Alpas Journal - Issue 5 by ALPAS Journal

ISSUE 5

Please enter with a kind heart, open mind, and leave with a thirst to come back for the arts.

ABOUT ALPAS Journal is a bi-annual online literary and art publication for Filipino writers and artists. After a night out in the vibrant city of Melbourne, Australia where countless art festivals and literary journals are widespread, one question was raised: Where can I find this in the Philippines? The only thing left to do was to create an answer for that need. Inspired by the dream to provide a free platform for both emerging and established Filipino writers and artists, the journal was born on March 2017. From the Filipino word “alpas”, meaning “breaking free or loose”, the publication aims to deliver works that blur boundaries, encourage curiosity and wonder, and challenge stereotypes. In ALPAS, creativity is unbounded. Beacause ALPAS is a not-for-profit publication run by a team of seven, we choose to collate works digitally and at little cost. What we offer is a gratis soapbox, a podium, a room to which everyone has a key.

MITCH BALLADARES Editor-in-Chief

PI GRACE DIMACULANGAN Poetry Editor HANNAH MORENO Fiction Editor DOMINIC DAYTA Nonfiction Editor IENNE JUNSAY Visual Arts Editor MARIAN SOPHIA CRUZ Photography & Layout Editor SABRINA BASILIO Social Media Coordinator

@alpasjournal Cover Photo by Jas Mamanta

alpasjournal@gmail.com

EDITOR'S NOTE Dear readers, With ALPAS Journal’s latest issue, I now posit a question: how does one still believe in rainbows when it seems like all they’ve known is a thunderstorm? How do they even know a rainbow has a possibility of existing right before their eyes? I bet they’ve read about it, hidden under the sheets at two in the morning, giggling with a too-bright flashlight or in between the dusty shelves of the rarely visited corners of the library with both feet tucked under them, knees scraping the floor. I bet they read about the rainbow, the darkness of the sky easing up together with the fresh scent of alimuong - moisture or water vapor rising from the ground after the rain. I bet they fell in love with each color’s ever vivid description, the red of blood, the orange of sunsets, the yellow of fresh lemons at the market, the green of the grass, the blue of the sea, the indigo of dyed fabrics, and the violet of flowers found in the wild. I bet they believed. I bet rainbows became the stuff of dreams and aspirations, the fuel to the fire of creation. Through a thunderstorm, I bet they loved to read. That’s how one still believes in rainbows they kept on reading until there was nothing to read anymore until they took it upon themselves to write even more rainbows amidst thunderstorms. Today we live in a thunderstorm that couldn’t seem to stop no matter how many deadlines we try to cage it in. Today we can only read - and write - about the memories of past rainbows in hopes for the skies to clear once more. Today we attempt to paint over dark skies and high tides, carrying the undying wish through the uncertainty that stretched from days to weeks to months to years. Magistrado’s Flowers, Facemasks, and Everything in Between wrote of an ambitious witch who wanted to protect her home from the dangers of the pandemic, Dela Cruz’ Isda recounts their family’s connection to the fish - and how they were lucky enough not to experience a global health crisis, and Zureta’s Things I Did Before We Left paints the grief of leaving a place that held countless memories. In the following pages, Filipino creatives spoke to us about our uncertainties, our chronic pains, our wishes through the thunderstorm. They have created something from their truth, their memory, their desire. I hope that all of you can read this and learn that you are not alone to wish for that rainbow. To a safer and kinder world,

Mitch Balladares Editor-in-Chief ALPAS Journal Issue 5

CONTENTS F I CT I O N Ang Regalo Kay Tonyo...................................................................... 10 Homecoming................................................................................... 16 The Invisible Invincible Ones............................................................. 29 Flowers, Facemasks, and Everything in Between................................ 36 Whopper........................................................................................ 70 Sampaguita..................................................................................... 79

P O E T RY Tigsik............................................................................................. 09 Hablondawani*............................................................................... 13 Orange........................................................................................... 14 In Braille......................................................................................... 33 God Is on the Bathroom Floor........................................................... 34 Taal................................................................................................ 46 Things I Did Before We Left.................................. 47 Ang mga Ganid at Uto-uto.................................... 67 Pwede bang Paglaruan nating muli ang Isa’t isa?..... 68

N O N F I CT I O N Isda................................................................................................ 20 Taunang Pananampalataya............................................................... 50 Tungo sa Muling Pagkabuo............................................................... 62

P H OTO G R A P H Y New Normal.................................................................................... 08 Aralin sa kulay................................................................................. 15 Kontraktwal.................................................................................... 27 Juxtapose....................................................................................... 35 I Let My Memory Click the Shutter Button.......................................... 48 Dasig.............................................................................................. 59 Old Normal........................................................ 77 Limbo................................................................ 85

V I S UA L A R T S Blackbird Fly...................................................... 12 Cyber Dimension................................................ 19 Si Perla, Kung Biyernes... .................................... 28 Fauna’s Patchwork ............................................. 45 The Fear of Abandonment................................... 60 Pagsukat sa Hininga............................................ 66 Dapit................................................................. 78

Tigsik CHRISTINE MARIE LIM MAGPILE, LPT

1. Ipagbili ang mga kasangkapan sa tahanan. Wala ng perang panggastos sa pag-aaral. Ayuda at tulong, napakatagal. Sige sa pagtrabaho, nakakapagal. 2. Kung parating nagagalit at naghihigpit, Darami ang maghihirap sa paligid. Tumulong sa mga kapos, huwag magalit. Ngayong pandemya, sa kapwa’y magbait. 3. Ang salapi ko na lang ay isandaan. Bibili ng gamot sa halip na bagong sapatos. Walang trabaho ngayon, magtitiis. Manawagan at manalangin sa Diyos. 4. Ang kaso ng COVID-19, mataas. An pagtulong sa kapwa, pusong ginintuan. Kun sa pagtulong, ipagmamayabang, Sa mga tao ay magdudulot ng kalungkutan. 5. Maliit ang aming tahanan. Maingay ang tunog ng telebisyon. Paano mag-aaral ng leksiyon? Kung tatanungin, face-to-face class ang nanaisin.

Tala: Ayon sa artikulo ni Aida Cirujales na “Ang Tigsik sa Modernong Panahon,” isang porma ng komunikasyon ang tigsik sa pagpapalawak ng mga salita na may apat na linya na may magkakaparehong tunog sa hulihan ng bawat linya. Nakapagpapatalas ng isip at nagbibigaykasiyahan kung paano maipaliwanag ang kahulugan ng mensahe. Tungkol sa pandemya ngayon ang tigsik sa koleksiyon. Mahirap man ang buhay, hindi tayo pababayaan ng Diyos. Katuwang natin ang ating pamilya kung may problema. Mapanganib ang COVID-19. Mahalaga ang pag-iingat upang hindi magkasakit. Panghuli, maging mabuti at matulungin sa kapwa.

ALPAS Issue 5

New Normal JAPS MAMANTA

ALPAS Issue 5

Ang Regalo Kay Tonyo ARTHUR DAVID SAN JUAN

HINDI KO MAN maamin, batid kong gusto ko ring gumanda. Tuwing nag-iisa ako sa amin ay isinusuot ko ang dilaw na daster ni Inang sa harap ng salamin. Kada bisig na sumusuong sa karayagan ng damit ay tila ritwal ng transpormasyong gaya kay Usagi, bida ng Sailor Moon. Kulang na lamang na ibulalas ko ang, “Moon Crystal Power, Make Up!” habang hawak ang koloreteng nahugot sa tukador. Kung hindi ko lang ito itinatagong katauhan kay Inang, siguro ay matagal ko nang ginawa. Alam kong hindi tamang maglihim lalong-lalo kay Inang. Lamang, wala akong maipong lakas ng loob upang ipagtapat ang katotohanan. Gayunpaman, tulad ng kahit anong sikreto, paglaon ay nabubunyag ang nakakubli. Isang hapon ay napaaga ng uwi si Inang. Pagkabukas ng pinto, parehong napako ang paningin namin sa isa’t isa. Hawak ang lipstick, kagyat na nasimot ang lahat ng aking palusot. Dala ng kakulangan ng badyet pambili ng laruan,

ALPAS Issue 5

hindi na iba kay Inang ang kaugalian kong pagdiskitahan ang kung ano-anong bagay na laman ng bahay: sirang plantsa, walis tambo, baling hanger, at iba pa. Bukod sa mga nabanggit, malimit na madampot ko ang beauty kit ni Inang na kung saan-saan naiiwan. Paborito ko ang maninipis na lapis na pandrowing ko ng tulay sa pagitan ng magkaaway kong kilay. Hindi naman naaalarma si Inang. Ito kasi ang gawaing kinalakhan ko bilang kaagapay sa trabaho niya sa barangay. Dati, nang galugarin ko ang sewing box sa bahay, aksidenteng natusok ng karayom ang aking hinlalaki. Dali-daling pumatak ang tuldok ng dugo sa sahig. Tuloy sa pananahi si Inang. Banayad ang ekspresyon habang nakatuon sa punit ng damit. “‘Wag mong pigilin ang luha mo, Tonyo,” aniya. “‘Wag kang matakot.” Ngayon, gumuhit ang malamig na pawis sa noo ko. Pinilit kong matawa; ipagsawalang-bahala ang nasabing alaala at kasalukuyang pag-aalala habang umiiling-iling na ipinaliwanag na para sa roleplay ng klase ang aking pagbabagong-itsura.

Hindi umimik si Inang. Tahimik akong bumalik sa silid para magpalit. Nagkakaroon ako ng kalayaan lumabas tuwing walang kliyente si Inang. Binibisita ko ang kababata kong si Sheryl sa kabilang kanto. Lagi niyang kayakap ang manikang padala ng Tita niyang OFW. Sa sala nila kami nagbababad sa samut-saring anime. May pagkakataong maski ako ay napakapit sa laruan niya habang nanunuod. Nangyari ito minsan nang napilitan si Usagi na ilantad kay Mamoru, kanyang ka-love team, na siya si Sailor Moon upang protektahan ito sa kapahamakan. Noon kami inabutan ng kuya ni Sheryl na nakatutok sa TV. Pawisan ang buo nitong katawan lalo ang kilikili. Halatang kakagaling lang sa court. “Ano ‘yan, barbie?” bungad niyang tanong. Nanatili akong walang kibo. “Mahilig ka pala sa ganito, Tonyo?” todo-ngisi nitong pahabol. “Bading ka siguro.” “Hindi ah!” kagyat kong sagot. Nagitla si Sheryl. Maski ako ay nagulat sa tono ng pananalita ko. Sa hiya, nagmamadali akong lumabas nang walang paapaalam.

Lumangitngit ang lumang gate ng bahay. Ibinaba ko ang mga mata ko sa aninong nakatayo sa aking harapan. “Tonyo,” panimula ni Inang. “May inililihim ka ba sa akin?” Nabato ako sa pagkakatayo. Inihanda ko na lamang ang sarili sa anumang paparating—hanggang sa napapikit ako sa tindi ng kabang kumabog sa dibdib. Marahang ginulo ni Inang ang buhok ko. Natigilan ako. Nagtataka iniangat ang ulo. Inilabas ni Inang ang maliit na kahon sa kanyang likuran. Natulala ako sa kanyang tangan sa kamay. Tiningnan ko si Inang nang ilang sandali, saka siya niyakap nang kay higpit sa beywang bago ibaon ang mukha ko sa kanyang tiyan. Hindi ko na napigilan ang aking nararamdaman. “‘Wag kang matakot, Tonyo,” bulong niya. “Andito lang ang Inang para sa ‘yo.” Hawak ang regalo, sabay kaming pumasok sa loob ng aming tahanan.

Kinagabihan, magdamag kong pinag-isipan ang paratang ng kuya ni Sheryl. Habang nakatalukbong ang kumot buong gabi, napagtanto kong hindi ko maimagine ang sariling nagpapakatotoo. Kinabukasan sa silid-aralan sinubukan kong patigasin ang kilos ko upang takasan ang pagpansin ng mga bully. Pag pumipilantik ang mga daliri ko tuwing recitation, agad kong ibinababa ang kamay ko. Sa lansangan pauwi ginapang naman ako ng takot dulot ng bulyawan ng mga lasinggero. Ano na lang ang mangyayari kung mabulilyaso ang aking pagpapanggap? Alam kong naaapektuhan na si Inang ng mga tsismis ukol sa kanyang unico hijo. Naririnig ko ang mga nanghihinayang komento ng mga kostumer niyang nagpapa-pedicure sa bahay. Ang kwentuhan kasing nag-uumpisa sa pagiging honor student ko, madalas nauuwi sa pagka-malambot ng aking katawan.

ALPAS Issue 5

Blackbird Fly HANNAH CASTALONE

ALPAS Issue 5

Hablondawani* LOUISE VINCENT B. AMANTE

Pagkatapos ng malakas na ulan, Hayun at nakatuntong Sa aming bundok Ang hablondawani. Pumaroon ako. Ngunit unti-unting naglaho ang hablondawani. Hinagilap ko ito. Hindi ko makita. Tumingala ako. Heto at nakatuntong Sa aking mga mata Ang hablondawani. #

*hablondawani – salitang Bikol, bahaghari/balangaw

ALPAS Issue 5

Orange ELVIS A. GALASINAO JR.

In 15th Century England, people believed that witches can kill an enemy by pinning down the victim’s name to an orange and leaving it in a chimney. It was late and he just arrived home for dinner. The room is filled with the aroma of home baked bread and garden veggies gently roasted, drizzled in old vinegar. We drank wine, we told the most terrible jokes. He apologized for cheating on me because he thought I was a witch – Because I know the cycles of the moon, Because I dance, I pray, Because I know what to do with herbs besides making them as food – He stood up and stared at the fireplace. That night, the fire brought a dancing glow into the heart of our home. He smiled. You are so sweet, he said, while reading a piece of paper pinned on an orange, tracing his name written in clear, black ink. He filled his lungs with the sweet aroma of the orange. He breathes the evening in – The forgiveness on my lips are as sweet as an orange.

ALPAS Issue 5

Aralin sa kulay MIKAEL RABARA GALLEGO

ALPAS Issue 5

Homecoming MADGE GENELE RESURRECCION

Jojo wandered around the neighborhood he grew up in the same way he did at the age of fourteen. But this time was different. The strong wind pushed his feet to take a step towards his home. He felt like his ankles were shackled, slowly pulling him towards the direction he feared. There was a whisper carried by the wind, tickling his ear, urging him to move. Jojo was now thirty years old and knew that recklessness came with a price. He remembered being in the bathroom, the heavy weight on his chest, the world spinning in his sight, and the light getting smaller and smaller before he closed his eyes. When he opened them, there was a sense of lightness in his body and a nagging feeling in his heart. It took him moments to realize what happened before allowing his feet to take him where he should’ve gone a long time ago. Jojo was pulled back to the present. The wind whistling in Jojo’s ear was firm and unfazed by his reluctance. He swallowed a lump in his throat and stared at the rusty white gate, the empty garage, and the door painted in yellow before getting inside. Jojo would have never admitted it aloud, but fear kept him from coming back. Was it fear of rejection or disappointment? Jojo didn’t allow himself to ponder on it then, and he didn’t have a chance to do it now. He

ALPAS Issue 5

stood by the door, realizing how much time has passed as he stared at the yellow paint on it peeling off. It had been fourteen years since he last saw his mother. Jojo’s gaze shifted to the side of the door where a rusty red bike stood. The tire was flat, and the seat was covered in dust. He reached out to hold it but could not grasp it in his hand. Reality struck him and he let his arm fall to his side, his hand clenching. The memories buried in the depth of Jojo’s heart hit him at once, and finally, he allowed himself to remember. It was his grade school graduation, young Jojo was fidgeting in his seat as he looked around the auditorium, scanning the faces of the women sitting at the back. A bead of sweat on his temple threatened to spill over as he fiddled with his fingers. His mother promised she would attend his graduation ceremony. She promised she would leave work early to see him go up on the stage and receive his diploma. Jojo heard their class adviser asking them to line up already, but his mother was still nowhere to be found. Then, an excited shout was clearly heard in the crowd. “Jojo! Jojo!” It was a woman’s voice with a soothing and melodic ring to it. Jojo scanned the crowd for a moment before his gaze finally landed on her. He felt his face breaking into a smile as she gave him two thumbs-up and clapped her hands excitedly, motioning

for him to follow his classmates in line. Jojo gave her a thumbs-up back as he ran up to his classmates. When the ceremony ended, Jojo met his mother in the school parking lot and was caught in her embrace before getting his face peppered with kisses as she explained she was late because she had to pick something up. She laid out her palm for him to take, Jojo smiled and took it in silence as he looked up at her. The sun was shining on her long black hair. Her smile almost reached her ears and her eyes disappeared as she threw her head back, laughing. Opening the trunk of her car with one hand, she looked down and met Jojo’s eyes before leading his gaze to the inside of the trunk. Jojo paused, his eyes widening and his mouth slightly opening before he turned to look at his mother who had tears in her eyes as she whispered, “congratulations” to him. It was the shiny red bike he was saving up for. “But isn’t this quite expensive?” Jojo, at a young age, worried about money more than other kids. He never felt like he lacked anything but saw the mails from credit card companies piling up in their mailbox. He knew his mother was trying to make ends meet. “You don’t have to worry about it!” She assured him, promising to teach him how to ride a bike during his summer vacation. She did keep her promise but brought someone along with her, Robert. When his mother got remarried seven years after his father’s death, he tried to accept it—really, he did. He was thirteen and only trusted his mother to take care of him. Robert was seven years younger than his mother and worked as a businessman. He was short, only standing a few inches taller than the young Jojo. His face reminded Jojo of a dead fish with a protruding mouth moments before it got drowned in frying oil. He seemed nice at first then showed his true color after moving in with Jojo and his mother. Once, Jojo was sneaking out through the back door in the kitchen. By chance, Robert walked in to get a glass of water. Before Jojo knew it, a hard fist landed on his right cheek, the

force sending him flying to the ground as his hands desperately clutched his cheek as if it would soothe the pain. His stepfather berated him then for hours while his mother only watched everything unfold, her arms crossed as she stood by the doorway. “It’s a good thing your father is here to discipline you, Jo.” she said, her voice tinged with a mix of disappointment and hopelessness. She was young then, but the faint lines at the side of her eyes said otherwise. When she smiled, the dimple at the right side of her mouth peeked through, making her look younger. This was how Jojo remembered her. Now, he wondered how much she aged. Jojo felt a heavy weight pressing down on his chest as he mustered up the courage to see his mother in the place he once called home. He found comfort outside that home, with new friends who gave him his first taste of alcohol, cigarettes, and drugs. At first, he choked on it, then he could not live without it anymore. Robert eventually caught sachets of it hidden under his mattress. Jojo watched his clothes get thrown out of the white gate. Grabbing Jojo by the collar, Robert pushed him out of the house, his face red with anger. His mother tried to stop Robert. Jojo’s eyes shifted to his mother and then he froze. There, on her face, a look of silent plea was painted. She was begging him to apologize to appease Robert. Jojo’s head hung low, his face burning as he felt the neighbors’ curious eyes watching them. He clenched his fist, held his head up, straightened his back, and turned around, never looking back as his mother cried his name out. Jojo knew he and Robert could not live under the same roof. At sixteen, he left home and went to live with his paternal grandparents who then forbade his mother from seeing him. “She failed as a mother,” they said. Life went on even when his mother constantly tried to call and see him. But Jojo never came back, and his mother never saw him again. Five years after he left, he heard that his mother kicked Robert out of their home after finding another woman on their bed.

ALPAS Issue 5

Pride stopped Jojo from coming home then, fear was stopping him now. Comforted by the soft blowing of the wind that brushed against his cheek, he let a moment pass before walking into his mother’s room. There, he found her lying on the bed, her gray hair standing out in contrast to the black pillowcase. In her arms, a picture frame was held in embrace; it was a photo of young Jojo and her. When he was sixteen, his mother gave birth to a little girl. His heart burned as he watched his mother lying down on the hospital bed, embracing the newborn whose eyes remained closed. Robert was leaning over them, gazing at the baby like it was the most precious thing he had ever seen. They looked like a picture of the perfect family, and Jojo believed he was out of that picture. Jojo looked at the faint lines on his mother’s forehead. Leaning over her, he placed a kiss on her forehead the same way she did when she tucked him in at night. She never got to say goodbye to her son who was found unconscious on the bathroom floor with drugs in his system, and Jojo never got to say goodbye to her, not when he was sixteen, running away from home, and not even when he was thirty, steering his thoughts away from home. “If I knew, if only I knew...” Jojo thought as he closed his eyes and tried to dig his nails into the mattress only for his hand to pass through it. He reached out to squeeze her hand but was only met with air. The nagging feeling slowly turned into something else that stabbed into his chest. He rubbed his chest, wishing he could feel the warmth of her embrace again. Jojo refused to see his mother before, but tomorrow, she would wake up early to bring his cold body back home.

ALPAS Issue 5

Cyber Dimension YOHAN ASHLEY CHAVEZ

ALPAS Issue 5

Isda NATHANIEL T. DELA CRUZ

Mabuti pa ang mga isda sa karagatan, walang COVID-19. Wala din silang lockdown o curfew. Walang online classes ang “schools of fishes”. Kahit sila ay dikit-dikit na parang nasa lata ng sardinas, ok lang. Hindi naman required ang social distancing. Ayon sa isinulat ni James E. Morrow at Alexander Mauro na pinamagatang Body Temperatures of Some Marine Fishes na inilathala sa Copeia, ang journal ng American Society of Ichthyologists and Herpetologists, ang mga isda ay karaniwang itinuturing na “poikilothermous animals” na ang ibig sabihin ay magkapareho ang temperatura ng kanilang katawan at ng tubig kung saan sila naroroon. Kung mataas ang temperatura ng katawan ng isda, ito ay dahil mainit ang tubig, at kung mainit ang tubig, pare-parehong maiinit ang mga katawan nila. Walang dahilan para may maka-quarantine at mapaghinalaang may COVID-19. Walang isdang magtatago sa mga baranggay health workers. Walang isdang ichi-chismis ng kapitbahay. Sa ilalim ng dagat, walang GCQ, ECQ, EECQ, MGCQ, o MECQ. Madali sa kanila ang pagparoo’t-parito sa mga probinsyang para sa mga tao na nakatira sa NCR Plus ay tawid-dagat, gaya halimbawa ng Mindoro. Hindi kailangan maging Authorized Persons Outside Residence (APOR), first responders, o frontliners para makalabas at makapaglibot. Hindi kailangan ng negative test result sa reverse transcriptionpolymerase chain reaction (RT-PCR). Hindi kailangan mag-register sa kahit anong online registration. Hindi kailangan ng health and exposure assessment at

ALPAS Issue 5

issuance of QR Code. Hindi kailangang sungalngalin ang ilong para sa swab test. Normal ang buhay ng mga isda sa ilalim ng dagat, habang ang mga tao sa lupa ay sinasanay ang sarili sa “new normal”. Noong panahon na ipinagbawal ang pagpapalaot ng mga mangingisda, ang pagsu-swimming sa dagat, at ang pag-byahe ng mga sasakyang pandagat dahil sa lockdown, marahil nagtataka ang mga isda bakit tahimik ang dagat at wala ang mga kadalasang nambubulabog sa katahimikan ng dagat. Ilang araw din ang dumaan na hindi sila kakaba-kaba na masilo ng lambat o masagi ng barko o masabugan ng dinamita. Habang nagdudusa ang mga tao sa hirap na dala ng COVID-19, patuloy lang sa paglangoy ang mga isda sa dagat. Kung pwede lang sanang maging isda. Kahit panandalian lamang. At languyin ang dagat ng kalayaan. Magba-bike ako simula dito sa bahay sa Malabon hanggang Navotas, lulusong sa Manila Bay, at lalangoy palabas ng Maynila kasama ang Sardinella pacifica, na unang natuklasan dito noong 2019. Babaybayin namin ang baybayin ng Tanza, Naic, at Maragondon sa Cavite, hanggang marating ang Nasugbu Bay sa Batangas. Lalangoy pa kami palayo, hanggang malampasan ang Lian at Calatagan at marating ang Verde Island Passage at tunguhin ang direksyong timog-silangan hanggang madaanan ang isla ng Tingloy at matawid ang Batangas-Sabang Western Nautical Highway at mapagitnaan ng Verde Island at baybayin ng Puerto Galera. Patuloy kaming lalangoy hanggang

malampasan ang Baco Chico Island at marating ang baybayin ng Calapan. Babagtasin namin ito hanggang malampasan ang mga isla ng Horca Piloto at Silonay at marating ang bunganga ng Bucayao Silonay River. Patuloy ang paglangoy pa-silangan, at huwag lilihis pakanan lalo sa entrada na nagdudugsong sa dagat at Naujan Lake; imbis ay patuloy na bagtasin ang baybayin ng Naujan at Pola hanggang makarating sa Pinamalayan. Maaari akong umahon sa may Paraiso Beach kasabay ng pag-didiskarga ng mga mangingisda ng kanilang mga huling isda. Hindi ko kailangan maglakad ng malayo upang maisakay ng tricycle at maihatid sa Sitio Milagrosa sa Barangay Palayan may sampung minuto mula sa Paraiso Beach. Kung ako ay dumating bago mag-tanghalian, maaaring may abutan akong sinaing na tulingan - isa ito sa mga nagpapatakam sa akin tuwing naiisip ang bayang sinilangan ng aking ina, kaya’t hindi lang sabik bagkus gutom din sa lutong bahay kung ako ay paluwas para sa aking taunang pagdalaw sa Mindoro upang dalawin ang mga mahal sa buhay na nilisan ang Malabon at piniling dito sa isla na ito manirahan: ang aking nakatatandang kapatid na babae, ang kapatid kong lalaki na bunso sa aming magkakapatid, at higit sa lahat, si Mama at si Papa. Parehong mahilig sa isda si Mama at si Papa. Si Mama, mahilig sa Ligo sardines – yung green, hindi yung pula, dahil hindi mahilig si Mama sa pagkain na maanghang. Minsan ay ginigisa niya ito sa kamatis, sibuyas, at itlog, o isasahog sa miswa. Madalas, straight from the can, ika nga. Toyo at calamansi ang sawsawan. Kung nakapag-grocery, may Knorr seasoning na pwedeng ipatak. Mayroong peklat si Mama na nagkeloid na, sa likod malapit sa batok. Gawa raw ito ng lata ng sardinas. Matalas ang nakangangang takip na kanyang nahigaan nang siya ay aksidenteng bumagsak patihaya. Tapos sumikat yung Century Tuna. May lumabas na TV ad noong taong 2000 kung saan ine-endorse ni

Sharon Cuneta ang produkto na ito, at maaaring ang pagiging Sharonian ni Mama ang isa sa mga dahilan ng kanyang pagtangkilik sa Century Tuna flakes in vegetable oil, hindi yung hot and spicy ha, hindi nga kasi kumakain si Mama ng maanghang. In fairness, masarap din naman, at sigurado ako na may mga Vilmanian at Noranian din na nahilig sa Century Tuna. Ang pagkahilig dito – sa Century Tuna-kalamansiKnorr seasoning combo - ang isa sa mga minana kay Mama ng kanyang mga apo na madalas niyang kasabay kumain. Hindi dahil mahilig mag-ulam ng de-lata si Mama eh tamad na siyang magluto. Ang totoo ay mahilig siyang magluto kung may oras para dito, at yan ay kadalasan tuwing walang pasok sa eskwela - weekends, tuwing summer break at Christmas break, undas, at holidays na idineklara ng DepEd na No Classes o walang pasok. English teacher si Mama sa St. Gabriel Academy, isang private school sa Caloocan City kung saan kami nagaral magkakapatid. Aalis kami sa bahay ng alas-sais ng umaga at uuwi bago mag alas-singko ng hapon. Kung pagod na si Mama para magluto ng hapunan ay magbubukas na lang kami ng de-lata o mag-iinit ng ulam na nasa ref. Buti na lang at mahilig siyang mag-paksiw tuwing linggo. Madalas ay galunggong. Minsan ay bangus, bisugo, dalagang bukid, o sapsap, na malasa pero manipis ang laman at malalaki ang tinik. Naging laman ng biruan naming magkakapatid ang “walang kamatayang paksiw na galunggong” ni Mama, lalo’t kung may isa sa amin ang magtatanong kung ano ang ulam, marahil sa pag-asa na kahit walang nakita o naamoy na niluluto bago ang oras ng pagkain ay may bagong lutong ulam. Siguro ay dahil sa edad ng katakawan at pagkatakam sa iba’t-ibang putahe kaya gusto ko na iba-iba ang ulam, at hindi ko nakita at napahalagahan ang pagiging praktiko ng pag-papaksiw ng dalawang kilong galunggong para may uulamin sa mga araw na wala ng oras at lakas para magluto pa, na higit sa lahat, ang mahalaga ay may mailalahok na ulam sa kanin pagdating ng hapunan.

