BAKOD YAON 2020
YAON is the literary folio of The Gold Panicles, the official student publication of Caraga State University - Main Campus. “Yaon” is a Filipino word that means, “there is”. It is a reflection narrating that there is a story inspired from people in different walks of life. These stories are originally translated and interpreted by the scribes and artists of The Gold Panicles and its contributors. No original work of art shall be used nor published without the permission of its authors.
Foreword Tap. Tap. Tap. Do you love your fresh set of eyes? Your new set of ears? Oh, hush now. This is not body horror. Look, that’s you in the mirror. You still have your teeth. Grin, love. Grin your widest. There, there. Now, wipe down that tear. Tap. Tap. Tap. How are your new bones? How’s your new spleen? That’s a tough fall you had back there, and an even tougher fence to climb in. Luggage aplenty in your arms. Yes, that’s you in the mirror. You still have your skin. Glow, love. Glow your brightest. There, there. Now, where do we begin? Tap. Tap. Tap. I know you’ve just woken up and all of this can be a lot. But mum’s the word, another one has just gone in. Do you hear that tapping? That’s the world tirelessly giving birth again and again. This is not body horror. Those are your brothers and sisters at the door. Now, shall we let them in? Tap. WelcomeTap—to The Observatory Inn! Do come in. Do come in. Your common bellman, John Ray Bantasan
Editorial Board John Ray Bantasan Jeremiah B. Napone Arvin B. Engr.CristineMeldyEnriqueRafaellaArvinVernonRenanteBuyserTabudlongJioViajarB.BuyserJ.UtreraF.Taragua,Ph.DA.AcaboPernitoIsaganiM.RomaJr. Editor in Chief Literary Editor Creative ManagingDirectorEditorLayoutArtistPhotographerIllustratorChiefAdviser Technical Adviser - English Technical Adviser - Filipino Technical Adviser - Visuals
Contents 1 Wrath 2 Palaruan ng Demonyo 4 The Lost Note 6 I Killed Maria 7 Save Me 9 Succumb to thy Kiss 10 I Crash Funerals for a Living 12 I Just Love You 13 Para sa Wala 14 The Mussels Again 15 She’s Tired 16 Was There 18 Silence 19 Admiration 23 Somewhere in the Crowd 25 Salungguhit 26 Locked Up 28 Hapunan sa Ilalim ng mga Ulap 30 Bulalakaw 31 Your Arms will Remember it for Me 32 Surviving You 33 Calila 34 Muli 35 Motivation in Letter 36 Handuwaran 37 Apart 38 Art Enthusiast 40 Unemancipated 42 Panagat, PanginabuhiPag-uma, 46 Laylayan 48 Tay, smile
BAKOD 1ST CHAPTER
| BAKOD1
Wrath Jessica Lambert Butil i can’t escape this inner rage bruised from the inside excruciating sensation shouting, begging to come out to show its bare face to justify itself from drowning in the ocean of my thoughts so i guess this is how i die now: eating up my scattered letters swallowing my vulgar words digesting the nasty truth and nausea won’t be here and if it comes i will fight it create a battle – a war just to not puke out the flesh and blood that make up my mosaic system so i withconversatedjustasmile.
BAKOD | 2 Sa dakong madilim, kuliglig ang kausap ng dayabolikong tahol. Sa ilalim ng pundidong poste nakatalukbong ang mamang isang milenyo nang alipin ng gabi. Pagpagan man magdamag ang duyan, uukit at uukit ng panalangin ang mga daliring pudpud na kakaguhit sa alikabok. Sabihin mo, ilang diyos ang nakikinig? Ilang diyos ang kritiko? (Mahusay ako sa pantasya, at kung panganib lamang ang alok ng hubong mata, ayoko nang pumikit.) Katipan ng kalawanging pa-ilaw ang mga siphayong putok sa buho ng higanteng dalawampungrolyo—rebolusyon ang bilang ko. Hindi unan ang aking bisig. Huwag mong iisipin na simbahan ang aking mga labi. Hindi altar ang mga palad sa masalimuot na silid. Kung madatnan mo man akong durog, isumpa mo ang sining ng pagkabuo.
John Ray Bantasan
Lagi’t lagi lumalawak ang bakod mo— dalawampung rebolusyon ang bilang ko.
Palaruan ng Demonyo
Inuusig ang hininga ng isipang hugis buko. Huwag kang lumapit sa palaruan ng demonyo.
| BAKOD3
Illustration by: Rafaela Utrera
BAKOD | 4
With every note makes you daze Yet you will never know what to feel
A magical music piece
For something is missing but you can’t tell As curiosity takes over You want the truth to uncover And with a deeper investigation
You came up with a conclusion
The music piece is your life And each note is a different strife
The Lost Note Bhart Dela Calzada
Caused by your lack of understanding You have been strong and persistent By your faith, you are resilient But to your own music, you are deaf For you do not love yourself.
