

The Parliament’s administration holds a special place in establishing and strengthening the Parliamentary oversight function. More specifically, it has to play active roles in every step involved, on the road to strengthening the oversight function, the Secretary General Givi Mikanadze explained.

“The Parliamentary Office is a very important unit in this process, because the factors contributing to the activities of the parliament also contribute to the functioning of the entire staff. Consequently, the high performance of the Parliament’s oversight function largely depends on the quality, skills and competence of the people employed in the implementation of the oversight functions by the Parliament.

The staff of the parliament’s administration are meant to prepare the documentation, research and other necessary documents for the implementation of this function at highly professional levels. It is one of the priorities for the strengthening of the institution, to ensure that the norms defined by the Constitution and legislation are realized in practice, for us to maximize the full implementation of the powers granted to the Parliament.”

We spoke to Mikanadze, who shared appreciable insights into the parliament’s administration and readiness for the new Rules of Procedure.

Excerpts: What roles will you play in strengthening the Parliamentary oversight function?

We need to be fully ready to meet this process. We have made plans, and are looking to implement the following measures: Educational direction – the Parliament has its training center, where we educate staff and strengthen them accordingly as one of our priorities.

We started cooperating with educational institutions operating in state structures. From May till now, we have signed a Memorandum of Cooperation (MoC) with 16 of such educational institutions, with an operative framework where representatives of these institutions, visit the Parliament and train our staff for free. As a result, our staff are getting more information about

45

მზადება-გაძლიერებაში ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი და გაერთიანებული სამეფოს მთავრობა გვეხმარება. გვაქვს მომავალი წლის გეგმაც - ვაპირებთ დავნერგოთ ელექტრონული სწავლების პლატფორმა, რაც ელექტრონული სასწავლო მასალის მომზადებასა და პროგრამების შემუშავებას გულისხმობს პარლამენტის აპარატისა და მაჟორიტარი დეპუტატის ბიუროს თანამშრომლებისთვის (რომლებიც 73 საარჩევნო ოლქის 95 ერთეულში არიან განთავსებულნი), რათა იქ მოქმედ თანამშრომლებს შესაძლებლობა ჰქონდეთ ელექტრონული სწავლების ფორმატით მიიღონ ინფორმაცია სხვადასხვა აქტუალურ საკითხზე და თავიანთი უფლებამოსილება უფრო მაღალ დონეზე განახორციელონ. უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია კვლევითი დეპარტამენტის რეორგანიზაცია და მისი გარდაქმნა საჯარო სამართლის იურიდიულ პირად „საქართველოს პარლამენტის კვლევითი ცენტრი“. დღეს, პარლამენტის აპარატში ფუნქციონირებს კვლევითი დეპარტამენტი, რომელიც საკმაოდ მნიშვნელოვან და ღირებულ საქმეს ახორციელებს. უპირველეს ყოვლისა, კომიტეტებს და, რიგ შემთხვევაში, დეპუტატებსა და პარლამენტის ხელმძღვანელობას სხვადასხვა საკითხზე უცხოეთის პრაქტიკის მოძიებასა და ანალიზში ეხმარება. ამასთან, განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა რეგულირების გავლენის შეფასების დამკვიდრებას, რაც წამყვანი ქვეყნების პრაქტიკაშია დანერგილი. მნიშვნელოვანია, რომ პარლამენტის კვლევითმა ცენტრმა, შერჩევითობისა და პრიორიტეტულობის თვალსაზრისით, რიგ კანონპროექტებთან მიმართებით, რეგულირების გავლენის შეფასების მეშვეობით, წინასწარი კვლევა განახორციელოს; ამ ფუნქციით არსებული კვლევითი დეპარტამენტი არ არის აღჭურვილი. რეორგანიზაციის ერთ-ერთი ქვაკუთხედი არის ის, რომ ფუნქციონალურად გაიზარდოს კვლევითი დეპარტამენტის საქმიანობა და მის ერთ-ერთ კომპონენტად, სწორედ, ნახსენები რეგულირების გავლენის შეფასების ფუნქცია ჩამოყალიბდეს. ვფიქრობთ, რომ ზოგიერთ და უკვე მიღებულ კანონებზე, გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ჩატარდეს რეგულირების შემდგომი გავლენის შეფასება, რაც მოგვცემს იმის ხედვას, თუ მიღებულმა კანონმა რა დადებითი და უარყოფითი ცვლილებები გამოიწვია საზოგადოებაში. ეს პარლამენტს მისცემს არსებული ხარვეზების გამოვლენისა და აღმოფხვრის შესაძლებლობას. სწორედ ამ კუთხით მოხდება კვლევითი დეპარტამენტის რეორგანიზაცია და ის გარდაიქმნება საჯარო სამართლის იურიდიულ პირად. ახალი სტატუსის ფარგლებში, ამ უწყებას ექნება თავისი ბიუჯეტიც და შესაძლებლობა, რომ დონორებთან აქტიური თანამშრომლობით, დაფინანსება და ხელშეწყობა მიიღოს, რაც, საბოლოო ჯამში, სათანადოდ აისახება ამ უწყების და მთლიანად პარლამენტის საქმიანობაზე. კვლევითი დეპარტამენტის განვითარება, რაშიც ხელს გაეროს განვითარების პროგრამა და ევროკავშირი გვიწყობს, ძალიან პრიორიტეტულია და იმ რეფორმების მნიშვნელოვან ქვაკუთხედს წარმოადგენს, რაც პარლამენტის აპარატში მიმდინარეობს. ამავდროულად, მისი გაზრდილი უფლებამოსილება პირდაპირპროპორციულად ხელს შეუწყობს პარლამენტის, როგორც საზედამხედველო ფუნქციის მატარებელი ორგანოს, გაძლიერებას. კვლევითი ცენტრის ფარგლებში შესაძლებელი გახდება იმ ექსპერტთა ბაზის გაზრდა, რომელიც შესაძლებლობას მოგვცემს, ყველა დარგის მიხედვით, საჭიროების შემთხვევაში გამოვიყენოთ შესაბამისი სფეროს ექსპერტული ცოდნა. კვლევითი დეპარტამენტი გაწევრიანებულია ECPRD-ში, რაც ევროპის ქვეყნების პარლამენტებში მოქმედი კვლევითი დეპარტამე-

