De Schakel maart-april 2021

GC TEN NOEY

TUSSEN MENSEN, GEMEENSCHAPPEN EN CULTUREN

Nederlandstalig tweemaandelijks tijdschrift voor Sint-Joost-ten-Node, de Leopolds­wijk en de Noordoostwijk

2

MAART APRIL 2021

ZELFS DE ZON IS IN DE WOLKEN

3

BINNENSHUIS

In de ban van het thuisgevoel

4 binnenshuis In de pan van Sint-Joost

5 ROLAND DE NAEYER Een eerbetoon

6-8 binnenshuis WANDELING: BOTANIQUE TOT MADOU

9

OVER DE VLOER Celia Scheij

10-11 UIT DE TIJD

Banneling Karl Marx

2

12-13 STADSBEESTJES 2021 maart april

De vos

14

DE BIB BELICHT

15

ER OP UIT OP DE STOEP GEHOORD IN TEN NOEY

16

KALENDER COLOFON

Celal Malak

COVER: FOTO VAN ÉÉN VAN DE VIER SPOETNIK LANTAARNPALEN OP HET MADOUPLEIN, EEN OVERBLIJFSEL VAN EXPO 58. CITAAT TE VINDEN OP WWW.LOESJE.NL

MET DE STEUN VAN

GC TEN NOEY MAAKT DEEL UIT VAN

BINNENSHUIS

Tekst: Laurens van Herk Foto: © Laura Vandewynckel

IN DE BAN VAN HET THUISGEVOEL Van 25 januari tot 5 februari zijn wij, studenten van de filmschool RITCS, op een creatieve manier bezig geweest met onze projecten in gemeenschapscentrum Ten Noey. Voorheen kenden weinigen onder ons de weg in de gemeente Sint-Joost-Ten-Node, maar daar kwam al snel verandering in. Door enkele georganiseerde wandelingen met plaatselijke bekenden haalden we voldoende inspiratie om aan ons project te beginnen (zie interview met Celia Scheij in ‘Over de vloer’, op pagina 9).

Uiteindelijk resulteerde dat in een maquette van een bestaand klein huisje in het Leopoldspark (Stad Brussel). Op het eerste zicht lijkt het charmante huisje niet op zijn plaats tussen de Europese bastions. Wanneer we de geschiedenis erachter meer en meer leerden kennen, kwamen we erachter dat er ook een koloniaal verleden aan verbonden was. Het huis had immers toebehoord aan de negentiende eeuwse Belgische botanicus Jean Linden (1817 - 1898). Op vraag van de regering trok hij in 1835 naar ZuidAmerika om tropische gebieden te verkennen. Hij verbleef onder meer in Brazilië, Mexico, Cuba, Colombië en Venezuela. Tijdens zijn expedities was hij op jacht naar nieuwe soorten (voornamelijk orchideeën) om deze in cultuur te brengen en onderzocht hij hun natuurlijke groeiomstandigheden. Op 30 augustus 1851 wordt Jean Linden benoemd tot wetenschappelijk directeur van de Société royale de Zoologie, dHorticulture et dAgrément de la Ville de Bruxelles in het Leopold Park. (Dat hij een rol speelde in de belgische koloniale activiteiten blijkt bv hieruit: Als verdiensten voor het vaderland, wordt Jean Linden het domein El Tocuyo (Venezuela) geschonken, dat hij in 1866 verkoopt.) Ook de huidige inwoner konden we strikken voor een klein gesprekje. Zo wisten we dus voldoende informatie te vinden om een poëtisch audiofragment aan onze maquette toe te voegen en op die manier het huisje een stem te geven.

Het thuisgevoel dat gepaard ging met het vreemde huisje is hetgeen ons aansprak en ook telkens terugkwam in ons project. Voor ons voelde Ten Noey de afgelopen weken dan ook echt aan als een thuis. We zullen hen eeuwig dankbaar zijn.

Laurens

3

BINNENSHUIS

IN DE PAN VAN SINT-JOOST: DE CHOCOMOUSSE VAN CÉCILE

2021

Ontwerp boekomslag: © Vito Pistone Foto: © Yara Rymen

4

Cécile heeft met haar man en twee kinderen een

verraste reacties op de mensen hun gezicht te zien

drukbezet leven hier in Sint-Joost-Ten-Node. Samen

wanneer ze weten wat er in het overheerlijke dessert

wonen ze in Atelier Mommen, een site met enkel

zit. Het redden van eten dat normaal gezien verloren

kunstenaars. De artistieke Cécile is namelijk performer,

zou gaan, is Cécile haar gave. Want niet alleen is zij

maart april

schrijver en theatermaker.

de redder van het kikkererwtensap, ze

De kunstenares is niet alleen

is de redder van alle etensresten. Haar

artistiek op vlak van theater en

lievelingskeukengerei is namelijk de

woorden. Ze is eveneens een

pannenlekker omdat ze zo niets verloren

kunstenares in de keuken! Want

laat gaan. Bovendien kan ze zo volop

chocomousse, is dat niet iets

genieten van het eten, tot op de laatste

alledaags? Nee hoor, niet voor

kruimel. Cécile woont ondertussen al

Cécile! Voor de chocomousse

vijf jaar in Sint-Joost met haar man

van Cécile heb je maar twee

Alexi. Haar favoriete herinnering aan de

ingrediënten nodig: chocola

gemeente vond nog niet zo lang geleden

en kikkererwtensap. Dit sap

plaats. Tussen de twee lockdowns

gebruikt ze ter vervanging

vond er een straatfeest plaats in de de

van het eiwit en het is nog

Bériotstraat, georganiseerd door de

eens super lekker ook. Deze

bewoners, met steun van Ten Noey. Er

chocomousse is één van haar

waren niet veel mensen aanwezig omdat

lievelingsgerechten omdat het

de meesten te bang waren om buiten

haar eigen creatie is, het is “Céciles recept”, ze is er fier

te komen maar voor Cécile was dit een moment van

op. “Ik voel me de redder van het kikkererwtensap!”

vrijheid, een opluchting. “Iedereen was aan het dansen.

zo joelt ze. Daarenboven vindt ze het heerlijk om de

Het was gewoonweg magisch".