ALPAS Issue 5

Hindi sa hindi masarap yung paksiw ni Mama. Isabay sa bahaw at munggo kapag Biyernes at samahan ng patis at calamansi na sawsawan, siguradong walang mapapanis na kanin bukas at walang bahog para sa mga aso sa labas ng bahay. Dahil sa paksiw na galunggong ni Mama na ilang araw na labas-masok sa ref ay napagtanto ko na may mga ulam na mas nagiging masarap habang tumatagal. Hindi ko na inalam kung paano at bakit. Busog ako sa masarap na pagkain at iyon lang ang mahalaga. Dalawang kilo nung niluto at walang bumawas bago nilagay sa ref. Nung apat na piraso na lang ang natira ilang araw ang nakalipas, pinag-aagawan pa, kahit may bagong lutong ulam sa hapag. Hindi kami maselan o mapili sa pagkain. Nag-uulam kami ng tinapang galunggong, na ang madalas kapares ay pritong talong. Nag-uulam din kami ng dilis at tuyo, na masarap kung tanghali at umuulan sa labas. Isasawsaw namin ito sa suka na may bawang at sibuyas, at ang kapares ay sunny side up na itlog. Tapos isabaw mo sa kanin yung kape – Nescafe at asukal lang, wala pang creamer noon, at mukhang hindi masarap isabaw sa kanin ang kape na may creamer. Baka magmukhang tsamporadong puti, kung may ganoon man. Hindi lang naman ang mga ito ang isdang putahe na niluluto ni Mama. Masarap ang kanyang sinigang na bangus.

Hindi pa ako sigurado sa maraming mga bagay noong bata pa ako, pero sigurado na ako na sinigang na bangus ang paborito kong ulam – sinigang na bangus na luto ni Mama. Naganap ang deklarasyon isang araw kung kailan ako ay may sakit at ito ang ulam para sa hapunan. Naalala ko kung gaano kasarap humigop ng malasa at maasim na sabaw. Napuno ako ng takam matapos ang ilang araw na diyeta ng lugaw at matamlay na pag-kain. Sa pagitan ng sunod-sunod na pagsalok ng sabaw mula sa mangkok at maingat na pag-ihip sa mainit na sabaw (para hindi matapon ang nasalok ng kutsara) bago higupin, napatingin ako kay Mama at aking nabulalas: “Ma, ito ang paborito kong ulam!” At

ALPAS Issue 5

ito ay totoo hanggang ngayon, kahit marami na akong iba’t ibang pagkain na natikman, sa restaurant o lutong bahay man. Sino ba naman ang aayaw sa maasim na sabaw at tiyan ng bangus na may taba, lalo kung may patis, calamansi, at sili? Masarap din magluto si Mama ng sarciado galunggong, bangus, tilapia alumahan, hasa-hasa, tambakol, o dalagang bukid. Masarap din ang kanyang escabecheng galunggong. Kung kapos sa oras, pinirito na lang; mabuti na lang at ang mga isdang madalas naming bilhin sa palengke ay masarap kung pinirito. Matinik nga lang ang dalagang bukid at ulo ng bangus kaya dapat ay maingat sa pagkain at masinsin ang paghimay ng isda sa plato. At kung matinik ang isdang kinakain, pagkakataon ito para ma-ensayo ang paghiwalay ng laman at tinik gamit ang pag-nguya kung nasa bibig at naisubo na ang isda. Ilang beses ding natusok sa gilagid ng tinik. Minsan pa, kumakalso sa ngala-ngala. Kapag minalas ka natinik sa lalamunan, lumunok ng isang tipak na kanin o isang malaking kagat ng saging ng walang nguya-nguya, sa pag-asa na tatangayin nito yung bumarang tinik habang dumadaan sa lalamunan. Kung ayaw pa rin ay ngumanga sa harap ng salamin at dukutin ang tinik gamit ang tweezer. Ganyan ang aking ginawa noong ako ay matinik sa nilutong pinangat na tursilyo. O maghanap ng suhi – yung pinanganak na una ang paa - at ipahimas ang lalamunan. Isa ito sa mga dahilan bakit maraming ayaw kumain ng isda. Pero worth the risk, ika nga, dahil masarap ang luto ni Mama. Mahilig din magluto si Papa, at meron siyang sariling repertoire ng mga putaheng isda na paboritong lutuin. Magluluto siya ng sweet and sour o steamed lapulapu kapag birthday niya o may okasyon sa bahay at siya ay may bisita. Kung may mag-iinuman ay tiyak ito ay pupulutanin. Sa kanya ko rin nakilala ang kinilaw na isda, na hindi ko kayang kainin noong ako ay bata pa, baka dahil hindi ako sanay kumain ng malamig na isda na niluto sa suka at hindi dumaan sa apoy. Pero ngayon ay nagbabayad ako ng P250 hanggang P350 para sa isang maliit na plato ng kinilaw kung ako ay

umiinom ng beer sa restaurant at ito ay nasa menu. Mahilig din si Papa sa inihaw na tamban. Masarap ito pero matinik, at minsan makati sa lalamunan yung tustadong kaliskis. Tuwing Linggo ay mahilig mag-ihaw si Papa ng bangus para ulamin sa tanghalian. Kalaunan ay inatang na sa akin ang trabahong ito. Isa ito sa mga ayaw na ayaw kong gawin - kung bakit ako yamot na yamot sa pag-iihaw ng bangus, hindi ko alam. O baka hindi ko na maalala ang tunay na dahilan. Marahil ito ay dahil mabusisi mag-ihaw. Kailangan ilabas at i-set up ang ihawan sa labas. Kailangan mag-pagbaga ang uling. Nakakangawit sa braso magpaypay, at masakit sa mata kapag nausukan ang mukha. O marahil ang aking pagkayamot ay gawa ng hindi ako makapanood ng TV o maka-tambay kasama ang mga pinsan at kaibigan na siyang dapat na aking ginagawa sa mga oras na ito, lalo pa at hindi na pwedeng lumabas pagkatapos mananghalian dahil kailangang matulog ng tanghali. Masaya silang naglalaro habang ako ay nakabantay sa iniihaw na bangus, na kung malingatan kahit saglit man lang ay maaaring dagitin ng mga pusang nakaabang at naghihintay ng pagkakataon na manakaw ang aming tanghalian. Kinainisan ko man ay may natutunan din ako. Isara nang maigi ang foil na bumabalot sa iihawin na isda dahil kung may butas o singaw ay matutuyo ang isda, tatagas ang katas, at hindi ito maluluto ng maayos. Huwag masyadong mahigpit ang pagkakabalot, dapat may espasyo para sa steam sa loob na siyang luluto sa isda. Kapag ang foil ay lumobo na, ibig sabihin ay luto na ang bangus. Hindi ako tamad na bata, lalo pa at masakit ang latay sa puwit ng sinturon kung kami ay hindi susunod sa iniuutos na gawaing bahay. May mga bagay lang na mas gusto kong gawin kaysa mag-ihaw ng bangus. Mas gusto ko halimbawa ang magpunta sa palengke. Malapit lang ito, mga sampung minuto kung lalakarin mula sa bahay namin, at limang minuto naman kung sakay ng tricycle. Maaga dapat pumunta sa palengke mga alas-otso o alas-nwebe.

Elementary pa lang ako eh namamalengke na ako mag-isa. Bata pa lang ako eh sanay na ako sa amoy ng palengke, kung saan nangingibabaw ang malansang amoy ng sariwang isda. Malagkit ang sahig na laging basa at minsan ay kumikinang – hindi ito dyamente o mamahaling mga bato bagkus ito ay mga tumalsik na kaliskis ng isda na hindi na nawalis, at dahil naapakan ng paulit ulit ay dumikit na sa sementado sahig. Sa gilid nito ay mga maliliit, makikipot, at mabababaw na dugsong-dugsong na kanal kung saan tumatapon ang malansang tubig na kumakatas mula sa mga tumpok ng isda na maya’t-maya ay binubuhusan ng tubig para magmukhang sariwa. Sa isang bahagi ng palengke ay may mahaba, sementado, at naka-tiles na patungan kung saan nakahilata ang mga panindang isda. Dalawang hilera ng mga balikatan at magkakatalikuran na mga tindero’t-tindera ang nag-aasikaso ng mga panindang isda na magkakatumpok ayon sa uri. May mga malalaking isda na nakabitin mula sa buntot patiwarik. Ang iba naman ay nagayat na at binebenta per kilo. Mamili ka kung anong bahagi ng isda ang gusto mo – ulo, gitna, o buntot. Madalas akong namamalengke noong bata pa ako, at marami akong natutunan sa pamamalengke ng isda, mga bagay na hindi itinuturo sa paaralan. Practical life lessons – yan ang tawag nila dito. Sa paaralan, itinuturo sa mga estudyante ano ang mammals, amphibians, at reptiles; ano at alin ang mga herbivores at carnivores at omnivores. Pero hindi tinuturo kung ano ang pangalan ng mga isda na nakikita sa palengke at kinakain sa hapag. Sa pamamalengke ay nalaman ko ang pangalan ng iba’t-ibang isda na madalas initinda. Paulit-ulit mo itong maririnig na sinasabi ng mga tindero at tindera tuwing may dumadaan na mamimili. At kapag alam mo na ang mga pangalan ay dapat alam mo na rin kung anong luto ang magandang gawin sa isda na ito. Minsan sasabihin ni Mama “bumili ka ng isda” pero hindi niya ii-specify anong klaseng isda ang gusto niya. At sa mga pagkakataon na ito, importante na alam mo ang mga isda na niluluto ng iyong magulang at mga isdang hindi bibilhin ng Mama o Papa mo kung sila

ALPAS Issue 5

ang namalengke. Tandaan na iba ang isdang binibili bilang pang araw-araw na ulam, at iba ang isdang bibilhin kung may pagdiriwang sa bahay. Dapat alam mo kung anong luto ang pwede sa isda na bibilhin, at huwag kalimutang bumili ng isasahog dito. May gata na putahe? Masarap ang malalaking hiwa ng tambakol. Pero huwag kalimutang bumili ng mustasa at siling berde, at magpa-kayod ng niyog. Bangus o mayamaya kung mag-sisigang, at huwag kalimutang bumili ng kangkong at kamatis. Dalagang bukid, galunggong, o alumahan sa paksiw. Lahat ng ito, pwede rin i-prito, pati na rin bangus o tilapia, na pwede palang i-adobo. Ang piniritong isda, dapat kainin agad pagkahain sa hapag dahil hindi na masarap ito kung lipas at malamig na. Kung mangyari man ito, pwede mong gawing sarciado ang natirang pritong isda. Dapat alam mo ang pinagkaiba ng alumahan (longjawed mackerel o Rastrelliger kanagurta) at hasahasa (short mackerel o Rastrelliger brachysoma). Ang alumahan ay mas mahaba at mas mapintog, at kadalasan mas matabang kumpara sa hasa-hasa, na mas masarap kung pinirito habang may sabaw naman ang mas bagay sa alumahan. At kung nakapili ka na, ipahati sa mas maliliit na bahagi kung malaking isda ang binili. Huwag mahihiyang ipatanggal ang hasang para mas mabilis ang paglilinis ng isda pag-uwi sa bahay. Kahit maraming mamimili, lilinisin pa rin ng tindera ang biniling isda dahil isa ito sa paraan upang ikaw ay kanyang maging suki. At totoo nga – sa mga susunod na pagbalik mo sa palengke ay sa kanya ka na lagi bibili kahit ang mga isdang itinitinda niya ay itinitinda rin ng iba. At paano ba naman ako tatanggi, lalo kung tatawagin niya akong “pogi” tuwing ako ay mapaparaan? Kung hindi mo na mahihintay ang paglinis na isda, dapat ay alam mo kung paano ito lilinisin sa bahay. Huwag mandiri sa hasang, bagkus, ipasok ang hintuturo at hinlalaki kung saan ang ulo at katawan ng isda ay nagdurugsong at hilahin ang lamang loob. Huwag ding kalimutang pakaliskisan kung kailangang walang kaliskis ang isda sa putaheng lulutuin. Lumayo

ALPAS Issue 5

ka ng kaunti kung kinakaliskisan ang isda para hindi ka matalksikan ng kaliskis. Ngunit madalas ay hindi ko na nagawa ang umurong dahil nahi-hypnotize ako ng rhytmic motion ng pagkaliskis ng isda. Hrrt, hrrt hrrt... Hrrt, hrrt hrrt... Tuwing napapanood ko ito ay napapaisip ako lagi: paanong hindi nababakbak ang laman ng bangus gamit ang pangkaliskis? Isa itong maliit na palo-palo, parang isang oversized na hair brush, pero sa halip na bristles eh pako. At bago matapos ang pamamalengke, dapat may biniling tinapang galunggong, isang balot, mga 20 piraso siguro yun. Para may ulam na mabilis maluluto. Huling paalala: kapag bitbit ang plastic na may lamang isda, huwag ito ilalapit masyado sa binti dahil nakakasugat ang palikpik ng isda. Ngunit simula noong umalis sila Mama at Papa para tumira sa Mindoro, at sumunod si Ate at ang kanyang pamilya habang ang bunso kong kapatid ay nanirahan sa ibang lugar kasama ang kanyang asawa at ako na lang ang naiwan sa bahay, walang nang nagluluto ng isda dito sa bahay namin sa Malabon. Hindi na rin ako namamalengke. Mas mabilis at mas mura kung bibili na lang sa karinderya. Mas convenient kung magpapadeliver na lang sa Jollibee. Si Marina, yung naglalako ng isda dito sa amin, ay hindi na tumatawag sa harap ng bahay upang mag alok ng dalang panindang isda. Alam niya na wala na si Mama dito at ang naiwang tao ay hindi bumibili ng hilaw na isda upang lutuin. Nabuhay ako sa pagkaing karinderya o take-out sa fastfood kung may pera. Kung gipit ay de lata - Ligo na pula. Nagsimula akong magluto ulit noong ako ay nagkaasawa at nagka-anak. Sa pagbabalik sa kusina, inalala at ina-apply ang mga natutunan. Kailan pwedeng baliktarin ang isdang piniprito? Kapag wala na ang maingay na tunog ng mantika. Baliktarin mo ng mas maaga at bakbak ang balat ng isda, dikit sa kawali

sigurado. Kapag maganda ang pagkaka-prito, kahit ulo malutong at makakain mo - walang sinabi ang crispy chicken skin ng mga sikat na fastfood chains. Pero kahit gaano kasarap man ang piniritong isda, huwag gamitin ang mantikang pinagprituhanng ng isda sa karne, liban na lang kung gusto mong maglasang isda yung porkchop mo. Kumakain si Kalis ng pritong boneless bangus. Si Sue, nahilig sa tawilis at salinyasi. Mahilig pa rin akong kumain ng isda, kahit pa nalaman ko na isa ito sa mga dahilan bakit ako madalas sinusumpong ng gout. Ok lang. Tumalas din naman ang aking memorya dahil sa pagkain ng isda. Kailangan ko yun, dahil ayokong makalimutan ang mga alaala kong ito. Malungkot ang lumangoy sa madilim na dagat ng kawalan kung inanod na ang mga alaala sa sulok ng pagkalimot. +++

Sapat na ang isang oras para mabili lahat ng dapat bilhin sa palengke, at tamang-tama rin ang oras ng uwi sa bahay dahil oras na ng pagsasaing bandang alasdyes o alas-dyes medya. Manananghalian ng alas dose. Itutuloy ang mga gawaing bahay at pagkatapos ay magmi-miryenda ng Coke at tinapay (o chichirya) na binili sa may kanto sa labas. Sa hapon kung tapos na lahat ng mga gusto niyang gawin na paglilinis ng bahay, paglalaba, pagpapalit ng kurtina ay magpa-paksiw na si Mama ng isda – galunggong kadalasan. Para may ulam sa ref sa mga araw na pagod na si Mama para magluto. Pag nakasalang na sa kalan ang paksiw ay pagtutuunan naman niya ang gawain bilang guro – magche-check ng mga test papers, mag re-record ng grades, magsusulat ng lesson plan.

Kadalasan, kumukulo na nga ang paksiw kapag ako ay inutusan para silipin ito. Parang may built-in timer sa katawan si Mama. Siguro ay dahil matagal na niya itong ginagawa. “Hinaan mo yung apoy”. Yan ang kasunod na utos. Kailangan ito para hindi mabilis matuyo ang sabaw at hindi masunog ang paksiw, kaya dahan-dahaw kong pipihitin ang pihitan upang humina ang apoy pero hindi ito mamatay. “Babantayan ko po ba, ‘Ma?” “Hindi na.” Gaya nga ng sabi ko, may built-in timer si Mama. Alam niya kung kailan tatayo para i-off ang kalan. Ipapatong ang mainit na kaldero sa makapal na pot holder para lumamig. Ipapasok ito sa ref bago matulog. Sila Mama at Papa naman, mahilig pa rin sila sa isda. Lalo pa’t ngayon na malapit lang ang dagat at ang palengke ay madalas puno ng bagong huli at murang isda. Kung ako ay napadalaw at kami ay maliligo sa dagat, bibili si Papa ng yellowfin tuna. Yung ulo isisigang para may sabaw. Yung laman, iihawin kasama ng pusit.

tuna, salmon, maya-maya

“Kumukulo na ba?” Tatawagin niya ako o isa sa aking dalawang kapatid para silipin ang nilulutong isda, habang siya ay patuloy at abala sa kanyang ginagawa.

ALPAS Issue 5

Kontraktwal JOHN LUIS R. GRUTAS

ALPAS Issue 5

Si Perla, Kung Biyernes... GEANNE RAMOS

ALPAS Issue 5

The Invisible Invincible Ones MAIA GAPUD

How did it feel? Well, it was the strangest thing. One day, I woke up, and the world was suddenly in black and white. It was like going through the looking glass, and on the other side, the world was toned down, calm, muffled. Yes, that’s why they call it the Silence. It insulated me from the outside world. Though I was bombarded with images on my TV screen, it all felt so far away. I watched the news and saw people lining up outside hospitals; The doctors armored from head to toe in their PPE; Politicians raging and rambling on and on for hours; People stranded, jailed, sleeping on cardboard waiting for a way to get back home. I heard their cries and the desperation in their voices. Every single moment to them was a matter of life or death. But I was untouched and watching from a distance, on safer shores. My own little island, where the tides were perpetually stilled.

Oh, I’ve been out of my apartment, of course—to the grocery store and nearby talipapa. But each time I stepped out onto the gray pavement, I felt it. Everyone in masks, heads down to check their phones. “No one can ever touch you, nor you them,” the Silence seemed

to say to me. As long as I didn’t interfere with the outside world, it would leave me be. Sometimes, I thought I was hearing ghosts. Shadowy voices calling out to me, begging me to step back into their side. “You have to see this,” or “Don’t you remember?” or “Please know that I love you.” But they always left me alone eventually. Dreams are more vivid than real life, if I’m being honest. I once had a dream that the woman I loved was dying. In the dream, I could feel the full weight of myself sitting beside her bed—ashamed of how much space I was taking up—could smell the sweat and taste the salty beads of tears rolling down my face. I grasped her cold, bony hands in mine firmly, desperate to keep them warm, but I could feel her escaping me. I squeezed harder, feeling her flesh and sinews in each finger. The sound of her faltering breaths swelled in the air like the last notes of a melancholic ballad, the type of song that starts out sweet and sultry and euphoric, but whose echoes could haunt you forever. A dull beep replaced the sound, droning on... When I jolted awake, I couldn’t even remember her face or name. The Silence washed over me, prodding me to go back to sleep.

ALPAS Issue 5

Days molded together and I barely had to think about what to do next. My routine was laid out for me. I busied myself, poring over one task to the next. I prepared my meals mechanically—the taste didn’t matter anyway—and spent hours keeping my small home spotless. I spent a year of my life without crying once. Not for the faceless names, nor their tragedies.

It had been three months since I’d last seen him, that first day after he was integrated into the Silence. The doctors had explained the procedure to both of us, just one little pinch to the back of his head and the chip would be up and running in no time.

Even when my uncle died, I didn’t cry. It’s been years since I’ve seen him, after all. He’d been in the hospital for barely a week. Another five years and he would’ve lived to be a hundred.

He would be part of the first batch in the country. The program had been successful here in the States, and slots were filling up fast as Filipinos who could afford it were eager to wash away their grief.

I tried to think of a happy memory with him, but when I couldn’t, I realized that it was for the better. His photos were all over Facebook, with people writing lengthy dedications and letters as if he’d be able to read them. Not a word from them before this, but suddenly everyone knew him, had spoken to him, had loved him.

I’d agreed that it was his choice to make. There was no chance of me booking a flight to Manila in the middle of a lockdown, so I couldn’t have stopped him if I’d wanted to. He didn’t even hesitate.

Ironic, isn’t it, that someone will fill a space even more once he disappears? Since I attended his wake virtually, I didn’t have to see any tears up close. You see, the Silence protected me from the performance of grief—the cries, the wallowing, the heaviness of it, that unrelenting weight on your chest that comes from having to carry it along with everyone else. I was spared from it all. I’d long forgotten about the song that haunted me in my dreams. Even the ghosts disappeared in time. *** The room was quiet. The silence hung over us like a dark cloud, heavy in the air, and I felt like crying again. I rubbed my mother’s rosary between my fingers—the smooth, cool pearls always had a way of grounding me even when it was years since I’d set foot in a church. I sat at the edge of my seat. “Pa?” I whispered, more to myself than him. On the other side of the screen—

on the other side of the world, physically, but also in another sense—he was staring out beyond the webcam, his eyes blank and unflinching.

ALPAS Issue 5

That first day, they asked me to talk to him through video call to make sure he didn’t remember me. I opened the email from the hospital, which contained the patient’s name, ID number, date of integration, next of kin, and the online call link, along with a digital pamphlet. This was how I was going to be visiting him from now on. From the other side of the world, and the other side of a screen. “—Pa?” I surprised myself with how worried I sounded. I thought I’d be able to handle it, but I was immediately struck by how much older he looked than when I saw him through the call two weeks before. The emptiness in his eyes sent a chill down my spine, and I felt my stomach drop. He stared out blankly at something behind the webcam and didn’t respond to my voice. For a few minutes, I sat there watching him, and the more I did, the more unrecognizable he seemed to me. “Excuse me, Ma’am,” said the doctor on the other line, “We know this must be difficult for you,” he said slowly, trying to sound reassuring. “But, we need you

to talk to him. Please check the reminders we sent you.”

desperate for some kind of sign that he could hear me under the godforsaken Silence.

My chest tightened, so I took a deep breath and cleared my throat. “Pa, I’m here,” I said, forcing myself to keep a calm and steady voice. I felt the tears welling up behind my eyes when he finally turned his head toward the sound of my voice. There he was, sitting like a wax figure–even the way he moved had made it feel like he wasn’t moving at all.

The doctor tried to console me, but all I could think about was how cruel they were to pretend that this was helping anyone. It felt like I was being forced to grieve my father a hundred times over while he sat there in front of me, and I hated them for it. As I sobbed through the rest of the session, all I could feel was hatred for the emptied out eyes of whatever it was that was left of my father.