46

issues related to field expertise and law enforcement.

In addition, we have a group of internal trainers, who are supported by the National Institute for Democracy and the United Kingdom.

We have next year’s plan in place – we are going to implement an e-learning platform, which means we would be preparing electronic training materials, and execution of the programs for the employees of Administration and the MPs of bureaus (who are located in 95 units of 73 districts), to the current staff members who have access to electronic learning, from whom we will obtain information on a variety of issues and to fully implement their authority.

The most important component is the reorganization of the research department and its conversion into a Legal Entity of Public Law and the “Research Center of the Parliament of Georgia”. Today, the Research Department is functioning amongst Parliamentary Staff, and it performs a very important and valuable role. First of all, the Committees and, in some cases, the MPs and the Parliamentary Leadership, helps in finding and analyzing foreign practices on various issues.

The most important component is the research department reorganization. The Research Department functioning at the Parliamentary Office today carries a very important and valuable

ნტების ქსელს წარმოადგენს. ის შექმნილია ევროკავშირის პარლამენტისა და ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მიერ, ერთობლივად. ჩვენ აქტიურად ვართ ჩართულნი ამ ქსელში. ინიცირებულ კანონპროექტთან დაკავშირებით, ამ ქსელის მეშვეობით, საშუალოდ 2 კვირის განმავლობაში შეგვიძლია, ევროპის ქვეყნების პარლამენტებიდან მივიღოთ ინფორმაცია იმაზე, თუ როგორია საკანონმდებლო რეგულირების პრაქტიკა ამ ქვეყნებში. მათი ანალიზის საფუძველზე კი შესაძლებლობა გვაქვს, კონკრეტული და საფუძვლიანი დასკვნა მოვამზადოთ და ის გამოვიყენოთ როგორც რეგულირების შეფასების გავლენის ფუნქციის განხორციელებისას, ასევე ინიცირებულ კანონპროექტთან დაკავშირებით დასკვნის მომზადებისას. ამ ყველაფრის შემაჯამებელი და დამაგვირგვინებელია აპარატის საერთო ინიციატივა, რასაც მხარი დაუჭირა პარლამენტის ხელმძღვანელობამაც, რომ პარლამენტში შეიქმნას მცირე სტამბა. ამ კუთხით, გერმანიის ტექნიკური განვითარების სააგენტომ მნიშვნელოვანი მხარდაჭერა გაგვიწია სპეციალური კომპიუტერული ლაბორატორიის ჩვენთვის შეძენის სახით. ახლა კი დონორებთან მიმდინარეობს მოლაპარაკება, უშუალოდ, სტამბის დანადგარების შესაძენად. პარლამენტის ბიუჯეტიდან გამოიყო თანხა სტამბის განსათავსებლად ფართის კეთილმოწყობისთვის. იმედს ვიტოვებთ, რომ წლის ბოლომდე, წარმატებული შედეგები გვექნება დონორებთან ურთიერთობაში და უკვე 2019 წლიდან, ეს სტამბა დაიწყებს სრულფასოვან ფუნქციონირებას. მისი ამოქმედება საშუალებას მოგვცემს, რომ კვლევითი დეპარტამენტის მიერ მომზადებული მასალები, კომიტეტებისა და პარლამენტის წლიური ანგარიშები, რომელიც საზედამხედველო ფუნქციის კუთხითაც მნიშვნელოვანია, მატერიალურად გამოვცეთ და დაინტერესებული პირებისა და უწყებებისთვის, ისევე როგორც ფართე საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი გავხადოთ. ამასთან, შეგვიძლია, სხვადასხვა ანგარიში გამოვცეთ ჟურნალის სახით და გავავრცელოთ აღმასრულებელ ხელისუფლებაში. რა ტიპის კომუნიკაცია გაქვთ რეგიონებთან? ოქტომბრიდან ვიწყებთ აქტიურ თანამშრომლობას ბიუროს ხელმძღვანელებთან და წარმომადგენლებთან. 9-10 ოქტომბერს, დასავლეთ საქართველოს, 11-12 ოქტომბერს კი აღმოსავლეთ საქართველოს ბიუროს უფროსებთან იგეგმება პარლამენტის აპარატის ხელმძღვანელობის შეხვედრები. ამ შეხვედრების ფორმატში, ჩვენ განვიხილავთ ყველა იმ პრობლემას, რაც მათ საქმიანობასთანაა დაკავშირებული. მოგეხსენებათ, რეგიონებში ბიუროები უშუალოდ მოქალაქეებთან მუშაობს. არაერთი მოქალაქე მიმართავს მათ განცხადებით, საჩივრით, დახმარების თხოვნით. შესაბამისად, მათგან წამოსული ინფორმაცია მაჟორიტარი დეპუტატების მიერ გააანალიზებული იქნება, რასაც მოჰყვება შესაბამისი რეაგირება, მათ შორის კონკრეტული უწყების ხელმძღვანელებთან კონტაქტის მეშვეობითაც. ბიუროების გაძლიერება და მათთან თანამშრომლობა საქართველოს პარლამენტის აპარატისთვის ერთ-ერთი ყველაზე პრიორიტეტული მიმართულებაა და მის განვითარებას სწორედ ახლა ვიწყებთ. ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა ღონისძიება - სასწავლო პროცესის გაძლიერება, ბიუროებთან მუშაობის დაწყება, კვლევითი დეპარტამენტის რეორგანიზება, ახალი სტრუქტურის ჩამოყალიბება და სტამბის შექმნა - ის ნაბიჯებია, რომლის ნაწილიც უკვე განხორციელებულია, ნაწილი კი ჯერ კიდევ პროცესშია; თუმცა, უახლოეს მომავალში, საბოლოო სახეს მიიღებს და ეს, საერთო ჯამში, მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს პარლამენტის კიდევ უფრო გაძლიერებას და, კონკრეტულად, პარლამენტის საკონტროლო,

