OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

w w w.osoz .pl

12

2020 POLSK A

12 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

SZTURM NA RYNEK

MISJA REFORMACJA

FENOMEN TELEPORAD

Jak w 2020 roku Amazon, Apple i Google stawiali kolejne kroki w sektorze zdrowia, walcząc o pacjentów i duże pieniądze.

Jesteś lekarzem lub pielęgniarką z pasją do cyfryzacji ochrony zdrowia? Podpowiadamy, jak realizować własne cele zawodowe.

Co trzecią wizytę pacjenta można by obsłużyć zdalnie, gdybyśmy byli lepiej przygotowani.

Wywiad z dr hab. n. med. Pawłem Balsamem.

ISSN 1897-5828, price 10 PLN (incl. 8% VAT)

o p e n

h e a l t h

c a r e

s y s t e m

e i n da ld y e w Wor e w N o S OZ tę p n i O dos acj j u ż a p l i k E WS ! w ZN O OS

TECHNOLOGY VS. COVID-19

The coronavirus pandemic has accelerated the deployment of telemedicine and virtual care. What’s next?

THE FUTURE IS IN DOUBT

Robots with synthetic empathy, AI embedded in daily lives, health data analysis. Ethical challenges for humanity.

W W W.OSOz .Pl

2

2020/2021 WORlD

HEALTHCARE RE-IMAGINED

Interviews with digital health leaders.

Eric Topol, Rasu Shrestha, John P. Kotter, Maneesh Juneja, Denise Silber.

Nota bene

Miliony powodów Gdyby szybciej diagnozować choroby, lepiej monitorować pacjentów i skutecznie wdrażać cyfrowe terapie, można by uniknąć milionów zgonów i poprawić jakość życia pacjentów.

Czy współczesna, cyfrowa ochrona zdrowia zmieni czarne statystyki?

1 900 000 ofiar COVID-19

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Pandemia uderzyła z równą siłą we wszystkie kraje na świecie. W przypadku zwalczania chorób zakaźnych, jednym z kluczowych elementów jest dobrze działający nadzór epidemiologiczny pozwalający dokładnie orientować się w rozwoju sytuacji, planować działania w zależności od aktualnych potrzeb. W liczącym 6,5 miliona mieszkańców, nowoczesnym Singapurze zanotowano do końca roku 2020 ponad 58 000 przypadków zarażenia wirusem SARS-CoV-2 i 29 przypadki zgonów. Ratunkiem nie były ani leki ani szczepionka, ale skuteczna narodowa strategia walki z pandemią, w tym nowe technologie później tak chętnie kopiowane przez inne państwa. Aplikację śledzącą kontakty i informującą o ryzyku zakażenia TraceTogether pobrało tam 92% ludności. W początkowej fazie pandemii, brak wiarygodnych statystyk doprowadził do chaotycznego działania na ślepo w wielu krajach. Europa, bez jednolitego systemu raportowania, przeoczyła kilka kluczowych momentów zwrotnych, reagując zbyt powoli na szybko zmieniającą się sytuację, w tym np. pojawienie się mutacji wirusa. Gdyby istniał nadzór epidemiologiczny oparty na danych w czasie rzeczywistym, a nie na informacjach przekazanych z opóźnieniem kilku dni, można by reagować zwinniej. Do tego potrzebna jest infrastruktura informatyczna i współpraca w dzieleniu się danymi.

800 000 samobójstw To jedna z najbardziej wstydliwych liczb dla systemów ochrony zdrowia na całym świecie. Według danych WHO, 264 milionów ludzi choruje na depresję. Dane są bardzo nieprecyzyjne, gdyż w wielu krajach dolegliwości psychiczne pozostają tematem tabu, dlatego skala występowania jest mocno niedoszacowana. Tak, to trudna do zdiagnozowania choroba, bo często sam pacjent wypiera jej istnienie, jest przekonany, że problem nie tkwi w nim, ale w otoczeniu. Choroby psychicznej nie da się wykryć robiąc badania krwi albo analizując dane w elektronicznej kartotece medycznej. Ale jej wczesne sygnały można rozpoznać podczas wizyty u lekarza rodzinnego, bo jest często przyczyną innych dolegliwości. Na razie brakuje procedur, skrupulatnego zbierania danych o samopoczuciu, stylu życia, obciążeniu stresem, danych środowiskowych, które mogą być czynnikiem wyzwalającym choroby psychiczne. Monitoring stanu zdrowia psychicznego, nie naruszający prywatności i intymności człowieka, jest koniecznością i wyzwaniem. To mogą być systemy sztucznej inteligencji analizujące głos, jakość snu lub aktywność w mediach społecznościowych, wirtualne badania przesiewowe na dużych grupach ludności, integracja danych medycznych z danymi środowiskowymi. Dane mogą sugerować subtelne ślady problemów, o ile zostaną dobrze przeanalizowane. Do 800 000 osób odbierających sobie co roku życie, w większości w wyniku problemów psychicznych, można dodać 500 000 zgonów w następstwie zażywania narkotyków. 70% przypadków dotyczy środków przeciwbólowych i szybko uzależniających opioidów. Dlatego tak ważne jest wypracowanie nowych metod leczenia bólu i terapii lękowych z pomocą chociażby wirtualnej rzeczywistości albo botów – terapeutów. Ich skuteczność potwierdzono w wielu badaniach klinicznych.

9 600 000 ofiar nowotworów Zastosowanie technologii w tym przypadku może być efektywne w dwóch aspektach: profilaktyki i zarządzania terapią. Możliwości w profilaktyce cyfrowej jest dużo: od domowych testów medycznych po indywidualizowane programy zdrowotne dostępne w telefonie komórkowym. Koniecznie zintegrowane z systemem elektronicznej kartoteki medycznej, tak aby dane były najpierw analizowane przez system AI, a na tej podstawie lekarz mógł wspierać pacjenta w dbaniu o zdrowie. Dla większej

N ota b e n e

skuteczności, kartoteka każdego pacjenta powinna zawierać dane genetyczne mogące wskazywać na zwiększone ryzyko zachorowania na poszczególne rodzaje raka. Kartoteki członków rodziny powinny być ze sobą powiązane, aby mieć na oku choroby dziedziczone. Rozwiązania cyfrowe mogą też wspierać terapie – chodzi m.in. o motywację do utrzymania zalecanego w danej chorobie rygoru zdrowotnego, regularnego zażywania leków i wsparcie psychiczne. Tego typu zintegrowane programy, również oferowane członkom rodziny, mogą wypełnić brakujące ogniwa w opiece nad pacjentem onkologicznym.

17 900 000 ofiar chorób serca Choroba niedokrwienna serca i udary mózgu to dziś główni zabójcy niezależnie od poziomu ekonomicznego oraz jakości systemu ochrony zdrowia. Nowe technologie leczenia i korzystne zmiany w trybie życia pozwoliły poprawić statystyki przeżycia pacjentów. Mimo to, mówimy cały czas o leczeniu już istniejącej choroby, która zazwyczaj rozwija się długimi latami. To twardy orzech do zgryzienia, bo nie jest łatwo z dnia na dzień rzucić palenie, zmienić sposób odżywiania się, zacząć uprawiać sport. Każdy z nas ma własne przyzwyczajenia, ograniczenia wynikające ze środowiska życia, bagaż doświadczeń i przekonań wyniesiony z dzieciństwa lub formułowany przez najbliższe otoczenie. W przypadku pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą układu sercowo-naczyniowego, jak nadciśnienie tętnicze, przyszłością jest telemonitoring stanu zdrowia prowadzony przy użyciu technologii ubieralnych. Osoby z grupy ryzyka powinny być objęte indywidualizowaną profilaktyką. Wiemy już wiele o czynnikach ryzyka: nadwadze, nadmiernym spożyciu alkoholu, paleniu papierosów, niedostatecznej aktywności fizycznej, nadciśnieniu, podwyższonym poziomie cholesterolu we krwi. Wiele danych na ten temat ląduje w elektronicznej kartotece medycznej, a następnie znika gdzieś pomiędzy linijkami nowych wpisów, rozpoznań ICD-9, notatek medycznych. Mamy już odpowiednie systemy do analizy danych, ale jeszcze brakuje nam strategii ich wykorzystania.

814 000 ofiar demencji Alzheimer i choroby degeneracyjne mózgu to już druga na świecie przyczyna zgonów w krajach o wysokim dochodzie. Tak wysokie miejsce w statystykach wynika z faktu, że w tych krajach system ochrony zdrowia dobrze radzi sobie z chorobami zakaźnymi, średnia wieku jest wyższa, w tym również odsetek chorych. Tak samo jak nie ma skutecznych leków na Alzheimera, brakuje też terapii cyfrowych. Jednak takie rozwiązania jak wirtualna rzeczywistość i cyfrowe pamiętniki pomagają zachować wspomnienia i czasami przywrócić je osobie chorej, poprawiając jakość życia.

Z danych Eurostatu wynika, że w 2016 roku w krajach Unii Europejskiej zmarło 1,5 mln osób w wieku 75 i mniej lat. Liczba przedwczesnych zgonów, którym teoretycznie można by zapobiec, wyniosła 1 mln (66% zgonów). Aby to zmienić, cyfrowe terapie muszą dołączyć do tradycyjnej apteczki z lekami. 

OSOZ Polska 12/2020

12

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

27

Podcasty i audycje TV o cyfryzacji

10

Paweł Balsam: 30–40 proc. wizyt lekarskich można realizować zdalnie

WAŻNE PYTANIE Co robi Amazon, Apple i Google, aby wejść do sektora zdrowia i farmacji?

13

30

Rynek zdrowia w pigułce

15

RADAR ZDROWOTNY

32

34

INNOWACJE 18

Aplikacje medyczne

19

NOWOŚCI / WYNALAZKI

nowe idee

36

22

Infografika

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Pierwsze sztuczne serce w Europie, implantowany sensor itd.

Z PERSPEKTYWY 2021. Rok EDM w teorii czy w praktyce?

Badania kliniczne z Google, edukacja seksualna i poprawa nastroju

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Kary za zaniedbania w przetwarzaniu danych osobowych na ponad 2 mln zł

Alergia, grypa i przeziębienie w lutym 2021

Sam Shah: Innowacje w wyższym celu

PRAKTYcznie

Rok 2020 upłynął pod znakiem COVID-19. Jaki będzie kolejny?

WIZJONERZY

38

LABORATORIUM TECHNOLOGII Społeczności digital health

Zburzona równowaga

41

STARTUP Automatyczny screening dla kobiet

RAPORT

24

43

Rozwój technologii umożliwił pracownikom ochrony zdrowia realizować się w roli innowatorów, założycieli startupów, przedsiębiorców, doradców merytorycznych. Jak lekarze i pielęgniarki mogą wykorzystać swoją pasję do rozwiązań e-zdrowia?

WIEDZA Jak przekazywać informacje o stanie zdrowia pacjenta na odległość?

CYFROWY LEKARZ I PIELĄGNIARKA

45

Szczepionka przeciwko COVID-19. Podsumowanie faktów

OSOZ WORLD

48

INSIGHTS Trapped By Popularity Bias And Irrelevant Priorities

50

Benefits Vs. Huge Risks: AI And Health At Workplace

TECHNOLOGIE

52

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

55

FELIETON Co przyniesie rok 2021?

» Telewizytę musimy traktować nawet poważniej niż zwykłą wizytę pacjenta w gabinecie.« dr hab. n. med. Paweł Balsam Współzałożyciel Fundacji Telemedycznej Grupy Roboczej (TGR) | str. 27

OSOZ Polska 12/2020

RANKINGI PEX Firmy i produkty (listopad 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (listopad 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (listopad 2020)

57

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Leki na depresję

online

» Istnieje ryzyko, że technologie będą nadal pomagać tylko tym, których na nie stać.« Sam Shah Wydział Przyszłości Zdrowia, Uniwersytet w Ulsterze | str. 30

44 000

Tyle osób wzięło udział w badaniu klinicznym nad szczepionką przeciwko COVID-19 opracowaną przez Pfizer-BioNTech. Choć szczepionka została wynaleziona i przetestowana w kilka miesięcy, prace nad zastosowaną technologią mRNA trwały od ponad 10 lat i włączyli się w nie naukowcy z całego świata.

Kolejny ważny krok w rozwoju e-zdrowia w Polsce. Jak poinformował 30 grudnia na Twitterze Tomasz Zieliński, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego, poradnia, w której pracuje (Wysokie, woj.

Lubelskie), wymieniła się dokumentacją elektroniczną z inną poradnią w Gdańsku. Jak podkreślił lekarz, tworzenie elektronicznej dokumentacji ma sens, kiedy można się nią dzielić.

500

To liczba podmiotów ochrony zdrowia na koniec 2020 roku, które współpracowały z Apple, umożliwiając klientom firmy wgląd do elektronicznej dokumentacji medycznej bezpośrednio ze smartfona.

5

Pod względem szybkości starzenia się społeczeństwa, Polska jest na 5. miejscu w Europie, zaraz po Finlandii, Czechach, Malcie i Holandii. W latach 2009–2019 odsetek ludności w wieku 65+ wzrósł u nas o 4,2%. W 2019 r. ponad jedna piąta (20,3%) ludności UE miała co najmniej 65 lat.

online / offline

Prenumerata OSOZ Polska 12 numerów, 1 wydanie specjalne i ponad 1000 stron wyselekcjonowanej i wiarygodnej wiedzy na temat e-zdrowia w Polsce i na świecie.

Zamów prenumeratę czasopisma OSOZ Polska na 2021 rok.

Cena: 180 zł (wraz z kosztami przesyłki).

Zamówienia można składać pod adresem redakcja@osoz.pl

Ministerstwo Zdrowia uruchomiło system eKolejka umożliwiający kierowanie pacjentów na pobranie wymazu w kierunku SARS-CoV-2 do wybranego punktu mobilnego. Po wystawieniu przez lekarza skierowania na test, pacjent otrzymuje SMS z rekomendacją terminu, godziny oraz lokalizacji testu.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na styczeń 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 12/2020

OSOZ Polska 12/2020

aktualno ś ci w k a d rz e

Podcasty i audycje TV o cyfryzacji Kompetencje cyfrowe są niezbędne do tego, aby płynnie zarządzać placówką medyczną, poprawiać jakość leczenia, komunikować się z pacjentem. Gdzie je zdobyć i uaktualniać? Z polskojęzycznych źródeł polecamy OSOZ NEWS, czyli codzienny, kilkuminutowy serwis informacyjny oraz szkolenia online OSOZ-TUTOR dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, diagnostów laboratoryjnych, aptekarzy, menedżerów. Nowości ze świata można śledzić w HIMSS TV – telewizji wiodącej organizacji skupiającej podmioty ekosystemu e-zdrowia.

Wśród kilkudziesięciu dostępnych podcastów, szczególnie warte polecenia są „The Lancet Digital Health” (opracowany przez prestiżowe czasopismo medyczne The Lancet), „Faces of digital health”, „Digital Health Today”, „HIMSS Accelerate Health”. Wszystkie dostępne są w języku angielskim. Nasi dziennikarze na bieżąco śledzą informacje z tych źródeł, a najważniejsze z nich prezentujemy co miesiąc w czasopiśmie OSOZ.

OSOZ Polska 12/2020

aktualno ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Co robi Amazon, Apple i Google, aby wejść do sektora zdrowia i farmacji?

Hasło „wielkie firmy technologiczne wypierają z rynku tradycyjnych świadczeniodawców usług zdrowotnych” od dawna paraliżuje środowisko medyczne. Aby sprawdzić, ile w tym prawdy, przeanalizowaliśmy decyzje Google, Amazon i Apple z ostatnich miesięcy, wybierając te związane z rynkiem zdrowia.

Google W grudniu 2020 roku Komisja Europejska zatwierdziła przejęcie przez Google lidera sprzedaży inteligentnych opasek fitness mierzących parametry zdrowia i wysiłku fizycznego Fitbit. Transakcja o wartości 2,1 mld USD jest pierwszą tak znaczącą inwestycją w sektorze zdrowia i dobrego samopoczucia, jednocześnie

10

OSOZ Polska 12/2020

wzbudzającą protesty na całym świecie, w tym m.in. Amnesty International. Według prognoz IDC, rynek wearables będzie nadal rósł dynamicznie o ok. 12,4% rok do roku w najbliższych 4 latach. Tylko w tym roku do rąk konsumentów trafi ok. 400 mln tego typu urządzeń. Komisja Europejska zgodziła się na zakup Fitbit przez Google pod kilkoma warunkami,

które mają zagwarantować przejrzyste wykorzystanie danych do celów reklamowych czy interoperacyjność danych.

Przejęcie zablokowała jednak z końcem roku Australia, co opóźniło cały proces.

Dane zbierane przez urządzenia noszone będą trafiały do aplikacji Google Fit dostępnej w każdym smartfonie z systemem Android. Firma współpracuje już

aktualno ś ci

» Użytkownicy smartfonów Apple mogą sprawdzać swoje dane medyczne w telefonie już z 500 ośrodków zdrowia w USA. W 2020 dołączyły do nich pierwsze placówki z Kanady i Wielkiej Brytanii.«

m.in. ze Światową Organizacją Zdrowia i Amerykańskim Towarzystwem Serca, aby użytkownicy mogli lepiej zadbać o swoje zdrowie.

W 2020 roku Google wielokrotnie romansował ze służbą zdrowia. W listopadzie Google Cloud przedstawił dwa nowe narzędzia oparte na sztucznej inteligencji, zaprojektowane, aby pomóc organizacjom opieki zdrowotnej analizować duże zbiory nieuporządkowanego tekstu. Systemy mają pomóc pracownikom ochrony zdrowia w analizie danych i tym samym ułatwić pracę lekarzy i pielęgniarek. Google Health nawiązał też kilka partnerstw, m.in. z Mayo Clinic w celu rozwoju prac nad sztuczną inteligencją i uczeniem maszynowym w medycynie. Wśród innych wydarzeń warto też zanotować utworzenie nowej platformy badawczej przeznaczonej dla akademickich ośrodków medycznych i uniwersytetów.

Z kolei w kwietniu 2020 roku Google uruchomił COVID-19 Community Mobility Reports – narzędzie internetowe, które gromadzi anonimowe dane o lokalizacji z urządzeń mobilnych w celu opracowywania trendów zachowań na dużą skalę. W tym samym miesiącu uruchomiona została Google Cloud Healthcare API, platforma standaryzująca wymianę danych pomiędzy narzędziami opartymi na Google Cloud. W maju, we współpracy z Apple, firma wypuściła interfejs programowania aplikacji (API) do śledzenia kontaktów COVID-19 za pomocą smartfonów. Google Cloud inwestuje też 100 milionów dolarów w wiodącego w USA dostawcę usług telezdrowia Amwell. Cel: uzyskanie silnej pozycji na rynku telezdrowia. We wrześniu Google ogłosił aktualizację swoich map, aby wyświetlać częstość występowania przypadków COVID-19 w niektórych regionach. W grudniu Google Health uruchomił aplikację Google Health Studies dla systemu Android, która usprawnia rekrutację użytkowników smartfonów do badań klinicznych. Do tego należy dodać szereg mniejszych inicjatyw.

Amazon Najszerszym echem w ostatnim miesiącu odbiło się wprowadzenie przez lidera internetowej sprzedaży detalicznej inteligentnej opaski fitness Amazon Halo.

Podobnie jak w przypadku Google, urządzenia ubieralne to nie tyle nowy produkt końcowy, ale zaczyn do opracowywania nowych usług opartych na zbieranych danych: o stylu życia, zachowaniach, aktywności fizycznej, celach, parametrach zdrowia. Aplikacja mobilna skanuje ciało i pozwala obliczyć poziom zawartości tkanki tłuszczowej (body fat). Ma to zmotywować użytkownika do np. ćwiczeń fizycznych. Ponadto analizuje głos, aby określić stan emocjonalny w danym dniu.

Ale to nie wszystko. W lutym ruszył Amazon Care, wirtualna opieka zdro-

wotna dla pracowników, na początek dla osób z siedziby w Seattle. Czy to poligon do wdrożenia aplikacji na szeroką skalę? Amazon i Oral-B opracowali zintegrowany głosowo system szczoteczek do zębów. Użytkownicy asystentów głosowych Amazon Alexa, szczotkując zęby mogą otrzymywać na bieżąco wskazówki dotyczące ich nawyków oraz praktyczne porady. Od listopada Alexa oferuje amerykańskim klientom tzw. Care Hub, opcję monitoringu i wspomagania życia w domu osób starszych. Za jego pomocą można m.in. zaprogramować alerty aktywności, które są następnie przekazywane opiekunowi. Amazon już od jakiegoś czasu stara się wejść na rynek farmaceutyczny. Po części udało mu się to zrobić w 2020 roku dzięki uruchomieniu internetowej apteki Amazon Pharmacy. Klienci mogą zamówić przez Internet leki na receptę z szybką dostawą do domu. Trzeba wziąć pod uwagę, że dziś w Amazon klient może kupić prawie wszystko – od książek do sprzętu gospodarstwa domowego, kosmetyków, mebli, ubrań itd. Amazon ma już ponad 150 mln abonentów usługi Amazon Prime, dającej dostęp m.in. do szerokiej biblioteki filmów i szybszej, bezpłatnej dostawy towarów.

Apple Choć COVID-19 pokrzyżował plany produkcyjne i dystrybucyjne gigantów nowych technologii, otworzył też wiele dotychczas zamkniętych drzwi. Tak się stało w przypadku Apple. Firma wprowadziła wiele aktualizacji i funkcji, które wychodzą naprzeciw aktualnym potrzebom związanym z pandemią. Jedną z nich jest opracowany wspólnie z Google API do systemów operacyjnych w smartfonach, na podstawie którego poszczególne kraje mogły opracowywać aplikacje do śledzenia kontaktów. Firma mocno postawiła na angażowanie się w badania kliniczne, współpracę z organizacjami zdrowia publicznego jak amerykański

OSOZ Polska 12/2020

11

aktualno ś ci

CDC (Centers for Disease Control and Prevention) oraz ośrodkami akademickimi. Mowa m.in. o badaniu Heartline Study prowadzonym z Johnson & Johnson i Evidation Health, Digital Asthma Study czy projekcie realizowanym wraz ze Scripps Research Translational Institute z użyciem zegarków Apple Watches, którego celem było określenie, czy zegarek Apple może wykryć wczesne przypadki COVID-19.

Sukcesom firmy nie zaszkodziło badanie prowadzone w Mayo Clinic, a sugerujące, że funkcja wykrywania nieprawidłowego rytmu serca w zegarku Apple może generować niepotrzebne wizyty lekarskie. W czerwcu Apple zaprezentował nową generację zegarków Apple Watch z wieloma funkcjami pomagającymi zadbać o zdrowie w tym m.in. śledzeniem snu i personalizowanymi wskazówkami w zakresie higieny snu, kontrolą czasu mycia rąk lub narażenia na niebezpieczny hałas. Dzięki funkcji mierzenia saturacji (wysycenia tlenem hemoglobiny krwi tętniczej) zegarek Apple ewoluuje w kierunku profesjonalnego urządzenia medycznego. Do tego warto wspomnieć nową platformę online Fitness+, która integruje ekosystem urządzeń Apple z filmami treningowymi, pozwalając śledzić i dbać o kondycję fizyczną i zdrowie.

Do wydarzeń naprawdę dużego kalibru należy zaliczyć partnerstwo z rządem Singapuru wprowadzające dwuletni populacyjny program zdrowego stylu życia o nazwie LumiHealth. Aplikacja mobil-

Amazon Pharmacy pozwala – na razie tylko użytkownikom w USA – zamawiać leki na receptę z ich dostawą do domu, oferując całodobowy serwis telefoniczny prowadzony przez farmaceutów. Szacuje się, że do 2025 r. usługi aptekarskie online osiągną na całym świecie przychody w wysokości 131 mld USD. Wartość globalnej sprzedaży leków na receptę w 2020 roku osiągnęła ok. 904 mld USD. Prognozy przewidują wzrost do prawie 1,3 biliona USD do 2025 roku.

na zintegrowana z Apple Watch oferuje spersonalizowane programy aktywności fizycznej, treningi, motywuje do regularnych badań i szczepień.

Apple prowadzi dalszą ekspansję wprowadzonej w 2018 roku funkcji Personal Health Records pozwalającej użytkownikom smartfonów uzyskać wgląd do ich danych medycznych. Już ponad 500 instytucji włączono do programu, a w 2020 udało się wdrożyć tę funkcjonalność w pierwszych organizacjach

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Paweł Balsam, Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Michał Matuszewski, Sam Shah, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

12

OSOZ Polska 12/2020

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

w Kanadzie i Wielkiej Brytanii. Przyglądając się zgłoszonym patentom można domniemywać, że Apple nie spuszcza z tonu i pracuje m.in. nad włączeniem do swoich inteligentnych zegarków nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia krwi.  Źródło: Alphabet’s busy 2020 in healthcare – everything from AI tools to COVID-19 testing, Amazon dives deeper into health in 2020, Apple’s 2020 in review: COVID-19 pivots, clinical research partnerships and consumer device updates, (MobileHealthNews)

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

aktualno ś ci

R ynek zdrowia w pigu łce

Rok 2020 upłynął pod znakiem COVID-19.

Jaki będzie kolejny?

Choć rok 2020 podporządkowany był pandemii, przyniósł szereg zmian w ochronie zdrowia. Uwypuklił też problemy, które narastały przez lata.

Co ważnego czeka nas w 2021 roku?

Aleksandra Kurowska redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Z jednej strony oklaski dla bohaterów, tematyka zdrowotna non stop w mediach i na ustach polityków; z drugiej – problemy z maseczkami i innymi wyrobami zmniejszającymi ryzyko zakażeń, kierowanie przez wojewodów do pracy, zawirowania z wypłatą dodatków COVID-owych i pogłębiające się problemy w ochronie zdrowia, finansowe, kadrowe, a także organizacyjne.