He looked directly at my image on the screen, but I could tell that he definitely didn’t recognize me. I saw the research assistant behind him taking notes and inspecting his expressions. After what felt like too long a pause, the assistant nodded toward me, nudging me to keep talking. I glanced at the pamphlet again. It explained that the purpose of the checkup was to see if he still remembered me, and if he didn’t, it was a sign that he could no longer feel the pain associated with the most emotional of his memories. There was a whole paragraph on the complexities of memory, and another explaining informed consent. I’d read about all of this beforehand, but nothing could have prepared me for the actual session. “Pa, I know we talked about this, but–” A wave of loneliness suddenly washed over me, icy cold and unrelenting. “It’s hard to see you like this.” “Ma’am, we’re going to need you to bring up a memory,” said the doctor. He tried to guide me through it like a normal conversation, and he told me to act like I was talking to my father. I spent a few minutes talking about the last time I visited my parents in Manila. “Do you remember how many sinigang mix sachets I packed in my suitcase before I left?” I thought this one would at least make me chuckle, but seeing him not respond to this broke me. I started sobbing. “I promised to visit you–why can’t you just come back?—Pa, please, please—” I heard myself muttering incomprehensibly, begging him to come back, eyes peeled at the screen and

Three months later, and here I was, back to visit him through video call. I was allowed to check in on him like this, just to see that his body wasn’t atrophying and that the facility was taking good care of him. It took me too long to face him, but this time, I was ready. I sat and told him stories—retelling tales of my childhood and the vacations we took, of my cousins and his brothers, and of all the life and color and noise that escaped him like water through empty hands. I tried to tell him that there was hope, but I realized I was also searching for it myself in my words. “He can’t hear you,” my husband said in a sigh more exasperated than he let on. I could tell he didn’t want to sound harsh. Over the years, I’d tried so many times to convince him to let my father stay with us, but he told me that that just wasn’t how things were done around here. He always said it was a cultural thing–but how he could be okay with abandoning his parents was beyond me. I loved him, but my husband had never set foot on Philippine soil, had never been interested in his own roots. I knew he thought my father was cowardly for his choice, but I’d never judged him for his own. “Do you have any idea how hard it’s been on him?” I said to him countless times during our arguments. When I first moved here half a decade ago, I still thought that I could visit them and come home whenever I wanted. But the chaos of life got in the

ALPAS Issue 5

way, I guess. The years passed by so quickly. Until the year no one could have imagined came, and everything changed in what seemed like one crashing instant.

Didn’t you say you talked to others like me? And how well are they compared to everyone else, those who are plagued with their fears and their misfortunes, and those of their families and their dying loved ones? How much blood has been spilled on your side, yet I stand here before you and see no red. I live on this island of stillness and mercy. In solitude and in peace. What I used to see as the world, is now but shadows.

I never imagined that I would have to watch my mother’s last breaths through video call, with the nurse holding up the phone to her and no one else by her side; in my hands, I clutched the small screen, watching my mother die and knowing my father was on the other side of the call.

Between the two of us, who is the one disappearing, and who is the one continuing to live?

There are days when I find myself shaking and wanting to scream, and I think I can understand why my father did what he did. But I could never bear that silence.

ALPAS Issue 5

In Braille AL JEFFREY L. GONZALES

I am a poem made for your palms with verses read not in words but instead understood in wonder, a tale best told not in tongues but in touch and in tracing my surface with your fingers. So, if my body defies your belief of what beauty is and if your eyes disable you to read my lines beyond these why don’t you sit in silence? close them for a second and hold out your hand? I will help you understand. Let me tell you my biography in Braille.

ALPAS Issue 5

God Is on the Bathroom Floor AL JEFFREY L. GONZALES

“If you can’t see him, look lower. God is on the bathroom floor.” - Nightbirde I will admit to have prayed more in the bathroom than I have or will ever have in church, have confessed all my sins and confided all my secrets, as one would to a priest, all too honestly to a toilet seat. In the early hours of the morning during the daily reenactment of the sacrament of baptism, I am again cleansed and christened, freed and forgiven that I seem to have the soul of a saint ascending to heaven, at least for a while until a half hour past seven. Then, I leave for the world muttering under my breath one last prayer of wanting to start my life over when I walk out the door. I look back one last time and watch my transgressions and tresses of pubic hair swirl down the drain like absolution. Maybe, He listens. Maybe, God is on the bathroom floor.

ALPAS Issue 5

Juxtapose JAPS MAMANTA

ALPAS Issue 5

Flowers, Facemasks, and Everything in Between JOREL GABRIELLE MARI MAGISTRADO

Synopsis: Sol is an ambitious witch, mastering nature-drawn magic under the guidance of her grandmother, Esther. While the pandemic has plunged the world in an uncertain state of isolation, Barangay Ylang-Ylang remains unaffected because of the charms the witches have placed. Sol was content within the safety and familiarity of their town. However, when the cases start rising, she begins to second-guess her devotion to magic. Set in a fictional town in the Philippines, the story follows Sol torn between protecting all she’s ever known and braving the unknown for the greater good.

Normally, they would do this spell in the forest, but it was cloudy that day, so they did it in their house. Watchful eyes would most likely mistake the beam for lightning. It was especially crucial they won’t miss a day, since those charms were the only things deflecting the town of any ailments or plagues. That includes the recent pandemic. The flowers have been simmering for almost an hour now, almost ready. The pot had lavender, sampaguita, and sword lilies, all soaked in river water. The kitchen was filled with sweet fragrance, unrivaled by the scent of grill smoke outside. What Barangay YlangYlang lacked in fast food restaurants – aside from the lone McDonald’s branch near the city hall – they compensated for with roads filled with vendors selling street food. Sol finished the rest of her barbecue just as the timer rang. Wearing her oven mitts, she took off the pot’s

ALPAS Issue 5

cover. Carefully, she strained the leftover water into another container – “Lola, the flowers are ready.” A stout, old woman emerged from behind the curtains separating the kitchen from the rest of the house. She was wearing a woven scarf clad with a variety of rich, brown tones. Her small glasses were perched atop her plump nose. Behind her, a chubby black cat lazily followed. Bito yawned, pouncing on the counter to peer into the pot. Lola Esther scrutinized the soaked petals. Eventually, she poked them with a mixing spoon, then procured a pouch from her duster. She gently took a crystal orb, no bigger than a pearl, and crushed it alongside the flowers. Sol stood beside her, eyes wide in awe. The petals shone under the light, emitting a bright beam towards the ceiling for a split-second. Lola Esther stepped aside, letting Sol take over once more.

“You did great, hija,” Lola Esther cooed, watching Sol scoop small portions of the mixture into small pieces of cloth. “The ratios were all precise. You even managed to get the right flowers this time.” Sol chuckled. “I learned from the best, lola.“ They finished the charms by bringing each corner of the cloth together, then tying them with twine. There were twelve, a pouch for each hour of the day. This was their routine each day – gathering and brewing. Sol was a fast-learner, mastering spell after spell her grandmother taught her. She was first introduced to witchcraft at the age of six, when she caught her grandmother reviving a withered sampaguita plant. She remembered clamping her hands over her mouth, careful not to make a sound behind the door. The moonlight made clear what was happening. From what Sol was told, her grandmother has been doing this as a child. When Esther was a child, it was her mother who taught her. Their whole lineage was composed of witches, some of them even being among the most powerful. Their magic was drawn from nature, the same energy surrounding the Grecian entities naiads and dryads. The industrialization which took over Manila during the 1900’s drove most witches out to the province, where nature still flourished. Sol was always thankful for where she ended up. Their town wasn’t the most modern nor the largest, but everyone knew everyone and treated each other with kindness. “Okay Bito, we can go now,” Lola Esther smiled adoringly at the cat. Bito scampered in front of a door, meowing then tapping the wood with his paw. Sol glanced at her grandmother, getting a look of approval in return. Slowly, she stepped towards the door and pushed it open. Sol peered outside, only to be met by foliage and a dirt path. The door leading to their back garden now opened into the entrance of Barangay Ylang-Ylang. Bito was certainly the best familiar out there. Though he could only open a doorway to places he’s been to, they

didn’t really go anywhere outside town. Fortunately, opening doorways wasn’t too much of a hassle since the cat also served as a cloak for the magic. “Iha, come on. We don’t have all day,” Lola Esther ushered Sol out the door. They followed the path before shortly reaching the welcome arch leading to their town. The structure had dirt in its grooves, its paint chipping off in large patches. The “Y” in the second part of “Ylang-Ylang” had already faded to an unreadable lightness. Lola Esther motioned for Sol to go ahead and place the charm herself, to which the girl obliged. Uneven ground was starting to become too unbearable to walk on because of the elder’s arthritis. Wobbling a little, Lola Esther cautiously made her way to a tree stump to sit. Bito jumped on her lap, settling down for a short nap. Lola Esther took the opportunity to tie the remaining charms around Bito’s body using twine. He’ll be the one to place everything else around town. A witch only needs to activate the principal charm anyway in order to activate the rest. Dried leaves crunched under Sol’s sandals. Small insects scurried from the long grass she crossed - the entrance to the town hasn’t been groomed ever since last election period. Sol placed it gently against the concrete base on one end of the arch. The small pouch was cushioned by a bed of makahiya buds, not yet fully grown. She clasped her hands together and bowed her head to pay respect. Sol glanced at the main road stretching out to the horizon. She knew it led to another barangay, Sampaloc or Sineguelas or something. A sigh escaped her; she couldn’t help but think of the hundreds of other barangays void of magic. There are vulnerable communities in need of protection, and not every one of them has witches. This thought nagged at the back of her mind every time they stood at the edge of their own barangay. Finally, her grandmother waved her over. “Hija, we have to be extra careful now. Do you remember the

ALPAS Issue 5

news back in March?”

sidewalk afterwards.

“The pandemic?” Sol was puzzled. Why would her grandmother bring this up? Surely the protective charms would keep it out. Plus, from what she has heard, it spread faster in large crowds. Their town didn’t have too many residents. It was an open-air area too. Not everyone wore masks faithfully, but so far, they seem to be doing well.

“Lola,” she glanced at the elder lady. “Not every place has a witch living there, right?”

“Yes, that plague. It’s gotten worse in the cities. Some of the provinces have caught it too. Remember your Tita Celeste in Luisiana?” Sol nodded, remembering the jolly auntie with waist-length, white braided hair. She was the one that gave her a healing potion when she was nine. “A lot of people there got infected too. Not everyone has the ingredients to make charms like we do, you know? It’s why you have to take extra care now. Who knows what’ll happen if it reaches us here,” Sol’s grandmother babbled on. However, her words just drifted through one ear of the girl and out the other. There was only one thing on her mind. If things were bad in Ylang-Ylang, she couldn’t imagine how worse it was over at America. Come to think of it, her mom rarely called anymore. Calls once every evening lessened to calls every other night, which further dwindled into once every two weeks reaching up to a month. It was like she was slowly getting weaned off her mother. Was the virus really spreading that fast? The first time news came around of it was about six months ago. The few cases have rattled Barangay YlangYlang enough for people to start adapting the mask protocols. A strict curfew was implemented, and for a while everyone followed it faithfully. Then things changed. It was evident with the pair’s trip around town. People started coming out more. Though some still had masks on, others wore it skewed, barely covering their noses. Sol wrinkled her own nose in disgust, remembering when a man in Ylang-Ylang Park pulled his mask down to sneeze, spitting on the

ALPAS Issue 5

Esther’s eyes widened, a wrinkled finger pressing against her mouth to shush the child. “Not here, hija. Someone might hear.” It was almost the afternoon. While Bito placed the remaining charms, Sol had accompanied Lola Esther to the market to buy their food for the following week. Their grocery shopping left Lola Esther too tired to cook at home, so they ate in a karenderia. Though the place was mostly vacant, there were a few teenage boys in the corner, fresh from playing basketball. “No one’s paying attention anyway,” Sol pressed on. Lola Esther sighed, “No. It wasn’t written into the sacred texts that witches had to be everywhere. There are some towns made entirely of witches. Others are barren of any of us.” “How about the city?” “Why should we care about the city, hija? You can’t survive there. Everything is artificial. Sometimes the people are artificial as well. Plus, they already have doctors there anyway. You’re better off minding your business here,” And just like that Sol knew the conversation had ended. Sol followed her grandmother diligently most of the time. It was true that Lola Esther’s intuition was unparalleled, but she also didn’t want to be cushioned by her protectiveness forever. “And who helps the doctors?” Sol knew she was stepping on eggshells. Lola Esther raised an eyebrow. “Other doctors. Look, I know where you’re getting to. Medicine is great! Who doesn’t love the field of medicine? But witches have tried to help them in the past. And they weren’t happy about it. What I’ve learned, iha, is that there’s a lot of people threatened by anything science can’t explain. Instead of a ‘thank you’ you’ll get a burnt house or a priest knocking on your door. It’s better that those two sides never meet

again.” Pouting, Sol tried to finish the rest of her lugaw so they could go back home again. Without thinking carefully, she let a few words slip, “You won’t see how much things have changed if you don’t try.” Unintentionally, it came out more pointed than she intended it to be. Across her, the elderly lady gave her a sharp glare, but didn’t say anything further. They resumed to eating in silence; Sol trying to swallow her feelings of protest alongside the food. Thankfully, the trip home felt shorter. Bito was already in their house, waiting for them. Lola Esther retreated back into her bedroom to tend to the many plants she was growing. Still shaken from the news, Sol washed her hands before sitting on the wooden bench and turning on the TV. Because of their busy routine, the witches didn’t have much time to watch TV. Esther would turn it on to watch soap operas in the afternoon sometimes. Weirdly enough, Sol found herself flipping through the channels, looking for the latest news report. She stopped when a pandemic update played. The numbers seemed so gigantic. All over the world, a lot of people were hoping for the best, doing what they can to scrape by until the worst is over. All those lives that became only on statistics on a page. Dread settled at the bottom of her stomach. Her throat felt dry, along with the feeling of something else.

babied everyone to the point of not caring. Maybe it’s her fault the townsfolk aren’t taking the pandemic as seriously as they should. Before she knew it, she was calling a person she wasn’t even sure would pick up. It was a little over dinner in the Philippines, so she was expecting her mother to be awake on the other side of the world. She stared at the phone, hopeful that her mother would miraculously have just enough free time to say hello. Each unanswered ring made her confidence wane, until finally, she frustratedly hung up. Chucking the phone somewhere on the sofa, she resorted to seeking answers from her grandmother instead. Lola Esther was hunched over some potted plants sitting on the edge of her windowsill. She carried a translucent, blue spray bottle, gently misting the leaves. Esther’s room always looked like something out of a fairytale. Aside from plants, the room was filled with various knick-knacks. Shelves were stocked with jars filled with various things – some looked like glitter, some had tiny chunks of silver gleaming in the light, one even had a toad. Though she could identify some of them as ingredients, others looked like pill bottles. The shelf was lit up by strings of fairy lights. Her grandmother never used the lightbulb in the room. The brightness was often too harsh for her eyes and only worsened her sight. In the corner of her room, Sol could barely make out a cane. Sensing her, the elder spoke in a steely voice.

It couldn’t have been anything else but guilt, perhaps even a spark of anger.

“What is it, hija? Do you need anything? Come sit.”

Sol remembered the carelessness their isolated, little town displayed. Having nestled in the care of charms, the people thought themselves invulnerable. As life went on within the boundaries of those twelve magic pouches, life stopped entirely elsewhere. And it was so unfair.

Sol shuffled closer, taking a seat on the bed. The mattress was as soft as the look in her grandmother’s eyes. She took one last glance around the room, feigning interest in the numerous picture frames that covered every inch of the walls. Their last conversation ended awkwardly, but it wasn’t just that which made her anxious.

Maybe the town didn’t deserve their help anymore.

“Lola, I was just wondering…”

It sounded cruel, selfish even. But maybe they’ve

ALPAS Issue 5

Lola Esther hummed, signaling her to go on. She could tell that whatever Sol wanted to ask was not an easy question. Her granddaughter rarely got nervous about anything. She always took whatever came her way head-on. Yet she can’t even look her in the eyes now. “The virus… is there anything we could do to help?” Sol’s voice was tiny, barely loud enough for Esther to hear. “We are helping. We’re doing our routine. We’re staying inside. Isn’t that enough help?” “It is! But… I mean in the city.” Sol was met with stunned silence. Her grandmother’s lips were pressed into a tight line. “I told you. We don’t have any responsibility there. We’re doing our best here.” Esther had a specific tone before she lost her patience; it was low, yet full off warning. There were only a few times Sol chose to be hard-headed. When she wanted to practice spells above her level, and when she wanted to fight for something she believed in. But this was the only time she didn’t second-guess herself, even faced with her grandmother’s blatant disapproval. “But we know that they’re having trouble. And we know that we can help, so why aren’t we? If we’re using all this power for nothing, then what does that make us? If I can’t use my magic, then why can’t I at least try learning beyond that?” “Because we don’t want to get discovered. Do you want us to undergo trial, huh? They wouldn’t understand – you don’t understand. Witches are dwindling in numbers because they’re getting rid of us!” White knuckles were straining against her lola’s wrinkly hands, the spray bottle clutched tightly against her side. Struggling to control her temper, she let out one final whisper, full of venom and command, “The only reason I gave your mom my blessing was because we had no choice. That’s where I’m drawing the line.”

ALPAS Issue 5

“So that’s it?” Sol scoffed, laughing bitterly after. “You’re going to do nothing unless you’re the one suffering? Well, I’m not like you. And if being a witch means choosing this path, I refuse to follow it anymore.” With a huff, Sol stomped out of the room, her lola calling after her. The girl shut herself in her room, quickly coating the doorframe with a mix of oil and dried flowers. Soon enough, the smeared mixture glowed, sealing the room shut. The faint, red glow spilled out into the other side, met by Lola Esther’s grimace. After what felt like hours, soft footsteps padded away. Sol couldn’t help but feel a twinge of sadness when it seemed like her grandmother gave up on her. The next few hours consisted of Sol falling in and out of sleep. During those times, Bito dragged himself from underneath Sol’s bed and laid next to the disheartened girl. He purred comfortingly, as if he could feel her pain. “Silly cat,” Sol mumbled, half-asleep. “You’re going to give me a heart attack one day.” It was during the early hours of the morning when she got woken up by a soft, but firm, knock. She rolled over the opposite side of Bito, the carpet softening the ‘thump’ of her feet. Rubbing the sleep out of her eyes, she gently approached the door. The red glow was still there, but wavered when she spoke, “What is it, lola?” “Hi, Sol,” It wasn’t her grandmother’s voice calling back to her. Even through the haziness of her halfawake mind and the muffled noises behind the door, that voice was unmistakable. “’Nak, can you open the door for me?” Sol hesitated for a moment, until finally tracing the remnants of the potion on her door, tapping the hardwood on the center. With one final breath, the spell vanished, and her door swung open freely. Outside, Lola Esther stood silently, holding the small phone. The bags under her eyes looked darker, wrinkles cutting deeper into her face. She huffed,

feigning anger, when she handed Sol the phone. Her thin lips twitched for a moment, as if she wanted to say something; but instead, she turned on her heel and disappeared into her own room. When Sol had shut the door again, she turned her attention towards her mother. The signal made her look pixelated, but Sol could still make out the layers of face masks and goggles covering her face. Her hair was caught in a hairnet, some disheveled strands clinging onto her cheeks. “What happened, hm? You aren’t usually like this.” There were a few things she remembered about her mom. She smelled like sampaguitas and she used to treat Sol to a burger whenever she had extra money – which became less and less with inflation. Finally, it got to a point where her salary could no longer keep up with their everyday expenses, even in a small town. Sol was about three or four when she left. At that time, Sol didn’t understand why her mom left. She didn’t understand why her grandmother let her leave. And now she doesn’t understand why she can’t do the same thing. But all her frustrations washed away the moment she saw her mom again. Sol let out all her pent-up anger, her sadness, her longing for something more. Through hot, streaky tears and loud sniffles, her mom comforted her – assuring her that it will all be okay. Just hearing her already felt like she was actually there, like Sol could feel her warmth through the phone’s cold metal. A ghost of her embrace wrapped around Sol’s curled up frame. “I just want — “ Sol managed to let out before getting interrupted by another barrage of sobs. As the tears left her, her mind slowly cleared. Her cries trailed into hushed whimpers, which then turned into deep breathes. She cleared her throat. Sunlight was slowly spilling into her room, but through the phone camera, her mother’s view of her still looked dim. “I thought I just wanted to be like you.” “And you are,” her mother paused. “But you’re also you. And there’s nothing wrong with that. You are the

bravest, kindest person I know.” When met with no response, Sol’s mother continued, “I’m sorry I’m not there —” “But you are, right now.” “No. I meant there. I’m sorry I can’t hold you. Every day, all I think about is you and your lola. I wonder if you’ve eaten, if school has been treating you well, if you’ve been advancing in your spells. It always pains me to think that I’m missing all these small moments with you. I am so sorry, Sol. But you don’t have to prove anything to me, or to anyone. I am so proud of who you are becoming.” “You’re here for me when it counts, and that’s what’s most important to me,” Sol started shakily. “I know it sounds silly, but I genuinely think I could make a difference. I have something only I can do. A lot of people need help.” Her mother smiled sadly. “Like you said, what’s most important is to be there when it counts. You may not be able to help everyone in the world, but you would’ve made the biggest difference for even just a handful of people. If you really want to try getting into med school, I’ll talk to you lola about it. College is still a long way down the road, but I’ll plant the seed in her mind.” Sol reciprocated the smile, wiping at her tear-stained cheeks once more. She whispered, “You really are the best. Magic is still a part of my life; my world won’t just revolve around it anymore.” The pair chatted until the sun kissed almost her entire bedroom. She knew it must’ve been late at night where her mother was, so with a begrudging heart, she chose to end their conversation for now. They exchanged longing ‘I love you’s,’ and after a moment, Sol ended their call. She had to for she knew her mother would’ve stubbornly stayed on the line. Mustering enough courage, she made her way into her lola’s fairytale-like haven. The elder lady was

ALPAS Issue 5

sitting on the bed, her back turned towards Sol. Her head was tilted up, sunbeams enveloping her frame. Testing the waters, Sol knocked lightly on the door post. Wordlessly, her grandmother shifted in her seat, gesturing towards the spot next to her. Sol obliged. “She’s already out there doing her best to help. She did it for us too. When she was little, she wanted to be a witch just like you,” Lola Esther spoke after a few minutes of sitting in silence. She reached out to her night stand and retrieved a hair tie. She motioned for Sol to sit on her lap – though the child had outgrown her – then started braiding her hair. “And it’s not that magic didn’t work out for her. She was good. She mastered a lot of techniques and spells. But you can’t really live on magic alone, right? We talked one night as a family. We needed to plan what will happen after your lolo’s retirement. And I remember your mom – you see menudo were her favorite food, but she didn’t touch her plate at all that night. The next day, she told me she’ll continue on to college and take up nursing.” Sol never realized how ridiculous she has been acting. All the hurt she felt the day her mother left was let out in the worst way possible. All those years, she spent upset at her, all because her mother wanted to provide for them. Sol would always give one-worded answers or excuses to leave the call early. Now, they were lucky if her mother got to say ‘hi.’ “You remind me so much of her,” Esther tied the ends of her hair snugly, patting her shoulder. The corner of her lips twitched into a smile. She can barely make out Sol’s figure through her misty eyes. Sol turned around, letting her grandmother’s arms envelop her. “I just wanted to do more.” “You already are,” Esther mumbled onto her hair. “I’m never going to leave you, lola. But I know I can do more for others, at least even for those in the town across ours,” Sol twirled the end of her braid. She added wistfully, “I’ll make sure to keep in touch with you. I’ll… I’ll keep in touch with mama too.”

ALPAS Issue 5

“We’ll talk about it tomorrow. Let’s have breakfast for now, hija.” Sol stood up first, assisting Esther next. They made their way to the kitchen to cook some food, Esther trying to ease the conversation by ranting about the market’s price hike. Bito nuzzled comfortingly against Sol’s legs, his purrs calming her down. The following days consisted of Sol insisting and bargaining with Esther. Though the old woman saw her point in not wanting to be suffocated in one place for her entire life, she didn’t want Sol to go someplace too far. After all, travel was very risky, and it would be too difficult for them to go to Manila even if they wanted to. Esther sought advice from everyone around their town under the guise that Sol wanted to get a side-job for a ‘head start’ in work experience. Finally, a vendor from the marketplace overheard her problems. “What work is she looking for anyway?” Aling Dana divided her focus between filleting a fish and talking to Esther. “Something about medicine,” Esther answered. “I think she wants to be a doctor.” “Ah, like her mom? Aren’t you such a nice girl,” Sol politely smiled, secretly intimidated by the rugged lady. She didn’t bother correcting her. “You can take a tricycle from here up to the main road. After, take another tricycle to Barangay Sampaguita. It’s about an hour away, but jeeps are difficult to get a hold of these days.” Lola Esther tensed, reminded of the would-be distance between her and Sol. However, Aling Dana didn’t seem to notice this. “From what my pamangkin says, it’s great there! It looks like an actual town now, even bigger too. I’d say they even out-developed us. They have two hospitals! Our only hospital barely gets cleaned, but they have two. Sol will like it there.” They paid for the fish, thanking Aling Dana after.

Sol felt like she was buzzing all around. She was a bit anxious of the town, however, hope sparked in her heart. She tried to hide her excitement with nonchalance, but her grandmother saw right through her.

more health-centered facilities. Since the charms have been blocking their town of any ailments, the medical sector of their town was left behind. It was true that magic was often a double-edged sword. What served as protection may weaken the very thing it is shielding.

“Are you really sure you want to go? If transportation is that bad, then you’d have to stay there for a while. You’d get too tired if you tried to come home every night.” Lola Esther prepared to cook their dinner.

Sol came to gain more thoughts like these because of her time over at the other town. After a while, Esther let her travel alone, only coming back during the weekends, under the condition that Sol would always wear the agimat Esther made for her.

