Klassieke Zaken Magazine 2023-2

LUDOVICO EINAUDI

Verborgen juwelen en bekende hits

Elise Caluwaerts zingt Alma Mahler

Opera Spanga brengt Jevgeni Onegin

DE BETOVERENDE WERELD VAN CANTO OSTINATO

Wie nog nooit van Canto Ostinato van Simeon ten Holt heeft gehoord leeft of onder een steen of is afkomstig van een ver weg gelegen planeet. Ten Holts meesterwerk uit de jaren zeventig van de twintigste eeuw heeft niet alleen (muziek)geschiedenis geschreven, het is nog steeds muziek die regelmatig zorgt voor concerten die uitmonden in complete happenings. Er zijn vele versies mogelijk, maar het meest tot de verbeelding spreekt nog altijd de oerversie voor vier piano’s. Het Simeonkwartet voert deze versie, die elke keer weer een beetje anders is, al decennialang uit. Nu hebben de vier pianisten een versie vastgelegd op twee cd’s. Anderhalf uur langen nemen ze je mee op een meditatieve reis door de tijdloos voortschrijdende klankpatronen in een uitvoering die niets te wensen overlaat. Zet het volume van de versterker wat harder, ga gemakkelijk zitten of liggen en verdwijn voor even heerlijk in de betoverende wereld die Canto Ostinato ook na vijftig jaar nog steeds is.

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 september 2023.

Foto: Colette Noël

43E JAARGANG, NUMMER 2 - JUNI 2023

Winkelprijs € 3,25

DIT TIJDSCHRIFT WORDT GEPRODUCEERD DOOR

BCM MEDIA te Eindhoven in opdracht van de uitgever Klassieke Zaken, een activiteit van de Stichting Nationale Platenbon, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Arnhemse Bovenweg 100, 3708 AG, Zeist (tevens redactieadres).

T: 06-53860682

E: info@klassiekezaken.nl

HOOFDREDACTEUR

Frederike Berntsen

AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE

Mischa Andriessen, Marcel Bijlo, Jacqueline Blok-Wouters, Hein van Eekert, Hans Heg, Paul Janssen, Benjamin Rous, Edwin Rutten, Gerard Scheltens, Wouter Steenbeek, Eddie Vetter, Noortje Zanen

EINDREDACTIE

Frederike Berntsen

VORMGEVING

Marjanne Gielen, Angela van Eck, Patrick Hoogduin, Fleur Heitling

COVERFOTO

© Universal Music Group

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 20.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de aangesloten winkels en verstuurd aan de Klassieke Zaken Clubleden.

LEDENADMINISTRATIE

BCM MEDIA abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. T: 085 7600237 (lokaal tarief).

Bereikbaar: dinsdagochtend en vrijdagochtend van 08.30 - 12.30 uur. www.bcm.nl

STOPZETTEN LIDMAATSCHAP

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient tenminste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

Zo veel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd, kunnen contact opnemen met de uitgever.

De in dit magazine besproken cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit. De cd’s zijn mogelijk niet standaard in elke winkel op voorraad, maar zijn te allen tijde door de aangesloten winkels te bestellen. Vraag uw winkelier om advies!

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

© 2023 Klassieke Zaken, een activiteit van de SNP. Het volgende magazine verschijnt: 29 september 2023.

Foto: Marco Borggreve

Foto: Nanda Hagenaars

Foto: Outhere Music

Foto: © annafedorova.com

Foto: Ray Tarantino

EN VERDER

AANBIEDINGEN

3 Canto Ostinato door het Simeonkwartet

10 Brad Mehldau & Ian Bostridge De dwaasheid van verlangen

52 L’Arpeggiata geeft een nieuwe blik op barokmuziek

INHOUD

6 Ludovico Einaudi Verborgen juwelen en bekende hits

14 Byrd & Belder My Ladye Nevells Booke

18 De Oude en de Nieuwe Wereld volgens Calefax

20 Jevgeni Onegin door Opera Spanga

22 De neoklassieke nostalgie van Matteo Myderwyk

25 Zomer in het Concertgebouw

28 Elise Caluwaerts zingt Alma Mahler

30 Concertzender De vernieuwer Schönberg

EEN ZOMER LANG LUISTERGENOT

FREDERIKE BERNTSEN

Voor u ligt een nieuwe aflevering van Klassieke Zaken, om mee te nemen, de zomer in. En wat voor een aflevering!

Sopraan Elise Caluwaerts zingt liederen van Alma Mahler, over de nacht, over mystieke ervaringen, over de liefde. Neoklassieke nostalgie komt tot klinken bij Matteo Myderwyk, de toetsenist voert zijn eigen muziek uit. Pieter-Jan Belder herdenkt op zijn klavecimbel William Byrd, die precies vierhonderd jaar geleden overleed - een van de allergrootste componisten uit de Engelse muziekgeschiedenis, zoals te lezen valt in de special over My Ladye Nevells Booke. Opera Spanga richt de pijlen op Tsjaikovski’s Evgeni Onegin, in het Verona van Weststellingwerf. Voor Anna Fedorova is de piano haar metgezel, ze vertelt over inspiratiebronnen die Menahem Pressler, Steven Isserlis en András Schiff voor haar vormden, en over haar passie rondom de recent opgezette Davidsbündler Music Academy. Calefax verbindt Europese en Amerikaanse muziek met elkaar en Ludovico Einaudi biedt op zijn nieuwe album verborgen juwelen en bekende hits: “Mijn muziek is een afspiegeling van de beste momenten en gevoelens in mijn leven”, aldus Einaudi.

Inventiviteit

Vanwaar deze opsomming? Om de verscheidenheid en inventiviteit te laten zien die de musici keer op keer aan de dag leggen. Een zomer lang luistergenot!

Foto: Maarten van Haaff

VERBORGEN JUWELEN EN BEKENDE HITS

De Italiaanse pianist en componist Ludovico Einaudi is een fenomeen. Zijn meditatieve pianomuziek haalt miljoenen streams op Spotify, zijn filmmuziek is populair en zijn liveoptredens zijn altijd razendsnel uitverkocht. Voor zijn nieuwste album Undiscovered II verzamelde hij twintig verborgen juwelen en hoogtepunten van de afgelopen drie decennia.

Wie nog twijfelt of de relatief eenvoudige, zich steeds herhalende muziek van Ludovico Einaudi wel thuishoort in de klassieke muziekscene heeft niet goed opgelet. Einaudi trekt niet alleen volle parken tijdens popfestivals, ook zijn optredens in klassieke concertzalen als het Concertgebouw zijn al jaren in een oogwenk uitverkocht, zelfs als hij drie avonden achter elkaar te gast is in de Amsterdamse concerttempel, zoals afgelopen november. Zijn muziek voorziet in een enorme behoefte. Het succes bij zijn overwegend jonge publiek geeft hem de status van een soort popster, al zweeft zijn muziek ergens tussen pop -

muziek en klassieke muziek in en ziet hij zichzelf helemaal niet als een superster. Tussen zijn concerttournees door trekt Einaudi zich het liefst terug in zijn afgelegen huis in Piemonte, een prachtige streek in Noord-Italië die een belangrijke inspiratiebron is voor zijn muziek. Terwijl miljoenen fans nog dagelijks genieten van het succesvolle album Underwater uit 2022 presenteert Einaudi dit voorjaar alweer twee nieuwe projecten: zijn nieuwe album Undiscovered II en de korte film Broken Wings, een aangrijpend pleidooi tegen het stropen van vogels.

LUDOVICO EINAUDI

Lees verder op pagina 8

Door Noortje Zanen

Verborgen juwelen en bekende hits in een nieuw jasje

In navolging van het album Undiscovered uit 2020, bevat Undiscovered II een verzameling van negentien stukken die Einaudi zelf heeft geselecteerd uit zijn oeuvre van de afgelopen dertig jaar. Hij legt aan zijn fans uit wat zijn motivatie is:

“Bij het selecteren van de tracks voor Undiscovered in 2020 was het moeilijk om te beslissen wat we wel en niet zouden gebruiken. Er waren best veel tracks die uiteindelijk niet op het album zijn verschenen, maar ik bewaarde ze in mijn notitieboekje voor het geval er nog een vervolgtraject zou komen. Gelukkig is dat nu gelukt. Op Undiscovered volume

2 staan nog meer nummers die ik graag onder de aandacht breng. Ik hoop dat je er al luisterend net zo veel van geniet als ik heb genoten van het herontdekken ervan.” Het zijn niet de bekendste nummers van Einaudi en dat is precies de bedoeling. Van alle albums die hij de

afgelopen decennia heeft gemaakt, zijn er meestal maar een paar tracks die uitgroeien tot tophits die steeds weer opnieuw worden afgespeeld. Zo zijn onbedoeld veel composities in de schaduw verdwenen. Het zijn vooral die verborgen juwelen die nu een plek hebben gekregen op de nieuwe cd. Daarnaast klinken enkele bekende hits in een nieuw jasje, met als opvallendste voorbeeld de nieuwe versie voor piano solo van Experience

Neoklassieke muziek?

Het maakt Einaudi niet zoveel uit welk label critici op zijn muziek plakken. Sommigen noemen het minimal music, anderen hebben het over easy listening of over popmuziek. Ook de term neoklassiek wordt vaak gebruikt. Dat is simpele muziek die niet pretentieus is en die mensen recht in het hart raakt.

“Van alle mogelijke labels vind ik neoklassiek prima”, zei Einaudi in de

recent verschenen documentaire The Sound Weavers - Van Einaudi tot Beving van Het uur van de Wolf (uitgezonden op 28 maart 2023, nog terug te kijken via NPO Start). “Mijn muziek is een afspiegeling van de beste momenten en gevoelens in mijn leven. Die gevoelens wil ik omzetten in iets persoonlijks en origineels. Ik wil het teruggeven aan anderen. Het duurde even voordat ik mijn draai had gevonden als componist. Want als je compositie studeert word je blootgesteld aan de hele muziekgeschiedenis, van klassiek tot hedendaagse muziek en avant-garde. Toen ik bij Luciano Berio en Karlheinz Stockhausen studeerde, merkte ik dat de avantgarde mijn verlangens niet volledig vervulde.”

Als fans van Einaudi uitleggen wat ze zo aantrekkelijk vinden aan zijn muziek, dan keren telkens dezelfde kernwoorden terug: ‘rustgevend’, ‘toegankelijk’, ‘fijn om

Foto: Beniamino Barrese

naar te luisteren’, ‘meditatief’ en ‘een prettige vlucht van de waan van alledag’. Of in de woorden van de Nederlandse harpiste Lavinia Meijer (die in 2016 samen met Einaudi het geliefde nummer Nuovole bianche heeft uitgevoerd tijdens het openluchtconcert Emperia in de tuin van Paleis Soestdijk): “Ik denk dat zijn muziek heel veel mensen, ook de jonge generatie, aanspreekt omdat het je echt even afsluit van de hectische wereld. Het biedt een wereld van innerlijke rust.”

En daarmee bereikt Einaudi dus miljoenen luisteraars op platforms als Spotify en trekt hij volle zalen en volle parken.

Deze zomer zal hij overigens opnieuw optreden in de tuin van Paleis Soestdijk, dit keer tijdens de zesde editie van het popfestival Royal Park Live. Voor het uitverkochte concert op 7 juli is er een wachtlijst.

Broken Wings

Als een van de meest alomtegenwoordige hedendaagse componisten van deze eeuw en de best gestreamde klassieke pianist aller tijden, vestigde Ludovico Einaudi samen met Greenpeace eerder de aandacht op de bescherming van de Noordelijke IJszee met de video

Elegy for the Arctic. Nu deelt Einaudi zijn platform om aandacht te vragen voor de handel in wilde vogels met de korte film Broken Wings, een samenwerking met WaterBear Original. Je ziet tropische vogels die op een wrede manier uit hun omgeving worden weggehaald, waardoor het gezang van de vogels in de bossen verdwijnt en de biodiversiteit wordt verstoord. Uiteindelijk belandt één zo’n tropisch vogeltje in een klein kooitje in een klein, kil appartement in een moderne wereldstad. Einaudi’s compositie Low Mist (van het album Seven Days Walking) maakt de beelden van Broken Wings nog aangrijpender.

Einaudi verklaarde: “Muziek heeft het vermogen om taalbarrières te overstijgen en op een diep emotioneel niveau contact te maken met mensen, waardoor het bewustzijn over belangrijke kwesties wordt vergroot en een positieve invloed op de wereld kan worden uitgeoefend. Bijna de helft van ’s werelds wilde vogelsoorten is in verval en een op de acht wordt met uitsterven bedreigd, dus we moeten de handel in wilde vogels stoppen. Laten we ze vrijlaten, laten we ze uit kooien houden.”

Zo levert Ludovico Einaudi met zijn muziek een bijdrage aan de strijd om het behoud van het klimaat.

EINAUDI UNDISCOVERED II

0602448671196 (2CD)

VKZ.NL/230238 € 27,99

0602448671073 (2LP)

LUDOVICOEINAUDI.COM

Foto: Cesare Cicardini

24,99 CLUBLEDEN

14,99 *

DE DWAASHEID VAN VERLANGEN

Het lijkt een wonderlijke combinatie: jazzpianist en -componist Brad Mehldau en stertenor Ian Bostridge. Toch sloegen ze de handen ineen voor een gewaagd nieuw werk. Mehldau schreef de liedcyclus The Folly of Desire (De dwaasheid van verlangen) op soms, zeker in het licht van MeToo, behoorlijk compromitterende teksten van grote dichters als Shakespeare, Goethe, Blake, Yeats, Auden en Cummings. Tijdloze teksten over lust, over het verlangen van de goden naar stervelingen en meer. Mehldau en Bostridge maken er met hun haast improvisatorische spel, meezingbare melodieën, meesterlijke dictie en soms baritonale diepte intrigerende kunst van die beklijft en een boodschap heeft. Ook de aanvullende liederen van onder anderen Schubert (Nacht und Träume) en Porter (Every time we say goodbye) zetten een uitroepteken achter het thema en de cd als geheel. The Folly of Desire is een prachtplaat om veelvuldig van te genieten, maar zeker ook om over na te denken.

24,99

16,99 *

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.

Foto: David Bazemore

USC

Doctor Atomic 13-25 juli Utrecht

In juli 2023 is het Utrechtsch Studenten Concert terug met een spectaculaire operaproductie: Doctor Atomic. Het oudste symfonieorkest van Nederland bestaat 200 jaar en het orkest pakt groots uit voor haar verjaardag. Onder leiding van tien studenten wordt er deze zomer een enorm operatheater met festivalterrein gebouwd in de Werkspoorkathedraal in Utrecht. In samenwerking met de Utrechtse Studenten Cantorij, een professioneel artistiek team, acht topsolisten, tientallen vrijwilligers en vele partners wordt de spannende opera Doctor Atomic van John Adams tot leven gebracht.

Info: doctoratomic.nl

ZEISTER MUZIEKDAGEN

12T/M26AUGUSTUS

Het Zomerfestival van de internationale Zeister Muziekdagen vindt dit jaar plaats van 12 tot en met 26 augustus. Tot de muzikale gasten behoren een paar van de aller-beste strijkkwartetten ter wereld: het wereldberoemde Jerusalem Quartet, met festivalleider Alexander Pavlovsky als eerste violist, het avontuurlijke Duitse Schu-mann Quartett en het Franse Quatuor Van Kuijk. ‘Rising Stars’ zijn dit jaar de leden van het Marmen Quartet, die zullen optreden met het Viride Kwartet, ‘quartet-in-residence’ bij de Zeister Muziekdagen.’.

Info: zeistermuziekdagen.nl

NIEUW SEIZOEN KLASSIEK AAN DE RIJN

Klassiek aan de Rijn presenteert een nieuw seizoen met prachtige concerten in de sfeervolle Cunerakerk in Rhenen. Naast de orgelserie in de zomer met onder anderen Roger Sayer en Jaap Zwart vinden er maandelijks concerten met bekende musici en orkesten plaats. Op het podium zijn de cellisten

Harriet Krijgh en Ella van Poucke te vinden, de pianisten Anna Fedorova en Julien Libeer, de violist Niek Baar, de altvioliste Dana Zemtsov, het Prisma Trio en de LGT Young Soloists. De Nieuwe Philharmonie Utrecht voert Händels Messiah uit en Camerata RCO speelt de Zevende symfonie van Bruckner.

Info: klassiekemuziek.nl/klassiekaanderijn

Foto: Richard Terborg

BYRD & BELDER MY LADYE NEVELLS BOOKE

weg in zien te vinden, want de anglicaanse staatskerk vereiste andere kerkmuziek dan de Latijnse polyfonie waarmee ze vertrouwd waren. Waarbij ook nog kwam dat de lagere landadel katholiek bleef. Maar wie, zoals Byrd, enige privileges genoot en over een uitgebreid netwerk beschikte, kon zowel kerkmuziek op Latijnse als op Engelse teksten kwijt.

Op 4 juli is het precies vierhonderd jaar geleden dat William Byrd overleed. We hebben dus een echt jubileumjaar, en wel van een van de allergrootste componisten uit de Engelse muziekgeschiedenis. Klavecinist Pieter-Jan Belder draagt zijn steentje bij met de complete opname van een opmerkelijke collectie klaviermuziek.