case. First of all, they help the Committees and in some cases, the MPs and parliamentary leadership to seek and analyze foreign practice on various issues.

In addition to this, special attention will be paid to the establishment of regulatory impact assessment, which is already implemented in the practice of leading countries. It is important to have a Research Center for the Parliament, with selective and prioritized attitude to conducting preliminary research, through a number of draft laws to assess the impact of regulation. The research department is currently not equipped with this function.

One of the cornerstones of the reorganization is to increase the functionality of the research department and to establish impact assessment function as one of its components.

We believe that some already accepted laws, after a certain period, can help us evaluate the influence of regulation, which gives us an idea of what positive and negative changes it had on the society. This will give Parliament a chance to detect and eliminate existing shortcomings. Thus as I said, this will come into place with the reorganization of the research department and its transformation into a legal entity of public law. Within the new status, this agency will have its own budget and opportunity to get active cooperation from donors, funding and promotion, which will eventually reflect on the activities of this agency and the Parliament as a whole.

The development of the Department of Research, which is supported by the UNDP and the European Union, is a priority and is an important cornerstone of the reforms, which are being carried out amongst Parliamentary Staff. At the same time, its increased authority will directly promote the strengthening of the Parliament as a supervisory functioning body. In the framework of the research center, it will be possible to increase the base of experts, which will enable us to use expert knowledge of the relevant sphere according to all fields.

The Research Department is a member of ECPRD, which is a network of research departments operating in parliaments of European countries. It was created by the EU Parliament and the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE).

We are actively involved in this network. Within the framework of the proposed draft law, this network can provide with information about the legislative regulation practice in several parliaments across Europe, within 2 weeks. Based on their analysis, we have the opportunity to prepare concrete and thorough conclusions and use it as a function of the influence of regulatory assessment, as well as in the preparation of the conclusion on the initiated draft law.

In addition to this, we have the initiative of the staff that has been supported by the parliament’s leadership, to create a small print house in the Parliament. In this regard, the German Technical Development Agency has provided significant support for the purchase of a special computer laboratory. At

47

საზედამხედველო ფუნქციის განმტკიცებას. რა წარმატებული შედეგი გაქვთ სახეზე უკვე განხორციელებული ღონისძიებებიდან? საგანმანათლებლო თვალსაზრისით მართლაც შთამბეჭდავი შედეგები გვაქვს ამ პატარა პერიოდში. ივნისიდან დღემდე პარტნიორი საგანმანათლებლო დაწესებულებების მიერ 8 ტრენინგი ჩატარდა, რითაც მნიშვნელოვნად ამაღლდა აპარატის თანამშრომელთა ცოდნა და კვალიფიკაცია სხვადასხვა საკითხებთან მიმართებით. პარალელურად, გრძელდება და ვითარდება ურთიერთობა დონორ და პარტნიორ ორგანიზაციებთან. აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში, ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი, გერმანიის ტექნიკური განვითარების სააგენტო, გაეროს განვითარების პროგრამა, ამერიკის მთავრობისგან დაფინანსებული „კარგი მმართველობის ინიციატივა“ და ნატოს პროფესიული განვითარების ცენტრის მიერ 10-მდე ტრენინგი ჩატარდა ჩვენი აპარატის თანამშრომლებისთვის, რაც ხაზს უსვამს ამ კუთხით წარმოებულ აქტიურ და შედეგზე ორიენტირებულთანამშრომლობას. შეიქმნა სტაჟირების 5-კვირიანი, საბაზისო სასწავლო პროგრამა, რომელიც რამდენიმე თვის განმავლობაში მუშავდებოდა. სტაჟირების ახალი მექანიზმიც დავნერგეთ, სადაც ვადა 3-დან 6 თვემდე გავახა-

the moment, negotiations are ongoing with the donors directly, to purchase the printing press machinery. From the budget of the Parliament, the sum was allocated for space preparations in readiness for the print house. We hope that at the end of the year, we will have successful results in relationships with donors and from 2019, this printing will start functioning. It will enable us publish annual reports of committees and the Parliament, prepared by the Research Department, which are important in the direction of supervisory function, as they would enable us to provide material and service to interested individuals and agencies, as well as to the general public. Besides, we can make different accounts in the form of magazine and distribute to executive powers.