But there is a note missing
So once more I put the trigger To finally kill the sadness that she bear I killed Maria, I killed the sadness in me
Through granite tears I stand With a strong grip on my gun. Eyes wander all around Making sure no one was bound. Mind clouded with fear, With inscrutable thoughts I hear The behemoth yelling from within, Begging for the bullets to rain.
Thru wicked madness— I’m free.
To not kill Maria just because of fret But no one takes a foot to save her So I spang the gun so near.
BAKOD | 6
I Killed Maria Ann Marie Forcadas
Hesitation in trying to attempt
Poor Maria cried once more But her angels can’t allure. With closed eyes none could hinder The first bullet from entering Maria’s shoulder. The tiny bullet came out loud And the dying breathing sprout Blood, cascading like water, I hope Maria finds now what’s better.
I was and still a shattered flower. Can you spare some time? Hear me, please, I beg. This endless chasm of mine is still hunting me. Will you save me? I hope so, but I know you can’t. Roaring raven calling the doves of tomorrow. Chase them! I said. And she walked. Alas, is this tomorrow? Will you save me? I wish you can, but I know you just can’t. Oh! I see a butterfly, a colorless one. Is it Indeed!dancing?What a beauty! Still, I’m lost. Hey! Is that light I see? Will it save me? I thought so too.
| BAKOD7 Save Me Rinessa C.
Photo by: Arvin Buyser
BAKOD | 8
If poison is what thy lips taste Then seek mine with haste. For I’d love to die with passion bliss
Ann Marie Forcadas
Like how I’ll savour your elixir kiss. Convey those words you suppress Through kisses that best express. So hold my fragile waist
As I hold thy masculine nape, Now all the enticing sweetness Cover the inches of our fallacies Oh! Darlin’ you’re killing me Through this passionate kiss —a hidden mess.
| BAKOD9
Succumb to thy Kiss
I will smile like a wound, whimper like a wolf cub, and say your prayer as if it is my own.
So do not judge me; I am the receiving end of your many eulogies, for I know when it is my turn to lie alone, I shall be too dead to tell myself that I have been good, that I have known grief.
BAKOD | 10
Crash Funerals for a Living
Until then, I will crash funerals for a living. But do not judge me; I am your guest and I will mourn as guests should.
Do not judge me; I am the tears pouring out of a concubine, like urine after a night of booze and cheap nicotine.
Some people crash weddings; I crash funerals for a living. I waste cigarette butts like bat droppings—call me Dr. Litterbug.
Do not judge me; I am the blackened eyes of a bereaved mother whose son unlearned the primitivity of his liver. Too young, says the brother. Too less like me, says the father.
I
I honor the dead by not looking at her small bump, swollen like my envy for underground men and women. Sooner, the baby will outgrow the mother and I will undress my thick spleen.
I am a eulogy thief and I crash funerals for a living.
John Ray Bantasan
| BAKOD11
Photo by: Geraldine Repollo
BAKOD | 12
I Just Love You Testri Poestria
My eyes aren’t blind They see the fact that you aren’t mine My feet aren’t fractured They just can’t pace for departure My heart isn’t dumb It just cahooses to love than succumb. My mind isn’t harebrained It just thinks of you like you’re my soothing rain. My whole isn’t really insane I just love you though you’re parallel to my lane.
| BAKOD13
Para sa Wala Richel Ann Abarico Ayoko’ng mag-isa Pagod na ‘kong kausap ang Kaalitan,isip tagpuan ng lungkot sa gabi. Ayoko nang lunurin sa bugso ng makisama,Sinubukandamdamin.kongatangingay ay magiging kakampi. Subalit, bakit gano’n? Hinahanap ko na ang huni ng katahimikan, ang lambing ng hangin. Ang kausapin itong sarili’t masanay na tumingin sa kawalan— walang nakikinig, ni masasandalan o magpupunas man lang ng luhang dumadalaw bungad ng matinding lumbay. Ako nga’y parehong nagagalit at nagmamahal sa sarili. Minsan napagtanto ko, paano kaya kung masanay na ‘ko sa ganitong piling? Paano kung pati ang tiwala ay tuluyan nang magbago’t maglaho, at ang nagbabagang apoy ay magiging Gayunman,abo.takot akong mag-isa. Takot ako dahil baka. . . Baka masanay akong mag-isa.