William Byrd (1543-1623) leefde in een voor Engeland uiterst turbulente periode. Hij kreeg een echte katholieke opvoeding en zou zijn hele leven katholiek blijven. Maar in Engeland had koning Henry VIII een eigen staatskerk uitgeroepen, omdat hij van het Vaticaan geen toestemming kreeg om te scheiden van zijn vrouw. Vervolgens kwamen er twee monarchen aan de macht, Edward en Mary, die wél katholiek waren, waarna Elizabeth I, protestants, de troon overnam. Daar moesten de hofmusici hun

Toch heeft Byrd er nooit een geheim van gemaakt de voorkeur aan de katholieke kerkmuziek te geven, en hij heeft in dat genre onsterfelijke muziek gecomponeerd. Maar dat is niet zijn enige bijdrage aan de muziekhistorie geweest. Als een van de eerste componisten schreef Byrd ook een grote hoeveelheid instrumentale muziek, met name voor toetsinstrumenten als klavecimbel, virginaal en orgel. Deze muziek was bedoeld voor uitvoering aan het hof of, in het geval van orgelmuziek, in de kerk, maar kon ook in gedrukte vorm door rijke burgers, die thuis een klavecimbel, virginaal of kamerorgel hadden staan, worden aangeschaft.

De muziekdruk had sinds het begin van de zestiende eeuw in Europa een grote vlucht genomen, en er viel met de ver-

koop van bladmuziek aardig wat geld te verdienen. Ook bouwers van toetsinstrumenten beleefden gouden tijden. Al deze factoren leidden ertoe dat componisten steeds minder afhankelijk werden van religieuze strubbelingen die hun weerslag op de liturgische praktijk en dus ook op de behoefte aan kerkmuziek hadden. Ze konden in andere genres schrijven wat ze wilden, als ze het maar konden verkopen. Dat betekende echter niet dat er geen manuscripten meer werden vervaardigd. Wie echt iets bijzonders wilde liet een mooi manuscript vervaardigen. Dat deed ook William Byrd.

In 1591 gaf hij aan John Baldwin de opdracht om een manuscript samen te stellen uit eerder gecomponeerde klaviermuziek van zijn hand om dat cadeau te kunnen geven aan Ladye Nevell, een edelvrouw die hoorde tot Byrds persoonlijke netwerk. Het manuscript werd in rood leer gebonden en is in de loop der eeuwen door diverse handen gegaan. Sinds 2002 bevindt het zich in de British Library. Het is dus nooit kwijt geweest of uit elkaar gevallen, tenminste niet voor zover we weten. Het is heel bijzonder dat dit manuscript alleen werken van Byrd bevat, want

Door Marcel Bijlo

Een bonte afwisseling aan muzikale vormen

dergelijke manuscripten werden meestal samengesteld uit werken van verschillende componisten. Ter vergelijking: uit diezelfde periode dateert het manuscript van het Fitzwilliam Virginal Book, waarin weliswaar veel muziek van Byrd staat, maar ook werken van Giles Farnaby, Jan Pieterszoon Sweelinck en anonieme componisten. Maar dit handschrift was, met meer dan tweehonderd werken, veel omvangrijker dan My Ladye Nevells Booke, waarin zo’n veertig stukken staan.

Pieter-Jan Belder heeft het Fitzwilliam integraal opgenomen, op vijftien cd’s, en komt in dit Byrd-jaar met het logische vervolg: een complete registratie van My Ladye Nevells Booke op drie cd’s. Net als het Fitzwilliam bevat ook deze collectie een bonte afwisseling aan muzikale vormen. Er zijn koppels van pavanes en

Ware hoogstandjes

gaillardes, korte karakterstukken, programmatische muziek en variatiereeksen. Vooral in dat laatste genre leverde Byrd als componist ware hoogstandjes af, te vergelijken met Sweelincks prestaties op dit gebied. Hoogtepunt wat dat betreft is de reeks van maar liefst tweeentwintig variaties die Byrd schreef op het eenvoudige, slechts acht maten tellende themaatje ‘Have with Yow to Walgingame’. Het uitgangstempo is heel langzaam, en naarmate de variatiereeks vordert voegt Byrd steeds meer noten tussen de noten van het eigenlijke thema in, zonder dat we de draad kwijtraken. Dit werk is het langste stuk uit de collectie.

Ook opmerkelijk is een muzikale beschrijving van een veldslag. Dit genre kennen we vooral uit de Franse, Italiaanse en Spaanse muziek, maar in Engeland was het zeldzaam. We horen een aanmoedigingsmars voor de slag begint, de slag zelf met roffelende trommels en tenslotte een overwinningsgaillarde. Het stuk bestaat in totaal uit elf deeltjes en is weer totaal anders van

sfeer dan de genoemde variatiereeks. Pieter-Jan Belder heeft de cd’s zo geprogrammeerd dat korte en langere stukken elkaar mooi afwisselen. Deze set is een prachtige bijdrage aan het Byrd-jaar 2023.

PIETERJANBELDER.NL

DE OUDE EN DE NIEUWE WERELD

Door Gerard Scheltens

An American Rhapsody heet de nieuwste cd van Calefax, het ensemble dat al in 1985 begon als het rietkwintet van vijf gymnasiumjongens uit Amsterdam. Saxofonist Raaf Hekkema en basklarinettist Jelte Althuis vertellen over een origineel pan-Amerikaans programma waarin de Oude Wereld net zo doorklinkt als de Nieuwe.

Vanwaar Amerika?

“Dat was al heel lang Jeltes idee. Amerika is zó fascinerend, het allerbelangrijkste is de diversiteit. De kleurrijke geschiedenis van de VS intrigeert. Het land wordt gedomineerd door immigratie, maar ook de ieder-voor-zichmentaliteit heeft een groot effect op de maatschappij. We toeren jaarlijks door het land, we komen overal, maar ook onze kijk is maar beperkt. Je komt met je muziek iets brengen, maar op onze concerten ontmoeten we vooral de bevoorrechte mensen.”

Hoe verbinden jullie de Europese en de Amerikaanse muziek?

“We verdiepten ons in de geschiedenis, hoe de klassieke muziek zich heeft ontwikkeld.

Dan kom je vanzelf uit bij Jeannette Meyer Thurber. Nooit van gehoord? Zij opende in 1892 een conservatorium in New York voor iedereen, ongeacht afkomst, geslacht, ras

of huidskleur. Dat was toen bijzonder, bovendien wist ze de grote Antonín Dvorák te strikken. Hij kwam drie jaar lesgeven en dat was van enorm belang.”

Dvorák als centrale spil voor de cd?

“Al komt hij er zelf niet op voor, Dvorák was de inspiratiebron, via Thurber. We kennen zijn fameuze Nieuwe Wereld-symfonie met zijn aan spirituals ontleende melodiek. Maar het waren zwarte componisten als Harry Burleigh en Florence Price die met Dvorák zorgden voor kruisbestuiving tussen de Amerikaanse en Europese muziek. Luister maar naar de Boheemse klanken in Burleighs Southland Sketches, en de pianosonate van Price, de eerste succesvolle zwarte componiste. En zelfs Duke Ellington heeft connecties met Thurber en via via dus met Dvorák.”

De arrangementen geven de muziek een herkenbare Calefaxsound en laten toch de originelen in hun waarde. Hoe doen jullie dat?

“Arrangeren is uitkleden en dan weer aankleden. Van elke muzikale aanwijzing moet je het waarom weten. En we werken lang genoeg samen om ieder tot zijn recht te laten komen. Je verliest altijd wat, maar je wint er ook bij. Het lastigste was misschien wel Overjoyed van Stevie Wonder, onze eerste popsong: waar zit de kern, wat kunnen we naar voren halen? Stevie Wonder moest er beslist bij.”

Gershwins Rhapsody in Blue, met die extatisch jankende klarinetopening, is natuurlijk een daverend begin dat de sfeer meteen goed neerzet.

Maar minstens zo verrassend is Excursions van Samuel Barber, een doodge -

wone witte componist. Zo’n pianowerk, geblazen in virtuoze Calefaxgedaante: een openbaring die je niet mag missen. De cd sluit af met een speciale figuur: Moondog (Louis Hardin Jr.), een blinde, baardige straatbard in Vikingoutfit in New York, maar ook een unieke componist die Charlie Parker, Frank Zappa, Igor Stravinsky fascineerde en Philip Glass en Steve Reich wist te inspireren. Van zijn New Amsterdam maakt Calefax uit old Amsterdam een video die tegelijk uitkomt met de cd. Een melodie komt op, wordt opgepikt, zet zich voort in steeds meer stemmen, houdt niet meer op... Zo’n cd zet je meteen weer op zodra hij verklonken is.

CALEFAX.NL

‘Van elke muzikale aanwijzing moet je het waarom weten’

OPERA SPANGA BRENGT JEVGENI ONEGIN

Door Paul Janssen

Al bijna vijfendertig jaar is Opera Spanga een begrip. Ieder jaar weet grondlegger en regisseur Corina van Eijk met haar team in de zomer een spraakmakende productie neer te zetten in de Friese weilanden van het ‘Verona van Weststellingwerf’. Na de nieuwe productie After the Flood van vorig jaar staat er nu weer een grote klassieker op het programma. Van 20 juli tot en met 5 augustus draait alles om Jevgeni Onegin van Tsjaikovski. “Zo’n componist is als een vriend”, aldus Corina van Eijk. “Het is een feest om een jaar lang met zo iemand op te trekken.”

“De muziek van Jevgeni Onegin gaat door merg en been”, motiveert Corina van Eijk de keuze voor de opera van Tsjaikovski. “Het is zo veelbetekenend wat er in de noten gebeurt, dat is echt mind blowing. En dan heb je ook nog het op een verhaal van Poesjkin gebaseerde libretto. Dat is dubbel feest.”

Aan enthousiasme en verwondering nog steeds geen gebrek bij de vrouw die in 1989 tegen alle operaconventies in zo ongeveer in haar achtertuin begon met het produceren en regisseren van een opera. L’Elisir d’amore smaakte meteen naar meer en werd het begin van een inmiddels legendarische reeks bijzondere producties die immer anders zijn dat wat er geboden wordt in de grote operahuizen. “Fijn dat je het betitelt als

bijzonder, maar wat wij doen is helemaal niet zo bijzonder”, reageert Van Eijk. “De zangers met wie wij werken zeggen altijd: jullie gaan echt uit van de partituur. En dat is waar. Ik neem weleens de vrijheid om ergens wat uit te halen of toe te voegen, maar ik blijf altijd zo dicht mogelijk bij de tekst en de muziek. Eigenlijk ben ik heel ouderwets.”

Ondertussen heeft elke productie van Opera Spanga wel een signatuur die hem tot hedendaags muziektheater maakt. “Je kunt nooit ontkennen wat er vandaag de dag in ons leven speelt. Dat neem je mee. En aan de hand daarvan stellen we vragen over het libretto en de partituur.”

Zo gaat het in Jevgeni Onegin voor Van Eijk om de enorme menselijkheid van Tatjana tegenover het narcisme van Jevgeni. “Het gaat niet over de klimaatproblemen of over een financiële crisis, maar over puur menselijke zaken. Al die grote meesterwerken zoals Jevgeni Onegin raken ons nog steeds, en de thematiek neem je mee in je eigen leven. Het maakt je zachter of juist scherper over bepaalde zaken. Ik hoop dat dat voor de toeschouwer ook zo is.” Opvallend is deze keer de samenwerking met het in Friesland gevestigde internationale dansgezelschap Ivgi & Greben. “Twee zaken spelen daarbij een rol”, zegt Van Eijk. “Ten eerste zitten er een paar grote dansen in de opera. Ik

ben geen choreograaf en heb daarbij echt een collega nodig om die overtuigend neer te zetten. Maar de belangrijkste trigger voor de samenwerking was de beroemde briefscène. Voor mij is Tatjana geen dromer, maar een mens die meerdere werkelijkheden overziet. Ze schrijft hem, maar het is alsof Onegin aanwezig is en zij tegen hem praat. Het is daarom ook heel sensueel en zelfs seksueel. Ik wilde in die scène vier dansers hebben die alle vier Onegin representeren. De regie is echt een samenwerking met Uri Ivgi en Johan Greben.”

Toch is en blijft Corina van Eijk de spil om wie het bij Opera Spanga al bijna vijfendertig jaar draait, al zal zij zelf direct alle credits geven aan het trouwe team met onder anderen dirigent Tjalling Wijnstra. “Ik heb mij hopelijk als regisseur ontwikkeld, maar ik denk dat de kracht van Opera Spanga is dat we als team zoveel zaken al jaren hetzelfde doen. Tekst en muziek vormen altijd het uitgangspunt. Daarbij maken we honderd procent wat we zelf willen. Er hangt nooit een hijgend iemand boven ons hoofd die het om wat voor reden dan ook allemaal anders wil. Het esthetische plaatje of een krampachtig naar deze tijd getrokken interpretatie is daarom ook nooit een leidraad. Het is ook de ‘vriendschap’ met de componisten die mij aan de gang houdt. Ik kan over Verdi praten – volgend jaar staat er met Otello weer een opera van hem op het programma – alsof het een geliefde betreft. Het is geweldig om zo lang met een werk, met een componist op te trekken. Zo’n componist is echt als

‘Eigenlijk ben ik heel ouderwets’

een vriend. Iemand voor wie je het op wilt nemen. Zo zag ik onlangs de film Tchaikovsky’s Wife. Die is heel erg gedacht vanuit de vrouw en Tsjaikovski

komt er ten onrechte erg slecht van af. Ik was daardoor een paar dagen helemaal van slag.”

OPERA

20, 22, 25, 27 EN 29 JULI EN

1, 3 EN 5 AUGUSTUS OM 20.15 UUR OPERASPANGA.NL

SPANGA – JEVGENI ONEGIN

MATTEO MYDERWYK

NEOKLASSIEKE NOSTALGIE

Ze schieten al jaren als paddenstoelen uit de grond: makers van neoklassieke muziek. De Nederlandse pianist Matteo Myderwyk omschrijft zijn werk als het bij velen populaire genre neoklassiek. Met zijn nieuwe album A brief nostalgia bewijst Myderwyk een unieke stempel te drukken op het genre. Het album is uitgebracht op Warner Classics, twee jaar na het succesvolle Notes of longing. Myderwyk componeerde voor diverse piano’s, harmonium, orgel, kerkorgel, synthesizers en drumcomputers.

Door Jacqueline Blok-Wouters

Foto: Nanda Hagenaars

Het is niet zo gek dat neoklassieke muziek populair is, want met de drukte en chaos van het huidige bestaan, is de behoefte aan rustgevende muziek groot. Met als schoolvoorbeeld Ludovico Einaudi biedt neoklassieke muziek zonder veel complexiteit aan jong en oud een ontsnapping uit de turbulente wereld. Luisteraars ervan vind je onder liefhebbers van zowel pop, rock en jazz als klassiek en opera. Met als positief gevolg dat steeds meer mensen de weg naar de concertzaal weten te vinden en hun muzieksmaak verbreden.

“Ik omschrijf mijn muziek als neoklassiek, het plaatst haar enigszins in het juiste kader”, aldus Matteo Myderwyk. Zijn muziek wordt op min of meer klassieke instrumenten gespeeld, maar de compositie staat vaak in een popvorm, met een couplet en een refrein. “Mijn gebruik van improvisatie is niet gebruikelijk, waardoor mijn muziek eigenlijk van alles wat bevat. Het is niet mijn doel om een catalogus op te bouwen met allemaal eigen ingewikkeld en virtuoos werk. Dat mijn muziek vooral wordt gebruikt om rustig van te worden, vind ik prettig. Wel is het zo dat de lijn tussen kunst en kitsch dun is qua effectbejag. Ik probeer dan ook mijn eigen stijl door te voeren en doe geen concessies omwille van wat er van dit soort muziek verwacht wordt.”

Myderwyk maakt in zijn werk gretig gebruik van zijn ervaring als klassiek pianist door een jarenlange opleiding aan het conservatorium. Hij besloot evenwel zijn helden Bach, Liszt en Messiaen achter zich te laten en zijn eigen muzikale taal te vinden. Allereerst besloot hij om alle klassieke regels van zich af te gooien, zo belandde hij in de wereld van de free jazz. “Ik eindigde uiteindelijk in het midden van aan de ene kant de klassieke muziek met al zijn strenge regels en aan de andere kant de jazz met al zijn vrijheden, met als resultaat muziek met melodieën en harmonieën uit de klassieke wereld, maar dan verwerkt met de vrijheid uit het jazzcir-

cuit. Hoe mooi het ook is om werk van bijvoorbeeld Messiaen vertolken - ik speel het dagelijks en gebruik het als studie- en bronmateriaal - de drang om mijn eigen stem te laten horen, is zoveel sterker.”

Inspiratie voor zijn werk vindt Myderwyk onder meer in de natuur. Zijn verhuizing van Amsterdam naar de Veluwe is hierin baanbrekend geweest voor zijn nieuwste album. “Het leven dicht bij de natuur werkt erg goed voor mij. Hier zijn mijn gedachten geordend. In mijn nieuwe studio is bovendien voor het eerst ruimte voor al mijn instrumenten. Hierdoor kan ik nummers maken waarvoor meerdere instrumenten nodig zijn; ik kan nu als het ware grotere schilderijen maken, met meer lagen en kleuren.” Maar inspiratie verkrijg je nu eenmaal niet alleen op romantische manieren. “Het is voor mij ook gewoon iedere werkdag van negen tot vijf in mijn studio zijn, enkele preludes van Debussy doorspelen om weer honderd nieuwe ideeën op te doen. Maar ook wanneer ik een Netflixserie kijk, kan ik geïnspireerd raken door een deuntje wat ik dan hoor. Soms zit dat zo goed in elkaar, en dan ga ik daarmee aan de slag.”