What type of communication do you have with regions?

Starting from October, we are going to actively cooperate with the Bureau Heads and Representatives. We will meet the heads of the Parliament Administration Bureau in Western Georgia between October 9-10 and in Eastern Georgia on October 11-12. In the format of these meetings, we will discuss all the problems related to their activities. As you know, bureaus are working directly with the citizens in these regions. Many citizens apply to them to file a complaint and to request for assistance.

We believe that working with them will allow us analyzed information from majority of the MPs, which will be followed by appropriate reaction, including contact with the heads of the particular agency.

Strengthening of bureaus and cooperation with them is one of the priority directions for the Parliament of Georgia and we are starting its development now.

All of the above mentioned activities - strengthening the learning process, starting work with bureaus, reorganizing the research department, establishing a new structure and creating a publishing house - are the steps that have already been implemented, the part is still in the process; However, in the nearest future, the final result will be adopted and this will, in turn, contribute to strengthening the parliament and strengthening the control of the parliament’s supervisory function.

What successful results have you recorded?

We have really impressive results in educational terms. Since June, up to 8 trainings have been conducted by partner educational institutions, thus significantly increasing the knowledge and qualification of staff personnel on various issues.

In retrospect, our relationship still continues with the donor and partner organizations. During this period, up to 10 trainings have been conducted by the National Democratic Institute (NDI), the German Technical Development Agency (GTDA), the United Nations Development Program (UNDP), the “Good Governance Initiative” funded by the Government of the United States, and the NATO Professional Development Center (NPDC), who all emphasizes active and results oriented cooperation in this direction.

48

ნგრძლივეთ. პირველი 5 კვირა სწორედ ამ სასწავლო პროგრამას დაეთმობა და მისი გამოცდა 1 ოქტომბრიდან დაიწყება. ამ საბაზისო პროგრამის ფარგლებში, ძალიან ბევრი პრაქტიკული ელემენტი (საკომიტეტო მოსმენაზე დასწრება, ბიუროს სხდომის ანალიზი, სესიაზე დასწრება და ანალიზი) განხორციელდება, რაც ძალიან გააძლიერებთ სტაჟიორებს. ასევე, აღნიშნული პროგრამა გამოყენებული იქნება ყველა ახალმიღებული თანამშრომლისთვის. რაც შეეხება კვლევას, ამ მიმართულებითაც ხომ არ დაწყებულა უკვე, სამუშაოები? აპრილში, ბუნდესტაგში ჩემი ოფიციალური ვიზიტის დროს, აპარატის ხელმძღვანელთან მოვილაპარაკეთ, რომ ბუნდესტაგი აქტიურად შეგვიწყობს ხელს კვლევითი დეპარტამენტის განვითარებაში. სექტემბრის ბოლოს გვეწვევა ბუნდესტაგის აპარატის უფროსის მოადგილე, რომელიც გერმანიაში უშუალოდ ხელმძღვანელობს კვლევით მიმართულებას. ის ორდღიან ტრენინგს ჩაუტარებს ჩვენი კვლევითი დეპარტამენტის თანამშრომლებს დაგაუზიარებს საქმიანობის იმ გამოცდილებას და მეთოდოლოგიას, რაც ბუნდესტაგშია დამკვიდრებული. საბოლოოდ, საერთო ჯამში, რამდენად მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს აპარატის გაძლიერება პარლამენტის საკონტროლო ფუნქციაზე? მინდა, გითხრათ, რომ ვერ წარმომიდგენია ძლიერი პარლამენტი, ძლიერი აპარატის გარეშე. აქ წრედის პრინციპია - ძლიერი აპარატი საფუძველია ძლიერი პარლამენტისა; ხოლო ძლიერი პარლამენტი და საკონტროლო, საზედამხედველო ფუნქცია არის გარანტი, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ პარლამენტის მიღებული კანონმდებლობის სრულყოფილი განხორციელება იქნება შესაძლებელი. ყოველივე ეს კი, საბოლოო ჯამში, თითოეულ მოქალაქის კეთილდღეობაზე ორიენტირებულ საქმიანობას უკავშირდება.

A 5-week internship study program was designed and has been worked on for several months. We also introduced a new internship program, where we have extended the period from 3 to 6 months. The first 5 weeks will be dedicated to this training program and its exam will begin on October 1. Within this basic program, there are many practical elements (attendance at committee hearings, attendance on bureau session and analysis), which will strengthen the interns. Also, this program will be used for the training of all new employees.

As for the research, has this work already started?

In April, during my official visit to Bundestag, we talked with the head of the staff and we gained assurance that Bundestag will actively promote the development of the research department. At the end of September, the Deputy Head of the Bundestag Office, who is the head of research direction in Germany, will visit Georgia. He will deliver two-day training to the staff of our research department, to share their experiences and methodology that has been established in the Bundestag.