Chocolademousse met kikkererwtensap Ingrediënten: - Sap uit een blik of pot kikkererwten.

- 150 gr pure chocolade 1. Doe het kikkererwtensap in een kom en klop het suf (duurt iets langer dan bij eiwit, maar het zal rijzen!).

2. Smelt de pure chocolade.

3. Meng het opgezette kikkererwtensap en de gesmolten chocolade.

4. Zet het mengsel minimaal 1 uur in de koelkast.

5. Geniet ervan!

P.S. Perfect recept voor het maken van hummus of couscous of andere,… En voor de gemotiveerde mensen die hun eigen kikkererwten koken, het fermenteert blijkbaar ook. En voor de goede orde, kikkererwtensap wordt “aquafaba” genoemd.

IN MEMORIAM

ROLAND DENAEYER Foto: © Ankelien Kindekens

5

Camping Josée, Sint-Joostplein 2020

Op 25 januari verloor Ten Noey een goede vriend

waarin ze met zijn tweeën de hand hadden. Werken

en buur: Roland – Rolando – Denaeyer. Iedereen

die het resultaat waren van hun innige relatie. En

die in de buurt tussen Houwaertplein, Sint-

wie er thuis kwam herinnert zich vast ook nog de

Joostplein en Madou leeft of werkt heeft hem vast

idyllische stadstuin, met een vijvertje dat hij de

meer dan eens gekruist. Licht voorovergebogen,

laatste tijd wat aan zijn lot overliet. Met twee Ten

grijswit haar achterover gekamd.

Noey collega’s waren we er net voor de zomer nog te gast. Gezeten in zijn achtertuin ontvouwden

Roland was onze eerste en laatste supporter, en dat

we samen het plan om er met het hele team af te

valt letterlijk te nemen. Geen feest of concert vond

spreken eens die Corona-ellende voorbij zou zijn. We

zonder hem plaats en vaak was hij er van het eerste

zouden voor eten en drank zorgen en Roland zou

tot het laatste uur bij. Of het nu in huis of ergens in

onze gast zijn, in eigen huis en tuin. Maar het heeft

Sint-Joost plaats vond, hij was er. En ook postuum is

niet meer mogen zijn. Een valpartij in september

hij een Ten Noey-supporter. In het overlijdensbericht

maakte dat hij niet meer zelfstandig kon wonen, en

vraagt hij aan vrienden en bekenden: “Pas de fleur,

hij verhuisde naar een woonzorgcentrum in Soignies

mais si vous le souhaitez, vous pouvez faire un don

(Henegouwen) waarvan hij ooit, lang voor het aan

à l’association de quartier GC Ten Noey.”, een gebaar

de orde was, nog had gezegd: Hier wil ik nog wel oud

dat we zeer naar waarde weten te schatten.

worden, zo mooi.

We gaan hem missen, wekelijks enkele keren aan het

En zo is het gegaan. Want tot die valpartij, vlak voor zijn

onthaal om te horen of er nog nieuws is, voor een

91ste verjaardag was hij nog niet oud. We gaan hem

babbelke, voor een koffie, voor een zotternij, of voor

missen, met zijn zotte danskes. We gaan hem missen,

weer een straf verhaal uit zijn rijkgevuld artistiek

met zijn beste vrienden op het terras op de markt. Maar

leven. Het grootste deel daarvan bracht hij door met

we houden heel warme herinneringen over aan zoveel

zijn vrouw Colette die enkele jaren geleden stierf. Wie

optimisme en levenskracht.

het geluk had bij hem thuis te zijn geweest zal zich vast hun “Quatre-mains” herinneren, kunstwerken

Gracias, Rolando!

EEN WANDELING

architectuur van de Botanique tot Madou met Marc Van Vossel In januari kon u op stap met ex-Brusselaar Charel Merckx, deze maand neemt eveneens ex-Brusselaar Marc Van Vossel u op sleeptouw door uw dorp. Kom uit uw kot en verbaas u over zoveel geschiedenis.

6 2021

START: De Kruidtuin, De Botanique

octrooihuizen (tol voor binnenkomende goederen)

De Brusselse Kruidtuin beschikt over een rijk verhaal.

Er bestaan nu nog 2 voorbeelden van tolhuizen, namelijk de

In maart 1826 vroeg de Koninklijke Maatschappij van

ingang van het Terkamerenbos en de Anderlechtse poort.

Kruid, Bloem en Boom Kwekerij der Nederlanden aan

We dalen de Dwarsstraat af naar beneden en slaan links af

hofarchitect Tilman-François SUYS het ontwerp voor de

naar de Warmoesstraat.

constructie van serres en de inrichting van de nieuwe

maart april

botanische tuin. In 1797 lag de eerste botanische tuin

Het Bossuetplein

op het huidige Museumplein. Die tuin werd in 1825

Aangelegd in 1850 toen men ook met de bouw van het

afgeschaft. De nieuwe tuin kreeg al snel vorm waardoor

nieuw gemeentelijk slachthuis startte. Aanvankelijk

het grootste deel van het gebouw al klaar was in 1827

gekend onder de naam Merinosplein, ter herinnering

en het officieel open ging in september 1829.

aan de toen net afgebroken wolspinnerij in de nabijgelegen straat. Pas in 1889 kreeg het plein zijn

In de jaren 1840-1850 volgden talrijke uitbreidingen met

huidige benaming, naar de schilder François Bossuet

T.F. SUYS als architect. Hij begon met het ontwerpen van

(1798-1889), inwoner van Sint-Joost. Het plein is ook

een pad dat via de Koningsstraat rechtstreeks toegang

niet zo veel veranderd.

verleende tot de serres.