In sorrow, in deep labor for borrowed House, borrowed boats, and borrowed notes. Heart afire, she plunged Headlong into estuarine gloom, Past the seas whose currents funneled down Into sandy dawn—the late greeter of noon. She resurfaced, eye socket an oil well, Caesarian scar an aching wound. And the son Thought, ‘’I’d rather eat the mussels again.’’
‘’Was there a time when this water With its barnacled womb Could give birth to a pork, to a chicken?’’ He would not have those tonight. She would not have him tomorrow, For even thoughts, encapsulated, could not Escape the ears of a mother
BAKOD | 14
The Mussels Again
John Ray Bantasan Saline, the air ballooned Her lungs into a fistful Of breaths. Yet again, she wore On her hair last night’s soot— A fine bamboo specimen Chopped like the nails of her foot. Abdomen Afire, she plunged headlong into estuarine bloom Whose currents held tight repose Without ever being cut Away from its home. Red-eyed, She resurfaced like whitecaps. Hands scooped around glinting mire, Her pulse mimicked that Of her son’s— empty-bellied, Brittle, and brined. And The son thought, ‘’the mussels again?’’
| BAKOD15
She’s Tired RaquelNGT
free. Free from everything, Free from life. The authorities try to save you, But you don’t want to be saved. So you take your last breath And welcome death.
Up here Is a good sight, With the majestic pastel playing on the sky, And the birds spreading their wings flying freely. You wish you’re one of them, Free to go, Free to do the things you love. But down there, Is an aesthetic ground Calling your name, Tempting you to jump. With all the turmoils inside; The pain, struggles, and burdens outside, You want yourself to catch the last ride. YouSo fly, Not above the clouds, But
WhenTheYouDownbelow--theground.didit.realsmileshines,yousetyourself
Pillows of light emotions Cottons of sickled glides Then joys of comforting souls Then tornadoes and sand then dissolves The shadow who repaired me Again . . Wilderness. became the home of me Only then, life turns to be again Pointless journey to nowhere I am lost and no one is saving me.
Even stars are afraid to cover the skies They hide in horror I care not of what road I am in This will never diverge anymore I fall on this path Passing the endless pit I came with no one The vast grey was a bit slayed Colors appear vividly And sad songs turn to harmonized noise
Was There Jaskier
Starting to form one perfect mess from shattered nuisance Hands of light and molder caress me Estranged to this idea
And the befall of the night Turns out to be then nothing but unicorns’ day Rainbows of glittering thoughts
Darkest evenings And even everlasting sorrow I see no hopes in my journey Lights may never shine, so are rays beamed by stars
Fireworks starts sparkling And pixies start to twinkle Shadow then come Beckoning hands and leaning body Engulfing my mess within
Deserted roads Filled with lonely hopes, grey mornings
BAKOD | 16
Photo by: Shane Airah Jakosalem
| BAKOD17
And the positivity isn’t sure Like being stuck in a four-cornered room
Ann Marie Forcadas Its extent will haunt your core
BAKOD | 18 Silence
Absorbing a soundless song That shakes up your soul. Retrieving the sleeping turmoil, Screwed with your own thoughts, As silence widen its roots, You’ll hear your mind whining To stop silence from creeping. But none will ever know Of how silence puts you in throe.
I’ll write for you, As if the ocean and my thoughts are aligned.
Into my deepest thoughts, I’ll remember you, Into the nearest shore, we’ll find a home— a home where the two of us can stay in love. I’ll write for Asyou,if the moon and your soul are one.
I’ll embrace your darkest secrets and I’ll find beauty in your scars. I’ll write for you, As if the forest will make us all feel lost in the midst. And then, you’ll search for a genuine love and there you’ll find me. I’ll write for you, As if my wishes and my prayers are all becoming true.
I’ll write for you, Just be mine. Be mine.
Admiration
Lalaine I’ll write for you, As if the stars and your heart are connected. And these patterns of feelings will form a great constellation we will call love.
| BAKOD19
Photo by: Arvin Buyser
BAKOD | 20
| BAKOD21
BAKOD | 22
BAKOD 2ND CHAPTER
| BAKOD23 Somewhere in the Crowd Akin Ponce I stand here In this silent cabaret Listening to your symphony EveryEveryEveryWatching-smirkgrintripand fall I was there After Unbenknownsthours to you I was AsStandingtherethecrowd hollered to your glory Now I sit In this empty tavern As the drapes come together I still hope That your last glance, at the slightest Was something I can call mine.