2020 r. w dużej mierze był rokiem zdrowia, a bardziej choroby. Pokazał słabe strony zwłaszcza po stronie systemowej

i rządowej oraz najmocniejsze – solidarność i poświęcenie pracowników medycznych i to mimo nieczystych zagrywek ze strony rządu.

Szczęśliwych szczepień Nie pamiętam, by kiedykolwiek w moim życiu tak wiele miejsca poświęcano szczepieniom, nawet gdy wchodziły nowe, na „niezagospodarowane” dotychczas obszary chorobowe. W tym roku ekscytowaliśmy się etapami prac badawczych, kolejnymi danymi o skuteczności, zawartością charakterystyki produktów, sondażami dotyczącymi gotowości do szczepień. Tworzono na

szybko międzynarodowe konsorcja badawcze, przyspieszano procedury, a to że szczepienia ruszyły w Polsce pod koniec grudnia, zawdzięczamy głównie temu, że należymy do UE. Równocześnie jednak, przy okazji pandemii, jak nigdy aktywne były grupy antyszczepionkowe, a swoje poglądy „anty” demonstrowało mniej lub bardziej oficjalnie też środowisko medyczne, choć w wąskim zakresie. Znamienny był m.in. apel naukowców negujących bezpieczeństwo szczepionek, co do którego część sygnatariuszy potem twierdziła, że została zmanipulowana. Nie wiemy, na ile rzeczywiście, a na ile zaczęli się obawiać nie tylko ostracyzmu, ale też postępowań przed izbą lekarską.

Informatyzacja Pandemia okazała się nie tylko bodźcem do współpracy, ale też przyspieszenia wdrażania rozwiązań zdalnych. Gdy-

OSOZ Polska 12/2020

13

aktualno ś ci

» Wiele mogłoby się zmienić, gdybyśmy mieli elektroniczną dokumentację medyczną. Nie taką dla idei, ale z prawdziwą wymianą danych.«

zarządzać menadżerowie, co w sumie w większości ma miejsce, bo w ostatnich latach na tych stanowiskach często albo zasiadały nowe osoby z MBA albo dyrektorzy kończyli różne dodatkowe studia. Ale hasło jako takie jest nośne i w razie potrzeby będzie uzasadnieniem zmian personalnych. Czy słusznych czy nie? To już mniej ważne.

Finanse by nie e-recepty sytuacja byłaby jeszcze cięższa. Jako teleporadę NFZ i MZ na początku zachwalała rozmowy telefonicznie z pacjentami, a gdy coraz więcej głosów zaczęło wskazywać na wadliwość tego rozwiązania w przypadku części pacjentów – z niektórych pochwał wycofano się rakiem, zrzucając winę za błędy na placówki medyczne i ich pracowników. Sytuacja byłaby zupełnie inna, gdybyśmy mieli chociażby elektroniczną dokumentację medyczną, ale nie dla idei, ale z prawdziwą wymianą danych. A tej wciąż brak. Wśród rozwiązań, których brakowało był też m.in. telemonitoring. Pulsoksymetry to niewiele, potrzeba rozwiązań w wielu innych jednostkach chorobowych – choćby cukrzycy, kardiologii, neurologii.

Dług zdrowotny To co nas czeka w 2021 r., a czego przedsmak mieliśmy już w roku minionym, to fala pacjentów z zaawansowanymi chorobami – od nowych nowotworów po zaostrzenia chorób przewlekłych, niezoperowane w mało zaawansowanym stanie np. biodra, kolana i szereg innych przesuniętych procedur. Liczba zabiegów, ale też wykonywanej diagnostyki czy wizyt u specjalistów spadła, pojawiły się problemy w wielu obszarach, od dzieci w ciężkim stanie z cukrzycą diagnozowaną dopiero na izbach przyjęć, po seniorów czekających na operacje.

Widać to także po rosnącej liczbie zgonów, której nie da się wytłumaczyć tylko COVID-em, a temat zgłębia już GUS i NIZP-PZH.

Leki Rok 2021 będzie m.in. rokiem Funduszu Medycznego, którego uruchomienie przekładano tak długo, że w 2020 r. nie można było z niego skorzystać. Ustawa ta, wchodząc w życie częściowo, „pozamiatała” tzw. RDTL – czyli ratunkowy dostęp do technologii lekowej, nie uruchamiając równocześnie w zbliżonym czasie nowych mechanizmów refunda-

14

OSOZ Polska 12/2020

cyjnych dla pacjentów potrzebujących leków, które albo w ogóle, albo w danym zakresie nie są z publicznych środków finansowane.

W obszarze leków – po fali braków w aptekach, z którymi borykały się też inne państwa – porównując z innymi obszarami ochrony zdrowia radzono sobie relatywnie dobrze. Na listę refundacyjną cały czas wchodziły nowe cząsteczki.

Dla ułatwienia życia pacjentom, część leków zarezerwowanych wcześniej do podawania w szpitalach czy ambulatoriach wydano chorym do domów. Ze zmian systemowych uchwalono – po licznych burzach – ustawę o zawodzie farmaceuty.

Jeśli zaś chodzi o większe zmiany w ustawie refundacyjnej, w tym np. wprowadzenie Refundacyjnego Trybu Rozwojowego, promującego działania firm w Polsce, to ze względu na spory wewnątrz środowiska wytwórców, ale też czasem ambicje międzyresortowe, kolejny rok został stracony. Nie tylko zresztą tu. Nadal nie ma np. planu dla chorób rzadkich, który także refundacją leków sierocych miał się zająć. I to mimo tego, że miesiącami powtarzano, że jest gotowy i rząd może przyjąć go już za tydzień czy dwa.

Akcja centralizacja To, co będzie potencjalnie wyzwaniem nowego roku, to realizacja centralistycznych planów w zdrowiu i ewentualna fala wymiany kadr w placówkach, zwłaszcza tam gdzie po wyborach samorządowych czystek nie udało się zrobić. Swoją centralę znacznie centralizuje już (choć woli hasło „pionizacja”) Narodowy Fundusz Zdrowia, zmniejszając kompetencje szefów oddziałów Funduszu i oddając je prezesowi centrali. Coraz częściej mówi się też o zmianach organizacyjnych i właścicielskich nawet w szpitalach, tak by nie zależały od powiatów, gmin i miast, a bardziej struktur wojewódzkich. Przy tej okazji w grudniu niemal dzień w dzień słyszeliśmy o tym, że placówkami medycznymi powinni

Ustawa o 6 proc. PKB na zdrowie nadal będzie realizowana. Tutaj rośnie liczba pomysłów, jak przesuwać środki, nie dodając jednocześnie nowych i jak robić wokół tego dużo PR-u. I tak pod koniec 2020 r. ustalono, że np. leki dla seniorów będą finansowane przez NFZ już bez dopłaty z budżetu państwa. Nie potwierdzono, mimo pytań, czy koszt zakupu szczepień na COVID uszczupli łączne wydatki na zdrowie. Nie wiadomo też do końca jak liczony będzie Fundusz Medyczny, który miał być czymś ekstra, ponad wcześniej przyjęte 6 proc.

PKB (to te pieniądze, które udostępniono, by zmniejszyć szum wokół 2 mld zł z budżetu dla TVP, a do których dołączają teraz kolejne 2 mld zł).

Póki co sytuacja szpitali się pogarsza jeszcze szybciej niż kiedyś. Wchodzi wiele dodatkowych kosztów, choćby związanych z tzw. opłatą mocową, kolejnymi ustawowymi wzrostami płac, koniecznością nowych rozwiązań IT i dodatkowej pracy personelu przy liczeniu kosztów dla AOTMiT według po raz kolejny zmienionych – i znów na wadliwe – zasad.

Rok 2020 r. pokazał nam, że liczenie na to, że w zdrowiu jakoś to będzie i chaotyczne, tworzone na ostatnią chwilę przepisy, to droga donikąd. Pracownicy medyczni, ale i zarządzający oraz pacjenci, mówiąc dosadnie zostali „zajechani”. Sanepid, którego potrzeby finansowe i kadrowe były przez lata ignorowane, w pewnym sensie poległ.

Tam, gdzie jako tako sobie radził, stało się to dzięki działaniom na poziomie regionalnym i lokalnym oraz – niejednokrotnie –walce z politykami. Podobnie było z placówkami medycznymi. Oby w 2021 r. wokół zdrowia było więcej refleksji, bo z badań wynika, że wiele osób się wypaliło i rozważa odejście z zawodu, a zliberalizowane na siłę przepisy o kadrach spoza Unii nie zapewnią nam świadczeń na wysokim poziomie, a do tego bezpiecznych. 

aktualno ś ci

radar epidemiologiczny ( LU T Y 2 0 21 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

69%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (LUTY)

Dolnośląskie

703

Kujawsko-pomorskie

465

Łódzkie

646

Lubelskie

596

Lubuskie

687

Małopolskie

595

Mazowieckie

766

Opolskie

486

Podkarpackie

477

Podlaskie

496

Pomorskie

716

Śląskie

581

Świętokrzyskie

559

Warmińsko-mazurskie

509

Wielkopolskie

604

Zachodniopomorskie

631

TREND W STOSUNKU DO stycznia

               

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

99%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (luty)

TREND W STOSUNKU DO stycznia

10 766

               

8 006

Łódzkie

10 976

Lubelskie

10 683

Lubuskie

10 008

Małopolskie Mazowieckie

8 855 12 355

Opolskie

8 239

Podkarpackie

8 785

Podlaskie

8 951

Pomorskie

10 908

Śląskie

9 115

Świętokrzyskie

7 824

Warmińsko-mazurskie

8 487

Wielkopolskie

9 933

Zachodniopomorskie

9 402

OSOZ Polska 12/2020

15

KAMSOFT SYSTEM SZPITALNY (HIS)

Jednym z najpopularniejszych systemów klasy HIS na rynku, jest KS-MEDIS, MVȕT[ \CRGYPKC MQORNGMUQYȤ QDU WIȶ U\RKVCNK QF RTQEGUȕY CFOKPKUVTCE[LP[EJ RQRT\G\ \CT\ȤF\CPKG OCIC\[PGO K QDTȕV NGMCOK Cʑ RQ YURCTEKG RTQEGUȕY NGE\GPKC -5 /'&+5 \CRGYPKC TȕYPKGʑ QDU WIȶ '&/ QTC\ YURȕ RTCEWLG \ CRNKMCELCOK OQDKNP[OK K U[UVGOCOK \GYPȶVT\P[OK

5;56'/; 952Ǻ 24#%7,ȣ%' < -5 /'&+5

Aplikacje Mobilne FNC .GMCT\[ K 2KGNȶIPKCTGM KS-ASW (apteka U\RKVCNPC KS-MediVeris, 5[UVGO[ (KPCPUQYQ -UKȶIQYG oraz -CFTQYQ 2 CEQYG \ CRNKMCELȤ OQDKNPȤ FNC RTCEQYPKMȕY mZZL YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

SYSTEMY GABINETOWE

-#/51(6 QHGTWLG U\GTGI TQ\YKȤ\Cɛ MVȕTG QDU WIWLȤ G 4GEGRV[ '&/ eZLA, e-Skierowania, \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& QTC\ UȤ RT\[IQVQYCPG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/. Dla FWʑ[EJ RNCEȕYGM K RT\[EJQFPK FQUMQPCNG URTCYF\K UKȶ U[UVGO UVCELQPCTP[ KS-SOMED NWD EJOWTQY[ 5'47/ /PKGLU\G RQFOKQV[ OQIȤ VCMʑG UMQT\[UVCȦ \ FQDT\G \PCPGIQ RTQITCOW KS-PPS FGUMVQR NWD Mediporta (chmura).

41<9+ȣ<#0+# 952Ǻ 24#%7,ȣ%' Z SYSTEMAMI GABINETOWYMI

Aplikacje mobilne FNC NGMCT\[ K RKGNȶIPKCTGM 4GLGUVTCELC on-line Telewizyty CRNKMCELC OQDKNPC FNC RCELGPVȕY Ť VisiMed RQYKCFQOKGPKC 5/5 K Y CRNKMCELK 8KUK/GF 9[PKMK $CFCɛ on-line YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

POZNAJ SYSTEMY KAMSOFT

4Q\YKȤ\CPKC -#/51(6 FNC 4[PMW <FTQYKC 0C EQ F\KGɛ RCELGPEK PKG \FCLȤ UQDKG URTCY[ LCM VQ E\GIQ PKG YKFCȦ TGCNPKG YR [YC PC PCU\G \FTQYKG 5[UVGO[ KPHQTOCV[E\PG UȤ VGIQ FQUMQPC [O RT\[M CFGO %\[ \CUVCPCYKCNKɮEKG UKȶ DQYKGO 2CɛUVYQ MKGF[MQNYKGM UMȤF Y CRVGEG YKCFQOQ EQ NGMCT\ RT\GRKUC PC TGEGREKG NWD LCM F\KC C G UMKGTQYCPKG! 9 -#/51(6 YKGO[ VQ FQUMQ PCNG DQYKGO QF RQPCF NCV VYQT\[O[ VG TQ\YKȤ\CPKC

4Q\YKȤ\CPKC FNC 4[PMW 1EJTQP[ <FTQYKC ' 41<9+ȣ<#0+# 9 1%*410+' <&419+#

' TGEGRVC G UMKGTQYCPKG G <.# G<9/ \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& VQ TQ\YKȤ\CPKC MVȕTG UVC [ UKȶ PKGQF\QYP[OK GNGOGPVCOK RTCE[ NGMCT\[ K RGTUQPGNW OGF[E\PGIQ 5[UVGO[ -#/51(6 UȤ TȕYPKGʑ IQVQYG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/, które VQ PQYG GNGOGPV[ G <FTQYKC DȶFȤ QDQYKȤ\WLȤE[OK Y EC GL 2QNUEG

4;0'- (#4/#%'76;%<0;

+PHQTOCV[\CELC T[PMW HCTOCEGWV[E\PGIQ Y 2QNUEG TQ\RQE\ȶ C UKȶ QF RKGTYU\GIQ YFTQʑGPKC U[UVGOW KS-AOW, w jednej z katoYKEMKEJ CRVGM PC RQE\ȤVMW NCV 1DGEPKG RQPCF CRVGM MQT\[UVC \ VGIQ TQ\YKȤ\CPKC -#/51(6 FQUVCTE\C TȕYPKGʑ U[UVGO[ FQ QDU WIK JWTVQYPK HCTOCEGWV[E\P[EJ KS-HFW oraz U[UVGO WOQʑNKYKCLȤE[ YGT[ƒMCELȶ CWVGPV[E\PQɮEK RTQFWMVȕY leczniczych MediVeris dla aptek, przychodni, hurtowni i szpitali.

2#%,'06

4GLGUVTCELC YK\[V QP NKPG URTCYF\GPKG FQUVȶRPQɮEK NGMW Y CRVGEG E\[ \FCNPG \COCYKCPKG TGEGRV VQ V[NMQ PKGMVȕTG \ OQʑNKYQɮEK LCMKG QHGTWLȤ RCELGPVQO UGTYKU[ ƒTO[ -#/51(6 KtoMaLek.pl oraz LekarzeBezKolejki.pl.

9URQOPKCPG HWPMELG ȤE\[ Y UQDKG TȕYPKGʑ CRNKMCELC VisiMed, która ponadto WOQʑNKYKC \TGCNK\QYCPKG DG\FQV[MQYGL TGEGRV[ Y CRVGEG TGCNK\CELȶ VGNGYK\[V[ QTC\ RTQYCF\GPKG JCTOQPQITCOW FCYMQYCPKC NGMȕY

5'49+5; 9+&'1 &.# 52'%,#.+56Ǻ9

-#/51(6 LGUV TȕYPKGʑ Y[FCYEȤ UGTYKUȕY OSOZ-NEWS i 151< 67614. W ramach których eksperci KAMSOFT w przyUVȶRP[ URQUȕD RTG\GPVWLȤ PQYG HWPMELQPCNPQɮEK Y U[UVGOCEJ +6 CMVWCNK\CELG \YKȤ\CPG \G \OKCPCOK Y RTCYKG QTC\ PCT\ȶF\KC YURQOCICLȤEG RTCEȶ NGMCT\[ RKGNȶIPKCTGM K HCTOCEGWVȕY /CVGTKC [ UȤ RWDNKMQYCPG EQF\KGPPKG PC MCPCNG [QWVWDG RN QTC\ PC FGF[MQwanych stronach: news.osoz.pl VWVQT QUQ\ RN.

9 ȣ%< OSOZ-NEWS + $ȣ&ʎ 0# $+'ʐȣ%1

%QF\KGPPKG \ PCU\[EJ U[UVGOȕY K CRNKMCELK MQT\[UVC V[UKȤEG CRVGM K ICDKPGVȕY NGMCT UMKEJ UGVMK U\RKVCNK QTC\ OKNKQP[ RCELGPVȕY Y EC GL 2QNUEG 9[OKCPC KPHQTOCELK RQOKȶF\[ PKOK LGUV OQʑNKYC TȕYPKGʑ F\KȶMK U[UVGOQYK 151< 1VYCTV[ 5[UVGO 1EJTQP[ <FTQYKC MVȕT[ KPVGITWLG FCPG K ȤE\[ YU\[UVMKEJ WE\GUVPKMȕY T[PMW \FTQYKC

-#/51(6 5 # ^ WN /CLC ^ -CVQYKEG ^ ^ YYY MCOUQHV RN ^ DKWTQ"MCOUQHV RN

I nnowacje

A plikacje zdrowotne

18

Google Health Studies

Co z tym seksem?

Moodrise

Aplikacja, która pozwala użytkownikom telefonów z system Android brać udział w badaniach klinicznych prowadzonych przez różne instytucje zdrowia. Aby pomóc naukowcom, wystarczy pobrać aplikację i przystąpić do wybranego programu, przekazując na bieżąco wybrane dane np. dotyczące objawów albo stylu życia. To odpowiedź na cieszącą się dużym sukcesem analogiczną aplikację Health Kit dostępną w telefonach firmy Apple. Pierwsze dostępne badanie dotyczy chorób układu oddechowego i prowadzone jest przez Bostoński Szpital Dziecięcy i Harvard Medical School.

Dzięki temu, że aplikacje mobilne można stosować anonimowo, mają duży potencjał z dotarciem z informacjami oraz pomocą w kwestiach intymnych, tematach tabu. I taką rolę ma spełniać ta aplikacja przygotowana przez seksuolożkę Kasię Koczułap, która m.in. udziela porad młodym ludziom na Instagramie (ponad 267 tys. obserwujących). Pierwsza wersja jest raczej skąpa funkcjonalnie, ale oferuje podstawowe informacje w ramach edukacji seksualnej osób wchodzących w dorosłe życia, poruszając ważne tematy m.in. chorób przenoszonych drogą płciową, bezpiecznego seksu itd.

W roku, który upłynął pod znakiem pandemii COVID-19, pojawiła się rekordowa liczba aplikacji mających pomóc poprawić samopoczucie psychiczne. Wiele z nich niczym nie różni się między sobą.

Dlatego naszą uwagę zwróciło Moodrise, bardzo proste narzędzie, które poprzez specjalnie dobrane obrazy, filmy i dźwięki ma wspomagać naturalne wydzielanie endorfin przez mózg, a przez to pozytywnie wpływać na nastrój. Po wypełnieniu wstępnej ankiety, aplikacja sugeruje odpowiednią terapię. Wyświetlane obrazy mogą zaskakiwać i czasami śmieszyć, ale chyba o to chodzi.

Android | ENG + inne Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 12/2020

I nnowacje

N owo ś ci / wynalazki

Pierwsze sztuczne serce dopuszczone w UE Po 10 latach starań, pierwsze na świecie, całkowicie sztuczne serce firmy Carmat otrzymało certyfikat wyrobu medycznego CE. Oznacza to, że może być ono stosowane w Unii Europejskiej jako pomost do przeszczepu serca dla pacjentów cierpiących na nieodwracalną niewydolność serca. Historia innowacji sięga 1993 roku, kiedy chirurg i wynalazca zaworu sercowego Alain Carpentier zaproponował francuskiemu przedsiębiorcy Jean-Lucowi Lagardere’owi opracowanie sztucznego serca. Lagardere oddał do dyspozycji Carpentiera kilka laboratoriów i inżynierów należących do firmy produkującej rakiety Matra, a projekt ten z biegiem lat rozwijał się dalej. Uzyskanie znaku CE zajęło Carmatowi dekadę choć i tak jest to rekord, biorąc pod uwagę złożoność urządzenia. Carmat zacznie sprzedawać swoje sztuczne serce w drugim kwartale 2021. Po ogłoszeniu decyzji, akcje firmy poszybowały w górę. Analitycy oceniają, że wartość sprzedaży może sięgnąć 700 mln euro do 2030 roku. Najważniejszy jest jednak fakt, że pacjenci z ostrą niewydolnością serca oczekujący na przeszczep zyskują nową szansę.

Pomoc pacjentom z chorobą Parkinsona Urządzenie Cala Trio do noszenia na nadgarstku to pierwsza cyfrowa terapia drżenia rąk osób dorosłych z chorobą Parkinsona. Dla większości pacjentów znaczące rezultaty pojawiają się już po jednej sesji. Cala Trio przeszła badania kliniczne, które potwierdzają redukcję drżeń średnio 96 minut od stymulacji. Innowacja opiera się na tzw. neuromodulacji. Opaska mierzy natężenie drżeń oraz wysyła delikatny sygnał elektryczny, który poprzez nerwy pośrodkowe i promieniowe dociera do mózgu normalizując aktywność wybranych grup neuronów. Cala Trio zostało zatwierdzone przez amerykańskie FDA w celu leczenia uciążliwych drżeń rąk dorosłych i jest dostępne w USA na receptę. Drżenia rąk są częstym objawem ruchowym Parkinsona, ale także innych chorób neurodegeneracyjnych mózgu. Powodują, że pacjenci jeszcze bardziej zamykają się w sobie i unikają kontaktów społecznych. Dlatego rozwiązanie może potencjalnie podnieść jakość życia osób starszych.

OSOZ Polska 12/2020

19

I nnowacje

Implantowany sensor monitoruje temperaturę Biotronik uzyskał certyfikat amerykańskiego FDA dla sensora Vital Data – komponentu służącego do pomiaru temperatury ciała wchodzącego w skład wstrzykiwanego w ciało pacjenta monitora kardiologicznego Biomonitor IIIm (ICM). ICM został zaprojektowany, aby pomóc kardiologom zdalnie wykrywać i diagnozować arytmie serca, ale dzięki Vital Data Sensor implant ma teraz dodatkową funkcję wykrywania objawów gorączki. W ten sposób lekarze mogą jeszcze precyzyjniej diagnozować inne choroby, jak przykładowo COVID-19, potencjalnie zagrażające życiu pacjentów kardiologicznych. Miniaturowy implant jest wstrzykiwany do ciała pacjenta i może wysyłać wyniki pomiarów do ok. 5,5 roku. Technologia pomaga dbać o pacjentów w trybie ciągłym, bez konieczności częstych wizyt lekarskich, dając choremu poczucie bezpieczeństwa.

20

Diagnoza z pierścienia

Badanie krwi w minutę

Zespół naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco i San Diego przetestował możliwości inteligentnego pierścienia mierzącego parametry zdrowia, w tym temperaturę ciała, w wykrywaniu gorączki u chorych z COVID-19. Wykazali oni, że pierścień fińskiego startupu Oura może ujawniać wczesne fazy gorączki zanim pacjenci zaczną odczuwać pierwsze objawy. Technologia ta może funkcjonować jako system wczesnego ostrzegania w przypadku COVID-19.

Siemens Healthineers otrzymał znak CE i zezwolenie FDA na wprowadzenie na rynek komputera przenośnego epoc NXS Host służącego do przeprowadzania badań diagnostycznych krwi w gabinecie lekarskim lub bezpośrednio przy łóżku pacjenta.

System składa się z małej stacji badawczej i smartfona z systemem Android, który obsługuje proces pobrania i przesyłania wyników. Badanie krwi z pomocą epoc NXS Host trwa krócej niż minutę.

OSOZ Polska 12/2020

I nnowacje

NCBR szuka innowatorów AI Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło nabór do I konkursu w Programie Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne” – INFOSTRATEG. Program INFOSTARTEG wspiera rozwój polskiego potencjału SI poprzez opracowanie rozwiązań wykorzystujących sztuczną inteligencję i blockchain, mających bezpośrednie zastosowanie w praktyce.

Spośród celów szczegółowych Programu, wpisujących się w zakres tematyczny I konkursu należy wymienić: tworzenie zbiorów danych testowych i budowanie na ich bazie standardów wyboru najlepszych rozwiązań, rozwijanie polskiego potencjału badawczego w sztucznej inteligencji, znaczące zwiększenie aktywności rynkowej polskich zespołów informatycznych, a także stworzenie rozwiązań opartych o uczenie maszynowe podnoszących jakość produktów/ usług i efektywność procesów.

Pierwszy konkurs dotyczy m.in. rozpoznawania obrazów medycznych dróg oddechowych (w szczególności w związku z COVID19), raka piersi, raka prostaty u mężczyzn. Nabór wniosków trwa od 4 stycznia do 26 lutego 2021 r. Szczegółowe informacje, w tym regulamin konkursu oraz wzór wniosku o dofinansowanie są dostępne na stronie internetowej NCBR, pod adresem bit.ly/2L6JJKM.