Vervolgens deed hij het-

We slaan de Merinosstraat links

zelfde met de westelijke

in en nemen de eerste afslag

orangerie. In 1847 bouwde

rechts, de Molenstraat in.

hij een grote feestzaal tussen de oostelijke orangerie

Armand Steurs Plein

en de rotonde. In 1899 ten

Dit park is een culturele plek

slotte, bouwde men een

van onze gemeente. Je kan

bibliotheek en een nieuwe

er enkele beeldhouwwerken

herbariumzaal, ditmaal

en architecturale knipogen

tussen de rotonde en de westelijke orangerie, aan

Bossuet plein

de kant van de Kruidtuin-

aanschouwen die verwijzen naar de belangrijke rol die Armand Steurs speelde bij de

straat. De gekende ingang van de concertzaal. In 1870

watervoorziening in de Brusselse voorsteden. Armand

werd de Kruidtuin aangekocht door de Staat.

Steurs was Burgemeester van Sint-Joost van 1885 tot

de Koningsstraat

1898. In het hoogst gelegen deel van het park bevindt er zich een gedenkteken opgedragen aan Armand Steurs,

De Koningsstraat werd oorspronkelijk aangelegd op

in blauwe hardsteen met het opschrift: “au promoteur

een zanderig en weinig vruchtbaar plateau gekend als

de la première intercommunale bruxelloise Armand

Capellendries. Tot de 17de eeuw bevond er zich een kapel en

Steurs bourgmestre de Saint-Josse-ten-Noode”. Op

een huis voor mensen met lepra.

het hoogste punt van het lagere deel van het plantsoen

Op het einde van de Koningsstraat bevonden zich

staat de Eeuwfeestboom. Ze wordt voorafgegaan door

een fontein, eveneens in blauwe hardsteen, waarbij het water via drie steenbokkoppen in een halfrond bekken valt vanwaar het op zijn beurt in een langwerpig bassin terechtkomt Wandel de Jottrandlaan op, richting de Leuvensesteenweg.

Jottrandlaan Deze straat draagt haar naam sinds 1930. Ook hier vinden we een verwijzing naar de geschiedenis van Sint-Joost. De straat draagt de naam van een vroegere burgemeester, Fritz Jottrand (1870-1884). In deze straat zie je enkele prachtexemplaren van Neoclassicistische, eclectische of door Art Nouveau geïnspireerde woningen, gebouwd tussen 1890 en 1900. Vele panden hebben hun oorspronkelijk uitzicht behouden.

Armand Steurs Square

De Leuvensesteenweg Deze oude weg ontstond op de kruising met de Maalbeek. De weg wordt een belangrijke invalsweg naar Brussel. Op de kaart van 1812 ziet men dat de bebouwing bij het begin vooral uit herbergen bestaat voor de vele reizigers van toen. In 1868 opende men er een station (lijn BrusselLeuven) met enkele jaren later een stationsgebouw. Dit alles werd gebouwd op een voormalig schietterrein van het Belgisch leger.

Het stationsgebouw is in een eclectische stijl, met Neobarok en Neorenaissancekenmerken. In 1924 werd het station gesloten, het stond enkele jaren leeg en in 2005 herbestemde “Jazz Station” deze plek, een ontmoetingscentrum voor jazzmuzikanten- en liefhebbers.

We slaan rechts af en wandelen door de Liedekerkestraat.

Houwaertplein Het plein is vernoemd naar de dichter Jan Baptist Houwaert. Je vindt er ook zijn standbeeld. Hij is de bekendste rederijker uit de zestiende eeuw.

Jottrandlaan

Houwaert schreef dichtwerken ten voordele van de reformatie, maar hield zich afzijdig van het Calvinisme dat hij te intolerant vond. In 1578 werd hij door Prins Willem

“Het plein is vernoemd naar de dichter Jan Baptist Houwaert, je vindt er ook zijn standbeeld. Hij is de bekendste rederijker uit de zestiende eeuw.”

aangesteld als Minister van Financiën van Brabant.

In de omgeving van het huidige Bossuetplein had hij een groot domein dat hij Klein Venetië noemde en

bouwde er zijn “somerhuys”. In die tijd werd het gezien als een een van de schoonste plekken in Europa.

Sla de Gemeentestraat in. >>

Jazz Station © Michèle Vandekerkhove

7

De Gemeentestraat In Ten Noey gelegen op nr 25, hangt er in de inkomhal een herdenkingsplaat die verwijst naar de Hongaarse schrijver en nationalist Miklos Josika, die hier als politiek vluchteling verbleef van 1850 tot 1864. Sint-Joost werd in de 19de eeuw ook de “Faubourg des exilés” genoemd.

Wandel de Gemeentestraat uit richting Leuvensesteenweg, sla rechtsaf en verderop links af naar de Liefdadigheidsstraat.

Houwaertplein

Sint Julianakapel In deze straat op nr 41 stond vroeger het klooster van de Apostolaten.

In 1886 lieten de zusters in de tuin door architect Joris Helleputte een prachtige neogotische kapel bouwen, genaamd de Sint Julianakapel. Deze kan je nog altijd bezichtigen.

Wandel de Liefdadigheidsstraat uit en sla rechts af naar de Kunstlaan.

De Kunstlaan Aan de Kunstlaan op de nummers 10 & 11 ziet men nog een gedeelte van de gevel van de woning van Jean-Pierre Cluysenaer. Hij was de architect van de Sint-Hubertusgalerijen en het Charliermuseum.

