Verborgen wet Er bestaat een idee dat een belangrijkere rol in de fysica heeft gespeeld dan quantumtheorie en relativiteit. Waarom geniet de vrouw daarachter niet minstens evenveel roem als Einstein?
Door Dave Goldberg
W
ij fysici noemen ons vakgebied vaak ‘mooi’ of ‘elegant’, terwijl een buitenstaander er begrijpelijkerwijs eerder een eindeloos moeras aan vergelijkingen in ziet. In een ideale wereld zouden vergelijkingen overbodig zijn; het uiteindelijk doel van de natuurkunde – en van de wetenschap in het algemeen – is om de wereld zo eenvoudig mogelijk te beschrijven. Eén iemand zette een eeuw geleden een grote stap in die richting. Vorig jaar was de algemene relativiteitstheorie honderd jaar oud en Albert Einstein werd terecht gelauwerd. Maar te midden van alle opwinding die het gloednieuwe concept relativiteit teweegbracht in 1915, was het ook het jaar van een andere grote doorbraak. Toch is deze, zelfs onder natuurkundigen, lang niet zo bekend als hij zou moeten zijn. Misschien ligt dat aan de ingewikkelde wiskunde waarin hij vervat is, maar misschien spelen ook de sekse van de auteur en het feit dat zij jong stierf een rol. Toch lijdt het geen twijfel dat Amalie ‘Emmy’ Noether onze kijk op het heelal voorgoed veranderd heeft. Al is de wiskun50 | New Scientist | december 2016
de achter haar grootse eerste stelling nogal complex, het resultaat daarvan kan kort als volgt worden samengevat: symmetrieën leveren behoudswetten op. Achter deze schijnbare eenvoud schuilt een diep inzicht. Het bracht de natuurkunde van dat moment onder één noemer en legde de basis voor bijna alle fundamentele ontdekkingen die sindsdien zijn gedaan.
Vooroordelen Emmy Noether is een verhaal op zich. Al kon niemand eromheen dat ze briljant was, de vooroordelen van de Duitse academische traditie rond 1900 legden haar fikse beperkingen op. Ze werd in 1882 geboren in een familie van vooraanstaande wiskundigen – haar vader Max was hoogleraar aan de universiteit van Erlangen in het noorden van Beieren – maar omdat ze vrouw was, mocht ze zich aanvankelijk niet inschrijven aan de universiteit. Toen het haar toch was gelukt om af te studeren en te promoveren, was er geen universiteit die haar een baan wilde geven. In het daaropvolgende decennium groeide zij uit tot een internationaal erkende expert in de wiskunde van symmetrie maar ze bleef zonder baan, salaris of officiële titel. Symmetrie lijkt op het eerste gezicht misschien geen diepgaand onderwerp.