SOID od 1 stycznia Od 1 stycznia 2021 roku usprawniony został proces obsługi zapotrzebowania na sprowadzanie z zagranicy leków w celu ratowania życia lub zdrowia pacjenta (tzw. import docelowy) od wystawienia zapotrzebowania przez lekarza po jego rozstrzygnięcie przez Ministerstwo Zdrowia. Przebiega on teraz w pełni elektronicznie w Systemie Obsługi Importu Docelowego (SOID). System SOID pozwala na elektroniczne wystawienie zapotrzebowania przez lekarza, merytoryczną ocenę zapotrzebowania przez konsultanta medycznego, wydanie rozstrzygnięcia decyzji przez Ministerstwo Zdrowia, automatyczne poinformowanie pacjenta o rozstrzygnięciu poprzez pocztę elektroniczną. Kolejne etapy rozbudowy SOID planowane w 2021 r. roku umożliwią wystawianie zapotrzebowania bezpośrednio z systemów gabinetowych i otrzymanie rozstrzygnięcia tą samą drogą, przesłanie rozstrzygnięcia bezpośrednio na Internetowe Konto Pacjenta, a także z poziomu IKP składanie wniosków o refundację importu docelowego.

Ilu Polaków się zaszczepi?

Z sondażu przeprowadzonego przez IBRiS na zlecenie „Rzeczpospolitej” z końcem grudnia wynika, że 47 proc. badanych „zdecydowanie” lub „raczej” zamierzało zaszczepić się przeciw koronawirusowi, 44 proc. zadeklarowało, że nie zamierza, a 9 proc. – nie wie.

W tej sprawie widać wyraźny rozdźwięk w opiniach kobiet i mężczyzn: szczepić się chce 35 proc. pań i 59 proc. panów. Z kolei z badania UCE RESEARCH i SYNO Poland na zlecenie „Gazety Wyborczej” wynika, że w grudniu przeciw COVID-19 chciało się zaszczepić 43,4 proc. Polaków. Przeciwnego zdania było 43,8 proc., natomiast 12,9 proc. nie miało jeszcze wyrobionego zdania. Porównując te wyniki do badania wykonanego w listopadzie, wynika, że osób, które chcą się zaszczepić, praktycznie nie przybywa. Źródła i zdjęcia: Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Carmat, Bloomberg, Cala Trio, Biotronic. University of California, Siemens Healthineers

OSOZ Polska 12/2020

21

I nnowacje

ZBURZONA INFRASTRUKTURA W większości krajów rozwiniętych maleje liczba szpitali w wyniku zmian polityki zdrowotnej i refundacyjnej.

Redukcji ulega średnia liczba dni pobytu w szpitalu.

ZASOBY KADROWE

PODAŻ

Według danych Naczelnej Rady Lekarskiej, w Polsce brakuje 68 tys. lekarzy. Mamy bardzo niepokojące wskaźniki liczby pielęgniarek i lekarzy na 1000 mieszkańców (analogicznie 2,4 i 5,2). To jedne z najniższych poziomów w Unii Europejskiej. Szacuje się, że do 2030 w Europie będzie brakować 4,1 mln pracowników ochrony zdrowia, w tym 600 tys. lekarzy oraz 2,3 mln pielęgniarek.

WYZWANIA ZAWODOWE Wypalenie zawodowe wśród lekarzy sięga rekordowego poziomu. Już jedna trzecia europejskich lekarzy myśli o zmianie zawodu lub odejściu od bezpośredniej pracy z pacjentami. Z różnych badań wynika, że ok. 2/3 z nich nie szuka pomocy, bojąc się stygmatyzacji. To często prowadzi do przejścia do zawodów nie wymagających kontaktu z chorymi. Presja zawodowa wzrosła jeszcze bardziej w związku z pandemią COVID-19, podczas której lekarze musieli pracować w wyjątkowo trudnych warunkach.

22

OSOZ Polska 12/2020

NA RÓWNOWAGA

Po jednej stronie szybko rosnące zapotrzebowanie na usługi zdrowotne, po drugiej – ograniczone zasoby kadrowe, budżetowe i infrastrukturalne. Nierównowaga w systemach ochrony zdrowia powiększa się. Czy cyfryzacja jest w stanie wyrównać szale podaży i popytu?

ZMIANY DEMOGRAFICZNE W 2019 roku ponad 200 mln Europejczyków było w wieku 65+ lat. W Polsce, w 2018 roku na 1 osobę w wieku poprodukcyjnym przypadały 4 osoby w wieku produkcyjnym.

W 2050 roku będą to tylko 2 osoby.

CHOROBY PRZEWLEKŁE Z danych „Journal of Comordibility” wynika, że 95 proc. osób po 65 roku życia cechuje wielochorobowość.

Statystyczny Europejczyk spędza 17 lat w złym zdrowiu, a okres ten rozpoczyna się po 64 roku życia.

Choroby przewlekłe odpowiedzialne są za ok. 80% kosztów ochrony zdrowia i ok. 80% wszystkich zgonów.

POPYT NOWE ZAGROŻENIA

1 na 6 Europejczyków dotyka jedna z chorób psychicznych. W 2016 roku liczba chorych osiągnęła 84 miliony.

Wraz z gwałtownymi zmianami społecznymi, prognozuje się szybki wzrost tych statystyk. Coraz więcej osób szuka pomocy u specjalistów.

Źródło: Deloitte „Digital transformation. Shaping the future of European healthcare”

OSOZ Polska 12/2020

23

R aport

Jak lekarze i pielęgniarki mogą się zrealizować jako przedsiębiorcy?

Kiedy jednych transformacja cyfrowa w ochronie zdrowia przytłacza, inni stają się jej beneficjentami, swobodnie poruszając się po świecie nowych technologii. Dziś lekarz może nie tylko spełniać się pomagając pacjentom, ale też opracowując innowacje, które potencjalnie rozwiążą jeden z palących problemów w ochronie zdrowia, ułatwią pracę innym klinicystom lub poprawią jakość życia milionów pacjentów. Jak lekarze i pielęgniarki mogą zrealizować swoją pasję do e-zdrowia?

24

OSOZ Polska 12/2020

Rynek eksploatuje potencjał innowacji zdrowotnych Technologie zdrowotne to dziś atrakcyjny obszar biznesu, do którego sięgają nawet firmy dotąd nie mające żadnego związku z ochroną zdrowia. W ostatnich latach powstało tysiące startupów pracujących nad rozwiązaniami mającymi pomóc pacjentom z chorobami przewlekłymi, lepiej dbać o zdrowie, zmniejszać obciążenie zadaniami administracyjny-

R aport

» Przekraczając granicę pomiędzy medycyną a biznesem, lekarz lub pielęgniarka wchodzą w zupełnie nowe role.« udziału pielęgniarki znające potrzeby pacjenta jak nikt inny.

Zapotrzebowanie na otwartych na innowacje pracowników ochrony pojawiło się niedawno i spowodowało, że na rynku powstał ogromny popyt na cyfrowych lekarzy i pielęgniarki – osoby, które z jednej strony są praktykami, a z drugiej chcą zrealizować swoją pasję do technologii e-zdrowia, są otwarci na poszukiwanie nowych rozwiązań starych problemów.

Takie osoby mają coraz lepsze perspektywy także wewnątrz klasycznych organizacji ochrony zdrowia. W transformacji cyfrowej menedżerowie szpitali szukają jak ze świecą entuzjastów, wczesnych innowatorów, osób, które pełniłyby role liderów cyfrowych zmian, pociągając za sobą innych członków personelu.

Nowe perspektywy naznaczone ryzykiem

mi lekarzy i pielęgniarek, precyzyjnie diagnozować choroby. Praktycznie każda duża firma farmaceutyczna posiada swój akcelerator lub inkubator dla młodych firm rozwijających swoje innowacje, które potencjalnie mogą stać się terapiami cyfrowymi przyszłości. Rośnie liczba aplikacji zdrowotnych, urządzeń ubieralnych, systemów sztucznej inteligencji.

Jednak ze względu na swoją złożoność i zakorzenienie w nauce, rozwój usług i produktów w obszarze zdrowia wymaga wiedzy merytorycznej i doświadczenia. Sami inżynierowie i przedsiębiorcy nie są w stanie rozwijać innowacji medycznych bez pomocy i wsparcia pracowników ochrony zdrowia. Trudno sobie wyobrazić, że elektroniczny stetoskop powstałby bez lekarzy, a w pracach nad systemem wizyt domowych i konsultacji online nie brałyby

Podstawowym elementem pracy w roli lekarza/pielęgniarki ery cyfrowej nie jest wbrew pozorom znajomość zagadnień technologicznych, ale – i to może być zaskoczeniem – chęć dzielenia się wiedzą.

Kultura ochrony zdrowia jest nadal kulturą pracy w silosach z kilkoma wyjątkami, np. w przypadku operacji chirurgicznych, gdzie sukces zależy od koope-

racji całego zespołu pracującego ze sobą w jednym pomieszczeniu.

Z kolei kultura organizacyjna startupu to kultura otwartości, współdziałania, odważnego podejmowania decyzji w modelu zwinności (agile). Dla tych, którzy chcą przetestować, czy jest to świat dla nich, pierwszym krokiem jest dołączenie do zespołu wybranego startupu pracującego nad rozwiązaniem z dziedziny będącej naszą specjalizacją, w charakterze konsultanta i doradcy merytorycznego. Jest wiele startupów, które stają na głowie, aby zwerbować do zespołu klinicystów osobę znającą problem od podszewki, dysponującą praktyczną wiedzą.

I niestety są to czasami długie poszukiwania zdominowane odmowami od lekarzy niezainteresowanych innymi niż kliniczne wyzwaniami. Niejednokrotnie jest to też powodem, że startup zatrzymuje się w martwym punkcie swojego rozwoju lub ponosi porażkę.

Są też tacy, którzy obserwując dzień po dniu w swojej codziennej pracy nierozwiązany dotąd problem, próbują swoich szans jako założyciele startupów.

Rynek szuka innowacji zrodzonych z potrzeb pacjentów lub wychodzących naprzeciw wyzwaniom, z którymi spotykają się pracownicy ochrony zdrowia.

Plakat zachęcający do przystąpienia do programu szkolenia klinicystów-przedsiębiorców.

Program stworzony w Wielkiej Brytanii pomaga lekarzom i pielęgniarkom w rozwoju pomysłów biznesowych i innowacji dla ochrony zdrowia. Do NHS Clinical Entrepreneur Training Programme przystąpiło dotychczas 500 osób (zdjęcie: NHS).

OSOZ Polska 12/2020

25

R aport

Jest jednak jedno „ale”. Sam pomysł to za mało. Przekraczając granicę pomiędzy medycyną a biznesem, lekarz lub pielęgniarka wchodzą w zupełnie nowe role.

Aby je dobrze odegrać, trzeba być gotowym na pełnienie wielu funkcji: od menedżera budującego od podstaw strukturę organizacyjną po sprzedawcę pomysłu inwestorom. To dziesiątki, setki spotkań z potencjalnymi klientami, godziny pracy nad składaniem wniosków o dofinansowanie, niekiedy lata wysiłków, aby zdobyć certyfikat wyrobu medycznego lub przeprowadzić badania kliniczne. Jest to droga o sporym ryzyku biorąc pod uwagę, że statystycznie 9 na 10 startupów ponosi porażkę.

Na start Niestety, uniwersytety medyczne nie uczą studentów zarządzania, przykładają za mało uwagi do transformacji cyfrowej i konsekwencji z nią związanych.

Zresztą wiedza zdobyta na studiach wymaga ciągłej aktualizacji, bo po kilku latach jest już nieaktualna. Postęp jest po prostu dużo szybszy niż sposób edukacji w obecnym modelu.

Szkoda też, że Ministerstwo Zdrowia albo NFZ nie uruchomiły dotąd programu dla lekarzy, którzy chcieliby kontynuować swoją karierę jako przedsiębiorcy. Taki istnieje w Wielkiej Brytanii. Clinical Entrepreneur to największy tego typu program rozwoju przedsiębiorczości dla pracowników ochrony zdrowia, którego celem jest przekazanie wiedzy i doświadczenia niezbędnych do opracowywania i wprowadzania w życie innowacyjnych rozwiązań wychodzących naprzeciw wyzwaniom stojących przed służbą zdrowia. Od momentu uruchomienia programu w 2016 roku, przystąpiło do niego 500 osób, w tym lekarze, stomatolodzy, naukowcy zajmujący się opieką zdrowotną, pielęgniarki i położne, farmaceuci. Uczą się oni m.in. jak zamienić pomysł w usługę lub produkt, prezentować swoje pomysły przed inwestorami, otrzymują wsparcie ze strony mentorów.

Alternatywą pozostają liczne kursy dostępne w ramach masowych otwartych szkoleń online (MOOC). Oferują je czołowe ośrodki kliniczne i uniwersyteckie z całego świata, jak Stanford Medicine, Uniwersytet Johna Hopkinsa, Hasso Plattner Institute, a dostępne są na takich platformach jak Coursera lub edX. Zasoby wiedzy można też zdobywać samodzielnie w internecie od tych, którzy są lekarzami/pielęgniarkami a jednocześ-

26

OSOZ Polska 12/2020

W rozwoju kariery przedsiębiorcy w ochronie zdrowia mogą pomóc studia MBA prowadzone np. przez Warszawski Uniwersytet Medyczny oraz Szkołę Główna Handlową w Warszawie (plakat na zdjęciu u góry). Oferują one gruntowne szkolenie, ale wadą są spore koszty uczestnictwa. W 2020 roku Ministerstwo Zdrowia stworzyło Akademię Menadżera dofinansując udział w programie MBA w Ochronie Zdrowia. Zupełnie za darmo wiedzę można zdobywać w ramach masowych kursów online (MOOC) prowadzonych przez wiodące ośrodki naukowe na świecie (zdjęcie u dołu: przykładowy kurs na platformie Coursera).

nie innowatorami cyfrowymi. Godne polecenia są platformy zawodowe i media społecznościowe jak Twitter czy LinkedIn, gdzie można zawrzeć nowe kontakty, czerpać informacje o nowościach na rynku, a czasami nawet skompletować zespół ekspertów do własnego projektu.

Dobrą alternatywą, choć bardzo drogą i dostępną dla małej grupy, są programy MBA w Ochronie Zdrowia oferowane przykładowo przez Szkołę Główną Handlową we współpracy z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym. Przygotowują one do roli przedsiębiorców, uczą metod zarządzania, realizacji projektów cyfrowych i aktualnych trendów.

Zmiana warta odwagi Choć w Polsce brakuje lekarzy oraz pielęgniarek, istnieje też niedobór innowatorów. Osób, które rozwijają wartościowe usługi e-zdrowia i produkty pozwalające poprawić wyniki leczenia, skuteczność profilaktyki albo pomóc pacjentom zaangażować się we własne zdrowie.

A tylko dzięki innowacjom cyfrowym

możliwe jest dziś zmniejszenie ogromnej przepaści pomiędzy popytem a podażą na usługi zdrowotne. Lekarz pozostawiający za sobą pracę w charakterze klinicysty albo pielęgniarka rezygnująca z pracy z pacjentami nie powinni mieć najmniejszych wyrzutów sumienia. Zdobytą wiedzę mogą równie dobrze wykorzystać w inny sposób, być może pomagając opracować rozwiązanie, które ułatwi pracę tysiącom lekarzy albo pozwoli poprawić jakość życia milionów pacjentów.

Za kilka, kilkanaście lat poziom cyfryzacji będzie tak głęboki, że praktycznie każdy lekarz i każda pielęgniarka będą musieli swobodnie poruszać się po świecie technologii cyfrowych, bo te będą ich codziennymi narzędziami pracy. To będzie zawód wymagający dzielenia się wiedzą, współpracy – zarówno z ludźmi jak i systemami sztucznej inteligencji – gdzie samodzielnie podejmowane decyzje kliniczne ustąpią miejsca standardom opracowanym indywidualnie dla każdego pacjenta. 

rozmowy

30–40 proc. wizyt lekarskich można realizować zdalnie Na telekonsultacje nie byli gotowi ani lekarze, ani pacjenci. Mimo to, trzeba je było wdrożyć z potrzeby chwili. Jakie warunki należy spełnić, aby stały się integralną częścią systemu zdrowia? Rozmawiamy z dr hab. n. med. Pawłem Balsamem, specjalistą chorób wewnętrznych, kardiologiem, adiunktem w I Katedrze i Klinice Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, współzałożycielem Fundacji Telemedycznej Grupy Roboczej (TGR).

Polska ochrona zdrowia nie była przygotowana na gwałtowne przejście na konsultacje telemedyczne w marcu 2020 roku. Czego najbardziej zabrakło?

Przygotowań, szkoleń i rozwiązań systemowych. Tak naprawdę przed pandemią

COVID-19 teleporady w praktyce nie były finansowane i nie istniały. Korzystała z nich bardzo wąska grupa pacjentów w ramach konsyliów kardiologicznego i geriatrycznego. NFZ przeznaczył na refundację wymienionych świadczeń 2 mln zł, czyli zaledwie kroplę w kwo-

cie wydawanej na wszystkie konsultacje. Do tego słaba organizacja sprawiła, że w podstawowej opiece zdrowotnej po prostu nie korzystano z tych rozwiązań.

W związku z tym nie było ani zaplecza, ani doświadczenia w zakresie świadczenia teleporad.

OSOZ Polska 12/2020

27

rozmowy Wraz z rozwojem pandemii, pacjenci zaczęli unikać placówek ochrony zdrowia, zmalała liczba wykonywanych standardowo badań jak morfologia krwi i EKG. Czy opiekę nad pacjentem z chorobą przewlekłą można w ogóle prowadzić na odległość z wykorzystaniem technologii e-zdrowia?

Jak najbardziej tak, tylko i w tym przypadku potrzebujemy solidnego przygotowania. Mamy już urządzenia do samodzielnego przeprowadzenia badania EKG przez pacjenta w domu. Dysponujemy rozwiązaniami polskiej produkcji do wykonywania spirometrii, oceny aktywności fizycznej, tętna, ciśnienia tętniczego. Oczywiście w przypadku badań wymagających pobrania krwi, niezbędny jest wykwalifikowany specjalista, który to zrobi. Ale to nie znaczy, że pacjent musi umawiać się na wizytę do lekarza, bo istnieje bardzo dużo punktów pobrań krwi, które mogą udostępniać wyniki online.

Ok. 30–40% wizyt realizowanych w POZ i AOS można prowadzić zdalnie.

W przypadku kardiologii, mojej dziedziny, mamy często do czynienia z kontrolą ciśnienia tętniczego czy objawów u pacjentów z niewydolnością serca. Jeżeli stan pacjenta jest stabilny i stosuje leki według zaleceń, to rozmowę z pacjentem i sprawdzenie wyników badań można bez problemu przeprowadzić na odległość.

W ośrodku, w którym Pan pracuje, do zdalnego monitoringu pacjentów wykorzystano przykładowo aplikację FibriCheck. Jak się ona sprawdziła?

Genialnie. Musieliśmy wprawdzie najpierw przeorganizować pracę, m.in. angażując sekretarkę medyczną, która uczyła pacjentów jak instalować aplikację i z niej korzystać. Aplikacja jest anglojęzyczna, ale i z tym sobie poradziliśmy przygotowując instrukcję po polsku. Dzięki temu, pomimo pandemii i zamknięcia pracowni holtera EKG, mogliśmy prowadzić ciągły monitoring rytmu serca naszych pacjentów. Do dziś korzystamy z tego rozwiązania. Pacjent, w przypadku niepokojących objawów, może zapisać wyniki pomiarów i wysłać je do nas.

W jaki sposób powinna wyglądać telemedycyna, aby rozwijała się także w okresie po pandemii COVID-19, stając się integralnym sposobem realizacji

28

OSOZ Polska 12/2020

» W przypadku teleporad krytycznie ważna jest dobrze prowadzona dokumentacja medyczna i świadomość, że jest to normalne świadczenie medyczne, a nie pogawędka przez telefon.« konsultacji medycznych i opieki nad pacjentami?

Obecnie trwają prace nad takim strategicznym podejściem. Nawet Ministerstwo Zdrowia ogłosiło przetarg na stworzenie wzorcowego modelu opieki telemedycznej w kardiologii, diabetologii, geriatrii, ale również w chorobach przewlekłych. Z mojej perspektywy, musi powstać platforma umożliwiająca dostęp do wszystkich danych zdrowotnych pacjenta. Tak, aby korzystając z rożnych rozwiązań IT, można było mieć wgląd w informacje wprowadzone w innych miejscach, przez innych lekarzy; aby wiedzieć, jakie leki zażywa i jakie badania już zostały wykonane. Ale też niezbędne jest finansowanie rozwiązań pozwalających na monitorowanie parametrów zdrowia w warunkach domowych.

Odpowiednie urządzenia już mamy – elektroniczne wagi, pulsoksymetry, ciśnieniomierze itd. Teraz potrzebna jest szersza refundacja usług udzielanych na odległość.

W kwietniu 2020 roku Fundacja Telemedycznej Grupy Roboczej wydała wskazówki dla lekarzy dotyczące udzielania świadczeń telemedycznych. Na podstawie doświadczeń z ostatnich miesięcy oraz wprowadzonych zmian prawnych, o jakie elementy należałoby ją dziś uzupełnić? Które z nich uważa Pan za absolutne minimum?

Tak naprawdę nasz poradnik nie wymaga aktualizacji, ale raczej stosowania w praktyce. Są to zalecenia napisane przez prawników i lekarzy, a więc obejmują kwestie legislacyjne i medyczne. Podczas pisania tego poradnika z innymi specjalistami nauczyłem się, i na to chciałbym zwrócić uwagę, że musimy traktować telewizytę nawet bardziej poważnie pod względem medycznym i ewentualnych konsekwencji niż zwykłą wizytę pacjenta w gabinecie. Kon-

wencjonalne wizyty potrafimy już przeprowadzać solidnie i zgodnie ze sztuką lekarską, natomiast telewizyt dopiero się uczymy. Bardzo ważna jest dobrze skonstruowana dokumentacja medyczna i do tego uświadomienie pacjenta, że jest to normalne świadczenie medyczne, a nie pogawędka przez telefon. Podobnie z punktu widzenia lekarskiego i kodeksu etyki lekarskiej, telewizytę należy traktować jak pełnowartościową wizytę z pełnymi konsekwencjami prawnymi i medycznymi, które się z nią wiążą.

Jako członek Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Cardiology), ma Pan okazję obserwować rozwój telemedycyny za granicą.

Które wyzwania są wspólne, co udało nam się osiągnąć, a czego powinniśmy się nauczyć od innych?

Jeśli chodzi o teleporady to jesteśmy mocno z tyłu. Liderami są tutaj Niemcy, ale również Hiszpanie. Szpital akademicki Charite w Berlinie od dłuższego czasu prowadzi badania dotyczące skuteczności telekonsultacji dla pacjentów z niewydolnością serca, udowadniając, że ta forma jest skuteczna oraz bezpieczna a do tego wymaga niewielkiego zaangażowania personelu. W jednym z nich wykazano, że do monitoringu grupy 800 pacjentów z pomocą prostej aplikacji na tablecie oraz dodatkowych urządzeń wystarczyło zaangażowanie dwóch lekarzy i czterech pielęgniarek. Tego nam zdecydowanie brakuje, ale możemy czerpać wiele wzorców i pomysłów w tym zakresie.

Czy dziś prowadzenie telekonsultacji oraz telemonitoringu to nadal kwestia wysokich kosztów, czy są to już rozwiązania szeroko dostępne?

Telemedycyną zacząłem się zajmować w 2008–2009 roku. Wówczas wszystkie urządzenia nie dość że były słabo rozwi-

rozmowy

nięte i mało intuicyjne, to do tego były piekielnie drogie. Dzisiaj mamy do dyspozycji przyrządy do EKG, które są certyfikowanymi wyrobami medycznymi, ciśnieniomierze łączące się ze smartfonami i całą gamę innych innowacji. Wiele platform cyfrowych jest darmowych albo oferuje prowadzenie zdalnych konsultacji pacjentów po bardzo niskich kosztach.

Jest to moment, kiedy w Polsce powinny pojawić się pilotaże. Jestem ich gorącym zwolennikiem, bo nie możemy jeden do jednego skopiować danego

rozwiązania z innego kraju do Polski, bo mamy zupełnie inny system opieki zdrowotnej. Trzeba przeprowadzić pilotaże w różnych rejonach kraju, w różnych specjalizacjach i zobaczyć, jakie elementy się sprawdzają, a które wymagają dopasowania do lokalnych realiów. I wtedy jest szansa na to, że wypracujemy rozwiązania skrojone dla polskiego systemu opieki zdrowotnej.

Nasza Klinika właśnie rozpoczęła pilotażowe, randomizowane badanie kliniczne z polską Aplikacją AfterAMI dla chorych po zawale serca. Aplikacja pro-

POZNAJ MOŻLIWOŚCI NOWOCZESNEGO OPROGRAMOWANIA DLA SZPITALI

wadzi pacjenta krok po kroku po wyjściu ze szpitala zgodnie z zasadami Koordynowanej Opieki dla pacjentów po zawale serca (KOS). W ramach rozwiązania dostępna jest zarówno aplikacja dla pacjenta jak i portal dla lekarza do śledzenia postępów chorego i planowania kolejnych etapów diagnostyki i leczenia.

Pierwszych wyników spodziewamy się pod koniec 2021 roku, ale już wiemy, że pacjenci dzięki temu czują się bezpieczniejsi i lepiej zaopiekowani. 

reklama

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

System KS-MEDIS Zintegrowany Zarządzania Szpitalem Zarządzaj skutecznie całym szpitalem

ZAINWESTUJ TRAFNIE W SUKCES TWOJEGO SZPITALA KS-MEDIS TO NAJLEPSZY WYBÓR Jeżeli jesteś menadżerem szpitala poszukujesz najlepszych rozwiązań, zależy Ci na stałym obniżeniu kosztów hospitalizacji, przy zachowaniu wysokiej jakości obsługi pacjenta spełniając przy tym wszystkie wytyczne dotyczące Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz jej bezpieczeństwa wybierz KS-MEDIS i pracuj wydajniej.