In 1890 kocht Henri Van Cutsem, een kunstverzamelaar, de twee woningen en liet ze door de jonge Victor Horta verbouwen tot één pand.

Het gebouw functioneerde als een ontmoetingsplek voor de toenmalige Charlier

Brusselse artistieke wereld.

Wandel naar de eindhalte: het Madouplein.

Het Madouplein Aangelegd tijdens de Nederlandse periode (1815-1830) en later genoemd naar de schilder Jean-Baptiste Madou. Wie goed kijkt ziet voor de Madou Plaza enkele spoetnik lantaarnpalen staan. Dit is een overblijfsel van Expo-58.

Op de grote ring die langs het plein passeert stond vroeger de Leuvense poort, een deel van de 2de omwalling. Die omwalling werd afgebroken in het begin van de 18de eeuw en eerst vervangen door brede statige boulevards en nadien door de kleine ring zoals we die nu kennen. Waar wij staan is SintJoost, de overkant is 1000 Brussel.

Madouplein

OVER DE VLOER

CELIA SCHEIJ Scheij naam

talen kent en die Indische supermarkteigenaar die

Celia voornaam

Selimiye-moskee in de Sint-Jooststraat was een

V geslacht 21 leeftijd

hier al dertig jaar werkt: ik vind haar gewéldig! De openbaring: wát een gastvrijheid! We voelden ons heel welkom en we mogen terug komen als we dat willen, ook zonder afspraak. Ondertussen kunnen we alleen maar vaststellen dat, in plaats van een "wonder" achter te willen laten, we meer en meer op onze eigen verwondering willen verder bouwen. En

Tekst en fotobewerking © Ziggy Vendemmia

37,5 schoenmaat

dat doen we door zo veel mogelijk open te staan voor

Stad Brussel gemeente

dertigtal mensen weten te bereiken, maar een tiental

Nederland (Amsterdam, met een Franse moeder) land van oorsprong Nederlands taal van het interview 1 februari 2021 datum

de bewoners hun inbreng. Tot nu toe hebben we een van die groep zijn nu ook echt bereid zich te engageren voor een concreet project. We vragen van hen een handgeschreven recept met achtergrondinfo, een foto, favoriet keukengerei...dat soort dingen. Bedoeling is dit alles uit te geven via een boek! Uitgegeven weliswaar op kleine schaal, want de tijdslimiet en de coronamaatregelen, wééral, dwingen ons het aantal recepten te beperken tot slechts een twintigtal, in plaats van de oorspronkelijke vijftig.

"LESS IS MORE", BEWEREN SOMMIGEN. WAAROM HEB JE EIGENLIJK VOOR ONS

WAT VOOR GROOTSE PLANNEN HEB JE

GEKOZEN?

MET JE MEDESTUDENTEN VAN HET RITCS

Onze school gaf Sint-Joost-ten-Node als speelveld

HIER BIJ ONS, CELIA?

voor ons project. Het was dus niet onze keuze,

Met het Transversaal atelier van het tweede jaar RITCS

maar voor alle duidelijkheid: we zijn er heel blij

hebben we als opdracht gedurende twee weken een

mee! Het groepje waar ik in zit concentreert zich op

buurt te leren kennen en daar een “wonder” achter te

deze gemeente, maar het tweede groepje focust

laten. RITCS voluit: Royal Institute for Theatre, Cinema

zich meer bepaald op de Europese wijk, waarmee

and Sound. Het RITCS is een Brusselse Media- en The-

het probeert een kritische blik te werpen op de

aterschool en onderdeel van de Erasmushogeschool

modernisering van die wijk waar de vrees bestaat

Brussel, een hogeronderwijsinstelling in associatie met

dat het authentieke verdwijnt. Architectuur, om

de Vrije Universiteit Brussel.

maar één ding te noemen.

De buurt die we moeten leren kennen is in dit geval

IK HEB VERNOMEN DAT EEN STUDENT

jullie buurt, in Sint-Joost-ten-Node. Het spreekt voor

DIE HIER VIA BRIK (SERVICEDESK VOOR

zich dat de tijdslimiet en coronamaatregelen onze

STUDENTEN IN BRUSSEL) IN RUST WILDE

opdracht stevig bemoeilijken. Tijd schiet echt te kort

KOMEN STUDEREN HET HAZENPAD

om aan de bewoners van deze gemeente te vragen

HEEFT GEKOZEN, OMWILLE VAN JULLIE

“wat een wonder zou kunnen zijn”, of wat zij, zo je

“LAWAAI”.

wil, hier goed en slecht vinden. We hebben meerdere

Oeps! Het is totaal niet de bedoeling dat wij mensen

wandelingen gemaakt met Ankelien Kindekens, Rukiye

wegjagen. We willen precies het tegenovergestelde

Cimsir en historicus Roel Jacobs. Rukiye, zeg maar

bereiken met ons project… Ik denk dat wij te enthou-

gerust een geboren vertelster, met haar kleurrijke

siast zijn geweest nu we, na vele weken lessen online

verhalen over de visboer die elke soort vis in vele

te hebben gevolgd, weer op locatie hier in Ten Noey mogen samenwerken.