“I can handle myself, lola. I’m a big girl now. But ah…” Sol trailed off. “Are you okay with it?” Lola Esther sighed. “I have been thinking about it. Back then, your mother got an internship in a hospital there. I gave her a charm that had similar properties to Bito’s cloaking effect. But it’s been a while since I’ve duplicated that specific spell… “ She hummed, deep in thought, “But it won’t be impossible. I’m sure I’ll know what to do by instinct.” This wasn’t how Sol expected things to turn out, but she was more than grateful to receive the pleasant surprise. She knew she had a long way to go before she could get her chance in the city, if she’d still want that in the future. She still had to learn from the medical field since magic cannot be a crutch for her – as her grandmother said. During the first few times of their travels to Barangay Sampaguita, Lola Esther accompanied Sol. Cane in hand, she braved the fissured roads and narrow sidewalks. Sol was lucky enough to get picked up by a newly-opened pharmacy. The shop owner, Ms. Kath, thought she was good enough to serve as her assistant. Sol didn’t handle the medicine firsthand since she needed a degree for it, but Ms. Kath was willing to pass her knowledge on to the young witch. Her job consisted mainly of keeping the shelves tidy and counting their supplies. During the shop’s dead hours, Ms. Kath taught her more about different medicines and their effects. Compared to Ylang-Ylang, the adjacent town had

It was a pure white stone firmly wrapped with twine, connected to a small chain which hooked together at the end. It was so beautiful that it could easily be passed off as an ordinary necklace. It served as Sol’s own protective circle, a painstaking labor of love. Whenever Sol held the stone, she could see through her grandmother’s eyes, clear as day. Lola Esther made a ring with the same function so she could also watch over Sol. Life settled again after a while. Though they were separated at times, they never lost touch with each other. At the end of the week, Sol would always come back. Sol hummed, packing some clothes and a couple of frozen meals in her bags. The smell of fried rice graced the morning. She woke up early to make sure all the charms were set and safe in a box. Most importantly, the agimat hung from her neck. “Lola, I’ll be going so I can place these –“ she shook the charm-filled box, “– early.” Lola Esther teasingly waved a spatula at her. “Hija! Don’t treat the charms like that. You’ll get bad luck you know.” She chuckled, hugging the older lady. She had already gotten taller than her grandmother in the last year. Sol glanced at the phone screen propped next to the salt jar on the counter. Her mom’s eyes crinkled

ALPAS Issue 5

from behind her mask, and even though Sol can’t see her whole face, she knew her mom was smiling. She returned with a shy smile before moving out of view. Everything wasn’t as perfect as it used to be, or as perfect as it could be. Perfection was impossible to achieve, and Sol had learnt to be content with having what she had. Bito had grown fatter than ever, but he could still deliver the charms. Without Sol, Lola Esther had been feeding him more than usual. Thankfully, the weight gain didn’t affect his abilities. Though sometimes haughty, Bito provided Lola Esther company while Sol was away. Barangay Sampaguita was kind to her. Though she was intimidated at first, strangers turned into acquaintances, and acquaintances turned into friends. Of course, she still feels jittery when she leaves her hometown. The thought of her grandmother alone in their house made her worry. Giving Lola Esther one last kiss on the cheek, Sol carried her luggage and headed out. Bito trod next to her, meowing loudly. He’d walk with her until the welcome arch, carrying on with his charm routine after. Lola Esther looked on, proud of the lady her little girl has become. There are times she forgets that Sol is away for the week. She’d cook an extra portion of rice, knock on Sol’s bedroom door to wake her up in the morning. She isn’t used to her granddaughter being away, but she’s learning to let the bird leave the nest. At the welcome arch, Sol set the first charm down. It sank amidst the grown makahiya, hidden from the world by crumpling, tiny leaves and petals. She rubbed Bito’s head gently, thanking him for escorting her. Re-adjusting her mask, she got on her bike to set off to the neighboring town. She pedaled harder, the wind blowing past her face. The air was fresh and smelled of grass, full of life just like she felt. In that moment, everything was in its place. It was a new day for her, and although she

ALPAS Issue 5

couldn’t change the world overnight, it was okay. Sol was going through life on her own pace, savoring each second she had. The wind, her bike, her bags full of trinkets, they were more than enough. In her own little way, Sol felt enough.

Fauna's Patchwork BETS BELTRAN-LAGUIPO

ALPAS Issue 5

Taal F. JORDAN CARNICE

“Philippine authorities are warning of a possible ‘explosive eruption,’ after Taal Volcano vented yesterday, spewing ash up to nine miles into the sky. Photographers captured the spectacular event, which generated countless lightning strikes in and around the ash column.” —The Atlantic (13 January 2020) “All activities on Taal Lake should not be allowed at this time. Communities around the Taal Lake shores are advised to remain vigilant, take precautionary measures against possible airborne ash and vog and calmly prepare for possible evacuation should unrest intensify.” —PHIVOLCS, Taal Volcano Bulletin (15 July 2021, 8:00 AM)

A frightful elegance, a vision both menacing and seductive., This giant plume of gray streaked by sudden gnarled lines of white-blue and yellow, as if a toddler in tantrums is left with broken crayons and a blank wall. A hundred and twenty-five feet away from a violent spitting mouth, a group of children plays chase by the lake. Several kilometers more a wedding has to push through—perfume from bouquets mingles with sulfur and freshly-mown grass then marries the thickening ash cloaks. Eyes of guests, phones and cameras all to the spectacle like moth to a fire, as the bride’s billowing mast of a veil appears fastened to the lofty smoke beyond. We do not look away because we are so used to this: How we find it hard to separate the charismatic from the catastrophic. The coconut trees around have soon given up their crowns, fronds like losing the last of their pride. The skies have dimmed while cats and dogs and birds dart about from everywhere as if everything is in a mysterious, dramatic production. We know, we are always drawn to too much beauty.

ALPAS Issue 5

Things I Did Before We Left YSABELLA MARGARETTE ZURETA Landlord says we need to leave House had been sold After eighteen years of Breathing Walking Running Living In this house It had been sold So, Landlord says we need to leave, Need to pack our bags Our boxes Our memories And leave. So we do Hesitantly. Mama says I should pack. I don’t. Not yet. I delve in the last dreams I would ever have In that bedroom I join in the last laughter we would ever have In that living room I smell the last aromas of the final meal we would ever cook In that kitchen I indulge in the last morsels of we would ever eat In that dining room I hear the last echoes of songs we would ever sing by ourselves In that bathroom Mama says I should pack I do. So I fill backpacks with essentials Dispose of things I thought I needed in the future, but never used now that the future is here I box memories Shaking off their dust before arranging them neatly in their places And before we leave I saw traces of my childhood footsteps on the ivory floor I sweep them away Carefully But they were never gone Even as I took one final look at that old house Before we left They were never gone.

ALPAS Issue 5

I Let My Memory Click the Shutter Button JT TRINIDAD

ALPAS Issue 5

Taunang Pananampalataya JESSIEMI GARCIA

“Bawal ‘yung laman na hinahain sa kama, hindi ‘yung sa mesa,” mariin pero pabirong sabi ng pinsan ko nang makitang tilapia at munggo na naman ang nasa ibabaw ng mesa, na sunod-sunod na araw na ring hinahain sa amin. “Kahit saan, basta laman,” agad namang depensa ng tita ko. “Palibhasa, ‘di ka nagbabasa ng Bibliya,” pahabol niya habang isa-isa kaming pinanlalakihan ng mata. Wala nang kikibo, para hindi na rin lumayo ang usapan at mapunta hanggang sa maraming batang nagugutom, na susundan ng masamang tanggihan ang grasya. Bago pa man magtampo ang pagkain at higit lalo na ang bawiin ng tita ko ang hinain, sabay-sabay naming uupakan ang isang bandehado ng pritong tilapia, isang malaking mangkok ng sinigang na tilapia, isang palayok ng paksiw na tilapia, at isang kalderong munggong panghalili sa lahat ng uri ng nakahaing tilapia.

Huwebes Santo “Bagalan niyo lang pagpapatakbo... ‘Wag kayong makikipagkarera sa kalsada... Dahan-dahan kayo, mahal na araw pa naman,” paulit-ulit na sinasabi ng mga tita ko sa amin, lalo na sa mga pinsan kong may hawak ng manibela. Huwebes Santo ng gabi, bumibisita kami sa kung saan-saang simbahan, mula sa pinakamalapit, na ilang hakbang mula sa bahay

ALPAS Issue 5

namin, hanggang sa pinakamalayo, na ilang oras ang biyahe mula sa barangay namin. Kani-kaniyang angkas sa mga pinsang may motor at marunong magmotor. Mas presko. Mas mabilis. Mas delikado. Sapul na sapul ng hangin, pati ng mga insektong pumapasok sa mata, alikabok na dumidikit sa balat, maliliit na bato at nangingitim na usok na tumatama at humihilamos sa mukha. Nakakalampas sa mga nagkakarerang sasakyan, nakasusuot sa makikipot na shortcut sa mga eskinita, nakalulusot sa mga humahabol na asong nagkalat sa kalsada. Malimit na malalaking simbahan ang dinarayo namin, iyong parokya, iyong parang mansyon sa laki, na may limang kusina, limang banyo, limang sala, at magkakasya ang limampung kuwarto. Bumubungad sa amin ang higanteng pintuang hindi kakayaning itulak ng iisang tao. Sa loob, nakakahiyang itapak ang maalikabok at nagpuputik naming tsinelas sa nangingintab na sahig na marmol ng simbahan, tipong mapapahanap sa karatulang nagsasabing “hubarin ang tsinelas at sapatos bago pumasok”. Sa pag-akyat sa altar, agad na kaming napapadasal na huwag sanang matamaan ng isa man sa amin ang mga babasaging plorera at kandelarya, lalo na ang kulay gintong upuan at mesang nasa harap ng kulay ginto ring estante na pinaglalagyan ng iba’t ibang rebulto ng santo, mula sa anghel hanggang sa mga banal na tao, na sa dami’y

umaabot ang taas sa kisameng nakapinta ang ilan sa mga disipulo ni Kristo. Luhod. Dasal. Sibat. Ilang oras na biyahe, ilang minutong pagkamangha, ilang segundong pagdarasal kasama na ang pag-aantanda.

sa patintero, chinese garter o luksong baka. Kusa akong umuuwi sa bahay, hindi tulad tuwing ordinaryong araw na nagtatago pa ko, ‘wag lang makita ng tita kong isaisa nang kinakausap ang mga kalaro ko.

Bukod sa mga mala-palasyong simbahan, may mangila-ngilan din kaming dinadalaw na maliliit na simbahan, iyong parati naming pinupuntahan kahit pa hindi Mahal na Araw. Para lang itong isang bahay, iyong walang itaas, magkakatabi ang kusina, sala, banyo, at tatlong kuwartong kasya ang dalawang miyembro ng pamilya. Sa simbahan ng Mahal na Senyor, walang gintong mesa, gintong upuan, at gintong altar. Kahoy na may salamin ang pinaglalagyan ng tatlong pangunahing santo; ang lumuluhang Mahal na Birhen, ang nakahigang si Kristo, at ang Mahal na Senyor na para bang Nazareno. Walang mga poong kasinlaki o malaki pa sa tao maliban sa dalawa sa tatlong pangunahing mga santo. Karamiha’y maliliit lang, tipong panlagay lang sa mesita o altar ng bahay. Walang mataas na kisame, walang nakapintang langit o kung sinumang santo sa langit. Maliit ang espasyo hindi lang ng altar kundi ng buong simbahan. Lumugar man ako sa huling hilera ng upuan, malinaw ko pa ring nakikita ang mukha niya, hindi burado, hindi iyong tipong sa itsura ng damit na lang masasabing iyon ang Mahal na Senyor. Ramdam ang pagdarasal, taimtim, kahit pa maraming nagbubulungan at nagngingisngisan habang nakapila sa libreng hapunan. Magaan ang pakikipagusap ko, dire-diretso, wala nang paunang salitang “kahit ngayon ko lang po kayo nakita”. Kampante lalo na’t kilala ko ang kaharap kong mga santo. Hindi na mga bagong mukha, sila rin iyong palaging hinihilingan na sana may laman na ang ATM ko.

Para bang piyesta sa bayan: mula sa pagkain hanggang sa laruan, may makikitang nagtitinda, umaalingawngaw rin ang tugtugan at kantahan, hindi nga lang ng mga banda, kundi ng mga korong nag-e-ensayo ng mga kantang simbahan. Pinaliligiran ng mga tao ang nakatayong entablado sa harap ng simbahan, lahat naghihintay sa paglabas ng kani-kanilang kamag-anak, bida, kontrabida, o ekstra man ang papel. Sa oras na may tumunog na huni man ng ibon o yabag ng paa, agad nang mababaling ang mata ng mga nagdadaldalang manonood sa harap ng entablado, kabilang na ang mga tita ko, na siya namang pagkaripas ko ng takbo sa nakitang mga kaklase. Habang gigil na gigil ang mga tita ko kay Malco na walang tigil sa paghagupit ng latigo sa lupaypay nang si Kristo, tuwang-tuwa ako sa pakikipaghabulan, tayaan, taguan sa mga kaklase ko, at sa mga bagong kakilalang batang isinama rin ng kani-kanilang magulang sa panonood. Masiglang kakanta ang mga koro, na sasabyan ng paglitaw ni Krito sa harapan ni Maria. Magpapalakpakan ang mga tao at magpapakita ng kani-kanilang ngiti, na kukuha sa mga hagikhikan namin. Buhay na ulit si Kristo. Matitigil na ang paglalaro.

Noong hindi pa uso ang motor, at wala pa ring motor ang mga pinsan ko, hindi paglilibot sa kung saan-saang simbahan ang parati kong hinihintay sa gabi ng Huwebes Santo. Nasa elementarya ako nang magsimulang sumali sa senakulo ang kuya at ilan sa mga pinsan ko. Dahil choir sila sa simbahan, automatiko nang kasali sila sa anumang aktibidad ng simbahan. Karaniwang alas-otso ng gabi nagsisimula ang senakulo. Wala pang alas-cuatro, umaayaw na ko

Ang pagbabago ng monsignor ng parokya’y sinabayan ng pagbabago ng pamamahala sa simbahan na makikita sa pagpapalit ng mga lektor na bumabasa ng mabubuting balita sa Bibliya, ng mga minister na parating nasa likuran ng pari at katulong sa pagbibigay ng ostiya, ng mga sakristang tagapagsindi ng kandila, tagapagdala ng Bibliya’t abito, at tagapagtutok ng electric fan sa naiinitang pari. Kabilang rin sa mga pagbabago ang pagkakatanggal ng koro na linggolinggo nang nagbibigay-buhay sa nakababagot na seremonya ng misa. Tayo. Upo. Luhod. Walang puwedeng kausapin kundi ang mga poon at sarili. Nawala ang koro, damay rin ang senakulo. Sino pang kakanta? Sino pang aarte? Sino ang magaayos ng buong produksiyon? Paniguradong hindi

ALPAS Issue 5

ang bagong monsignor na nagsabing unahin ang makapagpapaunlad sa simbahan, at iisantabi ang kapritso lang ng katawan.

inaawitan ng mga pari at ibang taong simbahan ng Ama Namin, Ave Maria, at iba pang dasal na para bang hindi kasama sa mga dinarasal sa seremonya ng misa.

Ilang taon ko ring hinanap-hanap ang paglalaro sa parke na nasa harap ng simbahan kasama ang mga kaklase at mga bagong kaibigan; ang pagtakbo sa kani-kaniyang nanay, tatay, tito, o tita sa oras na kumalam ang mga tiyan; ang paghahati-hati sa biniling isang plastic ng popcorn, isang pirasong burger, isang pirasong siopao, at isang basong samalamig na umaapaw sa yelo at gulaman; higit lalo na ang pagbabatuhan ng mga tuksong “Ikaw mukang kuwago, laki ng mata mo... Ikaw monay, laki ng pisngi mo... Ikaw bawang, baho ng hininga mo... Ikaw bayabas, kaamoy ng kili-kili mo,” na parating nauuwi hindi sa sabunutan o suntukan kundi sa malakas na “ayiiiiee, sila na magkakatuluyan!”

Bubuwagin ng mga duguang lalaki ang kani-kanilang hanay sa pagtuntong ng namamaltos at nangingitim nilang talampakan sa unang baitang ng simbahan. Ihihinto nila ang paghampas ng kahoy sa sariling likod; itataas ang mga pulang panyong nakapiring sa mata; ilalakad ang mga tuhod mula sa pintuan hanggang sa harap ng altar; ipipikit ang mata habang ibinubuka ang bibig; ipapatong ang daliri sa noo, sunod sa dibdib, sa kaliwang balikat, sa kanan, at sa huli’y sa baba na susundan ng paghalik ng labi sa sahig.

Biyernes Santo Nagkalat ang mga tao sa kalsada: babae, lalaki, tomboy, bakla, bata man o matanda. Duguan man o hindi, humaharang sa pag-usad ng mga sasakyang unti-unti nang bumubuo ng pila. “Hinto! Hinto!” sigaw ng mga taong nakapaligid sa mga duguang lalaking ngayo’y nakahanay na sa gitna ng kalsada. Susunod naman ang malakas na “dapa!” ng mga lalaking may tangan ng balaba ng saging, o ang pinatuyong tangkay ng mga dahon ng saging na pinagsasama-sama upang makabuo ng isang makapal na bungkos. Ilalapat ng mga nakahubad at duguang lalaki ang katawan sa umuusok na semento at aspalto ng kalsada. Matapos ang tatlong sunod-sunod na paglagapak ng balaba ng saging sa kanilang mga puwit, kusa silang tatayo at magpapatuloy sa paglakad habang maayos pa ring nakahanay, kahit pa ang mga mata’y nakapiring ng mga pulang panyo. Bawat paghakbang nila’y sumasabay sa ritmong gawa ng pagtama ng kumpol ng kawayang kahoy sa kanilang hiwa-hiwang likod. Pinaliligiran ang kanilang hanay ng mga taong may bitbit na payong, tubig, itlog, bata, at kamera. Nakatapak nilang binabaybay ang kalsada habang binibigkasan sila’t

ALPAS Issue 5

Karaniwang alas-diyes ng umaga nagsisimula ang tabaran sa bukid. Ito ang akto ng paghihiwa o pagsusugat sa gitnang bahagi ng likod gamit ang blade o kaya’y bubog. Bago tabaran, ilang ulit nilang hahampasin ang likod ng ng bungkos ng kinayas na kawayan upang tuluyan itong mamanhid at mawalan ng pandama. Samantalang may iba namang isang bote ng gin ang ipinangtatapat sa tatanggaping hapdi ng mga hiwa. Bubuksan ng isang dasal ang pagtatabad, na susundan ng paghahanay ng mga lalaking tuloy pa rin ang paghampas sa sari-sariling likod na hindi na lang namumula kundi nagdudugo na. Pasisimulan ng unang hanay ang paglalakad na agad namang susundan ng mga nasa likod. Nakahanay sila depende sa barangay na kanilang pinagmulan. Maaaring sa unang dalawa o tatlong hanay ang mga taga-Sucol, sunod ang mga taga-Caniogan, Sto. Nino at Pungo, na susundan ng iba pang barangay na kung minsa’y pati mga dayong mula pa sa ibang probinsiya, malimit na mga taga-Pampanga at taga-Nueva Ecija. Sa bawat hanay, parating nauuna ang mga baguhan, basal kung tawagin, samantalang nasa huli ang mga datihan o beterano, tipong lima o sampung taon nang kabilang sa mga penitensiya. Mula sa madamong bukid, babaybayin nila ang sementadong kalsada papunta sa simbahan ng barangay namin na may ilang kilometro din ang layo. Taon-taon itong panata ng kalalakihang nagpapasalamat sa pagkakaligtas sa aksidente; sa pagginhawa o sa ikagiginhawa ng kabuhayan; sa

paggaling o sa ikagagaling ng anak, asawa, nanay, tatay, o kapatid. Maaaring lima, sampu, labinlimang taon o higit pa ang kanilang ipangako, na makikita sa bilang ng bungkos ng kawayang kung tawagin ay bulyos. Bawat isang kahoy sa bungkos, katumbas ng isang taon, at ang isa, dalawa, tatlo, o ilan mang malalagas dito habang ipinapalo sa sariling likod, ang siya ring bilang ng taong idaragdag sa panata. Penitensiya ang bansag sa mga duguang lalaki tuwing Mahal na Araw. Sa barangay namin, marami ang nagbabagong anyong kapitbahay sa tuwing tutuntong ang Biyernes Santo. Mula sa shorts, sando at tsinelas, mapapalitan ito ng maong na pantalon at hubad na paa’t katawan na didisenyuhan ng dalawang pulang panyong nakatali sa magkabilang braso. Mula sa parating paghawak ng baraha, at pagtungga sa bote ng alak, saglit itong mapapalitan ng paghawak ng bulyos, paghampas sa sugatang likod, at pagluhod sa harap ng mga santo. Kabilang dito ang ilan sa mga pinsan ko, pati na ang tatay ko na nakagisnan ko nang nasa hulihan ng hanay. Nagdalaga na akong nakikita siyang duguan minsan sa isang taon. Sampung taong gulang ang kuya ko nang magsimula siya sa panata dahil na rin sa pagiging sakitin ng panganay, at para masiguradong magiging malusog ang susunod pang mga anak, taontaon siyang gumugusar, tawag sa akto ng pagsasagawa ng panata (mula sa pagpapahiwa ng likod hanggang sa pagdarasal sa simbahan). Natapos ng kolehiyo ang kuya ko, nakatuntong ako ng hayskul, ang tatay ko, taon-taon pa rin ang paggusar. Ilang araw bago mag-Biyernes Santo, nakasabit na sa sampayan ang bulyos, tatlong pulang panyo, at maong na pantalon ni Tatay na higit na mas mahaba sa parati niyang isinusuot. Isang taon din itong nakakulong sa aparador, nakasiksik sa mga damit na minsan lang din kung magamit, maliban na lang sa pantalong taon-taon niyang hinahalungkat sa kung kani-kaninong aparador. Alas-nuwebe ng umaga, bagong ligong aalis si Tatay na suot ang puting sando at ang maong na pantalong nakatupi pa ang laylayan; samantalang nakabilot sa mga pulang panyo ang bulyos na nakasuksok sa bulsa niya sa puwitan. Kasama ang mga kaklase sa

pinapasukang sugalan, pupunta si Tatay sa tabaran nang walang sinasabi sa amin, walang “alis na ko” o “pupunta ba kayo?” Palibhasa’y kinakabahan daw sabi ng tita ko. Nakikisabay pa sa kaba kong baka himatayin siya at saktong tumama ang ulo sa batong nakaharang sa kalsada o kaya’y mangisay pagkauwi sa bahay sa pagkakatetano sa blade na ipinanghiwa sa likod niya. “Kadaya ni Amang Ato,” sabi ng pinsan ko sabay nguso sa laylayan ng pantalon ng tatay ko na sa haba’y sumasapin hanggang sa kalagitnaan ng talampakan niya. Sa ilang metrong lalakarin papunta sa simbahan, hindi makaliligtas sa paltos ang hubad na paa ng mga penitensiya na tumatapak sa umuusok-usok pang kalsada, na kung matsa-tsambahan pa ang nagkalat na maliliit at matutulis na bato, pati paa’y makikisabay sa pagdugo ng likod. “Baka may karton na naman sa puwit,” banat naman ng tita ko habang tinitingnan ang tatay kong nakadapa sa kalsada’t pinapalo sa puwit ng balaba ng saging. “Hindi na kailangan, kabarkada niya ‘yung pumapalo,” hirit ng isa ko pang tita habang ngingitingiti. Makailang beses ding ilalapat ng mga penitensiya ang mukha’t katawan nila sa kalsada para hintayin ang sunod-sunod na pagpalo sa puwit nila habang ang nagdudugong likod ay direktang nakatapat sa sikat ng araw. Nakapako ang mata ng mga pinsan at tita ko sa tatay ko sa tuwing umaakma na siyang dumapa. Nakaabang sila sa pagtama ng balaba ng saging sa kartong nasa puwitan ng tatay ko, o sa paglapit ng bibig niya sa tainga ng papalong kabarkada para bulungang hinaan lang ang pagpalo. Pero kung sakaling walang karton o kabarkadang magpapagaan sa bigat ng panata niya, tatalasan niya ang paningin at aaninawin mula sa pulang panyong nakatakip sa mata, ang punong nagbibigay ng lilim na agad niyang tatapatan sa oras na may sumigaw ng hinto at dapa. Lagi’t laging katambal ng penitensiya ang mga tagapalo. Bida at kontrabida. Kumbaga sa senakulo, si Kristo ang una, si Hudas ang ikalawa. Ang pagdaragdag ng bigat sa dala-dalang panata ng mga penitensiya ang sariling panata ng mga tagapalo. Sa buong paglalakad, mula sa unang pagdapa sa bungad ng tabaran, hanggang

ALPAS Issue 5

sa kahuli-hulihan sa bungad ng simbahan, sila ang pumapalo. Ang ilampung penitensiya, tinutumbasan ng hindi bababa sa sampung tagapalo. Kapag dumapa ang mga penitensiya, kani-kaniyang palo, sunodsunod, hanggang sa maubos ang mga papaluin. Dahil nasa loob ng hanay, tadtad sila ng talsik ng dugo pati marka ng bulyos, at kung minsan, mayroon din silang mga hiwa sa likod. May ibang nagpapatabad, partikular na iyong mga dating penitensiya na hindi na nakagusar, na karaniwang dahil sa sumasakit na balakang, tuhod, likod at higit sa lahat sa tumataas na presyon. Wala nang ligo-ligo sa tuwing pupunta kami sa tabaran, sapat na ang paghihilamos at pagsisipilyo. Sayang ang shampoo at sabong ikukuskos sa ulo’t katawan kung sa pag-uwi, nakahalo na ulit sa balat at buhok ang alikabok, pawis at madalas pati dugo. Pambahay lang ang karaniwang suot ko, pati ng mga pinsan at pamangkin ko, pero iyong pinakamaayos, walang butas o tastas, tipong puwedeng ipantambay sa labas habang hinihintay na dumaan ang gwapong kapitbahay. Maikling shorts, maluwang na t-shirt at flat na tsinelas, para sa madaling pagsalubong ng katawan sa mainit-init na hangin. Jogging pants, long sleeves, at jacket para sa matagalang pagtakip sa balat sa tirik na tirik na sikat ng araw. Pero para sa iba, ang dapat na isuot, iyong tipong puwedeng ipang-rampa sa mga nakatambay na magaganda’t gwapong kapitbahay. Sleeveless, pantalon, at high heels para sa magandang dating sa kabila ng tumatagaktak na pawis. Polo, pantalon, at rubber shoes para sa malakas na hatak sa kabila ng nagbabatik na talsik ng dugo sa mukha’t katawan. Sa pag-iwas ng matataas na takong sa natuyong tae ng kalabaw sa kalsada at sa pagsipsip ng checkered na polo sa kumakatas na pawis sa leeg, likod at kilili, maririnig ang mga tanong na “Susko, sa’n ba ang party?!” Hindi lahat ng pumupunta sa tabaran, gustong mamanata o mapanood ang mga namamanata, iyong iba gustong makita’t magpapansin sa mga gwapo’t magandang kapitbahay o dayo na minsan lang sa isang taon magpakita sa tao. Nagpupunta ko para manood

