Vakblad Arbo - Nummer november 2020 by VMN Media

9 2020 9

VAKBLAD OVER VEILIG EN GEZOND WERKEN

top PBM in het DNA Maatwerk m et tegen externe agressie geweld

001-001_ARB09_CVR.indd 1

Veiligheid hoort thuis op de werkvloer

et op veiligheid prijs n comfort bij inkoop PBM

26-10-20 15:13

uvex u-sonic

Klein, compact, beter Perfecte pasvorm, lichtgewicht, optimale ventilatie Dankzij het ergonomische ontwerp met ﬂexibele zachte componenten past de uvex u-sonic zich perfect aan elke gezichtsvorm aan. Gewicht en druk zijn gering voor langdurig draagcomfort. De grote voorzetlens biedt panoramisch zicht en kan dankzij de geïntegreerde magneettechnologie in een handomdraai worden vervangen.

Snel aanbrengen van de voorzetlens (grijs 16 %) De geïntegreerde magneettechnologie maakt ﬂexibele inzet binnen en buiten mogelijk.

Optimale pasvorm zonder hinderlijke druk De uvex u-sonic past op vele gezichtsvormen en sluit goed aan met geringe druk op het gezicht.

Minder gewicht, meer comfort De uvex u-sonic is een van de lichtste volzichtbrillen in het uvexassortiment voor langdurig gebruik zonder de drager te vermoeien.

Beslaat niet en krasbestendig uvex supravision anti-fog coating aan de binnenkant en krasbestendigheid aan de buitenkant.

uvex-safety.be | uvex-safety.nl

002-044_ARB09_ADV.indd 2

26-10-20 15:12

Colo on V

G V V

e kennen alle aal de arbeidsh gi nische s ra egie i he ne en van beheers aa regelen o veilig en gezond e kunnen erken is de oepassing van persoonli ke bescher ings iddelen daarin de laa s e s ap a er genoeg orden de eers e drie s appen in de prak i k nogal eens overgeslagen an a is er voor een erkgever akkeli ker dan e een naar de ebshop o inkel e s appen en een paar voor zi n erkne ers aan e scha en ies hi daarbi voor de hoogs e bescher ing dan ee hi zeker da -ie goed zi laar is ees Diezel de erkgever ko er vervolgens ach er da zi n erkne ers de nie o nie goed dragen Da s el he onder erp arbo dan eer in een nega ie daglich e kos geld en he zorg alleen aar voor gedoe zonder da he bi draag aan een op i ale bedri svoering zo horen e enig anager dan eer verzuch en Da kan na uurli k anders

V S

G V

MG V

2400

20 B C

2 44 4 0

942

S hoen a er

29 0

en erkgever hee een zorgplich o zi n erkne ers zo goed ogeli k e bescher en Da begin bi bron aa regelen a overleg e erkne ers en deskundigen kan de conclusie zi n da die ech nie ogeli k zi n en da er geen andere oplossing is dan llereers oe en die dan aan de veiligheidseisen voldoen n ons land zal da nie zo n problee zi n de ees e zi n ok aar er zi n inge ikkelde nor en voor verschillende o s andigheden en oepassingen Dus een uis e keuze verg ui zoek erk en kennis van risico s in co bina ie e Die speci ca ies zi n een zaak van de veiligheidskundige o de arbeidsh gi nis n so ige gevallen is ook een bedri sar s aardevol aar vooral ook oe een zo co or abel ogeli k zi n Da is aa erk en vereis co unica ie e hele ra ec kos i d en energie en als he druk is kan da slech ui ko en aar goed ea ork kan daarbi helpen De erkne ers zi n hierin de belangri ks e speler a vinden zi pre ig en a zi n hun even uele klach en n gro ere organisa ies kan de arboco rdina or o de preven ie ede erker de verbindende schakel zi n ussen de erkne ers en andere spelers De inkoper zoek vervolgens naar de bes e pri s ls di hele proces zorgvuldig verloop breng iedereen zi n eigen e per ise in e duur a langer en verg eer organisa ie dan e een op een bes elknop drukken aar op de lange er i n lever di een bedri gezonde en evreden erkne ers op en als he goed is inder arbogedoe De voor aarde houd e nie bezig e zaken aar e nie s van ee Dus schoen aker bli bi e lees n nee in e li s es nie alleen eisen voor veiligheid ee aar ook die voor co or k ens u veel leesplezier ac ueline oos en hoo dredac eur

arbo 9 | 2020

003-003_ARB09_COL_RED.indd 3

26-10-20 15:12

Inhoud

oe koop je PBM? in

ederland voldoen alle

veiligheidseisen

aar voor co

aal aan de

e eli ke

or abele

veiligheidskundige en inkoper be er gaan sa

oe en en erken

Door e er assenier

12 top PBM in het DNA oe zorgen bedri ven ervoor da

gereik e

gebruiken en ook op de correc e

De oplossing li k e liggen bi nieu Door

ede erkers de aananier

gedrag aanleren

ril i ens

1 Minder zwikken in goede schoen nkelverz ikkingen zorgen voor veel ziek everzui

daar dus op bi de keuze van veiligheidsschoenen

nieu e

e hode kan die verz ikkingen nu voorko

Door e er assenier

20 PBMWijzer e gro e aanbod

aak de aanscha van

bedri ven inge ikkeld en las ig De nieu e

voor veel i zer

help bi de keuze en bi he zo belangri ke onderhoud Door

al er aarde

ans

4 arbo 9 | 2020

004-005_ARB09_INH.indd 4

26-10-20 15:15

arbo Verder in dit nummer

Iedere maand

2 Meerwaarde in maatwerk

rending

e erne agressie en ge eld egen aan e pakken is si ua ie is uniek hoe bepalen Door

ar olein

erk geboden

oe beoordelen

ers

1 Gast olu

odelieve

aa regelen

eiligheid hoor nie huis bi veiligheidskundigen isch echnoloog ob re

a een s evig

unicerende va en

2 uris rudentie

Door ob as rzebski

ob oor

Niet botsen in de bouw r gebeuren nog e veel erns ige inciden en anoeuvrerende voer uigen en

e ht

aarheid o privac

achines op bou -

a be eken he nieu e

-beleid voor

ngeval

arbopro essionals en veiligheids unc ionarissen Door

2 Sa et Sa ari

erkvloer Da is de s ellige over uiging

inciden veranderde zi n ki k op veiligheid radicaal

plaa sen

eeu issen

oris

2 Veiligheid van binnenuit

van che

l ne laggenborg

2 Colu

aar op de

ee s

an iedere

e di risico

e vervolgens passende i er i k en

erkne

ieu s en

a school i d

erner van ck

0 Media 1 rodu ten

arbo 9 | 2020

004-005_ARB09_INH.indd 5

26-10-20 15:15

eer subjectief en voor discussie vatbaar selecteert de redactie iedere maand highlights op het gebied van veiligheid en gezondheid.

Trending in arbo ort nieuws Voldoende beschermingsmiddelen zorg

Maa de juiste in oo

eu e

Er zijn voldoende PBM beschikbaar voor de zorg in de tweede golf zowel bij regulier

Adviseren over inkoop van producten

als preventief verbruik. Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van

(PBM bijvoorbeeld) en diensten is een

Volksgezondheid Welzijn en port.

van de vele rollen van de arboprofessi onal. Maar met wie gaat u daarbij als arbo expert bij voorkeur in zee?

We vroegen u eerder dit jaar met welke partners u het liefste zaken doet en verwerkten de uitkomsten van dit eerste Partner of Choice-onderzoek in een fraai digimagazine. Benieuwd? Bekijk het magazine op https://digimagazine. partnerofchoice.nl/arbo Het onderzoek bracht vraag en aanbod van persoonlijke beschermingsmiddelen in de zorg in kaart door middel van een stresstest. Bij de vraag is gekeken naar regulier verbruik, preventief verbruik en verbruik bij coronapatiëntenzorg. Bij het aanbod naar de inschatting van voorraden bij zorginstellingen, de noodvoorraad van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) en de verwachte leveringen aan LCH en zorginstellingen. Zo ontstond een beeld of de voorraad volstaat voor de zorg. Tijdens het onderzoek is gekeken naar de meest gebruikte PBM: chirurgische maskers, FFP-maskers, handschoenen en isolatiejassen. Daarbij is de kennis van de sector benut over het gemiddeld gebruik in verschillende situaties en sectoren. Uit het onderzoek blijkt dat er voldoende beschermingsmiddelen beschikbaar zijn bij regulier verbruik, preventief gebruik en verbruik bij coronapatiëntenzorg door de zorg om de tweede golf aan coronabesmettingen op te vangen. Zorginstellingen en zorgverleners zijn zelf verantwoordelijk voor de inkoop van PBM. Slagen zij er niet in om zelf voldoende in te kopen, dan kunnen zij een beroep doen op het LCH.

huis er en is o ulair Twee op de drie Nederlanders ervaren thuiswerken als positief. Wel missen zij het samenkomen met collega’s.

De thuiswerkers hebben baat bij geen reistijd, flexibele werkdagen, meer rust en minder kosten voor kinderopvang. Ook mogelijkheden om tussendoor het huishouden te doen zien zij als positief. Negatieve punten zijn het gemis aan contact met collega’s en het continue bellen en videovergaderen. Ook overlast van bijvoorbeeld (klussende) buren is een ergernis.

Misstanden ij tru

Incidenten rond mondkapjes in OV Iedere week worden er

0 incidenten

rond mondkapjes geregistreerd in het openbaar vervoer.

Voorzitter van Openbaar Vervoer Nederland (OV-NL) Pedro Peters zegt dat het vooral gaat om incidenten als spugen en scheldpartijen. Maar ook ernstig geweld komt voor, zoals recent in Amsterdam. Daar werd een buschauﬀeur ernstig mishandeld door een passagier die het vertikte om een mondkapje te dragen. Toen de chauﬀeur hem hierop aansprak, beet,

Discussieer mee in de linkedIn groep vakblad Arbo

sloeg en schopte hij de 67-jarige chauffeur. Die werd zo ernstig toegetakeld dat hij in het ziekenhuis moest worden opgenomen. Bovendien raakte de chauffeur behoorlijk getraumatiseerd. Ook een vrouwelijke buschauffeur in Dongen moest het ontgelden nadat zij een mannelijke passagier op de mondkapjesplicht wees. Zij werd meerdere keren in het gezicht geslagen en moest met een ambulance naar de huisartsenpost. Ook de chauffeuse was zeer aangedaan door het incident. De 150 incidenten rond mondkapjes worden geregistreerd door medewerkers van de ov-bedrijven. De agressie is bij de meeste incidenten gericht tegen het OVpersoneel. Maar het komt ook met enige regelmaat voor dat reizigers onderling elkaar te lijf gaan. Bijvoorbeeld als de ene passagier de ander aanspreekt op het niet dragen van een mondmasker.

De Inspectie

ers

W heeft bij een controle

misstanden vastgesteld bij truckers in dienst van een itouws bedrijf.

De truckers gaven aan dat zij periodes van twee maanden in hun cabines werkten en leefden, zonder voorzieningen als elektriciteit, douches of wc’s. Volgens vakbond FNV reden de chauﬀeurs veelal in opdracht van IKEA.

Coronauit raa door jodelen Twee jodelconcerten in witserland hebben tot een grote coronauitbraak geleid. Al jodelend blijkt het virus over het publiek te zijn verspreid.

Bij de optredens waren ongeveer 600 mensen aanwezig. Ze moesten afstand houden, maar mondkapjes waren niet verplicht. Vlak na de concerten bleken enkele jodelaars besmet. Later bleken ook bezoekers het virus te hebben opgelopen. Van hen die zich lieten testen, bleek de helft besmet. Inmiddels zijn er 1.238 besmettingen direct of indirect aan de concerten te linken.

arbo 9 | 2020

006-007_ARB09_TRE.indd 6

26-10-20 15:15

Twitter teunpuntRIE

vakbladarbo

okt

Wat voegt de RI&E toe voor kleine ondernemers? In deze korte documentaire (5 minuten) komen verschillende ondernemers uit verschillende branches aan het woord. Hoe doen zij dat bijvoorbeeld met het vele thuiswerken? https://vimeo.com/461342042 roomkes

okt

En nu? Verder zeuren over de maatregelen of: 1,5 m afstand, handen wassen, binnen blijven bij klachten, alleen naar de supermarkt, drukke plaatsen vermijden en thuiswerken, even geen teamsporten, even niet naar de kroeg en mondkapje op. Hoe moeilijk is het?