9

UIT DE TIJD

BANNELING KARL MARX (TRIER 1818 – LONDEN 1883) FILOSOOF EN ECONOMIST

Karl Marx was een Duits denker die de (politieke) filosofie, de economie, de sociologie en de journalistiek Tekst: Jos Laporte

10 2021

sterk heeft beïnvloed. Hij was één van de grondleggers van de arbeidersbeweging en een centraal figuur in de geschiedenis van het socialisme en het communisme. Marx woonde en werkte in Duitsland, Frankrijk, België en in Engeland. Zijn bewogen leven deelde hij met zijn vrouw Jenny von Westphalen en zijn vriend Friedrich Engels, die hem zijn hele leven steunde en die na Marx’ dood zijn werken persklaar maakte.

maart april

Trier

Brussel (1845-1848)

Karl Marx werd geboren in Trier, Duitsland, op 5 mei

Op 1 februari 1845 had Pruisen een aanhoudingsbevel

1818. Zijn vader, Heinrich Marx, was er advocaat en

afgekondigd tegen Karl Marx. Hij was niet meer

een notabele van de stad. Hij was oorspronkelijk jood

welkom in Pruisen noch in Frankrijk. Daarom week

uit een voorgeslacht van rabbijnen, maar bekeerde

Marx uit naar Brussel. Ook het jonge België stond

zich tot het Luthers protestantisme. Zijn moeder

niet te springen om Marx te ontvangen. Net als

Helena Presburg was de dochter van een rabbijn

Frankrijk wilde België een goede verstandhouding

uit Nijmegen. Haar zuster was gehuwd met bankier

met de Pruisen. Op 1 februari 1845 komt Marx toe

Lion Philips uit Zaltbommel en stichter van

in het Brusselse Noordstation, op het

de Philipsfabrieken (gloeilampen). Karl

Natiënplein (Rogierplein) te Sint-

Marx trok naar de universiteiten van

Joost-ten-Node. Hij gaat logeren in

Bonn en Berlijn en studeerde er

hotels in de Nieuwstraat: "Hôtel

rechten, geschiedenis, literatuur

de la Gare" en het "Hôtel du

en filosofie. Karl Marx was

Saxe", om nadien zijn intrek

steeds in financiële problemen.

te nemen in het "Pension du

Steeds ging hij aankloppen bij

Bois Sauvage" op het Sint-

zijn moeder in Trier, die wel

Goedeleplein. Ook zal hij in

geregeld wat geld bezorgde.

dit pension logeren in 1848

Meerdere malen ging Marx

als hij België moest verlaten.

voor centen aankloppen

Hij huurde enige maanden

bij zijn oom Lion Philips uit

(maart-mei 1845) een huisje

Zaltbommel.

in de Pachecostraat 35, niet ver van de Brusselse Sint-

Schrijver

Goedelekerk.

Karl Marx had steeds een scherpe

Naar Sint-Joost-ten-Node

pen. In maart 1843 verliet hij de

Op 3 mei 1845 verhuisde hij naar Sint-

redactie van de krant "Rheinische Zeitung", omwille van de politieke censuur en hij verhuisde naar Parijs. In september 1844

K a rl M a r x

Joost-ten-Node en huurde er een huis in de Verbondsstraat nummer 5 (hoek met de

bezocht Friedrich Engels gedurende tien dagen Karl

Scailquinstraat).

Marx in zijn woonplaats te Parijs. Hiermede begon

Een jaar voordien, in april 1845, had Friedrich Engels

een levenslange vriendschap en samenwerking.

zich in de Verbondsstraat nummer 7 gevestigd. De

Ook hier werd Marx medewerker aan het tijdschrift

huisjes waren vrij nieuw, gezien de straat in 1844

"Vorwärts". Begin 1845 verscheen van hem een artikel

werd aangelegd. De beide buren brachten uren en

over de mislukte aanslag op de Pruisische koning,

dagen samen door. Zij werden vrienden voor het

dat werd toegejuicht. Voor de Franse regeringsleider

leven. Na de dood van Marx (+ 1883) publiceerde

was de maat vol en hij werd onder druk gezet door de

Engels niet uitgegeven werken van Marx. Een jaar

Pruisen. Het blad werd verboden en alle medewerkers

later, In mei 1846 verliet Marx uit armoede dit pand.

werden uitgewezen.

Opnieuw nam hij zijn intrek in het "Hôtel du Bois

Sauvage" en dit voor

waar geen wapens

een vijftal maanden.

werden gevonden.

Vanaf 19 oktober 1846

Een bijzonder ijverige

huurde hij een nieuwe

adjunct-politiecommis-

woning in Elsene in de

saris Gommaire Dax-

rue d'Orléans 42 (nu

beek liet Marx en zijn

Jean d'Ardennestraat

vrouw aanhouden en

50), niet ver van de

ze werden in de gevan-

Naamse poort. Elsene

genis opgesloten. Het

werd zijn laatste officiële

grote punt van deze

woning in Brussel. Een

aanhouding was dat zijn echtgenote niets

gedenkplaat werd door de Geschiedkundige kring op de gevel aangebracht.

Rue de l’Alliance / Verbondstraat in Sint-Joost vlak voor de afbraak in de jaren 1960. Naast het hoekhuis achtereenvolgens de nrs. 3, 5 en 7, waarin 1845-1846 resp. Mozes Hess, Karl Marx en Friedrich Engels woonden (Sint-Joost, Hotel Charlier).

misdaan had, barones was en achter de tra-

Maar vanaf 26 februari 1848 tot 3 maart verbleef hij

lies gezet werd, samen met prostituees. Een onschul-

opnieuw in het "Hôtel du Bois Sauvage" en moest

dige barones achter de tralies bij prostituees was een

noodgedwongen het land verlaten. Marx was

brug te ver. Marx’

gesignaleerd bij de veiligheidsdiensten en werd in het

vrienden bliezen het

oog gehouden.

incident op en het kwam ter sprake in

Zijn krachtigste teksten zijn geschreven hier in Sint-Joost-te-Node, en op zijn zolderkamer in Elsene werd 'Het Communistisch Manifest' geschreven

Brussel werd zijn meest vruchtbare periode

het parlement. Voor

België was een "neutraal" land. Het had liberale

de onterechte arres-

vrijheden, waaronder vrijheid van pers en vrijheid van

tatie vond men een

vereniging. Marx nam vrij contacten op met Duitsers

slachtoffer, Daxbeek

in Brussel, een kleine gemeenschap, geschat op 3 tot

kreeg zijn ontslag en

4000. Zijn krachtigste teksten zijn geschreven hier in

het echtpaar Marx kon meteen België verlaten. Marx

Sint-Joost-te-Node, en op zijn zolderkamer in Elsene

overleed in Londen op 14 maart 1883.

werd 'Het Communistisch Manifest' geschreven.