ALPAS Issue 5

ng kani-kaniyang panata, bonus na lang ang makita ang gusto kong lalaki. Pero kung minsan, kahit hindi sinasadya, nagpupunta ko para makita ang gusto kong lalaki, bonus na lang ang mapanood ang kani-kaniyang panata. Habang nakatutok ang mata ko sa mga lumalakad, humihinto, at dumadapang penitensiya, walang tigil sa pagbuka ang bibig ko, sinasabi sa pinsan ko na “Nasa kanan siya, sa likod nung huling pila. Nakared shirt at black shorts.” Kaya nga’t bago pa man dumating sa kinalalagyan namin ang mala-prusisyong hanay ng mga penistensiya, nakaplatada na ng baon kong pulbo ang mukha ko. Katulad din ng makinis na pagkakaplatada ng foundation ng mga katabi naming dalagita na habang panay ang pag-iwas sa nagtatalsikang dugo, malakas at sabik na ibinubulong ang “Yung crush mo ayun o! Katabi ng crush ko!” Bukod sa mga talsik ng dugo, nakatatak din sa damit ng matatanda, lalo na ng mga bata, ang marka ng bulyos. Mayrooong sa kilikili, balikat, likod, dibdib, puwit, depende sa sumasakit na bahagi ng katawan. Nakagisnan ko nang namamalo ang mga penitensiya, sa hiling na rin ng mga taong lumalapit sa kanila. Nakatatanggal daw ito ng pananakit ng iba’t ibang bahagi ng katawan. Laging masakit ang dibdib, pak! Ang balakang, pak! Ang likod, pak! Kahit walang sumasakit, pak! Para lang maging malusog sa buong taon. Suki nito ang mga batang pumapalahaw na ng iyak sa oras na kargahin ng kani-kanilang nanay, tatay, ate, o kuya na humahakbang papalapit sa hanay ng mga penitensiya. Hindi malakas kung pumalo ang mga penitensiya, kung minsa’y parang tinatapik o idinidikit lang ang mga bulyos sa damit ng mga lumalapit. Hindi palo ang iniinda ng mga bata, kundi ang duguang itsurang bubungad sa pagharap nila sa mga ito. Kaya nga’t karamihan sa marka ng bulyos, nasa likuran o puwitang bahagi ng mga bata. Wala akong natatandaang pinalo na ko ng penitensiya, kahit pa kasama sa mga ito ang pinsan at ang tatay ko. Palibhasa’y bigla na lang daw akong nagiging invisible sa pagtapat ng penitensiya sa amin, katulad daw ng pinsan kong nawawalang parang bula, at nakikita kundi man sa ilalim ng kama, sa loob ng

aparador. Hanggang ngayo’y kinukulit pa rin ako ng mga tita ko na magpapalo sa penitensiya, hindi na nga lang sa puwit o likod, kundi sa puson dahil sa pagsakit nito sa buwanang dalaw. Pero hanggang noong huling Mahal na Araw, nakauwi pa rin akong walang marka ng bulyos sa katawan. Mas lamang ang hiya kaysa sa takot. Hiya na baka kung saan ako tamaan. Sa sakit at pagod, madalas na para bang wala na sa sarili ang mga penitensiya sa tuwing pumapalo. Baka sa halip na puson, biglang sa ibaba nito humampas ang bulyos, na magbibigay ng dahilan para mag-ihit ng tawa ang mga nakakitang tao, katulad ng ginagawa namin sa tuwing may makikitang naglalakad na may bakat ng bulyos sa mata na para bang haba-habang black eye; sa pisngi na para bang tumpok ng blush-on; at sa labi na para bang lagpas-lagpas na lipstick. Para sa mga hindi kayang magbabad ng ilang oras sa init habang tumatagas ang dugo sa hiwa-hiwang likod, sapat na ang mamigay ng itlog, maglakad ng nakatapak, at mamalo ng ilampung katao. Nang gumaling ang isang kakilala mula sa leukemia, taontaon na itong nagrasyon ng itlog sa tabaran. Mula sa Malolos, na mahigit isang oras din ang layo sa amin sa Calumpit, dumarayo siya para bigyan ng mga hilaw na itlog ang mga penitensiya na iniinom nila bago tabaran. Kasama ang mga kapatid, iniikot nila ang buong tabaran habang may dala-dalang tig-isang basket. Kung sinong unang madaanan, iyon rin ang unang aabutan. Sa lumiliit na bilang ng mga penitensiya taon-taon, madalas na mayroon pang sumosobra, pero isa man sa mga ito hindi naging omelet sa agahan nila, dahil sa kalsada pa lang, kundi man hinihingi, ipinamimigay na lang sa kung sinumang may gusto. Ang basket na may natitirang laman, hindi magandang tingnang iuwi hanggang sa bahay. Para bang ang pagkain ng manok sa restawran, na kapag naubos at nabusog, ibinabalot pati buto. Sa dalawampu’t isang taong pag-a-abroad ng nanay ko, dalawang beses pa lang niyang naaabutan ang Mahal na Araw. Para ipakita ang suporta sa tatay ko, kasabay ng pamamanata niya, nakatapak siyang sumusunod sa hanay ng mga penitensiya. Kahit

lumabas na ang tatay ko sa simbahan nang nakaangat ang pulang panyo sa ulo at nakasabit na ang bulyos sa balikat, nakatapak pa ring babaybayin ng nanay ko ang kalsada. Simula sa bukid na pinagtatabaran, hanggang sa harap ng bahay namin, na lagpas na sa simbahan, naglalakad siya kasama ang kuya ko, bitbit pa rin ang mga tsinelas. Pagkarating sa bahay, wala ni isang makapapansin sa namumulang paa nila, wala ni isang pupuri sa tatag nila sa pagtapak sa nag-iinit na semento, lahat ng atensyon, naagaw ng payong na ni minsan sa kanilang buong paglalakad at pakikisabay sa penitensiya, hindi nila isinara. Siyam na taon na ring wala sa hanay ng penitensiya ang tatay ko, at wala rin sa hanay ng mga tagapalo. Labintatlong taong gulang ako nang tumigil siya. Kung hindi nagkasakit at tuluyang mamatay, pag-uulyanin at rayuma lang ang mag-aalis sa kanya sa hanay. Minana ng pamangkin ko ang bulyos na higit pa sa dekadang ginamit ng tatay ko. Nasa dalawampu’t isang taong gulang ang pamangkin ko nang magsimulang gumusar na kahit sa amin, hindi malinaw ang dahilan. Kasabay nang pagkamatay ng tatay ko ang pagkakasakit naman ng ilan din sa mga kasamahan niyang beterano. Marami ang mga nalagas, na pinalitan naman ng mga kabataang nasa labimpito, labing-walo, at labing-siyam na taong gulang. Higit na mas bata ito kaysa sa mga karaniwang gumugusar na nasa tatlumpung taong gulang pataas, may kani-kaniya nang pamilya, may mabibigat nang pasanin sa buhay, higit pa sa pagbagsak sa pagsusulit sa eskuwelahan o sa pambabalewala ng babaeng nililigawan. Ang mga humintong beterano, ipinasa ang mga bulyos sa mga kabataang basal na may pareparehong dahilan sa paggusar, nagkayayaan. Sinumang uurong, duwag, sinumang tutuloy, matapang. Namatay man ang tatay ko, huminto man ang mga pinsan ko, nawala man ang mga beteranong kamag-anak namin sa hanay, taon-taon pa rin kaming sumusubaybay sa panata ng mga dayo at mga ka-barangay. Hindi na nga lang tulad ng dating dinarayo pa namin ang bukid na pinagtatabaran, at naabutan pa naming malinis ang katawan ng mga penitensiya. Ngayo’y parating duguang hanay na ang

ALPAS Issue 5

sumasalubong sa amin sa kalsada. Hindi na rin namin kasama ang mga tita ko. Hindi na raw nila kaya ang matagalang paglalakad, mananakit daw ang balakang nila, manlalata daw sila sa dagsa ng mga tao, at mahihilo daw sila sa tindi ng init na sasabayan pa ng malansang amoy ng dugo. Kaming mga kabataan daw na wala pang iniindang kirot ng kalamnan at taas ng presyon ang dapat na makipagsiksikan sa initan. Sa mga nakararaang taon, maaga na kung simulan ang paglakad, mula sa bukid hanggang sa simbahan. Dahil sa lumalalang init, ang dating alas-diyes, naging alas-nuwebe o kaya’y mas maaga pa, para daw ‘wag nang abutan nang mas matindi pang sikat ng araw pagtungong ng alas-onse. Kaya’t ang ibang dumarayo, pagpasok na lang sa simbahan ng mga penitensiya ang naabutan. Nakabibitin na ang panonood, dahil na rin siguro sa mabilisang paglakad at pagdapa ng bawat hanay na para bang may mga hinahabol na lakad. Wala nang isang oras ang itinatagal namin sa kalsada kasama ang mga penitensiya. Para bang mga motorista lang kaming napadaan, na saglit na huminto para tingnan ang nagkukumpulang tao. Kumbaga sa concert, ito ang main event dati tuwing Mahal na Araw, na ngayo’y naging front act na lang. Matapos ang ilang oras na pahinga mula sa initan, usok at alikabok naman ang humihilamos sa mga mukha namin sa gabi. Balik sa kalsada, para manood ng iba’t ibang prusisyon, mula sa pinakamaliliit hanggang sa pinakamalalaki. Hindi tulad sa bisita iglesia na kaliwa’t kanan ang direksyon namin, paroo’t parito sa magkabilang lugar, dito’y dirediretso lang. Parating sa Pulilan ang destinasyon namin, kung saan nagpapatalbugan ang mga poon, saka magdidire-diretso sa Baliuag na daan-daan ang kasali sa prusisyon. Mahigit tatlumpong minuto ang biyahe ng motor mula sa amin hanggang sa Pulilan, at kulang-kulang dalawang oras sa Baliuag. Pero isang barangay pa lang ang nalalagpasan namin, hinaharang na kami ng sunod-sunod na prusisyon ng mga poong inilabas sa iba’t ibang simbahan. Pagdating sa Pulilan, kalahati na lang ang inaabutan namin, na hindi naman nakapagsisising pinuntahan pa namin. Kasinlalaki at malalaki pa sa tao ang mga poong ipinaparada. Hindi

ALPAS Issue 5

tulad sa maliitang prusisyon, hindi lahat ng poon dito’y mula sa simbahan, karamiha’y pag-aari ng iba’t ibang pamilya na mula rin sa iba’t ibang lugar. May mga poong mag-isang nakasakay sa karosa, mayroon din namang inaakupa ng grupo na lagi’t laging nagpapakita ng mga pangyayaring naganap sa buhay ni Kristo, mula sa pagpapakita ng anghel sa ina niyang si Maria, hanggang sa pagtatagpo nila ng huli sa muli niyang pagkabuhay. Para bang isang fashion show ang prusisyon. Ang buong bayan ang rampahan, at ang mga santo ang modelo. Nangingibabaw ang kulay Pula, Puti, Berde, Asul, Dilaw, at Itim. Para sa mga lalaking santo, agaw pansin ang makakapal na telang tulad ng sa karpet at kumot na siguro’y kung isang tao ang magsusuot, kahit pa malaki ang pangangatawan, paniguradong magkakandakuba. Para sa mga babaeng santo, takawnakaw ang makikinis at makikintab na telang tulad ng sa daanlibong pisong trahe de boda. Kumpara sa mga damit ng lalaki, mas detalyado ang sa babae, mas mabusisi, mas mapalamuti, mas mahal sa paningin. Ang purong Puti, Dilaw, at Itim, pinatingkad ng nagkikinangang kristal at swarovski na nakapalibot sa kabuuan ng damit. Tineternuhan ito kundi man ng ginto’y mga pilak na palamuti. Kalong man ni Maria ang patay na katawan ni Kristo at kalat man ang luha sa mukha ni Magdalena, nananatili silang elegante sa gintong hikaw, kwintas, purselas at koronang nakasuot sa kanila. Mawawalan ng silbi ang bihis ng mga poon kundi sasabay sa porma ang mga karosa. Kaya’t ang kalansay ng sasakyang bakal na de-gulong, binibihisan ng iba’t ibang kulay ng telang babagay din sa damit ng poong nakasakay. Karamiha’y may mga nakaguhit na bulaklak, krus, anghel, ostiya, pati kopang ginagamit sa pagtataas ng kalis sa seremonya ng misa. Para bang ang mga ito’y ang telang ipinananakip sa altar ng simbahan o kaya’y ang abitong isinasabit sa balikat ng pari. Sagrado. Maaaring hawakan ng sinuman, pero hindi maaaring magasgasan at marumihan. Pinalilibutan ng sariwang bulaklak ang buong karosa, malimit na kulay Dilaw, Puti at Pula. May

ilang pamilyang kusang nag-aabot ng mga bulaklak mula sa pag-aaring karosa. Mayroon din namang pilit na sinasaway ang mga humahablot at nagtatangkang kumuha ng piraso ng mga bulaklak habang paulit-ulit na sinasabing hintaying matapos ang pagparada. Kung anong laki ng karosa, siya ring dami at kapal ng mga bulaklak na nakapaligid, karamiha’y natatakpan na ang ibabang bahagi ng poon. Pero may ilan ding hindi na kinailangan pang tadtarin ng bulaklak ang karosa. Sapat na ang grupo ng mga santo para mapanganga ang mga tao. Nang matanaw ko ang karosang nagpapakita sa eksena ng huling hapunan, hindi ko na nagawang ngumanga. Habang dumaraan sa harap ko si Kristo at ang labindalawang disipulo, wala akong nasabi kundi “Shet ang ganda!” Hindi nabibihisan ng kung anumang tela ang karosa. Nakapalibot sa bawat gilid nito ang binarnisang kahoy na may lilok nang hindi mabilang na ulo’t pakpak ng anghel. Tadtad ng ilaw ang ibabaw, nakatapat sa mukha’t katawan ni Kristo at ng mga disipulo. Ang maputi, maitim at kayumangging balat, parang totoong kulay ng iba’t ibang lahi, hindi mukhang pinatungan ng pintura. Ang mapupungay na mata, matutulis na ilong, at mamula-mulang labi at pisngi, parang totoong bahagi ng mukha, hindi mahahalatang nililok na kahoy. Mula sa hulma ng mukha’t kulay ng balat, para nang mga totoong tao, maliban na lang sa taas ng mga ito. Hindi kasinlaki ng tao, kundi ng mga estatwang karaniwang inilalagay sa gitna ng parke. Ang ilang talampakang laki ni Kristo at ng mga disipulo’y nababagay lang na nakasakay sa karosang kasintaas ng isang dyip at kasinghaba ng isang six-wheeler na trak. Buhay na buhay ang eksena na para bang nasa isang totoong hapunan sila. May malaki at mahabang mesa sa gitna, kung saan sila nakahilera. May mga pagkain sa ibabaw nito, mga plastik na ubas, isda at tinapay pero sa itsura’y para bang kapipitas, kahuhuli, at kaluluto pa lang. May kani-kaniya silang upuan, pati gamit sa pagkain. Pilak na pinggan at kopa para sa mga disipulo, ginto para kay Kristo. Hindi nito sinusunod ang mga aksyong nakaguhit sa The Last Supper ni Leonardo da

Vinci o sa mga litratong nakasabit sa dingding ng kung kani-kaninong hapag-kainan. May mga nakaupo na aktong nakikipag-usap sa katabi, may mga nakatayo na aktong inaabot ang pagkain, may papatayo na aktong papaalis sa hapag. Hindi tulad sa orihinal na nakaupo lang ang lahat at para bang may kani-kaniyang usapan. Gayumpaman nananatiling nakabatay sa orihinal ang ayos ng upuan ni Kristo at ng mga disipulo. Nasa sentro pa rin si Kristo, pinagigitnaan nina Juan at Tomas; magkatabi pa rin sina Felipe at Mateo; at nasa magkabilang dulo pa rin sina Bartolome at Simon. Kahit ang kulay ng mga damit ng bawat isa’y hindi nagbago. Asul at Pula pa rin ang kay Kristo; Berde at Dilaw pa rin ang kay Andres; Asul pa rin ang kay Mateo at Pedro; at Puti, Asul at Berde pa rin ang kay Hudas.

Sabado de Gloria Patay na araw para sa amin. Walang lakad, sa umaga man o sa gabi. Walang anumang panoorin sa lugar namin o sa iba pa. Sa kalsada, mangilan-ngilan lang ang dumaraang sasakyan, ganoon din ang mga naglalakad na tao. Isang nakababagot na araw. Walang paggagalaan, sarado lahat ng pasyalan. Bawal rin namang lumabas, delikado lalo na’t patay si Kristo. Maghapon lang sa bahay, inuubos ang oras sa kuwentuhan at tulog. Pahinga na rin para sa mga namamanata, paghahanda para sa isang selebrasyon kinabukasan.

Linggo ng Pagkabuhay Alas kuwatro ng madaling araw, dinarayo namin ang parokya sa katabing barangay para sumubaybay sa pagsasalubong ni Kristo at ni Maria. Nagkalat, bata man o matanda, namamanata man o nagtitinda. Nasa ikalawang taon ako ng hayskul nang una’t huling sumama ako rito. Hindi namin natapos ang seremonya, hindi na namin nahintay ang paglabas ng anghel, kinailangan naming umuwi para ihiga ang

ALPAS Issue 5

katawan kong lupaypay na sa hilo. Hindi ko kinayang makipagsiksikan ng ilang oras sa mga taong kapag tinulak ang isa’y paniguradong bubuwal ang lahat na parang mga domino. Para ring isang prusisyon ang salubong pero hindi iyong ordinaryo na pila-pilang ipinaparada ang mga poon at nakahanay ang mga tao. Sa una’y nahahati sa dalawang grupo ang mga tao. Sa kanang bahagi magmumula ang mga babae kasama si Maria, samantalang sa kaliwa ang mga lalaki kasama si Kristo. Salubong ang tawag dito at literal ding magsasalubong ang dalawang poon kasabay ng mga taong nakasunod sa mga ito. Sa oras na magtagpo sila, may isang anghel na bababa, kunwari’y sa langit pero mula lang talaga sa itaas ng simbahan. Totoong bata ang gaganap sa anghel na maaaring pinili ng simbahan o kaya’y iprinisinta ng sariling pamilya. Sa pagpapakita ng anghel, magsisimulang kumalembang ang kampana’t pumalakpak ang mga tao. Buhay na si Kristo. Buhay na ang bentahan ng baboy at manok sa palengke, pati ang alak sa estante ni Ka Lumeng na ilang araw ding hindi nabawasan. Nakangiti na kong makikipag-unahan sa mga pinsan at pamangkin ko sa harap ng mesa na sinigang na baboy at adobong manok na ang nakahain, pati ang tita ko, na dati’y sabaw at kangkong lang ang inaahon sa sinigang, nakikikurot na rin sa taba at laman. Sa gabi, may mga gumegewang na lalaki na ulit ang lumalakad sa kalsada, nakahubad pero hindi na tumutulo ang dugo sa hiwa-hiwang likod. Sumasabay ang kanilang paghakbang sa ritmo, hindi sa kinayas na mga kawayang hinahampas sa likod, kundi sa boses ng babaeng sinusundan nila habang walang patid ang pagmumura sa kalsada. Kinabukasan, nangingibabaw na ulit sa kapitbahay ang tunog ng mga barya na tinambalan ng paghahalakhakan at pagmumura. Nauubos ang lakas ng mga tagapalo hindi na sa buong tanghaling paghampas ng balaba ng saging sa puwit ng ilampung nakadapang duguang lalaki, kundi sa buong maghapong paghahalo ng mah-jongg, pagbabalasa ng baraha, at paghahagis ng dais, na kadalasa’y ang pinahirapang penitensiya rin ang mga kalaban. Sa altar ng simbahan, magaan na ang damit ni Jose, hindi na nakakakuba tulad ng

ALPAS Issue 5

sa karpet, nililipad-lipad na ito sa pagtapat ng electic fan. Kumikinang pa rin ang damit ng mahal na Birhen, pero hindi na dahil sa mga kristal at swarovski, kundi sa nakabudbod ditong kulay Pilak na sequence na tinatamaan ng sinag ng ilaw. Wala na ang mga gintong palamuti, Pilak na korona na lang ang natira, at ang pares ng plastik na hikaw na para bang katulad ng tigsampung pisong nakikita ko sa bangketa. Wala nang laman ang mga karosa, poon man o bulaklak. Tao man o santo, maghihintay na ulit sa pagkamatay at muling pagkabuhay ni Kristo.

Dasig JUDY ANN LLANTO SIASOL ALPAS Issue 5

ALPAS Issue 5

The Fear of Abandonment YOHAN ASHLEY CHAVEZ ALPAS Issue 5

Tungo sa Muling Pagkabuo JULES YUAN B. ROLDAN

Sa buhay, may mga pagkakataon na pilit nating sinisira ang ating katauhan. Ika nga, nagse-selfdestruct. Parang isang bagay na magagamit lamang sa isang partikular na oras at panahon, pagkatapos nito’y wawasakin na nito ang kanyang sarili. Hindi na magagamit muli. Ganito rin tayo sa iba’t ibang yugto ng buhay natin. Winawasak din natin ang iba’t ibang parte ng pagiging tao natin. Parang available lang tayo kapag masaya at may magandang nangyayari. Pero kapag kaguluhan na ang bumabalot sa paligid, hindi na tayo maasahan. Hindi na magamit. Hindi na gumagana katulad ng dati. Ayun nga lang, mahirap nga namang ikumpara ang “bagay” at “tao”. Masama kapag itinuring na bagay na ginagamit ang isang tao. Pero parehong minamahal ang “bagay” at “tao”. Halimbawa, mahal na mahal natin ang ating cellphone at hindi natin ito maiwan kahit saan tayo magpunta. May function at nagagamit sa iba’t ibang sitwasyon ang bagay at tao. Pareho rin itong nawawasak, kundi man siya/ito mismo ang nagwasak sa sarili nito. Sa yugto ng self-destruction, binubugbog at lalo pang sinusugatan ang mga parte ng sarili na matagal nang bugbog sa mga pasa, sa mga sugat. Pinalilitaw ng yugtong ito ang pagiging kritiko ng ating sarili. Na kesyo hindi tayo magaling, matalino, maganda’t gwapo. Madalas na kinukumpara ang sarili sa iba. Humagahilap pa ng atensyon at pagmamahal ng mga

ALPAS Issue 5

taong hindi kailanman naging interesado sa ating pagiral. Lalo pa tuloy nalunod sa kumunoy ng kawalan ng pag-asa at ang malala, self-pity. Kung ‘di naman ganito, pilit naman tayong lalayo o itutulak natin palayo ang mga taong malapit sa ‘tin. Yugto ito na punong-puno ng kaguluhan at pagtataka. Normal na lang sa akin ang pagse-self-destruct sa iba’t ibang yugto ng aking buhay. Pero ‘pag sinabing normal, ‘di ba dapat “sanay” ka na. Normalisado na nga, e. Parte na ng sarili at pag-iral mo ‘yun. Pero hindi ganoon ang kaso sa’kin. Para kasi ‘tong bisitang hindi mo aakalaing darating. Paulit-ulit na darating nang walang pahintulot. Wawasakin nito ang mga pinto at harang na binuo mo sa mahabang panahon ng pakikipagtunggali sa kanya. Pero hindi. Hindi ka naman talaga nasanay. Hindi naman talaga ako nasanay. Minanhid na lang ako ng ilang beses na pakikipagtunggali rito. Kumapal na lang ang balat sa bagyong dala nito. Isang uri ng pagtanggap, pag-surrender, sa isang kalaban na mahirap kalabanin. Lahat naman ng tao ay may problema. Ang sabi nga nila, kapag wala kang problema, hindi ka tao. Pero minsan, tila ba nawawalan tayo ng kontrol sa mga bagay. Imbis na mag-isip ng solusyon sa problema, mas lalo pa nating idinudukdok ang ating sarili rito. Hindi na maka-usad, kasi hindi mo na alam kung paano pa

lumabas sa lusak na kinahulugan mo. Minsan nga, hindi naman talaga natin alam kung paano tayo napunta roon. Basta bigla na lang tayong nawalan ng passion, na-burnout, at nawalan ng gana sa pangkabuuan. Parang laro na escape room. May mga circumstances na naglalagay sa atin sa isang sitwasyon. Tapos, kailangan nating makalabas at makaalis dito dahil hindi na ito nakabubuti para sa atin. Nakakasakal. Wala nang hangin. There’s no escape, my friend. Walang susi (hindi tinapon), walang clue, bahala ka d’yan. Ang mangyayari, sasandig ka ngayon sa inaakalang mong sasagip sa’yo. Support system, ika nga nila. Pero mapagtatanto mo na sila rin ay nalulunod sa sarili nilang karagatan. Talagang nakakalunod ‘yung mga ganitong tagpo, ‘no. Ang pinakamahirap sa lahat kapag nasa serye ka ng self-destruction at nagkukumahog para hindi sumabog ang sarili, ay lumalabas ang lahat ng kasamaan mo. Lahat ng baho sasaluhin mo. Lahat ba ng tao, may bad side? Ito ba ‘yung parte ng sarili natin na hindi nakikita ng iba? O, hindi lang natin nais ipakita sa kanila, kasi nga bad! Baka lahat ng kabutihan mo sa paningin nila, ay biglang maglaho. Mawala na parang bula. Parang isang click lang, deleted lahat. Ang dami ko tuloy naalalang linya sa mga pelikula. “Lumabas din ang tunay mong ugali. Ang tunay na ikaw”. Lupet! Parang ahas lang na nagpapalit ng balat. Pero ‘yun nga ang mahirap, punong-puno ng kontradiksyon ang pagdaan ng ganitong yugto sa buhay natin. Na kahit pilitin mong intindihin at subukang solusyunan ay tila ba napakahirap. Mala-against all odds. Me against the world. 1 vs 100. Kung meron man totoong konsepto ng malalim at mababaw na tao, mababaw lang akong tao. Napansin ko na sa pagdaan ng panahon, pag-ibig ang lagi’t laging sumisira sa’kin. Pero may nakita akong quote dati na hindi raw love ang may kasalanan kapag nabibigo o nasasaktan tayo. Huwag daw natin isisi sa pag-ibig ang lahat ng bagay. Kayo talaga o! Hindi raw totoo ‘yun. ‘Wag daw nating ipagkamalan na kakabit ng pag-ibig ang masaktan, pagdurusa, at kalungkutan. Kasi raw, ang pag-ibig ang siyang tanging gumagamot kapag tayo’y nasasaktan o nabibigo. Ang pag-ibig lang daw ang tanging konsepto na hindi mapanakit.