BAKOD | 24
Illustration by: Arvin B. Buyser
| BAKOD25
John Ray Bantasan
Salungguhit
Dahan-dahan kung puminta ng anino ang umaga sa siwang ng bintanang kinumutan ng lamig. Walang palya ang mga ulap sa pagpapa-alalang nagdadabog ang walangdibdib—pagnanais na umidlip. Gising ang malay sa pira-pirasong sulyap ng ngiti na nakatarak sa diwa— hiwa-hiwalay, walang-patid. Kilo-kilometro ang abot ng isipang manhid na sa usisa ng hangin, sa pagdagsa ng mga tanong. Nagpupumiglas ang mga salita mula sa bibig na boses mo lamang ang alam na tamang sagot. Isilid mo ang iyong hininga sa aking mga palad at pagmasdan nating sabay kung paano tunawin ng dagat ang huling anyo ng araw. Nakalatay na sa mga litid ang badya ng gabi. Kambal mo ang buwan. Takluban man ng blusang itim ang liwanag sa mga puwang, hindi mabubura ang dibuho ng iyong lawak— ng pambihirang tanghal ng mga labi. Pasyalan man ng hating-gabi ang ating mga daliri, maglalapat at maglalapat na muli. Sapagkat ikaw ang alab sa kwadradong silid— ang ilaw, ang bulaklaking tinig. Ikaw ang salungguhit ng liwanag sa ilalim ng mapang-alipustang dilim.
To stay alive and get back to my life.
After the storm there’s a bright sky There’s a rainbow and everything’s fine
Locked Up Marrol Miole
Everything was black and white
Do not know if it’s day or night I was in a dark, quiet place They are people but without face Astoundingly, I was on a cell
BAKOD | 26
Everything was bright and in glee
Outside there’s a monster ready to kill Some people tried to escape But not one of them succeeded I tried to walk But my feet were chained I tried to shout But my mouth was sealed Despite my flinch, I got a dream
As I woke up I’m still on that dark place But now, hopeful with God’s grace I must stay still, I convinced myself
| BAKOD27
Photo by: Arvin B. Buyser
Hapunan sa Ilalim ng Mga Ulap
BAKOD | 28
John Ray Bantasan Ayoko’ng mag-isa Pagod na ‘kong kausap ang Kaalitan,isip tagpuan ng lungkot sa gabi. Ayoko nang lunurin sa bugso ng makisama,Sinubukandamdamin.kongatangingay ay magiging kakampi. Subalit, bakit gano’n? Hinahanap ko na ang huni ng katahimikan, ang lambing ng hangin. Ang kausapin itong sarili’t masanay na tumingin sa kawalan— walang nakikinig, ni masasandalan o magpupunas man lang ng luhang dumadalaw bungad ng matinding lumbay. Ako nga’y parehong nagagalit at nagmamahal sa sarili. Minsan napagtanto ko, paano kaya kung masanay na ‘ko sa ganitong piling? Paano kung pati ang tiwala ay tuluyan nang magbago’t maglaho, at ang nagbabagang apoy ay magiging Gayunman,abo.takot akong mag-isa. Takot ako dahil baka. . . Baka masanay akong mag-isa.
| BAKOD29
Photo by: Arvin Buyser
BAKOD | 30
Bulalakaw Richel Ann Abarico Sa bawat pitik ng iyong kinang ay may buhay na gustong SaakoBatidsasaNagingkailansadistansyaMilyun-milyongmanatili.angpumapagitnabawatkuwentonghindimanpagsasawaan.saksiangiyongkutitapbawatpagbuhosngluhaatbawatkurbanglabi.mokungsaanatpaanomapapasaya.bawatpagtingala’ypinupuri
ko ang iyong ganda— bulalakaw sa tahimik na gabi, hinahanap ang munting sarili. Aliw ng bawat busilak ay naging dahilan ng pagbunyi. Sayang ‘di maikukubli, sayang ‘di mabibili. Sa bawat pagtiklop ng gabi, ikaw ang naging tagpuan, tagapakinig; naging dahilan ng paglaya. Kabiyak ka nitong pusong matagal nang tahanan ng pagkabalisa. Subalit sa bawat ngiti ng iyong ningning at bawat busilak ng iyong ganda sa dilim ay may pusong muli’t muli ay pumipitik— nais manatili. Sa isang bulalakaw, kahilinga’y batid na matutupad; bukod kang saya’t aliwan ng isip at pagdamdam.
John Ray Bantasan
And I may forget your lamp for eyes, your name.
Clouds, dear, the harbinger of rain, with which seeds grow their nameless leaves along the eroded plain. Set ablaze the lamp that is your eyes, sink your fingernails at the back of my neck and let slip our age across the blankets until we lie unclothed, like an infant fresh from the belly of a mother who has spoken the truth. With the clock, I make an enemy and you put your weight on its hands. Tick tock in the mind ripped apart, rolled across the globe that inherits shadow from the sun.