Op zijn nieuwe album A brief nostalgia kijkt Matteo Myderwyk terug, niet met weemoed maar met besef van een tijd die voorbijging en er niet meer is. Hij beschouwt zijn jeugd, het kerkorgel waarop hij speelde, de popliedjes uit zijn pubertijd en de niet gekaderde vrijheden die zijn verdwenen.

“Homard vind ik het beste nummer van de plaat”, laat hij weten. Het werk verraadt dat er aan Myderwyks muziek

meer ten grondslag ligt dan alleen mooie melodieën en harmonieën. Homard is Frans voor kreeft; het verwijst naar de gelijknamige klassieke compositievorm met elkaar spiegelende thema’s. In Homard krijgt het ritmische motiefje vorm in diverse percussieve klanken. “Alle percussie heb ik gemaakt met de vleugel. Je kunt zo ontzettend veel klanken uit een vleugel halen, ik gebruikte hem dus ook als slagwerkinstrument.”

Het kerkorgel heeft een belangrijke plaats in Myderwyks muziek. “Als tiener speelde ik orgel in de kerk. Hier heb ik leren improviseren. Ik stemde mijn spel af op de duur van de collecte en probeerde in mijn muziek de sfeer te laten aansluiten bij wat er werd gepreekt.” In de track Nostalgia lijken piano en orgel met elkaar te duelleren. Orgelpartijen dreigen soms weg te vliegen, maar er is altijd de piano die de muziek weer rustig op de grond doet landen. “Het orgel dat je hoort is het kerkorgel uit de St. Bavokerk in Haarlem. Ik vind het een prachtig instrument en speel er graag op. Het orgel heb ik helemaal gesampled; elke toon tien seconden opgenomen. En nu hoor je het dus op mijn nieuwe album.” Een kunstig album dat je laat verwonderen, relaxen en genieten.

MATTEOMYDERWYK.COM

MYDERWYK

MATTEO MYDERWYK

WARNER CLASSICS 5054197481765 (CD)

VKZ.NL/230240 € 22,99

WARNER CLASSICS 5054197481802 (LP)

VKZ.NL/230251 € 36,99

‘Het leven dicht bij de natuur werkt erg goed voor mij’

ZOMER IN HET CONCERTGEBOUW

Eigenlijk is het jammer dat de meeste concertzalen ’s zomers de deuren sluiten, want veel mensen hebben juist in de zomervakantie zin en tijd om naar concerten te gaan. Gelukkig programmeert het Concertgebouw met de VriendenLoterij ZomerConcerten gewoon door. We geven drie tips uit het ruime aanbod in juli en augustus.

Door Noortje Zanen

Ukrainian Freedom Orchestra

Foto: Eduardus Lee

Of je nu van klassiek, jazz, pop of filmmuziek houdt, het Concertgebouw is ’s zomers de ideale plek voor een concertbezoek voor jong en oud. Toeristen sluiten een dagje Amsterdam graag af met een uitstapje naar deze wereldberoemde concertzaal, maar er zijn ook veel vaste Amsterdamse concertbezoekers die hun vakantie zo plannen dat ze hun favoriete zomerconcerten niet hoeven te missen. Denk aan optredens van wereldsterren als de spraakmakende pianiste Yuja Wang, de dirigerende violist Renaud Capuçon, de Italiaanse dirigent Antonio Pappano, jazzdiva Dee Dee Bridgewater en de legendarische Braziliaanse zanger Gilberto Gil. Bijna alle Nederlandse symfonieorkesten

treden op en natuurlijk is er ook ruimte voor topsolisten van eigen bodem zoals Lucas en Arthur Jussen, Liza Ferschtman en Isabelle van Keulen, en voor popartiesten zoals Maan en Jaap Resema. Er is ook veel aandacht voor jong talent. Deze zomer komen er maar liefst zeven jeugdorkesten naar het Concertgebouw, waaronder het Gustav Mahler Jugendorchester en het veelzijdige Cubaanse Havana Lyceum Orchestra met het opzwepende programma Mozart y Mambo. Daarnaast treden er veel jonge, getalenteerde solisten en ensembles op. Speciaal voor de kleintjes is er het peuterconcert Trapperdetrap. Tijdens de voorstellingen van Star Wars: The Force Awakens wordt de Grote Zaal omgeto -

Zomerse concerten voor jong en oud

verd tot een bioscoop met livemuziek en voor het concert van de ‘keizer van de Balkan’ Goran Bregovic worden de stoelen uit de zaal verwijderd, want zijn muziek nodigt altijd uit tot dansen.

Twee toptalenten van begin twintig Wie graag komt luisteren naar jong talent mag het concert van maandag 10 juli niet missen: twee toptalenten van begin twintig schitteren in meesterwerken van Tsjaikovski en Mahler. De Zweedse sterviolist Daniel Lozakovich tekende op vijftienjarige leeftijd al een exclusief contract bij Deutsche Grammophon. In 2019 verscheen het veelgeprezen album None but the Lonely Heart, geheel gewijd aan Tsjaikovski. De pers was lovend over de ‘volwassen en rijpe’ interpretatie van Tsjaikovski’s Vioolconcert van de toen achttienjarige violist. Lozakovich speelt deze zomer opnieuw Tsjaikovski’s aantrekkelijke maar ook razend moeilijke vioolconcert onder leiding van zijn leeftijdsgenoot Tarmo Peltokoski. Deze succesvolle Finse dirigent is de kersverse chef van het Orchestre National du Capitole de Toulouse. Na de pauze klinkt Mahlers indrukwekkende Eerste symfonie.

The King’s Singers

Of je de legendarische Britse formatie nu kent of niet, The King’s Singers overtuigen altijd met verrassende a-capellaprogramma’s. Meestal kiezen ze voor een bepaald thema om vervolgens moeiteloos te switchen van klassiek naar jazz of pop, en van oude muziek naar eigentijdse muziek. En dat

The King’s Singers

Foto: Rebecca Reid

doen ze al ruim vijftig jaar, met steeds weer nieuwe stemmen en altijd een hoop plezier. Het populairst en wereldberoemd zijn The King’s Singers vanwege hun ongeëvenaarde close harmony doorspekt met Britse humor. Op donderdag 20 juli brengen ze een ode aan de zangvogel. De natuurlijke schoonheid van vogels en vogelzang is al eeuwenlang een inspiratiebron voor allerlei componisten en artiesten. In het programma Songbirds klinken talloze composities die geïnspireerd zijn op vogelzang, van Janequins Le chant des oiseaux en Schuberts Flucht tot The cuckoo and the pear tree van Ligeti. Maar met Songbirds verwijzen The King’s Singers ook naar hedendaagse zangvogels: songwriters en popbands zoals Fleetwood Mac, Queen en The Beatles, die met hun unieke stem de geschiedenis van de popmuziek hebben beïnvloed.

Ukrainian Freedom Orchestra

Zo’n 75 veelal gevluchte musici, afkomstig uit Oekraïense orkesten en operagezelschappen, vormen samen het Ukrainian Freedom Orchestra. Vorige zomer tourde dit heroïsche vrijheidsorkest voor het eerst door de wereld ter verdediging van de democratie en het culturele erfgoed van Oekraïne, met optredens in onder andere Londen, Berlijn, Edinburgh, New York, Washington D.C. en Amsterdam. Het concert in het Concertgebouw was ontroerend en geweldig. ‘Een avond

als weinig andere. Keri-Lynn Wilson verdient alle credits voor deze onvergetelijke concertavond’, schreef Trouw Omdat de vrede nog steeds niet is teruggekeerd is de missie van het orkest nog even urgent als vorig jaar. Op maandag 28 augustus speelt het Ukrainian Freedom Orchestra, opnieuw onder leiding van Keri-Lynn Wilson, Beethovens baanbrekende Derde symfonie ‘Eroica’. Nadat vorig jaar de in Amsterdam wonende Oekraïense pianiste Anna Fedorova meereisde met het orkest als solist is het dit keer de Oekraïense violist Valeriy Sokolov. Hij eert zijn vaderland met het Tweede vioolconcert van zijn landgenoot Yevhen Stankovych.

Daniel Lozakovich

Foto: Lyodoh Kaneko

ALMA MAHLER

ELISE CALUWAERTS ZINGT ALMA MAHLER

Door Eddie Vetter

Hij wilde wel met haar trouwen, maar dan moest ze stoppen met componeren. Alma Mahler is de geschiedenis ingegaan als ‘de vrouw van’. Ondanks het verzet van haar man zijn er toch nog zeventien liederen van haar bewaard gebleven. Elise Caluwaerts zingt ze als eerbetoon aan een buitengewone persoonlijkheid.

Alma werd in 1879 geboren in Wenen. Haar moeder was de zangeres Anna von Bergen, haar vader de schilder Emil Schindler. Als klein meisje bracht ze uren door in zijn atelier. Dan zong hij vaak voor haar. Hij overleed toen ze twaalf jaar was. Reeds als kind openbaarde zich haar muzikaliteit. Ze begon al met componeren op negenjarige leeftijd. Op haar twintigste kreeg ze les van Alexander Zemlinsky, die onder anderen Arnold Schönberg onder zijn hoede had en die haar adoreerde. Hij was niet de enige. Ook Gustav Klimt behoorde tot haar aanbidders.

In 1901 leerde ze Gustav Mahler kennen, die toen directeur van de Weense Staatsopera was. Hij werd verliefd op ‘het mooiste meisje van Wenen’, zoals hij haar noemde. Vier maanden later traden ze in het huwelijk, maar eerst had ze hem iets plechtig moeten beloven. Ze moest ophouden met componeren. In een lange brief van twintig kantjes schreef hij haar onder meer: ‘Hoe stel je je het huwelijksleven voor van een man en een vrouw die beiden componist zijn? Heb je enig idee hoe belachelijk en op den duur vernederend voor ons beiden zo’n relatie onvermijdelijk zou worden als we elkaars concurrenten zijn?’ Alma gaf toe. Ze zou voortaan ‘alleen nog voor hem leven’.

Hij was 41, zij 22. Ze kregen twee dochters, van wie de oudste, Maria Anna, aan roodvonk zou overlijden. Volgens Alma was hun huwelijk ‘een leugen’ geworden. Ze ging een verhouding aan met de jonge architect Walter Gropius. De affaire kwam in 1910 aan het licht toen Gropius een vurige liefdesbrief (per ongeluk?) adresseerde aan Gustav Mahler. In de hoop te genezen van zijn impotentie ging de componist in therapie bij Sigmund Freud, die op dat moment op vakantie in Noordwijk verbleef. Ze kuierden urenlang door de binnenstad van Leiden, terwijl de psychiater zijn analytische vaardigheden wijdde aan de seksuele problemen van de componist. De relatie met Alma werd inderdaad beter, maar een paar maanden later, in 1911, overleed Gustav. Uiteindelijk had hij ingezien dat hij zijn veel

jongere echtgenote had belemmerd in haar ontwikkeling. Mede op zijn aandringen kwam het tot de publicatie van haar Fünf Lieder in 1910.

Na zijn dood had ze een langdurige, zeer turbulente relatie met de zeven jaar jongere schilder Oskar Kokoschka, het enfant terrible van de Weense kunstwereld. Hij raakte zo aan haar verslingerd dat zijn moeder haar een dreigbrief stuurde: ‘Als u Oskar blijft zien, schiet ik u dood.’ Na Kokoschka kwam Walter Gropius weer in beeld, met wie ze trouwde en een dochter kreeg. Deze Manon overleed op haar achttiende aan kinderverlamming. Alban Berg zou zijn Vioolconcert aan haar opdragen.

Alma’s derde echtgenoot was de elf jaar jongere Joodse dichter en schrijver Franz Werfel. Vanwege de opkomst van het nationaalsocialisme week het paar uit naar de Verenigde Staten. Daar overleed ze in 1964, 85 jaar oud.

Opvallend is dat de zeventien liederen die bewaard zijn gebleven, op één na allemaal omstreeks 1900 zijn ontstaan. Na de vijf die in 1910 waren verschenen, publiceerde ze er vier in 1915 en daarna vijf in 1924. Postuum zijn nog eens drie liederen van haar hand uitgegeven. De composities ademen de sfeer van Wenen omstreeks 1900, als een schilderij van Gustav Klimt in klank. In harmonisch opzicht zijn ze trouwens lang niet zo gewaagd als de muziek van Zemlinsky en Schönberg uit deze tijd. Wagner is in dit opzicht haar grote voorbeeld.

Een buitengewone persoonlijkheid

Ze heeft weleens geschreven dat ze de hele Tristan uit haar hoofd op de piano kon spelen. De liedmelodieën zijn meestal declamatorisch van opzet. Grote sprongen dienen de emotionele lading in de teksten reliëf te geven.

De dichters die haar voorkeur hebben, zijn tijdgenoten als Richard Dehmel (die onder meer Schönberg inspireerde tot diens Verklärte Nacht) en Rainer Maria Rilke. De gedichten gaan vaak over de nacht, over mystieke ervaringen, over de liefde. Ze zijn soms sterk erotisch geladen.

In de voordracht van Elise Caluwaerts is elk woord goed te verstaan, zodat de fijne poëzie geheel tot haar recht komt. Zij en haar pianopartner Marianna Shirinyan streven evident naar een authentieke belevenis. Zo hebben ze gekozen voor een Steinway uit 1899 om Alma Mahlers eigen klankwereld zo dicht mogelijk te benaderen.

5400439007963

€ 23,99

Foto: Outhere Music

DE VERNIEUWER SCHÖNBERG

Af en toe heb je in de muziek genieën die de hele wereld op zijn kop zetten. Ze merken al vroeg dat ze niet meer uit de voeten kunnen met de muziek van hun tijd en verzinnen een nieuwe muzikale taal. Als ze, na hard zwoegen en eindeloos schetsen maken, bij een nieuwe stijl uitkomen, komt er vaak een explosie aan grote meesterwerken.

Beethoven was zo’n vernieuwer. Er is een tijd vóór Beethoven en na Beethoven. Vóór Beethoven was de muziek er voor de mensen: muziek had vooral allerlei sociale gebeurtenissen op te luisteren. Na Beethoven was het andersom: mensen kwamen naar een concert om geniale muziek te horen. In het begin vond lang niet iedereen dat leuk, maar tegenwoordig zijn we niet meer anders gewend.

Het diepste van zijn ziel

Schönberg: Erwartung op. 17 (3. Szene)

Arnold Schönberg. Sommige mensen schrikken van de naam alleen al. Want Schönberg schreef moderne muziek. Maar wie stap voor stap met de muziek van Schönberg kennismaakt, wordt vanzelf liefhebber.

Arnold Schönberg was ook zo’n vernieuwer. Hij groeide op in de romantiek, de stijl van de negentiende eeuw. Hij was ook gek op de romantische muziek. Maar wat had hij er nog aan toe te voegen?

Beethoven, Schumann, Brahms, Wagner, Bruckner... al die componisten hadden al zulke prachtige muziek geschreven. Hij kreeg het gevoel dat hij zichzelf én anderen herhaalde.

Rond 1905 begon Schönberg aan een vlucht naar voren. De special effects van de romantiek – dissonanten, bijzondere akkoorden, ongewone toonladders – werden steeds meer de hoofdzaak. Een paar jaar lang bleef Schönberg

zoekende, maar in 1909 had hij het: een compleet nieuwe stijl waarin elk akkoord na elk ander akkoord kan komen, zonder de beperkingen van een toonladder die je vertelt waar je naartoe moet. Atonale muziek.

Stap voor stap naar atonale muziek Atonale muziek – dat heeft zo zijn consequenties. Je kunt de melodie niet zo gemakkelijk op de fiets neuriën of onder de douche zingen. Luisteraars werden soms boos toen ze Schönbergs muziek voor het eerst hoorden, en ook nu nog zetten veel mensen de radio uit zodra er atonale muziek voorbijkomt.

Maar veel mensen raken ook meteen geïntrigeerd. En als je geïntrigeerd bent, ga je aandachtig luisteren. Dan hoor je de waanzinnige expressie die Schönberg elke maat weer op de mat legt. Luister maar eens naar Erwartung, een drama over een vrouw die angstig haar minnaar in het bos opwacht. Als ze tenslotte zijn lijk ontdekt, wordt ze helemaal gek – en de muziek gaat tot in detail met haar mee. Je moet haast wel van steen zijn om daar niet door geraakt te worden...

Bij de Concertzender begint deze maand een reeks uitzendingen rond Schönberg. In vier afleveringen van het programma ‘De Vorige Eeuw’ komt zijn hele carrière voorbij. We beginnen met de laatromantische Schönberg, de schepper van prachtige werken als Verklärte Nacht en de Gurrelieder. Dan horen we hoe hij de grens steeds een beetje opschuift om vervolgens bij de eerste atonale werken uit te komen. U wordt als het ware veilig de nieuwe stijl binnengeloodst. In de laatste twee uitzendingen horen we werken van na de Eerste Wereldoorlog. Dan heeft Schönberg met de twaalftoonsmuziek weer een systeem gevonden om richting aan zijn muziek te geven. Aan het einde van deze reeks bent u een vooroordeel armer en heel veel ervaring rijker. We horen met onze eigen oren wat Schönberg met deze muziek bedoelde. Dat hij niet gewoon stoer wilde doen met zijn moderne fratsen, maar dat ook hij het diepste van zijn ziel blootlegt in deze muziek. En we maken kennis met een schat aan opera, orkestmuziek, kamermuziek en liederen. Net zo geniaal als de meesterwerken van Mozart, Beethoven en Schubert – pittiger gekruid, maar niet minder lekker!