Dat was in feite het programma van de "Bond der

Das Kapital

Communisten", waarin de basis werd gelegd van een

"Het Kapitaal, kritiek der politieke economie" is het

wereldrevolutie. Het werd in Londen voorgesteld en

hoofdwerk van Karl Marx geworden, waarvan het

is vandaag voor arbeiders en

eerste deel verscheen in 1867.

miljoenen mensen een bijbel

Het tweede deel verscheen

geworden. Zijn belangrijkste

in 1885, twee jaar na Marx

boodschap werd "Proletariërs

dood; en een derde deel in

aller landen, verenigt U";

1894. Beiden verzorgd door Friedrich Engels. De ironie

Uitzetting uit België

wil dat zijn oom Lion Philips,

Eind februari 1848 brak in

bankier en industrieel uit

Parijs een volksrevolutie uit.

Zaltbommel, hem het nodige

Marx was van plan om uit te

geld heeft gegeven voor de

wijken naar Parijs. Hij had

eerste uitgave.

juist een pak geld ontvangen van zijn moeder, op het erfenisdeel van zijn vader. Dit was aan de oren gekomen van de veiligheidsdiensten, die dachten dat Marx hiermee wapens wou kopen voor een

Jos LAPORTE

analoge revolutie. De politie

Voordracht uitgesproken op de Algemene Vergadering van het Davidsfonds Sint-Joostten-Node / Brussel Leopoldswijk op vrijdag 20 september 2019, in het “G.C. Ten Noey”.

deed een huiszoeking in het "Pension du Bois-Sauvage"

Oudere foto van de huizen nrs. 5 en 7 in de Rue de l’Alliance / Verbondstraat.

11

STADSBEESTJES Over viervoetige- of gevleugelde bewoners van de stad.

DE VOS Meer en meer wordt de vos waargenomen in de stad, op de website van Natuurpunt spreekt men zelfs al over Tekst Lieselotte Vervoort Foto © BRUZZ

12 2021

de “stadsvos”. Een stadsbeestje bij uitstek dus! Laten we het dan ook eens hebben over deze hondachtige.

In 2018 verscheen er op sociale media en in de pers een foto van een vos op een tram in Ukkel. Een grappig beeld dat illustreert hoezeer de vos ingeburgerd raakt in de stad en minder bang wordt van mensen. Toch is de vos van nature erg schuw, hoe komt het dier dan in de stad terecht?

Bijna uitgestorven

zoek gaan naar een eigen territorium. En zo… komen die

Laat ons eerst even teruggaan naar de twintigste eeuw,

jonge vossen in de stad terecht!

toen de vos bijna uitgestorven was in Vlaanderen en

Er is namelijk niet zoveel natuur meer, dus komen veel

Brussel. Er werd intensief op de vos gejaagd, niet alleen

dieren dichter bij de mens leven omdat ze nu eenmaal

voor zijn mooie pels of omdat hij de kippen ging opeten,

niet anders kunnen… en omdat wij mensen overal

maar ook omdat hij een belangrijke verspreider was van

zijn en niet genoeg plaats overlaten voor de dieren.

hondsdolheid of rabiës. Deze vreselijke ziekte leidt zo goed

maart april

als altijd tot de dood, zowel voor het dier als voor de mens.

Een bijkomende verklaring is dat jonge vossen de

Tot in de jaren 1930 waren er sterfgevallen door

stad ontdekt hebben als een plaats waar ze makkelijk

hondsdolheid in België, ook vandaag sterven er

kunnen leven. Ze zijn opportunisten en eten bijna

wereldwijd nog 59 000 mensen per jaar aan deze

alles, dus ook in het afval vinden ze veel lekkers. Er

ziekte, vooral in Afrika en Azië. Ons land is door de

zijn ook veel ratten te vinden, samen met kippen het

WHO officieel “rabiësvrij” verklaard sinds 2001. Er

lievelingskostje van de vos.

wordt dan ook streng toegezien op de import van honden en katten uit landen waar de ziekte nog wel voorkomt, aangezien zowel hond - als katachtigen maar bijvoorbeeld ook vleermuizen drager van de ziekte kunnen zijn. (Recent was er hierover nog het verhaal van katje Lee dat niet zomaar van Peru naar België mocht komen) Zo kwam de vos aan zijn slechte reputatie als ziekteverspreider naast zijn al niet te goede naam als sluwe kippendief. En natuurlijk maakte ook zijn mooie pels hem een geliefde prooi voor (bont) jagers. Dat alles bracht de vos aan de rand van de uitroeiing… Sinds 1989 is er in België een grootschalige vaccinatiecampagne opgezet tegen rabiës, en zo zijn vossen massaal gevaccineerd in grote delen van Europa. Nu ze gevaccineerd zijn en niet meer dodelijk ziek worden, herstelt het bestand zich en zijn er dus opnieuw veel vossen.

De vos ontdekt de stad Er wordt nog steeds op hen gejaagd, ook in België, maar de jacht is beperkt en aan strengere regels gebonden.

Meer vossen wil ook zeggen dat ze meer leefgebied nodig hebben… En laat dit roofdier nu net heel territoriaal zijn.

Een vos laat geen andere vos toe op zijn territorium.