I owe you a waltz goodbye, o angel’s keep, and I shall leave my body able for the morning when I begin the leap— from the skin ever too thin to guard the bones that furiosly creak.
IButowe you a waltz goodbye, o angel’s keep, and in the morning, your arms will remember it for me. In the morning we begin again.
Your Arms Will Remember it for Me
| BAKOD31
Surviving You Iris Gomez
Breath in, breath out, hold your self together. Calm the storm inside your head, Let this phase halt, let the voices falter. You aren’t weak, your heart is not dead, It is just lost in the minefield of doubt and judgement. You may be scared to take a step, And just stay still, curled up in self-confinement. But believe there is no depth, That you can’t swim through or climb up to. It is a matter of learning from retrospect, Trust that you can survive you. Now warm your soul with love and respect, Shed the tears behind those laughter. You can walk out this maze of despair, just breath in, breath out, and hold your self together.
BAKOD | 32
Calila Bornik Estukador
Even at the act of waking I am an explorer. What is to look forward now? Gold? A symbolic rock, perhaps? I have no place in this world but to tire myself gathering dusts and unearthing the buried ones. But I think I may have found my rest, right above your chest and just beneath your shoulder blade. Will you whisper my name? The world has not run out of tresure yet, and I will not wonder where they are anymore. I will just whisper your name.
| BAKOD33
BAKOD | 34 Muli Richel Ann Abarico Sa piitan na hindi ikaw, ang mga mata ay nariyan—nakatingin, Sanagmamasid.hinahabahang ugoy ng lungkot, muli’t muli ay nagmumuni. Bumabagabag na mga salitang
Muli.MasarapNabuhayIsangbumagsakSaNasaanMuli’tMuli’tSinubukangaySaNingas-kugonnagmamalabis—latigo.napagbabago.pagkadapanagawangtumayongsugatan.intindihin.muliaynatauhan—nagising.muliaytumingin—napatanong:naako?hinahabahabanghimbing,atnasaktan.hindiinaasahangganda:atmuliaylumaban.pangmabuhay...
I-dle! When someone seems helpless, S-uffocated by an extreme loneliness! O-ppressions within, drive the agonies! L-ockdown’s impact, brought a lot of negativities. A-voided by many for self-protection, T-ortured emotionally but still have undying hopes and motivations. E-ndeavors to think positively in the midst of isolation, D-espite this unwanted and heartbreaking phenomenon.
| BAKOD35
Motivation in Letter Mike Ferol
Jasper Cabarte
Gamitong espasyo sa atong palasyo kay ang kawanangan Wala tay utlanan sa atong adtuan bisan asa taman Imong kahumot sa atong palibot magsilbing timaan Nga gikan paka harden sa langit puno ug tanaman Bag.o na amgo nga dili tu damgo mga panahon Dakong pasalamat ikaw nahimamat naa ka karon Usahay masipog, malibog sa imong dala nga gahom Di maisplikar ug di masukod ang imong katahaom Atong lantawon daplin baybayon ang mga bitoon Maminaw sa balod samtang na anod ang atong kahilom Ni halok nato lamdag nga buwan sa kangitngiton Sa imong gakos ako nalumos sa lawm nga gabi-on
Handuwaran
Naa ka kanunay nag sige rag tambay sa’kong handurawan Grabing ka anyag ang imong kahayag ako nasulawan Usa ka bahandi di pwede matandi sa mga bulawan Demonyong dako apan pag abot nimo ako nabulahan
BAKOD | 36
The street light glows In summer breeze
| BAKOD37 Apart SebSeb
The stars alight They never cease As I saunter I come to wonder Do you think of me When you are sober? Moving in pirouettes
Not once have they been rendered trite I sat and wondered for a while Do you also marvel in this sumptuous sight?
Our memories dance They flash relentless Like the summer stars I look into this sea of lights
BAKOD | 38
Art Enthusiast
FOUR
You’re a masterpiece that I could stare at HungFramed,forever,on the walls of the museum where you belong, The center of attraction, No need of an action, As you sleep, I’ll sing you a song. Just let me be the happiest, the luckiest. I’ll give you a rest, A place of zest, Like a guy in a vest, You’ll be the safest. Let me be the one, Just be around, I You’llpromise,drown in nothing but my love and my admiration, I I’llpromise,showyou affection. But you’re an art I could never have, Not even after the hammer struck, I can only see you, But I cannot touch you. I can only admire you, But never be with you. For you are an art, And I’m merely figured. This is a tale of the masterpiece and his spectator.