To do Praktijkopleiding preventie medewerker Als preventiemedewerker bent u co rdinator bewaker contactper

anBusselen

okt

soon vraagbaak en aanspreekpunt

Boos zijn op virologen omdat ze waarschuwen dat we snel terug naar een lockdown gaan als we de trend niet keren, is als boos zijn op de weerman als die zegt dat het morgen slecht weer wordt. #justsaying

Arbo in cijfers Als gevolg van de COVID

crisis

moeten steeds meer werknemers thuiswerken. Van hen heeft 4 op de 0 thuiswerkers behoefte aan extra middelen om een goede werkplek te kunnen cre ren.

In het NEA-COVID-19 onderzoek geeft 61 procent van werknemers aan dat hun werkgever maatregelen heeft genomen om thuiswerken mogelijk te maken. Medio 2020 werkt 44 procent van de werknemers (deels) vanuit huis. Thuiswerken bestaat voor veel werknemers voornamelijk uit beeldschermwerk. Maar liefst 87 procent van de thuiswerkers gaf aan dat ze 6 uur of meer per dag achter hun beeldscherm zitten, terwijl dit in 2019 nog 69 procent was. Beeldschermwerk gaat vaak

gepaard met veel zitten en weinig beweging. Dat blijkt ook uit het onderzoek: de thuiswerkers zitten ongeveer 7 uur per dag. Een manier om tijdens het werk beweging te bevorderen is door (korte) pauzes te nemen. Slechts 38 procent van de thuiswerkers doet dit. Ook is het belangrijk om thuis een goede werkplek te hebben. Het merendeel van de thuiswerkers heeft een goed bureau (67 %), een apart beeldscherm (63%) en een losse muis (86%). Iets minder dan de helft heeft een goed instelbare bureaustoel (46,5%). Daarnaast geeft 40 procent van de thuiswerkers aan dat ze extra middelen nodig hebben om thuis een goede werkplek te kunnen creëren.

tegelijk als het om veilig en gezond werken gaat. Een inke uitdaging

Bent u (net) aangesteld als preventiemedewerker? Dan is dit uw kans om met de juiste kennis en vaardigheden nog beter te worden in die functie. Want met deze opleiding bent u in drie dagen tijd een expert. U doet niet alleen alle noodzakelijke kennis op, u gaat tegelijkertijd ook aan de slag met het oefenen van alle vaardigheden die u nodig heeft. Meer weten of inschrijven? Kijk op https://bit.ly/3ooj77v.

Meer nieuws? www.arbo online.nl

Bron: NEA-COVID-19 (TNO)

Voor meer informatie en cijfers, kijk op www.monitorarbeid.tno.nl/coronacrisis

arbo 9 | 2020

006-007_ARB09_TRE.indd 7

26-10-20 15:15

et op prijs veiligheid n comfort

oe koop je PBM? p n pun kunnen e gerus zi n in ederland voldoen alle aal aan de e eli ke veiligheidseisen aar die schoenen hel en hes es en veiligheidsbrillen kennen vaak een ander nadeel ze zi n nie al i d co or abel orzaak een op i ale sa en erking ussen de veiligheidskundige en de inkoper eks

e er assenier

eiligheidsschoenen gaan helaas niet eeuwig mee, dus moest de inkoper er weer 500 bestellen. Een lastige klus? Nou … nee. Want toen hij het aanbod bekeek, stuitte hij op enorme prijsverschillen. Er waren S3-veiligheidsschoenen van 250 euro, maar ook van 25 euro. Beide modellen hadden een CE-markering en voldeden aan essentiële veiligheids- en gezondheidseisen die EU-wetgeving daaraan stelt. Dus was de beslissing snel genomen. De inkoper hield de schade beperkt tot 500 x 25 = 12.500 euro. Zo gaat het bij veel bedrijven, vreest Dirk Muis, Consultant Quality, Health, Safety and Environment. Dat woord – vreest –

arbo 9 | 2020

008-011_ARB09_ART-THE03_Passenier.indd 8

26-10-20 15:15

is bewust gekozen. “Natuurlijk, ik kan die inkoper wel begrijpen. Als je kiest voor 500 schoenen van bijvoorbeeld 100 euro, kom je uit op een totaalbedrag van 50.000 euro. En inderdaad: dat is geen biergeld. Maar wat die inkoper vergeet, is dat je bij de aankoop van PBM niet alleen moet kijken naar de prijs en de veiligheid. Minstens net zo belangrijk is het comfort.”

Comfort

En juist dat comfort laat bij goedkopere PBM vaak te wensen over. “Vroeger, toen ik nog in dienst was van een grote arbodienst, sprak ik regelmatig werknemers die klaagden over zweetvoeten. En weet je wat de collega's dan zeiden? Gewoon vaker je voeten wassen en je sokken verwisselen. Maar die

zweetvoeten kunnen ook worden veroorzaakt door de schoen: door het goedkope binnenwerk kan de voet bijvoorbeeld nauwelijks ademen.” Volgens Muis speelt dit probleem niet alleen bij veiligheidsschoenen. “Iets dergelijks zie je bij hesjes, want ook die zijn er in verschillende prijsklassen. Bij de allergoedkoopste krijg je te maken met een coating die al heel snel dicht gaat zitten. Het resultaat: dat hesje wordt een uiterst oncomfortabel zweetding. En wat dacht je van helmen? De goedkoopste heeft een binnenwerk met drie bandjes die de helm ondersteunen, en een andere heeft er vijf. Dat laatste is natuurlijk veel comfortabeler. Daardoor zullen mensen minder snel de neiging krijgen om zo'n ding af te zetten.”

arbo 9 | 2020 9

008-011_ARB09_ART-THE03_Passenier.indd 9

26-10-20 15:15

Ik werk aan mijn toekomst én aan die van jou MONDKAPJES MET EEN VERHAAL

LAPATELIER.NL

EEN INITIATIEF VAN FIER EN A HOUSE OF HAPPINESS

ADV_LAP_210-297_v1.indd 10 1 002-044_ARB09_ADV.indd

08-07-20 15:12 09:25 26-10-20

omfort is niet alleen belangrijk voor het welbevinden van medewerkers, maar ook voor hun veiligheid Rolverdeling

Uit die laatste opmerking blijkt: comfort is niet alleen belangrijk voor het welbevinden van de medewerkers, maar ook voor hun veiligheid. Dus is de inkoop van PBM volgens Muis niet iets dat je moet overlaten aan de inkopers. Althans, niet alleen. “Ik adviseerde eens een groot bedrijf dat op zoek was naar een nieuwe PBM-leverancier. Hiervoor organiseerden ze een aanbesteding waar wij als arbodienst in een vroeg stadium bij werden betrokken. Wij kwamen toen met een lijstje van eisen, niet alleen op het gebied van veiligheid, maar ook als het ging om comfort. Het resultaat was een reeks van aanbieders van wie je niet alleen de prijs kon vergelijken, maar ook het product. Samen met de inkopers maakten wij de eerste schifting, de afdeling Inkoop nam vervolgens de beslissing.” Dat is volgens Muis de ideale taakverdeling. “De partijen moeten doen waar ze goed in zijn: de veiligheidskundige heeft verstand van veiligheid, de inkoper van inkoopstrategieën. Maar diezelfde inkoper weet misschien niet hoe de PBM binnen het bedrijf worden gebruikt. Stel dat ze daar moeten kiezen tussen diverse vormen van gehoorbescherming. Gaan ze dan voor oorwatten van 0,25 euro of voor de otoplastieken van 100 euro? Om die beslissing te kunnen nemen, moet je weten onder wel-

uivenvoorden le trote hnie ee een a deling inkoop hee direc eur ille esink nie een onder an Duivenvoorden lek ro echniek el slech s 20 an Dus is die inkoop van de zaak van esink zel oe el hele aal alleen opereer hi nie ls i op zoek gaan naar nieu e -veiligheidsschoenen koop ik in eers e ins an ie--ee o drie paar ervolgens laa ik die es en door een aan al on eurs open ze lekker li ven ze a erdich ri g e snel z ee voe en i n ze e z aar o isschien e lich as als na een aand o drie bli k da zi evreden zi n koop ik die schoenen ook voor de collega s n hoeveel is esink bereid e be alen Da hang volgens he a van he i gaan nooi op de bode zi en aar bi de aankoop van schoenen ki ken e el naar de pri s e heb odellen van 2 en van 20 euro i houden he op een euro o 0 aar als he gaa o hel en kiezen e voor he hogere pri sseg en nze on eurs verrich en vaak bukkend erk en dan il e nie da zo n hel iedere keer van hun hoo d val Die hel oe dus goed zi en aar ook goed s aan an al erken hier alleen aar annen so igen van die ongens zi n ne odepoppen

ke omstandigheden medewerkers die dingen gebruiken.” Volgens Muis heb je dan namelijk te maken met verschillende situaties. “Zijn de werknemers af en toe bezig met een slijpklusje? Dan volstaan oorkappen. Maar staan je mensen de hele dag in het lawaai, dan is gehoorbescherming in je oren de beste oplossing. In dat geval kun je het beste kiezen voor otoplastieken. En nu we toch bezig zijn met gehoorscherming: als er sprake is van discontinu geluid, gebruik je bescherming op de oren, bijvoorbeeld oorkappen. Maar als je te maken hebt met continu geluid, dan gebruik je liever bescherming in de oren. Je moet het maar weten als inkoper.” Er is trouwens nog een partij die een belangrijke rol speelt in het inkoopproces: de preventiemedewerker. “Deze medewerker weet of er klachten zijn bij de gebruikers van de PBM”, zegt Muis. “Vandaar de rolverdeling: de preventiemedewerker komt met de gebruikerservaring, de veiligheidskundige gaat over de specificaties en de inkoper zoekt vervolgens naar de voordeligste oplossing.”

leine bedrijven

Althans, dit geldt voor grote bedrijven. Want bij kleine is deze rolverdeling niet aan de orde. “Daar loopt veelal geen veiligheidskundige rond”, zegt Muis. “Soms wordt die op los-vaste basis ingehuurd. En een afdeling Inkoop, die hebben ze meestal ook niet. De aanschaf van PBM is daar vaak een zaak van de directeur. Die koopt ze bijvoorbeeld graag bij een leverancier in het dorp met wie hij een goede relatie heeft. Begrijp me goed: zo’n directeur heeft het beste met zijn personeel voor. Maar bij sommigen van hen ontbreekt de kennis.” Vandaar Muis’ advies aan kleine bedrijven: als je zelf de kennis niet in huis hebt, zoek dan het liefst een leverancier die je ook kan adviseren. “Kies voor PBM-leveranciers die bij klanten over de vloer komen. Zij weten vaak hoe je hun spullen moet gebruiken. En dikwijls beschikken ze daar ook over een veiligheidskundige en krijg je een advies op maat.”

weetvoeten? ewoon vaker je voeten wassen en je sokken verwisselen. f speelt er meer? arbo 9 | 2020

008-011_ARB09_ART-THE03_Passenier.indd 11

26-10-20 15:15

uccesvol nieuw gedrag aanleren

top PBM in het DNA ieden erkgevers hun ede erkers daad erkeli k he uis e bescher ingsniveau door he aanreiken van Die vraag verdien eer aandach an hoe zorg een bedri da iedereen die correc draag en gebruik De oplossing begin bi nieu gedrag eks

ril i ens

2 arbo 9 | 2020

012-015_ARB09_ART-THE02_Litjens.indd 12

26-10-20 15:14

eiligheidsschoenen dragen die niet of beperkt bescherming bieden. Mondkapjes niet op de juiste manier dragen of meermaals gebruiken. Geen adequaat onderhoud of tijdige vervanging van filterbussen bij adembescherming, zoals gelaatmaskers. We weten dat het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) een must is bij het gezond en veilig uitvoeren van veel werkzaamheden. Helaas laten mijn ervaringen met de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) het tegendeel zien. Teleurstellend, want het gebruik van PBM is vanuit de arbeidshygiënische strategie de laatste schil (of barrière) om medewerkers te beschermen. Als het gaat om veilig en gezond werken is die arbeidshygiënische strategie voor elke onderneming de eerste stap. Arboprofessionals zijn bekend met de stappen van deze strategie. Zo is de eerste prioriteit altijd het gevaar bij de bron wegnemen. Kan dit niet, dan is proberen het gevaar in te perken de volgende stap. Bijvoorbeeld door collectieve maatregelen te nemen. Lukt ook dit niet, of is er (nog) geen adequate oplossing, dan kijkt u of individuele maatregelen mogelijk zijn. Denk hierbij aan het verminderen van de blootstelling door bijvoorbeeld taakroulatie. Zijn alle vorige maatregelen niet mogelijk of bieden die onvoldoende bescherming tegen het gevaar, dan moet de werkgever gratis PBM beschikbaar stellen. Maar welke PBM moet u dan aanreiken? Dat is nog niet zo eenvoudig. Of het nu gaat om veiligheidshandschoenen, gehoorbescherming of schoeisel. Bij het kiezen van de meest doelmatige typen PBM zijn er verschillende criteria en richtlijnen waarmee u rekening moet houden. Daarnaast moeten de PBM zijn voorzien van een CE-markering. Verder van belang en een bijdrage aan het welbevinden van de toekomstige drager, zijn duurzaamheid, kwaliteit en draagcomfort. Vaak krijgen deze aspecten bij de keuze minder aandacht. Een gemiste kans, want juist hiermee vergroot je de bereidheid van medewerkers om hun PBM ook echt te dragen. Dit alles vraagt binnen ondernemingen om een behoorlijke expertise om tot een juiste keuze te komen. Zeker daar waar een aankoopopdracht bij de afdeling inkoop ligt. Want hier is vaak de prijs doorslaggevend. Er is minder of geen aandacht voor de andere selectiecriteria die er juist aan bijdragen dat medewerkers PBM willen dragen. Is een onderneming er na het doorlopen van bovenstaande stappen van verzekerd dat medewerkers de PBM dragen? Je zou verwachten van wel. Je zou ook verwachten dat medewerkers dan begrijpen dat het dragen ervan noodzakelijk is om hun gezondheid niet in gevaar te brengen. Helaas blijkt er meer nodig om dit voor elkaar te krijgen.

