Gedenkwaardig

Verjaardagen, huwelijksjubilea, geboorte en overlijden van een familielid gedenken wij in de privésfeer. Er zijn natuurlijk meer gedenkdagen waar burgers van een land, continent en zelfs van de wereld stil bij staan of horen te staan. Zulke momenten gaan vaak aan ons voorbij, verblind als we zijn door de waan van de dag. Het zijn juist deze gedenkwaardige dagen die mensen met elkaar verbinden. In deze nieuwe rubriek staat Tulpia stil bij deze bijzondere dagen.

zafer Bayramı (30 augustus 1922)

De Grieks-Turkse oorlog (1919-1922) was een belangrijk onderdeel van de Turkse onafhankelijkheidsoorlog. De Westerse geallieerden hadden Griekenland een deel van het Ottomaanse Rijk beloofd. Zij werden echter in hun ambities gestopt door de revolutionaire beweging onder leiding van Mustafa Kemal (Atatürk). Eind augustus 1922 begon het Turkse tegenoffensief (onder Turken bekend als het Grote Offensief, Büyük Taaruz). Op 30 augustus werd het Griekse leger definitief verslagen in de slag bij Dumlupınar. Griekenland moest de veroverde gebieden teruggeven en er kwam een bevolkingsuitwisseling tot stand met de nieuw opgerichte Turkse staat. Turkije viert de 30ste augustus als Zafer bayramı, de Dag van de Overwinning. In Nederland gaat de viering Turken ongemerkt voorbij; in Turkije is een grootscheepse militaire parade.

opstand Bataven (september 69 n. chr.)

Rond 12 v. Chr. werden de Bataven door de Romeinen onderworpen. Zij woonden op een eiland (insula Batavorum), daar waar de Maas en Waal bij elkaar komen. Als bondgenoten werden ze ingelijfd. De Romeinse consul Tacitus noemde hen ‘de moedigste van de stammen in de Rijndelta’. In september 69 n. Chr. kwamen de Bataven, onder aanvoering van Julius Civilis, in opstand. Met steun van de Cananefaten en de Friezen verliep de opstand zeer succesvol, vrijwel alle Romeinse versterkingen aan de Rijn werden verwoest. Het duurt een jaar voordat de Romeinen met 8 legioenen de opstand definitief neerslaan. Twee eeuwen later zijn de Bataven verdwenen, waarschijnlijk opgeslokt door de Franken of de Friezen tijdens de Grote Volksverhuizingen. Ze leven voort als de eersten die in opstand kwamen tegen overheersing.

Bloedige coup (12 september 1980)

De jaren ‘60 en de daaropvolgende decennia in de vorige eeuw waren turbulente jaren. Gewapende strijd tussen links en rechts, de Koude Oorlog, opkomst van extreem rechts en de opmars van de islamitische ‘Groene Generatie’, waaronder Milli Görüş, de jongerenbeweging van de huidige AK Partij. Twee coups in 1960 en in 1971 werd gevolgd door een zeer bloedige op 12 september 1980. Onder leiding van generaal Kenan Evren namen militairen de macht in Turkije over. Miljoenen mensen werden gevangen gezet, opgehangen, gefolterd of het land uitgejaagd. Inderdaad stopten direct na de coup alle gewelddadigheden en werd de staat van beleg uitgebreid tot over het gehele land. Na twee jaar werd de regering overgedragen aan de Moederland Partij (ANAP) van Turgut Özal,

die het land mocht besturen als éénpartijsysteem, met de militairen in de achtergrond. Symbolisch, juist op 12 september 2010 wordt er een referendum gehouden voor een grondwetswijziging, die ook de berechting van de coupleiders mogelijk maakt. Op 23 september houdt het Turkije Instituut in samenwerking met Tulpia een debat hierover. Zie onze website www.tulpia.nl

oorlog Tripoli (29-09-1911 / 18-10-1912)