Ouch. Oo nga naman. Minsan ang inilalagay natin na expectation sa mga bagay ang siyang nagiging dahilan kung kaya tayo laging nabibigo. Ang resulta, nawawala na ‘yung tunay na esensiya ng mga bagay, iyong tunay nitong kalikasan. Pero kapag umibig ka ‘di ba ang pinakaunang ipinaalala sayo ng sangkatauhan, ay kailangang handa kang masaktan. Ang gulo naman nu’n. Parang hindi nag-usap ‘yung awtor nu’ng quote at saka ‘yung sangkatauhan. Hindi yata nagkasundo sa sasabihin. Hehe. Pero tama naman, ‘di ba. Ang pagibig ay laging may kaakibat na sakit. May conflict at marami pang kontradiksyon. Lagi’t lagi may kulang na pinupunan. Pero ang mahalaga rito ay kung worthy bang mahalin ang mga bagay at kapwa, sa kabila ng mga pagkukulang, pagkabigo, pagkakaiba, at kung ano-ano pang bagay na maiisip mo. Pero siyempre, iba na ‘yung niloko ka talaga nang harap-harapan. ‘Wag kang martir! Tulad ng ginawa ng first girlfriend ko sa ’kin. Well, technically, hindi naman niya ko niloko. Hindi lang niya ko pinansin ng mga ilang buwan, ginawa niya akong tanga sa maraming tao, tapos nakipagbreak siya. Kasi raw may nagugustuhan na siyang iba. Iyong bestfriend ko daw. Mga ganyang bagay ba. Kakaiba talaga ang dalang krisis nitong pandemya sa mundo at sa ating mga sarili. Halo-halong emosyon ang naramdaman ko simula pa lang noong unang mag-announce na magkakaroon ng kabi-kabilang lockdown sa iba’t ibang parte ng bansa, pati na rin sa buong mundo. Noong mga unang buwan ng lockdown, sinusubukan kong kalkulahin kung kailan matatapos ‘tong pandemya. Pinagdadasal na sana matapos na rin ‘to sa lalong madaling panahon. Pero sa pagdaan ng mga araw at buwan, bigla ko na lang napagtanto na sa panahong ito, wala nang katiyakan ang mga bagay. Wala nang mapanghahawakang posibilidad. Noong una, ganadong-ganado pa ako makisangkot sa galaw ng mundo. May inisyatiba pang magsulat, magbasa, kumanta, at matuto ng iba pang bagay. Pero mabilis lang din nawala ang lahat nang iyon. Mabilis lamang ding binawi ang lahat ng motibasyon ko na magpatuloy. Totoong nakakapagod maghintay lalo na kung hindi mo naman talaga alam kung ano pang hinihintay mo. Nawalan nanaman ng direksyon ang mga bagay. Balik

ALPAS Issue 5

nanaman sa dati. Lalong ‘di nakatulong ang social media rito. Sa arena kasi ng social media, lahat ng bagay ay maaring mangyari. Kabaliktaran ng kawalang katiyakan sa totoong buhay, sa social media laging may bagong impormasyon. Anything is possible, even the impossible. Every hour, every minute, every second. Napakabilis ng mga impormasyon at interaksyon sa pagitan ng mga tao. Kaya nga nakakalunod lalo. Akala ko dati, ang pag-surf lang ang ginagawa sa internet. Akala ko sasakay ka lang sa alon, kokontrolin ang iyong balanse, at hindi ka lalamunin ng dagat. Pero para ako nitong tinanggalan ng surfing board, pinutol ang tali na nag-uugnay sa isang paa at sa board, at nilamon ako ng dambuhalang alon. Hindi na tuloy ako ang may kontrol sa aking sarili. Bangkay ko na lang ang dinadala ng mga dambuhalang alon na ito. Habang buhay na akong parte ng buong karagatan. Wala nanamang kontrol sa sarili. Lagi na lang naiinis, naiirita, nagagalit. Sa gabi, yayakapin ka naman ng lungkot. Papanatilihin kang gising ng mga what ifs. Kinabukasan, ganoon lang ulit. Paulit-ulit talaga. Paikot-ikot. Parang hindi na natapos ang giyera sa sarili. Lagi na lang sinisira, binabaklas, at sinasabotahe ang katauhan. Hanggang sa isang araw, magigising ka na lang, at tatanungin, “Bakit ko ba ‘to ginagawa sa sarili ko?” “Bakit ba ko humantong dito?” Pero alam kong may karamay ako. Alam kong hindi lang ako ang taong nagse-self-destruct sa iba’t ibang yugto ng kanilang buhay. Nakakita na rin ako ng iba’t ibang serye ng self-destruction ng ibang tao. Mga taong malapit pa sa ‘kin. Naalala ko dati ‘yung yugtong iyon ng Kuya ko. Pinagaral siya ni Tito Ajo ko sa isang pribadong unibersidad sa Maynila dahil faculty member si Tito doon. Tinamasa ni Kuya ang scholarship grant mula sa pagiging faculty member ni Tito Ajo sa unibersidad. Sa pagkakatandan ko, libre na ang lahat. May mga iba na lang bayarin na hindi naman ganoon kalaki. Isang ‘di matatawarang oportunidad talaga. Itong Kuya ko naman, hayskul pa lang talagang bulakbol na. Dalawang paaralan ang pinag-aralan niya noong hayskul siya dahil na-kick out ito sa nauna niyang paaralan. Aba’y nahuli ba naman

ALPAS Issue 5

silang nagbebenta ng teksbuk sa Recto, e. Natatawa na nga lang kami kapag pinag-uusapan namin ‘yun ngayon. Nang makatuntong sa college, naging dalawa rin ang kinuha niyang kurso. Hindi niya natapos ang kursong I.T., na una niyang kinuha sa kanyang unang taon dito. Nagbulakbol pa rin ito kahit na may scholarship siya mula sa trabaho ni Tito sa unibersidad. Pero nabigyan pa rin siya ng pagkakataon na bumalik sa kursong talagang gusto na raw niya. Ang kurso ng Sikolohiya. ‘Yun nga lang, hindi pa rin siya nakapagtapos. Napakamot na lang tuloy ng ulo sila Mama. Isang taon na lang, nagloko pa ito. Hindi ko na inusisa kung anong klaseng pagloloko pa ang ginawa niya. Bata pa ko nu’n pero marami na talagang drama sa pamilya na lagi’t lagi ko namang baon. Naalala ko pa nu’ng may kumatok dito sa bahay namin dis-oras ng gabi. Magulang at kapatid pala ng (dating) girlfriend ni Kuya noong panahon na iyon. Nasa sala kami ni Kuya bago mangyari ‘yun, naglalaro ng NBA sa desktop. Na-anticipate siguro ni Kuya na ang mga iyon ang kumakatok, kaya dali-dali siyang pumunta sa CR. Hindi para umihi o tumae, o maligo. Kundi para magkulong doon sa CR. Ang naalala ko na lang na pinag-usapan nu’n nila Mama at iyong magulang ng girlfriend ni Kuya, pinalalayo na siya nu’ng magulang ng girlfriend dahil may ‘di yata sila pagkakaintindihan. Nasaktan yata (pisikal at mental) ni Kuya ang kanyang girlfriend noon. Kapag hindi pa raw lumayo si Kuya, ipapapulis na raw siya ng magulang nito. Naku! Napakamot nanaman ng ulo si Mama. Ma, parang napapabilis ang pagtanda mo ah. Biro lang. Pero buti naman at lumayo na si Kuya doon. Talagang itong si Kuya noon, walang direksyon ang buhay. Sinisira rin ang kanyang sarili. Kaya kapag nag-uusap kami ngayon, nakita ko na nang tumanda (at nagtanda) at may responsibilidad na siya, duon niya lang napagtanto na mahalaga pala talaga ang mga oportunidad na sinayang niya. Ang mga pagkakataong sinayang niya noong sinisira niya ang sarili niya. Buti ngayon, may maayos naman na siyang trabaho kahit hindi nakapagtapos. Matagal-tagal din siyang naging propesyonal na tambay dito sa bahay e.

Pagkatapos niyang mag-withdraw/drop sa kolehiyo, sinubukan niyang magtrabaho pero pawala-wala rin. Pasulpot-sulpot.

na ‘to. Normal ba ‘yung ganoon? ‘Yung pinakahuling beses na nangyari ‘yun, nagresulta ng habangbuhay na pagkakabartolina ni Papa sa probinsiya.

Nasa genes ba ang tendensiya na mag-self-destruct? Parang oo eh. Parang namamana at naipapasa. ‘Wag naman sana, ‘no.

Sa totoo lang, napagtanto ko na mayroon naman talaga tayong kontrol sa ating sarili. Kaya ko naman talagang hindi sirain ang sarili ko. Kaya din nilang hindi sirain ang sarili nila. Kayang magbago. Alam ko naman talaga kung anong gagawin. Pero ‘di ko magawa. Kahit pinangako na sa sarili na hindi na muli mangyayari, nangyayari’t nangyayari pa rin. Para talaga itong uninvited guest. Bigla-bigla na lang bibisita nang walang pahintulot. Hanggang ito na ang magmaniobra sa katauhan mo. Mawawalan ka na lang bigla ng kontrol. May umuusbong na pagkatao sa sarili mo na hindi mo alam kung saan nagmula. Minsan naman iyan din ‘yung nagiging bunga kapag punong-puno ka na ng ego. Hindi mo na lang namamalayan, marami ka nang nasaktang tao, sinayang na oportunidad, at sinira mo na ang sarili mo.

Si Papa naman, dakilang sakit ng ulo, puso, at atay din e. Bata pa man kami, hindi na talaga mapigilan ang kanyang alkoholismo. Almusal, tanghalian, at hapunan niya, ang panulak ay alak. Ka-ulayaw niyang tunay ‘yan, si Gin Kapitan tsaka si Ginebra San Miguel. Kung ‘yung mga tatay niyo ay may manok na panabong, si Papa may Gin Kapitan. Ang tindi! Tinatago-tago niya pa kay Mama kung saan nakalagay ‘yung alak niya. E, lahat kami ay alam na kung saan niya itinatago ‘yung mga alak niya. Sa cabinet, duon sa ilalim ng mga damit niya lang naman. Nakakatawa nga ‘yun e, gagawin talaga ang lahat maka-inom lang. Kapag sobrang lango na nu’n sa alak, ‘yung tipong ‘di na makagulapay, magbe-break dance na lang ‘yun sa lapag. Magdadabog ‘yun nang magdadabog ng paa. Tapos magsasalita ng kung ano-ano. Madalas ‘tong nagmumura. Putangina mo! Gago ka ba?! Kahit wala namang kinakausap.

Hanggang ngayon, nagtataka pa rin ako kung bakit patuloy pa rin akong humahantong sa isang yugto ng buhay ko na kung saan hinahayaan kong sirain ko ang sarili ko. Choice na ‘yun ‘pag ganun ‘di ba. Ah, ang gulo! Basta, sabi nila kapag may nawasak, may muling mabubuo. Muli pa nga bang mabubuo?

Dati nu’n sama-sama pa kami sa iisang kwarto, tabitabi sa lapag. Ngayon, sa papag sa probinsiya na siya humihiga tuwing gabi. Ang pinakabadtrip du’n, kapag maaga siyang gumigising tuwing Sabado’t Linggo kasi walang pasok sa trabaho. Maaga pa lang gising na ‘yun, lango agad sa alak habang nililinis ‘yung buong kabahayan. Mahilig maglinis ‘yun e. Ayaw din sa dumi. Tapos habang naglilinis siya, ‘yung stereo system niya na may dalawang malalaking speaker ay nagsisigawan din. Pahirapan talaga makatulog kapag weekends sa bahay noon. ‘Yun na lang tanging pahinga mo, ayaw ka pang pagbigyan. Sabado’t Linggo ganoon ang scenario sa bahay. Maraming pagkakataon na rin na muntik nang magkapatayan sina Lola (nanay ni Mama) at si Papa. Sila ang dalawang mortal na magka-away sa pamamahay

ALPAS Issue 5

Pagsukat sa Hininga MAYA LEON

ALPAS Issue 5

Ang mga Ganid at Uto-uto LORIE ANN

Sa larangan ng politika may dalawang uri ng tao, ang tumatakbo at ang nagpapatakbo, ang dalawa’y konektado upang layuni’y di-madehado lahat ay gagawin makukumbinsi lamang ang mga taong nasasakupan nito animo’y nagbibigay sulsol na paniwalaan ng mga paniniwalain. Mga pahayag na tila ningas ng apoy sumisigid sa utak ng sangkatauhan nang maparam ang kanilang katinuan at hindi magkaundagagang madala sa salitang malaasukal. Paroo’t parito ang mga pangako kapag nakaupo’y mainam na lamang kung may isang tinototoo ni mga daing sa karimlan hindi napapakinggan buti pa ang inaheng manok kapag kuwa’y makarinig ng iyak ng sisiw lalapitan kaagad. Ang ningas ay unti-unti nang lumamlam mamamaya’y puno ng ligalig at nanangis sa pagsisi sapagkat sila’y napaniwala sa panlilinlang walang kahulilip tila nalasahan ang tabsing sa dagat kahit di-abot ng tubig. Umaaktong hindi mapagkamkam ang mga maliliit na diyus-diyusan upang matakpan ang maling palakaran nang mapili muli sa susunod na botohan. Ang mga tao nama’y nagbingi-bingiha’t nagbubulagbulagan patuloy na sinusuportahan ang mga taong palalo kinabukasan ng nasyon ay naghihingalo sa kamay ng mga ganid at uto-uto na walang alam kundi magreklamo sa mga niluklok nila sa puwesto.

ALPAS Issue 5

Pwede bang Paglaruan nating muli ang Isa’t isa? MA. CRISTINA L. BARRERA, LPT

Nang inibig kita Ay ibig talaga kita Sa gabing nais kong magpalaya Ng likidong sa aking ariNais kumawala. Madalas pa rin dumaan Sa aking isipan Ang mga larawan Kasama ka— Sa pahayagan Sa pagpapahayag sa kalsada ng mga hinaing Sa paanan ni lapu-lapung may malayong tingin sa kung saan Sa paglalakad sa gabi hanggang sa Pedro Gil. Naalala ko rin na sa tuwing puPULA na ang traffic lights hudyat na masaya nating hahakbangan ang mga puting linya sa tawiran ng Ayala. Araw-araw tila Buwan ng Pebrero Sumasagka pa sa lahat ng gawain ko Ang unang gabi Na naging isa tayo— Dumilim ang noo’y maliwanag Na publikasyon sa pagpitik ng mga daliri mo Sa switch ng ilaw Sa sobrang pagkamiss ko’y

ALPAS Issue 5

Inihiga ka at marahang sumunod ang iyong katawan At may init sa malamig na gabi. Unang gabi na nagsanib tayong ganap Na walang humaharang sa ating mga tapis Ipinaubaya ko na sa libog ang lahat— N a g l a k ba y ang iyong dila Sa aking pusod Tila isang mandirigmang May tiyak na hinahanap Sa lipunang puno ng paghahanap At Nahanap mo ang kahinaan ko Sa aking mga di kalusugang dibdib Ngunit ito’y tinanggap mo. Tanto kong pareho tayong nakapikit sa dilim Niyayakap ang libog Ng ating katawang nag-aalumpihit Sa kaba At nginig ng kalamnan. Ilang buwan ang kumalas sa kalendaryo Tanging nanariwa na lamang ang ganito sa aking pag-iisa Hindi na Pebrero ang bawat buwan. Gusto ko na muling maglaro Kasama ka Hanapin mong muli ang kahinaan ko Sa gitna ng dilim gamit ang ‘yong dila At makikipag-espadahan naman ako sa iyong labi. Ibig kita sa aking pag-iisa. Dahil Iniibig pa rin kita. Hanggang sa puntong ito na tanging kasalo Ay mga lirikang minsan naging awit ng ating mga puso.

ALPAS Issue 5

Whopper VITTENA ELOISA VIBAR

Pawis, pagod at abala ang lahat. Hindi mabilang sa kamay ang dami ng pasyente. Patung-patong ang mga papeles, iba’t iba ang amoy at tila mga langgam kung titignan mula sa itaas ang bilang ng tao sa Manila Public Hospital. Si Bobi, isa sa mga nars ng MPH, ay pumasok sa cloak room upang maghilamos at sulitin ang ilang minutong pahinga. Kumatok ang kanyang katrabaho at sumilip mula sa pintuan. “Bobi, emergency on-call ka ngayon sa Paramedics Team. Kunin mo’to.” Kinuha ni Bobi ang papel na inabot sa kanya. “May one hour ka pa para maghanda,” at isinara ng kanyang katrabaho ang pinto. Binasa niya ang laman. Para sa isang kilalang pamilya ang search operation. Nilabas ni Bobi ang kanyang cellphone at isang Twitter notification ang lumitaw sa screen. Binuksan niya ito. “Oh no, I’m really worried! Mrs. Rodriguez and the whole family is missing! :’( most importantly nasa isip ko ang son niya na si Matoy. The family’s in Tacloban to celebrate the kid’s 8th birthday #HelpTheRodriguezFamily #Yolanda2013” Nakaramdam ng matinding pag-aalala si Bobi sa bata. Nag-uumapaw ang kagustuhang mahanap at mailigtas ang kilalang anak ng mga Rodriguez. Sumisiklab sa galit ang araw pagkatapos ng delubyo. Umaalingasaw sa hangin ang amoy ng daan-daang naaagnas na mga katawan sa dalampasigan. Walang humihingang kaluluwa kundi durog at lumolobong mga bangkay. Ngunit sa karagatan ng naaagnas na mga

ALPAS Issue 5

piraso ng laman-tao, isang walong taong gulang na katawan ni Matoy ang nagpupumilit na umahon mula sa bangungot... Umulan nang napakalakas sa kumakagat na dilim. Ang katahimika’y nabasag ng mga iyak at hiyaw, ungol ng hangin at nakakabinging kulog. Naging malagim, masakit na trahedya ang isang gradiyosong bakasyon para sa pamilya ng tatlo. Nabitawan si Matoy sa pagkakahawak ng kanyang inay at itay nang sila’y nabagsakan at inanod ng steel scaffolding habang umaangat ang tubig-ulan sa loob ng hall ng isang hotel sa Tacloban. Umagos ang mas maraming lumulutang na patay at siya’y itinangay papalayo sa kanyang mga magulang. Umiiyak at sumisikap na umahon sa rumaragasang tubig hanggang siya’y nawalan ng malay. Napabangon si Matoy sa bangungot, humihingal. Isang higanteng nilalang ang bumungad sa kanya. Sa nakakapanindig-balahibong itsura nito’y napasigaw at napaatras sa takot ang bata. Sa kabila ng maladambuhala at malahalimaw na itsura nito at walong mga galamay, ang dalawang mata naman nito ay napakaamo. Dahan-dahang inangat ng higanteng pugita ang isa sa mga galamay nito para makipagkamay kay Matoy ngunit napatakbo ang bata papalayo at ibinaon ang kanyang munting katawan sa nakatambak na mga bangkay sapagkat mas kinatatakutan niya ang dambuhalang halimaw ng karagatan kaysa sa mga patay na pumapalibot sa kanya. Napansin ito ng pugita kaya siya’y lumangoy pabalik sa kabilang dapit ng baybayin. Nang maramdaman ni Matoy na ligtas ang

distansya sa halimaw, umahon siya mula sa ilalim ng patung-patong na bangkay. Pasapit na ang dapit-hapon. Kumakalam ang sikmura at tuyung-tuyo ang mga labi ni Matoy. Kailangan na niyang kumain. Sa kabila ng kanyang takot sa patay at sa halimaw sa di-kalayuan, kailangan niyang “mamasura” ng pagkain ngunit ang paligid ay napupuno lamang ng karne ng tao. Tinutusuk-tusok at binaliktad ang lahat ng uri ng bagay sa baybayin - plastic tupperwares, car doors, bangkay ng tao at ni Bantay pati na ang kalabaw, refrigerators at binokular. Nakakita siya ng naanod na limang magkakakumpol na buko’t kanyang hinila kasama ang napulot na sirang binokular. Tila isang naliligaw na bundok sa dalampasigan kung titignan sa malayo ang halimaw dahil sa hugis bilog nitong ulo kumpara kay Matoy na tila tuldok sa liit mula sa kabilang dako. Kahit malaki ang agwat ng distansya, tanaw na tanaw pa rin nila ang isa’t isa. Binabantayan ng pugita ang bata habang pinagmamasdan naman ng bata ang higante kung sakaling gumalaw o lumapit ito sa kanya at ipinagdarasal niyang hindi sana. Napahiga sa pagod at gutom si Matoy dahil maghapon niyang sinikap na basagin ang mga buko at idikdik ito sa malalaking bato pero ni isa‘y walang nabiyak hanggang sa siya’y napapikit sa ilalim ng nagngangalit na araw. Napabangon sa gulat si Matoy nang siya’y nabuhusan ng sangkaterbang malalaking isda. Nagtaka siya nang mapansing lumangoy pabalik sa kabilang dapit ang pugita. Nagamit ni Matoy ang kanyang natutunan sa Science class, ang gumawa ng apoy gamit ang kahoy. Nakapagluto siya ng tatlong pirasong malalaking isda at sa wakas ay nasidlan ang kanyang tiyan. Bumaluktot siya sa tabi ng apoy para magpahinga dahil sa kabusugan hanggang sa siya’y nakatulog nang mahimbing buong gabi. Isang gabi na ang lumipas. Nagising si Matoy sa masangsang na singaw ng naaagnas na mga laman-loob. Bumungad sa kanya ulit

ang halimaw. Ang mga malalaking mata nito’y nakatitig sa kanya. Napansin ni Matoy na inilipat papalayo sa kanya ang mga patay at may tatlo o apat pang hinahakot ang pugita at inilapag ang mga ito sa isang sulok ng maliit na isla. Napahinto sa paggalaw ang walong galamay ng pugita para hindi ulit mapatakbo sa takot si Matoy, ngunit kahit anong gawin niya’y nanginginig sa matinding balisa ang bata. Hindi naman siguro nananakit ng bata ang pugita, napaisip si Matoy. Hindi siguro masamang ideya ang kaibiganin ang nilalang mula sa karagatan. Hindi naman ito nakakatakot kaya naman kanyang tinignan pabalik ang pugita. Nasosobrahan lang ito sa laki, isip ni Matoy, at iyon lamang ang nakakawindang sa kakaibang nilalang. Tumayo si Matoy nang nanginginig ang mga tuhod at dahan-dahang humakbang papalapit sa halimaw. Unti-unti siyang napapalapit sa higanteng pugita at nilagay ang kanyang kanang kamay sa maliit na batik sa pagitan ng mga mata nito. Kumalma ang kanyang puso’t isipan nang hindi gumalaw ang halimaw sa pagkalipas ng ilang segundo. “Bata!” Tumalas ang pandinig ni Matoy. Umikot siya at hinanap ang pinagmulan ng boses. Wala ni isang tao o bangkay ang gumalaw sa paligid. “Bata! Wala ako diyan. Nasa likod mo ako.” Biglang napalingon ang bata sa pugita. Bakas ulit sa mukha ang takot. Nanigas si Matoy sa kanyang kinatatayuan. “Ako ang nagsasalita. Naririnig mo ako sa iyong isipan.” Inangat ng pugita ang isa sa mga galamay nito. “Huwag kang matakot, bata,” sabi ng pugita. Inangat ang tulalang si Matoy papalapit ulit sa kanya at hindi nagtagal ay nahimatay si Matoy sa sobrang takot. Nalungkot ang pugita. Lumulubog na ang araw.

ALPAS Issue 5

Nagising si Matoy sa malapad na styrofoam na nilatag ng pugita para sa kanya at sinalubong ng apat na tighating buko na inabot ng halimaw sa kanyang tabi. Nangibabaw ang katahimikan at tanging ingay ng alon at mga ibong nagsisiliparan para pagpiyestahin ang mga natitirang naaagnas na piraso ng karneng nakakalat sa paligid lamang ang maririnig. Nabigla ang bata at ginawang talukbong ang styrofoam para iligtas ang kanyang sarili sa halimaw kahit lingid sa kanyang murang kaalaman na wala itong silbi. Ganoon na rin ang iniisip ng pugita. Sumisid ang halimaw patungo sa pusod ng karagatan. Kumakalam ang sikmura ni Matoy. Nang mahawi na ang anino ng halimaw, binaba niya ang styrofoam at sinimulang kainin ang laman ng mga buko. Kinuha niya ang binokular - ang kabilang salamin nito’y basag - at pinanonood ang pugita sa gitna ng karagatan, sumisisid at lumilitaw mula sa ilalim. Lumangoy sa kanya ang pugita at hindi na natinag si Matoy. Pinaulanan siya nito ng mga malalaki at sariwang isda. Kumuha ng dalawang matatabang lapulapu si Matoy at niluto ito sa apoy habang paisa-isang sinubo ng pugita ang nakolektang hilaw na isda. Siguradong ngumingiti ang pugita sa kanya, isip ni Matoy. Sa pagitan ng malaki at maliit na nilalang ng mundo ay isang isdang niluluto sa apoy. Ningitian din ni Matoy ang dambuhala. “May pangalan ka ba, bata?” Nabigla si Matoy, nagdadalawang-isip na sumagot. “M-Matoy. Mark Anthony M. Rodriguez ang buong pangalan ko po at anak ako ng mama ko.” Pinakilala niya ang kanyang sarili. “Eh kayo ba po, anong pangalan niyo?” Hindi sumagot ang pugita. Tiyak si Matoy na wala itong pangalan. Sa kanyang kanan ay may nakaipong basura galing sa karagatan. Sinasauli ng kalikasan sa tao ang basurang nagmula rin sa tao. May isang sirang kahon ng burger na dinuduyan ng tubig sa kanyang tabi. Hindi pa kupas ang tatak ng kahon: Burger King Whopper Burger.