Tekst Wouter Steenbeek

Als we het over onvoltooide werken hebben gaat het meestal over Bach (Kunst der Fuge), Mozart (Requiem) of Mahlers Tiende symfonie. Om maar te zwijgen over de ‘Onvoltooide’ van Schubert. Een geval apart, omdat de geleerden het niet honderd procent met elkaar eens zijn over het hoe en waarom van die twee (losse?) symfonische delen. Bij Bach, Mozart en Mahler is het zonneklaar. Zij werden ingehaald door de dood en konden hun laatste pennenvruchten niet meer afronden.

Iets dergelijks gebeurde bij Giacomo Puccini in 1924 en elf jaar later nog eens: na de onverwachte dood van Alban Berg, als gevolg van een bloedvergiftiging. Puccini leed aan keelkanker, werd in Brussel geopereerd, maar overleefde de operatie niet. Op dat moment was hij bijna klaar met zijn opera over de prinses Turandot. Alleen het laatste deel van de derde acte was nog niet af. Het moest zijn meest gedurfde opus worden. Voor groot, modern orkest. Hij liet zich zelfs inspireren door nieuwlichters als Debussy, Richard Strauss en Stravinsky.

Puccini haalde alles uit de kast voor zijn portret van de ijzingwekkende Chinese prinses. Ze deinsde er immers niet voor terug dat iedereen die naar haar hand dong, en die er niet in slaagde om drie raadsels op te lossen, werd onthoofd. Totdat een onbekende kandidaat wel tot haar wist door

FRANCO EN NOG STEEDS

te dringen. Aanvankelijk reageert ze ontzet en afhoudend op zijn avances. Maar ze ontdooit. Puccini wilde deze theatrale tour de force laten eindigen in een groots duet van Turandot en Calaf. Vergelijkbaar met de Liebestod van Tristan und Isolde in Wagners gelijknamige opera. Het bleef echter bij schetsen voor deze scène.

Componist Franco Alfano (1875-1954) kreeg de opdracht de klus te klaren. Hij zorgde voor een stevige uitsmijter, maar hij was - uiteraard - géén Puccini! En dat werd hem al vóór de première in 1926 ingepeperd door dirigent Arturo Tosca-

nini. Hij vond Alfano’s inbreng onder de maat en weigerde diens complete versie (ongeveer een kwartier) uit te voeren. Toscanini stopte de opera tijdens de première vlak na de tragische zelfmoord van de slavin Liù. Tot daar en niet verder! Op zich een mooi moment. Na dit pijnlijke incident is het later tobben gebleven.

Toen Riccardo Chailly in 2002 zijn versie van Turandot in Amsterdam presenteerde werd Luciano Berio gevraagd een nieuw slot te componeren. Op basis van het overgeleverde materiaal. Met als doel vooral de nieuwe koers van Puccini te belichten. Het was helaas geen groot succes. Dus keken we er vorig jaar naar uit hoe Lorenzo Viotti dit probleem zou oplossen bij De Nationale Opera. Puccini’s laatste opera als speelbal? We werden tot het laatst in onzekerheid gelaten. Zou Viotti ook met iets nieuws komen? Werd het toch weer Alfano? Of zou hij zich laten inspireren door de drastische ingreep van Toscanini? Het werd het laatste, de minst voor de hand liggende oplossing.

Bij Lulu, Alban Bergs tweede en laatste opera, waar iedereen zo naar uitkeek na de in de jaren dertig ongekend succesvolle Wozzeck, gebeurde het tegenovergestelde. Na zijn plotselinge dood op kerstavond 1935 was er ook de nodige verwarring en discussie. Met name in Wenen. Al vrij snel werd de beslissing geno

FRIEDRICH IN ’T NIEUWS

men dat de eerste twee aktes voldoende kwaliteit hadden om op de planken te worden gebracht. Eventueel aangevuld met twee delen uit de zogenaamde Lulu-suite, die Berg op aandringen van dirigent Erich Kleiber, eerder had samengesteld voor de concertzaal. Briljant idee. Maar daar moest het bij blijven, vond de stijfkoppige weduwe van de componist.

Pas na haar dood in 1976 bleek dat er voldoende materiaal beschikbaar was om de derde acte van Lulu alsnog te voltooien. Historisch gezien extra interessant omdat deze vileine vamp na haar ‘glorieuze’ Weense periode (overigens vol dood en verderf) in de laatste acte, die zich in Londen afspeelt, zelf in de problemen was gekomen. Ze kon alleen nog als hoertje in haar bestaan voorzien. Uiteindelijk wordt ze in de opera door Jack the Ripper om het leven gebracht.

Kenners en liefhebbers waren verrast én opgetogen over dit verloren gewaande deel van het libretto. Ineens was de cirkel rond. De door de Oostenrijker

Friedrich Cerha bijgeleverde reconstructie van de partituur werd en wordt alom geprezen. Na decennialang (in het geheim) selecteren en zwoegen kon hij eindelijk oogsten. Zijn reconstructie zit zo goed in elkaar dat je bijna zou zweren

dat het om een originele partituur van Alban Berg gaat.

Maar wat heeft Turandot dan met Lulu van doen? Eigenlijk heel weinig. Het zijn twee totaal verschillende muzikale werelden. Het toeval heeft beide opera’s dit jaar bij elkaar gebracht. In februari kwam uit Wenen het bericht dat Cerha op 87-jarige leeftijd was overleden. Na een werkzaam leven als componist en dirigent. Maar hij zal als de grote voltooier van Lulu de geschiedenis ingaan. De wereldpremière van de drieakter in 1979 in Parijs, met Teresa Stratas als Lulu en Pierre Boulez als dirigent, was een sensatie. En wereldnieuws. Deutsche Grammophon bracht de ‘nieuwe’ Lulu kort na de première al met veel tamtam uit op vier lp’s (zie colofon). Later volgde ook een cd-versie.

Tegelijkertijd kwam Warner dit voorjaar met de nieuwe studio-opname uit Rome van Turandot. Geleid door een van de beste Puccinidirigenten van dit moment. In tegenstelling tot Toscanini (en Viotti!) koos Antonio Pappano voor de ‘First version, as originally completed by Franco Alfano after Puccini’s death’. Elders heet het: ‘First Complete Recording With The Original Alfano Ending’. Met andere woorden: het is nu al een Historische Opname. Vooral dankzij Pappano, die de finale van Alfano zó

hartstochtelijk verdedigt dat je bijna vergeet dat die soms wel erg bombastisch is.

PUCCINI TURANDOT

Product niet leverbaar

Antonio Pappano: een van de beste Puccinidirigenten van dit moment

RACHMANINOV COMPLETE PIANO CONCERTOS

Wij zijn 13 maart j.l. verhuisd naar onze nieuwe winkel! En dat is niet onopgemerkt gebleven. Veel positieve reacties hebben we al mogen ontvangen over de enorm ruime en sfeervolle winkel en over het overzichtelijke assortiment. Daarnaast kregen we veel cadeaus en felicitaties waar we verlegen van zijn geworden. Ons muziekvak wordt nog steeds gewaardeerd en daar zijn wij trots op. We maken u graag blij met mooie muziek. Via onze website vindt u veel van ons assortiment en kunt u lekker rondsnuffelen en bestellen. Er wordt hard gewerkt aan een nieuwe website met direct uit voorraad te leveren artikelen, zowel nieuwe als tweedehands producten. Maar het leukste is als u ons komt bezoeken in onze nieuwe winkel en de muzieksfeer komt proeven.

CD-ARTLINE

Traaij 73-A, Driebergen-r. Tel. 0343 521532 cdendvd-klassiek.nl

VKZ.NL/230247 € 28,99

Zelden heeft een muzikant een zo hechte, sterke en energieke band met een componist als Lukás Vondrácek met Rachmaninov. Toen Vondrácek op vijftienjarige leeftijd werd uitgenodigd door Vladimir Ashkenazy en het Tsjechisch Filharmonisch Orkest om Rachmaninovs Eerste pianoconcert uit te voeren, kreeg hij internationale bekendheid. Op negenentwintigjarige leeftijd zegevierde hij op de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel met Rachmaninovs Derde pianoconcert. Vondrácek werd uitgenodigd om de concerten van Rachmaninov uit te voeren bij de meest vooraanstaande orkesten wereldwijd. Zijn nieuwe album nam hij op tijdens de covidpandemie, die de overvolle agenda van de solist opruimde. Dit is een voortreffelijke opname, gemaakt met het Symfonieorkest van Praag, waarbij elk detail is vastgelegd, vol emotie, kleur en contrast. Pure schoonheid!

Hans Verdurmen

De uitgebreide muziekafdeling in Boekhandel Dominicanen is een feestje voor onze klanten. De mooie bovenverdieping biedt een prachtig uitzicht over de hele winkel in deze middeleeuwse kloosterkerk en is te bereiken via trap en lift. Eenmaal boven waan je je echt in een andere wereld. Je vindt er een uitgebreide collectie klassieke muziek, popmuziek en jazz. Ook vinyl in alle genres is ruimschoots te vinden, waaronder een goed gesorteerde collectie jazzplaten. Kom langs in de mooiste winkel van Maastricht voor het uitgebreide assortiment of bezoek een van de vele concerten of lezingen.

BOEKHANDEL DOMINICANEN

Dominicanerkerkstraat 1, Maastricht

Tel. 043 4100010

libris.nl/dominicanen

5400439008144

VKZ.NL/230248 € 23,99

In de klassieke muziek wordt al lang het belang van volksmuziek onderkend: het vermogen om de hoogte- en dieptepunten van het menselijk bestaan te bezingen in kernachtige verzen en heldere melodieën. Op het album In the Streets of London: A 17th Century Musical Pub Tour trekt het ensemble Prisma naar het zeventiende-eeuwse Londen. In het door burgeroorlog verscheurde Engeland worden opera’s en theaters gesloten, maar het (nacht)leven gaat door. Prisma speelt liederen zoals die gezongen werden op straat en in dranklokalen. Humor, verlangen, verdriet, het zit allemaal in deze hartverwarmende collectie liederen, waaronder Purcells If love’s a sweet passion en McTells Streets of London. Met een instrumentarium van luit, mandoline, viool, blokfluit en viola da gamba brengt Prisma een ode aan het zeventiende-eeuwse levenslied, met een lach en een traan.

Guido Mevis

ANNA FEDOROVA

DE PIANO HEEFT GEWONNEN

De Oekraïense pianiste Anna Fedorova groeide op in een muzikaal gezin en kan zich een leven zonder muziek niet voorstellen. Ze woont al jaren in Amsterdam en naast haar overvolle concertagenda heeft ze vorig jaar samen met haar echtgenoot de Davidsbündler Music Academy voor jong talent opgericht.

“Klassieke muziek speelt een belangrijke rol in mijn leven sinds mijn geboorte”, zegt Anna Fedorova lachend. “Ik ben geboren in Kiev in een muzikaal gezin. Mijn ouders zijn beiden fantastische pianisten en ze waren ook mijn eerste docenten. Er klonk altijd muziek in huis, ik hoorde mijn ouders studeren of ik hoorde hun studenten spelen, we luisterden naar opnames en we bezochten regelmatig concerten. Vanaf mijn vierde kreeg ik mijn eerste pianolessen, vanaf mijn zesde trad ik op en deed ik mee aan kinderconcoursen en op mijn vijftiende gaf ik mijn eerste echte professionele recital. Hoewel ik als kind ook een paar jaar met veel plezier viool heb gespeeld, heeft de piano uiteindelijk tóch met overtuiging gewonnen.”

Fedorova heeft nooit getwijfeld of ze professioneel musicus wilde worden. “Er bestaat geen vast recept voor het ontwikkelingstraject van een musicus, bij mij is alles eigenlijk vrij natuurlijk verlopen. De geweldige Oekraïense pianist

Mykola Suk adviseerde mij eens: ‘Als je voor een mooi project wordt gevraagd moet je altijd meteen ja zeggen en pas daarna moet je je gaan afvragen hoe je het voor elkaar moet krijgen.’ Dat is precies hoe ik mijn tienerjaren heb overleefd, ik heb alle kansen op audities, concoursen en concerten gegrepen. Naast mijn docenten Norma Fisher en Leonid Margarius hebben musici als Menahem Pressler, Steven Isserlis en András Schiff een belangrijke rol gespeeld in mijn muzikale vorming. Wat ik nu nog zou moeten leren is om ook eens ‘nee’ te zeggen!”

Hoogtepunten in haar carrière, met alleen al het afgelopen seizoen 130 concerten, zijn onder andere de succesvolle opnames van Rachmaninovs pianoconcerten. Haar liveopname van Rachmaninovs Tweede pianoconcert uit 2013 heeft ruim 38 miljoen views op YouTube. “Mede dankzij de serie Het Zondagochtend Concert van het Concertgebouw kreeg ik de kans om al Rachmaninovs pianoconcerten live voor de radio te spelen en inmiddels heb ik ze ook opgenomen bij het label Channel Classics, de laatste cd is net uit. Heel

bijzonder en dierbaar was de wereldtournee met het Ukrainian Freedom Orchestra van afgelopen zomer, een muzikaal pleidooi voor vrijheid en democratie in Oekraïne. Vlak daarvoor startte het eerste seizoen van de Davidsbündler Music Academy in Den Haag, die ik samen met mijn echtgenoot, contrabassist Nicholas Santangelo Schwartz, heb opgericht. Mijn ouders zijn daar de belangrijkste pedagogen en zelf geef ik er weleens masterclasses. Half juni sluiten we het eerste Davidsbündlerjaar feestelijk af met een meerdaags festival en we fantaseren al over een nog veel grootschaliger festival in de toekomst.”

Cd-tip van Anna Fedorova: “De muziek van de Oekraïense componist Valentin Silvestrov brengt je gemoed tot rust en biedt hoop op een betere, vredige toekomst.”

SILVESTROV THE MESSENGER

DANIEL ROWLAND, BORIS FEDOROV CHALLENGE RECORDS 0608917293920

VKZ.NL/230250 € 23,99

Door Noortje Zanen

‘Bij mij is alles vrij natuurlijk verlopen’

SIBELIUS

KLA SSIEKE

JE

Welk recept is beter: naar een concert gaan en daarna de cd van het concert kopen of eerst de cd kopen (als voorbereiding) en daarna naar het concert gaan? Allebei goed. Sterker nog: allebei doen, in welke volgorde dan ook. Zie ook mijn ‘Opera-cd-recept’ September 2019*.

Hoe kom ik hierop?

Ik was im wunderschönen Monat Mai bij een concert van het Residentie Orkest in Den Haag. De Zevende symfonie van de Finse componist Jean Sibelius. Vanaf het balkon mooi overzicht. Als ik een klankkleur hoorde waarvan ik niet wist welke instrumenten het waren, speurde ik in het orkest wie wel speelt en wie niet; ik luisterde met mijn ogen.

Ik hoorde koper en dacht: dat zijn de trompétten, maar de drie trompettisten deden niks, het bleken de hoorns te zijn. Ik luisterde met mijn ogen. Hé, waar is het slagwerk? Bij dit stuk alleen pauken. Bij het concert zorgden mijn ogen dat ik zag wat ik hoorde. Als ik éérst de cd had gehoord was mij dit alles niet opgevallen. Nu ga ik dus de cd van de Zevende van Sibelius met andere oren beluisteren omdat ik in mijn hoofd het orkest zie spelen.

Katsokaa* als jij de cd met het Helsinki

Philharmonic Orchestra met dirigent Leif Segerstam gehoord hebt, ga dan naar de concertzaal voor de Zevende en dan zie wat je op de cd gehoord hebt.

Cd klassiek

Orphic Descent. Robin de Raaff (1968), componist. Radio Filharmonisch Orkest.

Ralph van Raat, piano en Tosca Opdam, viool. Drie dirigenten.

Het Pianoconcert nr. 2. De hele cd is atonale muziek. ATONAAL! Veel mensen schrikken bij het woord atonaal. Niet doen. Ben je mal. Jezelf ‘zennen’ (werkwoord van Zen) en tot het slot blijven zitten/liggen luisteren. Geen mobiel pakken. En als je het stuk (27’02”) helemaal gehoord hebt open je je ogen en de wereld ziet er anders uit en tegelijk ben je zelf ook een beetje veranderd. Na het luisteren gelijk een ijsje nemen. Dat deed de superbe pianist Ralph van Raat ook na de opname.

De openingsmaten. Brrrrr. Fantasieknop begint op standje: zwart.

Robin! Wil je mij mailen welke instrumenten we horen in de openingsmaten? Verklap ik het in de volgende Klassieke Zaken.

Track 2. Robin de Raaff componeerde bij 10 gefilmde fragmenten van een ballet, geïnspireerd op het verhaal van de verliefde/domme/wantrouwende/zielige/ ongeduldige/goed luit spelende Orpheus. Die daalt af (to descent is afdalen) in de onderwereld om zijn dode geliefde op te halen.

Ogen dicht. Zet je Fantasiaknopje op standje: onderwereld/ballet.

En tot slot een vioolconcert (25’11”). De raaf keek al componerend met spiedende ogen naar de vele gezichten van een zeegezicht van schilder Willem de Kooning. Wat een job voor orkest en violist Tosca Opdam. Wat zou ik graag deze composities bij concerten live willen ‘beluisteren met mijn ogen’.