In the end, how important is the strengthening of the staff to the oversight function of the parliament?

I want to tell you that you cannot imagine a strong parliament without a powerful administration. Here is the circuit principle the strongest office is the foundation of a strong parliament; and for a strong parliament and control, the supervisory function is a guarantee that the execution of the legislation adopted by the executive powers will be possible. All this, in the end, is related to the well-being of each citizen.

49

სოფო გურული, ევროკავშირისა (EU) და გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) საპარლამენტო პროექტის ხელმძღვანელი:

„ევროპული სტილის საპარლამენტო სისტემა, რომელიც ახლა მკვიდრდება ჩვენს ქვეყანაში, მხოლოდ, ძლიერი, ქმედითი, ანგარიშვალდებული და სანდო საკანონმდებლო ორგანოს პირობებში იარსებებს.“

ფოტო: დავით ხიზანიშვილი/UNDP

Sophie Guruli, Manager of the Parliament Project of the European Union (EU) and United Nations Development Programme (UNDP):

“The European-Style Parliamentary System, Which is now Being Established in our Country, Can Only Exist With a Strong, Effective, Accountable and Reliable Legislative Body in Place.“ 50

ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

სოფო გურული ჟურნალ „პარლამენტს“ ესაუბრა თავის როლზე ორგანიზაციაში, პარლამენტის ახალი რეგლამენტის პროცესში. მან ყურადღება გაამახვილა ძლიერი პარლამენტის მნიშვნელობაზე და ისაუბრა, თუ როგორ ეხმარება ძლიერი პარლამენტი ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას.

Sophie Guruli talked to The Parliament Magazine about the active roles being played her organization in Georgia, in light of the new parliamentary Rules of Procedure. She stressed the importance of having a strong parliament and identified ways a strong parliament helps a country’s democratic progress.

რა ღონისძიებებს ატარებს გაეროს განვითარების პროგრამა (UNDP), საქართველოში პარლამენტის გასაძლიერებლად? გაეროს განვითარების პროგრამისა (UNDP) და საქართველოს პარლამენტის თანამშრომლობა უკვე 15 წელიწადს ითვლის. ამ პერიოდის განმავლობაში, UNDP-ის მხრიდან გაწეული მხარდაჭერის ფორმა და შინაარსი ეტაპობრივად იცვლებოდა: თუ 2000-იან წლებში დახმარება, ძირითადად, საბაზისო შესაძლებლობების შექმნისკენ იყო მიმართული, მათ შორის - ინფრასტრუქტურისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარებაზე, ბოლო წლებში, ეს დახმარება ბევრად უფრო კომპლექსური და სტრატეგიული გახდა. დღეს, ჩვენი მთავარი მიზანია, ხელი შევუწყოთ პარლამენტის ისეთ ინსტიტუციად ჩამოყალიბებას, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ითამაშებს ქვეყნის პოლიტიკის შემუშავებაში, რეალურ კონტროლს გაუწევს მთავრობას, და ამ პროცესში იხელმძღვანელებს ღია მმართველობის სხვადასხვა პრინციპით, რათა უზრუნველყოს საქმიანობის ღიაობა, გამჭვირვალობა და მოქალაქეთა ჩართულობა საკანონმდებლო პროცესებში. ევროპული სტილის საპარლამენტო სისტემა, რომელიც ახლა მკვიდრდება ჩვენს ქვეყანაში, მხოლოდ, ძლიერი, ქმედითი, ანგარიშვალდებული და სანდო საკანონმდებლო ორგანოს პირობებში იარსებებს. შესაბამისად, როდესაც 2014 წელს, ევროკავშირის (EU) ფინანსური მხარდაჭერით, ახალი, საპარლამენტო პროექტის შემუშავებას ვიწყებდით, საქართველოს პარლამენტთან და ევროკავშირის დელეგაციასთან კონსულტაციით, გავითვალისწინეთ ისეთი აქტივობები, რომლებიც საქართველოს პარლამენტს განვითარების ახალ ეტაპზე გადასვლას შეუწყობდა ხელს. 2014 წლიდან დღემდე, ევროკავშირისა (EU) და გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) პროექტის - „საპარლამენტო დემოკრატიის სისტემის გაძლიერება საქართველოში“ - ფარგლებში მნიშვნელოვან შედეგებს მივაღწიეთ: პირველ ეტაპზე, შემუშავდა პარლამენტის ინსტიტუციური რეფორმის გეგმა, რომელიც ასეთი ტიპის პირველი დოკუმენტი იყო საქართველოს პარლამენტისთვის. იმ დროისთვის არსებული საჭიროებებისა და გამოწვევების გათვალისწინებით, გეგმაში განისაზღვრა პარლამენტის სტრატეგიული მიზნები და ამოცანები შემდგომი წლებისთვის. გეგმა გახდა, ერთგვარი, სახელმძღვანელო დოკუმენტი სხვადასხვა რეფორმისა თუ ინიციატივის დასაწყებად. ადგილობრივ არასამთავრობო ორგანიზაციასთან - „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი“ (IDFI) - თანამშრომლობით, საქართველოს პარლამენტი აქტიურად ჩაერთო „ღია მმართველობის პარტნიორობის“ (OGP) ინიციატივაში და განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწია ამ მიმართულებით. მან თავი დაიმკვიდრა ერთ-ერთ მოწინავე პარლამენტად, ღიაობის რეფორმების კუთხით, რაც არაერთხელ აღნიშნულა სხვადასხვა საერთაშორისო ფორუმსა თუ შეხვედრაზე. ამას ასევე ცხადყოფს, 2015 წელს, მექსიკაში, OGP-ის გლობალურ სამიტზე მიღებული „ჩემპიონთა ჯილდო“, ოთხი წლის განმავლობაში შემუშავებული, საკანონმდებლო ღიაობის სამი სამოქმედო გეგმა და 2018 წლის ივლისში, OGP-ის გლობალური სა-

Excerpts: What are the parliamentary strengthening activities by the UNDP in Georgia?