Gedragsmodel

Het gedragsveranderingsmodel van Marcel Balm (zie figuur) helpt wellicht om inzicht te krijgen in hoeverre medewerkers openstaan voor het tonen van gewenst gedrag (zoals het dragen van PBM). Dit model gaat uit van drie belangrijke processen die onafhankelijk van elkaar kunnen worden ingezet.

ens

i en

n voo

illen

unnen

oen

ol ouden e i en iguur

edragsveranderingsmodel naar alm,

ijsbers

tuijters,

Balms gedragsveranderingsmodel is oorspronkelijk ontwikkeld voor oefentherapie. Het model neemt het individu als uitgangspunt en blijkt op alle soorten gedragsverandering toepasbaar. Het bestaat uit zes stappen: Openstaan, Begrijpen, Willen, Kunnen, Doen en Volhouden/Bekrachtigen. Uitgangspunt hierbij is dat een mens nieuw gedrag vertoont als hij daarvoor openstaat, het nieuwe gedrag begrijpt, bereid is om het nieuwe gedrag uit te voeren en in staat is het gedrag te vertonen. Openstaan is een voorwaarde voor de stappen Begrijpen, Willen en Kunnen. Die drie stappen zijn in dit model geen achtereenvolgende stappen, maar processen die gelijktijdig plaatsvinden. Hierop volgen dan Doen en Volhouden/ Bekrachtigen.

Drie processen

In dit artikel richt ik mij alleen op de drie processen die bijdragen aan het openstaan voor ander gedrag: Begrijpen, Willen en Kunnen. Balm geeft aan dat een medewerker alleen bereid is tot gedragsverandering als hij openstaat voor het gewenste andere gedrag. Zolang de meerwaarde van ander gedrag hem niet in positieve zin raakt, is de kans groot dat de gemaakte investering in gewenst gedrag (geld en tijd) niet tot het gewenste resultaat leidt. Met andere woorden: een bewustwordingscampagne over PBM is pas eﬀectief als medewerkers willen veranderen. De boodschap is pas eﬀectief als die vertelt welk gedrag gewenst is en met welk resultaat. Daarbij moet het resultaat duidelijk maken wat het gewenste gedrag de drager van het PBM oplevert. Bijvoorbeeld: draag gehoorbescherming (boodschap), dan voorkom je gehoorschade (resultaat voor de gebruiker). Als de boodschap zich voornamelijk richt op wat het gewenste gedrag de onderneming brengt (bijvoorbeeld een verbeterd imago, minder ongevallen of productiviteitsverhoging door minder (verzuim)ongevallen), raakt die de medewerkers nauwelijks.

arbo 9 | 2020

012-015_ARB09_ART-THE02_Litjens.indd 13

26-10-20 15:14

ee. m p l e H Kijk op l/ s.n i u r k e rod ctie a n i m ko

Samen in actie voor Nederland Help mee met jouw organisatie

Het coronavirus treft heel veel Nederlanders. Het aantal mensen dat hulp nodig heeft voor onderdak en voedsel stijgt nog altijd. Het Rode Kruis komt hiervoor steeds vaker in actie. Jij kunt daarbij helpen. Met een financiële bijdrage of door het starten van een eigen bedrijfsactie. Jouw steun wordt lokaal ingezet en zo help je via het Rode Kruis mensen bij jou in de buurt. Vele bedrijven gingen je al voor. Kom nu met jouw organisatie in actie. Kijk op rodekruis.nl/kominactie

rode200466_B2B_adv_corppartners_210x297.indd 1 002-044_ARB09_ADV.indd 14

10-08-2020 13:33 26-10-20 15:12

ls de boodschap ich voornamelijk richt op wat het gewenste gedrag de onderneming brengt, al die de medewerkers nauwelijks raken Maar wat maakt dat een medewerker openstaat voor gedragsverandering? Een factor daarin kan intrinsieke of extrinsieke motivatie zijn. Bij de eerstgenoemde wil de persoon in kwestie zelf veranderen. Bijvoorbeeld omdat hij in zijn naaste omgeving iemand kent die een longziekte heeft opgelopen door het werk. Doordat diens werkgever hem niet de juiste PBM heeft verstrekt of hijzelf die niet consequent droeg. Volgens de filosoof Alain Badiou (1937) gedraagt iemand zich volgens de ernstigste ervaring in zijn leven. Bij extrinsieke motivatie komt de aanleiding van buitenaf. Bijvoorbeeld in de vorm van een beloning voor gedrag dat een ander van je wil zien. Of om een boete te voorkomen. Denk aan een medewerker die een boekenbon ontvangt als hij de voorgeschreven PBM draagt. Maar wat gebeurt er als de beloning wegvalt? Grote kans dat de medewerker weer in oude patronen vervalt.

Begrijpen Willen en unnen

De drie processen Begrijpen, Willen en Kunnen zorgen ervoor dat iemand het gewenste gedrag vertoont. Dit zijn de fasen waarin de organisatie de dialoog moet aangaan met de medewerkers over het gewenste gedrag. Begrijpen Begrijp ik wat het nieuwe gedrag inhoudt en wat dit oplevert (what's in it for me)? En kan ik aan dit andere gedrag invulling geven (heb ik er de vaardigheden en middelen voor)? Een bewustzijnscampagne en/of training over het dragen van PBM is pas eﬀectief als de ontvanger die begrijpt. De ontvanger moet begrijpen wat het nieuwe gedrag inhoudt. En hij moet met eigen woorden kunnen omschrijven wat het gewenste gedrag oplevert, bij voorkeur voor hemzelf. Bijvoorbeeld dat hij het belangrijk vindt om gehoorbeschermingsmiddelen te dragen omdat dit voorkomt dat hij slechthorend of doof wordt. Willen Het begrijpen van de boodschap is één. Maar of de ontvanger die boodschap wil omarmen, is twee. Oftewel: de voordelen van het nieuwe gedrag moeten zwaarder wegen dan de nadelen. Om te willen veranderen moet helder zijn wat de consequenties zijn van het nieuwe gedrag. Om dit voor elkaar te krijgen hanteer ik storytelling, om mensen echt te raken en ze (on)bewust een spiegel voor te houden als zij het nieuwe gedrag niet omarmen. Daar waar ik deze methode heb toegepast, bleken notoire weigeraars van gehoorbescherming zich na de workshop alsnog aan te melden om gehoorbescherming te laten aanmeten. Op www.opgelucht.nl staat een voorbeeld van storytelling dat indruk maakt. Voormalig lasser Henri Willems vertelt de kijker in een korte video over de ernstige gevolgen op zijn leven

van het niet dragen van de juiste beschermingsmiddelen. Hij heeft nog maar 30 procent longcapaciteit en is afhankelijk van extra zuurstof. Kunnen Allereerst moet iemand fysiek en mentaal het gewenste gedrag kunnen vertonen. Daarnaast moet die persoon in staat zijn het gewenste gedrag te begrijpen om het in praktijk te kunnen brengen. Dit vraagt om een omgeving waarbinnen het gewenste gedrag mogelijk is. Daartoe moeten niet alleen de middelen voorhanden zijn, zoals de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen, gekeurd materieel en heldere en eenduidige procedures of werkinstructies. Maar medewerkers moeten ook over de vaardigheden en kennis beschikken om het gewenste gedrag ten toon te kunnen spreiden. Bijvoorbeeld weten hoe zij een halfgelaatsmasker op de juiste manier opzetten, wat het effect is van een stoppelbaardje, hoe ze een filterbus moeten bewaren. En beseffen dat een filter beperkt houdbaar is omdat het in de loop van de tijd verzadigd raakt. Daarnaast heeft Kunnen ook te maken met het heersende werkklimaat. Een werkklimaat waarin het minimaal vanzelfsprekend is dat mensen gewenst gedrag vertonen en accepteren. Een klimaat waarin mensen het waarderen dat zij worden aangesproken als de veiligheid of gezondheid in het geding is. Dit is ook van belang voor de aanwas van jonge medewerkers, net van school, met de juiste attitude richting veiligheid en gezondheid. In een werkklimaat waarin veilig en gezond werken niet vanzelfsprekend is, zullen nieuwkomers hun attitude binnen de kortste tijd aanpassen aan de groepsnorm. Een norm om erbij te horen, waarmee de nieuwe medewerkers wellicht hun eigen veiligheid schaden. Ook zicht hebben op de informele leiders is belangrijk. Want als die er de noodzaak niet van inzien om het gewenste gedrag te vertonen, is de kans groot dat alle inspanningen voor niets zijn. Probeer hen enthousiast te krijgen en te laten beseffen hoe belangrijk hun rol is om het gewenste gedrag succesvol te lanceren. Er komt dus veel kijken bij het verantwoord dragen van PBM. Tot een verantwoorde keuze komen voor juiste en doelmatige PBM die medewerkers ook gebruiken, vereist kennis. Maar het zou mooi zijn als iedereen binnen de keten beseft dat het essentieel is om verantwoording te nemen voor deze laatste barrière aan bescherming. Van de afdeling inkoop tot de dragers van PBM op de werkvloer. Ir C. itjens is usiness Develop en anager gecer i ceerd rbeid rganisa iedeskundige en oger eiligheidskundige

arbo 9 | 2020

012-015_ARB09_ART-THE02_Litjens.indd 15

26-10-20 15:14

ADVERTORIAL

HAIX® IS DE PIJN OP HET SPOOR CONNEXIS® Safety indoor-veiligheidsschoenen stimuleren de fascia voor langere prestaties

Wie voor zijn beroep erg actief is, stelt zijn lichaam vaak bloot aan grote belasting. Vaak is rugpijn het gevolg. Zo lijdt bijvoorbeeld bijna 19 procent van de Belgische werknemers aan beroepsgerelateerde rugpijn.1 Maar waar komt dat door? Een katapult voor de beweging

Dr. Robert Schleip

“Alles staat met elkaar in verband. Onze spieren, botten en organen worden omhuld door bindweefsel – de fascia”, verduidelijkt Dr. Robert Schleip, Menselijk Bioloog en Psycholoog. Fascia vormen een vezelig netwerk van bindweefsel dat het lichaam structuur geeft. “U kunt het zich voorstellen als het vel van een worst: Zonder fascia zouden onze spieren bijna geen spanning hebben. Fascia hebben bovendien een belangrijk aandeel in onze beweging. Ze werken als een katapult, doordat ze bewegingsenergie opslaan en weer vrijgeven”, aldus Dr. Schleip.

Anderzijds echter dreigen de fascia bij gebrek aan beweging te verkommeren. “Dat kan ook gebeuren, als we onze voeten met de verkeerde schoenen buiten gebruik stellen”, zegt Dr. Schleip. Keep Performing! Bij de uitoefening van ons beroep worden dagelijks de hoogste eisen gesteld aan onze voeten en onze schoenen. Schoenen moeten veilig zijn, om de drager te beschermen tegen verwondingen. Tegelijkertijd mogen ze de voeten niet “buiten gebruik stellen”. Veiligheid moet een eenheid vormen met gezondheid, functie en comfort. Met de slagzin “Keep Performing” heeft de Hightech-schoenenfabrikant HAIX®, samen met experts uit onderzoek en praktijk de CONNEXIS® Safety veiligheidsschoen voor binnengebruik ontwikkeld. Functionaliteit en constructie zijn afgestemd op de speciale behoeften van uw voeten. Daardoor gaat deze schoen vermoeidheid tegen en blijft uw prestatievermogen overeind.