Photo by: Vernon Jio Viajar
| BAKOD39
Let tears be cried and heart be broken; For no wound will be scars without swelling.
BAKOD | 40
Nikko Curayag I know I am breathing still, But this moment of time is making me ill. Yet, a hand can be seen, Merely holding on even by a dream.
In this four cornered room I’m in, I am still fighting from pain, Forfending from the chaos outside, Dependent of the wrecking mind.
Fear, just, and sympathy; Through seeing eyes can be seen vividly.
I’m lost, cornered and departed.
Unemancipated
And yet the divinity still can be trusted. His superiority will brink this to end.
I know he will, for he is a friend.
Photo by: Arvin Buyser
| BAKOD41
Panagat, Pag-uma, Panginabuhi Sui Generis
Sayo pa sa buntag mibakod si Tonyo para magkutaw ug kape aron ihatod sa iyang amahan’g nanghikit duol sa baybayon uban ang ilang mga silingan. Pipila pod ka mga tao ang nagtapok sa mga baroto aron mupalit ug pipila ka kilo nga isda aron isuroy ngadto sa bukid ug sa syudad. Bag-o sa panan-aw ni Tonyo tanan kay karon pa niya hikit-I ang ingon ani nga pangamuyo diin ang mga tao tinabunan ang katunga sa nawong. Dili sad normal sa iyaha nga makakita ug mga gurang nag edad nga kasuk-an sa mga tanod tungod kay nagtapok o wala man lang nag buwag-buwag sumala sa pag-obserbar sa protokol sa gobyerno.
BAKOD | 42
Naguba ang nawong ni Tonyo human madunggan ang sugo sa tatay kay gihila san sa mga nagtabang niini ug hikit. Iyang gihuna-huna kung unsa kadako ang gasto sa iyang amahan nga mao pa’y magbayad sa ilaha dayon siya pa gihapo’y mag-gasto para sa painit niini.
“Tay, pangape sa. Gikan pa biya kas lawod” “Apili nalang sad ning atong mga silingan nak, ingna lang si Te Tessa nimo nga muutang ta’g painit.”
Udto-------na nahuman ug hikit ang tatay ni Tonyo ug iyang mga silingan. Nabatyagan ni Tonyo ang mga nagkada-iyang mga motor nga may sudlanan sa isda sa isig ka kilid niini nga mipaduol sa iyang tatay. Ug human sa pila ka minuto nga isig tinimbangay sa kuha nga isda, sinto-diez kilos ang nakuha sa iyang tatay.
Nalipay si Tonyo sa iyang nakita kay huna-huna niini nga mag sud-an sila ug mahalon nianang gabhiuna. Ting panihapon na nang gitawag si Tonyo sa iyang tatay aron manga-on. Da li-dali nga midagan si Tonyo sa ilang balay gikan nagdula ug takyang uban sa iyang mga amigo aron makatilaw na sad kini ug hilami nga sud-an. Sa pag-abot niya sa lamesa, dakong mug-ot nalang niini nang hikita nga bulad na sad ang sud-an pinaresan sa sabaw sa pinaksiw nga kagahapon pa giluto. “Tay, di ta mag manok?” “Nak, kini sa lang. Wala pa man gyud ko bayari sa isda; isa pa, gamay ra sad ang
Miadto------- sa tindahan si Tonyo aron magpa-load para makontak iyang nanay ug iyang manghud nga babaye ngadto sa bukid. Mi-desisyon ang tatay ni Tonyo ug iyang inahan nga tungaon ang trabaho aron mas dako ilang halin kaysa sa isa ray manarbaho nilang duha.
| BAKOD43 bayad adto” “Ha? Diba tay sinto-diez kilos man to? Nganong gamay ra man ang bayad?”
Mihilum si Tonyo ug gitago nalang iyang kahi-ubos tungod kay wala siyay ma sad-an sa sitwasyon sa iyang nanay. Wala man siyay mabuhat nga nag-anam ka barato ang kilo sa palay; ug kung dili sad mudawat iyang nanay sa presyo, dili mahalin ang bugas niini. Mipauli si Tonyo sa ilang balay ug mao’y paglarga sa iyang tatay ngadto sa lawod. Isa nalang ka adlaw bag-o mag birthday si Tonyo. Hilabihan ang kalipay niini nga magsaulog sa iyang adlaw’ng natawhan human misugot iyang mga amigo nga didto manihapon sa ilang panimalay. Gipa-ibog pa sa bata nga adunay cake ug uban pang mga lami nga pagkaon ang ihanda sa iyang tatay sa iyang birthday. Sa iyang pagka-excited, nalimtan ni
Human sa pagpanaw sa lolo ug lola ni Tonyo, iyang inahan na ang nagbantay ug nagpadayon sa pag-uma nga maoy panginabuhian sa iyang lolo ug lola sa una. Gi-uban sa iyang inahan ang iyang manghud nga babaye aron adunay makata bang sa iyaha ngadto sa bukid. “Nay, kumusta man mo dihaa?”