The cooperation of the United Nations Development Program (UNDP) and the Georgian Parliament counts 15 years now.

During this period, the form and content of the UNDP support has gradually evolved: In the early 2000s, assistance was mainly aimed at creating basic capacities, including infrastructure and information technologies. In recent years, the assistance has become much more complex and strategic. Today, our main objective is to support the establishment of the parliament as an institution that can play an important role in policy-making, control of the government, and in this process be guided by the open governance principles to ensure openness, transparency and citizen engagement in legislative processes. The European-style parliamentary system, which is now being established in our country, can only exist with a strong, effective, accountable and reliable legislative body in place.

Consequently, when we were starting to develop a new parliamentary project with the financial support from the European Union (EU) in 2014, upon consultation with the Parliament of Georgia and the EU Delegation we concentrated on the activities which would allow the Parliament to move to a new stage of development. From 2014 till now, we have achieved significant results within the framework of the Project of the European Union and United Nations Development Programme «Strengthening the System of Parliamentary Democracy in Georgia»: At the first stage, the first ever Institutional Reform Plan of the Parliament of Georgia was developed. Taking into consideration the needs and challenges of the time, the plan defined the strategic goals and objectives of the Parliament for the next years. The plan has become a kind of a guiding document for the Parliament for launching various reforms and initiative.

In cooperation with the local NGO - “Institute for Development of Freedom of Information” (IDFI), the Parliament of Georgia has actively engaged in the Open Government Partnership (OGP) initiative and succedded in this direction. The Georgian Parliament has established itself as one of the frontrunners of legislative openness reforms, which has been repeatedly noted at various international forums and meetings. This success can be measured by the OGP Government Champions Award received by the Parliament at the OGP Global Summit in Mexico in 2015,

51

მიტის ფარგლებში, გამართული „ღია პარლამენტის დღე“, როდესაც, საქართველოს პარლამენტმა წარმატებით უმასპინძლა მსოფლიოს ოცდაორ საკანონმდებლო ორგანოს 200-მდე წარმომადგენელს. აღსანიშნავია პროექტის კიდევ ერთი ინიციატივა - კომიტეტების მიერ სტრატეგიული სამოქმედო გეგმის შემუშავება - რომელსაც პარლამენტმა თავიდანვე დაუჭირა მხარი და წარმატებითაც განახორციელა. პრაქტიკამ უჩვენა, რომ ასეთი გეგმების არსებობა კომიტეტების საქმიანობას უფრო სტრატეგიულსა და გამჭვირვალეს ხდის, ზრდის მათ ეფექტიანობასა და ანგარიშვალდებულებას საზოგადოების წინაშე. თავად, გეგმების შემუშავების პროცესი კი ხელს უწყობს კომიტეტების მჭიდრო თანამშრომლობას მთავრობასა და არასამთავრობო სექტორთან, რის შედეგადაც ხდება კომიტეტების მიერ ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღება და საზოგადოების ინტერესების გათვალისწინება. აღსანიშნავია, რომ მიმდინარე მოწვევის პარლამენტმა კიდევ უფრო დახვეწა ეს მიმართულება, და ახლანდელი გეგმები ასევე ასახავენ შესაბამისობას, როგორც ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებთან, ასევე - გაეროს მდგრადი განვითარების მიზანთან; რაც ხაზს უსვამს ქვეყნის ეროვნული პოლიტიკის მჭიდრო კავშირსა და თავსებადობას საერთაშორისო თუ გლობალურ, დღის წესრიგთან. კომიტეტების ეს პრაქტიკა საერთაშორისო ასპარეზზეც იქნა აღიარებული: 2017 წელს, UNDP-ისა და საპარლამენტთაშორისო კავშირის (IPU) მიერ გამოქვეყნებულ „გლობალურ საპარლამენტო ანგარიშში“, ხაზი გაესვა საქართველოს პარლამენტის კომიტეტების სამოქმედო გეგმებს, როგორც კომიტეტების საქმიანობის გაუმჯობესების ერთ-ერთ მექანიზმს. თუ 2015-2016 წლებში, მხოლოდ ოთხი კომიტეტი იყო ჩართული სამოქმედო გეგმების შემუშავებაში, დღეს მათი რაოდენობა რვამდე გაიზარდა. მისასალმებელია, რომ პარლამენტის ახალი რეგლამენტის პროექტით ხდება ამ პრაქტიკის ინსტიტუციონალიზაცია, და სამოქმედო გეგმების შემუშავება ახლა უკვე ყველა კომიტეტის ვალდებულება იქნება. ვფიქრობთ, რომ აღნიშნული, და ასევე, სხვა ინიციატივები, მათ შორის, პარლამენტის ახალარჩეული წევრებისთვის საორიენტაციო პროგრამის შემუშავება, მოქალაქეებთან კომუნიკაციის გაუმჯობესება ევროინტეგრაციის საკითხებზე და სხვა, ხელს უწყობს პარლამენტის ინსტიტუციურ გაძლიერებას, შესაძლებლობათა განვითარებას და, შესაბამისად, მისი კონსტიტუციური უფლებამოსილების უკეთ შესრულებას. როგორ ხედავთ, რა მიმართულებით უნდა იმუშაოს პარლამენტმა, საზედამხედველო ფუნქციის შესასრულებლად? წლების განმავლობაში, საქართველოს პარლამენტისთვის ყველაზე დიდ გამოწვევას მის მიერ საზედამხედველო ფუნქციის შესრულება წარმოადგენდა. არაერთი ადგილობრივი თუ საერთაშორისო ორგანიზაცია, თავიანთ ანგარიშში, მიუთითებს, რომ პარლამენტი სათანადოდ ვერ აკონტროლებს მთავრობას და მისი როლი საგრძნობლად სუსტია აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან მიმართებით. მიზეზები, ძირითად, პოლიტიკური კულტურისა და ტრადიციების ნაკლებობითაა განპირობებული, ასევე - საპარლამენტო პროცედურების ხარვეზებით, საპარლამენტო ოპოზიციის შეზღუდული უფლებებითა და პარლამენტის ხელში არსებული არასაკმარისი რესურსით. შედეგად, სხვადასხვა მოწვევის პარლამენტში ან იშვიათად, ან საერთოდ არ გამოყენებულა ისეთი მნიშვნელოვანი, საზედამხედველო მექანიზმები, როგორებიცაა „სამთავრობო საათი“, „შეკითხვა პარლამენტის წევრს“ და სხვა. ცხადია, სუსტი საპარლამენტო კონტროლი მნიშვნელოვნად აბრკოლებს არა მარტო „კონტროლისა და დაბალანსების“ სისტემის ჩამოყალიბებას და ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას, არამედ 52