Door aan het speciale tape te trekken dat door de hele schoen loopt, worden de fascia in de voetzool voortdurend gestimuleerd. Het doel is om door stimulering van de fascia negatieve invloeden op het bewegingsapparaat te verminderen en het prestatievermogen van de drager overeind te houden. Bovendien werd er voor de CONNEXIS® Safety een volledig nieuwe leest ontwikkeld. De orthopedische constructie bootst de vorm van de voet na en ondersteunt de natuurlijke werking van de voet. Daardoor is deze schoen ook na langere draagtijd nog comfortabel. De neuskap van lichtgewicht nano-carbon geeft de voorvoet extra veel ruimte om de voet stabiliteit te geven en verkeerd neerzetten van de voet te voorkomen. CONNEXIS® Safety is verkrijgbaar als S1-, S1P- en S3-veiligheidsschoen en werd speciaal ontwikkeld voor gebruik binnen.

SAFETY ZIE VOOR MEER INFORMATIE

www.haix.nl

Als de fascia beschadigd raken kan dat pijn veroorzaken. Als bijvoorbeeld de lendenfascie, die de onderrug omhult, door overbelasting beschadigd raakt, dan kan dit rugpijn veroorzaken. 1 Statista (2010): Aandeel werknemers met beroepsgerelateerde rug-, schouder- en nekpijn in geselecteerde landen in Europa: https://de.statista.com/statistik/daten/ studie/207851/umfrage/anteil-der-erwerbstaetigen-mit-berufsbedingten-ruecken-schulter-und-nackenschmerzen-in-euopa/

002-044_ARB09_ADV.indd 16

26-10-20 15:12

odelieve

eeuwissen

este arboprofessional, n hoeverre komt uw ge ond verstand overeen met uw ge onde thuiswerk gewoontes? Heeft u ook weleens last van nog even door terwijl u weet dat u eigenlijk uw computer moet afsluiten? n de e column richt ik me op de thuiswerkers in uw organisatie de mensen die nu noodgedwongen vanaf hun olderkamer of aan de keukentafel hun werk doen. Het is voor hen nog niet o gemakkelijk verantwoord te werken. ijn dagelijks werk is het op afstand coachen van leidinggevenden om hun thuiswerkende teamleden te inspireren. at gemotiveerde en verant woorde thuiswerken is een hele kunst. elangrijke technische randvoor waarden als een passend beeldscherm en een goede infrastructuur laat ik hier even buiten beschouwing. k hoop dat iedere organisatie voor haar thuiswerkers doet wat mogelijk is. r is echter een ander belangrijk punt veel leidinggevenden vergeten na melijk dat hun eigen voorbeeldgedrag het aller , allerbelangrijkste is als het gaat om verantwoord thuiswerken. Hierin vergelijk ik leidinggeven met op voeden. e weten allemaal kinderen doen niet wat u egt, kinderen doen wat u doet. n o gaat het ook met leidinggeven aan professionals. even leidinggevenden met het eigen gedrag het verkeerde voorbeeld, laat hen dan niet raar opkijken als teamleden het elfde verkeerde gedrag vertonen. Het goede nieuws is dat leidinggevenden met hun gedrag dus de sleutel tot nieuw gedrag in handen hebben. ag ik u oproepen om de komende weken n aspect te benadrukken wanneer u leidinggevenden spreekt? eg hun uit dat pau es een we enlijk onderdeel van de dag van de thuis werker uitmaken. Niet alleen f sieke arbeiders moeten pau es nemen, ook de kenniswerker die geneigd is uren achtereen naar een beeldscherm te sta ren moet dat doen. en ik dus ook. e vuistregel is dat een normaal mens ich ma imaal minuten achter el kaar kan concentreren. aarna is een pau e van minimaal een paar minuten nodig. ven de benen strekken, de afwas opruimen of de hond uitlaten. Je kunt daarna rela ter en met meer focus werken en aan het eind van de dag ben je een stuk minder gesloopt dan wanneer je geen pau es neemt. n je hebt meer werk gedaan. at klinkt goed toch? Het enige dat u nodig heeft is een ouderwetse kookwekker of het alarm op uw telefoon. oet u mee? o inspireert u met uw goede voorbeeldgedrag ook weer uw collega leiding gevenden. n die inspireren op hun beurt weer de andere collega s in uw organisatie. o houden we met elkaar dat thuiswerken een stuk langer vol. o, en nu even pau e. Godelieve Meeuwissen begeleidt organisaties op het gebied van leider schap en teamontwikkeling op afstand. n juni van dit jaar verscheen haar boek nspirerend leiderschap op afstand .

arbo 9 | 2020

017-017_ARB09_CLM_GAST_Godelieve Meeuwissen.indd 17

26-10-20 15:14

n elletsel leidt tot ie tever ui

Minder i en in goede s hoen nkelverz ikkingen zorgen voor veel ziek everzui en goed idee dus o hier aler op e zi n bi de keuze van veiligheidsschoenen en nieu e e hode kan die verz ikkingen na eli k voorko en eks

e er assenier

chteraf wist de bouwvakker niet precies meer hoe het was gebeurd. Hij wilde nog iets tegen een collega zeggen, draaide zich om, en toen … een scherpe pijn in zijn enkel. En nu, na twee weken heeft hij er nog steeds last van. Een lelijke verzwikking, aldus de dokter. Het is een schrale troost, maar hij is niet de enige. In veel branches – de bouw, logistiek, afvalverwerking, en staal en verpakkingsindustrie – komen ongevallen met enkelverzwikkingen vaak voor. Kijk naar Duitse cijfers uit 2018. Verzwikte enkels vormen bijna 10% van alle arbeidsongevallen. En als we kijken naar het aantal nieuwe toegekende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, staat voeten enkelletsel zelfs helemaal bovenaan, met meer dan 16%.

Veiligheidss hoen En toch is er iets wat de bouwvakker niet snapt. Op het moment van het ongeval droeg hij een gecertificeerde veiligheidsschoen. Sterker nog, hij had speciaal gekozen voor een model met een hoge schacht, juist om zijn zwakke enkels te beschermen. Hoe kon het dan toch misgaan? Een logische vraag, zegt Roy van Bladel, area-salesmanager Export bij ELTEN,

maar hij heeft een sterk vermoeden. “Stel, jij gaat tijdens je werk regelmatig door je knieën of je bent veel aan het lopen. Dan verander je constant de positie van je benen en je voeten. Wanneer je rechtop staat, staan die in een rechte lijn. Maar buig je je knieën, bijvoorbeeld tijdens het lopen of bij knielende werkzaamheden, dan moet de schacht van de schoen een draaiende beweging maken om de natuurlijke bewegingsrichting te volgen. Daardoor ontstaat er vlak bij je enkels rimpelvorming in het leer. Op die plaats geeft de schoen dus minder steun, en hierdoor kun je gemakkelijk zwikken.”

rtho edis h hirurg Maar er ligt een oplossing: de BIOMEX Protection© technologie. Het is een concept ontwikkeld door orthopedisch chirurg dr. Georg Ahlbäumer. (foto schoen) “Je ziet het bij dat gedeelte waar de veters aan vastzitten”, zegt Van Bladel. “Daaraan bevestigd zit een manchet, en die loopt om de hele schoen heen, precies op de plaatsen waar sprake is van rimpelvorming. Dat manchet neemt als het ware de functie van het leer over, en daardoor blijft de schoen beschermen tegen zwikken.” Zo'n manchet helpt ook tegen een ander probleem: pijnlijke drukpunten.

Want een hoge schacht als de bouwvakker hierboven droeg, wordt volgens Van Bladel overbodig. “Het gaat dan meestal om een stijve constructie, die de natuurlijke bewegingsrichting van het onderbeen niet goed volgt. Dat beperkt de bewegingsvrijheid, en dat zorgt er weer voor dat de spieren traag worden. Uiteindelijk maakt dat het risico op letsel alleen maar groter, zeker wanneer je die stijve bescherming weer verwijdert, en de spieren de klappen weer moeten opvangen." Bovendien zorgt zo’n hoge schacht voor pijnlijke drukpunten, en soms zelfs voor een slechte doorbloeding, aldus Van Bladel. "Met BIOMEX Protection© technologie heb je daar geen last van: zo'n manchet beweegt mee met de voet en is dus veel flexibeler. Het gevolg: veel minder verzuimdagen als gevolg van enkelverzwikkingen.”

ndoor Enkelverzwikkingen – ze vinden vooral plaats bij outdoor werkzaamheden. Maar ook binnen zijn voeten en enkels onderhevig aan risico's. Denk bijvoorbeeld aan heftruckchauﬀeurs die er een gewoonte van maken om uit hun truck te springen, of orderpickers die kunnen uitglijden over natte restanten van kartonnen dozen. Vandaar dat sommige

arbo 9 | 2020

018-019_ARB09_ART05_Elten_contentmarketing.indd 18

26-10-20 15:13

erz ik e enkels vor

en bi na 10

van alle arbeidsongevallen

schoenen speciaal aan deze werkzaamheden zijn aangepast.

ideaal tegen het zwikken. Wij noemen het: bodybuilden voor de voeten.”

Lopen werknemers ook binnen het risico op enkelverzwikkingen? Dan is het volgens Van Bladel niet alleen belangrijk om aandacht te besteden aan de juiste ondersteuning, maar ook aan de loopzool. “Ook die kan het omzwikken namelijk helpen voorkomen, en wel door middel van de Biomex Dynamics® loopzooltechnologie. Deze is gebaseerd op het Barefoot-principe: stabiel waar het moet, en flexibel waar het mag. Juist die flexibiliteit zorgt ervoor dat je altijd op de juiste wijze afrolt.""Bovendien triggeren deze zolen de spieren. Dat maakt die spieren sterker, en sterke spieren zijn

S ante hnologie n Veel geavanceerde oplossingen dus – maar volgens Van Bladel is het beste advies bij veiligheidsschoenen juist heel simpel: begin bij de basis. “Een te kleine schoen is natuurlijk buitengewoon oncomfortabel, maar een te grote of te brede is zeker ook niet ideaal. De voet gaat er in schuiven, en het risico op zwikken wordt groter. Daarom bieden wij samen met een gespecialiseerde ELTEN-vakhandelaar de eindklant de mogelijkheid aan professionele voetmetingen uit te voeren. Wat is precies de lengte- en de breedtemaat, en is er

sprake van een doorgezakte voet of juist van een holvoet? En met wat voor pasvorm of semi-orthopedische inlegzool zijn die dragers dus gebaat? Op deze manier kunnen we ongeveer 90 procent van de mensen helpen met een standaard oplossing.” Van Bladels advies aan werkgevers? “Neem het risico op enkelverzwikkingen serieus – outdoor en ook indoor. Laat je voorlichten door een professionele fabrikant van veiligheidsschoenen. Want met de nieuwste technologieën vallen die enkelverzwikkingen voor een groot deel te voorkomen.” Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met ELTEN.

arbo 9 | 2020 9

018-019_ARB09_ART05_Elten_contentmarketing.indd 19

26-10-20 15:13

Goed beschermd aan het werk

PBMwijzer i persoonli ke bescher ings iddelen is de keuze is reuze nie direc recla e e gro e aanbod aak de aanscha van voor veel bedri ven inge ikkeld en las ig De nieu e i zer help bi de keuze en he correc e onderhoud van he geschik e persoonli ke bescher ings iddel eks

al er aarde

ans

f het nu gaat om mondmaskers, helmen, handschoenen of beschermende kleding: het inkopen van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) blijft lastig, blijkt steeds weer. Dat geldt zelfs voor de overheid. Dit voorjaar haalde het ministerie van Volksgezondheid een grote partij mondmaskers terug uit ziekenhuizen. Van deze 1,3 miljoen in China geproduceerde en ingekochte FFP2 maskers bleek bijna de helft (600.000 stuks) zorgverleners niet voldoende te beschermen tegen Covid-19. En dan hebben de overheid en grote bedrijven nog arbodeskundigheid in huis; kleinere MKB-bedrijven hebben die luxe vaak niet.