“Okay ra man nak, kamo ni tatay nimo kumusta mo diha?”
“Dili na biya ako ang nag diktar kung pila ang kilo nak, mao nang wa koy mabu hat kun dili muuyon nalang sa iyang presyo” Misamot ang kalagot ni Tonyo nga kagainan’g buntag pa niya nasinati kay wa siya kauyon sa patakaran sa ubang manglab-asay.
“Okay ra sad nak”
“Maayo ra man sad nay, si Inday kumusta?”
“Nay muuli mo sunod semana? Birthday na biya nako” “Nak, kulang man among plite sa imong manghud panaug ug bukid, tawag nalang siguro mi nak”
Suot¬¬¬¬-------ugma.naniTonyo
Miadto na sad ang mga kadula ni Tonyo sa ilang balay aron sugdan na ang pag-selibrar sa iyang birthday. Gipahulat kadali ni Tonyo iyang mga amigo aron huwatan iyang tatay nga pauli pa lamang gikan nanagat. Excited na kaayo si Tonyo sap ag-uli sa iyang tatay aron makapalit na sila ug pagkaon nila.
Miuna si Tonyo ug uli sa ilang balay samtang iyang amahan gihinluan ang baro to. Sa iyang pagpama-uli, midagayday sa hilom ang mga luha ni Tonyo. Gipahi ran niya kini ug giingnan ang iyang mga kadula nga manguli nalang. Misulod sa kwarto si Tonyo ug nag-ilis. Gusto ni Tonyo nga mu-undang na sa pagpanagat iyang tatay ug pag-uma iyang nanay; pero kay mao ra man ilang naantiguhan, mag-unsa man sila ug mawala kini? Iyang giluto ang pipila ka isda nga nakuha sa iyang amahan ug nangutana sa iyang kaugalingon: “Tagpila diay ang cake? Nganong mas mahal man to kaysa sa isda ug palay?”
BAKOD | 44 Tonyo ang iyang gidung-ag nga saging nga gipadala sa iyang nanay ngadto sa ilang silingan nga nagtrabaho sa merkado nga aduna say kahumayan didto duol sa bukid diin asa nananom iyang mama ug iyang manghud. Maayo lang gani nga wala nalata kaayo ang saging nga iyang gidung-ag nga plano niya’ng ipakaon sa iyang amahan nga nanguha ug isda sa lawod. Nangayo nalang sad siya ug isa ka platito nga ginamos para ipares sa lata-lata nga saging. Mipahulay si Tonyo sa ilang balay ug naghulat sa iyang amahan nga maka-uli gikan sa lawod. Sa iyang pagkatulog, bitbit sa bata ang kalipay para sa iyang birthday
ug gidawat niini ang balde nga ang sulod kay pipila lamang ka “Sigeisda. lang tay, sunod na lang”
ang polo nga puti nga gihatag sa iyang ig-agaw sa iyang ad law’ng natawhan. Pares niini ang itom nga pantalon nga iyang gipalit sa Merkado human nakatigom ug ubay-ubay nga halin sa pagtinda-tinda niini ug biko nga negosyo sa iyang silingan.
“Tay, kumusta? Ali na mangaon nata” “Nak, happy birthday. Pasensya kaayo nak, wa koy kuha ron, di ko kapalit ug sud-an Mihilomnato”siTonyo
Hapit muhapon nang maka-uli ang tatay ni Tonyo gikan sa dagat. Bitbit ang pukot ug ang balde nga sudlanan sa isda, midagan si Tonyo ngadto sa iyang amahan nga nagkiang-kiang na sa paglakaw human ang pipila ka adlaw nga pagpangat.