three Open Parliament Action Plans developed in four years, and the “Open Parliament Day” held in July 2018 as part of the OGP Global Summit in Georgia, when the Parliament hosted around 200 representatives frome 22 national parliaments.

It is worth to mention another initiative of the Project – development of the strategic action plans of the parliamentary committees, which the Parliament fully backed and championed the process. Practice has demonstrated that such plans make committees work more strategic and transparent, increase their efficiency and accountability to society. The development of the plans itself facilitates close cooperation of the committees with the government and civil society, thus promoting informed decision-making and cosnideration of the interests of the citizens.

It is noteworthy that within this term of the Parliament the committees have further streamlined their action plans to reflect compliance of their activities with the obligations undertaken under the EU-Georgia Association Agreement as well as the UN Sustainable Development Goals, and by doing so emphasizing the close connection and compatibility of the country’s national policy with international or global agendas.

This practice was recognized at international level: in the “Global Parliamentary Report” published by the UNDP and the Inter-Parliamentary Union (IPU) in 2017, the committee action plans were regarded as one of the tools for improving committee performance.

While in 2015-2016 only four committees were involved in the development of action plans, today their number has increased to eight. We welcome the fact that under the new draft of the Parliamentary Rules of Procedure, this practice is being institutionalized and the elaboration of action plans will become mandatory for all the committee.

We believe that this and other initiatives, including the development of an induction program for newly-elected parliamentarians, facilitating communication with the citizens on the issues of European integration and other, contribute to the Parliament’s institutional strengthening, capacity building and thus more effective fulfilment of its constitutional powers.

Where do you see the room for improvement in terms of Parliamentary oversight function?

Over the years, the most critical challenge for the Parliament was to fulfill its oversight function. Many local and international organizations indicate in their assessment reports that the parliament cannot properly control the government and its role is significantly weaker vis-a-vis the executive branch. This is mostly caused by the lack of political culture and traditions, deficiencies in parliamentary procedures, limited rights for the parliamentary opposition and lack of resources in the hands of the parliament. As a result, various convocations of the Parliament have rarely used such an important oversight mechanisms as the government hour, MP question and other. It is obvious that a weak parliamentary control significantly hinders not only the establishment of the “checks and balances” system and the democratic development of the country, but also damages the