KinderZAKEN

...voor

Cd klassiek

Tondichtungen|Ton Poems Vol. 5. Richard Strauss (1864-1949), componist. SWR Sinfonieorchester Baden-Baden und Freiburg. Dirigent François-Xavier Roth. Nog een keer luisteren met mijn ogen. In de maand mei was ik ook in de Grote Kerk in Laren. Daar speelde het Ciconia Consort met dirigent Dick van Gasteren de Metamorphosen van componist Richard Strauss. Een compositie voor drieëntwintig strijkers: violen, altviolen, cello’s en bassen. Ik keek mijn ogen uit. Welke strijkerscombinaties zie/hoor ik? Steeds andere klankkleuren. En nu weer beluisterd op deze cd. De sfeer, het muzikaal verhaal, de instrumentale klaagzang, bitter en zoet, de weemoed. Het had gecomponeerd kunnen zijn als je de platgebombardeerde steden in Oekraïne ziet.

Cd jazz

Symphonic Stories. Fay Claassen, vocaal, en het Residentie Orkest.

Een symfonieorkest dat jazz speelt? Nou en of. Het is niet elk orkest gegeven de specifieke jazztiming te spelen, Laid back en niet ‘huppelen’. Een super jazzritmesectie is noodzakelijk. En die zit hier.

#2 Special unisono chorus. En wat een soepele jazztiming heeft het orkest.

#4 Feel the beat. De titel van het stuk dekt de lading: the beat

Wat kan Fay een potje scatten (geïmproviseerde solo zonder woorden). Wat een stem, wat een gemak, wat een lenigheid, wat een muzikaliteit!

Supersolo’s van de ritmesectie. Special chorus van de hele ‘band’ met een goede timing!

#8 Keep me in your dream. Dat doe ik Fay, I’ll keep you in my dream.

Nog even dit Zo af en toe rammelt er een cd’tje bij mij in de brievenbus. Woodcraft. Ik was een keer bij het tv-programma Podium Klassiek en daar viel ik van mijn stoel (buiten beeld). Twee violisten en drie cellisten. Vriendengroep. Zij hebben klassieke roots maar gaan nu naar nieuwe horizonten, nieuwe klanken. Tik dit maar in en je ziet wat voor vlees je in de kuip hebt: woodcraftmusic.com.

Time Ticking. Pianist Jelle van der Meulen. Wat een trio, wat een groove, wat een swing featuring trompettist Gidon Nunes Vaz. Opname in het MCO, Studio 2. Dit alles opgenomen met de oren en handen van Frans de Rond.

Zo dat was een flink potje muziek. Plezier ermee.

Met de hartelijke groeten van Parrot Milo. Hij had een blinddoekje voor toen hij de cd’s hoorde.

Iedere mailer krijgt de intussen felbegeerde KKZ konde. Stuur weer eens een mailtje. Vind ik leuk. edwinrutten@edwinrutten.nl

Nou dág!

Edwin Rutten

PS. Alle columns zijn na te lezen op www.edwinrutten.nl bij LEZEN.

PSP. Wat betekent dat? Ik verloot een cd’tje onder de goede inzenders.

PS. ‘Kijken met de oogjes en niet met de handjes.’ Wat vond ik dat vreselijk als een pinnige meneer dat in een speelgoedwinkel tegen me zei.

kinderen en andere volwassenen

SNAARPLEZIER

Niets mis met lekker losgaan en soleren dat het een lieve lust is. Toch is het fijn als een compositie niet volledig op het sologedeelte drijft. De vier gitaristen die hieronder aan bod komen, zijn er allemaal zeer bedreven in. Elk op een heel eigen wijze nemen ze zowel een hoofd- als een dienende rol op zich.

De Noorse gitarist Jacob Young maakte eerder al een paar prachtige platen voor het roemruchte ECM-label, daarna bleef het langere tijd stil. Nu is de gitarist terug met Eventually, een sterk trioalbum. Young heeft met Mats Eilertsen een bassist aan boord met een onvergelijkbaar mooi geluid. Meteen al in de eerste paar noten hoor je hoe daar optimaal gebruik van wordt gemaakt. Elke toon ademt rust, concentratie, aandacht en ruimte, vooral ook door het subtiele spel van drummer Audun Kleive.

Ook bij ECM maar weer heel anders is de plaat Vagabond van de Britse gitarist Dominque Miller, bij de meesten bekend

volle Israëlische drummer Ziv Ravitz terugvinden, maar de ook de zeer inventieve Jacob Karlzon op piano en keyboard. Wie Miller in de loop der jaren een beetje heeft gevolgd, weet dat hij prachtige stukken kan schrijven, daar is hij hier opnieuw in geslaagd.

Man, wat kan deze jonge gitarist soleren

als de gitarist van Sting, maar inmiddels alweer enige tijd aan de weg timmerend met een solocarrière. Miller is een gitarist met een machtige kleuring, iemand die zowel van franje als van stilte houdt. Hier speelt hij met een even verfijnd als sterk kwartet waarin we onder meer de gloed-

Op Cloud Studies deelt de jonge, Nederlandse gitarist Gijs Idema de prominentenplek met zangeres Anna Serierse. Met haar prachtige, pure stem en grote beheersing over de vocalise is Serierse een gedroomde match voor Idema’s steeds weer verrassende melodische en

harmonische vondsten. En ook hier veel rust en ruimte, terwijl de ritmesectie wel degelijk groovet, maar heel knap nooit de boventoon voert.

De eveneens Nederlandse gitarist Bram Stoudhouders is een musicus met verbeeldingskracht en visie. Zijn Suite X is niet minder dan een meesterwerk. Een barokensemble met jazzgitaar en drums, het ene moment verstild en ontroerend, het andere moment ontroerend met dissonanten die zo verrassend, zo knap gevonden zijn. Stadhouders houdt in de negen stukken constant het oog op de grote lijn, maar hij durft zijn momenten wel te pakken. Na zijn weergaloze werk met de groep Under The Surface is het geen verrassing meer, maar man, wat kan deze jonge gitarist soleren.

SUITE X

BRAM STADHOUDERS, B.O.X CHALLENGE CLASSICS 0608917613827

VKZ.NL/230249 € 22,99

Door Mischa Andriessen

Foto: Ankie van Kasteren

Bram Stadhouders

HÄNDEL

WATER & FIRE

B’Rock Orchestra

o.l.v. Dmitry Sinkovsky

Pentatone 8717306260138

VKZ.NL/230227 € 23,99

ORKEST

BRUCKNER

SYMPHONY NO. 7

Rotterdams Philharmonisch Orkest

o.l.v. Lahav Shani

Warner Classics 5054197619663

VKZ.NL/230234 € 22,99

ORKEST

‘GIANT HANDEL’ OP ZIJN BEST

Wat een feestelijke toestand is het toch als gracieuze strijkers en tetterend koper weerkaatsen over de grachten en kanalen op een mooie zomeravond. We maken het tegenwoordig weleens mee in Amsterdam, maar het was al praktijk in het achttiende-eeuwse Venetië en sijpelde door naar Londen, waar de grote Händel zijn Water music liet weerklinken. Het cd-boekje vraagt zich uitvoerig af of dit gebeurde in 1714 bij het begin van de regering van George I, of pas drie jaar later, en hoe verrast de koning wel of niet was toen hij Händels muziek hoorde. Meer dan drie eeuwen later verrast deze muziek ons misschien niet meer zo, maar deze amusementsmuziek op het hoogste niveau maakt nog steeds erg blij. Bij de drie suites van totaal 21 tracks - niets voor niets het populairste van wat Händel componeerde - krijg je de neiging te gaan dansen op het water… De Music for the royal fireworks was bedoeld voor een spetterend vuurwerk om de Vrede van Aken te vieren met enorme batterijen blazers, paukenisten en slagwerkers. Zo’n massa brengt het Vlaamse B’Rock niet bijeen, maar de pompeuze feestelijkheid is er niet minder om. ‘Giant Handel’ op zijn best.

GERARD SCHELTENS

RACHMANINOV, SILVESTROV

PIANO CONCERTO NO. 3 e.a.

Anna Fedorova, Sinfonieorchester St. Gallen

o.l.v. Modestas Pitrénas

Channel Classics 0723385450238

VKZ.NL/230216 € 23,99

CONCERT

Het Derde pianoconcert van Rachmaninov is lange tijd bijna onspeelbaar geacht, maar tegenwoordig is het een prooi voor menige concourstijger. De technische problemen de baas zijn is één, maar van de machtige noten muziek maken is pas de kunst. Anna Fedorova verstaat deze kunst. Bij haar geen pseudo-romantisch gezwijmel. Ze zegt dat ze het gevoel heeft dat ze een hoge berg beklimt maar eenmaal op de top een adembenemende vrijheid ervaart alsof ze vleugels heeft gekregen. Zo klinkt het ook. De weg naar de top is ongemeen spannend, de ontspanning na de geweldige climaxen des te meer bevrijdend. Hiermee voltooit zij haar cyclus met de vier concerten in het jaar waarin de 150ste verjaardag van de componist wordt gevierd. Het Sinfonieorchester St. Gallen is onder leiding van Modestas Pitrénas weer haar trouwe metgezel. Het speelt daarnaast de symfonie waaraan Rachmaninov als tiener was begonnen en waarvan alleen een eerste deel is voltooid. De 33-jarige Oekraïense pianiste besluit de cd solo met The messenger, door haar landgenoot Valentin Silvestrov gecomponeerd na de dood van zijn vrouw. Als een hemelse boodschap uit het hiernamaals bereiken flarden Mozart de aarde: muziek op de rand van de stilte.

MUZIEK OP DE RAND VAN DE STILTE

EDDIE VETTER

WELDADIGE RUST

Lahav Shani stopt in september 2026 bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest om chef-dirigent te worden van de Münchner Philharmoniker. Kort na zijn aantreden in 2018 dirigeerde hij in Rotterdam de Zevende symfonie van Bruckner. Hij maakte er toen al veel indruk mee, maar getuige deze opname uit 2022 heeft hij daarna reuzenstappen gezet. De tempi zijn vlot, bijna identiek aan die van Mariss Jansons met het Concertgebouworkest. Toch ademt het geheel een weldadige rust, zodat momenten van hevige bewogenheid des te sterker treffen. Shani geeft de muziek genoeg adem om te leven. De strijkers klinken on-Rotterdams warm met een verzadigde maar niet vette klank. De koperblazers stralen macht uit zonder pompeus te worden. Overgangen als registerwisselingen op een orgel, waardoor de structuur zou kunnen verbrokkelen, doen bij de 34-jarige Israëlische dirigent volkomen natuurlijk aan. Luister eens naar het slotcrescendo van het eerste deel of naar het slot van het machtige Adagio met een nóg imposanter crescendo gevolgd door een treurzang van Wagner-tuba’s die van diep onder de grond lijkt te komen: hier is een ware Bruckner-dirigent aan de slag. In München met zijn rijke Celibidache-traditie zullen ze nog veel profijt van hem hebben.

EDDIE VETTER

HAGEMAN VOICES

Siobhan Stagg, Nico de Villiers Aliud 8717775551713

VKZ.NL/230202 € 23,99

VOCAAL

Richard Hageman (1881-1966): een tot Amerikaan geworden Fries die dirigent en repetitor was aan de Metropolitan Opera, die componeerde in allerlei genres van opera tot filmmuziek en die diverse malen genomineerd werd voor een Academy Award, waarvan hij er een won. Hier is een album dat voor het eerst geheel en al gewijd is aan zijn liedrepertoire, met de ene cd-première na de andere. In Nederland zorgde Roberta Alexander voor meer bekendheid met deze componist, zij wees sopraan Elenora Hu op een tweetal van zijn bekendste liederen. Beide dames zingen die liederen met misschien net iets meer passie dan Siobhan Stagg op dit album, maar het is een geluk dat Hagemans liedkunst in Stagg en pianist Nico de Villiers pleitbezorgers heeft gevonden. De sopraan, een nog jonge ster die bij De Nationale Opera te zien was in Die Entführung aus dem Serail, zingt met veel aandacht voor de tekst en met een heldere, bijzonder fraaie stem, terwijl De Villiers haar bijstaat om kleur te geven aan de muziek. Die muziek is plezierig voor het oor, soms Russisch hartstochtelijk, dan weer verfijnd Frans. Dit album bewijst niet alleen zijn waarde om de kwaliteit van het gebodene, maar ook als inspiratiebron voor zangers om werk van Hageman in hun repertoire op te nemen.

INSPIRATIEBRON

HEIN VAN EEKERT

CD-BESPREKINGEN

SCHUBERT, LOEWE e.a. ECHO

Georg Nigl, Olga Pashchenko

Alpha 3760014199349

VKZ.NL/230210 € 23,99

VOCAAL

Zelfs in het liedoeuvre van Schubert zijn nog verborgen juwelen te ontdekken. Bijvoorbeeld het wel een kwartier durende Viola, waarin een nieuwe lente gekleurd wordt met schrijnende gedachten over vergankelijkheid. De bariton Georg Nigl zingt het als eerste van twintig liederen en ballades, van Schubert, Loewe, Schumann en Wolf. Ruim vijf kwartier lang hang je aan zijn lippen. Nigl is een meester in het sprekend zingen. Niets staat in de weg tussen zijn flexibele stem en de romantische droombeelden die hij oproept. Met de intimiteit die hij creëert, is het alsof hij alleen voor jou zingt. Het expressieve scala loopt bij hem van mateloze tederheid tot overweldigende dramatiek, zoals in de grandioze vertolking van Loewes ballade Odin’s Meeres-Ritt. Het programma bevat vooral minder bekende werken, maar ook de bekende klinken als nieuw. Elke toon, elk woord is opnieuw doorleefd. De pianiste Olga Pashchenko weet op een kopie van een Conrad Graf uit 1826 en op een oude Steinway uit 1875 alleen al met een paar akkoorden hele werelden op te roepen, ware landschappen van de ziel. Het zijn uitvoeringen om in te lijsten en een ereplaats te geven in de schatkamer van het geheugen.

VERBORGEN JUWELEN

EDDIE VETTER

DIVERSE COMPONISTEN BECAUSE

Reginald Mobley & Baptiste Trotignon Alpha 3760014199363 VKZ.NL/230212 € 23,99

VOCAAL

In de mensonterende omstandigheden van de Amerikaanse slavernij was muziek een van de weinige manieren om een gevoel van culturele eigenheid te behouden. Muziek van hoop, waarin de ritmes en melodieën van het Afrikaanse continent doorklinken. Op de nieuwe cd Because van de Amerikaanse countertenor Reginald Mobley klinken deze traditionals samen met liederen uit de twintigste eeuw die er duidelijk op geïnspireerd zijn, waaronder bekende nummers als I heard it through the grapevine. Als een geschoolde operastem dit soort repertoire zingt, ligt al snel het gevaar op de loer dat het te netjes, te verzorgd gaat klinken, en dat geldt al helemaal voor de ‘geconstrueerde’ stem van de countertenor. Maar Mobley beschikt over een mooi, warm en egaal geluid, met een mooie, resonante laagte. Bovendien heeft hij ook zijn sporen verdiend in de jazz, en dat is hier duidelijk te horen: er zit meer dan voldoende soul in zijn stem en hij kan lekker in bepaalde noten blijven hangen. Maar bovenal weet hij die bijzondere mengeling van hoop en leed die in de muziek besloten ligt prachtig hoorbaar te maken. Een bijzondere ode aan de onderdrukte stem, die nu vrijuit mag klinken.

ODE AAN DE ONDERDRUKTE STEM

BENJAMIN ROUS

HÄNDEL, BLOW, CROFT CORONATION ANTHEMS

RIAS Kammerchor Berlin, Akademie für Alte Musik Berlin

o.l.v. Justin Doyle

harmonia mundi 3149020947968

VKZ.NL/230231 € 24,99

KOOR EN ORKEST

CD-BESPREKINGEN

LEGRENZI

LA MORTE DEL COR PENITENTE

Ensemble Masques

o.l.v. Olivier Fortin

Alpha 3760014199752

VKZ.NL/230211 € 23,99

ORATORIUM

EEUWIGHEIDSWAARDE

Een cd met de Coronation Anthems van Georg Friedrich Händel kon natuurlijk niet uitblijven rond de kroning van Charles III van Engeland. Toch speelde het RIAS Kammerchor Berlin het programma van deze cd al in 2022, kort na het overlijden van Koningin Elizabeth. Toeval? Het doet er niet toe. Want hoewel Händel de anthems Zadok the Priest, Let thy hand be strengthened, The King shall rejoice en My heart is inditing in 1727 schreef voor eenmalige uitvoering bij de kroning van George II, heeft zijn werk eeuwigheidswaarde bewezen door bij elke Engelse kroning sindsdien op het programma te staan. Ook de uitvoering van het RIAS Kammerchor en de Akademie für Alte Musik Berlin bewijst weer dat de noten nog niets aan kracht en sprankeling verloren hebben. Dirigent Justin Doyle kan over een stevige koormacht beschikken en maakt er dankbaar gebruik van om de anthems stevig neer te zetten. Ondertussen schittert de Akademie für Alte Musik Berlin in de inleidende Occasional Oratorio en de Chaconne in G van John Blow. Mooi is ook de toevoeging van The Lord is a sun and a shield, het werk dat William Croft schreef voor de kroning van George I.

PAUL JANSSEN

HÄNDEL

L’ALLEGRO, IL PENSEROSO ED IL MODERATO

Rachel Redmond, Leo Jemison e.a.