Sprawdź innowacyjną funkcjonalność KS-MEDIS: ê ê ê ê ê ê ê ê

ruch chorych oddziały blok operacyjny zakażenia szpitalne laboratorium ambulatorium diagnostyka obrazowa dietetyka i żywienie

ê ê ê ê ê ê ê

medyczne moduły mobilne: obchód lekarski i pielęgniarski, karta anestezjologiczna apteka centralna oraz oddziałowa koszty leczenia pacjenta statystyki, rozliczenia kadry-płace finanse-księgowość magazyn

KS-MEDIS to harmonijne połączenie wysokiej jakości systemu informatycznego oraz profesjonalnego wdrożenia, będącego warunkiem sukcesu Twojej inwestycji informatycznej.

OSOZ Polska 12/2020

29

rozmowy

Innowacje w wyższym celu „Chciałbym widzieć zmianę w opiece zdrowotnej, w której pacjenci i klinicyści są w centrum cyfrowej transformacji” – mówi profesor Sam Shah, dyrektor medyczny w klinice online Numan, założyciel i dyrektor Wydziału Przyszłości Zdrowia na Uniwersytecie w Ulsterze, były dyrektor ds. rozwoju cyfrowego w NHS England i NHSX. Podsumowujemy rok 2020 i rozmawiamy o nierównościach w cyfrowym zdrowiu.

Jesteś doradcą ds. cyfrowych technologii w wielu firmach branży medycznej.

Jakie wartości uważasz za fundamentalne dla twórców rozwiązań IT w ochronie zdrowia?

Współpracowałem z wieloma firmami z branży medycznej i technologicznej

30

OSOZ Polska 12/2020

i zdecydowanie wolę pracować z osobami zainteresowanymi promowaniem bezpieczeństwa i ochrony danych oraz prywatności. Informatyka w służbie zdrowia będzie miała wpływ na życie ludzi często wtedy, gdy są najbardziej bezbronni, w czasie choroby. Twórcy rozwiązań IT muszą z zaangażowaniem dzielić się

dobrymi praktykami, promować bezpieczeństwo kliniczne oraz wzbudzać zaufanie poprzez działanie w sposób transparentny. Również wartości skupione na sprawiedliwości, równości i dostępności muszą znaleźć odzwierciedlenie u twórców rozwiązań informatycznych.

Jakie trendy Cię niepokoją, gdy patrzysz na szybko rozwijający się sektor e-zdrowia?

Najbardziej niepokoi mnie sztuczny wzrost zdrowia cyfrowego, koncentracja na powierzchownych rozwiązaniach, które nie rozwiązują podstawowych problemów w ochronie zdrowia.

Rozmawiając o digitalizacji nie sposób pominąć wyzwania nierówności cyfro-

rozmowy

» Niektórzy twierdzą, że dane dotyczące zdrowia są dobrem publicznym.

Jednak to każdy z nas powinien decydować, jak są wykorzystywane.« wych. Czy istnieje sposób na ich zmniejszenie?

Nierówności w zakresie dostępu do technologii czy dostępu do Internetu są faktem i jest mało prawdopodobne, aby kiedykolwiek całkowicie zniknęły. Pomimo że zawsze będzie istniał podział w społeczeństwie, nadal jest wiele możliwości, aby go zmniejszyć. Trzeba też pamiętać, że cyfrowe usługi zdrowotne nie spełnią potrzeb ogółu społeczeństwa, co oznacza, że podmioty świadczące usługi zdrowotne i innowatorzy wprowadzający nowe technologie muszą być realistami.

Zmniejszanie nierówności jest wielopłaszczyznowe. Oznacza, że osoby projektujące i wdrażające cyfrowe usługi zdrowotne powinny brać pod uwagę szersze uwarunkowania ochrony zdrowia. Przykładowo, wprowadzenie nowego rozwiązania IT wymaga inwestycji w infrastrukturę, edukację, szkolenia.

Nie można skupiać się tylko i wyłącznie na stronie technicznej.

Istnieje też realne ryzyko, że najnowsze technologie będą nadal pomagać tylko tym, których na nie stać, którzy posiadają już odpowiednie umiejętności.

Dlatego właśnie potrzebujemy przystępnej cenowo i szeroko rozpowszechnionej technologii, aby z ich wartości mogła skorzystać jak największa część społeczeństwa. Tam, gdzie technologia poprawia długoterminowe wyniki leczenia lub profilaktyki oraz obniża koszty, istnieją mocne przesłanki, aby inwestować w tego typu produkty w ramach strategii zdrowia publicznego.

Przed pandemią COVID-19 interwencje cyfrowe były w służbie zdrowia bardzo ostrożnie wdrażane. W 2020 roku zaobserwowano duże zainteresowaniem telemedycyną oraz mobilnymi aplikacjami zdrowotnymi. Czy taka „szybka cyfryzacja”, która nie wynika z długoterminowej strategii, ale raczej z potrzeby chwili, jest zrównoważona?

Nie sądzę. Taka strategia jest raczej doraźną reakcją na politykę państwa i naj-

bardziej palące problemy, które mogą nie być problemami mającymi priorytet w dłuższym okresie czasu. Niektóre na szybko zaimplementowane rozwiązania z pewnością okazały się pomocne, ale brak strategii oznacza, że po ustąpieniu pandemii COVID-19, pozostanie z nami wiele technologii, które mogą nie mieć długoterminowego zastosowania.

Historyk i filozof Yuval Noah Harari twierdzi, że jedną z największych bitew XXI wieku będzie walka między prywatnością a zdrowiem. Faktem jest, że aby poprawić profilaktykę i jakość opieki zdrowotnej, konieczny jest szeroki dostęp do danych. Jak widzisz ten konflikt i dylemat?

Zdrowie, prywatność i wolność to zestaw nacechowany sporą dozą wykluczających się wzajemnie interesów. Słyszmy często argumenty, że wymiana danych powinna być bardziej swobodna, co pozwoliłoby lepiej wykorzystać potencjał technologii dla podejmowania decyzji.

Niektórzy twierdzą nawet, że dane dotyczące zdrowia są dobrem publicznym.

Wyzwanie polega jednak na tym, że wiele organizacji nadal ma wiele do zrobienia w zakresie ochrony prywatności.

Przypuszczam, że większość ludzi chciałaby, aby ich anonimowe dane na temat zdrowia były wykorzystywane np. w badaniach naukowych, ale jednocześnie życzyliby sobie, aby te same dane były przetwarzane w sposób etyczny, dla ich dobra, a nie przeciwko nim, w sposób gwarantujący zachowanie prywatności.

Aby osiągnąć konsensus, trzeba wprowadzić większą ochronę prawną danych osób fizycznych oraz mechanizmy, dzięki którym obywatele będą mogli w przejrzysty sposób kontrolować, jak ich dane są udostępniane i wykorzystywane.

Jakie wnioski należy wyciągnąć z trudnego dla sektora zdrowia roku 2020?

czas pilotaży to za mało. Przechodząc do wdrażania systemu IT, musimy intensywniej pracować nad zwiększeniem włączenia cyfrowego i poprawą metod oceny wartości produktów i usług cyfrowych.

Zdrowie cyfrowe dotyczy w takim samym stopniu ludzi, jak i technologii.

Musimy bardziej skupić się na rozwiązywaniu niektórych problemów kulturowych w służbie zdrowia. Rok 2020 pokazał również, jak wiele można osiągnąć dzięki kooperacji i myśleniu lateralnemu. Strategia „po pierwsze cyfryzacja” nie oznacza, że cała opieka zdrowotna może zostać poddana cyfryzacji, ale że może być ona w dużym stopniu wspomagana przez rozwiązania cyfrowe. Dostrzegliśmy również korzyści płynące z międzynarodowej współpracy i dzielenia się wiedzą na całym świecie.

Jakie zmiany w opiece zdrowotnej chciałbyś zobaczyć w nadchodzących latach?

Chciałbym, aby nastąpiła zmiana w opiece zdrowotnej, w której zarówno użytkownicy – pacjenci, jak i klinicyści, znajdą się w centrum zainteresowania cyfrowych zmian. Aby krótkoterminowe wyniki zostały zastąpione przez długoterminowe korzyści, lepsze wyniki zdrowotne, zmniejszanie nierówności w dostępie do usług zdrowotnych, ale również poprawę warunków, w jakich pracują lekarze i pielęgniarki. Byłoby jeszcze lepiej, gdybyśmy przeszli od systemu opieki zdrowotnej, który prawie w całości skupia się na chorobie, do takiego, który wspiera profilaktykę i dobre samopoczucie. Nie będzie to łatwa transformacja, bo wymaga zarówno inwestycji, jak i zmiany kulturowej. Decydenci polityczni muszą zmienić swój punkt widzenia z krótkowzroczności decyzji dotyczących zdrowia na myślenie długofalowe. 

Zdrowie w środowisku cyfrowym musi stać się bardziej integracyjne. Samo rozwiązanie, koncepcja przetestowana pod-

OSOZ Polska 12/2020

31

praktycznie

bezpiecze ń stwo danych

Kary za zaniedbania w przetwarzaniu danych osobowych na ponad 2 mln zł Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nałożył w 2020 roku łącznie 8 kar, największą z nich na kwotę 1,9 mln zł. W wielu przypadkach zastosowano jedynie upomnienia.

Karolina Szuścik, CISA, Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Rok 2020 niejednokrotnie zaskakiwał nas wszystkich. I choć gdy piszę ten tekst, w moim kalendarzu wciąż jest

32

OSOZ Polska 12/2020

2020 rok, wydaje się, że w kwestii będącej przedmiotem niniejszego artykułu, w ostatnich dniach grudnia niewiele zdąży się już zmienić. Chodzi o kary nałożone przez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Poniższe podsumowanie wskazuje, że choć kar w 2020 roku było tyle samo co w 2019 roku, były one zdecydowanie mniej dotkliwe finansowo dla podmiotów, które dopuściły się naruszenia.

Gdyby nie bardzo wysoka kara (443 000 EUR) nałożona w grudniu 2020 roku, różnica w wysokościach kar byłaby jeszcze bardziej znacząca.

Powyższa statystyka daje wyłącznie ogólny obraz aktywności Prezesa UODO w zakresie nakładanych kar, choć oczywiście aktywność Urzędu Ochrony Da-

praktycznie

nych Osobowych jest dużo szersza niż tylko nakładanie kar administracyjnych.

Dla Administratorów danych informacja o nałożonych karach daje jednak wiele cennych informacji, w szczególności wskazuje na niewłaściwe praktyki i sposoby zabezpieczania przetwarzanych danych osobowych. Z zestawienia dowiadujemy się zatem, jakie konkretnie niewłaściwe praktyki zostały zidentyfikowane przez Prezesa UODO w 2020 roku.

Wnioski z listy naruszonych przepisów Aż cztery kary zostały nałożone w efekcie niewystarczającej współpracy z Prezesem UODO. Co kryje się pod hasłem „niewystarczającej współpracy”? Z decyzji wynika, iż było to w szczególności niezapewnienie Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych dostępu do pomieszczeń, sprzętu i środków służących do przetwarzania danych oso-

» Za naruszenie zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych, prezes UODO może nałożyć karę pieniężną nawet do 20 mln euro lub 4% obrotu.« bowych oraz dostępu do danych osobowych i informacji niezbędnych Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych do realizacji jego zadań, w trakcie kontroli przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na najwyższą karę, nałożoną w grudniu 2020 na podmiot z branży telekomunikacyjnej. Jak czytamy w decyzji UODO, podmiot ten nie wdrożył odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych zapewniających odpowiedni stopień bezpieczeństwa odpowiadający ryzyku przetwarzania danych za pomocą systemów informatycznych służących do rejestracji danych osobowych abonentów usług przedpłaconych, co doprowadziło do uzyskania przez osobę nieuprawnioną dostępu do tych danych. UODO stwierdził także, że spółka nie przeprowadzała regularnych i kompleksowych testów i oceny skuteczności stosowanych środków technicznych i organizacyjnych, mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzanych danych.

Niech zaprezentowane podsumowanie będzie dla nas wszystkich lekcją, jak nie należy przetwarzać danych osobowych w naszych organizacjach. 

Rok

Ilość nałożonych przez Prezesa UODO kar

2019

8

958 670 EUR

2020

8

512 768 EUR (w tym 443 000 EUR nałożone w grudniu)

Data decyzji

Podmiot na który została nałożona kara

Wysokość kar nałożonych przez Prezesa UODO

Wysokość kary (EUR)

Naruszony przepis RODO

Podsumowanie

2020–03–04 Szkoła w Gdańsku

4 600 (20 000 PLN)

Art. 5 RODO, Art. 9 RODO

Niewystarczające podstawy prawne do przetwarzania danych biometrycznych uczniów.

2020–03–09 Vis Consulting Sp. z o.o.

4 600 (20 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO.

Przedsiębiorca prowadzą2020–06–03 cy niepubliczne przed1 168 (5 000 PLN) szkole i żłobek

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

2020–07–10 East Power Sp. z o.o.

3 400 (15 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

2020–07–15

Biuro Geodezji i Kartografii

22 300 (100 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

2020–08–31

Geodeta Generalny Polski („GKK”)

22 700 (100 000 PLN)

Art. 5 RODO, Art. 6 RODO

Niewystarczające podstawy prawne do przetwarzania danych osobowych

11 200 (50 000 PLN)

Art. 32 RODO

Niewystarczające środki techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo informacji

443 000 (1,9 MLN PLN)

Art. 5 ust. 1 lit. f, Art. 5 ust. 2, Art. 25 ust. 1, Art. 32 ust. 1 lit. b i d, Art. 32 ust. 2

Niewystarczające środki techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo informacji

Szkoła Główna Gospo2020–09–08 darstwa Wiejskiego w Warszawie

2020–12–14 Virgin Mobile Polska

OSOZ Polska 12/2020

33

praktycznie Z PERSPEK T Y W Y

2021.

Rok EDM w teorii czy w praktyce?

Skończył się rok 2020 i rozpoczął 2021. Jak zwykle przełom przynosi chęć do pytań, porównań i marzeń.

Wojciech Zawalski

Rządzący swoim zwyczajem na przełom roku zaproponowali nam kolejną mrzonkę. Wchodzi w życie rozporządzenie ministra zdrowia dotyczące prowadzenia dokumentacji medycznej jedynie w postaci cyfrowej. „Hip, hip, hurra” – chciałoby się zakrzyknąć. Wreszcie jest decyzja, wyrzucimy papierowe, nietrwałe, niechlujnie wypełnione, nieczytelne dokumenty do lamusa historii polskiej medycyny. Chciałoby się, ale… przypomnijmy, że wielokrotnie zmieniano czas

34

OSOZ Polska 12/2020

wejścia w życie dokumentacji elektronicznej. Kiedy już nie bardzo wiedziano jak zmienić datę wejścia w życie, to zmieniano definicję EDM (elektronicznej dokumentacji medycznej). I tak okazywało się, że elektroniczną dokumentacją medyczną jest karta wypisowa ze szpitala (królestwo za konia dla tego, kto dostał taką kartę w wersji jedynie cyfrowej – powinniśmy tylko takie cyfrowe karty dostawać) czy też informacja dla lekarza kierującego o odmowie przyjęcia. Absurd goni absurd.

Tak naprawdę jedyne, co udało nam się wprowadzić, to e ZLA – wielokrotnie postulowałem przenieść całą EDM do ZUS, bo „oni” w przeciwieństwie do Centrum eZdrowia (dawniej CSIOZ) wiedzą, jak to robić. CeZ wprowadził e-receptę. Super produkt, ale pozbawiony podstawowych funkcjonalności jak chociażby możliwości sprawdzenia przez lekarza wypisującego receptę historii wystawionych i zrealizowanych recept. Bez takiej funkcjonalności e-recepta jest mocno ułomna.

praktycznie

» Dokumentacja medyczna napisana na komputerze nie jest cyfrową dokumentacją medyczną lege artis.«

Ministerstwo Zdrowia wraz ze swoją agendą CeZ stara się od lat stworzyć system EDM, który z założenia jest potrzebny, a właściwie niezbędny. Tylko niestety brak w tym logiki, kolejne osoby odpowiedzialne za ten obszar nie są lekarzami, a doświadczenie z opieką zdrowotną głównie czerpały będąc chorymi, bo o ludziach zarządzających chociażby najmniejszymi podmiotami leczniczymi w przeszłości raczej nie ma co marzyć.

Dlatego mamy co mamy. Z jednej strony wydmuszki technologiczne – ładnie się nazywają, ładnie działają, ale nie tak jak powinny. Vide e-recepta. Z drugiej zaś – kolejne koszmarki legislacyjne nakazujące tworzenie czegoś „od…” (tutaj wstaw dowolną datę na przestrzeni ostatnich lat), bo jak nie, to zmienimy termin albo definicję. Włos się jeży.

Co mogłoby się wydarzyć w 2021 roku. Ano mogłoby się zdarzyć to co zamierzone. Ponieśmy wodze fantazji.

4 stycznia 2021 roku pacjent, nazwijmy go Andrzejem, obudził się rano z bólem gardła i gorączką (zapomnijmy dla ułatwienia o COVID-19). Andrzej po zmie-

rzeniu temperatury wziął do ręki swój telefon znalazł stronę swojego lekarza POZ i wyszukał wolny termin na 10:30.

Potwierdził przez internet godzinę wizyty. Następnie ubrał się i poszedł do przychodni. W przychodni na rejestracji wsunął dowód do czytnika i po wypełnieniu ankiety na ekranie w kiosku rejestracyjnym został skierowany do gabinetu nr 5. W gabinecie został przyjęty i lekarz zebrał wywiad i zbadał Andrzeja. Wszystkie uzyskane informacje wpisał do komputera, wystawił e-skierowania na badania, e-receptę na leki i e-ZLA. E-zalecenia zostały przesłane e-mailem do Andrzeja. W kalendarzu na smartfonie pojawiły się termin konsultacji u pulmonologa oraz termin i miejsce wykonania bronchoskopii. Dokumentacja medyczna w postaci elektronicznej została sporządzona, zapisana w Internetowym Koncie Pacjenta, a niezbędne elementy (zalecenia, skierowania i kody do e-recepty) również wysłane mailem.

Tak wygląda wizja rządzących. Według nich wszystko jest możliwe, społeczeństwo doskonale radzi sobie w cyfrowej rzeczywistości, wszystkie gabinety lekarzy mają możliwości sprzętowe, softwarowe i logistyczne do wprowadzenie EDM od pierwszego stycznia 2021. Co naprawdę spotka Andrzeja?

Wersja optymistyczna: po godzinach nieustannego dzwonienia do swojego POZ uda mu się połączyć i dowie się, że lekarz może go przyjąć na telewizytę za dwa dni, a osobiście za cztery. Po zdecydowaniu się na wizytę osobistą, jeżeli doczeka i nie uda się wcześniej zdesperowany na SOR, zgłosi się do poradni. Odczeka najpierw na mrozie godzinę (bo COVID). Potem wypełni ankietę papierową i zostanie mu zmierzona temperatura, następnie wypełni stertę papierków i zgód (długopisem na papierze), aby po kolejnych dziesiątkach minut trafić do lekarza. Lekarz wypełni historię choroby długopisem, wystawi e-receptę albo papierową, a następnie zapisze zalecenia na kartce papieru. Kurtyna. Po zakończonych wizytach wypełni ankietę nadesłaną przez agendę „e-Zdrowie”, zaznaczy w niej, że prowadzi EDM i tylko cyfrowo.

Wersja pesymistyczna: Andrzej nigdzie się nie dodzwoni i pójdzie na SOR, gdzie po kilku godzinach oczekiwania ktoś go zobaczy i wystawi „elektroniczną informację dla lekarza” na kartce papieru, a zalecenie ograniczy się do aspiryny raz dziennie. Wiem, że przerysowałem. Wiem, że są miejsca, gdzie Andrzej

dostanie wszystko cyfrowo na czas. Ale są też miejsca, gdzie nie ma komputerów, nie ma oprogramowania, a że dokumentacja ma być cyfrowa, lekarz dowie się po kontroli NFZ za rok (większość lekarzy nie czyta aktualnych rozporządzeń o dokumentacji medycznej, a znaczna ich część nie wie nawet, że takowe istnieją).

I na tym właściwie można by skończyć, bo rok 2021 skończy się dla EDM jak zwykle, czyli na niczym. Czy istnieje inne rozwiązanie? Pierwsze i najbardziej sensowne to opracowanie strategii cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce w rozłożeniu na lata i konsekwentne jej wdrażanie. Konsekwentne wdrażanie to nie jest tworzenie kolejnych absurdalnych założeń i terminów, żeby się z nich następnie wycofywać. Należy uczynić kogoś z imienia i nazwiska odpowiedzialnym za opracowanie i realizacje strategii. I błagam, niech to będzie lekarz praktyk.

Wracając do tytułowego pytania. Rok 2021 będzie rokiem sukcesów we wprowadzaniu Elektronicznej Dokumentacji Medycznej, sukcesów medialnych, konferencji prasowych, konferencji branżowych. Kolejnych „cichych” zmian ustaw i rozporządzeń. Zmiany będą ciche, żeby pokazać sukces, a nie „fake news”. Samo nazwanie czegoś EDM, e-receptą, e-skierowaniem itd. nie przesądza o tym, że to produkt potrzebny i funkcjonalny. Myślę, że czeka nas kwartał „sukcesów” e-skierowań i rok przemilczeń w temacie historii chorób w postaci cyfrowej.

Dla niewtajemniczonych – dokumentacja medyczna napisana na komputerze nie jest cyfrową dokumentacją medyczną lege artis. Do wdrożenia EDM potrzebna jest cała infrastruktura, repozytoria dokumentów, sprzęt, oprogramowanie i wiedza. Wiedza i chęć wprowadzania zmian przez personel medyczny. A do tego potrzeba dobrze rozpisanej kampanii edukacyjno-szkoleniowej. Zachęcam do przypomnienia sobie, jak to robił ZUS edukując lekarzy. A co nam zafundowało MZ? Przepis o wejściu w życie dokumentacji cyfrowej. Bez ładu i składu, bez rozeznania realiów, bez edukacji i szkoleń. Założę się, że ponad połowa lekarzy nie wie, że miała EDM prowadzić cyfrowo od pierwszego stycznia. O tym, ilu z nich będzie ją faktycznie prowadzić, lepiej nie pytać. Szkoda, bo w ten sposób zniechęcamy po raz kolejny nawet entuzjastycznie nastawionych lekarzy. Po pierwsze: edukacja, szkolenia, strategia.

A dopiero potem infrastruktura. 

OSOZ Polska 12/2020

35

nowe idee

E -zdrowie na ś wiecie

Wired

BBC

Digital healthcare was the future. Then along came Covid-19

Coronavirus creates boom in digital fitness

Cyfrowa ochrona zdrowia była przyszłością. I wtedy pojawił się COVID-19 Digitalizacja daje konsumentom coraz większą swobodę wpływania na własne zdrowie. W 2021 r. uzyskamy jeszcze szerszy dostęp do danych zdrowotnych i wykorzystamy je do podejmowania decyzji dotyczących opieki medycznej. Podmioty finansujące opiekę zdrowotną – organy publiczne lub ubezpieczyciele prywatni – przeprojektują własne strategie tak, aby spełnić zmieniające się oczekiwania pacjentów.

Badanie opublikowane w lipcu 2020 roku przez koncern farmaceutyczny GSK sugeruje, że 84 procent osób w Hiszpanii, 77 procent w Wielkiej Brytanii, 75 procent we Włoszech i 63 procent w Niemczech uważa za ważne branie odpowiedzialności za własne zdrowie, żeby zmniejszyć obciążenie systemów opieki zdrowotnej. Konsumenci przyzwyczajeni są do zarządzania wieloma aspektami życia na odległość, od zakupów internetowych do bankowości elektronicznej. Obecnie zaczynają oczekiwać takiej samej wygody od sektora zdrowia.

Systemy opieki zdrowotnej będą chciały wykorzystać tę szansę, ewoluując w kierunku intensywnej edukacji społeczeństwa, kładąc nacisk na profilaktykę i wczesną diagnozę oraz swobodny wybór sposobu korzystania z usług medycznych.

Jedną ze zmian, której jesteśmy świadkami, jest szybki rozwój telemedycyny. W kwietniu 2020 roku, Royal College of GPs w Wielkiej Brytanii poinformował, że lekarze przyjęli zaledwie siedem procent swoich pacjentów osobiście, w porównaniu z 80 procentami w 2019 roku. Wielu pacjentów, zamiast zadzwonić do przychodni w celu umówienia się na wizytę, wypełnia obecnie internetowy formularz e-konsultacji, w którym wprowadza szczegóły dotyczące objawów, zanim jeszcze skontaktuje się z lekarzem. To wprowadzone podczas pandemii rozwiązanie ma szansę przyjąć się na dłużej. Badanie przeprowadzone w 2018 roku dla Nuffield Trust, ośrodka analitycznego ds. zdrowia, wykazało, że 63 procent Brytyjczyków byłoby skłonnych przeprowadzić wideo konsultacje ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu w przypadku niegroźnych dolegliwości, a 55 procent w przypadku porad dotyczących choroby przewlekłej. 

36

OSOZ Polska 12/2020

Coronawirus spowodował boom na cyfrowy fitness W czasie trwania pandemii nastąpił gwałtowny wzrost liczby użytkowników internetowych serwisów treningowych, sportowych oraz fitness, które stały się alternatywą dla zamkniętych siłowni. Jednym z nich jest aplikacja Strava. Mający obecnie 73 miliony członków serwis, każdego miesiąca 2020 roku wzbogacał się o średnio dwa miliony nowych użytkowników.

Aplikacja m.in. monitoruje wykonywanie ćwiczeń, pozwalając użytkownikom na porównanie osiągnięć między sobą. Firma poinformowała, że najwięcej na popularności zyskały takie aktywności jak bieganie i jazda na rowerze.

Z kolei aplikacja Freeletics (2 mln użytkowników w Wielkiej Brytanii) zanotowała 50% wzrost aktywności między marcem i czerwcem. To narzędzie pomaga w utrzymywaniu dobrej kondycji fizycznej oraz ćwiczenie mięśni bez przyrządów i konieczności wizyt na siłowni.