ფოტო: ვლადიმერ ვალიშვილი/UNDP აზიანებს პარლამენტის მიმართ ნდობას და მის იმიჯს საზოგადოებაში, რაც საზოგადოებრივი კვლევის არაერთ ანგარიშში გამოვლენილა. ამის გათვალისწინებით, მისასალმებელია, რომ მე-9 მოწვევის პარლამენტის მიერ ინიცირებული ახალი რეგლამენტის პროექტი, რომელსაც წინ უძღოდა საკონსტიტუციო რეფორმა, არსებული გამოწვევების დაძლევისკენაა მიმართული. მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ ეს პროცესი წარიმართა ღია, კონსულტაციურ ფორმატში და სხვადასხვა მხარეს, მათ შორის, სამოქალაქო საზოგადოებას, დამოუკიდებელ ექსპერტებს და საერთაშორისო ორგანიზაციებს, ჰქონდათ საშუალება, სხვადასხვა ეტაპზე, წარმოედგინათ თავიანთი შენიშვნები და რეკომენდაციები. მოხარულნი ვართ, რომ, ჩვენი პროექტის ფარგლებში, მხარდაჭერა გავუწიეთ პარლამენტს ამ პროცესში და ჩვენი საერთაშორისო თუ ადგილობრივი ექსპერტების საშუალებით, და საერთაშორისო პრაქტიკის გაზიარებით, ხელი შევუწყვეთ მნიშვნელოვანი საპარლამენტო მექანიზმების გათვალისწინებას ახალ დოკუმენტში. იმედი გვაქვს, რომ ისეთი ახალი და ქმედითი მექანიზმები, როგორებიცაა „მინისტრის საათი“, თემატური მოკვლევები, კომიტეტების სამოქმედო გეგმები საგრძნობლად გაზრდის პარლამენტის, განსაკუთრებით კი, ოპოზიციის როლს საზედამხედველო მიმართულებით. ახლა მნიშვნელოვანია, რომ საბოლოო დოკუმენტი, პარლამენტმა ფართო მსჯელობისა და კონსენსუსის საფუძველზე მიიღოს. ეს უზრუნველყოფს ახალი რეგლამენტის უფრო მაღალი ლეგიტიმაციის ხარისხს და შეამცირებს იმის საფრთხეს, რომ ახალი მექანიზმები მხოლოდ ფურცელზე დარჩება. რა გეგმები აქვს UNDP-ის საქართველოში საპარლამენტო დემოკრატიის გასაძლიერებლად? რა იქნება თქვენი მთავარი მიმართულება? გაეროს განვითარების პროგრამა კვლავ განაგრძობს პარლამენტის მხარდაჭერას ინსტიტუციური რეფორმების მიმართულებით. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა ახალი რეგლამენტითა და, შესაბამისად, ახალი საპარლამენტო რეალიით გამოწვეული საჭიროებების უზრუნველყოფას. განვაგრძობთ საპარლამენტო კომიტეტებთან თანამშრომლობას, მათ შორის, შიდა შეფასებისა და მონიტორინგის სისტემის დანერგვისა და სამოქმედო გეგმებზე ანგარიშგების ფორმატის დახვეწის კუთხით. მნიშვნელოვანი მიმართულება იქნება პარლამენტის კვლევითი სამსახურის განვითარებაში მხარდაჭერა, ანალიტიკური რესურსისა და შესაძლებლობების განვითარება, რათა პარლამენტის წევრებს სათანადო, მაღალპროფესიული დახმარება გაეწიოთ საკანონმდებლო თუ საზედამხედველო საქმიანობის განხორციელების პროცესში.

image and public trust towards the legislature, which has been revealed in a number of public opinion polls.

Taking this into consideration, we welcome that the new draft of the Rules of Procedure initiated by the 9th Parliament, and preceded by the constitutional reform, aims at responding to the above-mentioned challenges. It shall be noted that the development of the new draft was conducted in an open, consultative format, and various stakeholders, including civil society, independent experts and international organizations, had opportunity to present their remarks and recommendations at different stages of the reform. We have been pleased to support the Parliament in this process and contribute to consideration of important parliamentary mechanisms in the new document through provision of international and local expertise and sharing of international practices. We hope that the new and effective mechanisms such as minister’s hour, thematic inquiries and committee action plans will significantly increase the role of the parliament, and particularly, the opposition, in the area of parliamentary oversight.

Now it is important that the Parliament adopts the final document based on broad discussions and consensus, which will ensure higher legitimacy of the new procedures and minimize the risk that the new mechanisms only remain on paper.

What are the future plans of the UNDP to strengthen parliamentary democracy in Georgia? What will be the main point of focus?

UNDP will continue to support the institutional reforms in the Parliament. Particular attention will be paid to addressing the new challenges brought about by the new Rules of Procedure and thus new realities in the Parliament. We will continue cooperating with the parliamentary committees, including in setting up an internal monitoring and evaluation system and improving reporting against the committee action plans. An important direction will be to support the development of the parliamentary research services, develop analytical resources and capacities in order to provide proper, highly professional support to the Members of Parliament for the implementation of their lawmaking and oversight activities.

53

ელიზაბეთ რუდი

ამერიკის შეერთებული შტატების ელჩის მოვალეობის შემსრულებელი: ჩვენ გვსურს, საქართველო ვიხილოთ, წარმატებულ დემოკრატიად კანონის უზენაესობაში. კონტროლისა და ბალანსის ძლიერი სისტემა, სადაც ხელისუფლების თითოეული განშტოება ხელს უშლის ერთმანეთს ძალაუფლების გადამეტებაში, ნებისმიერი დემოკრატიული სისტემის ნაწილია. ჩვენ მხარს ვუჭერთ საქართველოს პარლამენტს, რომ გაძლიერდეს და არსებულმა რეგლამენტმა ხელი შეუწყოს ზედამხედველობის ფუნქციის შესრულებას.

ELIZABETH ROOD Chargé d'Affaires: “We want to see Georgia succeed as a prosperous democracy anchored in the rule of law. A strong system of checks and balances, where each branch of government prevents other branches from gaining an excess of power, is an essential part of any democratic system. We support the Georgian Parliament becoming a fully empowered institution that has rules and procedures in place to allow it to fulfill oversight functions.“

54