Les Arts Florissants

o.l.v. William Christie

harmonia mundi 3149020946039 (2cd)

VKZ.NL/230228 € 26,99

ORATORIUM

Händels L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato is – ondanks de titel – een in het Engels gezongen oratorium, grotendeels op een tekst van John Milton, waarin de vrolijkheid en de melancholie in dialoog gaan en waarbij hun gedachten vervolgens door de gematigdheid in perspectief worden gezet. Net als in de Messiah zijn er geen vaste rollen voor elke zangstem, waardoor de allegorische figuren van verschillende kanten belicht worden. Wat er wel is, is muziek die tot het beste behoort wat Händel geschreven heeft. Het oratorium is niet vaak op plaat of cd geregistreerd. Wat de nieuwe opname van William Christie en zijn orkest Les Arts Florissants zo opvallend maakt, is de vreugde van het samen musiceren. Neem de jongenssopraan Leo Jemison: een stem als een klok maar bovenal een jonge zanger die ons niet alleen de fraaie noten wil laten horen, maar ook het verhaal van de tekst wil vertellen. Sopraan Rachel Redmond klinkt fris en subtiel en haalt alle magie uit het bijna twaalf minuten durende ‘Sweet bird, that shuns’t the noise of folly’ waarbij de fluit van Serge Saitta haar prachtig partij biedt. Tenor James Way en bariton Sreten Manojlovic geven mede kleur aan een bijzondere opname van een te weinig bekend werk.

MUSICEERVREUGDE

HEIN VAN EEKERT

BAROKKE SCHULD EN BOETE

In zijn tijd was Giovanni Legrenzi (1626-1690) een beroemdheid, onder meer als kapelmeester van de San Marco in Venetië. Tegenwoordig leeft hij nog voort met een handjevol composities, zoals het oratorium La morte del cor penitente (De dood van het boetvaardige hart) uit 1673. Hierin probeert een zondaar zijn ziel te redden met een spirituele pelgrimstocht naar het hemelse licht. De weg is geplaveid met diepe zuchten om berouw te tonen. Tranen vloeien in overvloed, want daarmee hoopt hij de fouten uit het verleden weg te wassen. Laat het maar aan een componist uit de zeventiende eeuw over om de hevige affecten en plastische uitingen van boetvaardigheid te presenteren in ontroerende klanken die ook nog het hart van een hedendaagse luisteraar kunnen beroeren. En laat het maar aan het Ensemble Masques van de klavecinist Olivier Fortin over om dit muzikale tranendal met smaak en stijl voor het voetlicht te brengen. Zes zangers en negen instrumentalisten trakteren de luisteraars op een flinke portie barokke schuld en boete om de oren te wassen. De tenor Raffaele Giordani is een aandoenlijke zondaar, die expressief wordt toegezongen door de sopranen Cristina Fanelli (Penitenza) en Hana Blazíková (Speranza).

EDDIE VETTER

DIVERSE COMPONISTEN SPECTRUM

Colori Ensemble

Aliud 8717775551690

VKZ.NL/230201 € 23,99

ENSEMBLE

Wat als je uit een extreem muzikale familie komt met een broer die marimba speelt en twee zussen die uitblinken op fluit en hobo? Dan zoek je een bevriende pianist en begin je ondanks de ongebruikelijke bezetting een ensemble. Zo simpel zou het gegaan kunnen zijn bij het in 2012 opgerichte Colori Ensemble. Fluitiste Rianne, hoboïste Wilma en marimbaspeler Arjan Jongsma vonden Frans Douwe Slot en noemden zich naar de eerste voor hen geschreven compositie van Wim van Ligtenberg. Sindsdien timmert het Friese gezelschap aardig aan de weg en nu ligt er met Spectrum na Colori Miti en Evasio de derde cd die in samenwerking met het Frysk Muzyk Argyf is ontstaan. Het recept is ongeveer hetzelfde als op de voorgaande cd’s en maakt duidelijk waar het ensemble voor staat: bewerkingen van grote werken uit het klassieke repertoire en nieuw werk van bij voorkeur Friese componisten. Naast de mooi ingekleurde suite Aus Holbergs Zeit van Grieg en Ravels Pavane pour une infante défunte vormen Spectrum van Sipke Hoekstra en Beyond the rainbow van Dirk Dekker de intrigerende nieuwe werken. In beide krachtig vertolkte stukken zitten minimalmusicinvloeden, maar nog interessanter is de band met de klassieke werken. Een mooie plaat waarop oud en nieuw organisch samenvallen.

KLASSIEK EN FRIES

PAUL JANSSEN

ALTIJD EEN VERRASSING

OOK DIT PRODUCT KOOPT U MET DE KLASSIEKE ZAKEN CADEAUKAART

• Verkrijgbaar bij uw Klassieke Zaken specialist

• Kies zelf een bedrag tussen € 5,- en € 150,-

• In delen inwisselbaar

• Gratis bijpassende cadeauverpakking met ruimte voor een persoonlijke boodschap

De Klassieke Zaken Cadeaukaart is een speciale uitgave van de Nationale EntertainmentCard, de nationale cadeaukaart voor cd’s, dvd’s, games en tickets voor musicals en concerten. Besteedbaar bij winkels (ook online) in heel Nederland.

Zie ook www.nationale-entertainmentcard.nl

VOOR LIEFHEBBERS VAN KLASSIEKE MUZIEK

DIVERSE COMPONISTEN DEIFIED

National Brass Ensemble

o.l.v. Eun Sun Kim

Pentatone 8717306260497 (2cd)

VKZ.NL/230226 € 23,99

ENSEMBLE

Het National Brass Ensemble is een projectensemble dat bestaat uit de beste koperblazers en percussionisten van verschillende Amerikaanse orkesten. Het is sinds 2014 niet alleen regelmatig aanwezig bij de zomerschool van het San Francisco Conservatory of Music, het gezelschap laat zich ook af en toe in de concertzaal en op cd horen. Na het veelgeprezen, in 2014 verschenen

DIVERSE COMPONISTEN BACCHANALE

Divertimento, Ensemble Amedyez

o.l.v. Zahia Ziouani

harmonia mundi 3149020947944

VKZ.NL/230229 € 24,99

ENSEMBLE

STEVIG KOPERGEWELD

Gabrieli-album is dit voorbeeldensemble voor vele (orkest)blazers nu terug met een dubbel-cd waarop de blikvangers een nieuw werk van Jonathan Bingham en een bewerking door Timothy Higgins van Wagners Ring zijn. In Nederland kennen we de virtuoze vogelvlucht waarmee Henk de Vlieger ons door zijn orkestrale The Ring – An orchestral adventure leidde. De bewerking van Higgins die de tweede cd vult is wat braver, maar het fantastische spel van de blazers onder leiding van Eun Sun Kim, de dirigente van de San Francisco Opera, maakt het werk tot een meesterlijke introductie tot alle hoogtepunten van de vier opera’s. De eerste cd is muzikaal wat gevarieerder en moderner met het filmische Deified van Bingham en de bij vlagen swingende, jazzy en Broadway-achtige Brass fantasy van Arturo Sandoval. Het maakt deze dubbelaar tot een must voor de ware liefhebbers van stevig kopergeweld op het allerhoogste niveau.

PAUL JANSSEN

LEENDERS HANS LEENDERS A MUSICAL PORTRAIT

Claudia Couwenbergh, Vincent Kusters, Hans Leenders e.a.

Aliud 8717775551720 (2cd)

VKZ.nl/230203 € 23,99

KERKMUZIEK/KAMERMUZIEK

Hans Leenders een veelzijdig musicus noemen is een understatement. De cantor-organist van de Onze Lieve Vrouwebasiliek in Maastricht en titulair organist van de Kopermolen Vaals is ook artistiek leider van het kamerkoor Studium Generale. Sinds de mis die hij in 2003 schreef voor het tweehonderdjarig bestaan van het basilicakoor is hij ook steeds meer actief als componist. Van dat laatste is de cd A Musical Portrait een mooie weerslag. Met een Requiem uit 2018 voor sopraan en orgel, een Te Deum voor orgel uit 2022, een Missa Choralis uit 2021, Drei Deutsche Lieder en nog wat kortere stukken geeft het een mooi beeld van de componist Hans Leenders, die ook als organist zijn steentje bijdraagt. De gemeenschappelijke noemer van zijn werk is ‘gebruiksmuziek’, in de beste zin des woords. Muziek geschreven voor de kerk en beïnvloed door de traditie. Mooi in eenvoud, maar immer duidelijk vandaag de dag geschreven. Erg mooi is de revisie van de Missa Choralis voor koor en orgel tot een werk voor sopraan, viool en orgel. Ook in de intieme liederen op teksten van Limburgse dichters en de Drei Deutsche Lieder weet Leenders een mooie balans te vinden tussen tekstuitdrukking en expressieve lijnen in de stem en de piano.

MOOI IN EENVOUD

PAUL JANSSEN

OPGEFRISTE OREN

Met name in de tweede helft van het leven van Camille Saint-Saëns was er in Frankrijk een artistieke beweging die de onvrede met het bewind uitte in een grote aandacht voor alles wat ver weg was, zowel in tijd als in afstand. Saint-Saëns reisde naar Noord-Afrika en werd sterk beïnvloed door de culturele diversiteit aldaar. Dit nieuwe album ontleent zijn titel aan misschien wel het bekendste voorbeeld daarvan: het Bacchanaal uit de opera Samson et Dalila. Zahia Ziouani, dirigente van ensemble Divertimento, legt de muziek van Saint-Saëns naast Algerijnse muziek van onder meer Idir en Francisco Salvador-Daniël, en treedt op met klassiek geschoolde solisten en het Ensemble Amedyez. Het gezelschap zet de Suite algérienne, het ballet Parysatis en andere werken in een nieuw licht door ze eerst uit te voeren, dan te laten volgen door Algerijnse muziek en vervolgens Algerijnse musici te laten improviseren op de melodieën van de Franse componist met teksten uit hun land. Het resultaat is een album vol fascinerende klanken die ervoor zorgen dat je als liefhebber met opgefriste oren naar die bekende werken gaat luisteren. Het heeft daarnaast iets feestelijks, omdat de verwantschap tussen muzikale stijlen resulteert in een verwantschap tussen geografische gebieden. Dat laatste geeft een goed gevoel.

HEIN VAN EEKERT

WILMS PIANO QUARTETS, PIANO TRIO

G.A.P. Ensemble, Christian Euler (altviool) Brilliant Classics 5028421967882

VKZ.NL/230204 € 11,99

KAMERMUZIEK

Hij kwam uit Duitsland, maar Johann Wilhelm Wilms (1772-1847) woonde en werkte sinds zijn negentiende jaar in Amsterdam. Hij speelde een vooraanstaande rol in het Nederlandse muziekleven. Hij is bekend dankzij het patriottische “Wien Neêrlandsch bloed door d’aadren vloeit”, ooit ons volkslied, dat werd overruled door het Wilhelmus. Van blijvende waarde zijn de zeven symfonieën, die best eens in de concertzalen mogen worden gespeeld. Johann Wilhelm Wilms schreef in de klassieke stijl en maakte een ontwikkeling door van Haydn naar Beethoven. De laatste decennia van zijn leven was hij al vergeten en dat is zo gebleven, ten onrechte, want ook zijn kamermuziek is meer dan vakbekwaam.

WILMS: INVENTIEF MELODIEVINDER

Wilms was een inventief melodievinder, al was hij niet revolutionair: de stijl is bekend en herkenbaar. Maar deze kwartetten en dit trio van rond 1800 zitten boordevol aantrekkelijke muziek die je beslist moet horen. Het Duitse G.A.P. Ensemble (genoemd naar de Italiaanse barokcomponist Giovanni Antonio Piani), legt zich toe op onbekend repertoire, en deze kwartetten beleven dan ook hun plaatpremière. Ze bespelen historisch instrumentarium, waaronder een Conrad Graf-fortepiano uit 1822, met veel zorg, speelplezier en schwung. Een feest om naar te luisteren.

GERARD SCHELTENS

CD-BESPREKINGEN

HAYDN STRING QUARTETS OP. 33/1-3

Chiaroscuro Quartet

BIS 7318599925882 (sacd)

VKZ.NL/230214 € 23,99

KAMERMUZIEK

SCHUBERT, RAVEL e.a. LE NOUVEAU SALON

Sarah Ouakrat, Maarten den Hengst e.a.

Et’cetera 8711801017679

VKZ.NL/230224 € 23,99

KAMERMUZIEK

BRUISEND VITAAL SPEL

Het Chiaroscuro Quartet schrijft geschiedenis met Haydn. Na de alom bejubelde opnamen van op. 20 en op. 76 speelt het hier de eerste drie van de ‘Russische kwartetten’. Minstens een van de zes uit op. 33 is met Kerstmis 1781 uitgevoerd in de Weense woning van de latere tsaar Paul I, aan wie de bundel is opgedragen. Haydn demonstreert weer eens zijn gevoel voor humor. Nummer 2 heeft in Engeland zelfs de bijnaam ‘The Joke’ gekregen. De grap is dat de componist hiermee de niet feministisch verantwoorde weddenschap heeft gewonnen dat dames altijd beginnen te praten voordat de muziek is afgelopen. Hij laat de finale wel vier keer schijnbaar eindigen met langgerekte generale pauzes voordat die echt afgelopen is. Haydn had er plezier in: luisteraars op het verkeerde been zetten. Statige menuetten maken plaats voor scherzo’s vol schijnbewegingen. Maar behalve humor biedt de muziek ook lyriek en drama. De vier van Chiaroscuro spelen op eeuwenoude instrumenten. Wie daarbij denkt aan slaphangende darmsnaren, zal verrast opveren bij het bruisend vitale spel. Luister alleen al naar de razende vaart en meesleurende schwung in de finale van nr. 1. De vlammen slaan de pan uit.

EDDIE VETTER

SCHUMANN, MENDELSSOHN ROMANCES

Emmanuel Pahud, Eric Le Sage

Warner Classics 5054197563553

VKZ.NL/230233 € 22,99

KAMERMUZIEK

Le nouveau salon is het sympathieke soloproject waarmee Sarah Ouakrat uit haar schulp kruipt. De Franse fluitiste bezet al jaren de solopositie bij Het Balletorkest en is lid van het hedendaagse muziekgezelschap Collegium Novum Zürich. Met Le nouveau salon heeft ze, geïnspireerd door À la recherche du temps perdu van Marcel Proust, naar eigen zeggen een programma gecreeerd dat in een hedendaagse salon zou passen. Bovendien is het met Schuberts Introductie, thema en variaties, Debussy’s Syrinx, Prokofjevs Fluitsonate en een arrangement van Ravels Vioolsonate nr. 1 voor Ouakrat een reis naar werken die in haar carrière tot nu toe belangrijk zijn geweest. Het siert haar daarbij dat ze op deze cd niet de gemakkelijkste weg bewandelt en gewoon de stukken speelt.

VOOR IN EEN HEDENDAAGSE SALON

Nee, in de geest van Proust speelt ze met de herinnering en combineert ze Schuberts meesterwerk voor fluit en piano brutaal met ‘Trockne Blumen’, het thema voor de variaties en nog twee andere liederen uit Die Schöne Müllerin, gezongen door tenor Michael Bennett. Ook Prokofjevs Fluitsonate, later bewerkt tot zijn Tweede vioolsonate, krijgt een heel nieuwe dimensie door er een trio van te maken waarin zowel de fluit als de viool schitteren. Een prachtige plaat die naar veel meer smaakt.

PAUL JANSSEN

CHOPIN WORKS FOR PIANO & ORCHESTRA

Ekaterina Litvintseva, Czech Chamber Philharmonic Orchestra Pardubice o.l.v. Vahan Mardirossian

Piano Classics 5029365101424

VKZ.NL/230208 € 20,99

PIANO EN ORKEST

DE VROEGE ROMANTIEK

Emmanuel Pahud staat bekend als een fantastisch fluitist die ook op cd nooit teleurstelt. Zijn platen, zoals Fantasy – A night at the opera en Mozart & Flute in Paris, blinken altijd uit in thematische coherentie en onderscheiden zich daarbij door een vertolkingskunst op het allerhoogste niveau. Romances, de jongste cd van Pahud, is daarop geen uitzondering. Gesteund door pianist Eric Le Sage heeft de Frans-Zwitserse fluitist zich gestort op een hiaat in de fluithistorie, de vroege romantiek. Hoewel componisten als Robert Schumann en Felix Mendelssohn de amateurmarkt gretig bedienden met speelbare stukken voor onder andere hobo en klarinet, speelde de fluit geen rol in hun repertoire. Er waren zeker wel amateurfluitisten, maar de fluit was tot Theobald Böhm met zijn verbeteringen kwam een behoorlijk instabiel instrument. Pahud lost het hiaat op door Schumanns Romances op. 94, diens Fantasiestücke op. 73 en Mendelssohns Vioolsonate in F te bewerken voor fluit en deze stukken te combineren met werken van zowel Clara Schumann als Fanny Mendelssohn. Het levert niet alleen een portret op van hoe de vroege romantiek op de fluit klinkt, het is ook weer eens een mooi manifest dat stelt dat Clara en Fanny echt niet onderdoen voor respectievelijk hun echtgenoot en broer.