| BAKOD45
Photo by: Arvin Buyser
Laylayan Richel Ann Abarico
BAKOD | 46
Marami na ang nagbago. Hindi na ligtas ang lansangan, maging ang mga nakakasalamuhang tao. Halos lahat nasa kanya-kanya nang tahanan dahil sa kwarantin. May naimpok na pagkain ang iba- sapat para sa buong araw maging kinabukasan. Lahat nakasuot ng mask, may bitbit na konsumo para sa pang-araw-araw. Dinig ko bayrus daw dahilan. Ano tawag dun? Korona? Habang nakasandal sa pader, kinakain ako ng tanong na, ‘hanggang kelan kami ligtas ng pamilya ko?’ Nakakamatay daw ‘yun eh. Bukod sa kasalatan sa pagkain ay wala rin kaming bubong upang mailayo ang mga sarili sa kumakalat na sakit. May kaligtasan ba sa palaboy-laboy na katulad namin na posibleng sa anumang oras ay dapuan ng salot na bayrus na ‘yan. Lansangan ang naging simula ng kwento, ito rin ba kaya ang siyang tatapos at magtutuldok ng buhay? Marami nang bawal, maging ang mamasada, ni pangingisda- munting kabu hayan ng mga taong isang kahig, isang tuka. Paano kung ang papatay sa’min ay hindi ang salot na virus kung hindi ang gutom? Sapat nga ba ang ayuda na bigay ng gobyerno, kung meron man, para sandalan ng pamilyang ni piso ay wala? Ngayon, kailangan naming maghanap ng paraan, kung hindi kami kikilos mamamatay kami sa gutom dulot ng kuwarantin. Kung mahirap ang buhay noong namamasura ang tatay, anu na ang kahahantungan namin ngayon na wala nang bukas na dyankshap? Maswerte nga ang mga kahit papano’y nakakaraos dahil nakakatanggap sila ng ilang kilo ng bigas, sardinas at nudils. Eh pa’no kami? Kung sila’y napipilitang lumabag para makapag-trabaho at may makain, sa’n aabot ang mga kagaya namin? Kung may pagkamuhi na at pagbalewala na sa amin no’ng normal pa ang lahat, pa’no na ngayon? Dinig ko, maraming boses daw ang natatabunan? Mga politiko lang daw ang tumatamasa sa prebilihiyo na dapat ay para sa lahat. Sila lang daw ang dumadaan sa test; kung ano man ‘yon. Malalaman daw dun kung nahawaan ka ng bayrus o hindi. Kailangan ba namin ‘yon? Mararating ba kami no’n? Naiinip na ako sa kwarantin na ‘to. Nakakatulong daw pero ‘di namin ramdam. Ramdam din ba ng libu-libong napatigil sa paghahanap-buhay? Sa’n pupulutin kaming nasa pinaka-laylayan ng lipunan? Teka, dami kong tanong. Ano bang alam Inuuboko?na naman si bunso.
bata ka ang kulit-kulit mo. Sa’n mo ba napulot ‘yang remote na ‘yan ha? Tsaka, aba, anong ulam natin sa araw na ‘to, senyorita? Ba’t parang ang “’Yong“Ano’ng“Isdabango?”po.”klase?”red.Bili‘yan
“Isda po, tay.” “Anong klase?” “’Yong green. Huling lata na ata ‘yan tay. Wala na rin nudels.”
Nginitian ng ama ang ina’ng abala sa pag-hahanda ng mga plato. Mas matamis naman ang ngiti ng dalagita. Payak at kuntento. “Nak, anong gagawin sa pagkaing nasa mesa?” tanong ng ina.
“Aba’t“Tay,~“Ubusin!”smile.”nahanap
“’Wag kang mag-alala ‘nak, may darating na tulong. Sa ngayon, anong gagawin sa pagkaing nasa mesa?”
Tay, smile Juan Sicat “Tay, “Ikawsmile.”talagang
mo na pala ‘yang paborito mong remote. Halika nga rito. Ehem, senyorita, ano’ng ulam natin ngayon?”
| BAKOD47
ni Nanay. Masarap ‘yan Tay. Maanghang.” “Alam ko, ‘nak.”
Kumain ka na d’yan. Isama mo pa ako sa kalokohan mo. ‘Wag “Sigeako.” na, Tay. Ka-isa lang. Atubang diri.” “Ambot sa imo. Ano ba ulam dito?”
“Isda, Tay. Masarap ‘to.” “Aw. Good.” “Ano plano mo? Plano sa kanila?” Walang imik si Tatay. “Tay,~ Tinapiksmile.”nganak
BAKOD | 48
“Buang“Tay,~“Ubusin!”smile.”katalaga.
ang pisngi ng ama’ng nakahiga sa kalsada-- makasalanan sa daliring nasa gatilyo na kriminal ang turing sa sinumang gutom na humihingi ng tulong sa kabilang dulo. “Tay, smile... Tay?” Walang imik si Tatay.
| BAKOD49 THIS PAGE IS FOR YOU
BAKOD | 50 THIS PAGE IS FOR YOU