ALPAS Issue 5

Para kay Matoy, ito ang pinakamalaking burger na hindi niya kayang kainin. “Whopper. Whopper ang itatawag ko po sa iyo.” “Bata,” itinuro ni Whopper ang kanyang isang galamay kay Matoy, “saan ka ba nagmula?” Tumahimik ang paligid. Nagsimulang magkwento si Matoy. Ika-walong taong kaarawan niya at sa isang magarbong hotel sa Tacloban ginanap ang pagdiriwang. Lahat ng luho at pagkain ay naroon. Isang business tycoon ang kanyang itay na si Mr. Rodriguez. Nagmamanupaktura at nagsusuplay ng kagamitang plastic ang kumpanya nila. Si Mrs. Rodriguez naman ay isang TV celebrity - isang sikat na binibini na kinahuhumalingan at kinaiinggit ng madla. Sa pamilya niya, kaliwa’t kanan, sila ay may mga kaibigan at kalaban. At ngayon, siya’y isa nang ulila dahil sa trahedya. Natamaan ng mga huling sinag ng araw ang lambat na nakapalibot sa pugita. Ang lambat na ito’y kapareho sa nakikita niya sa pagawaan ng kanyang itay noong minsang dinala siya roon. Ang mga maninipis na nylon ay bumabaon sa laman ng pugita at bumubuo ng mga malalalim at mahahabang sugat na tila sa sobrang tagal na hindi nahihilom ay nilulumot at naging masangsang. Dalawa sa mga galamay ni Whopper ay halos mapipigtas na sa katawan. Inaya ni Whopper na magkwento pa si Matoy. Natanong ni Whopper kung paano maging isang taong bata. Mas lalong bumabakas sa mukha ng bata ang lungkot. Walang ibang alaalang nananaig sa isip ni Matoy kundi ang mga susunod pang ikukwento. Lingid sa kaalaman ni Matoy ang estado ng kanyang kalagayan. Minsan may charity programs o feeding programs sa mga below-poverty-line areas. Ang media ay nagmamasid at naroroon siya sa tabi ng kanyang itay, nag-aabot ng lugaw habang nakangiti sa mga batang halos nakadikit ang balat sa buto at ang mga mata’y tila pinagkaitan ng liwanag. Minsan din, may nakakasalamuha siyang mga kaedad niyang napupuno

ang katawan ng pasa at bukol. Ano kaya ang kwento nila? Napapausisa ang murang kaisipan ni Matoy minsan. Pero sa mga oras na wala ang media, tila nagbabagonganyo ang itay. Nagiging malamig at magaspang ang pakikitungo niya sa mga mahihirap. Malamig at magaspang din ang pakikitungo ni Mr. Rodriguez kay Matoy at asawa na kahit minsa’y walang pinaparamdam na tunay na pagmamahal. Lights, camera, action! Pinakita ni Matoy sa pugita ang kahusayaan niya sa pag-arte bilang kanyang itay sa tuwing nagpapakitang-tao sa media. Ang ina naman ni Matoy, si Mrs. Rodriguez ay lulong sa kasikatan at alak. Naaalala pa ni Matoy noong sinabi sa kanya ng kanyang ina na hindi siya nais isilang nito sa mundo dahil mas mahalaga sa kanya ang kabataan at kasikatan kaya naman ni minsa’y hindi siya nakaramdam ng pagkalinga mula sa ina. Sinubukang hindi dibdibin ni Matoy ang mga salitang binitiwan ng kanyang ina ngunit hindi niya mapigilang umapaw ang kalungkutan sa dibdib at tila gumuho ang matiwasay na tahanan. Habang tumatagal, napapalalim ang kanyang lumbay, napapalayo ang loob sa mga taong nagsilang sa kanya sa mundo. Sa tingin ni Matoy, kahit mataas ang estado ng kanyang kalagayan, wala siyang pinagkaiba sa mga batang napupuno sa hindi kaaya-ayang marka sa katawan mula sa squatters. Hindi man makikita sa kanyang balat ang mga pasa’t bukol, ang mga ito naman ay nakatatak sa pinakaloob-looban ng kanyang kamusmusan, ng kanyang murang puso’t isipan. Lumalalim ang gabi. Bumubuhos ang luha sa mga mata ni Matoy. Sa katahimikan, sinalo ni Whopper ang mga luha ng bata sa kanyang galamay at pinawi ang lungkot habang dinuduyan ito hanggang makatulog sa ilalim ng mga bituin. “Sana’y mapatawad mo sila,” bulong ni Whopper sa isip ng natutulog na si Matoy. “Sa iyong pagtulog,

bata, nawa’y tandaan mo ito. Nagsisimula sa butil ang pagpapahalaga sa kabutihan. Nagsisimula sa butil ang mundiyal na kapayapaan. Gayundin ang pagkamuhi sa kapwa at mga pandaigdigang sakuna. At nasa iyong kamay ang susi ng kinabukasan.” At tila’y dininig ng mga bituin ang dasal ng pugita. Bumubungad sa paggising ni Matoy ang maliit na kubong pinagtagpi-tagpi ni Whopper mula sa basurang ilang araw nang nakakalat sa dalampasigan - mga plastic at tuyong kahoy. Bumalik ang kislap sa mga mata ni Matoy ngunit mas nangibabaw ang takot nang matanaw pa rin ang mga naaagnas na mga parte ng katawan sa paligid. Pinagtutulungan nilang ilibing ang mga patay mula sa isang sulok at nilagyan ng palatandaan ang bawat libingan - mga munting pagmamay-ari ng bawat kaluluwang pumanaw sa trahedya. Gamit ang binokular, tinatanaw ang dalawang malaking barko sa malayo. Binaling niya ang binokular sa pugita at nang pinagmasdan niya ito, napansin niyang tadtad ng malalaking batik ang balat ng pugita. Sa kanang bahagi ng ulo naman nito’y may nakatirik na nangangalawang na pana. “Whopper,” kinuha ni Matoy ang atensyon ng pugita nang bumalik ito mula sa karagatan hatid ang ikinolektang isda, “Saan ka po pala galing? May bahay po ba kayo? May pamilya po ba?” Itinuro ang isa sa mga galamay nito sa ‘di matarok na karagatan. “Sa pinakamalayong dapit na wala ni isang tao ang nakakaalam. Pero iyon ay noong mga nagdaang panahon na, bata. “Pinagmasdan ko sa malayo ang pag-usbong ng inyong uri dahil sa inyong mga mapangahas na mga manlalakbay. ” Napaisip si Whopper, “Mula sa maliliit na bangka ay nakabuo kayo ng nagsisilakihang nakademakinarya na. Maya’t maya’y mga metal na ibong lumilipad sa langit na kayang kargahin ang isang barangay.

ALPAS Issue 5

“Mga sasakyang tulad nito ang nagbigay kapangyarihan sa inyo at mula noon, may iilan sa inyo ang nakaapak sa aming tahanan, pero bata, hindi maganda ang intensyon nila. Sinakop nila ang tahanan namin at wala kaming magawa kundi lumikas at maghanap ng ibang masisilungan pero bawat isa’y nasasakop at naging teritoryo ninyo. “Isang araw, may binagsak ang mga sasakyang ito na naging sanhi ng pagsabog at pagyanig ng lupa at langit. Napakarami sa mga uri ninyo at pamilya namin ang namatay sa trahedya, habang ang kabila sa uri ninyo ay nagdiriwang.” Napailing si Matoy. Isinalat ng pugita ang isa sa mga galamay nito sa noo ng bata at ipinakita sa pamamagitan ng telepathy ang pagsabog ng atomic bomb ng Nagasaki at Hiroshima at iba pang senaryo ng pandaigdigang digmaan. Napahiyaw at napabaluktot sa takot ang bata. “Nakabuo rin kayo ng tulad nito,” pinulot ni Whopper ang isang asul na plastic cellophane na lumulutang sa tabi niya, “ako kain nito, ako patay.” Pinunasan ni Matoy ang kanyang sipon at luha. Nalungkot siya. “Kasalanan po ba namin ang nangyari sa inyo at ang pamilya mo?” “Hindi naman, bata. May sariling paraan ang kalikasan para mapanatili ang balanse ng lahat ng may buhay. Siguro sa ganoong paraan dinadaan. Pero may gusto akong sabihin sa’yo. Mga nakikita ko tungkol sa inyo na sobrang ikinalungkot ko.” Nakatindig sa kinauupuan si Matoy at naaliw ang pugita sa pinapakitang interes. Sana nga ay maunawaan niya ang kasarinlan ng mundo sa murang pag-iisip ni Matoy, isip ni Whopper, pero ang hiwaga sa puso ay higit pa sa kapasidad ng utak. Gumagamit ng talino at memorya ang utak. Ang puso naman ay nakakaramdam at nakakaalala, tumatatak ng kaalaman sa ispiritwal na antas. Bago magsimula si Whopper, itinuro ang isang galamay

ALPAS Issue 5

sa dibdib ng bata. “Likas niyo bilang tao ang tulungan ang isa’t isa. Ang mundo’y kayang buhayin ang bawat nilalang at may puwang para sa lahat.” Pinakita ng pugita ang kasalukuyang pangyayayari sa isip ng bata, “ngunit naging sakim at mapagmuhi hindi lang sa mga sarili ninyo kundi sa lahat ng may buhay. “Hmm, ito po ba ang nangyayari sa amin ngayon?” malungkot na usisa ni Matoy. “Oo, bata,” tumango ang pugita. “Nagpatuloy kayo sa maling direksyon at naniniwala sa ilusyon na walang sapat para sa lahat. Pinapasa ito mula sa inyong ninuno hanggang sa inyong mga magulang at malamang ay sa inyong henerasyon din, bata. At ang papel na tinatawag niyong pera ang naging batayan ng respeto. Natuto kayong lumuhod sa mga mayayaman at imaltrato ang dehado. Sa halip na gamitin ito para may makain, matirhan, at maisaplot ang lahat, nagtataka ako, bata, kung bakit may namamatay sa gutom? Bakit may natutulog pa rin sa lamig?” Nakapulot ng punit na dalawampung piso ang bata sa kanyang tabi. “Pera.” Sa palibot ay mga salaping naaagnas kasama ang mga nalulusaw na mga bangkay. Hindi lubusang maintindihan ni Matoy ang bawat hiwatig ng pugita sapagkat hindi pa niya ito nararanasan ngunit dama niya ang dalamhati ng nilalang. Pinapanood niya ang mga imaheng tinatanim ng pugita sa kanya sa pamamagitan ng telepathy. “Sapilitan kayong nagtatrabaho sa paniniwala na balang araw ay mapapalaya kayo rito. Hindi niyo alam na minamadali ang inyong buhay dahil sa tuwing nakakaramdam ng galit at kaba sa araw-araw na paghahabol sa trabaho, nilalanghap niyo ang maruming hangin matapos lagyan ang katawan ng mga pagkaing tadtad ng lason. Di kalaunan, kayo’y nagkakasakit. Kailangan niyong magpagamot pero ito’y nagdudulot pa ng pinsala kaysa kabutihan.” Naalala ng bata ang mga trabahanteng nag-aagawan para makasakay ng bus na dati’y tanaw niya mula sa

bintana ng kanilang sasakyan. Alala pa ng bata ang isang matandang lalaking halos na nahihimatay sa siksikan. Minsan ay naisugod sa ospital ang kayang itay nang maatake sa puso sa opisina.

Bata, tulad mo at ang iyong henerasyon, mag pagasang tumuwid ang pamamalakad ng sangkatauhan at ng mundo nang magawa niyong gisingin ang lahat mula sa ilusyon.”

“Naging bahagi ng inyong araw-araw ang pagsisinungaling at panlilinlang sa kapwa at wala kayong kamalay-malay rito. Ang mga taong pinagkakatiwalaan niyong maghahatid ng pang-araw-araw na katotohanan ay harap-harapan kayong binibilog. Nilalason kayo ng takot at pag-aalinlangan sa isa’t isa.”

Ang mga imahe’y parang sumasayaw na mga senaryong kayang tangayin ng laro’t panahon.

Tumatatak sa kanya ang itay tuwing pinapaligid sila ng media. “Ginawa niyong katwiran ang pagkakaiba ng kulay ng inyong balat, relihiyon, at kultura para manghamak ng kauri niyo. Kung tutuusin, iisa lamang kayo.” Patuloy na tumatakbo ang mga imahe sa isip ni Matoy, ang kadalasan sa mga ito’y ‘di pa danas at batid ng bata. Tumayo si Matoy. Pinulot niya ang isang mahabang kahoy at tumingkayad ng ilang hakbang, iniiwasang apakan ang nakahimlay na mga bangkay. Dinuduro niya at winawalis ang suot ng ilan sa mga ito. Marami sa kanila ang hindi na mamumukhaan pero may iilan na malalaman kung anong estado nila bago nabawian ng hininga. Lumupasay siya sa gilid ng bangkay ng isang lalaki batay sa suot dahil wala na siyang ulo. Katabi nito’y aso at isang batang babae, nilalangaw at nakalatag na parang mga baraha sa kanyang harap. “May mga pinuno at iilang taong binigyan niyo ng karapatan na gumamit ng dahas sa kapwa. Pinapaniwala sa inyo na lumalaban sila para sa ikabubuti ng lahat. Hindi iyon totoo, bata. Sana ay makikita mo ito. May mga iilan ang kumikita sa ilusyong pinapaniwala sa inyo. “Ito’y mga ganid - mga taong hangad na hamakin, alipinin, manduhin kayo, tinuturuan kayo kung paano mag-isip at magdama. Hindi naman kayo mga hangal; may sariling puso’t isip kayo na ang likas na gabay ay pagmamahal at kabutihan.

Bahid sa mga mata ni Whopper ang matinding lungkot. “Ang mga magulang mo ay biktima lamang ng ilusyon, bata. Hindi nila alam ang mga taling kumukontrol sa kanila mula sa mga anino. “Gawin mong magpatawad sa mga magulang mo at sa sinumang gumawa ng hindi nakabubuti sa iyo dahil walang katuturan ang paglalakbay sa mundo nang may galit sa puso. At gayundin, mapapawalang-kwenta ang iyong munting misyon, mahal kong Matoy.” Napatunganga’t napatango lamang si Matoy. Batid niyang unti-unti siyang umaahon mula sa kamusmusan ng kabataan at unti-unting hinahagkan ang karimlan ng realidad ng kasalukuyan kahit hindi pa niya lubusang nauunawaan pa. “Bata, hindi mo man ito maiintindihan sa ngayon pero sa pagdating ng panahon at maging kasinlaki ka ng tatay mo ay maliliwanagan ka. Ang pagtatagpong ito ay maaaring mabaon sa limot pero hindi makakalimot ang puso.” “Whopper, paano niyo po nalalaman lahat ng ito?” Ngumiti ang mga malalaking mata ni Whopper. “Bata, ikaw at ako ay iisa lamang. At ito rin, sa pagdaan ng panahon, ay iyong mauunawaan.” Nangingibabaw ulit ang ingay ng alon. Yumango si Matoy at bumaling sa malayo ang pag-iisip. Sa katahimikan, tumabi si Whopper kay Matoy at pinanonood ang mga hugis ng mga sasakyang himpapawid at pandagat na pumaparoo’t parito mula sa malayo. Lingid sa kaalaman ni Matoy ang kalubhaan ng sitwasyon. “Sa tingin mo, bata, ang mga taong nakaligtas sa

ALPAS Issue 5

delubyo ba ay nakakahanap ng lunas sa inyong mga pinuno at kapwa tao?” Sinilip ulit ni Matoy sa binokular ang mga barko, eroplano, at helicopter na parehong tumutungo sa iisang direksyon sa silangan. Mga watawat na nagpapahiwatig ng iba’t ibang nasyon ang bumati kay Matoy. Ang mundo’y nakikibahagi sa paghilom sa sugat na dulot ng delubyo. Gusto ni Matoy na pagmasdan nang mas malapitan ang pangyayari. Pinagbigyan ni Whopper ang bata at pinagtulungan nilang bumuo ng bangka na hugis eroplano galing sa naiiwang basura sa paligid. Sa paghahanap ng materyales sa bakuran para buuin ang bangka, ang bawat libingang dinadaanan ay may sumisibol na halaman. Maya’t maya’y inanod ang bangka habang nakasakay si Matoy. Ginuguyod ni Whopper ang bangka papunta sa gitna ng karagatan kung saan marami ang isda at mas matanaw ni Matoy ang sitwasyon nang mas malapitan habang sumisisid si Whopper upang mangisda para sa hapunan. Tapos na ang hapunan. Sa gabi, pinapalipad nila ang mga ibong mula sa basura gamit ang imahinasyon at nilagyan ng pakpak ang mga barkong gawa sa bakal at plastik sa mabituing gabi at maliwanag na buwan. Batid ni Matoy ang pagsalanta ng kanyang kamusmusan. Naging malinaw sa kanya ang kasakiman at ang ilusyon ng kapayapaan at kalayaan sa mundo ng tao at nakikitang mukha ng sakuna pero sumisikap bumuo, makita, at mag-isip ng kabutihan sa kabila ng trahedya. Mas pinili niyang mamuhay kapiling ang kalikasan. Sa pagdaan ng maraming araw at gabi, buo ang loob ni Matoy na tumira sa islang iyon hanggang sa huling hininga kasama ang pugita, ang natuturing niyang kaibigan at kapamilya. “Whopper,” bulong ni Matoy sa pugita habang dinuduyan siya sa kanyang pagtulog, “dito na po ako sa inyo.” Ngumiti ang mga mata ng pugita at ang gabi’y nababalutan ng huni ng kuliglig at lagutok ng siga.

ALPAS Issue 5

Kinabukasan, ang umaga’y niyayanig ng pamilyar na ingay na maririnig lamang sa siyudad. Nagising si Matoy sa ingay ng helicopter. Agad tumakbo sa baybayin ang bata at hinanap ang pugita ngunit ito’y hindi matanaw sa baybayin man o sa katubigan. Tumindi ang pagkabalisa ni Matoy para sa kanyang dambuhala ngunit maselang kaibigan. Napalingon siya sa kakahuyan. Sa ilalim ng makakapal na puno, pinipilit na itago ni Whopper ang kanyang walong galamay mula sa pinanggagalingan ng ingay. Tumakbo si Matoy sa dambuhala at yinakap ang isa sa mga galamay nito. “Ayoko pong umuwi!” Iyak ni Matoy. “Alam kong sila iyon. Kukunin na po nila ako.” Pinalibutan ni Whopper ang bata ng kanyang galamay para yakapin siya. “Bata,” tumingin sa langit ang pugita at hinarap si Matoy, “panahon na. Ikwento mo ang pagkakaibigan natin nang ako’y hindi mo malimutan.” “Walang maniniwala po sa akin kung ikukwento ko sa kanila tungkol sa iyo.” Humahagulhol si Matoy. “Kung gayunman, itago mo ako sa iyong puso at tandaan mo,” tinuro ni Whopper ang dibdib ng bata, “na ang pagtatagpong ito ay naaayon sa tadhana. May dahilan ang lahat at ang pagkikilala natin ay hindi para sa wala lamang. Magsimula muli ang iyong panibagong paglalakbay.” Nagbitiw ng pangako ang bata: una, gawing madalas ang kanyang pagbisita sa dambuhalang kaibigan; ikalawa, gawing ligtas sa kahit anong kapahamakan ang pugita; ikatlo, tumira kasama ang pugita sa isla sa mga huling taon ni Matoy sa mundo ng tao. Bumalik nang mag-isa sa baybayin si Matoy at nagpakita sa helicopter. Binabaan ng mga sumasakay ang helicopter matapos nilang mamukhaan ang anak ng mga Rodriguez, buo at buhay. Humahagupit ang buhangin na pansamantalang nabulag si Matoy. Nang humupa na ay daglian siyang inakay at pinaakyat ni Bobi at ng Paramedic Team sa helicopter.

Hinagkan ni Bobi nang mahigpit si Matoy. “Ikinalulungkot ko ang pagkamatay ng Mommy at Daddy mo, Mark Anthony.” Hindi umimik si Matoy. Tinanaw niya sa bintana ang kaibigang nakatago sa ilalim ng limlim ng mga puno habang sila ay papaangat sa himpapawid. Alam niyang kinakawayan siya ng pambihirang kaibigan. Binalikan niya ng kaway hanggang sa muli nilang pagkikita.

Old Normal JAPS MAMANTA

ALPAS Issue 5

Dapit CAMILLE CIRUELA

ALPAS Issue 5

Sampaguita JOHN REY DAVE AQUINO

Nanginginig ang kamay ni Joshua habang ipinapasok ang susi sa doorknob. Tahimik ang buong apartment complex bukod sa pagkalansing ng mga susi habang hinahanap niya ang butas. Tulog na ang mga kapitbahay. Masyadong mabilis ang ritmo ng kanyang pulso at para bang lumulundag ang kanyang puso. Madilim ang terasa ng apartment kaya matagal bago niya napagtantong mali ang susing ipinasok niya. “Apartment mo ba talaga ‘to?” tanong ng lalaking kasama niya. Narinig niya ang ngisi sa tanong. Tumawa siya nang bahagya. Nabuksan niya ang pinto gamit ang tamang susi, at hinarap si Karl. “Welcome,” turan niya habang umaatras papasok. Binuksan niya ang ilaw, at sumunod sa kanya ang kaibigan. Sinuyod ni Joshua ng tingin ang kanyang sala. Mabuti na lang at naglinis siya ng kaunti nitong umaga kaya walang masyadong kalat, bagaman mayroon siyang gamit na pantalong nakasabit sa sandalan ng sofa. Nakaupo na roon si Karl at nakadipa sa ibabaw ng sandalan. Isinara ni Joshua ang pinto. “Bakit nakatayo ka lang d’yan?” tanong ni Karl. Tinapik niya ang puwang sa tabi niya, tinatawag si Joshua para umupo. Sumunod si Joshua sa sofa, subalit nag-iwan siya ng maliit na puwang sa pagitan nila. Hindi pa rin siya sigurado sa mga susunod na mangyayari, pero may bahagi niyang sabik sa malamang na mangyari. “O, ba’t ang layo mo naman?” tanong muli ng

kaibigan. Iniunat ni Karl ang kanyang braso at hinawakan si Joshua paikot sa baywang saka hinila papalapit. “Nasaan na nga tayo?” Pumikit si Joshua habang inilalapit ni Karl ang kanyang mukha. Nabawasan ang kanyang alinlangan nang magtagpo ang kanilang mga labi sa ikalawang pagkakataon ngayong gabi. Ilang taon na nga ba mula ang huling halik niya? Napakatagal na. Hindi niya alam kung anong gagawin sa mga kamay kaya nanatiling nasa tagiliran niya ang mga ito. Limang taong na mula nang mamatay ang kanyang asawa. Inilaan niya ang sarili sa kanyang trabaho at sa pag-aalaga ng anak na si Oliver. Wala siyang panahong maghanap ng romansa, ni hindi niya inisip ito, hanggang sa manghiram ng bente pesos si Karl sa kanya upang bumili ng turon sa kantina ng kumpanyang pinagtatrabahuhan nila. Naiwan daw nito ang wallet sa kanyang mesa. Hindi sila magkapareho ng palapag, at hindi rin naman madalas magtagpo ang kanilang mga department kaya hindi niya inaakalang hahantong sila sa gabing ito. Nang minsan silang magkita sa grocery, hindi niya maiwasang tingnan ang kabuuan ng katrabahong nakasuot ng V-neck at maong sa halip na unipormeng polo’t slacks ng kumpanya. Tuwing pumupunta siya ng kantina, nakaugalian niyang hanapin ang lalaking minsang nanghiram ng bente pesos kahit hindi sila magkakilala. Paminsan-minsan silang nakapag-usap mula noon. Saka lamang niya namalayang gusto na niya si Karl nang magkasabay silang magsimba. Pasmado’t nanginginig ang kamay niya habang kumakanta ng Ama

ALPAS Issue 5

Namin. Hindi! Hindi pwede ‘yon! Lumayo si Joshua kay Karl. Umaalingawngaw ang pamilyar na boses sa kanyang isipan. Hindi tumigil si Karl at ibinaon ang mukha sa leeg ni Joshua habang hinahalikan ito, pataas sa panga, hanggang sa tainga. “Josh,” bulong niya, nagpapahiwatig, tila nagmamadali. Tumayo ang balahibo sa likod ng leeg ni Joshua. Nagtagpo muli ang kanilang mga labi, subalit lumayo muli sa Joshua nang maramdaman ang bahagyang paglamig ng paligid. Nakapatong na ang kamay niya sa balikat at leeg ni Karl. “May problema ba?” tanong ni Karl. Umiling si Joshua. “Tara sa kwarto?” Nakangiting tumango si Karl. “After you.” Hinawakan ni Joshua ang kamay ng kaibigan at hinila papunta sa kanyang kwarto. Pagliko nila sa pasilyo, bahagya siyang natigilan nang makita ang altar sa dulo ng pasilyo. Nakatitig sa kanila ang rebulto ng Sto. Niño. Sunod niyang naamoy ang samyo ng mga kwintas ng sampaguitang nakasabit sa leeg ng batang Hesus. Mukhang sariwa ang mga bulaklak, bagaman hindi niya maaalalang bumili siya ng sampaguita noong nakaraang Linggo. Matagal na mula nang mag-alay siya ng sampaguita sa altar. Mula nang mamatay si Sam, na siyang may gawing bumili ng sampaguita sa suking batang babae sa simbahan. Paborito niya kasi ang sampaguita. Doon siya ipinangalan ng mga magulang niya dahil ‘yon ang pinaglihian sa kanya. Gustong-gusto raw ng kanyang ina ang amoy ng bulaklak paglabas nila ng simbahan kaya bumibili siya’t isinasabit sa leeg ng Birheng Maria sa altar nila. Dinala niya ang gawing ito hanggang sa pagtanda. Tumingin si Joshua kay Karl, saglit na nagdalawangisip.