Als de jonge vosjes weggaan van de moeder worden ze onverbiddelijk uit haar gebied verdreven en moeten ze op

Ook zijn er in de stad veel verlaten gebouwen waar

voor kippen en knaagdieren. Onze sluwe vrienden

vossen graag hun schuilplaats maken. Misschien

jagen alleen in de schemering of ‘s nachts. Er bestaan

begint de vos de stad gewoon wel leuk te vinden!

“vosveilige” kippenhokken, en ook knaagdieren zoals cavia’s of konijnen kunnen vanaf ‘s avonds maar beter

Moeten we nu bang zijn van de vos?

goed opgesloten zijn.

De kans dat een mens door een vos zou aangevallen worden is zeer klein. Vossen zijn schuw en mijden con-

De vos wordt van oudsher zowel gehaat als geliefd. In

tact met mensen. Probeer weliswaar nooit het dier

de Middeleeuwse verhalen van “den Vos Reynaerde”

in het nauw te drijven, dan kan hij bijten omdat hij zichzelf wil verdedigen. Raak om die reden ook nooit een vos aan, vind je een ziek dier, bel dan altijd naar een opvangcentrum zoals de

is de sluwe vos iedereen Vind je een zieke vos, bel dan altijd naar een opvangcentrum zoals de opvang voor vogels en wilde dieren (KMDB Veeweyde) in Anderlecht die het dier komen ophalen en professionele hulp bieden.

opvang voor vogels en wil-

altijd te slim af. Hij is de sympathieke schurk, de vrijbuiter die de gevestigde orde belachelijk maakt met zijn listen.

In werkelijkheid maakt de vos zich vooral nut-

de dieren (KMDB Veeweyde) in Anderlecht die het dier

tig met het vangen van ratten en muizen en helpt op

komen ophalen en professionele hulp bieden.

die manier plagen van deze knaagdieren vermijden.

Probeer ook niet om een vos “tam” te maken. Sommige

De stadsvos is een voorbeeld van hoe dieren zich aan-

mensen gaan vossen voederen in hun tuin, en zo

passen aan een nieuwe, door de mens gedomineerde

gebeurt het dat zo’n dier weleens in huis belandt... De

omgeving. Het zijn alleszins mooie en fascinerende die-

vos blijft een wild dier en zal bijten van zodra hij zich

ren en waar kan Reynaert zich beter ophouden dan in

bedreigd voelt. Laat het dier dus gewoon met rust en hij

de stad van “kiekenfretters” en vrijbuiters?

vormt geen enkel gevaar. Vossen zijn alleen een gevaar

13

DE BIB BELICHT

CELAL MALAK Bib Joske werkt nog steeds met een take-away, je kan boeken, spelletjes, strips, films en muziek Tekst + foto: © Simon Vandersmissen

14 2021

uitlenen. Contacteer ons en we maken alles voor je klaar - je kan het handig oppikken aan de deur.

Verder werkt Bib Joske ook achter de deuren gewoon verder en beweegt er heel wat. Heb je al gehoord van het project «Boekenbende aan Huis» ? In het kader van hun opleiding gaan studenten van twee hogescholen (Odisee en Erasmushogeschool Brussel) thuis verhalen vertellen bij kinderen van drie basisscholen (Ten Nude, De Buurt en Sint-Joost-aan-Zee). Al meer dan twintig jaar lang gaan diverse Boekenbendestudenten in heel Brussel aanbellen bij hun gastgezin. Afgelopen najaar legden ze digitaal contact met hun voorleeskind. Uit de reacties blijkt dat de kinderen even hard genoten van verhalen in het Nederlands (en af en toe een andere taal) en dat de studenten nog steeds opgetogen waren om een Brussels gezin te leren kennen.

maart april

Ze overbrugden de afstand met handpoppen, speelgoed,

Vertel je zelf verhalen aan je broer ?

tekeningen en muziek. Ze speelden een levensechte

Ik probeer af en toe een verhaaltje te lezen voor mijn

memory met hun kind en zongen liedjes. Het werden

broertje, maar hij is meer geïnteresseerd in films dan

elke week erg gezellige momenten. We spraken met

in lezen. Ik heb toch een paar boekjes gekocht die

één van hen : Celal Malak, student Sociaal Werk aan de

geïnspireerd zijn door de films van Pixar en Disney. Ik

Erasmushogeschool.

Beste Celal, waarom wilde je per se deelnemen aan de Boekenbende ?

Ik kende het project al van vo-

probeer zoveel mogelijk voor

“Ik zat als kind in dezelfde situatie en ik weet hoe moeilijk het is om Nederlands te leren wanneer je, zoals in mijn geval, in een Turkse familie opgroeit”.

rig jaar, toen kwam studente

te lezen, maar nu hij wat ouder is, verliezen we soms de concentratie. Ik zorg er wel voor dat hij zoveel mogelijk Nederlands hoort en dan vertel ik bijvoorbeeld over m’n dag.

Emma vertellen bij m’n broertje, Samet. Het helpt kindeHou website en Facebook in de gaten voor onze

ren om ook thuis Nederlands te horen.

activiteiten: www.sint-joost-ten-node.bibliotheek.

Hoe heb je het aangepakt om digitaal te vertellen?

be & Facebook.com/bibJoske.

Ik gebruikte WhatsApp als contactmiddel. Eerst las ik voor en daarna toonde ik Mahir, mijn voorleeskindje de prenten.

Vertellen doen we nu digitaal: op zaterdag om 11u

In het begin ging het niet zo vlot als verwacht, omdat ik

Via Facebook en YouTube – kanaal Bib Joske.

voor het eerst online las en Mahir luisterde ook voor het eerst online. Af en toe stelde ik Mahir Turkse vragen, bijvoorbeeld: weet je hoe dit dier heet in het Turks?

Wat zal je onthouden van deze ervaring?