PAUL JANSSEN

SPONTAAN, EXPRESSIEF EN FRIS

Niemand zal beweren dat Frédéric Chopin veel affiniteit had met het orkestrale idioom. In zijn twee pianoconcerten is het altijd de briljante pianopartij die je meesleept, terwijl het orkest hooguit wat decoratieve klankkleur toevoegt. En toch… wie luistert naar de vier concerterende werken voor de combinatie piano en orkest, allemaal jeugdwerken van de piepjonge tiener Chopin, zou de orkestklanken niet willen missen. Vooral in Andante spianato et grande polonaise brillante op. 22, beroemd in de versie voor solopiano, worden de geraffineerde guirlandes van de pianopartij mooi omlijst door het orkest. De variaties op Mozarts fameuze ‘Là ci darem la mano’ uit Don Giovanni zouden zonder het orkest niet kunnen bestaan. Na een langzame inleiding wordt het populaire operaduet geraffineerd opgestookt tot aan de briljante finale. De twee andere stukken, de Fantasie op. 13 en Krakowiak op. 14 vormen twee kanten van dezelfde Poolse medaille: het eerste gebaseerd op bestaande volksmuziek, het andere op thema’s door Chopin zelf verzonnen. Mooi dat Ekaterina Litvintseva deze vergeten stukken naar boven haalt. De pianiste, geboren bij de verre Beringzee maar nu in Duitsland, kan meesterlijk doseren, speelt evenwichtig en doordacht, en toch klinkt alles spontaan, expressief en fris. Een heerlijke cd.

GERARD SCHELTENS

STRAVINSKY PIANO MUSIC

Emanuele Delucchi

Piano Classics 5029365101691

VKZ.NL/230207 € 20,99

PIANO

CD-BESPREKINGEN

LISZT WINTERREISE (AFTER SCHUBERT), GRETCHEN, TOTENTANZ

Leonardo Pierdomenico

Piano Classics 5029365102513

VKZ.NL/230209 € 20,99

PIANO

EEN MEDITERRAAN ZONNETJE

Jarenlang was Stravinsky’s pianomuziek zelden te horen, en nu is er reeds kort na de vijfdelige box van Alexey Zuev een aantrekkelijke cd verschenen waarop Emanuele Delucchi een aantal hoogtepunten uit het oeuvre speelt. Deze muziek kan ongenaakbaar kil aandoen, maar bij de 36-jarige Italiaan schijnt er zowaar een mediterraan zonnetje, terwijl de warmte in de klank helemaal niet ten koste gaat van de helderheid. Les cinq doigts zijn eenvoudige oefeningen voor beginners, maar de vier etudes van opus 7 uit 1908, nog ontstaan in zijn Russische tijd, vormen een uitdaging voor tien virtuoze vingers. Er is veel van de balletcomposities in te horen waarmee Stravinsky destijds furore heeft gemaakt in Parijs. Uit zijn neoklassieke periode dateren de Sonate (1924), waarin hij zich vrij heeft laten inspireren door oude meesters als Bach en Beethoven, en de Serenade (1925), met eigentijdse echo’s van openluchtmuziek uit de achttiende eeuw. De cd bevat ook een paar geweldige genrestukjes, zoals de Piano-rag-music en de koddige Circuspolka voor een niet zo jonge olifant uit het ballet dat Balanchine heeft gecreëerd voor vijftig olifantjes van het Circus Barnum & Bailey. Emanuele Delucchi: een naam om te onthouden.

EDDIE VETTER

LISZT CONSOLATIONS

Saskia Giorgini

Pentatone 8717306260459

VKZ.NL/230225 € 23,99

PIANO

Nog geen twee jaar geleden verraste Saskia Giorgini de oren met haar sensitieve interpretatie van Liszts Harmonies poétiques et religieuses. Nu vervolgt de Nederlands-Italiaanse pianiste haar weg in deze bij uitstek romantische wereld met enkele van de bekendste werken van de componist. Ze zijn lang niet allemaal technisch veeleisend. Sommige partituren staan zelfs vaak op de lessenaars van gevorderde amateurs. Het gaat Saskia Giorgini ook allerminst om de glitters die meestal met Liszt worden geassocieerd. Niet om de societyfiguur die met zijn flitsende virtuositeit adellijke soirees veroverde. Het is haar eerder te doen om de poëzie van zijn veelal door gedichten geïnspireerde muziek. Zo zijn de zes Consolations ook wel gepubliceerd als Six pensées poétiques en gaat elk van de drie Liebesträume vergezeld van een gedicht. Het is in deze muziek heerlijk wegdromen bij het sublieme, fijngevoelige spel van Giorgini. Maar ook bruisende en extraverte virtuositeit is haar zeker wel toevertrouwd, zoals in de drie Caprices-Valses. Poëzie en technische virtuositeit gaan hand in

EEN DROOM VAN EEN BÖSENDORFER

hand in de twee Légendes waarmee ze deze aantrekkelijke cd besluit. Ze speelt overigens op een droom van een Bösendorfer, prachtig warm opgenomen door de technici van het productieteam.

EDDIE VETTER

HART VOOR LISZT

Franz Liszt was zo’n gedreven pianotijger dat hij niet alleen een verbluffend inventief oeuvre schiep, maar ook gretig de klauwen zette in andermans werk. Daaraan danken we tal van pianobewerkingen, of liever pianistische herscheppingen, van muziek uit opera’s, complete symfonieën en liederen die een heel nieuw, eigen karakter kregen. Het is typisch Liszt, maar hoeveel nootjes hij ook toevoegt, hij laat de originelen in hun waarde. Bij alle brille en technische hoogstandjes wordt het nooit goedkoop klatergoud vol effectbejag, daarvoor was Liszt een veel te groot componist. Ook Schuberts Winterreise onderging zo’n transformatie. Hij koos de helft van de cyclus: twaalf liederen, losgezongen van Schuberts desolate zoektocht naar het ‘ik’. Dat na de opening ‘Gute Nach’t meteen ‘Die Nebensonnen’ verschijnt als tweede, is even wennen. Je weet dan dat Liszt het verhaal dat Schubert vertelt helemaal heeft losgelaten. Dat de Winterreise gevolgd wordt door bewerkingen van Liszts eigen Gretchen (uit de monumentale Faustsymfonie) en de luguber hamerende Totentanz (nu zonder orkest) klinkt als een volkomen logisch vervolg. De Italiaan Leonardo Pierdomenico is een pianist met hart voor Liszt. Het lijkt alsof hij niet zijn best hoeft te doen, zo natuurlijk klinkt het allemaal.

GERARD SCHELTENS

DIVERSE COMPONISTEN IL PONTE DI LEONARDO

Marco Beasley, Constantinople

o.l.v. Kiya Tabassian

Glossa 8424562245037

VKZ.NL/230219 € 23,99

MIDDELEEUWEN/RENAISSANCE

Muziek uit middeleeuwen en renaissance, uit Europa en het Midden-Oosten… Bereid u voor op een verrassingsreis door een ongekende wereld. Het Canadese ensemble Constantinople uit Montréal, opgericht door de uit Iran afkomstige Kiya Tabassian, legt zich loffelijk toe op op het maken van muzikale verbindingen tussen Oost en West. Symbool daarvan is de gedroomde, visionaire brug die Leonardo da Vinci in 1502 wilde bouwen over de Bosporus bij Constantinopel (Istanboel). Deze grootste brug ter wereld werd door de Ottomaanse heerser sultan Beyezid II afgewezen en kwam dus nooit verder dan een schets, maar het ambitieuze plan kreeg betekenis als een symbolische brug tussen Europa en Azië. Tabassian en de Napolitaanse tenor en musicoloog Marco Beasley maakten een afwisselend programma van liederen en gezangen van Ottomaanse, Perzische en Italiaanse dichters en componisten uit de vijftiende en zestiende eeuw. Er wordt gespeeld op een exotisch en historisch geïnformeerd instrumentarium van setar (een soort luit), qanun (hakkebord), ney (fluit) en ciaramella (een vroege hobo), aangevuld met barokgitaar en barokviool, viola d’amore, blokfluiten en slagwerk. Deze muziek zuigt je onweerstaanbaar mee in een geestverruimende wereld die je eigen wereldje even op zijn kop zet.

GEESTVERRUIMENDE WERELD

GERARD SCHELTENS

BARBIREAU MASS, MOTETS

Beauty Farm

Fra Bernardo 4260307437718

VKZ.NL/230218 € 25,99

RENAISSANCE

FONTANA COMPLETE SONATAS FOR VIOLIN AND B.C.

Lux Terrae

o.l.v. Neyza Copa (viool)

Brilliant Classics 5028421965413 (2cd)

VKZ.NL/230205 € 13,99

BAROK

MUZIEK VAN GROTE KWALITEIT

Jacobus Barbireau leefde in de tweede helft van de vijftiende eeuw en overleed jong. Zijn naam is niet blijven voortleven, omdat we maar heel weinig muziek van hem hebben. Hij werd geboren in Antwerpen, waar hij zijn hele leven werkzaam is geweest. Hij is dus niet, zoals veel van zijn componerende tijdgenoten, naar Italië getrokken om daar carrière te maken. Barbireaus muziek verspreidde zich nauwelijks. Waarbij ook nog komt dat bijna zijn hele oeuvre al in 1556 verloren is gegaan omdat de bibliotheek van de kathedraal van Antwerpen de perikelen rondom de reformatie niet overleefde. Maar het weinige dat we nog van Barbireau hebben is van grote kwaliteit, zoals te horen is op deze cd van het Oostenrijkse specialistenensemble Beauty Farm. Ze namen een mis en twee motetten van Barbireau op en hun uitvoering is van hoog niveau. Er wordt in lage ligging gezongen, met een niet zo hoge countertenor als bovenstem. Als je dan omlaaggaat, kom je uit bij een superbas voor de laagste partij. De zanger moet bijna het hele stuk op de bodem van zijn stem zingen en dat geeft Barbireaus muziek, uitgevoerd in langzaam tempo, nog eens een extra donkere klank. Een prachtige renaissance-cd.

MARCEL BIJLO

J.S. BACH TRIO SONATAS

BWV 525-530

Manuel Tomadin Brilliant Classics 5028421964386

VKZ.NL/230206 € 11,99

BAROK

Triosonates voor één musicus: twee handen op twee manualen en een baspartij op de pedalen. Deze bekende Bachstukken vormen een uitdaging voor iedere organist. Het zijn echte triosonates in de zin dat er drie partijen zijn. Ze zijn ook goed te spelen voor een ensemble van bijvoorbeeld twee violen en basso continuo. Of dat wellicht hun oorspronkelijke vorm is geweest weten we niet, maar aangezien Bach ervan hield om zijn muziek in diverse gedaanten te presenteren zou het heel goed kunnen. Manuel Tomadin, bekend van vele orgelcollecties bij Brilliant Classics, neemt vaak minder bekende componisten ter hand wier oeuvre hij dan compleet vastlegt op een flinke hoeveelheid cd’s in een box. Maar hij heeft intussen ook al aardig wat Bach vastgelegd. Voor deze opname toog hij naar de hervormde kerk in Vollenhoven waar hij achter het Bosch-Schnitgerorgel plaatsnam. Dit instrument is gebouwd tussen 1686 en 1720 en past dus precies in Bachs tijd. In het boekje bij de cd wordt het

FRIS EN VOORTVAREND SPEL VAN TOMADIN

instrument uitvoerig beschreven. Tomadins spel is, net als op al zijn andere cd’s, fris en voortvarend en hij heeft een goede hand van registreren. Dit is, kortom, een mooie Bachuitgave.

MARCEL BIJLO

GEEN GESCHMIER

Giovanni Battista Fontana kennen we van slechts één collectie vioolsonates, maar dit is wel een belangrijk opus. De viool ontwikkelde zich na 1600 razendsnel tot het belangrijkste solo-instrument, in Italië maar ook bijna overal elders in Europa. Er werd veel voor het instrument gecomponeerd en componisten als Biagio Marini, Dario Castello en zeker ook Giovanni Battista Fontana verkenden de nieuwe mogelijkheden van het instrument. Van Fontana’s collectie van twaalf sonates horen we op concerten en cd’s meestal dezelfde paar stukken, maar een complete opname van zo’n vroege vioolcollectie is zeldzaam. Neyza Copa en haar ensemble Lux Terrae maken er wat moois van. Copa’s viool krijgt gezelschap van steeds wisselende combinaties van continuo-instrumenten en dat is goed voor de afwisseling. Fontana’s muziek zelf is trouwens ook heel gevarieerd. De sonates zijn nog niet opgebouwd uit meerdere delen met een vast tempo, maar bestaan elk uit een groot aantal zeer korte secties in contrasterende tempi. Het lukt dit ensemble om toch de eenheid binnen een stuk te bewaren, hoewel de continuocombinaties soms snel wisselen. Violiste Neyza Copa laat de muziek voor zich spreken, er wordt niet geschmierd of overdreven gearticuleerd. Een boeiende uitgave dus.

MARCEL BIJLO

MARAIS CINQUIÈME LIVRE DE PIÈCES DE VIOLE

François Joubert-Caillet, L’Achéron Ricercar 5400439004511 (3cd) VKZ.NL/230223 € 31,99

BAROK

François Joubert-Caillet is zowat vergroeid met het oeuvre van Marin Marais. Nu is ook zijn interpretatie van het vijfde en laatste boek met composities voor viola da gamba verschenen: drie cd’s met in totaal 112 dansdelen. Wie vreest een beetje tureluurs te worden van alle menuetten en gavottes die de revue passeren, zou het toch eens moeten proberen. Het vijfde boek is gepubliceerd in 1725, drie jaar voor de dood van Marais, die toen al tegen de zeventig liep. De zoon van een schoenmaker kon daar in Parijs op zijn lauweren rusten en de plantjes in zijn stadstuin verzorgen. Toch bleef hij actief in de muziek. Op zijn oude dag ging hij nog met zijn tijd mee, getuige de invloed van een wat meer galante stijl die destijds begon te bloeien. Dat zijn muziek geen moment verveelt, hangt ook samen met het gevarieerde karakter. De dansen kunnen heel verstild, maar ook humoristisch en zelfs theatraal aandoen. Sommige sarabandes raken je tot in het diepst van je ziel, mede dankzij het expressieve spel van Joubert-Caillet en de vijf musici van L’Achéron. Zij hebben een monument opgericht voor een van de grootste componisten van de Franse barok.

MONUMENT VOOR EEN GROOTHEID

EDDIE VETTER

VAN HELMONT LEÇONS DE TÉNÈBRES

Scherzi Musicali

o.l.v. Nicolas Achten

Ricercar 5400439004542

VKZ.NL/230222 € 23,99

BAROK

CD-BESPREKINGEN

C.PH.E. & J.C. BACH SONATAS FOR VIOLA DA GAMBA

Guido Balestracci e.a. Arcana 3760195735435

VKZ.NL/230213 € 23,99

BAROK

VERKENNEN VAN UITHOEKJES

Charles-Joseph van Helmont (1715-1790) was een Brusselse componist, organist en kapelmeester. Hoewel hij nauwelijks bekend is in onze tijd heeft hij een omvangrijk oeuvre nagelaten van oratoria, motetten en klavecimbelwerken. Goed voor 525 manuscripten die in de bibliotheek van het Brussels conservatorium gewoon nog liggen te wachten om tot klinken te komen. Van Helmont mengde de Franse versieringskunst met de Italiaanse lyriek en schreef dus muziek die noch in Frankrijk noch in Italië gecomponeerd had kunnen zijn. Met het componeren van deze muziek voor de Goede Week sloot hij aan bij de Franse en Italiaanse tradities van de leçons de ténèbres of lamentaties van de liturgie op de drie laatste dagen voor Pasen. We horen Van Helmonts versies hier voor het eerst op cd. Scherzi Musicali, een ensemble dat houdt van het verkennen van uithoekjes in de muziekgeschiedenis, kiest voor een groot orgel waaromheen de drie sopranen en de begeleidende instrumentalisten gegroepeerd zijn. Het orgel, een prachtig instrument uit 1775, speelt tussen de beknopte lamentaties door steeds een korte fuga. Heel bijzonder, deze mengelmoes van stijlen, en werkelijk prachtig uitgevoerd. Deze cd maakt nieuwsgierig naar al die andere muziek van Van Helmont.

MARCEL BIJLO

C.PH.E. BACH SONATAS FOR KEYBOARD & VIOLIN

Rachel Podger, Kristian Bezuidenhout Channel Classics 0723385415237 (sacd)

VKZ.NL/230217 € 23,99

BAROK

Carl Philipp Emanuel Bach is een componist met meerdere gezichten. Als weinig anderen verenigt hij alle muziekstijlen van zijn tijd in zich, wat goed te horen is op deze cd. Net als zijn vader schreef hij sonates voor viool en klavier waarin het klavier niet louter de rol van begeleidend continuo-instrument op zich neemt, maar een zelfstandige partij in de rechterhand heeft. De eerste sonate op dit programma klinkt nog echt heel barok, die wordt gespeeld op klavecimbel, maar vervolgens gaat Kristian Bezuidenhout achter de fortepiano zitten en wordt de muziek grilliger en breder van opzet. Hier is de barok ineens heel ver weg. Als laatste klinkt dan weer een sonate die ook van C.Ph.E.’s vader had kunnen zijn. Ongelofelijk dat al deze muziek van één en dezelfde componist is! En als je dan ook nog twee musici hebt die de wereldtop op hun instrument vertegenwoordigen, dan kun je niet anders spreken dan van een droom-cd. De musici weten precies hoeveel ruimte ze elkaar moeten geven en hoe ze

BACHS SOMS DRIESTE INVALLEN

Bachs soms drieste invallen optimaal moeten uitlichten. De barokke sonates met klavecimbel zijn dan weer een toonbeeld van elegantie. Wat een uitvoeringen zijn dit!