Wegwijs in PBM

Om bedrijven wegwijs te maken in de lastige wereld van PBM, verscheen deze zomer de ‘PBMwijzer – Goed beschermd aan het werk’. Het is een nieuw handboek voor het creëren van veilige arbeidsomstandigheden, in het bijzonder de selectie, aanschaf en onderhoud van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). “De PBMwijzer vervangt de dikke PBMgids”, zegt Hoger Veiligheidskundige Jos Putman, PBM-specialist en een van de auteurs van

de PBMwijzer en redactielid van de PBMgids. “De PBMgids is in twintig jaar uitgedijd tot meer dan 800 pagina’s met veel inhoudelijke informatie: een soort bijbel op PBM-gebied. Maar alleen de superspecialist komt daar eigenlijk nog doorheen. Daarom was er behoefte aan een toegankelijker en paktischer boek met achtergrondinformatie, naast de al bestaande PBMwijzer online. De PBMwijzer is weliswaar gebaseerd op de PBMgids, maar is toegankelijker en overzichtelijker.”

Veel keuze

Het kiezen van een helm of schoen om je te beschermen tegen risico’s in het werk lijkt simpel. “Bij veiligheidsschoenen is het ook niet al te moeilijk”, zegt Putman. “Maar bij bijvoorbeeld beschermende kleding, adembescherming en handschoenen is er enorm veel keuze in soorten producten. De keuze voor het juiste artikel is afhankelijk van een heleboel verschillende factoren. Er kunnen wel twintig tot dertig factoren een rol spelen op basis waarvan je de keuze voor het juiste persoonlijke beschermingsmiddel moet bepalen.”

20 arbo 9 | 2020

020-022_ARB09_ART-THE01_Baardemans.indd 20

26-10-20 15:18

r was behoefte aan een toegankelijk en praktisch boek met achtergrondinformatie Verschillende normen

Alles begint met de gevaren en risico’s in de risico-inventarisatie. Want de keuze voor persoonlijke beschermingsmiddelen dient in eerste instantie plaats te vinden vanuit de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en op basis van de arbeidshygiënische strategie. Daarbij is de toepassing van PBM de laatste stap in alle te nemen beheersmaatregelen om veilig en gezond te kunnen werken. Wulf van den Eshof, veiligheidskundige en mede-auteur van de PBMwijzer: “Bij de keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen heb je te maken met ingewikkelde weten regelgeving. Producten moeten voor verschillende toepassingen voldoen aan verschillende normen. Naast de productspecificaties moet je ook rekening houden met de omgevingsfactoren: werkt iemand in een besloten ruimte, binnen in een grote hal of buiten? En je moet kijken naar de persoonlijke

eigenschappen van de eindgebruiker. Wat is de leeftijd van de gebruiker, is iemand brildragend, heeft deze persoon gezondheidsklachten? Het heten niet voor niets persoonlijke beschermingsmiddelen.”

PBM moet doelmatig zijn

Putman: “Een PBM moet doelmatig zijn: als je iets kiest, wil je zeker weten dat een product aan de eisen voldoet en dat iemand goed beschermd is. Tegelijk moet een PBM voor de gebruiker voldoende draagcomfort bieden. Al die factoren bij elkaar maken de keuze gewoon erg lastig. Als je niet veel kennis hebt over PBM, heb je vaak een deskundige nodig om daarin te adviseren.”

Normen niet gratis

PBM WIJZER

Belangrijk is om zicht te hebben op welke producten überhaupt in aanmerking komen voor de risico’s waar een werknemer aan blootgesteld staat. En aan welke eisen die in dat geval moeten voldoen. Putman: “Alleen voor adembescherming zijn er al zeventig normen. Het is een specialistisch gebied en het is ingewikkeld om daarin de juiste keuzes te maken. Groot probleem is ook dat de normen niet gratis beschikbaar zijn. Tijdens de coronacrisis heeft de Europese Commissie de normen gratis beschikbaar gesteld, maar in andere gevallen moet je er fors voor betalen. Een norm kost gemiddeld 50 tot 60 euro. Je kunt normen in de bibliotheek van het Normalisatieinstituut NEN inzien, maar dat is natuurlijk omslachtig. Grote multinationals hebben vaak een abonnement op die normen. Kleinere bedrijven gaan dat niet doen.”

Preventiemedewerker aanspreekpunt

Het komt er dus veelal op aan om de juiste deskundigheid te mobiliseren, lijkt het. Volgens Putman zijn de preventiemede-

Goed beschermd aan het werk Onder redactie van

Wulf van den Eshof en Jos Putman

Het gaat mis als de inkoper het voortouw neemt bij de beslissingen arbo 9 | 2020 2

020-022_ARB09_ART-THE01_Baardemans.indd 21

26-10-20 15:18

reventiemedewerker of arboco rdinator moet de juiste arbo deskundigheid weten in te schakelen werker en arbocoördinator het eerste aanspreekpunt voor de werknemer. Zij kunnen vervolgens als intermediair fungeren tussen werknemer en arbodeskundige, stelt hij. “De preventiemedewerker of arbocoördinator moet bij langdurig gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen de juiste arbodeskundigheid weten in te schakelen. Het kan zijn dat een arbeidshygiënist mee moet kijken, maar soms ook de bedrijfsarts. Moet iemand langdurig adembescherming dragen, dan wil je weten of iemand dat met zijn leeftijd en gezondheid aankan.” Van den Eshof: “Ook een betrouwbare leverancier heeft specialisme in huis. Je wilt een leverancier die als deskundige kan meedenken, die weet welke producten er zijn en welke normen gelden.”

Goedkoop vaak duurkoop

Het gaat mis als inkopers van een bedrijf het voortouw nemen. Dat gebeurt volgens Putman nog steeds bij zowel grote als kleine bedrijven. “De inkoper heeft vaak de opdracht om zo goedkoop mogelijk in te kopen. Die kiest dus de goedkoopste producten die aan de eisen voldoen. Maar dat is veelal niet het comfortabelste product. Soms blijkt goedkoop na een half jaar duurkoop, omdat de kwaliteit toch minder is.” Zo kocht een magazijnbeheerder ‘voordelige’ schoenen voor zijn werknemers, maar die werknemers vonden de schoenen stug en kregen na de nodige kilometers lopen klachten en voetproblemen. Met als gevolg een toename van het ziekteverzuim, vertelt Putman.

Europees aanbesteden grootste fout

Ook Defensie ging volgens hem de boot in met een Europese aanbesteding voor schoenen. Putman: “De goedkope schoenen voldeden in de praktijk niet, constateerde de bedrijfsarts achteraf. Werknemers kregen van Defensie een voucher om zelf nieuwe schoenen te halen bij een schoenenwinkel.” Europees aanbesteden is vaak de grootste fout bij de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen, als alleen maar op prijs wordt ingekocht, stelt Putman. “Daarmee loop je het risico op goedkope handel uit China of op net iets mindere kwaliteit die twee keer zo hard slijt.”

mag ervan uitgaan dat gecertificeerde arbodeskundigen over voldoende en de juiste kennis beschikken. Er zijn ook PBM-leveranciers die zich onderscheiden met het groene SafetySign certificaat (www.safetysign.nl). Als werkgever heb je dan in elk geval zo goed mogelijk je best gedaan om werknemers de juiste producten te geven.”

Praktisch hulpmiddel

De PBMwijzer helpt daar zeker ook bij. Van den Eshof: “De PBMwijzer is voor mensen die op praktische wijze snel toegang willen hebben tot kennis over PBM. Het is een hulpmiddel om snel wegwijs te worden in het PBM-woud.” De PBMwijzer is onverdeeld in tien hoofdstukken. In de eerste acht komen alle vormen van PBM aan de orde: beschermende kleding, hoofdbescherming, oog- en gezichtsbescherming, gehoorbescherming, ademhalingsbescherming, handbescherming, voetbescherming en valbeveiliging. In de laatste twee hoofdstukken komt relevante weten regelgeving aan bod en wordt uitgelegd hoe professionals een risico-inventarisatie en -evaluatie moeten uitvoeren.

Werksituatie uitgangspunt

In de hoofdstukken over PBM staan, na een algemene beschrijving, alle normen en praktische informatie over wetgeving. Daarna volgt in elk hoofdstuk de keuzewijzer op basis van blootstelling en risico’s. Putman: “De werksituatie is het uitgangspunt. De keuzewijzer gaat niet uit van het product, maar van de gevaren en risico’s in het werk. Dat maakt het makkelijker voor de eindgebruiker. Op basis van de risico’s uit de RI&E word je eigenlijk automatisch naar het juiste persoonlijke beschermingsmiddel geleid. Maar daarnaast moet je er natuurlijk altijd alert op blijven of er misschien nog andere factoren van invloed zijn op de keuze.” De PBMwijzer moet dan ook gezien worden als een praktisch hulpmiddel.

Gat in de markt

De PBMwijzer bevat veel foto’s, oogt rustig en is prettig eenvoudig geschreven. Putman: “We wilden het zo toegankelijk mogelijk maken voor iedereen.” Van den Eshof: “Het is echt een praktisch hulpmiddel voor werkgevers, preventiemedewerkers, arbocoördinatoren, veiligheidskundigen, arbeidshygiënisten, bedrijfsartsen, inkopers en bedrijfsleiders.” Putman: “Een gat in de markt.”

afety ign

Een werkgever heeft een zorgplicht om werknemers zo goed mogelijk te beschermen. Als een werkgever aantoonbaar kan maken dat er deskundigen zijn geraadpleegd, moet hij daarop kunnen vertrouwen, meent Van den Eshof. “Een werkgever

22 arbo 9 | 2020

020-022_ARB09_ART-THE01_Baardemans.indd 22

26-10-20 15:18

an a e terne agressie en ge eld

Meer aarde in aat er en erkgever oe e erne agressie en ge eld egen erkne ers voorko en edere si ua ie is uniek dus aa erk is daarbi geboden oe kunnen e di risico beoordelen en passende aa regelen bepalen Daarover gaa di ar ikel e ee voorbeelden eks

ar olein

i er i k en

l ne laggenborg

xterne agressie en geweld gaat over geweld door derden zoals patiënten, bezoekers en leerlingen. Daarmee onderscheidt het zich van interne agressie en geweld: die tussen collega’s en/of leidinggevenden. In 2019 had 3 op de 10 werknemers te maken met externe agressie en geweld. ¹ Dat aantal groeit, vooral in contactsectoren als het openbaar bestuur, de zorg en de horeca. De gevolgen zijn groot. Vaak leidt externe agressie tot angst, langdurig verzuim, uitval, personeelsverloop en imagoschade voor de organisatie. Dit heeft ook gevolgen op maatschappelijk niveau. Want de motivatie om in deze beroepen te werken brokkelt af, met personeelskrapte tot gevolg. En dat leidt weer tot hogere risico’s.

nventariseren Voorkomen is beter dan genezen. Daarom is een belangrijke eerste stap om de risico’s op externe agressie en geweld te

kennen en te inventariseren. Zo start immers een cyclische aanpak (zie figuur).

de kans op agressie vergroot en wellicht onvoorspelbaarder maakt?

Bij contact met derden is het belangrijk om de aard van dit contact in beeld te krijgen. Is er alleen telefonisch contact of ook fysiek? Wat is de kans dat daarbij agressie optreedt? En bij welke specifieke functies en taken krijgt personeel te maken met agressie en geweld? Een andere vraag is: op welke locaties is er kans op agressie en geweld? Zijn er verder bepaalde momenten waarop agressie kan plaatsvinden? Ook van belang: weten welke risico’s de doelgroep (of het individu) met zich meebrengt.