Akceleratorem zainteresowania cyfrowymi narzędziami fitness jest pandemia COVID-19, w wyniku której dostęp do siłowni został ograniczony, a wiele osób w trosce o swoje zdrowie zaczęło korzystać z treningów oferowanych online. Część z tych narzędzi daje możliwość dołączenia do społeczności osób mających wspólny cel – uprawianie sportu – co stało się substytutem realnych kontaktów z ludźmi.

Społeczność internetowa Les Mills, którą tworzy ponad 184.000 członków dzielących się doświadczeniami fitness i poradami motywacyjnymi, odnotowała 900% wzrost liczby nowych rejestracji w serwisie fitness „na żądanie”. – Pandemia COVID-19 wprowadza w nową erę, w której ludzie mogą ćwiczyć gdziekolwiek i kiedykolwiek chcą – mówi Jean-Michel Fournier, dyrektor naczelny Les Mills Media. Pozostaje pytanie, czy trend utrzyma się również po pandemii, doprowadzając do spadku abonamentów na siłowniach, czy wręcz przeciwnie – spragnieni kontaktów międzyludzkich wrócimy do uprawiania sportu w towarzystwie innych osób.

Zyskały również aplikacje do wspomagania zdrowia psychicznego. Pandemia u wielu osób doprowadziła do lęków, do tego dostęp do lekarza także był utrudniony. Wiele osób rozpoczęło medytować albo zainstalowało aplikacje poprawiające nastrój i samopoczucie psychiczne. 

nowe idee

TIME

MobileHealthNews

How U.S. Medical Schools Are Training a Post-Pandemic Generation of Doctors

Clinicians’ empathy must not be sidelined by virtual care technologies

Jak szkoły medyczne w USA edukują nową, po-covidową generację lekarzy

Empatia klinicystów nie może być odsuwana na bok podczas wizyt wirtualnych

W lutym 2019 roku amerykański świadczeniodawca opieki zdrowotnej Kaiser Permanente ogłosił stworzenie nowego rodzaju szkoły medycznej, aby wyznaczać standardy edukacji medycznej przyszłości. Program nauczania ma kłaść nacisk na kompetencje kulturowe, dobre samopoczucie pacjentów i świadczeniodawców oraz eliminację różnic społeczno-ekonomicznych w systemie medycznym. Studenci, zamiast teoretycznych wykładów, od razu mieliby kontakt z pacjentami.

Szkoły medyczne na całym świecie zostały postawione w roku 2020 przed wyzwaniem radykalnej zmiany sposobu prowadzenia zajęć, przechodząc na tryb zdalny. Wprowadzone na szybko rozwiązania w postaci zajęć online mają wiele braków, bo są kopią nauczania stacjonarnego, ale prowadzonego na odległość. To spowodowało, że dla wielu elementów nauczania nie znaleziono alternatyw, w tym m.in. obchodów lekarskich w szpitalach ze studentami, prac w laboratoriach oraz ćwiczeniach praktycznych.

Tylko w krajach wysokorozwiniętych wdrożono takie nowinki jak np. naukę anatomii za pomocą symulatorów rzeczywistości wirtualnej. Londyński Imperial College otworzył studentom dostęp do biblioteki wideo z wywiadami medycznymi z pacjentami. W nowojorskiej Grossman School of Medicine profesorowie zaczęli nagrywać swoje wykłady. W innych ośrodkach wdrożono system VR, który pozwala studentom zobaczyć, co dzieje się w salach szpitalnych i zdalnie wykonać pracę, jaką wykonywaliby osobiście na miejscu. Za pomocą kamery internetowej mogą poprosić dyżurujących lekarzy o wykonanie określonych badań, tak jakby byli rzeczywiście przy łóżku pacjenta, a następnie uzyskać natychmiastową informację zwrotną od rezydenta.

Podstawy systemów edukacji medycznej w wielu krajach nie zmieniły się od dziesięcioleci. Podczas pierwszych lat studiów dominuje wymagająca wiedza teoretyczna. Kontakt z realiami pracy z pacjentami następuje dopiero w końcowym etapie edukacji, podczas rezydentury. Jednak dziś medycyna przechodzi na model konsultacji na odległość, które wymagają innych umiejętności, w tym przede wszystkim kompetencji komunikacyjnych. Problem może dotyczyć zwłaszcza studentów mniej prestiżowych uniwersytetów, które nie mają środków na wdrażanie nowości. 

W związku z pandemią COVID-19, zarówno klinicyści, jak i pacjenci coraz częściej polegają na telezdrowiu i innych wirtualnych technologiach. Aby wykorzystać potencjał tego nowego sposobu opieki medycznej, świadczeniodawcy muszą nauczyć się innego sposobu komunikacji oraz uświadomić sobie, że brak fizycznego kontaktu wprawdzie komplikuje relacje z pacjentem, ale nie musi wcale ich pogarszać.

Na ten proces w dużym zakresie wpływa technologia. Jeżeli lekarz musi walczyć z utrudnieniami technicznymi, jakością połączenia, frustruje go skomplikowana obsługa systemu, wówczas trudno o wysoką jakość telekonsultacji. Lekarze w początkowej fazie pandemii narzekali głównie na to, że widząc pacjenta na ekranie nie mogą wykonać badań fizycznych, a czasami jedynie go słyszą. To niezadowolenie odbiło się także na ocenach wystawianych teleopiece przez pacjentów. Niepewnie poruszający się w nowej rzeczywistości lekarze byli odbierani często jako obojętni, niezainteresowani problemem chorego, nieempatyczni, skupieni na swoich klawiaturach, a nie kontakcie wzrokowym. Ponadto wielu lekarzy musiało przyjąć większą liczbę pacjentów, co doprowadziło do skrócenia czasu trwania wizyt. Na to nałożyły się obawy po obydwu stronach o bezpieczeństwo podczas transmisji danych i niejasności prawne. Nie oznacza to jednak, że telemedycyna skazana jest dalej na bycie gorszą alternatywą dla osobistych wizyt u lekarza.

Empatię można wyrażać na wiele sposobów, także podczas telewizyt. Lekarze muszą się jednak nauczyć najlepszych praktyk konsultacji na odległość, minimalizując ich słabe punkty (brak kontaktu fizycznego) i wykorzystując szanse (naturalne i swobodne środowisko pacjenta, który znajduje się we własnym domu i jest mniej zestresowany). Tutaj potrzebne są „standardy empatii w środowisku cyfrowej opieki zdrowotnej”, które nijak mają się do empatii w przestrzeni fizycznej. To samo dotyczy pielęgniarek, które były przed pandemią bliżej pacjenta niż lekarz i zachowanie tego wyjątkowego kontaktu przez internet jest ogromnym wyzwaniem. Odpowiedzialność jest też po stronie dostawców IT – jakość teleopieki zależy od tego, jak intuicyjne jest narzędzie do jej realizacji. 

OSOZ Polska 12/2020

37

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Społeczności digital health Organizacje e-zdrowia lobbują za cyfryzacją, publikują raporty, organizują konferencje, informują o postępach digitalizacji, opiniują zmiany prawne i oferują możliwości wymiany doświadczeń lub nawiązywania nowych kontaktów biznesowych. Przedstawiamy listę wybranych stowarzyszeń z Polski i zagranicy.

Telemedyczna Grupa Robocza TGR działa od czerwca 2015 r., od 6 października 2016 r. jako Fundacja. Jest organizacją branżową zrzeszającą świadczeniodawców, producentów wyrobów medycznych, dostawców usług IT oraz ekspertów prawno-medycznych działających wspólnie na rzecz rozwoju telemedycyny w Polsce. Fundacja TGR stanowi platformę dialogu na rzecz efektywnego wykorzystywania telemedycyny w systemie opieki zdrowotnej. Do jej zadań należy m.in.: likwidacja barier administracyjnych, prawnych i infrastrukturalnych ograniczających możliwość korzystania z usług telemedycznych; pozyskiwanie publicznego finansowania usług telemedycznych, edukacja i popularyzacja w zakresie stosowania telemedycyny jako integralnej części usług medycznych w Polsce czy tworzenie standardów branżowych. TGR jest autorem strategii rozwoju telemedycyny w Polsce oraz poradników dla lekarzy i pacjentów. www.telemedycyna-poradnik.pl

38

OSOZ Polska 12/2020

nowe idee

Polska Izba Informatyki Medycznej Izba zrzesza przedsiębiorców, którzy są dostawcami lub użytkownikami systemów teleinformatycznych w ochronie zdrowia. PIIM integruje środowisko dostawców i użytkowników tych rozwiązań dla zapewnienia szerokiej, silnej i skutecznej reprezentacji, stając się partnerem do dyskusji dla instytucji rządowych. www.piim.org.pl

Polska Izba Informatyki Medycznej wspiera proces cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce.

Członkiem PIIM może zostać każdy przedsiębiorca, będący dostawcą lub użytkownikiem rozwiązań teleinformatycznych, działający na rynku ochrony zdrowia, niezależnie od formy prawnej. Prezesem Zarządu jest Tomasz Judycki, a wiceprezesami – Tomasz Zieliński i Rafał Dunal.

Polskie Towarzystwo Telemedycyny i e-Zdrowia Najstarsze w Polsce tego typu stowarzyszenie wspiera działalność naukowo-badawczą w obszarze telemedycyny i medycznej rzeczywistości wirtualnej w pracy klinicznej i naukowej w Polsce i za granicą, propaguje zastosowania telemedycyny i medycznej rzeczywistości wirtualnej wśród lekarzy i innych pracowników służby zdrowia. Prezesem jest dr hab. n. med. Wojciech Michał Glinkowski. www.telemedycyna.org

Polskie Stowarzyszenie HL7 Założone w styczniu 2017 roku HL7 Poland jest oficjalną, polską organizacją krajową HL7. Wśród założycieli są przedstawiciele Polskiej Izby Informatyki Medycznej (PIIM), Stowarzyszenia Twórców Oprogramowania Rynku Medycznego (STORM), Centrum e-Zdrowia (byłe CSIOZ), producentów oprogramowania, podmiotów medycznych, konsultanci. Celem HL7 Poland jest m.in. opracowywanie i zlecanie opracowywania specyfikacji technicznych i innych materiałów związanych ze standardami HL7, w szczególności tłumaczeń i krajowych lokalizacji oraz innych materiałów HL7, udzielanie pomocy podmiotom podejmującym działania polegające na tworzeniu własnych lokalizacji standardów HL7 oraz na poprawnym ich wdrażaniu i stosowaniu, nadzorowanie poprawności wdrażania i stosowania standardów HL7 itd. www.hl7.org.pl

Healthcare Information and Management Systems Society (HIMSS) HIMSS jest niewątpliwie największą, działającą globalnie organizacją wspierającą transformację ekosystemu zdrowia z pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych. Jako organizacja non-profit oferuje dostęp do wiedzy specjalistycznej w zakresie innowacji w dziedzinie zdrowia (HIMSS TV oraz portale online jak HealthITNews), poprzez szkolenia, webinary i konferencje wspiera rozwój nowoczesnych kadr medycznych

HIMSS organizuje liczne konferencje skupiające liderów digitalizacji w ochronie zdrowia, publikuje własne książki, jest właścicielem kilku portali informacyjnych oraz telewizji HIMSS TV. Oprócz tego HIMSS prezentuje raporty digitalizacji, doradza swoim członkom, jest autorem Modelu Adaptacji Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EMRAM), z pomocą którego szpitale mogą określić poziom informatyzacji.

OSOZ Polska 12/2020

39

nowe idee

i zarządczych, dostarcza badań i analiz, doradza firmom IT oraz organizacjom rządowym. Centrala HIMSS znajduje się Chicago (USA), regionalne reprezentacje powstały w Ameryce Północnej, Europie, Wielkiej Brytanii, na Bliskim Wschodzie i w rejonie Azji i Pacyfiku. Organizacja zrzesza 80.000 osób, 480 firm, 470 partnerów typu non-profit i 650 organizacji służby zdrowia. www.himss.org

European Connected Health Alliance (ECHAlliance) Europejski Sojusz na Rzecz Zdrowia Zintegrowanego (ECHAlliance) jest globalnym łącznikiem w środowisku cyfrowym, ułatwiającym nawiązywanie kontaktów, napędzając zrównoważone zmiany w świadczeniu usług zdrowotnych i opieki społecznej. Globalna sieć ECHAlliance łączy 78 krajów (Europa, USA, Kanada, Chiny, Afryka, Azja, Karaiby i obie Ameryki oraz Region Pacyfiku), a w skład społeczności wchodzi ponad 16 500 ekspertów – w tym przedstawicieli rządów, dostawców usług zdrowotnych i opieki społecznej, firm i startupów, badaczy, ubezpieczycieli, grup pacjentów oraz społeczności inwestorów. Tzw. Cyfrowe Obserwatorium Zdrowia (DHO) i Ruch Społeczeństwa Zdrowia Cyfrowego (DHS) wspierają transfer wiedzy, doświadczeń i najlepszych praktyk, tworząc globalną społeczność wiedzy na temat cyfrowego zdrowia. ECHAlliance jest organizacją non-profit zarejestrowaną w Wielkiej Brytanii. www.echalliance.com

IHE Europe IHE-Europe (Integrating the Healthcare Enterprise) zajmuje się interoperacyjnością w zakresie technologii informatycznych w ochronie zdrowia. Organizacja pomaga krajowym i europejskim organizacjom i decydentom politycznym w adaptacji, promowaniu i wdrażaniu specyfikacji IHE. Opracowuje profile integracyjne, dążąc do zapewnienia zgodności i kompatybilności systemów IT w ochronie zdrowia. Profile integracji i treści IHE zostały przyjęte w ramach krajowych i regionalnych projektów w m.in. takich krajach jak Austria, Francja, Włochy, Szwajcaria, Słowenia, Luksemburg, Holandia. Specyfikacje IHE dostarczają wskazówek niezbędnych do wdrożenia określonych norm i profili w komercyjnych i narodowych systemach, wspierając interoperacyjność informacji zdrowotnych w Europie. www.ihe-europe.net

International Society for Telemedicine and eHealth (ISFTeH) Reprezentowane w 103 krajach Międzynarodowe Stowarzyszenie Telemedycyny i e-Zdrowia jest najstarszą (rok założenia: 1993) i zarazem największą tego typu organizacją skupioną przede wszystkim na rozwiązaniach telemedycznych. W jej skład wchodzi wiele narodowych organizacji działających w obszarze e-zdrowia, w tym również Polskie Towarzystwo Telemedycyny i e-Zdrowia. Coroczna konferencja ISFTeH jest okazją do zaprezentowania regionalnych i krajowych projektów telemedycznych, nowości w opiece na odległość, przyciągając ośrodki akademickie i firmy komercyjne z całego świata.  www.isfteh.org

reklama

Aplikacja mobilna VisiMed zapewnia pacjentowi szybki dostęp do historii leczenia zgromadzonej na Indywidualnym Koncie Zdrowotnym. Pozwala umówić się na wizytę lekarską, zrealizować poradę online, zamówić receptę na kontynuację leczenia oraz rezerwować leki w aptekach. Pomaga również w prowadzeniu domowej apteczki i kontrolowaniu dawkowania leków.

POBIERZ

40

OSOZ Polska 12/2020

nowe idee

Automatyczny screening dla kobiet Co 7,5 minuty jedna kobieta w Unii Europejskiej umiera na raka piersi.

Polski startup AILIS pracuje nad technologią, która w komfortowych warunkach – bez dotyku, kompresji czy szkodliwego promieniowania – umożliwia monitorowanie stanu zdrowia gęstych piersi.

Na nasze pytania odpowiada Michał Matuszewski, CEO Ailis.

Jak zrodził się pomysł na stworzenie AILIS?

Nasz zespół to grupa pasjonatów, osób z misją, które nierzadko spotkały się z przypadkami nowotworów piersi u swoich najbliższych, w swoich rodzinach. Te doświadczenia i chęć ochrony kobiet przed stresem, chorobą i przedwczesną śmiercią popchnęły nas do stworzenia nowoczesnej technologii, która dziś ma szansę zrewolucjonizować diagnostykę raka piersi.

Jaka jest główna funkcjonalność, zastosowanie i wartość dodana produktu dla pacjentek oraz lekarzy?

Ailis to pierwsze na skalę światową urządzenie, które gwarantuje pełen komfort i zachowanie prywatności kobiety podczas badania. Bez ucisku i kompresji piersi, bezdotykowo, bez obecności osób trzecich w czasie wykonywania badania, w miłej i przyjemnej atmosferze, która sprzyja relaksowi. Zastosowana technologia Parametric Dynamic Imaging (PDI)

posiada ogromny potencjał wykrywania anomalii w bardzo wczesnej fazie zmian nowotworowych.

W naszym rozwiązaniu wykorzystujemy sztuczną inteligencję, która pozwala na zautomatyzowanie procesu diagnostycznego. System uczy się budowy piersi kobiety, dane z każdego badania są przechowywane, dzięki czemu możemy wyłapać każdą, nawet najmniejszą zmianę, która pojawi się w piersi kobiety. Taki sposób monitorowania stanu zdrowia daje szanse na wykrycie zmian, które jeszcze nie są widoczne w innych wiodących badaniach przesiewowych.

Skupiamy się na tym, aby z jednej strony jak najlepiej poznać potrzeby kobiet, uszanować ich intymność i dać im możliwość korzystania z badań, które są bezbolesne i w pełni bezpieczne.

Z drugiej strony walczymy z czasem, który w przypadku raka piersi jest cenniejszy niż cokolwiek innego. Tutaj naszym przeciwnikiem jest nie tylko sposób badania i czas oczekiwania na nie w tradycyjnym modelu, ale i stale male-

jąca liczba lekarzy, których w niedługiej przyszłości może zabraknąć do analiz tych właśnie wyników. AILIS odpowiada na obydwie potrzeby – i te kobiece, i te wynikające z obecnej oraz przyszłej sytuacji w sektorze medycznym.

Samo badanie w AILIS trwa do 4 minut, wynik dostępny jest już po 10 minutach w aplikacji mobilnej. Klientce proponowany jest termin kolejnego badania – uwzględniając spersonalizowane prognozy ryzyka zachorowania. W przypadku niejednoznacznych wyników lub wykrycia niepokojących zmian, wynik badania jest konsultowany zdalnie z lekarzem radiologiem, który udzieli kobiecie dalszych wskazówek postępowania. Warto dla porównania dodać, że dziś w Polsce czas oczekiwania na wynik mammografii wynosi 8 tygodni.

AILIS to wykorzystanie osiągnięć telemedycyny i sztucznej inteligencji. Radiolog analizuje tylko te przypadki, które wskazują na wysokie prawdopodobieństwo nowotworu piersi. W pozostałych sytuacjach wyniki analizowane są przez precyzyjne algorytmy.

OSOZ Polska 12/2020

41

nowe idee

» Badanie w kabinie AILIS trwa do 4 minut, wynik dostępny jest już po 10 minutach w aplikacji mobilnej.« Jak wyglądał proces opracowania innowacji?

Nasz zespół to między innymi profesorowie ze znanego, noblowskiego ośrodka CERN pod Genewą, gdzie dokonano najsłynniejszego naukowego odkrycia XXI wieku – cząstki Higgsa. To także wybitni naukowcy z Politechniki Gdańskiej, specjaliści od Inżynierii Biomedycznej, onkolodzy z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz inżynierowie ze szwajcarskiego centrum badawczo-rozwojowego.

Praca nad rozwiązaniem, jakie chcemy wprowadzić na rynek, to badanie technologii, możliwości jej wykorzystania dla diagnozy raka piersi, poszukiwanie najlepszych ekspertów od sieci neuronowych. To właściwie ciągły proces budowania, testowania i doskonalenia naszego rozwiązania. Dopiero teraz, po kilku latach prac, jesteśmy gotowi, żeby powiedzieć, że nam się udało.

Obecnie realizujemy duży projekt badawczy, w którym współpracujemy z zespołem lekarzy i inżynierów. W tym projekcie kobiety mają okazję przetestować

nasze urządzenie. Okazało się, że AILIS budzi ogromne zaangażowanie. Do projektu zgłosiło się około 1000 kobiet ciekawych czym jest AILIS. Nie korzystaliśmy z szerokiego wsparcia marketingowego. To wszystko zostało zainicjowane oddolnie, przez kobiety, które są zmęczone obecnym systemem i które czekają na takie rozwiązania jak nasze.

Na tę chwilę możemy powiedzieć, że 100 proc. kobiet, które miały okazję usiąść w naszym urządzaniu i przejść przez procedurę badania, jest w pełni zadowolonych. Chętnie poleciłyby badanie w AILIS swoim przyjaciółkom i już pytają o możliwość zakupu abonamentów na stały monitoring swoich piersi.

Sporo z tych kobiet zwraca uwagę na to, że pierwszy raz podczas badania czuły się tak komfortowo i bezpiecznie. To jest feedback, który motywuje nas jeszcze bardziej.

Jak urządzenie jest obecnie rozwijane?

Kiedy będzie dostępne na rynku?

Urządzenie nie jest jeszcze dostęp-

AILIS łączy Parametryczne Obrazowanie Dynamiczne, sztuczną inteligencję oraz telemedycynę w celu szybkiego wykrywania oznak raka piersi i szacowania prawdopodobieństwa zachorowania.

42

OSOZ Polska 12/2020

ne na rynku. Szacujemy, że w przeciągu dwóch najbliższych lat kobiety będą mogły z niego korzystać. W tym momencie przygotowujemy się do spełniania wymagań regulatorów różnych rynków.

Nasze rynki docelowe to nie tylko Europa, ale przede wszystkim Azja, gdzie ponad 70 proc. kobiet ma piersi o budowie gruczołowej oraz małe miseczki. Te kobiety mają ograniczony dostęp do badań przesiewowych w kierunku raka piersi, co zwiększa śmiertelność z powodu tej choroby. To właśnie w takich miejscach nasza technologia powinna być dostępna i umożliwiać szybkie i skuteczne badania przesiewowe.

Po spełnieniu wszystkich wymogów rozpoczniemy komercjalizację. Obecnie pracujemy nad udoskonaleniem budowy urządzenia i przygotowaniem go do badań klinicznych. Prace nad rozwojem naszej technologii wspiera m.in.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Mamy nadzieję, że pod koniec przyszłego roku w Krakowie i Gdańsku pojawią się pierwsze punkty, w których będziecie Państwo mogli sami sprawdzić, jak działa nasza technologia.

Jaka jest główna grupa docelowa i jaki będzie koszt urządzenia?

Technologia przeznaczona jest dla wszystkich kobiet, które potrzebują skutecznych badań pozwalających na wczesne wykrycie zmian nowotworowych, zwłaszcza dla tych o gęstej strukturze piersi, w przypadku których inne dostępne metody diagnostyczne nie są wystarczająco efektywne. AILIS jest także świetnym rozwiązaniem, dla kobiet, które obawiają się bolesnych badań, jak np. mammografia. Warto odnotować, że gęstą budowę piersi posiada ponad 40 proc. populacji kobiet na świecie.

Założeniem AILIS jest dostępność, dlatego nasze punkty będą tam, gdzie najczęściej bywają kobiety lub w miejscach, które są dla nich wygodne. Wiemy, że nie będą to szpitale, ale raczej lokalizacje bliskie innym, kobiecym usługom. Docelowo chcemy, aby badanie piersi weszło w nawyk tak, jak wizyta w każdym innym miejscu, które pozwala kobietom dbać o siebie – czy to fizycznie, czy psychicznie. Już teraz wiemy, że kobiety, które zetknęły się z AILIS widzą nas w takich lokalizacjach, jak okolice gabinetów lekarskich, galerii handlowych, centrów miast czy miejsca pracy.

To tam chcemy być docelowo z naszą usługą. 

nowe idee

Jak przekazywać informacje o stanie zdrowia pacjenta na odległość?

Rzecznik Praw Pacjenta oraz Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych przygotowali „Wytyczne dotyczące realizacji prawa do informacji przez osoby uprawnione na odległość”. Mają one pomóc w przekazywaniu informacji o zdrowiu pacjenta na odległość w ramach rozmowy telefonicznej lub połączenia wideo.

Wytyczne zawierają rekomendowane rozwiązania, które pozwolą na realizację prawa osoby upoważnionej do informacji o stanie zdrowia pacjenta na odległość z uwzględnieniem praw pacjenta oraz zasad wynikających z regulacji do-

tyczących ochrony danych osobowych.

W dobie trwającej epidemii oraz wprowadzanych ograniczeń w realizacji praw pacjenta należy poszukiwać alternatywnych możliwości przekazywania informacji o stanie zdrowia pacjenta

osobom do tego uprawnionym, w szczególności z wykorzystaniem możliwości, jakie dają nam nowe technologie.

Bartłomiej Chmielowiec – Rzecznik Praw Pacjenta podkreśla, że „żaden z przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie zakazuje komunikacji na odległość, ale potrzeba ochrony danych osobowych szczególnej kategorii – danych dotyczących zdrowia. Wymagają one zachowania innych zasad ostrożności przy realizacji tej formy kontaktu, niż w przypadku kontaktu osobistego. Przedstawione wytyczne są odpowiedzią na potrzeby zgłaszane przez podmioty udzielające świadczeń

OSOZ Polska 12/2020

43

nowe idee

zdrowotnych. Zabezpieczają one zarówno interes pacjenta, jak i osoby bliskiej dla pacjenta.”

Wypracowane wytyczne obejmują zagadnienia dotyczące kontaktu na odległość z osobą upoważnioną przez pacjenta przytomnego, ale także przez osobę bliską, której pacjent z uwagi na swój stan zdrowia nie mógł nikogo upoważnić do przekazania informacji.