Op koloniaal gebied was Italië vergeleken met andere grootmachten een laatkomer. Desondanks droomde ook dat land van een koloniaal rijk en het viel op 29 september 1911, aan de overzijde van de Middellandse Zee, de Turkse provincies Cyrenaica, Tripolitanië en Fezzan binnen. De slecht georganiseerde Osmanen waren geen partij voor de Italiaanse overmacht. Met de Vrede van Lausanne (1912) werden de drie gebieden samengevoegd tot de Italiaanse kolonie Libië; Rhodos en de Turkse eilanden van de Dodekanesos werden geannexeerd. De gevolgen waren enorm. Bulgarije, Griekenland, Servië en Montenegro snoepten nog meer gebied van het Osmaanse Rijk af. Het nationalisme op de Balkan kwam in een grote versnelling en leidde uiteindelijk tot de Eerste Wereldoorlog.

sabra en shatila (16-18 september 1982)

De burgeroorlog in Libanon was al vanaf 1975 het strijdtoneel van facties, die wisselende allianties sloten met de omliggende landen. In juni 1982 viel Israël Libanon binnen. Binnen twee maanden ondertekende de PLO een staakt-het-vuren en droop af. Twee weken nadat de laatste militanten van de PLO waren vertrokken, werd de Libanese president Gemayel vermoord. De christelijke Falangisten waren uit op wraak. Israël bezette het westelijk deel van Beiroet, omsingelde de Palestijnse vluchtelingenkampen en liet Falangistische eenheden – bewapend met pistolen, messen en bijlen – de kampen Sabra en Shatila binnentreden. Enkele uren later lagen de eerste rapporten, waarin melding werd gemaakt van honderden slachtoffers, op tafel in Tel Aviv en Jeruzalem. Pas twee dagen later riep Israel de eenheden terug. Dat gebeurde na berichtgeving in internationale media, waarbij onder andere een Falangistisch officier verklaarde dat er ‘2000 Palestijnen – vrouwen en mannen – zijn vermoord in Shatila’. (23 oktober 1911) Kapitein-vlieger Carlos Piazza maakte de eerste oorlogsvlucht in de geschiedenis. Op 23 oktober 1911 steeg hij vroeg in de morgen op met zijn Bleriot XI om de Turks-Arabische opmars waar te nemen. Kort daarna bombardeerde de Italiaanse luchtmacht een Turks legerkamp bij Ain Zara, in het huidige Libië. verenigde naties (24 oktober 1945) Direct na de Tweede Wereldoorlog, op 24 oktober 1945, werden de Verenigde Naties (VN) opgericht door 51 landen ter vervanging van de Volkerenbond. De doelstelling van de oprichters is het waarborgen van vrede en een productieve samenwerking op het gebied van internationaal recht, mondiale veiligheid, behoud van mensenrechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en onderzoek naar maatschappelijke en culturele ontwikkelingen. De VN bestaan uit zes belangrijke bestuursorganen, waarvan de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad de belangrijkste zijn. Daarnaast zijn er gespecialiseerde organisaties die deel uitmaken van de VN, zoals UNESCO, de Wereldbank en de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO). Tegenwoordig zijn er 192 lidstaten.

Republiek Turkije

1ste oorlogsvlucht

(29 oktober 1923) Al voor de Eerste Wereldoorlog begon het Osmaanse Rijk langzaam af te brokkelen. Het begon met de koloniale veroveringen van Italië in Noord-Afrika, en de daaropvolgende Balkanoorlogen. Na WO 1 werden de overblijfselen van het Osmaanse Rijk verdeeld onder de overwinnaars. In 1919 begon de strijd voor onafhankelijkheid onder leiding van Mustafa Kemal. Op 29 oktober 1923 werd de Republiek Turkije opgericht, met Atatürk als eerste president. Hij voerde een aantal belangrijke hervormingen door. Het kalifaat werd afgeschaft, sektes en de Koranscholen werden verboden, het Arabische schrift werd vervangen door het Latijnse en vrouwen kregen kiesrecht. Turkije moest een moderne, seculiere staat worden, met Ankara als de nieuwe hoofdstad. De dag 29 oktober markeert dan ook het begin van deze moderne republiek. De Turkse gemeenschap in Nederland viert dit in verenigingsverband en met de Turkse ambassade en de consulaten.