Maatregelen ne

Voor alle situaties geldt: welke vormen van agressie doen zich voor? Wordt de agressie instrumenteel ingezet om een doel te bereiken? Of komt deze voort uit frustratie en onmacht? Gebruikt de cliënt middelen (medicijnen of drugs)? Of heeft hij een psychische stoornis die

Uit het voorgaande blijkt dat de kans op agressie per situatie verschilt, maar ook de mate en vorm ervan. Maatregelen moeten daarom aansluiten op de knelpunten uit de inventarisatie. Algemene maatregelen zijn niet voldoende, het gaat ook om maatwerkmaatregelen. Algemeen In alle situaties moet er een protocol Agressie & geweld aanwezig zijn om te bepalen wat te doen bij agressie en geweld. Aan dat protocol is een procedure gekoppeld voor het melden en registreren van incidenten. De organisatie stelt een norm vast die leidend is. Daarnaast is er aandacht voor opvang, ondersteuning, nazorg en daderaanpak. Dit alles komt aan bod in voorlichting en onderricht die werknemers duidelijkheid

arbo 9 | 2020 2

023-025_ARB09_ART03_Uiterwijk.indd 23

26-10-20 15:18

De organisa ie oe on ikkelingen op he gebied van agressie en ge eld bli ven volgen en die zo nodig inven ariseren

- on ac

- ro ocol

e derden

- rocedure

- i ua ies

- oorlich ing en onderrich

- oca ies -

- or

elden en regis reren en

onderzoek van inciden en

- unc ies aken en en

Maatregelen

en van agressie

o stellen en

nventariseren

enteren

- Training -

ogeli k

erk

pvang onders euning en nazorg

- Daderaanpak

- erdiepende inven arisa ie bi v onderregis ra ies a

i kende si ua ies

naar aanleiding van eers e inven arisa ie die aanleiding geven o verdiepende inven arisa ie valueren

uisregels

rganisa orische personele

- ou kundige echnische - lar -

-beleid

zonderli ke

procedure en alar

aa regelen aa regelen

s s ee

aa regelen

- nciden enanal se

iguur De c clische aanpak van agressie en ge eld

biedt over de risico’s en de maatregelen die de organisatie heeft genomen. Maatwerk Bovenal is specifieke training gewenst. Daarbij leren werknemers vaardigheden voor het omgaan met agressief gedrag, toegespitst op de praktijksituaties en contactmomenten. Verder moet de organisatie ontwikkelingen blijven volgen. Is het aantal meldingen zoals verwacht? Werken de alarmprocedures en de huisregels voor de bezoekers? Worden die ook nageleefd? Soms is daarvoor een nadere inventarisatie nodig. Cruciaal daarin zijn de organisatorische of personele maatregelen. Denk aan aangepaste werktijden, werken met minimaal twee personen of de plaats van de werknemer in een ruimte met de cliënt. Denk ook aan een inven-

tarisatie van de bouwkundige voorzieningen, zoals camera’s, een verhoogde balie of afscherming.

valueren Tot slot is het belangrijk het eﬀect van alle maatregelen regelmatig te evalueren en waar nodig bij te stellen. Want dat hoort bij een goede PDCA-cyclus. ² Hoe hadden de instellingen uit de voorbeelden in het kader dit risico kunnen inventariseren? Door zich een aantal van de volgende vragen te stellen.

» In welke functies en situaties is agressie en geweld een risico en om welke vormen gaat het? Of specifieker: » Hoe vaak maken medewerkers agressie en geweld mee (in welke situaties, functies en op welke tijdstippen)? » Welke uitingsvormen (verbaal, fysiek, bedreiging) en -soorten (frustratie,

instrumenteel, verslaving of psychische stoornis) komen voor? Neemt de organisatie voldoende maatregelen en volgen medewerkers die op? Zijn afspraken en procedures bekend en voert men die ook uit? Krijgen alle werknemers (dus ook nieuwe en flexibele krachten) training in het omgaan met agressie en geweld? Is er sprake van personele krapte? Welke extra risico’s op agressie (en werkdruk) brengt dit met zich mee? Worden agressie-incidenten voldoende onderzocht en neemt men vervolgens ook maatregelen?

Is er voldoende zicht op het risico dat de fysieke ruimte met zich meebrengt? Of specifieker: » Zijn werkplekken (zoals balies of spreekkamers) zo gesitueerd dat de

24 arbo 9 | 2020

023-025_ARB09_ART03_Uiterwijk.indd 24

26-10-20 15:18

Doorda beide ins ellingen de risicos op agressie en ge eld onvoldoende in kaar hadden on brak goed zich op de gevaren

ee voor eelden innen peni en iaire inrich ingen en orensische zorgins ellingen is he risico op agressie en ge eld hoog Di hee direc e aken e he pri aire proces en de doelgroep i de eldingen bi de nspec ie bli k da er regel a ig sprake is van agressie-inciden en rich ing erkne ers schoppen en slaan gooien e eubels o kokend aer en s eken e essen scharen glas o andere scherpe a erialen T ee voorbeelden verduideli ken he belang van inven ariseren n 201 vond een dodeli k arbeidsongeval plaa s in een orensische zorgins elling en 2 - arige edeerker k a hierbi o he leven en ps chia risch pa i n e bs s ak eerdere keren op he in e een schaar De ede erker as pas ach dagen bi de ins elling aan he erk en ilde een schaar aan de pa i n ui lenen n 201 vond in een peni en iaire inrich ing ook een erns ig arbeidsongeval plaa s en ps chologe erd in een spreekka er door een gede ineerde erns ig ver ond e een scherp s uk glas i onderzoek van de nspec ie bleek da de organisa ies he risico op agressie en ge eld onvoldoende hadden ge nven ariseerd Daardoor on braken aa regelen o de erkne ers e bescher en

justitiabelen niet in direct contact komen met de werknemers? Is er bijvoorbeeld een vluchtdeur? Of een afscherming in de vorm van een breed bureau of verhoogde balie? Kunnen meubels/apparaten niet gebruikt worden als wapen? » Is er overzicht over ruimten en gangen? Dus geen geblokkeerde zichtlijnen of onoverzichtelijke hoekjes? Is er voldoende licht? » Hoe is de uitgifte van scherpe materialen geregeld en is daar toezicht op? Welke specifieke risico’s brengen de doelgroep en de individuele justitiabelen met zich mee? Of specifieker: » Welke signalen bij een justitiabele kunnen duiden op agressief gedrag? Is er een geschiedenis van geweldsincidenten? En hoe zijn nieuwe incidenten te voorkomen? » Zijn er afspraken over de vereiste ervaring en opleiding van werknemers? En over de benodigde begeleiding en benadering van justitiabelen (met een of meer werknemers, verscherpt toezicht)? » Krijgen alle werknemers (dus ook nieuwe en flexibele krachten) voorlichting en instructie over deze specifieke risico’s en de maatregelen? » Hoe zijn zaken als (camera)toezicht, (kamer)controle, (urine)testen en sanctioneren van handel in en gebruik van drugs georganiseerd? Doordat beide instellingen in 2017 de risico’s op agressie en geweld onvoldoende in kaart hadden, ontbrak goed

zicht op de gevaren. Gezien de doelgroep zijn agressie-incidenten nooit helemaal te voorkomen. Toch moet de werkgever alle verplichte en noodzakelijke maatregelen nemen om agressie en geweld zoveel mogelijk te beperken en beheersen. Daarbij geldt: meten is weten. Dat meten is een continu proces. Want de juiste maatregelen nemen is alleen mogelijk door goed te inventariseren wat de risico’s zijn en waar ze voorkomen. Alleen zo voorkomen we onveilige situaties waarin zich incidenten voordoen. Meer informatie over hoe en wanneer u het risico op agressie en geweld kunt inventariseren, welke maatregelen u kunt nemen en hoe vaak te evalueren? Die leest u in de Basisinspectiemodule Agressie & geweld van de Inspectie SZW (https://bit.ly/3jMH0CR). ³ Wilt u testen of uw eigen beleid ten aanzien van agressie en geweld voldoet aan de eisen van de Inspectie SZW? Doe de Zelfinspectie Werkdruk en ongewenst gedrag (https://bit.ly/2Iq0AqV). Marjolein iterwijk en l ne Plaggen borg erken beiden bi he enniscen ru van de nspec ie

oten 1 a ionale n u e rbeidso s andigheden 201 en T 1 april 2020 2

erkdruk aanpakken Doe he c clisch laggenborg en oodenburg r ikel arboonline 2 ok ober 201 asisinspec ie odule gressie nspec ie ok ober 2020

ge eld

arbo 9 | 2020 2

023-025_ARB09_ART03_Uiterwijk.indd 25

26-10-20 15:18

Joris

Ha, daar gaan we weer! Nog een artikel over corona, weer iemand die mee moet praten, die achteraf alles beter weet. Nu weet ik dat natuurlijk ook, maar wie wil het nog horen?

en u he ook zo oe l eer dan een hal aar kun e geen progra geen nieu ssi e o kran eer zien o he gaa over corona

e ore he crisis nobod cares during en bekende ngelse ui spraak luid he crisis nobod kno s bu a er he crisis ever one is an e per da ik ee da u reikhalzend ui ki k naar daaro op de oeko s rich en

i ze

oorden zal ik

e is in eressan er o e pra en over de volgende crisis dan over de huidige o de vorige nlangs las ik een ar ikel op inked n van ie and die de si ua ie vergeleek e he bes uren van de Ti anic een schip da door overoed een vals gevoel van veiligheid aar ook zuinigheid en arrogan ie nie as voorbereid op de ra p die haar e ach en s ond oor de Ti anic k a de crisis onver ach hoe el he bes aan van i sbergen al el enige i d bekend as chepen hebben in iddels radar aardoor e de volgende i sberg rui van evoren kunnen zien Toch koersen e er vaak nog s eeds rech op a Die pande ie da e en e nu el die as el voorzien aar k a och aar er i l iedereen nu bezig is een plan e aken voor de vorige crisis oe en e ook a en oe op de radar bli ven ki ken a is de volgende i sberg el zie ik ee gro e kanshebbers o egenaan e varen een gro e c bercrisis en een gro e overs ro ing De eers e is een logisch gevolg van eer au o a isering de eede van de co bina ie kli aa verandering en een land onder zeeniveau

deze crises e voorko en bou en a erdich e scho en van de Ti anic

uren

re alls en di ken ne als

aar a als he nu och isgaa Dan heb e s ondkap es en reddingsves en en -sloepen nodig en een idee over a e oe en doen elukkig hebben e goede plannen voor a e gaan doen als e een eek zonder be alingsverkeer zonder s roo zonder ver ar ing zonder e- ail en eleoon zi en Da bleek een i d e geleden al oen de 112-cen rale er even ui lag ok een gro e overs ro ing kan ons nie van de i s brengen vacua ie van onze gro e s eden in he es en he ranspor he o gaan e ui vallende in ras ruc uur he inrich en van gro e opvangka pen in de ch erhoek alle aal goed geregeld oe ik da ee erli k gezegd ben er nie hele aal zeker van aar he kan och nie zo zi n da e in deze i d nog volle krach door he i sveld varen in de hoop da e geen i sberg eer egenko en

2 arbo 9 | 2020

026-026_ARB09_CLM_BRIL.indd 26

26-10-20 15:18

Op safari heb je oog voor alles. Omdat het er thuis niet is of omdat je er bedrijfsblind voor bent geworden. urvivalgidsen an en os nemen je mee op afety afari en werpen een frisse blik achter poorten en hekken.

A ET

A ARI

uni erende vaten

nlangs waren we op bezoek in een machinefabriek. Op uitnodiging van een groepje stagiaires dat wilde leren over risico’s in hun vak. Ze gaven ons een rondleiding. Toen we langs een rij drums liepen vroeg er een of die vaten ‘wel mochten van de arbo’. Kijk, dat vonden we nou een leuke vraag. Want die kids zien ‘de arbo’ als één loket en één manier van denken, kijken en oordelen. En zonder hen al te zeer te willen teleurstellen in de grotemensen-wereld gingen we in gesprek over arbo.

S a en “Wat is een arbo-adviseur voor iemand?”, vragen we. “Een veiligheidskundige”, zegt de een. “Een dokter’, antwoordt de ander. “We hebben hier een preventiemedewerker, dat is er een”, weet een derde. Ze hebben natuurlijk allemaal gelijk. We vertellen dat als ze later een arbo-adviseur inhuren om te beoordelen of het werk risicovol is, ze goed moeten bedenken wie ze googelen. Er zijn namelijk nogal wat arbo-smaken. Kom je bij een bedrijfsarts terecht, dan neemt-ie eerst een anamnese af (“moeilijk woord Jan, wat is dat?”), stelt dan een diagnose en schrijft vervolgens een therapie voor. Krijg je een arbeidshygiënist over de vloer, dan wil die eerst herkennen, vervolgens meten en dan beheersen. Een veiligheidskundige gaat rekenen volgens het model ‘risico is kans maal eﬀect’. De A&O’er richt zich op de mens in de organisatie en kijkt of die mix tot werkgeluk en ontplooiing leidt. Ergonomen heb je in twee smaken: degene met een gezondheidsopleiding beoordeelt belasting en belastbaarheid. En de ingenieurs onder hen kijken naar het ontwerp van de werkplek. Dus ja, over welke arbo hebben we het? ru les “Laten we eens naar die drums kijken vanuit al die verschillende perspectieven”, stelt Jan voor (hij is vroeger leraar geweest en dat merk je nog steeds). In de ogen van de bedrijfsarts is er geen probleem zolang niemand hoofdpijn, rugpijn of huidirritatie heeft. Gewoon doorwerken, is dan het advies. De arbeidshygiënist duikt direct in het vat, gaat meten en toetsen aan grenswaarden en

vervolgens misschien de vaten (laten) verwijderen. Want je moet immers elk risico bij de bron aanpakken. De kids knikken, dat klinkt best logisch, vinden ze. De veiligheidskundige zal zich afvragen of de vaten kunnen exploderen of branden. De A&O’er wil weten of werknemers geen stress krijgen van die vaten met onbekende inhoud. De ergonoom kijkt direct rond of er een tillift is voor het verplaatsen van de vaten. Al zijn er ook ergonomen die meteen het opslagproces beginnen te herontwerpen.