Według Rzecznika Praw Pacjenta oraz Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych podmioty lecznicze powinny stworzyć odpowiednie warunki techniczne oraz organizacyjne, za pomocą których pacjenci w łatwy sposób będą mogli się komunikować. Dlatego niezbędne jest przeprowadzenie analizy ryzyka dla procesu przekazywania danych na odległość pod kątem ochrony danych osobowych. Pomoże ona określić także szczegółowe zasady postępowania, według których personel medyczny będzie mógł pomóc pacjentom i ich bliskim.

Dostosowanie takich działań do rekomendacji zawartych w niniejszych wytycznych pozwoli placówkom na realizację prawa pacjenta do informacji zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych, zarówno w czasie epidemii COVID-19, jak i po jej zakończeniu.

Jan Nowak, Prezes UODO zwraca uwagę, że przy przekazywaniu danych na odległość trzeba dochować szczególnej staranności, gdyż bardzo łatwo jest o pomyłkę, w wyniku której może dojść do

» Podmioty lecznicze powinny stworzyć odpowiednie warunki techniczne oraz organizacyjne, z których pacjenci w łatwy sposób będą mogli się komunikować.« ujawnienia danych innej osobie niż przez niego upoważnionej, np. członka rodziny pacjenta. – Dlatego przygotowaliśmy listę przykładowych pytań, jakie przedstawiciel personelu medycznego powinien zadać osobie dzwoniącej, weryfikując jej tożsamość oraz uprawdopodobniając, że osoba ta jest osobą bliską dla pacjenta lub osobą upoważnioną. W wytycznych zwracamy także uwagę na to, by przy tej weryfikacji tożsamości osoby dzwoniącej nie doszło jednak do nadmiernego pozyskiwania danych – mówi Jan Nowak.

Równie ważne są procedury wewnętrzne obejmujące rozwiązania zarówno organizacyjne, jak i techniczne dotyczące odpowiednich środków pozwalających na prowadzenie rozmów z poszanowaniem poufności przekazywanych danych. W wytycznych zaleca się zastosowanie takich narzędzi, które pozwolą na zachowanie poufności i bezpieczeństwa połączeń.

– Przygotowane wytyczne mają charakter pomocniczy i przedstawiają kierunki działania podmiotów leczniczych, które należy zastosować, aby jednocześnie realizować prawa przysługujące pacjentom oraz przepisy o ochronie danych osobowych – dodaje Jan Nowak.

Osoby bliskie pacjentom sygnalizują Rzecznikowi Praw Pacjenta również problem z pozyskaniem informacji o miejscu hospitalizacji pacjenta. Na przykład w sytuacji, gdy pacjent znajdował się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i wymagał pomocy ze strony zespołu ratownictwa medycznego. Niejednokrotnie zdarza się, że pacjenci zostają przewiezieni do szpitala odległego od miejsca zamieszkania.

Dlatego Rzecznik uznał za konieczne przedstawienie Ministerstwu Zdrowia problematyki braku możliwości pozyskania informacji o miejscu hospitalizacji pacjentów, w szczególności zakażonych SARS–CoV–2.  Źródło: https://uodo.gov.pl/

Wytyczne dotyczące realizacji prawa do informacji przez osoby uprawnione na odległość Rekomendowane rozwiązania, które pozwolą na realizację prawa osoby upoważnionej do informacji o stanie zdrowia pacjenta z uwzględnieniem zasad wynikających z regulacji ochrony danych osobowych, w podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych.

Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/3rBCuLQ lub zeskanuj kod

44

OSOZ Polska 12/2020

nowe idee

Szczepionka przeciwko COVID-19.

Podsumowanie faktów Trwają szczepienia przeciwko COVID-19, które po prawie roku pandemii dają nadzieję na powrót do normalności. Podsumowujemy najważniejsze informacje na temat Narodowego Programu Szczepień oraz szczepionki Pfizer i BioNTech.

Jak działa szczepionka?

Fakty

Szczepionka wyzwala w organizmie człowieka naturalną produkcję przeciwciał. Stymuluje także komórki odpornościowe, tak aby chroniły przed zakażeniem COVID-19.

Po zaszczepieniu układ immunologiczny uczy się rozpoznawać wirusa. Wytwarza skierowane przeciwko niemu przeciwciała. Szybko rozpoznaje, reaguje, chroni przed zarażeniem się i chorobą.

Szczepionka jest bezpieczna. Zanim trafi na rynek, musi uzyskać pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. W przypadku tej grupy produktów, wymagania są niezwykle wyśrubowane. W Polsce dopuszczeniem szczepionek do obrotu zajmuje się Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL). Decyzja może być także podjęta przez Radę Unii Europejskiej lub Komisję Europejską po przeprowadzeniu przez Europejską Agencję Leków procedury scentralizowanej.

Ocena ryzyka dotyczy jakości, bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego. Rygorystyczne wymaga-

Dla kogo w pierwszej kolejności?

Szczepionka jest dobrowolna, darmowa i bezpieczna. Pierwsze dawki są przeznaczone dla osób najbardziej narażonych, takich jak: − pracownicy służby zdrowia; − mieszkańcy Domów Pomocy Społecznej i pacjenci Zakładów LeczniczoOpiekuńczych; − osoby powyżej 60. roku życia; − służby, które wspomagają walkę z COVID-19 – m.in. policja i wojsko; − nauczyciele.

nia dotyczące badań skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek są większe niż w odniesieniu do innych produktów leczniczych. Celem jest jak najszybsze zapewnienie dostępności skutecznego i bezpiecznego produktu do walki z pandemią. W przypadku szczepionki na COVID-19 skrócono terminy administracyjne. Ale te ułatwienia nie obniżają obowiązujących wymogów.

Umowy o wczesnym zakupie szczepionek były zawierane przez państwa członkowskie Unii Europejskiej z Komisją Europejską. KE bierze pod uwagę wszelkie dane dotyczące jakości, bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki w momencie negocjacji umowy. Jeśli jakaś szczepionka nie spełnia wysokich standardów, zostaje eliminowana przez Komisję. Umowy o wczesnym zakupie, uzależniają końcowy zakup od otrzymania dostępu na obrót szczepionki w Unii Europejskiej.

OSOZ Polska 12/2020

45

nowe idee

Warunkowe dopuszczenie do obrotu 21 grudnia 2020 roku Komisja Europejska udzieliła warunkowego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu spółkom Pfizer i BioNTech, dotyczącego szczepionki COMIRNATY™ (znanej również jako BNT162b2) do czynnego uodporniania u osób w wieku 16 lat i starszych, w celu zapobiegania występowania COVID-19 wywoływanego przez wirusa SARS-CoV-2.

Decyzja została podjęta po pozytywnej opinii Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP) Europejskiej Agencji Leków (EMA) w sprawie dopuszczenia szczepionki.

KE warunkowo dopuściła szczepionkę do obrotu, kierując się potrzebami zdrowia publicznego, aby pomóc w walce z pandemią COVID-19. Dopuszczenie warunkowe obowiązuje we wszystkich 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Szczepionka jest rozprowadzana w UE pod marką COMIRNATY, która stanowi połączenie terminów COVID-19 i mRNA oraz angielskich słów community (wspólnota) i immunity (odporność). W ten sposób podkreśla się dopuszczenie do obrotu pierwszej szczepionki opartej na informacyjnym RNA (mRNA) oraz ogromne znaczenie współpracy o charakterze globalnym, dzięki której udało się to osiągnąć w warunkach globalnej pandemii z niespotykaną dotąd precyzją i skutecznością, stawiając bezpieczeństwo na pierwszym miejscu. COMIRNATY to pierwsza szczepionka przeciw COVID-19, która została warunkowo dopuszczona do obrotu w UE. Zasady dystrybucji szczepionki COMIRNATY przez państwa członkowskie UE są określone przez krajowe i unijne wytyczne, w których wskazane zostanie, do których populacji będzie ona skierowana. „Warunkowe dopuszczenie szczepionki do obrotu przez Komisję Europejską to historyczne osiągnięcie. Jest to pierwsza szczepionka, nad którą prace prowadzone były na dużą skalę w badaniu z udziałem ponad 44 tys. uczestników, a która została dopuszczona do stosowania w ciągu niecałego roku od powstania w celu walki z pandemią. To zwieńczenie dziesięciu lat pionierskiej pracy wielu naukowców z całego świata. To także dowód na udaną współpracę z naszym partnerem, firmą Pfizer” ­– powiedział dr Ugur Sahin, dyrektor generalny i współtwórca BioNTech. „Będziemy w dalszym ciągu gromadzić dane do-

46

OSOZ Polska 12/2020

tyczące skuteczności i bezpieczeństwa wśród uczestników badania przez kolejne dwa lata i testować szczepionkę pod kątem mutacji wirusa, które mogą wystąpić”.

Badanie kliniczne Pozytywną decyzję dotyczącą rynku UE oparto na całości dowodów naukowych przedstawionych Europejskiej Agencji Leków przez firmy w ramach przeglądu etapowego oraz na treści wniosku o warunkowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, który firmy złożyły 1 grudnia 2020 roku. Przekazane dane pochodzą, między innymi, z przełomowego badania klinicznego fazy III, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie” The New England Journal of Medicine”. Wyniki badania fazy III wykazały skuteczność szczepionki na poziomie 95% wśród uczestników bez wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2 (cel pierwszorzędowy badania) oraz u uczestników z i bez wcześniejszego zakażenia SARS-CoV2 (drugi cel pierwszorzędowy), w każdym przypadku ocenianych od 7. dnia po podaniu drugiej dawki szczepionki. Jak dotąd komitet monitorujący dane (DMC) nie zgłosił zastrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa szczepionki. Skuteczność była porównywalna we wszystkich grupach wiekowych, płciowych, rasowych i etnicznych. Wszyscy uczestnicy badania będą monitorowani przez kolejne dwa lata po podaniu drugiej dawki, aby możliwa była ocena okresu ochrony i bezpieczeństwa szczepionki.

Dystrybucja w UE Po wydaniu 21 grudnia 2020 r. warunkowego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, firmy Pfizer i BioNTech rozpoczęły natychmiastową dystrybucję pierwszych dawek szczepionki w całej UE w oparciu o plan dystrybucji opracowany przez Komisję Europejską i warunki podpisanych umów. W listopadzie 2020 roku Pfizer i BioNTech zawarły z KE umowę na dostawę 200 mln dawek szczepionki przeciw COVID-19 w 2020 i 2021 roku, z możliwością zwiększenia tej liczby o dodatkowe 100 mln dawek na podstawie odrębnej decyzji stron. Dostawy rozpoczęły się w 2020 roku i będą realizowane etapami w 2021 roku, aby zapewnić sprawiedliwe i zgodne z podpisanymi umowami rozdysponowanie szczepionki w całej Unii Europejskiej.

Dawki szczepionki dla Europy będą produkowane w zakładach produkcyjnych BioNTech w Niemczech oraz

w zakładzie produkcyjnym firmy Pfizer w Puurs w Belgii.

Przewiduje się, że szczepienia w warunkach pandemii będą przeprowadzane szybko, a produkt nie będzie musiał być przechowywany w żadnej lokalizacji dłużej niż 30 dni. Aby zapewnić wysoką jakość produktu, firmy opracowały specjalnie zaprojektowane transportery na szczepionkę z kontrolą temperatury, które dzięki zastosowaniu suchego lodu są w stanie zapewnić przez długi czas odpowiednie warunki podczas jej transportu (–90°C do –60°C). Transporter utrzyma temperaturę przez 10 dni bez otwierania, co umożliwia przetransportowanie szczepionki do dowolnego miejsca na świecie. Po otwarciu transportera w punkcie szczepień, szczepionka może być dalej przechowywana w zamrażarce utrzymującej ultraniską temperaturę (–70°C ±10°C) do sześciu miesięcy lub tymczasowo w transporterze przez okres do 30 dni, pod warunkiem uzupełniania suchego lodu co pięć dni, zgodnie z instrukcją. Każdy transporter zawiera czujnik termiczny oraz moduł GPS, który nieprzerwanie rejestruje lokalizację i temperaturę każdej przesyłki szczepionek 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu w czasie transportu. Po rozmrożeniu, fiolkę ze szczepionką można bezpiecznie przechowywać do pięciu dni w lodówce (2–8°C).

Badanie fazy II/III W trwającym badaniu klinicznym fazy III szczepionki BNT162b2, opartej na zastrzeżonej technologii mRNA firmy BioNTech, wzięło udział ponad 44 tys. uczestników, z których zdecydowanej większości podano dwie dawki szczepionki.

Badanie fazy III zostało zaprojektowane jako randomizowane badanie z zastosowaniem metodologii ślepej próby wobec obserwatora, porównujące potencjalną szczepionkę i placebo w tak samo licznych grupach uczestników, mające na celu uzyskanie danych na temat bezpieczeństwa, odpowiedzi immunologicznej i skuteczności na potrzeby przeglądu rejestracyjnego. Główne punkty końcowe badania to zapobieganie COVID-19 u osób, które nie zostały zakażone SARS-CoV-2 przed szczepieniem oraz zapobieganie COVID-19 u wszystkich uczestników, niezależnie od tego, czy byli wcześniej zakażeni SARS-CoV-2. Drugorzędowe punkty końcowe obejmują zapobieganie COVID-19 o ciężkim przebiegu w tych gru-

nowe idee

pach. Przedmiotem badania jest również zapobieganie zarażeniu się SARS-CoV2, wirusem wywołującym COVID-19.

W najbliższych miesiącach zbierane będą szczegółowe dane z prowadzonego badania, między innymi dotyczące bezpieczeństwa długoterminowego szczepionki, czasu trwania ochrony, skuteczności przeciwko bezobjawowemu zakażeniu SARS-CoV-2 oraz bezpieczeństwa i immunogenności u młodzieży w wieku od 12 do 17 lat. Planowane są dodatkowe badania dotyczące stosowania szczepionki BNT162b2 u kobiet w ciąży, dzieci w wieku poniżej 12 lat oraz osób z grup podwyższonego ryzyka, np. osób z obniżoną odpornością.

Najważniejsze informacje dotyczące bezpieczeństwa • Nie należy podawać szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 osobom, u których występowały ciężkie reakcje alergiczne (np. wstrząs anafilaktyczny) na którykolwiek składnik szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19.

• W przypadku wystąpienia ostrej reakcji anafilaktycznej po podaniu szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 należy niezwłocznie rozpocząć odpowiednie leczenie w celu opanowania reakcji alergicznej.

• Osoby z obniżoną odpornością, w tym osoby przyjmujące leki immunosupre-

syjne, mogą wykazywać obniżoną odpowiedź immunologiczną na szczepionkę Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19.

• Szczepionka Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 może nie chronić wszystkich osób zaszczepionych.

• W badaniach klinicznych działania niepożądane u uczestników w wieku 16 lat i starszych obejmowały ból w miejscu wstrzyknięcia (84,1%), zmęczenie (62,9%), ból głowy (55,1%), ból mięśni (38,3%), dreszcze (31,9%), bóle stawów (23,6%), gorączkę (14,2%), obrzęk w miejscu wstrzyknięcia (10,5%), zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia (9,5%), nudności (1,1%), złe samopoczucie (0,5%) i powiększenie węzłów chłonnych (0,3%).

• Zgłaszano ciężkie reakcje alergiczne po podaniu szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 w ramach masowych szczepień przeprowadzanych poza badaniami klinicznymi.

Kolejne zdarzenia niepożądane, w tym również poważne, mogą się ujawnić wraz z coraz szerszym stosowaniem szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19.

• Brak jest wystarczających danych na temat szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 podawanej kobietom w ciąży, aby określić ryzyko szczepienia w czasie ciąży.

• Brak jest danych pozwalających ocenić wpływ szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19 na niemowlęta karmione piersią lub na produkcję/ wydzielanie mleka kobiecego.

• Brak jest danych na temat możliwości zastąpienia szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID 19 inną szczepionką przeciw COVID-19 w celu dokończenia cyklu szczepień. Osoby, które otrzymały jedną dawkę szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19, powinny otrzymać drugą dawkę szczepionki Pfizer-BioNTech przeciw COVID-19, aby zakończyć cykl szczepień.

• Podmioty wykonujące szczepienia muszą zgłaszać zdarzenia niepożądane do systemu dobrowolnego raportowania o niepożądanych odczynach poszczepiennych (VAERS).

• Podmioty wykonujące szczepienia powinny zapoznać się z dokumentem informacyjnym dotyczącym wymagań, informacjami dla przyjmujących szczepionkę/opiekunów oraz pełną wersją charakterystyki produktu leczniczego, przedstawiającą wymagania i wytyczne w zakresie dokonywania zgłoszeń zdarzeń niepożądanych i błędów przy podawaniu szczepionek w ramach EUA. Źródło: Pfizer i BioNTech, Ministerstwo Zdrowia

Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 „Celem strategicznym jest osiągnięcie poziomu zaszczepienia społeczeństwa umożliwiającego zapanowanie nad pandemią COVID-19 do końca 2021 roku, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.”

Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/3mRMMDN lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 12/2020

47

osoz world

Trapped By Popularity Bias And Irrelevant Priorities A biased strategy and half-baked priorities are the biggest threats to sustainable digitization in healthcare. Old unsolved problems were forgotten and replaced with alternative subjects that sound attractive and distract attention from real challenges.

Caught up in the interest bubble, we lose essential goals Popularity bias is a phenomenon caused by the popularity of a given topic and public interest in it. For example, when an increasing number of people are seeking medical help because they worry about specific symptoms, it does not necessarily mean that such symptoms are worsening in a large part of society. The real cause may be the fact that a given disease has been commonly discussed in the media or a famous person was diagnosed with it. It leads to a media spiral of interest, which in turn gives the impression that a particular topic is currently

48

OSOZ Polska 12/2020

very important. Bias caused by the popularity of certain issues can also concern the digitization in healthcare, as a result of which discussions on goals and priorities often border on populism and the center of gravity shifts to less important but more emotional topics.

Examples can be multiplied infinitively. Artificial intelligence, Big Data, smartwatches and bands that check health parameters, machine learning algorithms, mobile health applications, trends, and new products: all of this attracts attention. It is not surprising because it shows a vision of healthcare which we would all like to be our reality. These topics are

new and sound attractive. Since we are tired by longstanding and still unsolved problems, it is easier for us to focus on a utopian future with theoretical problems that are easier to accept.

In the meantime, there is a lot of dirty work to be done. It is necessary to fix the things that do not work but are indispensable for our future healthcare vision to come to life. We must make it possible to exchange medical data, ensure cybernetic security and equip hospitals with adequate IT infrastructure. But these issues have been discussed many times and bore many people.

AI cannot replace doctors yet, but we like to talk about it The future is fascinating because it is undiscovered. We ask ourselves questions about the doctorâ&#x20AC;&#x2122;s role in a healthcare system based on artificial intelligence that can diagnose patients and make clinical decisions. We wonder how we could

osoz world

program an autonomous car to make ethically justified decisions in critical situations. These challenges are merely exciting and provoke discussions. They are also needed because early innovators initiate essential changes that are then implemented on a mass scale.

Popularity bias is not a problem, but it may turn into one. It is not about regulating the public debate in any way or assessing the significance of information, but rather about being aware of this phenomenon’s existence. It should encourage us to review strategic challenges and, most importantly, think whether the priorities we accepted had been appropriately defined. One of the many adverse side effects of popularity bias is the adoption of irrelevant success criteria. An example may be mobile applications developed by public institutions, whose adaptation to the market is often measured with the number of downloads rather than health effects or their actual use by patients.

In this case, we are dealing with vanity measures. They include eagerly published statistics with the number of users on websites that give access to electronic health records, with the aim to prove the success of the entity responsible for the implementation of a given IT solution. It is more challenging to determine what follows from this number of users and the results do not always support the rhetoric of success, which is adopted in advance.

The popularity and media presence of digitization has significantly increased in recent years, which means that it is at risk of being caught up in irrelevant topics, especially because we are still at its primary and the most difficult stage, i.e., laying the foundations.

Today, it is not crucial whether artificial intelligence will replace doctors, but rather whether regional hospitals have adequate financial resources to invest in IT systems and keep up with the leading university hospitals in terms of digitization; or whether a doctor treating patients in a small town has the resources required to offer their patients tools as modern as those used by doctors from private clinics. According to a study “Benchmarking Deployment of eHealth among General Practitioners,” conducted in 2018 and commissioned by the European Commission, fewer than 50% of general practitioners can exchange their patients’ medical data with other medical facilities (with significant differences between individual countries). Only 8% of

» When the success of mobile health apps’ is measured by the number of downloads, it’s just vanity measure.«

doctors have access to this functionality when necessary, to send documentation to a facility in another country. 40% of patients can make appointments online, whereas 20% can check laboratory test results on the Internet.

In e-health, you need to take one step back to take two steps forward When it comes to the digitization of healthcare systems, we should focus on the necessary infrastructure so that every doctor and every medical facility has access to the same digital capabilities.

We do not need fireworks; it is enough to provide equal digital opportunities and a uniform base. To do that, we need to make substantial structural investments and spend billions on fast Internet, IT systems, data security systems, and staff training. The digitalization in healthcare needs to focus on the fundamental issues of interoperability, a well-thought-out legal framework supporting the development of innovation, and a safe and trusted information exchange system. It is necessary to provide equal opportunities in access to e-health benefits and make a shift to a standardized digital form of all the collected medical data. When the ba-

sic infrastructure is built, we can move on to other priorities.

Regarding the digitization of healthcare systems, we cannot jump from one stage to another without completing the previous one. Such unsustainable development is what we are witnessing now: we are thinking about the coordination of healthcare services and the personalization of treatment, even though data is still stored in the locations in which it was generated (silos), which means that it is impossible to create a list of interactions between drugs prescribed to a given patient by different doctors. Moreover, tests are still doubled, which means that financial resources are wasted, whereas care is scattered and far from coherent.

Not to mention ambitious plans to move away from a healthcare system focused on treating patients in favor of a system that puts prevention at the center of its attention. We cannot save on these priorities.

Laying the foundations of e-health is an ungrateful task, especially for politicians, who expect a quick return on their decisions, reflected by social popularity during their 4-year term of office. Europe and the Member States are developing artificial intelligence strategies. They have already started to outdo each other in plans, even though the idea of using AI in healthcare is still in its infancy. Instead of, or in parallel with, making daring plans that are far ahead, we should announce great plans for the provision of equal digital opportunities. This challenge does not sound attractive. It will not become trendy and praised. Still, today it is a question of responsibility for what the digitalization in healthcare will look like in a few years and what benefits it will offer us. Otherwise, we will be stuck in an alternative reality based on popularity bias. 

Popularity bias means the admission of patients to some practices, institutions or procedures (surgery, autopsy) is influenced by the interest stirred up by the presenting condition and its possible causes (Sackett 1979)

OSOZ Polska 12/2020

49

osoz world

Endless Benefits Vs. Huge Risks: AI And Health At Workplace Workers believe that AI could improve safety, help reduce mistakes and limit routine work. Key conclusions from the Digital Health Society Virtual Summit.

It is not about the technology but rather how it is used – it seems to be the most crucial issue related to the implementation of AI for health and wellbeing at the workplace, which the five experts that participated in the Digital Health Society Virtual Summit’s panel agreed to. There are enormous benefits from applying AI-based solutions to monitor workers’ health and prevent accidents or, currently, the spread of COVID-19. Still, there are also considerable risks of misuse (if not even abuse). Those vary from privacy concerns, gender or racial prejudice, or the basic bias based on the low quality of data, data collection with inadequate tools, or the imbalance in power between employer and employees. Such risks should and can be limited to benefit from the opportunities AI solutions bring fully.

And those seem to be endless. According to the recent Deloitte and MedTech Europe report, implementing AI in European healthcare systems could save from 380,000 to 403,000 lives annually or €170.9 to 212.4 billion per year. Moreover, as the paper “Working through COVID-19 and its aftermath” publis-

50

OSOZ Polska 12/2020

hed by Horizon 2020 SmartWork project presented, the AI solutions developed for different scenarios might be particularly useful in the era of pandemic and in the longer perspective.

However, the report on occupational safety and health for EU-OSHA reminds us of all kinds of risks. People would prefer AI in the workplace as an on-demand helper rather than as a manager, co-worker, or proactive assistant. If appropriately applied, workers believe that AI could improve safety, help reduce mistakes and limit routine work.

The “if applied properly” mentioned above is the critical differentiator. With the technologies based on personal data – often sensitive ones as health-related data of various kinds – we need to ensure that the solutions are safe, secure, follow the legal standards when it comes to privacy, and at the same time put the individual’s control over their data, and their wellbeing in the center. According to the experts participating in the panel at DHSS, in practice, this means: • Developing ethical standards and policy frameworks to build trust and foster the adoption of AI in healthcare in

conjunction with the working environment; • Securing access to the high-quality data by building data policies and infrastructure to foster access and interoperability of the harmonized data; • Respecting the employees’ rights to privacy and confidentiality by making sure the data is collected correctly and used meaningfully and in compliance with their fundamental human rights and informed consent; • Improving explainability and accountability and digital literacy among all stakeholders involved, from the decision-makers to the employers to the employees.

This is a call for a holistic approach to AI that goes beyond technology only and includes ethical implementation, usercentricity, cross-sectoral policies, and limiting the risks to capitalize on the benefits of the new technologies.  Authors: Karolina Mackiewicz, Carina Dantas, European Connected Health Alliance The panel discussion took place at the Digital Health Society Summit on 18 November. It was hosted by the ECHAlliance and Horizon 2020 SmartWork project, which develops a suite of smart services, building a Worker-Centric AI System for workability sustainability. The panel was moderated by Karolina Mackiewicz, Senior International Projects Manager at ECHAlliance.

systemy i sprz ę t

E-skierowanie w systemie informatycznym KS-SOMED

Apteka internetowa na platformie papin.pl

Szkolenie dla medycyny

Szkolenie dla farmacji

Od 8 stycznia 2021 roku, lekarze mają obowiązek wystawiania skierowań w formie elektronicznej.