MARCEL BIJLO

RONKENDE SNAREN

Deze cd verenigt twee zonen van Johann Sebastian Bach: Carl Philipp Emanuel en Johann Christian. Net als hun vader componeerden ze beiden voor de viola da gamba, een instrument dat halverwege de achttiende eeuw in Duitsland een aantal virtuoze bespelers kende. Carl Friedrich Abel, wiens vader ook gambist was en voor wie Johann Sebastian waarschijnlijk zijn drie gambasonates schreef, was niet alleen de grootste gambavirtuoos van zijn tijd maar ook een begenadigd componist voor het instrument. Gambist Guido

Balestracci heeft een heel speciale interesse voor dit late gambarepertoire en ook voor de latere vormen van de viola da gamba zoals de baryton, waar Haydn veel voor componeerde, en de arpeggione waar Schubert zo’n prachtige sonate voor schreef. Zijn opname daarvan was een openbaring. Ook maakte Balestracci al eens een cd met werken van Abel. Logisch dus dat hij zich, met zijn uitstekende begeleiders, nu aan de Bachzonen wijdt. Hij laat zijn snaren heerlijk ronken, maar hij kan ook heel zacht spelen. Daarmee laat hij het enorme dynamische bereik van zijn instrument optimaal uitkomen. Eigenlijk onbegrijpelijk dat de gamba met al zijn mogelijkheden aan het eind van de achttiende eeuw zo snel uit beeld is geraakt.

MARCEL BIJLO

REICH, GLASS, RILEY ICONS – THE AMERICAN MINIMALISTS

Bl!ndman

Warner Classics 5054197490613 (3cd)

VKZ.NL/230232 € 31,99

HEDENDAAGS

Wie zich nog nooit serieus heeft verdiept in de veelkleurigheid van de minimal music en toch de stap wil wagen kan nu terecht bij een driedubbel-cd van het Belgische collectief Bl!ndman. Op de drie cd’s vatten Eric Sleichim en de zijnen het oeuvre van de drie grote pijlers van het Amerikaanse minimalisme treffend samen met zowel klassiek als recenter materiaal. Iedere cd is gewijd aan een andere componist. Zo bevat de cd gewijd aan Terry Riley niet alleen een opzwepende uitvoering van diens iconische In C, maar ook het even legendarische en oosters gekleurde Poppy Nogood and the Phantom Band en The Tuning Path, waarin zijn invloedrijke werk met tape loops en harmonische lagen (time-lags) zeer sprekend naar voren komt. Ook op de cd’s gewijd aan Steve Reich en Philip Glass geven de klassiekers een goed beeld van de stijl van de componisten. Zo is Reich vertegenwoordigd met onder andere Nagoya Marimbas , New York Counterpoint en Electric Counterpoint en krijgt Glass reliëf met onder meer Music in Fifths en Music with Changing Parts . Het maakt Icons niet alleen tot een perfecte inleiding op de minimal music, maar dankzij het spel van Bl!ndman ook tot een must voor elke liefhebber.

PERFECTE INLEIDING

PAUL JANSSEN

DE LEUKSTE KINDERLIEDJES (DEEL 1)

Loulou & Lou

Loulou 1141307242416

VKZ.NL/230230 € 19,99

KINDERLIEDJES

SPONTINI LA VESTALE

Vocale solisten, Les Talens Lyriques, Vlaams Radiokoor o.l.v. Christophe Rousset

Bru Zane 8055776010106 (2cd+boek)

VKZ.NL/230215 € 35,99

OPERA

In zijn geboorteplaats Maiolati wordt Gaspare Spontini (1774-1851) nog in ere gehouden met een festival en sinds enkele jaren beleven zijn opera’s een wedergeboorte. Ooit was hij de belangrijkste operacomponist van Parijs, de favoriet van keizerin Joséphine. Met La Vestale uit 1807 legde hij de fundamenten voor de roemruchte ‘grand opéra’. In 1954 kreeg het werk al een tweede leven dankzij Maria Callas als de tragische heldin. Het libretto is enigszins verwant aan dat van Norma. Omdat de Vestaalse maagd Julie uit liefde zondigt tegen de gelofte van kuisheid, moet zij levend worden begraven, maar zie: net op tijd schenkt de hemel haar genade en dan mag zij trouwen met haar geliefde Licinius. Voor het eerst

STAALKAART VOOR KINDEREN

Loulou & Lou bestaat inmiddels drie jaar. Het collectief van muzikale motor Sophie van Schaik heeft een missie: muziek in alle soorten en maten direct aansprekend presenteren voor kinderen. Dat doet Loulou & Lou niet alleen met kinderliedjes, maar ook met verschillende stijlen zoals jazz, rock, meditatieve muziek en noem maar op. Daarnaast staan er vele sociale projecten op het programma met als doel muziek als verbindende factor in te zetten en de samenleving weer allerwegen aan het zingen te krijgen. Een nobel streven. Ouders en grootouders van vooral jonge kinderen vinden op de in stripfigurenstijl vormgegeven cd’s veel van hun gading. Zo is het jongste project, De leukste kinderliedjes (deel 1), niet alleen een mooie selectie van vijfenveertig bekende en minder bekende kinderliedjes, het is ook een staalkaart van verschillende (pop)stijlen. Zo kan het voor kinderen een introductie zijn op pop, jazz, funk, rock, ragtime, Latin enzovoort. Hoewel de informatie op de cd verder vrij minimaal is, zal dat geen belemmering zijn om zelfs als (groot)ouder vrolijk mee te zingen, want het plezier druipt ervan af. Luister bijvoorbeeld naar de jazzy versie van Roodkapje, glimlach en zing samen met kinderen en kleinkinderen lekker mee.

PAUL JANSSEN

PUCCINI TOSCA

De Nationale Opera

Naxos 0747313575251 (dvd)

VKZ.NL/230220 € 35,99

OPERA

FIJNE KLEUREN EN EFFECTIEVE CONTRASTEN

is er nu een uitvoering op cd verschenen met historische instrumenten. Christophe Rousset en Les Talens Lyriques geven het grote orkestaandeel het nodige reliëf met fijne kleuren en effectieve contrasten. De Franse tenor Stanislas de Barbeyrac is geknipt voor de rol van de jonge generaal Licinius. Marina Rebeka, die onlangs nog in Amsterdam te bewonderen was in Donizetti’s Anna Bolena, is geen Maria Callas, maar zij overtuigt wel met dramatisch vuur in de veeleisende titelrol.

EDDIE VETTER

DIVERSE COMPONISTEN SPRINGTIME IN AMSTERDAM

Annette Dasch, Thomas Oliemans e.a. Christof Loy (regie)

Nederlands Philharmonisch Orkest e.a. Naxos 747313575756 (dvd)

VKZ.NL/230221 € 31,99

MUZIEKTHEATER

VIOTTI: STER VAN DE VOORSTELLING

Lorenzo Viotti (33) zal reeds in 2025 weggaan bij De Nederlandse Opera. Jammer dat zo’n charismatische dirigent het al na een paar jaar voor gezien houdt. Met Puccini’s Tosca maakte hij in 2022 zijn debuut als chef-dirigent van het gezelschap. Een doorslaand succes. Zelden heeft het Nederlands Philharmonisch Orkest zo vol vuur en passie gespeeld. Alleen het tergend traag gedirigeerde laatste bedrijf doet verlangen naar de gedrevenheid van een Toscanini. De Australische regisseur Barrie Kosky zoekt zijn heil in een bloederig hedendaags realisme. We zien Tosca van een hoge stellage springen, maar daarna ook verpletterd in een plas bloed op de grond liggen. Geen spoor van Rome anno 1800, kale tonelen overheersen. Des te sterker werkt het slottableau van de eerste akte: een reusachtig drieluik met de hoofden van koorzangers in een helse gloed. De personages zijn even eigentijds als de locaties. De Zweedse sopraan Malin Byström is een allesbehalve Italiaanse diva, Joshua Guerrero een Cavaradossi met een bril op de neus en Gevorg

Hakobyan een sadistische politiechef Scarpia die in zijn klinische designkeuken zwaait met een koksmes. Vocaal laten zij weinig wensen onvervuld, maar de ster van de voorstelling blijft toch Lorenzo Viotti.

EDDIE VETTER

LICHT WEEMOEDIG ESCAPISME

Springtime in Amsterdam is de eerste film van de bekende operaregisseur Christof Loy. Hij maakte hem met de cast die eigenlijk Franz Léhars Die lustige Witwe zou brengen bij De Nationale Opera, een productie die ten prooi viel aan de coronapandemie. De film gaat over vier personages die elkaar bij toeval treffen in Amsterdam, vastgelopen door een mysterieuze, naamloze crisis – een knipoog naar de pandemie. Het resulteert in twee korte maar intense liefdesgeschiedenissen; een ontmoeting van zoekende en verloren zielen. De realistische plot maakt soms plaats voor surrealistische, droomachtige scènes en ensemblenummers die verwijzen naar de kleurrijke Franse muziekfilms uit de jaren ’60. Springtime is zo een musicalfilm in de goede oude Hollywoodtraditie geworden, met lichtere muziek van Weense operette tot Jacques Brel. De cast van ervaren operazangers weet de lastige stap van het toneel naar de filmcamera heel goed te maken, al blijft perfect playbacken in de muzikale nummers kennelijk soms lastig. Vooral de expressieve mimiek van Thomas Oliemans leent zich uitstekend voor het scherm, en veteraan Henk Poort weet moeiteloos te ontroeren met zijn vertolking van Het dorp. Wie wat licht weemoedig escapisme wil, is bij Springtime in Amsterdam aan het juiste adres.

BENJAMIN ROUS

HORIZONTAAL

1 BALLET VAN STRAVINSKY

11 DIERENGELUID

12 ZEENIMFEN

14 OPERA VAN GLUCK

16 PSYCHE ET … (FRANCK)

17 OPUS

18 GELOFTE

19 LA … (DEBUSSY)

20 PORTUGESE COMPONIST

23 LOFZANG

25 IJZERHOUDENDE GROND

26 BEZITTELIJK VOORNAAMWOORD

27 BALLET VAN GLUCK

30 SPROOKJESFIGUUR

32 AFSCHEIDINGSBEWEGING

33 RESERVATIS RESERVANDIS

34 SONATA QUASI .. FANTASIA (BEETHOVEN)

36 PERSOON UIT MOZARTS ENTFÜHRUNG

38 ... SINFONIEORCHESTER LEIPZIG

40 KLAD

42 IMPERATOR REX

43 TE ... (CHARPENTIER)

44 STEMTYPE

45 OPERA VAN MOZART

47 OPERA VAN MOZART

VERTICAAL

2 ATTRIBUUT VAN PALLAS ATHENE

3 OPERA VAN GLUCK

4 … STILLE LAND (SCHUBERT)

PRIJSWINNAARS

Prijswinnaars puzzel nr. 1/2023

Oplossing: Caldara

Naam Plaats

Cor Nooijen Bakel

Fokke Bloemsma Westerwijtwerd

Evert de Jong Nieuwehorne

Jan Glas Kootstertille

Mariet Jonker Hattem.

Deze prijswinnaars ontvangen de cd

Wigmore Soloists - Schubert Octet

Oplossing: Partitas

Henk Struijk Rhenen

Hans van Verseveld Amsterdam

Emmy Twigt Vlaardingen

Hannie Melief Oegstgeest

Vincent Limburg Geldrop

Deze prijswinnaars ontvangen de cd

Mahlers Des Knaben Wunderhorn o.l.v. Pierre Boulez

5 BRUTO MIN TARRA

6 KATHOLIEKE … DIENST

7 SUZIE … BLANC

8 SCHUMANN SCHREEF 138 …. IN 1840

22 FUT

24 PLAATJESDRAAIER

28 OPERA VAN ROSSINI

29 OPERA VAN HAYDN

31 COMPOSITIE VAN BRIDGE

34 APRÈS ... REVE (FAURE)

35 SCHAMEL BEZIT

36 PRIMA

37 THE ... FOUNDRY (MOSOLOV)

39 VOCAAL WERK

40 VACATURE

41 GRAFISCH WERK

43 LANDCODE

45 IPSE FECIT

46 HET EVANGELIE NAAR MATTHEUS

OPSTUREN NAAR

De oplossingen van de puzzel kunt u met naam, adres, postcode en woonplaats voor 30 augustus 2023 sturen naar: Klassieke Zaken, Postbus 762, 3700 AT ZEIST of info@klassiekezaken.nl

Onder de goede inzendingen worden 10 cd’s verloot van EinaudiUndiscovered II.

ALKMAAR

Pop-eye/Velvet Music Boterstraat 10 / 072-2200205 alkmaar@velvetmusic.nl

ALMELO

Hilarius Broekhuis Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

AMERSFOORT

De Algemene Boekhandel Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

AMSTERDAM

Charles Muziek Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl

Concerto Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu

ARNHEM

Het Colofon Bakkerstraat 56 / 026-3703508 www.hetcolofon.nl

BILTHOVEN

Bilthovens Boekhandel Julianalaan 1 / 030 2281014 www.libris.nl/bilthoven

DELFT

Muziekhandel Van Buytene Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

DEN HAAG

Paagman

Frederik Hendriklaan 217 / 088 3383838 www.paagman.nl

Paagman Lange Poten 41 / 088 3383838 www.paagman.nl

DORDRECHT

Dordrecht Klassiek Voorstraat 463 A / 078 612 2169 www.dordrechtklassiek.nl

DRIEBERGEN

CD ARTLINE Traaij 73A / 0343-521532 www.cdendvd.nl

EINDHOVEN

Bullit Klassiek

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

ENSCHEDE

Boekhandel Broekhuis Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl

FRANEKER

Mollema Music World Voorstraat 11 / 0517-382820 www.mollemamusicworld.nl

GRONINGEN

Plato Groningen Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

HENGELO

Boekhandel Broekhuis Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl

HOOGEZAND

Evelyn Novacek Meint Veringastraat 132 / 0598-392 551 www.evelynnovacek.nl

KROMMENIE

Erwin Vermast CD-DVD Shop Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl

LEIDEN

Plato Leiden Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

Velvet Music Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

LEIDSCHENDAM

Paagman Winkelcentrum Leidsenhagein Westfield Mall of, Liguster 36 / 088 338 3838 www.paagman.nl

MAASSLUIS

Mastersound Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MAASTRICHT

Boekhandel Dominicanen Dominicanerkerkstraat 1 / 043-4100 010 www.boekhandeldominicanen.nl

MIDDELBURG

De Drukkerij Markt 51 / 0118 – 886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

NIJMEGEN

Boekhandel Roelants Van Broeckhuijsenstraat 34 / 024-3221734 www.roelants.com

Kroese Klassiek Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

ROTTERDAM

Velvet Music / Donner Coolsingel 129 / 010 3070282 www.velvetmusic.nl

SANTPOORT

Bredero Boeken Hoofdstraat 234 / 023-538 2061 www.brederoboeken.nl

SCHAGEN

Boekhandel Plukker Gedempte Gracht 71-75 / 0224-212941 www.boekhandelplukker.nl

UTRECHT

Broese Boekverkopers Oude Gracht 112-B / 030-2335200 www.broese.nl

VENLO

Sounds Recordshop BV Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

WIJK BIJ DUURSTEDE

Boekhandel Pettinga Markt 12 / 0343-577300 www.boekhandelpettinga.nl

WINSCHOTEN

Hekman Muziek BV Torenstraat 34 / 0597-413 184 www.hekmanmuziek.nl

ZEIST

Kramer en van Doorn Slotlaan 221 / 030-693 3033 www.libris.nl/kramer-vandoorn

ZWOLLE

Plato Zwolle Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl

BELGIË

BRUSSEL

La Boite a Musique Koudenberg 74 / +32 2 513 09 65 www.laboiteamusique.eu

TURNHOUT

Muziekhandel Thom van Sas De Merodelei 75 / +32 14 41 2014 www.muziekhandelvansas.be

WEBWINKELS

Boudisque muziek en film 06 14579618 www.boudisque.nl

Klassiek.nl 058-2948700 www.klassiek.nl

Muziekhandel Spronk 076-5215213 www.spronk.nl

Bruno Klassiek www.brunoklassiek.nl

Winkels met postorderservice. ✔ Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld. ✔ De in dit magazine besproken cd’s zijn niet in iedere winkel standaard op voorraad, maar zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen. Vraag uw winkelier om advies.

EEN NIEUWE BLIK OP BAROKMUZIEK

Tussen 2000 en 2005 schreef het ensemble L’Arpeggiata van Christina Pluhar geschiedenis op het toen nog vrij kleine label Alpha. Met hun aanstekelijke vertolkingskunst en onconventionele aanpak gaven de musici componisten als Giovanni Girolamo Kapsberger en Stefano Landi en een werk als Rappresentazione di anima e di corpo van Emilio de’Cavalieri een klank en een gezicht. Legendarisch werden de cd’s La Tarantella, gewijd aan de gelijknamige wilde Italiaanse dans, en L’Improvviso waarop het aloude La Foliathema een behandeling kreeg alsof het een barokke jazztrack was. Mede dankzij bijdragen van mezzosopraan Johannette Zomer en alleskunner Marco Beasley kregen de cd’s in de loop der jaren een legendarische status. L’Arpeggiata ging daarna verder bij andere maatschappijen, maar de complete Alpha-opnamen in deze box vormen nog steeds de basis voor een nieuwe blik op de vertolking van barokmuziek. Een verzameling cd’s die in geen enkele cd-kast mag ontbreken en die zelfs de grootste hater van barokmuziek transformeert tot een toegewijde liefhebber.

4999

CLUBLEDEN 6CD

30,99 *

49,99

35,99 *

6CD

KAPSBERGER, LANDI e.a.

LA TARANTELLA

L’ARPEGGIATA, CHRISTINA PLUHAR

ALPHA 3760014196416 (6CD)

VKZ.NL/22568

Foto: Robin Davies

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 september 2023.