ALPAS Issue 5

“Bakit ganyan ang tingin mo sa ‘kin?” Ipinagpalagay ni Joshua na si Manang Olivia na siyang naglilinis ng kanyang apartment ang bumili ng mga ito. “Wala, wala.” Pagpasok nila sa kwarto, nawala ang amoy ng sampaguita. Pinako siya ni Karl sa dingding, parehong kamay sa kanyang baywang. Malambot ang mga labi ni Karl. Pinababa ng pribasidad ng kanyang kwarto ang reserbasyon ni Joshua at gumalaw nang kusa ang kanyang mga kamay upang maglakbay sa katawan ni Karl. Hindi pa siya nagkaroon ng boyfriend. Bukod sa sariling katawan, hindi pa siya nakahawak ng katawan ng ibang lalaki kaya isang bagong karanasan ang kabuuan ni Karl. Ipinasok ni Joshua ang kamay sa ilalim ng T-shirt ni Karl at ipinatong ito sa kapatagan ng kanyang tiyan. Mainit ang balat ng kaibigan. Si Karl ang humila sa kanya. Sabay silang naghubad at umupo sa gilid ng kama. Kapapalit lang din ni Joshua ng kubrekama noong umaga kaya naaamoy pa niya ang fabric conditioner na gamit niya. Dahan-dahan siyang ihiniga ni Karl sa malambot na kutson at saka bumaba sa pagitan ng kanyang mga binti. Sinundan ni Joshua ang galaw ng kaibigan. Matagal na niyang pinangarap ang sandaling ito. Sa parehong kama, nakapikit niyang pinagbigyan ang pagnanasa. Siniyasat niya ang sariling katawan gamit ang mga kamay habang tinatanong kung ano kayang pakiramdam ng kamay at labi ni Karl. Laging kaakibat ng kanyang pagpapalabas ang pangalan ni Karl na umaalingawngaw sa katahimikan ng kanyang kwarto, na susundan ng panandaliang hiya sa sarili at sa kaibigan. Naririnig mo ba ang sarili mo? Walang ganyan! Itinuon ni Joshua ang tingin sa kisame. Hindi niya alam ang mararamdaman sa alaala ng mga katagang iyon. Mag-isa siya noon sa bahay. Bumisita si Sam sa

kanyang mga magulang, at isinama niya si Oliver para makipaglaro sa mga pinsan niya roon. Hindi sumama si Joshua dahil may kailangang tapusing trabaho sa harap ng computer. Halos buong araw siyang nagtitipa sa keyboard, at paminsan-minsang tumitingin sa labas ng bintana upang ipahinga ang matang nakababad sa liwanag ng screen. Dahil sa inis sa tinatrabahong report, nagpasya siyang magpahinga sandali at humiga sa kama. Nakatitig lang siya noon sa kisame, gaya ng posisyon niya ngayon, nang maalala niyang mag-isa lang siya sa bahay. Humarap siya muli sa computer pero hindi para balikan ang trabaho. Binuksan niya ang internet browser at pumunta sa isang website. Mula sa sangkatutak na thumbnail, pumili siya ng isang video na panonoorin. Nagsimula ang video sa pares ng lalaking naghahalikan sa likod ng pinto, at doon pa lamang ay napukaw na ang atensyon ni Joshua. Naririnig niya ang mga tunog ng romansa sa paghalik at pagdila, mga tunog na nag-udyok sa kanyang maghubad ng sariling damit. Hinawakan niya ang kanyang titi, saka ipinatong ang isa pang kamay sa likod ng kanyang leeg. “Joshua?” Lumingon siya. Nakatayo si Sam sa pintuan ng kanilang kwarto. Sandali silang nagtitigan habang umuungol ang mga lalaki sa screen. Naramdaman ni Joshua ang kahubdan habang tinitingnan siya ng kanyang asawa. “Bakla ka.” May katiyakan sa pahayag ni Sam. Hindi ito tanong. Saka lang natauhan si Joshua at itinaas ang kanyang shorts, bagaman naroon pa rin ang bakas ng kanyang libog, “Magpapaliwanag ako.” Tumayo siya pero wala na si Sam sa pintuan. Lumabas siya sa sala kung saan nagsusuot ng sapatos si Sam. “Sam.” Hindi siya pinansin ni Sam kaya lumapit siya. Hinablot

ng kanyang asawa ang pinakamalapit na bagay—ang remote ng TV—at ibinato sa mukha niya. Bahagyang nagdilim ang paningin ni Joshua dahil sa sakit. Sunod niyang naramdaman ang malakas na sampal at hampas sa dibdib. Niloko mo ‘ko! “Joshua?” Nagising si Joshua sa kanyang alaala. Tiningnan niya si Karl. Nakatingin ang kaibigan sa kanya, at nagtanong, “Okay ka lang ba?” Tumango siya. “Pero, a, pwede bang sa susunod na lang tayo…” “’Di ka ba kumportable?” “Ano…” “Nakakunot noo mo.” “First time ko kasi ‘to.” “Ah.” “Gusto ko sana mas handa ako kapag.” Umiwas siya ng tingin. “Sorry.” Ngumiti si Karl. “Hindi. Okay lang.” Humiga ang kaibigan sa tabi niya, saka inilapat ang ulo sa kanyang balikat. “Hindi naman tayo nagmamadali, ‘di ba?” “Salamat,” bulong ni Joshua. & Nagising si Joshua na wala si Karl sa tabi niya. Hindi pa sumisikat ang araw, madilim pa ang langit sa labas ng bintana. Bumangon si Joshua at naupo sa gilid ng kama, bahagyang nanginig sa lamig ng gabi. Tiningnan niya ang orasan sa bedside table. Alas tres pa lang, ibig sabihi’y wala pang tatlong oras siyang natulog. May narinig siyang yapak sa labas ng kwarto. Hinintay niyang bumukas ang pinto at iluwa si Karl, pero hindi dumating ang kaibigan. Alam niyang hindi pa ito umaalis dahil nakasabit sa gilid ng kama ang jacket

ALPAS Issue 5

ni Karl. Tumungo si Joshua sa aparador at nagpalit ng damit, saka lumabas ng kwarto. Sinalubong siya ng malalakas na amoy ng sampaguita at kandila sa altar, na para bang nasa sementeryo siya sa Araw ng mga Patay. Kumunot ang noo niya dahil walang apoy ang mga kandila kanina, at hindi niya ito kailanman sinisindihan. Si Sam ang mas relihiyoso sa kanilang dalawa, at siya ang nagpapanatili ng kanilang altar noon. Tinawag niya si Karl, pero katahimikan ang sumagot sa kanya. Joshua. Lumingon siya. Mayroon anino sa isang sulok ng pasilyo, papunta sa sala. “Karl?” Gumalaw ang anino palayo. Sumunod si Joshua. Napalunok siya habang naglalakad papunta sa sala. Wala si Karl doon. Napalundag si Joshua nang may maramdamang humawak sa likod ng leeg niya. Walang tao nang lumingon siya. Lalong lumakas ang amoy ng sampaguita at kandila sa paligid. Nagawi ang tingin niya sa isang maliit na picture frame na nakapatong sa TV stand. Nakita niya ang mas batang bersiyon ng sarili, si Sam, at ang anak nilang si Oliver. Lumapit siya dito. Malalaki ang ngiti nila sa litrato, at napakaganda ni Sam. Niyakap ni Joshua ang asawa noong araw na nahuli siya ni Sam. Umiiyak si Sam habang bumubulong si Joshua na mahal niya si Sam. Sinusubukan siyang itulak ni Sam palayo pero hindi niya pinakawalan ang asawa. Mahal niya si Sam. Ilang linggo rin ang lilipas na hindi sila nag-uusap bago magpahayag si Sam ng kagustuhang hiwalayan si Joshua. “Hindi ko kayang makipagrelasyon sa bakla.” “Hindi ako bakla, Sam.” “Ano ka? Straight?”

ALPAS Issue 5

Huminga si Joshua. “Bisexual ako, Sam. Silahis.” Inirapan lang siya ng asawa. “Umamin ka na, Joshua. Bakla ka. Ang tagal mo ‘kong niloko.” “Sam, alam kong hindi ka maniniwala, pero please, makinig ka.” Ipinaliwanag ni Joshua ang kanyang sekswalidad, na may atraksyong sekswal siya para sa kapareho’t kaibang kasarian. Sinabi niyang bata pa lamang siya’y gano’n na ang nararamdaman niya, pero ‘di siya kailanman nagkalakas ng loob na siyasatin ang atraksyon niya sa mga lalaki dahil takot siya. Pero bagaman mayroong bahagi niya na hindi mapupunan ni Sam, hindi niya kailanman naisip na magtaksil sa asawa. Pinakinggan naman siya ni Sam, umiirap. Hindi siya nagsalita ng matagal. “Kung talagang mahal mo ‘ko, kailangang patunayan mo.” Hindi sila naghiwalay, at hindi alam ni Joshua kung paano ba niya patutunayang mahal niya ang asawa. Subalit naging mapagmatyag si Sam, palaging nakatingin sa kanya. Binabantayan siya. Dumalo sila sa handaan noon para sa binyag ng malayong pinsan ni Joshua. Nakita niya ang mga dating kaklase sa hayskul, mga kabarkadang kasama sa cutting, bulakbol, at kopyahan. Nakipagkuwentuhan siya dahil matagal na ring hindi nagkita. Nakaupo sila sa harap ng isang mesa, at hindi niya namalayang matagal na rin siya roon hanggang sa lumapit si Sam. Ipinakilala niya ang mga kaibigan sa asawa, subalit ngumiti lang si Sam at pasimpleng hinila siya palayo. Pagdating sa bahay, hindi pa naisasara ang pinto nang harapin siya ni Sam. “Sino ‘yung James? Bakit sobrang lapit ng mukha niyong dalawa kanina? Ang close niyo naman. Ex mo?” “Sam, kaibigan ko ‘yung mga ‘yon.” “Kaibigan? Baka kaibigan? Akala ko ba patutunayan mong mahal mo ‘ko.” “Paano ko pa ba patutunayan, Sam? Ano bang kailangan kong gawin?”

“Kung ayaw mong malaman ng lahat na bakla ka, Joshua, ititigil mo ang pakikipaglandian sa harap ko.” Noon napagtanto ni Joshua na takot ang asawa sa kanyang sekswalidad. Natatakot si Sam sa kanyang atraksyon sa ibang lalaki. Sinisi ni Joshua ang sarili sa loob nang maraming taon. Kung umamin lang siya nang mas maaga, siguro’y mas naipaliwanag niya ang sarili sa pinakamamahal. Hindi niya kailanman sinisi si Sam, kahit na ipinahayag niya ang pandidiri sa mga advocate ng same-sex marriage na ininterbyu sa telebisyon, o nang marinig niyang nagpalit ng kasarian ang isang sikat na mangaawit, o nang may lumipat na magkasintahang lesbiana sa katabi nilang apartment unit. Namantsahan ng paghihinala at pagkamuhi ang kanilang pagsasama. Alam niyang mali, pero malay si Joshua na bahagyang gumaan ang pakiramdam niya nang may tumawag mula sa ospital. Nasagasaan daw si Sam ng malaking trak. Biglang may malakas na ihip ng hangin mula sa kung saan. Lumingon si Joshua. Nakasara pa ang pinto at mga bintana. Lumakas lalo ang amoy ng sampaguita at kandila, at habang naghahanap ang kanyang mga mata sa paligid, napalitan ito ng baho ng nabubulok na karne at itlog. May gumalaw na anino sa sulok ng sala, subalit nawala ring bigla. “Karl?” Joshua. Lumingon siya at sinalubong ng nanlilisik na mga mata ng isang babae, namumula at halos pumutok na ang ugat ng maputlang-patay niyang balat. Naramdaman ni Joshua ang malalamig na kamay sa kanyang leeg, sinasakal siya. Hindi siya makahinga habang nakatitig sa mga mata ng babaeng parehong pamilyar at estranghero. Niloko mo ‘ko! Sinubukan niyang humingi ng tulong pero walang boses na lumalabas sa bibig ni Joshua. Naisip niya si

Oliver na iniwan niya sa kanyang nanay para makalaro ang mga pamangkin niyang naroon din. Kung hindi ang martir na pagmamahal niya kay Sam o ang takot niyang mabunyag sa lahat ang sikreto niya, si Oliver ang naging dahilan niya para subuking ayusin ang relasyon nila ng asawa noon. Ipinangako niya sa sarili na magiging matapat siya kay Oliver, na hindi niya itatago ang katotohanan sa sariling anak. Nagpumiglas siya sa ‘di mahawakang entidad na nasa harap niya. Bumukas ang pinto. Amoy yosi ang hanging umihip mula sa labas. Dumilat si Joshua. Wala na si Sam. Wala na rin ang mga kamay sa leeg niya. “Joshua?” Suminghot si Karl. “Ano ‘yung mabaho?” “Karl,” halos tumakbo si Joshua palapit sa kaibigan. “Sa’n ka galing?” “D’yan lang, nagyosi. Ano’ng nangyari? Bakit pawis na pawis ka?” Lumapit si Karl sa kanya, bakas ang pag-aalala sa mukha. “Wala. Okay lang ako.” “Sigurado ka?” Tumango si Joshua. “‘Di ka ba inaantok? Hinanap mo ba ‘ko pagkagising mo? Tara, tulog na ulit tayo.” “Mauna ka na. Iinom lang ako ng tubig.” Tumango si Karl at pupunta na sana sa kwarto pero pinigilan siya ni Joshua. “A, pwede bang pahiram ng lighter?” Halatang nagtataka si Karl habang iniaabot ang lighter kay Joshua, pero hindi ito nagtanong kung bakit. Hinintay ni Joshua ang tunog ng isinarang pinto bago sumunod, pero hindi siya dumiretso sa kusina. Pumunta muna siya sa altar sa dulo ng pasilyo. Patay na ang mga kandila, madilim ang mukha ng batang Hesus, subalit sa kaunting liwanag ng buwan mula sa bintana, nakita ni Joshua ang mga bulaklak. Wala na ang puti’t sariwang kuwintas ng sampaguita—

ALPAS Issue 5

nabubulok at nangingitim na ang mga ito. Dito nanggagaling ang bulok na amoy na kanina pang sumusulasok sa kanya. Kinuha niya ang mga bulaklak mula sa leeg ng rebulto at hinawakan sa kanyang palad, pinisil-pisil. Nadurog ang mga bulaklak na inipit niya sa pagitan ng mga daliri. Sa kusina, sinilaban niya ang itim na bulaklak gamit ang lighter ni Joshua sa ibabaw ng lababo. Unti-unting nawala ang amoy ng pagkabulok sa kanyang apartment, kasabay ng pagkain ng apoy sa mga bulaklak na hindi na maaaring tawaging sampaguita.

ALPAS Issue 5

Limbo WARREN LIMBO

ALPAS Issue 5

CONTRIBUTORS AMANTE, LOUISE VINCENT B. Poetry: Hablondawani Mula sa bayan ng Binangonan, Rizal si LOUISE VINCENT B. AMANTE. Nagtapos siya ng BA Malikhaing Pagsulat sa Filipino at ng MA Araling Pilipino sa UP Diliman. Kasalukuyan siyang instruktor ng Filipino sa University of Asia & the Pacific. Kasapi siya ng Angono 3/7 Poetry Society at Neo-Angono Artists Collective.

ANN, LORIE Poetry: Ang mga Ganid at Uto-uto Lorie Ann is a student of Cebu Normal University, currently taking up BEED-Gen.Ed. She writes stories on the Wattpad app and some of her poems are posted on her Facebook account. She’s focusing on her studies at the same time enhancing her writing skills. You can find her on Instagram, @lovegodlorie.

AQUINO, JOHN REY DAVE Fiction: Sampaguita Sumusulat ng mga kuwento si John Rey Dave Aquino doon sa pagitan ng Sierra Madre at Cordillera. Hangad niya ang isang mundong malaya mula sa pananamantala ng iilan, isang daigdig kung saan malayang magmahal ninuman ang sinuman. Bisitahin ang johnreydave.carrd.co para sa iba pa niyang akda.

BARRERA, MA. CRISTINA L. Poetry: Pwede bang Paglaruan nating muli ang Isa’t Isa? Ma. Cristina L. Barrera, LPT took root, grew, and continues to grow in Quezon City in the Philippines. She completed her Literature Course at the Philippine Normal University-Manila. She was the Vice-President for Internal Affairs of Circulus Literati, a literary organization in PNU-Manila in 2014. Became the Literary Editor of The Torch Publications and published her poetry for women in the 38th ANI Journal of the Cultural Center of the Philippines (CCP). A teacher at FEU Diliman and currently taking a master’s for the Creative Writing course at the University of the Philippines-Diliman. She believes everything begins and ends with Great Love.

ALPAS Issue 5

BELTRAN-LAGUIPO, BETS Visual Arts: Fauna’s Patchwork A loving wife and mother-of-three, Bets is an epitome of strength, resilience, and brilliance. A former nurse and a medical writer by profession, she began painting during the lockdown to cope with stress. Now, she has sold over 90 artworks in a year and joined numerous exhibits and competitions. She believes that it’s never too late to pursue your dreams and the things that make you happy.

CARNICE, F. JORDAN Poetry: Taal F. Jordan Carnice is a writer and visual artist from Tagbilaran City, Bohol. His works have appeared in Ani, Philippines Graphic, Voice & Verse Poetry Magazine, Quarterly Literary Review Singapore, among others. He has released two poetry chapbooks—Weights & Cushions (2018) and How to Make an Accident (2019).

CASTALONE, HANNAH Visual Arts: Blackbird Fly Ever since she was little, art and crafts have always fascinated Hannah. The process of turning something from her imagination into an actual tangible object has always amazed her. She fell in love with the whole process of creating art, and so she believed that “If she can imagine it, she can make it.” And with this mindset, her artworks became products of her imagination, a mixture of surrealism and contemporary. Her subjects are often children, for she believes that children see the world in all its untainted beauty.

CHAVEZ, YOHAN ASHLEY Visual Arts: Cyber Dimension and The Fear of Abandonment A Visual Artist from Cavite, exploring and experimenting with different forms of art.

CIRUELA, CAMILLE Visual Arts: Dapit As an artist, the meanings unseen by the ordinary eyes are what is beautiful and moving. It shows the reality that our minds and hearts seek and see. I am Camille Ciruela, or Acasi as my artist identity – visual artist and educator.

ALPAS Issue 5

DELA CRUZ, NATHANIEL T. Nonfiction: Isda Si Nathaniel T. Dela Cruz ay isang freelance writer na taga-Malabon at tagapagtaguyod ng samahang MANUNULÁT TAMBÒBONG (MATA).

GALASINAO JR., ELVIS A. Poetry: Orange Elvis A. Galasinao Jr. was born to Filipino parents in 1996 in Isabela, Philippines. He teaches English and Literature and is currently enrolled in the MA Language and Literature program of the De La Salle University.

GALLEGO, MIKAEL RABARA Photography: Aralin sa Kulay Si Mikael Rabara Gallego, Ilokano at mannaniw, ay autor ng Dayawen (Librong LIRA, 2016), unang koleksiyon ng mga tula. Nailathala ang ilan niyang tula sa Bannawag at Filipino publikasyon. Fellow ng Pasnaan 9 (Palihan para sa mga manunulat na Ilokano, 2019), 15th Ateneo National Writing Workshop (2017), at 8th Palihang Rogelio Sicat (2015). Siya ay miyembro ng Linangan sa Imahen, Retorika, at Anyo.

GAPUD, MAIA Fiction: The Invisible Invincible Ones Maia Gapud earned her BA in Creative Writing from the University of the Philippines Diliman after completing her thesis on horror, fantasy and young adult literature. Her short story, “Sticks and Stones and Gold” appears in Fantasy: Filipino Fiction for Young Adults.

GARCIA, JESSIEMI Nonfiction: Taunang Pananampalataya Nagtapos siya ng BA Malikhaing Pasulat sa Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas. Kasalukuyang din siyang nagtuturo ng Humanidades at Malikhaing Pagsulat sa Senior High School.

GONZALES, AJ Poetry: God is on the bathroom floor and In Braille AJ Gonzales, 25, teaches English at Iloilo National High School in Iloilo City. Currently, he is pursuing his Master of Arts in English and Literature at West Visayas State University where he obtained his bachelor’s degree. Outside teaching, he enjoys reading, writing, performing, cycling, sleeping, and complaining.

ALPAS Issue 5

GRUTAS, JOHN LUIS R. Photography: Kontraktwal John Luis R. Grutas, an aspiring photographer and an aspiring filmmaker. I am a 3rd-year college student at Polytechnic University of the Philippines - Sta. Mesa, studying Bachelor in Advertising and Public Relations. Aiming to enhance my skills and knowledge about photography. Ability to critically think and implement ideas will help to reach more audiences and explore more opportunities.

LEON, MAYA Visual Arts: Pagsukat Sa Hininga Maya Leon (b. 1994) studied BA Art Studies at the University of the Philippines, Diliman and has been participated in various group exhibitions. Her works navigate spirituality through colors that evoke forgotten emotions and the hidden world of the self. She also charged her works with poetry hidden beneath the surface (or sometimes revealed).

LIMBO, WARREN Photography: Limbo My name is Warren Limbo straight from Lucena City, Quezon and I’m a Street Photographer/Poet. I want to see also the different kinds of worlds from other people with their genuine emotions.

MAGISTRADO, JOREL Fiction: Flowers, Facemasks, and Everything in Betweens Jorel Magistrado is an aspiring animator/children’s book illustrator. She studied in DLSU - Integrated School under the Arts in Design Track. She is currently transitioning to college, though still scared of life in Manila. You may find more of her art online under the name @makisodaa.

MAGPILE, CHRISTINE MARIE L. Poetry: Tigsik Si Christine Marie L. Magpile ay kasalukuyang nag-aaral ng MA Araling Pilipino at university research associate sa Unibersidad ng Pilipinas, Diliman. Naisulat niya ang tigsik na ito para sa Fil.10.2 noong ikalawang semestre.

ALPAS Issue 5

MAMANTA, JAS. Photography: Juxtapose, New Normal, and Old Normal Jas or Jap, is a jumper on any kind of art. Presently, a lurker of every urban or street scenario that gives interest to his eyes. Bound to take shots without disturbing anything, or anyone. See his vision on Facebook Jasparzival.Visuals and Instagram - @Jasparzival.

RAMOS, GEANNE Visual Arts: Si Perla, Kung Biyernes... Geanne Ramos, who creates under alias Daléna, is a self-taught artist who tries to further improve her craft: dry drawing and mixed media art. To her, creating means being amused by her own world. Every craft she makes, she considers a journal or a record of a thought or emotion.

RESURRECCION, MADGE GENELE A. Fiction: Homecoming Madge Genele A. Resurreccion graduated at the University of Santo Tomas in 2017 with a degree in Literature. After working as a writer for a few years, she decided to pursue further studies to hone her skills. She is currently taking her MFA in Creative Writing at De La Salle University while working full-time as a writer for TeamAsia, an integrated marketing experience agency. She writes during her free time and has her works published in Inquirer Youngblood and Manila Times before. As of now, she is looking to finish her studies and get her master’s degree.

ROLDAN, JULES YUAN Nonfiction: Tungo Sa Muling Pagkabuo Kasalukuyang tinatapos ni Jules ang kursong Batsilyer ng Artes sa Filipinolohiya sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas. Nailathala ang ilan sa kanyang mga tula sa antolohiyang “Lakbay: Mga Tulang Lagalag” ng 7 Eyes Production at Katitikan Issue 3: (Re) Imaginations.

SAN JUAN, ARTHUR DAVID Fiction: Ang Regalo Kay Tonyo Si Arthur David San Juan ay kasalukuyang mag-aaral sa Unibersidad ng Pilipinas - Diliman. Inilimbag ang kanyang mga akda sa CCP Literary Journal Ani 41, Abandoned Library Press International Journal, Loch Raven Review, at iba pa. Siya ang may-akda ng librong “Sikreto sa Loob ng Kwarto” (8Letters, 2019).

ALPAS Issue 5

SIASOL, JUDY ANN LLANTO Photography: Dasig Judy Ann Llanto Siasol was born in Cebu City, Philippines. She’s drawn in reading nonfiction books, writing poems and prose, making arts, and telling stories through capturing photos.

TRINIDAD, JT Photography: I Let My Memory Click the Shutter Button JT Trinidad is a film critic and a filmmaker from the Philippines who studies BA Film at the University of the Philippines Diliman. He is currently in-development of his short film Baby, soon to be developed as his first feature. You can find him on Instagram (@jttrinidad_) .

VIBAR, VITTENA ELOISA Fiction: Whopper Vittena Eloisa Vibar, is a 30 year old writer living with her lesbian partner in Manila. She currently works from home as a Real Estate Virtual Assistant, though a registered nurse who graduated with flying colors. She has been into writing ever since and took the editor-in-chief leads during my elementary and high school days for school journals. She is a naturalized Filipino citizen - born in Saudi Arabia to both Filipino parents and made a home in Cebu, Cagayan de Oro, Zamboanga del Sur, and Manila.

ZURETA, YSABELLA MARGARETTE Poetry: Things I Did Before We Left Ysabella Margarette Zureta is a freshman in Ateneo de Manila University, taking up AB Philosophy. She likes to write about mundane moments and hopes to find out the meaning of life in her own writing.

ALPAS Issue 5

Alpas Journal - Issue 5

Articles inside

Limbo

Sampaguita

Old Normal

Taunang Pananampalataya

Flowers, Facemasks, and Everything in Between

Whopper

Ang mga Ganid at Uto-uto

Tungo sa Muling Pagkabuo

Taal

In Braille

Orange

Ang Regalo Kay Tonyo

New Normal

Isda

Homecoming

God Is on the Bathroom Floor

The Invisible Invincible Ones