Zespół KAMSOFT udostępnił tę możliwość w systemie KS-SOMED w styczniu 2019 r., dzięki czemu użytkownicy mogli zapoznać się i korzystać z funkcjonalności dużo wcześniej.

E-skierowanie jest to kolejny elektroniczny dokument wprowadzony po e-recepcie. Pozwala ograniczyć pojawiające się w wersji papierowej błędy i eliminuje problem nieczytelnych zapisów.

Ponadto ogromnym atutem e-skierowania jest możliwość wystawienia go i przekazania pacjentowi w sposób zdalny.

Coraz więcej aptek dostrzega konieczność funkcjonowania w sferze on-line. Jednak utworzenie platformy e-commerce wiąże się ponoszeniem wysokich kosztów, a także dużą liczbą formalności. Rozwiązaniem tego problemu jest papin.pl – platforma umożliwiająca uruchomienie przez apteki sprzedaży internetowej. Pozwala ona zarówno na sprzedaż leków, jak i ich rezerwację on-line. Pacjent ma możliwość opłaty zamówienia i wybrania sposobu dostawy. W ramach papin.pl apteka otrzymuje dedykowaną stronę www, tzw. subdomenę, na której pacjent wygodnie wyszuka i zamówi leki, poruszając się wyłącznie w obrębie danej apteki, bez możliwości odniesienia do innych aptek. Aptekę internetową można prowadzić również na własnej domenie.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak wystawić e-skierowanie; • Jak wygląda praca z e-skierowaniem; • Jak zarządzać e-skierowaniami.

Wejdź na stronę bit.ly/3nW7vaX

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak działa serwis papin.pl; • Jakie są główne korzyści dla aptek działających na platformie; • Jak skonfigurować usługę w Serwisie Apteki.

Wejdź na stronę bit.ly/38JX9EI

52

OSOZ Polska 12/2020

systemy i sprz ę t

Aplikacja mobilna Wizyta Pielęgniarska – pracuj wygodnie z każdego miejsca

LekarzeBezKolejki.pl – Rezerwacja wizyty lekarskiej

Szkolenie dla pielęgniarek

LekarzeBezKolejki.pl to serwis, który każdego miesiąca odwiedza ponad 2,5 miliona pacjentów, szukających lekarza w okolicy oraz najszybszego terminu wizyty. To idealne miejsce, by dotrzeć do nowych pacjentów i wzmocnić zainteresowanie oferowanymi usługami. W ramach serwisu pacjent ma możliwość rezerwacji wizyty prywatnej lub wizyty finansowanej przez NFZ, zarówno do lekarza rodzinnego, jak i do specjalisty. W ten sposób można zarezerwować wizytę osobistą, poradę on-line lub poradę telefoniczną. Ponadto, już na etapie rezerwacji istnieje opcja szybkiego, wygodnego i bezpiecznego opłacenia usługi. W ramach serwisu pacjent może także złożyć zamówienie na receptę na kontynuację leczenia.

Aplikacje mobilne coraz częściej znajdują zastosowanie w medycynie. Korzystanie z rozwiązań mobilnych to wymierne korzyści zarówno dla pacjentów jak i personelu medycznego. Wizyta Pielęgniarska to aplikacja dedykowana dla pielęgniarek, która pozwala na elektroniczną wymianę danych medycznych z systemami w przychodni lub gabinecie lekarskim. Współpracuje z systemami dziedzinowymi: KS-SOMED, KS-PPS oraz SERUM. Pielęgniarka korzystająca z aplikacji ma dostęp do harmonogramu wizyt i kartoteki pacjenta z każdego miejsca i o każdej porze. Podczas wizyty, za pomocą aplikacji mobilnej pielęgniarka może wprowadzić zalecenia i wygenerować elektroniczną dokumentację medyczną.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak aplikacja Wizyta Pielęgniarska wspiera pracę pielęgniarek; • Poznasz główne zalety korzystania z aplikacji.

Szkolenie dla pacjentów

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są najważniejsze funkcjonalności serwisu lekarzebezkolejki.pl; • Jak krok po kroku umówić wizytę do lekarza.

Wejdź na stronę bit.ly/34RnEXE

Wejdź na stronę bit.ly/3aOlR9S

OSOZ Polska 12/2020

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

FELIETON Co przyniesie rok 2021?

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (listopad 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (listopad 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (listopad 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Leki na depresję

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Co przyniesie rok 2021?

Najtrudniejszy, najdziwniejszy, najbardziej nieprzewidywalny – różnie określa się rok 2020 –dobiegł końca. Jaki będzie 2021 w ochronie zdrowia i farmacji?

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Z „nową, kowidową rzeczywistością” już się oswoiliśmy, ale jej nie akceptujemy. Powoduje zmęczenie, lęki i obawy, wypalenie zawodowe, przygnębienie, erozję tradycyjnych metod budowania i podtrzymywania więzi. Negatywnie wpływa na biznes, nawet w branżach, które – teoretycznie – powinny sobie świetnie radzić. Na przykład branża medyczna. Tak nie jest.

Czy są plusy pandemii? Na pewno przyspieszenie informatyzacji w wielu obszarach, a może i więcej pokory w społeczeństwie. Nie pretenduję tu do szczegółowego i kompletnego opisu oddziaływania pandemii. Czas, w którym się znajdujemy jest też (formę „jest”,

a nie „będzie” traktuję, ze względu na cykl wydawniczy, jako bardziej właściwą) początkiem nowego roku. Roku, który niesie wiele nadziei – że szczepionka pomoże zwalczyć epidemię, że wkrótce nabędziemy odporności stadnej, że gospodarka wracać będzie do normy, że – w końcu – będziemy „ze sobą” realnie, a nie wirtualnie.

Co może być najbardziej istotne na rynku ochrony zdrowia? Przedstawiam krótki, subiektywny przegląd zagadnień.

Każde z nich może mieć znaczący wpływ na nasze życie zawodowe i prywatne.

Odroczony efekt zdrowotny pandemii (OEZ) Zmagając się z pandemią, rzadziej leczymy i diagnozujemy inne choroby np. nadciśnienie, hipercholesterolemię. Na-

dal nie wykonywane jest 100% planowych zabiegów. Efektem OEZ będzie relatywnie gorszy stan zdrowia społeczeństwa, które się nadal starzeje. Osoby aktualnie bez diagnozy i leczenia będą miały choroby w większym stopniu zaawansowania. Konsekwencje: paradoksalny wzrost wartości rynku aptecznego i szpitalnego, wzrost ilości świadczeń i konieczność ich sfinansowania, wzrost znaczenia negatywnych kosztów np. takich jak absencjonizm, prawdopodobnie konieczność zwiększenia kontraktowania w niepublicznej służbie zdrowia

Rewolucji informatycznej ciąg dalszy E-recepta i teleporada to tylko najbardziej widoczne elementy systemów informatycznych, które pomogły nam przetrwać w pandemii. Wdrażane e-skierowanie, budowa EDM i rejestrów medycznych daje wielką nadzieję na racjonalizację zarządzania systemem ochrony zdrowia w najbardziej rozsądny sposób – czyli, przez likwidację np. dublowania planowania i wydatków, optymalizację kolejkowania i lepszą responsywność

OSOZ Polska 12/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY

analityczną w budowaniu i zaspokajaniu map potrzeb zdrowotnych. W mikro-skali i dla biznesu, to zestaw narzędzi do prowadzenia biznesu (np. w aptekach) w sposób bardziej rentowny, bez konieczności inwestycji w kolejne środki trwałe czy dodatkowy personel. Wszyscy oswoiliśmy się z brakiem papieru i zaufaliśmy, że „maszyny” mogą coś robić za nas lub przynajmniej nam pomóc. Czasami lepiej niż pomaga nam nasz własny „nos”.

Bezpieczeństwo lekowe, refundacja Chyba już nie da się uniknąć dużych zmian – zarówno w materii dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej, zmian we współpracy Regulatora z przemysłem farmaceutycznym (dawniej RTR, teraz Bezpieczeństwo Lekowe), ale także w konkretyzacji zasad Opieki Farmaceutycznej czy refundacji aptecznej i hurtowej (tabelka marż degresywnych oraz stałe marże hurtowe). W przemyśle farmaceutycznym, łańcuchu dystrybucji i farmaceutach tkwi olbrzymi, nie

» Wdrażane e-skierowanie, budowa EDM i rejestrów medycznych daje wielką nadzieję na racjonalizację zarządzania systemem ochrony zdrowia w najbardziej rozsądny sposób.« do końca wykorzystany potencjał, którego uruchomienie może bardzo pomóc nie tylko w budowaniu bezpieczeństwa lekowego, ale także łagodzeniu efektu niedostatecznej liczby profesjonalistów medycznych.

Biała księga zdrowia Realizacja tego pomysłu bardzo by pomogła w planowaniu i wdrażaniu zmian w obszarze ochrony zdrowia. A pomysł jest prosty i polega na przeprowadzeniu bardzo dużych badań przesiewowych, które mogłyby służyć nie tylko profilaktyce, ale także zidentyfikowaniu „stanu zdrowia społeczeństwa”. Trochę na kształt powszechnego spisu narodowego czy cenzusowych badań socjologicznych. To, co bardzo ważne – bardzo duża część danych jest już zebrana w rozmaitych rejestrach i bazach danych prowadzonych chociażby przez NFZ. To, czego może brakować, a czego w tych bazach nie ma: informacja o tych, którzy są lub będą chorzy, a nikt o tym jeszcze nie wie. Życzę Państwu Wspaniałego – w każdym sensie – 2021 roku. Bez żadnej „…demii”.  Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl 56

OSOZ Polska 12/2020

MONITOR ZDROWOTNY

R ankingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Listopad 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w listopadzie 2020

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

5

ELIQUIS

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

VIATRIS

10

BERLIN-CHEMIE

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI HASCO - LEK

7

TEVA

8

PROCTER & GAMBLE

9

BAYER

10

RECKITT BENCKISER

6

FOSTEX

7

BISOCARD

8

GLUCOPHAGE

9

ATORIS

10

INS. NOVORAPID

1

IBUPROM

2

APAP

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE OLEOFARM N.P.ZDROVIT OLIMP LABS SIEĆ SYNOPTIS POLPHARMA AUROVITAS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM PERRIGO IRENA ERIS ZIAJA POLPHARMA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE PIERRE FABRE NAOS GALDERMA

         

LEKI OTC

         

3

GRIPEX

4

NEOSINE

5

RUTINOSCORBIN

6

VOLTAREN

7

MAGNE-B6

8

ASPIRIN

9

THERAFLU

10

ESSENTIALE

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA D-VITUM BEBILON NUTRIDRINK NUTRAMIGEN VITRUM MOLEKIN DICOFLOR NEOCATE RUTINACEA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

6

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w listopadzie 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA ELUDRIL CETAPHIL DERMEDIC AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 12/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiologiczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W listopadzie W ODNIESIENIU DO października

94 168 zł

82 839 zł

10 804 zł

7562 zł

532 zł

445 zł

październik

listopad

październik

listopad

październik

listopad

–11 328 zł

–12,03%

–3242 zł

–30,00%

–87 zł

–16,38%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

993 328 zł

83 615 zł

85 565 zł

10 448 zł

7 977 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

10 642 zł

1,08%

1950 zł

2,33%

–2471 zł

–23,65%

listopad WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 68 420 zł Opolskie 68 569 zł Warmińsko-Mazurskie 71 172 zł

Śląskie 6 227 zł Podkarpackie 6 369 zł Małopolskie 6 457 zł

Opolskie 332 zł Podkarpackie 336 zł Kujawsko-Pomorskie 349 zł

Wielkopolskie 93 449 zł Łódzkie 93 969 zł Mazowieckie 98 296 zł

Wielkopolskie 8 638 zł Lubuskie 8 677 zł Mazowieckie 8 890 zł

Lubuskie 494 zł Zachodniopomorskie 499 zł Mazowieckie 533 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 816 961 zł Opolskie 833 786 zł Warmińsko-Mazurskie 883 125 zł

Podkarpackie 71 202 zł Śląskie 72 255 zł Opolskie 72 765 zł

Opolskie 5 955 zł Kujawsko-Pomorskie 6 004 zł Podlaskie 6 282 zł

Łódzkie 1 115 539 zł Wielkopolskie 1 124 123 zł Mazowieckie 1 164 120 zł

Lubuskie 94 965 zł Wielkopolskie 95 056 zł Mazowieckie 103 088 zł

Lubuskie 8 972 zł Dolnośląskie 8 986 zł Mazowieckie 9 494 zł

listopad WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Lubuskie -14 936 zł Małopolskie -14 588 zł Łódzkie -13 624 zł

Małopolskie -4 587 zł Podkarpackie -3 708 zł Mazowieckie -3 592 zł

Mazowieckie -106 zł Dolnośląskie -102 zł Pomorskie -101 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W listopadzie W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 12/2020

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiologiczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

» W listopadzie,

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

po październikowym wzroście, ogólne koszty leczenia spadły.«

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 12/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiologiczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

60

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

OSOZ Polska 12/2020

dane bieżące

prognoza

» Po rekordowym paź-

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

dzierniku, listopadowe koszty leczenia grypy i przeziębienia były znacznie niższe.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiologiczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ

» Listopadowe koszty

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ

leczenia alergii należą do najniższych w roku 2020.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 12/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków listopad | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO października

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,93 zł

24,96%

234 tys. zł

3500

–32 tys. zł

–610

0,20 zł

(

(

*

*

–0,06%

*

(

(

*

2,14 zł

PROGNOZA NA

luty

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 12/2020

(

suplementy

INNE

(

*

56,46% 23,66% 11,03% 8,86%

*

*

(

(

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

24,18% 0,47%

Tegoroczny luty zapowiada się inny od poprzednich. Wiemy już, że nie będzie ferii zimowych w tym czasie. Nie wiemy, czy będą otwarte szkoły. W takim okresie niepewności ciężko prognozować poziom sprzedaży. Podjęliśmy się jednak tego zadania. Według naszych prognoz, obrót w statystycznej aptece wyniesie 230 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w listopadzie 2020 roku wyniósł 234 tys. zł. W porównaniu z październikiem 2020 roku był o 32 tys. zł niższy (–12,0%). Jednocześnie był o 9,5 tys. zł wyższy (4,2%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,2 mld zł. Oznacza to spadek o 441 mln zł (12,3%) w stosunku do października 2020 roku oraz wzrost o 26 mln zł (0,8%) w stosunku do listopada 2019 roku. Udział refundacji stanowił 24,18% (+0,48 p.p. w porównaniu z październikiem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 763 mln zł (–10,5%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,7685 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 5,8% (+151 tys. zł) oraz wzrost o 19,3% (+ 448,5 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

62

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

66,86 zł

*

maceutyczny osiągnie wartość 37,7 mld zł. To odpowiednio o 529 mln zł więcej (+1,4%) niż w 2019 roku oraz o 3,1 mld zł więcej (+9,0%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,4 mld zł, co będzie stanowiło 24,82% całkowitego obrotu aptecznego.

W listopadzie sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 75,3 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 53,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 103,6 tys. zł. W porównaniu z październikiem 2020 roku, we wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 8,7 tys. zł (–10,4%), dla sprzedaży leków wydawanych na re-

cepty pełnopłatne 5,6 tys. zł (–9,6%), z kolei dla sprzedaży odręcznej 17,6 tys.

(–14,5%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,01 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 717,24 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,4 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (10 828 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – środa (7 660 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 3 168 zł.

W listopadzie 2020 roku, w stosunku do października 2020 roku, we wszystkich kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. Największy w przypadku leków przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy oraz leków on-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

kologicznych. Najmniejszy – dla produktów endokrynologicznych.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku leków na układ oddechowy, leków przeciwzakaźnych oraz produktów na przewód pokarmowy i metabolizm. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W listopadzie średnia marża apteczna wyniosła 24,96%. To o 0,06 p.p. mniej niż w październiku 2020 roku oraz o 0,42 p.p. więcej niż w listopadzie 2019 roku.

Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,65% (+0,03 p.p. w stosunku do października 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,83% (+0,36 p.p. w stosunku do października 2020), natomiast dla produktów OTC – 29,24% (–0,26 p.p. w stosunku do października 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,81%. Będzie to odpowiednio o 0,01 p.p. więcej niż w 2019 roku oraz o 0,19 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,96% (–0,25 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,30% (+0,11 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 29,06% (–0,01 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w listopadzie 2020 roku wyniosła 22,93 zł.

Cena ta w porównaniu do października 2020 roku wzrosła o 20 groszy. Porównując ją do ceny z listopada 2019 obserwujemy wzrost o 1,02 zł. W dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 29,19 zł (+0,07 zł). Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty – 17,76 zł (+0,4 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne średnia cena za opakowanie nie zmieniła się i wyniosła 29,51 zł.

W listopadzie statystyczną aptekę odwiedziło 3500 pacjentów (spadek o 610 pacjentów w stosunku do października 2020). 2850 osób zakupiło produkty OTC, 820 – leki refundowane, a 750 – leki wydawane na recepty pełnopłatne.

Największy ruch w statystycznej aptece panował w pierwszym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 1 a 7 listopada. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2020

listopad 2019

ƐƒƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2020

listopad 2019

ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,31% układ moczowo-płciowy 4,17% i hormony płciowe

13,55% przewód pokarm. i metabolizm

8,62% układ oddechowy 1,89% narządy zmysłów 3,91% leki przeciwzakaźne 0,27% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,44% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

12,1% układ sercowo-naczyniowy

5,27% krew i układ krwiotwórczy 1,14% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 2,81% dermatologia

varia 10,74%

11,61% centralny układ nerwowy

nieokreślona 17,16%

OSOZ Polska 12/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

Ə

ƑƏƐƖ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƒƑ

ƕķƓƑ

ƕķƓƓ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑѶ

ƕķƒƓ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵ

refundacja

ƕķѵƐ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 12/2020

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w listopadzie ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

897 osoby. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 listopada (833 osoby), 22–28 listopada (805 osób), 8–14 listopada (799 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 12.00– 13.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 66,86 zł. To o 2,14 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 9,29 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 50,59 zł zapłacił pacjent, a 16,17 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z październikiem 2020 wzrosła o 5,4%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 2,7% (+1,31 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 91,77 zł (z czego 23,91 zł to zapłata pacjenta, a 67,86 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 70,93 zł, a dla produktów OTC – 36,36 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 62,09 zł. Z kwoty tej 46,08 zł zapłaci pacjent, a 15,41 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 68,12 zł, produktów OTC – 33,41 zł, a leków refundowanych – 92,03 zł (z czego 23,67 zł to zapłata pacjenta, a 68,36 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2020

listopad 2019

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2020

listopad 2019

ƐƏƏƏ

»W listopadzie statystyczną aptekę odwiedziło 3500 pacjentów, o 610 pacjentów w stosunku do października 2020.«

ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ Ѵbv|or-7-

ѶŋƐƓ Ѵbv|or-7-

ƐƔŋƑƐ Ѵbv|or-7-

ƑƑŋƑѶ Ѵbv|or-7-

ƑƖŋƒƏ Ѵbv|or-7-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

listopad 2020

listopad 2019

listopad 2020

listopad 2019

132 113

128 762

56,46%

57,36%

Lek - OTC

55 356

51 550

23,66%

22,96%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

25 803

21 902

11,03%

9,76%

Pozostałe

20 728

22 286

8,86%

9,93%

Lek - RX

OSOZ Polska 12/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za listopad 2020 listopad 2020

zmiana w stosunku do (%) października 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

listopada 2019

października 2020

stycznia 2020

listopada 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

234,0

-12,0%

-5,3%

4,2%

-32,0

-13,0

9,5

cały rynek apteczny

3 155 022

-12,3%

-7,8%

0,8%

-441 298,0

-268 151,0

25 941,0

statystyczna apteka

75,3

-10,4%

-5,9%

-0,6%

-8,7

-4,7

-0,5

cały rynek apteczny

1 014 664

-10,6%

-8,4%

-3,9%

-120 404,7

-93 441,0

-40 755,4

statystyczna apteka

53,2

-9,6%

-4,1%

4,9%

-5,6

-2,3

2,5

cały rynek apteczny

717 242

-9,8%

-6,7%

1,5%

-77 923,6

-51 447,8

10 724,4

statystyczna apteka

103,6

-14,5%

-5,3%

7,5%

-17,6

-5,8

7,3

cały rynek apteczny

1 397 095

-14,7%

-7,9%

4,0%

-241 299,2

-119 938,9

54 057,2

statystyczna apteka

56,6

-10,3%

-5,9%

-0,9%

-6,5

-3,5

-0,5

cały rynek apteczny

762 839

-10,5%

-8,5%

-4,2%

-89 522,3

-70 471,2

-33 039,7

w całkowitym obrocie

24,18%

2,0%

-0,7%

-4,9%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

73,94%

0,1%

0,1%

-0,4%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,93 zł

0,9%

4,4%

4,6%

0,2

1,0

1,0

dla leków z list refundacyjnych

29,19 zł

0,2%

2,3%

2,2%

0,1

0,7

0,6

dla leków z recept pełnopłatnych

29,51 zł

0,0%

8,2%

9,3%

0,0

2,2

2,5

dla produktów bez recepty (OTC)

17,76 zł

0,4%

3,6%

5,1%

0,1

0,6

0,9

3 500

-14,8%

-19,7%

-10,3%

-610,0

-860,0

-400,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

820

-11,8%

-16,3%

2,5%

-110,0

-160,0

20,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

750

-9,6%

-15,7%

-9,6%

-80,0

-140,0

-80,0

2 850

-15,4%

-19,5%

-11,2%

-520,0

-690,0

-360,0

ogółem

24,96%

-0,2%

0,9%

1,7%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,65%

0,2%

-0,5%

-1,4%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,83%

1,7%

4,9%

2,0%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,24%

-0,9%

0,4%

1,7%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

66,86 zł

3,3%

18,0%

16,1%

2,1

10,2

9,3

Wartość zapłaty przez pacjenta

50,69 zł

2,7%

18,3%

18,1%

1,3

7,8

7,8

Wartość dopłaty refundatora

16,17 zł

5,4%

17,2%

10,4%

0,8

2,4

1,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

91,77 zł

1,7%

12,5%

-3,0%

1,5

10,2

-2,9

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

23,91 zł

1,5%

12,2%

-1,8%

0,4

2,6

-0,4

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

67,86 zł

1,7%

12,6%

-3,5%

1,1

7,6

-2,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

70,93 zł

0,1%

13,8%

16,1%

0,1

8,6

9,9

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

36,36 zł

1,1%

17,6%

21,1%

0,4

5,4

6,3

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 768,5 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6%

66

OSOZ Polska 12/2020

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do listopada 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 768,5

5,8%

19,3%

151,0

448,5

2 532,5

6,7%

20,3%

158,0

426,5

37 701 333,0

1,4%

9,0%

529 115,5

3 118 239,0

34 528 785,0

2,2%

9,8%

731 594,5

3 082 931,0

910,5

2,1%

11,5%

19,0

93,6

832,2

2,5%

11,5%

20,1

86,1

12 398 586,6

-2,1%

1,8%

-261 395,7

220 852,5

11 345 778,1

-1,8%

1,8%

-210 934,2

205 992,8

616,6

5,4%

22,4%

31,5

112,8

566,1

6,5%

23,3%

34,4

106,9

8 395 787,4

1,1%

11,8%

88 339,3

886 671,1

7 717 841,7

2,0%

12,6%

151 316,2

861 242,0

1 219,6

8,8%

24,2%

98,8

237,8

1 114,0

10,1%

26,0%

101,8

229,6

16 609 488,1

4,3%

13,5%

690 532,9

1 974 913,4

15 189 622,3

5,4%

15,0%

779 609,7

1 982 858,3

687,1

2,7%

14,7%

18,3

87,9

628,1

3,1%

14,8%

18,9

81,0

9 356 486,1

-1,5%

4,8%

-141 123,7

424 790,1

8 563 349,1

-1,2%

4,8%

-105 417,2

395 153,1

0,2

-2,9%

-3,9%

0,0

0,0

0,2

-3,3%

-4,5%

0,0

0,0

0,7

0,5%

2,5%

0,0

0,0

0,7

0,6%

2,6%

0,0

0,0

21,9

3,1%

5,1%

0,6

1,1

21,9

3,3%

3,6%

0,69

0,75

29,5

2,5%

5,4%

0,7

1,5

29,2

2,2%

4,1%

0,63

1,15

29,2

8,6%

15,1%

2,3

3,8

29,5

9,3%

15,0%

2,51

3,85

17,7

3,8%

12,3%

0,7

1,9

17,8

5,1%

10,2%

0,87

1,64

44 585,1

-4,5%

1,8%

-2 124,9

775,1

40 520,0

-4,6%

1,6%

-1 960,0

650,0

9 893,2

4,8%

15,2%

453,2

1 303,2

9 040,0

6,5%

15,2%

550,0

1 190,0

9 050,4

-5,5%

1,1%

-529,6

100,4

8 260,0

-5,3%

1,1%

-460,0

90,0

36 508,2

-5,4%

0,0%

-2 101,8

8,2

33 130,0

-5,8%

-0,1%

-2 030,0

-40,0

0,2

0,5%

-0,8%

0,0

0,0

0,2

0,8%

-0,5%

0,0

0,0

0,2

-1,3%

1,5%

0,0

0,0

0,2

-1,3%

1,7%

0,0

0,0

0,2

0,5%

-7,0%

0,0

0,0

0,2

1,5%

-6,7%

0,0

0,0

0,3

0,0%

-1,5%

0,0

0,0

0,3

0,5%

-1,0%

0,0

0,0

62,09 zł

10,8%

17,3%

6,1

9,1

62,50 zł

11,8%

18,3%

6,6

9,7

46,68 zł

11,9%

18,9%

5,0

7,4

47,00 zł

13,1%

20,2%

5,4

7,9

15,41 zł

7,6%

12,7%

1,1

1,7

15,50 zł

8,1%

13,0%

1,2

1,8

92,03 zł

-2,5%

-3,2%

-2,4

-3,1

92,05 zł

-3,8%

-3,1%

-3,6

-3,0

23,67 zł

-3,9%

-9,7%

-1,0

-2,5

23,67 zł

-5,3%

-9,7%

-1,3

-2,6

68,36 zł

-2,1%

-0,8%

-1,4

-0,5

68,39 zł

-3,2%

-0,6%

-2,3

-0,4

68,12 zł

11,5%

21,0%

7,1

11,8

68,54 zł

12,4%

21,9%

7,6

12,3

33,41 zł

15,1%

24,2%

4,4

6,5

33,63 zł

16,8%

26,1%

4,8

7,0

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 37,76 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,36 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 1 do 2% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: spadek -2 do -1% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 12/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