Reageren? Heb je opmerkingen, suggesties of vragen? Of wil je zelf een pakkende werkfoto delen? Graag! Mail naar: info@safetysafari.nl

ijsheid Er volgt een heftige discussie over welke zienswijze de beste is. “Ontploﬀen is gevaarlijker dan stress”, zegt de een. “Een oplosmiddelziekte is erger dan een kapotte rug”, zegt een ander. De stilste van het stel maakt een einde aan de kakofonie: “Die arbomensen moeten gewoon hun visies samensmelten. Eén integraal advies geven. Ze moeten communicerende vaten worden.” Wat een jonge wijsheid! Wij voorspellen dit machinebedrijf een gezonde, veilige, explosievrije, productieve, aangename, lichte en stressloze toekomst … an nijder is survivalgids veiligheidskundige en arbeidshygi nist. os Bus is survivalgids en communicator.

MEER WETEN? A ET A ARI.N

arbo 9 | 2020 2

027-027_ARB09_SAFETY.indd 27

26-10-20 15:18

2 arbo 9 | 2020

028-031_ARB09_ART01_Jastrzebski.indd 28

26-10-20 15:17

Gee veiligheid terug aan de

er vloer

Veiligheid van innenuit eiligheid hoor nie huis bi veiligheidskundigen aar op de erkvloer Da is de s ellige over uiging van ob re Deze che isch echnoloog aak e i dens zi n carri re als pro ec - en proces anager in de indus rie een s evig inciden ee da zi n ki k op he begrip veiligheid radicaal hee veranderd eks

ob as rzebski

ob Kreté is een man met een missie: veiligheid bij bedrijven terugbrengen op het niveau waar die thuishoort. in zijn boek ‘Veiligheid van binnenuit’ bespreekt hij die missie uitgebreid. Want decennia ontwikkeling van proces- en arbeidsveiligheid in de (chemische) industrie hebben in zijn ogen geleid tot een devaluatie van het veiligheidsdenken. Hij zegt daarover: “Veiligheid is binnen veel organisaties weggeorganiseerd van de werkvloer en een zelfstandige, specialistische discipline geworden. Maar dat is niet logisch, want zo ontstaat er een kloof tussen degenen die adviseren en regels opstellen en de uitvoerenden in het arbeidsproces. Veiligheid is geen apart taakveld, maar moet volledig zijn geïntegreerd in elke schakel van de bedrijfsvoering. Werknemers in alle lagen van het bedrijf moeten op elk moment het waarom en het hoe van veilig werken op het netvlies hebben. Omdat zij dat zélf belangrijk vinden, om ongelukken en letsel te voorkomen. Bovendien

e rokkenheid is de sleu el o een veiligheidscul uur die van binnenui is ge o iveerd werkt die intrinsiek gemotiveerde veiligheid van binnenuit veel eﬀectiever dan het opleggen van regels en procedures van bovenaf.”

nveilige a rie Een visie die bij Kreté postvatte na zijn eigen praktijkervaringen. In 2013 was hij sitemanager van een nieuwgebouwde chemische fabriek. De kreeg al kort na de opening met een reeks incidenten en storingen te maken. “Ik dacht aanvankelijk dat het om kinderziektes ging. Ik had met mijn team een veiligheidsplan voor de nieuwe fabriek geschreven. En ik meende dat het personeel goed opgeleid en getraind was. Toch waren er

voortdurend storingen en bleken veiligheidssystemen niet goed te functioneren. Onder druk van de directie werd de productie echter telkens weer opnieuw opgestart. Want die wilde gaan produceren om de klanten hun beloofde grondstoﬀen te leveren. Totdat uit onderzoek bleek dat er tijdens een incident een grote hoeveelheid van een uiterst giftige stof uit de installatie was gelekt. En dat zonder dat we dat hadden opgemerkt. Toen besefte ik dat het probleem veel structureler was en de installatie eenvoudig niet goed was ontworpen. De fabriek kon zo simpelweg niet veilig functioneren en daarop heb ik hem dan ook stilgelegd.”

arbo 9 | 2020 29

028-031_ARB09_ART01_Jastrzebski.indd 29

26-10-20 15:17

eiligheid oe e voor iedere bedri ssi ua ie gerich on erpen en in egreren in ieder aspec van de bedri svoering en produc ie Er volgde een zeer intensieve periode, met rechtszaken en zware gesprekken met zowel de directie als de veiligheidsregio en de omgevingsdienst. De conclusie was volgens Kreté dat onderdelen van de procesinstallatie opnieuw moesten worden ontworpen en aangepast. En dat het bovendien nodig was om een volledig nieuwe Hazard Analysis Operationability Study, kortweg HAZOP, uit te voeren. Uiteindelijk duurde het vijf maanden voordat de fabriek weer veilig kon worden opgestart, met alle economische schade van dien. “De belangrijkste les die ik uit die praktijkervaring heb getrokken, is dat het veiligheidsbeleid in de industrie te theoretisch van aard is. Het bestaat vooral uit boeken met procedures en afvinklijstjes. Van die cultuur wilde ik af. De bewuste fabriek was een hoogrisicobedrijf dat onder de Brzo-regelgeving viel. Dan kan je geen genoegen nemen met een zes voor veiligheidsinspanningen. De risico’s in dergelijke bedrijven zijn dermate hoog dat je altijd voor een negen of tien moet gaan. Standaard veiligheidsregels bestaan bij dergelijke bedrijven niet. Veiligheid moet voor elke bedrijfssituatie gericht worden ontworpen, moet volledig worden geïntegreerd in ieder aspect van de bedrijfsvoering en productie. Dat bereik je alleen als je elke individuele werknemer, van lijnmanager tot operator en monteur, medeverantwoordelijk maakt voor veilig werken. Want betrokkenheid is de sleutel tot een van binnenuit gemotiveerde veiligheidscultuur. Eigenlijk mag je niet eens spreken over een veiligheidscultuur. Want dan lijkt het alsof veiligheid iets is dat los staat van andere doelen in het bedrijf, maar dat is een illusie. Om diezelfde reden is het niet goed als een bedrijf zegt dat veiligheid de ‘eerste prioriteit’ is. Dan snap je dus het idee van geïntegreerde veiligheid niet. ”

Veiligheid als ra ht Die geïntegreerde veiligheid is wel een uitdaging, beaamt Kreté. De traditionele visie van veel managers is dat veiligheid lastig is en veel geld kost. Maar met de juiste aanpak kun je volgens hem juist het tegendeel bereiken. “Geen enkel bedrijf verkoopt veiligheid als product. Maar het is wel een randvoorwaarde om überhaupt te kúnnen produceren en winst te maken. Incidenten, ongelukken, letsel en verzuim kosten het bedrijf ook geld en veroorzaken imagoschade. Zeker als een bedrijf wegens falende veiligheid voor langere tijd stilligt. Dat risico is te beperken door veiligheid slim te organiseren in de bedrijfsvoering. Leg de verantwoordelijkheid neer waar die hoort. Bij de leidinggevenden in de lijnorganisatie, bij de werknemers op de werkvloer. Maak ze medeverantwoordelijk en creëer betrokkenheid van elke werknemer bij zijn eigen werksituatie. Laat de mensen zelf meedenken en meebeslissen over vraagstukken die hun veiligheid op de werkvloer bevorderen.” Kreté benadrukt dat het de mensen op de werkvloer zijn die het verschil kunnen maken tussen veilig en onveilig werken. Dus niet de veiligheidsexperts zoals de HSE-managers en de veiligheidskundigen. Die hebben wel een belangrijke rol: de individuele betrokkenheid faciliteren met hun kennis over risico’s en risicobeheersing. Maar het arbeidsproces en de bedrijfsvoering moeten zo zijn ingericht dat werknemers de ruimte te krijgen om hun eigen ideeën en voorstellen voor veilig werken in te brengen bij de leiding. “Daar hoort ook de ruimte bij om fouten te maken en van die fouten te leren. Zonder dat daar direct grote gevolgen uit voortvloeien als bestraﬃng, degradatie of ontslag. Want niemand is perfect. En veiligheid creëer je ook door te leren van fouten.

Het is mijn overtuiging dat dit van binnenuit gemotiveerde veilig werken veel effectiever is dan gedicteerde veiligheid op basis van regels, afvinklijstjes en sancties. Bedrijven die deze filosofie volgen, zullen merken dat ze in algemene zin beter presteren. Want betrokken en gemotiveerde medewerkers die zich medeverantwoordelijk voelen, presteren beter. Daardoor is effectiever en efficiënter produceren mogelijk en nemen de kosten van storingen en verzuim af. Op deze manier is veiligheid voor bedrijven geen last, maar een kracht.”

hologis he veiligheid

Betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid creëren op de werkvloer is volgens Kreté een bruggetje naar sociale en psychologische veiligheid binnen het bedrijf. Het een kan namelijk niet zonder het ander. Werknemers op alle organisatieniveaus medeverantwoordelijk

0 arbo 9 | 2020

028-031_ARB09_ART01_Jastrzebski.indd 30

26-10-20 15:17

ob re

erkne

ers

oe en de rui

e kri gen o

maken vraagt een stijl van leiderschap die hen daarvoor ook de ruimte geeft. “Heel concreet houdt het in dat leidinggevenden mensen niet betuttelen met starre regels en sancties bij overtredin-

ou en e

aken en daarvan e leren

gen. Belangrijk is dat mensen respect en waardering krijgen voor hun werk. En dat ze ten diepste voelen dat ze een essentiële bijdrage leveren aan een veilige werksituatie en een gezonde bedrijfs-

een enkel bedri verkoop veiligheid als produc aar he is een randvoor aarde o e kunnen produceren en ins e kunnen aken

voering. Dat moet ook tot uiting komen in hoe de leiding omgaat met meldingen over onvolkomenheden of onveilige werksituaties. Iemand die een veiligheidsincident of een gevaarlijke situatie meldt en geen serieus antwoord krijgt of vervolgens door leidinggevenden of collega’s met de nek wordt aangekeken, meldt geen tweede keer. Hetzelfde geldt voor het opleggen van sancties bij relatief kleine overtredingen. Zo’n actie ondermijnt het draagvlak. Je moet je als werknemer onbelemmerd voelen om zaken te bespreken die beter kunnen. Zonder innerlijke angst dat je daar op enige wijze op wordt afgerekend. Stimuleer met de juiste benadering dat mensen vanuit een eigen, innerlijk gevoelde overtuiging veilig wíllen werken. Want wllen is een sterkere kracht dan moeten.”