Wat ik altijd zal onthouden is hoe braaf en lief Mahir was en hoe hij zich inspande om rustig te blijven luisteren. 2020 was een moeilijk jaar en deze ervaring gaf mij meer motivatie om verder te studeren en mijn best te doen om een beter mens te worden.

Celal en zijn broer

OKRA - trefpunt Sint-Joost-ten-Node | GREVELINGENSTRAAT 20, 1000 BRUSSEL SAMEN KOKEN (geannuleerd) OKRA Sint-Joost-ten-Node komt elke maand samen om gezellig samen te koken. Maar ook deze maand kan onze kooknamiddag helaas niet doorgaan omwille van de huidige Covid-19 maatregelen. Van zodra we weer kunnen samen komen lees je het hier. Hopelijk kunnen we snel weer samen komen om een feestmaal te bereiden.

Word je graag via mail op de hoogte gehouden van de activiteiten van OKRA Sint-Joost-ten-Node? Dat kan, door een mailtje te sturen naar gillian.demaegd@okra.be met de vermelding dat je graag de nieuwsbrief van OKRA Sint-Joost-tenNode ontvangt. verdere info kan je bekomen bij Malou Moureau Vanderstappen: 02 736 33 93. We zien elkaar snel weer.

OP DE STOEP

“Ik heb aan mijn

Tekst + cartoon: © Rodrigo Burgos Zautzik www.rodrigobz.net

baas gevraagd of ze even een luchtje mochten scheppen voor wat afleiding.

Je kunt je inbeelden hoe zwaar het ze valt om al die tijd opgesloten te zitten en geen bezoek te mogen ontvangen.”

GEHOORD IN TEN NOEY Top drie van Roemeense gezegden door Tivadar Ioan, tijdelijke werkkracht in Ten Noey:

“Cine caută un prieten fără defecte va rămâne singur.”

GEHOORD IN TEN NOEY “Wie een perfecte vriend zoekt, zal alleen achterblijven.”

“A vinde pielea ursului din pădure”.

Variant op: “Verkoop de huid van de beer niet voor hij geschoten is.”

“Trei lucruri nu știe omul: când se naște, când îl ia somnul și când moare.”

“De mens weet drie dingen niet...wanneer hij wordt geboren, wanneer hij in slaap valt en wanneer hij sterft.”

15

COLOFON ONTHAALBALIE

INTIMITEIT INTIMITÉ

I WWW.VROUWENLENTE.BRUSSELS

2021 maart april

terecht voor allerlei informatie over

ON LIN E LEZIN GEN C ON FÉ R E N C E S WOR K SH OP S

16

Aan het onthaal van Ten Noey kan je

S P EAK UP I MAART 2021 I

I

VROUWENLENTE I PRINTEMPS DES FEMMES

Bib Joske

cursussen, cultuur, wonen en werken in Brussel. Openingsuren: Maandag tot donderdag van 9u tot 20u Vrijdag van 9u tot 18u ADRESSEN FEMMA/OKRA Grevelingenstraat 20 1000 Brussel Jeugdcentrum AXIMAX J.W. Wilsonstraat 19 1000 Brussel Tel. 02 280 45 56 Grensstraat 2 1210 Sint-Joost-ten-Node Joost-e-Fien Braemtstraat 47 1210 Sint-Joost-ten-Node Gemeenschapscentrum TEN NOEY VZW Gemeentestraat 25, 1210 Sint Joost ten Node 0448.851.563 RPR Brussel tennoey@vgc.be www.tennoey.be PRIVACY Ten Noey respecteert je privacy. Je contactgegevens gebruiken we uitsluitend om je ‘De Schakel’ toe te zenden en je op de hoogte te houden van eigen activiteiten van Gemeenschapscentrum Ten Noey en aanverwante organisaties in de Vlaamse gemeenschap te Brussel. Je kan op elk

VrouwenlentePrintempsdesFemmes

vrouwenlente.brussels

ontwerp: www.grafik.brussels I Illustratie: Y. Rivart

moment een adreswijziging doorgeven of aangeven dat je onze informatie niet langer wilt ontvangen via tennoey@vgc.be of GC Ten Noey, Gemeentestraat 25, 1210 Sint-

Advertentie_A4_vrouwenlente_2021.indd 1

29/01/2021 14:24

VASTE ACTIVITEITEN IN TEN NOEY

Joost-ten-Node. Voor meer informatie over je overige rechten conform de privacywetgeving, raadpleeg www.tennoey.be/uw-privacy WERKTEN MEE

MA

WO

Nederlandse les

Sportcarrousel

Petit Mixed Media

Stadsverkenners

Huiswerkondersteuning DO

Hemelrijck, Eva Van Velzen, Ziggy Vendemmia, Pol Vervaeke, Luc Faems, Rodrigo Burgos Zautzik, Larissa Viaene, Lieselotte Vervoort, Jos Laporte, Simon Vandersmissen, Celia Scheij, Tivadar Ioan, Laura Vandewynckel, Laurens van Herk,

DI Nederlandse les

AAN DIT NUMMER Karel Van den Akker, Kaatje Van

Nederlandse les

Naaiatelier voor kinderen

Yara Rymen ZETWERK www.madebydesign.be V.U. Patrick Moyersoen (Gemeentestraat 25 – 1210 SJTN) Gemeenschapscentrum Ten Noey vzw 0448.851.563 RPR Brussel Inzendingen voor het volgende nummer worden verwacht uiterlijk op 5 maart 2021.

MEER INFO! Bezorg ons je mailadres via tennoey@vgc.be en ontvang informatie over onze activiteiten via mail of vind Ten Noey leuk op Facebook!

Inzendingen die ons na deze datum bereiken, kunnen wij niet meer publiceren. Dank voor je begrip.