609,66

0,07

35870,23

0,15

8199,41

0,05

27670,82

0,49

0,23

0,77

1146,24

31,29

58,84

2. U-30

427,03

0,05

18590,43

0,08

7694,77

0,04

10895,66

0,19

0,41

0,59

737,52

25,21

43,53

3. U-50

229,18

0,03

5847,64

0,02

3358,93

0,02

2488,72

0,04

0,57

0,43

302,88

19,31

25,52

4. U-BEZPŁATNY

22,37

0,00

2047,17

0,01

138,13

0,00

1909,04

0,03

0,07

0,93

62,02

33,01

91,51

5. INWALIDA WOJENNY

10,90

0,00

679,74

0,00

0,01

0,00

679,73

0,01

0,00

1,00

20,57

33,04

62,37

0,16

0,00

5,80

0,00

1,00

0,00

4,81

0,00

0,17

0,83

0,30

19,65

35,18

10,08

0,00

322,66

0,00

57,08

0,00

265,58

0,00

0,18

0,82

16,93

19,06

32,01

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

20,11

40,22

223,07

0,03

11004,28

0,05

0,01

0,00

11004,27

0,19

0,00

1,00

410,16

26,83

49,33

3,62

0,00

887,10

0,00

159,59

0,00

727,52

0,01

0,18

0,82

7,69

115,36

245,21

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

13,58

0,00

1929,91

0,01

998,75

0,01

931,15

0,02

0,52

0,48

51,03

37,82

142,08

12. PEŁNOPŁATNE

1283,06

0,15

53196,00

0,23

53195,97

0,30

0,03

0,00

1,00

0,00

1823,27

29,18

41,46

13. ODRĘCZNA

5609,84

0,66

103619,00

0,44

103618,55

0,58

0,45

0,00

1,00

0,00

6498,05

15,95

18,47

14. RAZEM

8442,54

1,00

234000,00

1,00

177422,18

1,00

56577,82

1,00

0,76

0,24

11076,66

21,13

27,72

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

634,51

0,07

36302,39

0,16

8183,81

0,05

28118,58

0,49

0,23

0,77

1186,49

30,60

57,21

2. U-30

445,37

0,05

18768,24

0,08

7688,62

0,04

11079,62

0,19

0,41

0,59

752,86

24,93

42,14

3. U-50

226,93

0,03

5686,60

0,02

3250,47

0,02

2436,13

0,04

0,57

0,43

296,76

19,16

25,06

4. U-BEZPŁATNY

22,72

0,00

1986,48

0,01

139,26

0,00

1847,22

0,03

0,07

0,93

62,98

31,54

87,43

5. INWALIDA WOJENNY

11,83

0,00

714,00

0,00

0,41

0,00

713,59

0,01

0,00

1,00

21,98

32,49

60,37

0,17

0,00

5,66

0,00

0,93

0,00

4,73

0,00

0,16

0,84

0,30

19,17

32,61

10,52

0,00

325,20

0,00

54,61

0,00

270,59

0,00

0,17

0,83

17,20

18,91

30,90

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

15,15

25,32

233,34

0,03

11003,68

0,05

6,11

0,00

10997,56

0,19

0,00

1,00

413,35

26,62

47,16

3,59

0,00

858,60

0,00

125,52

0,00

733,07

0,01

0,15

0,85

7,45

115,32

238,88

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,36

0,00

1837,67

0,01

941,24

0,01

896,42

0,02

0,51

0,49

48,57

37,84

148,68

12. PEŁNOPŁATNE

1290,99

0,15

51465,36

0,22

51464,69

0,30

0,67

0,00

1,00

0,00

1815,32

28,35

39,86

13. ODRĘCZNA

5710,09

0,66

101273,36

0,44

101272,43

0,58

0,93

0,00

1,00

0,00

6860,92

14,76

17,74

14. RAZEM

8602,44

1,00

230227,27

1,00

173128,11

1,00

57099,16

1,00

0,75

0,25

11484,17

20,05

26,76

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1536

0,18

75255

0,32

19609

0,11

55646

0,98

0,26

0,74

2704

27,83

48,99

2. Recepty pełnopłatne

1283

0,15

53196

0,23

53196

0,30

0

0,00

1,00

0,00

1823

29,18

41,46

3. Sprzedaż odręczna

5610

0,66

103619

0,44

103619

0,58

0

0,00

1,00

0,00

6498

15,95

18,47

14

0,00

1930

0,01

999

0,01

931

0,02

0,52

0,48

51

37,82

142,08

8443

1,00

234000

1,00

177422

1,00

56578

1,00

0,76

0,24

11077

21,13

27,72

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1589,00

0,18

75650,88

0,33

19449,74

0,11

56201,14

0,98

0,26

0,74

2759,36

27,42

47,61

2. Recepty pełnopłatne

1290,99

0,15

51465,36

0,22

51464,69

0,30

0,67

0,00

1,00

0,00

1815,32

28,35

39,86

3. Sprzedaż odręczna

5710,09

0,66

101273,36

0,44

101272,43

0,58

0,93

0,00

1,00

0,00

6860,92

14,76

17,74

12,36

0,00

1837,67

0,01

941,24

0,01

896,42

0,02

0,51

0,49

48,57

37,84

148,68

8602,44

1,00

230227,27

1,00

173128,11

1,00

57099,16

1,00

0,75

0,25

11484,17

20,05

26,76

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18923,34

0,18

910476,16

0,33

234169,85

0,11

676306,31

0,98

0,26

0,74

32837,42

27,73

48,11

2. Recepty pełnopłatne

15669,58

0,15

616550,13

0,22

616541,73

0,30

8,40

0,00

1,00

0,00

21967,80

28,07

39,35

3. Sprzedaż odręczna

69375,60

0,67

1219628,20

0,44

1219616,88

0,59

11,32

0,00

1,00

0,00

82787,33

14,73

17,58

146,35

0,00

21845,50

0,01

11080,73

0,01

10764,77

0,02

0,51

0,49

565,01

38,66

149,27

104114,87

1,00

2768500,00

1,00

2081409,20

1,00

687090,80

1,00

0,75

0,25

138157,57

20,04

26,59

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

257785294

0,18

12398586632

0,33

3188945171

0,11 9209641461

0,98

0,26

0,74

447263889

27,72

48,10

2. Recepty pełnopłatne

213414832

0,15

8395787356

0,22

8395672815

0,30

114541

0,00

1,00

0,00

299160431

28,06

39,34

3. Sprzedaż odręczna

944830083

0,67

16609488119

0,44 16609333915

0,59

154204

0,00

1,00

0,00

1127518909

14,73

17,58

1992420

0,00

297470893

0,01

0,01

146575852

0,02

0,51

0,49

7697371

38,65

149,30

1418022629

1,00

37701333000

1,00 9356486058

1,00

0,75

0,25

1881640599

20,04

26,59

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 12/2020

150895040

1,00 28344846942

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki na depresję Z raportu przedstawionego w lutym 2020 roku przez NFZ wynika, że 3% Polaków choruje na depresję (73% kobiet, 27% mężczyzn). W tym czasie ok. 3,8 mln osób zażywało leki. Z tego samego podsumowania dowiadujemy się, że to najmniej spośród wszystkich krajów europejskich. Te dane są prawdopodobnie niedoszacowane, ponieważ wiele osób nie zgłasza się do lekarza i nie stosuje leczenia. Istnieje niska świadomość problemu, dostęp do opieki psychiatrycznej jest ograniczony, nawet pacjenci zdający sobie sprawę z tego, że chorują, boją się skorzystać z porady lekarskiej. Rośnie wartość refundacji leków przeciwdepresyjnych. W 2018 roku wyniosła ona 135 mln zł, o 36% więcej niż 5 lat wcześniej. Liczba zwolnień lekarskich ze wskazaniem depresji jako kodu rozpoznania osiągnęła w tym czasie 300 tys., choć i tu można spodziewać się znacznego zaniżenia faktycznej skali problemu – pacjenci często zasłaniają się innymi problemami w obawie przed ujawnieniem diagnozy. Sprzedaż antydepresantów systematycznie rośnie. W 2008 roku w aptekach wydano ponad 12 mln opakowań, w 2019 roku już 23 miliony. Zwiększa się także oferta leków. W 2002 roku lekarze mogli wybierać spośród 110 produktów dostępnych w aptekach, dziś jest to już 379 produktów.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

523 851 844

23 104 453

379

22,67 zł

127%

90%

244%

20%

INFORMACJE DODATKOWE Badanie The National Comorbidity Survey Replication (NCS-R) przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych w latach 2001–2003 na reprezentatywnej próbie 9 282 dorosłych osób wykazało występowanie zaburzeń nastroju w ciągu życia na poziomie 20,8%. Duża depresja występowała kiedykolwiek w życiu u 16,6% badanych dorosłych osób.

Z kolei z europejskiego badania epidemiologii zaburzeń psychicznych — ESEMeD wynika, że 14% badanej populacji zgłosiło doświadczenie zaburzenia nastroju w ciągu życia. Innym źródłem informacji o epidemiologii depresji jest badanie Global Burden of Disease prowadzone przez Institute for Health Metrics and Evaluation — IHME (IHME,2020). Zgodnie z szacunkami Instytutu, zaburzenia depresyjne były w 2017 r. drugimi (po zaburzeniach lękowych) najczęściej występującymi zaburzeniami psychicznymi. W Unii Europejskiej w 2017 r. chorowało na nie 20,7 mln osób (4,2% populacji), a na zaburzenia dwubiegunowe 4,5 mln osób (źródło: NFZ o zdrowiu. Depresja).

Liczba osób chorych na depresję (F32, F33, F34.1 wg ICD-10) w Polsce (1990-2017) jako odsetek ludności (źródło: NFZ).

600

30

500

25

400

20

300

15

200

10

100

5

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 12/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Depresja jest rosnącym problemem zdrowotnym na całym świecie. To choroba, z którą pacjent sam sobie nie poradzi.

Leczenie nie jest kwestią „zmiany nastawienia”, ale wymaga indywidualnie dobranej, długotrwałej i systematycznie prowadzonej terapii farmakologicznej. A współczesna medycyna oferuje już bardzo skuteczne metody leczenia. Ocenia się, że duża część chorych jest niezdiagnozowana lub unika wizyty u lekarza m.in. bojąc się stygmatyzacji. Aby sprawdzić skalę problemu, przeanalizowaliśmy rynek leków przeciwdepresyjnych na przełomie ostatnich kilkunastu lat.

Opis rynku Przeprowadzone poniżej analizy dotyczą produktów należących do klasy ATC N06A – Leki przeciwdepresyjne.

Analizy przeprowadzone na danych od 2002 roku pokazują, że roczna wartość sprzedaży leków przeciwdepresyjnych przeważnie wzrastała z roku na rok.

70

OSOZ Polska 12/2020

Spadki pojawiły się zaledwie trzykrotnie – w 2007, 2011 i największy (o 10,40%) w 2012 roku. W pozostałych okresach miały miejsce wzrosty. W 2002 roku pacjenci zapłacili za leki przeciwdepresyjne zakupione w aptekach kwotę 230,13 mln zł. W 2003, 2009 i 2019 miały miejsce największe wzrosty wynoszące kolejno

11,72%, 10,47% oraz 14,58%. W 2019 roku wartość sprzedaży omawianej grupy leków wynosiła 532,85 mln zł. Była to kwota o 127% wyższa niż w pierwszym okresie analiz.

W podobny sposób jak wartość sprzedaży kształtowała się także sprzedaż leków przeciwdepresyjnych. Okres analiz

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

38

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

7

43,25 41,19 39,12 35,16 32,69 30,96 32,74 31,13 26,62 24,49 24,38 20,99 20,77 20,55 20,78 20,66 18,45

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

8

42,76 41,78 32,58 30,64 26,49 26,61 24,53 24,03 22,96 22,03 20,93 21,03 18,96 19,06 19,21 19,01

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

8

47,15 44,34 51,51 47,85 46,72 46,60 38,68 38,71 38,11 34,79 33,97 28,82 28,43 27,66 26,43

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

10

62,22 31,46 28,08 27,30 25,55 22,91 21,26 19,84 18,06 18,05 17,59 17,48 17,23 17,00

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

22

29,30 30,55 30,28 29,66 25,86 24,27 25,37 23,58 23,92 24,06 24,45 24,89 25,44

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

15

35,50 18,67 17,38 15,83 15,02 16,19 16,48 17,23 17,20 18,23 18,83 18,85

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

11

66,92 54,52 34,54 35,31 34,17 30,85 30,30 28,35 37,50 34,52 30,28

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

17

43,55 34,57 32,52 29,95 27,95 27,42 26,24 26,25 26,33 25,85

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

20

18,39 21,99 19,45 17,76 17,19 16,93 16,59 16,12 16,37

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

8

28,60 28,23 27,10 27,30 28,12 30,03 31,47 32,87

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

12

17,96 19,33 19,87 18,82 18,48 18,57 20,03

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

28

21,06 22,15 22,06 21,83 21,73 21,55

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

26

28,56 31,46 31,61 32,70 32,58

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

23

51,07 49,25 46,14 44,30

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

29

39,99 37,27 34,94

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

24

66,21 60,50

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

51

34,77

Liczba badanych produktów

20,54 22,48 23,73 25,09 23,82 22,61 21,57 22,20 22,25 21,97 21,41 20,76 19,38 19,09 18,11 18,54 19,15 19,30

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

38

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

4

19,93 20,50 20,40 20,52 19,77 19,41 19,58 19,11 19,42 15,06 10,57

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

5

26,71 25,97 22,15 22,38 20,92 19,51 20,16 22,12 21,17 13,88

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

2

39,67 41,37 29,15 39,06 37,80 33,82 33,44 33,57 34,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

1

1,68

1,68

1,67

1,67

1,67

1,67

1,54

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

3

34,93 24,31 31,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

3

27,82 10,96

11

24,62

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

20,54 22,48 23,73 25,09 23,82 22,61 21,57 22,20 22,25 21,97 21,41 20,76 19,38 19,09 18,11 18,54 19,15 19,30 25,54 25,05 24,77 25,06 24,63 25,47 26,65 26,49 26,95 27,24 27,22 27,29 26,88 26,41 26,78 26,59 28,08 —

194,29 208,74 215,26 211,03 215,53 213,74 210,84 212,30 206,81 223,86 204,19 204,62 196,09 171,62 —

0,25

12,45 20,04 19,19 19,16 16,96 21,14 223,71 162,95 136,29 18,12 9,85

9,88

9,85

9,82

9,74

OSOZ Polska 12/2020

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

otwiera rok 2002 z ilością sprzedaży rzędu 12,17 mln opakowań. W kolejnych latach sprzedaż głównie wzrastała. Wyjątek stanowił rok 2004, 2007 i 2012 z najwyższym spadkiem wynoszącym 6,95%.

Największy wzrost (o 12,36%) miał miejsce w minionym roku. Sprzedaż

ukształtowała się wówczas na najwyższym poziomie (23,10 mln opakowań) i była o 69,01% wyższa niż w pierwszym okresie analiz. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że pacjen-

ci płacą najwięcej za leki przeciwdepresyjne w miesiącach od października do grudnia, a także w marcu. We wspomnianych miesiącach średniomiesięczna wartość sprzedaży omawianej grupy leków przewyższa kwotę 30 mln zł. Licząc od stycznia 2002 roku pacjenci za-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków przeciwdepresyjnych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

230 130 232

12 166 522

18,92

2 092 093

110 605

110

2003

257 106 490

12 515 673

20,54

2 316 275

112 754

111

11,72%

2,87%

2004

274 368 794

12 391 121

22,14

2 047 528

92 471

134

6,71%

-1,00%

2005

298 779 097

12 525 517

23,85

1 927 607

80 810

155

8,90%

1,08%

2006

314 498 528

12 643 886

24,87

1 906 052

76 630

165

5,26%

0,95%

2007

306 928 709

12 257 516

25,04

1 565 963

62 538

196

-2,41%

-3,06%

2008

311 754 736

12 669 860

24,61

1 498 821

60 913

208

1,57%

3,36%

2009

344 392 606

13 652 927

25,22

1 624 493

64 401

212

10,47%

7,76%

2010

360 342 815

14 116 649

25,53

1 441 371

56 467

250

4,63%

3,40%

2011

353 164 178

14 933 996

23,65

1 308 015

55 311

270

-1,99%

5,79%

2012

316 418 995

13 896 636

22,77

1 231 202

54 073

257

-10,40%

-6,95%

2013

328 462 873

14 714 733

22,32

1 203 161

53 900

273

3,81%

5,89%

2014

344 421 165

16 477 193

20,90

1 140 467

54 560

302

4,86%

11,98%

2015

373 581 101

17 758 783

21,04

1 182 219

56 199

316

8,47%

7,78%

2016

397 792 270

19 091 906

20,84

1 143 081

54 862

348

6,48%

7,51%

2017

422 266 623

19 469 983

21,69

1 199 621

55 312

352

6,15%

1,98%

2018

457 174 586

20 562 051

22,23

1 302 492

58 581

351

8,27%

5,61%

2019

523 851 844

23 104 453

22,67

1 382 195

60 962

379

14,58%

12,36%

2020

571 749 659

24 322 609

23,51

—

—

—

9,14%

5,27%

2021

618 959 515

25 684 675

24,10

—

—

—

8,26%

5,60%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków przeciwdepresyjnych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƕƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Od 2012 roku wartości sprzedaży leków przeciwdepresyjnych towarzyszy trend rosnący. W marcu i październiku pacjenci zapłacili za leki przeciwdepresyjne ponad 50 mln zł.«

ѵƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 12/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków przeciwdepresyjnych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Sprzedaż leków przeciwdepresyjnych kształtuje się w bardzo przybliżony sposób jak wartość sprzedaży.

Od 2012 roku roczna sprzedaż wzrasta z roku na rok.«

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leków przeciwdepresyjnych zakupione w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒƏ

ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

» Na początku analiz średnia miesięczna cena za pojedyncze opakowanie leku przeciwdepresyjnego nie przekraczała 20 zł.

Obecnie kształtuje się na poziomie około 24 zł.«

ƐƏ

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków przeciwdepresyjnych dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 ƓƏƏ ƒƔƏ ƒƏƏ ƑƔƏ ƑƏƏ ƐƔƏ

» Od 2002 roku liczba różnych opakowań leków antydepresyjnych dostępnych w aptekach systematycznie wzrasta z roku na rok.«

ƐƏƏ ƔƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ƐƏ ƐƐ

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 12/2020

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2020 Ć&#x2019;Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2013;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

pĹ&#x201A;acili najmniej za leki przeciwdepresyjne w sierpniu 2002 roku, a najwiÄ&#x2122;cej w marcu 2020 roku. Ĺ&#x161;rednia cena, jakÄ&#x2026; pacjenci pĹ&#x201A;acili za pojedyncze opakowanie leku przeciwdepresyjnego w 2002 roku wynosiĹ&#x201A;a 18,92 zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a zdecydowanie najniĹźsza w caĹ&#x201A;ym analizowanym okresie. Kolejne trzy lata (2003â&#x20AC;&#x201C;2005) byĹ&#x201A;y okresem najwiÄ&#x2122;kszego procentowego wzrostu ceny. Wzrosty wynosiĹ&#x201A;y kolejno 8,61%, 7,79% oraz 7,73%. W 2010 roku pacjenci pĹ&#x201A;acili za statystyczne opakowanie leku przeciwdepresyjnego najwyĹźszÄ&#x2026; kwotÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; 25,53 zĹ&#x201A;. W minionym roku Ĺ&#x203A;rednia cena uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na poziomie 22,67 zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a o 1,98% wyĹźsza niĹź w roku poprzednim oraz o 19,87% wyĹźsza niĹź w pierwszym okresie analiz.

Asortyment omawianej grupy lekĂłw wynosi obecnie okoĹ&#x201A;o 380 róşnych produktĂłw. To liczba o 28 produktĂłw wiÄ&#x2122;ksza niĹź w 2018 roku oraz o 279 wiÄ&#x2122;ksza niĹź w 2002 roku. W caĹ&#x201A;ym okresie analiz z roku na rok zaledwie pojedyncze produkty byĹ&#x201A;y wycofywane z rynku, a na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych pojawiaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; od kilku do nawet kilkudziesiÄ&#x2122;ciu nowych produktĂłw.

W 2019 roku iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw przeciwdepresyjnych znaczÄ&#x2026;co wzrosĹ&#x201A;a w porĂłwnaniu do roku poprzedniego. Z kolei w marcu 2020 roku zostaĹ&#x201A;a odnotowana rekordowa iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w caĹ&#x201A;ym okresie analiz. Jak

74

OSOZ Polska 12/2020

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

wiÄ&#x2122;c uksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; dane analizowanej grupy lekĂłw za 2020 rok i 2021 rok?

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci 24,32 mln â&#x20AC;&#x201C; to liczba opakowaĹ&#x201E; lekĂłw przeciwdepresyjnych jakÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug wstÄ&#x2122;pnych obliczeĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x201C; zakupili pacjenci w 2020 roku. To o 5,27% wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2019 roku. TakĹźe w kolejnym roku prognozowany jest wzrost rzÄ&#x2122;du 5,60%, a to oznacza, Ĺźe w 2021 roku sprzedaĹź uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 25,68 mln opakowaĹ&#x201E;.

Analogicznie zachowa siÄ&#x2122; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy. Za leki przeciwdepresyjne zakupione w aptekach w 2020 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acili kwotÄ&#x2122; 24,32 mln zĹ&#x201A; (prognoza), a w 2021 roku â&#x20AC;&#x201C; 25,68 mln zĹ&#x201A;. Wzrost liczony rok do roku wyniesie kolejno 9,14% oraz 8,26%, a wiÄ&#x2122;c bÄ&#x2122;dzie wiÄ&#x2122;kszy niĹź w przypadku iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy.

Poziom wartoĹ&#x203A;ci oraz iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy spowoduje, Ĺźe Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku przeciwdepresyjnego w 2020 roku wyniesie 23,51 zĹ&#x201A;, a w 2021 roku â&#x20AC;&#x201C; 24,10 zĹ&#x201A;. Tak wiÄ&#x2122;c zgodnie z prognozami cena bÄ&#x2122;dzie wzrastaÄ&#x2021; kolejno o 3,68% oraz 2,52%.

Podsumowanie Analizy przeprowadzone na podstawie danych z ostatnich kilkunastu lat pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe problem depresji w naszym kraju nasila siÄ&#x2122;. Pacjenci z roku na rok kupujÄ&#x2026; coraz wiÄ&#x2122;cej lekĂłw o dziaĹ&#x201A;aniu przeciw-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

depresyjnym. W 2019 roku sprzedaĹź wynosiĹ&#x201A;a ponad 23 mln opakowaĹ&#x201E;, a wiÄ&#x2122;c o 69% wiÄ&#x2122;cej niĹź w pierwszym okresie analiz. Cena statystycznego opakowania leku z omawianej grupy ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; obecnie na poziomie okoĹ&#x201A;o 23 zĹ&#x201A;.

W minionym roku pacjenci zapĹ&#x201A;acili za leki przeciwdepresyjne zakupione w aptekach kwotÄ&#x2122; ponad 520 mln zĹ&#x201A;, a wiÄ&#x2122;c statystyczny Polak wydaĹ&#x201A; na nie ok. 14 zĹ&#x201A;.

W marcu i paĹşdzierniku 2020 roku miaĹ&#x201A;a miejsce rekordowa sprzedaĹź lekĂłw przeciwdepresyjnych, co oczywiĹ&#x203A;cie moĹźna korelowaÄ&#x2021; ze skutkami pandemii COVID-19. Prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe w 2021 roku bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; miaĹ&#x201A;y miejsce kolejne rekordowe sprzedaĹźe. Warto zwrĂłciÄ&#x2021; uwagÄ&#x2122;, Ĺźe choÄ&#x2021; roĹ&#x203A;nie liczba sprzedawanych opakowaĹ&#x201E;, nie wiemy, czy wynika to z coraz wiÄ&#x2122;kszej liczby pacjentĂłw, rosnÄ&#x2026;cej zgĹ&#x201A;aszalnoĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122; pacjentĂłw do lekarza (malejÄ&#x2026;ca stygmatyzacja), czy z poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia obydwu zjawisk. Jednak zestawiajÄ&#x2026;c nasze badanie ze statystykami chorĂłb, moĹźna byÄ&#x2021; niemal pewnym korelacji zapadalnoĹ&#x203A;ci na depresjÄ&#x2122; ze sprzedaĹźÄ&#x2026; lekĂłw. ď Ź Metodologia prognoz

Do wyliczenia prognoz dotyczÄ&#x2026;cych sprzedaĹźy lekĂłw przeciwdepresyjnych zostaĹ&#x201A;a zastosowana metoda prognozowania liniowego z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych.

Wyeliminowano wahania przypadkowe i zaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe odchylenia w poszczegĂłlnych miesiÄ&#x2026;cach prognozy nie bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; znaczÄ&#x2026;co odbiegaĹ&#x201A;y od odchyleĹ&#x201E; zanotowanych historycznie.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