arbo 9 | 2020

028-031_ARB09_ART01_Jastrzebski.indd 31

26-10-20 15:17

RECENTE

jurisprudentie aar ge erk ord gebeuren ongelukken on s aan con ic en en ord verzui d o s ko de rech er eraan e pas o e bepalen o iedereen el volgens de regels hee gehandeld en overzich van recen e rech erli ke ui spraken en aanzien van arbeidsongevallen con ic en ziek everzui en re-in egra ie

eks

ob oor

taande voet door potje knokken ie handig overs eken vlak voor een he ruck langs en aanvaring ussen de overs eker en de he ruckchau eur leid o een kleine knokpar i eiden kri gen on slag op s aande voe aar daar kan de overs eker nie ee leven Begin maart 2019 rijdt een vorkheftruck over het bedrijfsterrein. Op schouderhoogte is op de lepels van die truck een pvc-buis bevestigd van 10 meter lang. Een productiemedewerker steekt vlak voor de naderende heftruck de weg over, terwijl een collega blijft staan. Daarop volgt een potje knokken. Want de heftruckchauﬀeur stapt boos uit. Hij vraagt eerst of de werknemer wel goed bij zijn hoofd is en geeft hem dan een duw. Daardoor valt de werknemer en breekt zijn pink. Nu krabbelt de werknemer overeind en geeft de chauffeur een vuistslag in zijn gezicht. Na on-

derzoek krijgen beide werknemers ontslag op staande voet. De heftruckchauffeur berust in zijn ontslag. Maar de werknemer verzoekt de kantonrechter het ontslag ongedaan te maken. Volgens de rechter mag de werkgever vanuit artikel 7:677 lid 1 BW ‘onverwijld’ een arbeidsovereenkomst opzeggen om dringende redenen: zulke daden, eigenschappen of gedragingen van een werknemer, dat je van de werkgever niet mag vragen de arbeidsovereenkomst te laten voortduren. Een potje knokken kan zo’n reden zijn. Want artikel 7:678 lid 2 onder e BW geeft als dringende reden mishandeling van werkgever of medewerknemers. De werknemer erkent dat hij heeft geslagen, maar beweert de chauffeur niet te hebben geraakt. Dat acht de kantonrechter niet aannemelijk, ook al gezien zijn eerdere verklaring en die van de heftruckchauﬀeur. Het met de vuist in het gezicht slaan van een andere medewerker levert in beginsel een dringende reden op. Die rechtvaardigt ver-

volgens het ontslag op staande voet. Dat geldt ook als de werkgever niet over een regeling beschikt die fysiek geweld verbiedt. Het is immers wettelijk verboden om iemand te mishandelen. De werknemer verklaart de vuistslag te hebben uitgedeeld zonder na te denken. Dat kwam door de adrenaline, veroorzaakt door de duw en de pijn in zijn pink. Toen hij eenmaal besefte wat hij had gedaan, is hij meteen naar zijn leidinggevende gegaan. Maar dat neemt volgens de rechter niet weg dat de werknemer anders had kunnen en moeten handelen. Van zelfverdediging is geen sprake, omdat de chauﬀeur zich na de eerste duw niet meer fysiek agressief heeft gedragen. Er was dus geen sprake meer van dreiging. Bovendien moest de werknemer eerst opstaan voordat hij een klap kon geven. Daardoor zat er tussen duw en klap een kort moment van bezinning. Dat de chauﬀeur zich als eerste agressief gedroeg, rechtvaardigt de vuistslag ook niet. Daar komt bij dat de werknemer zelf ook schuld heeft: hij stak tegen de

(advertentie)

Arbo

Actualiteitendag In 1 dag up-to-date over alle arbo onderwerpen 23 maart 2021 | online seminar Arbo Actualiteitendag najaar 420x65.indd 1 9 | 2020

2 arbo

032-033_ARB09_JUR-ADV.indd 32

26-10-20 15:21

geldende regels in vlak voor de vorkheftruck over. Daarna heeft hij geen spijt betuigd, maar legde hij de schuld steeds bij de heftruckchauﬀeur. Tot slot heeft de werkgever ook een belang. Want hij wil het beleid handhaven voor veiligheid en agressief gedrag. De rechtbank wijst het verzoek daarom af. (Kantonrechter Dordrecht, 12 juli 2019, ECLI:NL:RBROT:2019:8533)

Rolsteiger deugt van geen kanten en ui zendkrach verrich erk vana een rols eiger Dan verplaa s een collega de s eiger e he erop De s eiger val o en hi val era elaas bli k de rols eiger ook inco plee en ondeugdeli k n ook helaas bli k de boe e ors In de nacht van 31 juli 2015 werkt een uitzendkracht in de tramtunnel van tramhalte Spui te Den Haag. Hij moet een metalen pijp op ongeveer drie meter hoogte reinigen vanaf een rolsteiger op de railzijde van het perron. Terwijl hij bezig is, verplaatst een collega de steiger. Die valt om en de uitzendkracht valt daarop van de omgevallen rolsteiger, onder andere met zijn hoofd tegen het

perron. Hij wordt met meervoudig letsel opgenomen in het ziekenhuis. De werkgever voor wie de uitzendkracht aan het werk was, heeft het ongeval dezelfde dag gemeld bij de inspectie SZW. Op 29 juli 2016 volgt een boete van 21.600 euro wegens overtreding van artikel 7:4, derde lid Arbobesluit. Want de rolsteiger was niet voorzien van leuningen. Ook waren de wielen niet op gelijke hoogte uitgedraaid en ongeremd gemonteerd en ontbraken stabilisatoren. Bovendien werd de rolsteiger verreden met een persoon erop. Bezwaar van de werkgever wordt 27 januari 2017 ongegrond verklaard, evenals beroep bij de rechtbank. In hoger beroep oordeelt de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State als volgt. Uit foto’s die ongeveer een uur na het ongeval zijn gemaakt, blijkt dat de wielen van de omgevallen rolsteiger voor en achter op verschillende hoogte waren uitgedraaid. Ook ontbraken stabilisatoren. Verder blijkt uit het feit dat de rolsteiger werd verplaatst tijdens het werk dat de wielen niet geremd waren. Bovendien werd de steiger verreden terwijl er iemand op stond. Daarmee is sprake van overtreding van artikel 7.4, derde lid Arbobesluit. Dit artikel onderscheidt geen rechtmatige en onrechtmatige gedragingen. Het heeft ook geen opzet of schuld als bestand-

deel. Daarom staat de overtreding vast als aan de materiële voorwaarden is voldaan. In beginsel mag de rechter dan uitgaan van de verwijtbaarheid. Weerlegging daarvan is aan de overtreder. De gebruikte checklist en de pictogrammen waarborgen tot op zekere hoogte juist en veilig gebruik van de rolsteiger: ze lichten de opbouw van de steiger toe. De uitzendkracht heeft verklaard de pictogrammen niet gezien te hebben. Verder staat op de checklist dat de ondergrond vlak moet zijn. Anders zijn maatregelen nodig. Welke is onduidelijk. Op de checklist staat ook dat de steiger alleen zonder mensen mag worden verreden. Maar uit de verklaringen blijkt dat medewerkers én leidinggevenden dit gebod vaak negeerden. Instructies hierover ontbraken. Een toezichthouder hoeft niet steeds aanwezig te zijn. Maar het feitelijke toezicht moet wel zo zijn dat werknemers zich aan de veiligheidseisen houden. Het alleen uitvoeren van tussentijdse controle door een leidinggevende is niet genoeg om van voldoende toezicht te kunnen spreken. Daarom is het hoger beroep gegrond. (Raad van State, 11 december 2019, ECLI:NL:RVS:2019:4172) Rob Poort uris en veiligheidskundige

bureaupoor nl

(advertentie)

Wegens succes herhaald

Helder en praktijkgericht Onze sprekers laten u zien hoe u aan de hand van voorbeelden en tips de regels zodanig toepast in uw organisatie dat u een eventuele controle met vlag en wimpel doorstaat.

actualiteitendag.arbo-online.nl

Waardering Hobeon SKO-AH en SKO-VK: 1 punt

arbo 9 | 2020 20-10-20

032-033_ARB09_JUR-ADV.indd 33

10:43

26-10-20 15:21

ieu

eleid tegen aanrijdingen

iet otsen in de ou

De a gelopen aren gebeurden er op bou plaa sen nog e veel erns ige inciden en e anoeuvrerende voer uigen en achines Daaro hee de een nieu beleid opges eld a houd da in n a be eken he voor de rol van arbopro essionals en veiligheids unc ionarissen in de bou eks

erner van ck

og te veel ongevallen op de bouwplaats ontstaan door rijdende voertuigen en machines. Het eerder door de Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB, zie het kader op p. 37) opgestelde ‘Beleid aanrijdbeveiliging personen op voertuigen en machines’ focuste op een beperkt aantal voertuigen. En op het voorschrijven van technische veiligheidsmiddelen, zoals camera’s en achteruitrijdsignalering. Door onvoldoende communicatie en implementatie riep dit beleid eerder vragen op dan dat het zaken verduidelijkte. Het was in sommige gevallen ook niet technisch toepasbaar en zelfs risicoverhogend. Daarom hebben vertegenwoordigers uit de GCVB, Bouwend Nederland en Cumela hard gewerkt aan een nieuw beleid. Allereerst geldt het nieuwe beleid voor alle voertuigen en machines die bedoeld of onbedoeld binnen een werkvak of op een bouwplaats rijden. Deze eenduidigheid maakt de nieuwe regels beter te communiceren en sneller in te voeren.

4 arbo 9 | 2020

034-037_ARB09_ART04_Christiaanse.indd 34

26-10-20 15:21

Dat zorgt naar verwachting voor een grotere normatieve werking en meer eﬀect. En dat is precies de bedoeling, want alleen samen lukt het om de bouwplaatsen veiliger te maken.

eg risi o ron Aanrijdgevaar verkleinen of voorkomen, zoals bij het achteruitrijden van voertuigen en machines, begint bij de risicobron. In het nieuwe beleid zijn doelvoorschriften geformuleerd op basis van de arbeidshygiënische strategie uit de Arbowet (zie het kader op deze pagina). Die elimineren of verkleinen het risico op een aanrijding op een logische manier. Voor alle betrokkenen, dus niet alleen voor een bestuurder of machinist. Iedereen moet in iedere situatie denken: is het logisch dat hier nu een wagen langs die bouwvakker rijdt? De arbo- of veiligheidsverantwoordelijke moet de verantwoording en motivering voor toepassing van de strategie en de beschermingsmaatregelen vastleggen in de risico-inventarisatie & -evaluatie (de RI&E) en/of het veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan). De hoogste prioriteit ligt dus bij het wegnemen van de risicobron van aanrijdgevaar. Het beleid schrijft daartoe voor dat iedereen altijd het principe ‘Het werkvak of de bouwplaats is vrij van personen- of werkverkeer, tenzij …’ hanteert. Dit lukt door het ontwerp van het werkvak of de bouwplaats, de voorbereiding van het werk en de planning & organisatie van de werkzaamheden goed op elkaar af te stemmen. En wel zo dat voorkomen wordt dat voertuigen/machines in de nabijheid van personen kunnen komen. Activiteiten op deze manier scheiden heeft het grootste eﬀect en is ook goed uitvoerbaar. Bijvoorbeeld door te laden en lossen op een apart deel van het werkvak of de bouwplaats.

ngeval ver eersregelaar Tijdens een ongeval op de bouwplaats in 2019 raakte een mini-graafmachine een verkeersregelaar. De verkeersregelaar moest opzij stappen voor een passerende wagen. Door een ongelukkige samenloop zwaaide juist op dat moment de bak van de stilstaande graafmachine plots naar rechts. De verkeersregelaar kwam er gelukkig met kneuzingen en een afgescheurde pees vanaf.

plaats vrij was geweest van passerend verkeer, was dit ongeval niet gebeurd. Ook door de risicobron te isoleren (maatregel 2) was dit ongeval te voorkomen geweest. Denk aan een fysieke barrière of het creëren van afstand (extra ruimte) tussen het passerende verkeer, de graafmachine en de verkeersregelaar. Bijvoorbeeld door vrijliggende looppaden, rijroutes of het plaatsen van een extra afzetting binnen een afzetting.

anrijding o

Bij een aanrijding met een achteruitrijdende bestelbus op een bouwweg begin 2020 liep het slachtoﬀer ernstig letsel

op. De directe oorzaak was een achteruitrijdend voertuig met geblindeerde ramen. Die beperkten het vrije zichtveld. De werkbus was niet uitgerust met een camera of geluidssignaal bij het achteruitrijden. Maar ook de inrichting van de bouwwegen en de afspraken over hun gebruik waren onvoldoende. Het risico was evenmin in het V&G-coördinatieplan van de opdrachtgever onderkend. Na analyse van het ongeval volgden aanbevelingen om herhaling te voorkomen: » Zorg bij de inrichting van het bouwterrein voor een route met eenrich-

r eidsh gi nis he strategie anri dgevaar aanpakken door he volgen van de arbeidsh gi nische s ra egie als beschreven in ar ikel b rbeidso s andigheden e 1 oorko en van aanri dgevaar door de bron e eli ineren 2 scher en van aanri dgevaar door de bron e isoleren rganisa orische aa regelen re en o he risico op een aanri ding e verkleinen Technische aa regelen re en o he risico op een aanri ding e verkleinen a iddelen die de achinis bes uurder in s aa s ellen be er overzich e hebben b iddelen die he voer uig de achine au o a isch doen s oppen c iddelen die o s anders aarschu en voor a enderen op aanri dgevaar ersoonli ke aa regelen re en o he risico op een aanri ding e verkleinen

Als het werkgebied van de mini-graafmachine bij het ontwerp van de bouw-

arbo 9 | 2020

034-037_ARB09_ART04_Christiaanse.indd 35

26-10-20 15:21

ONLINE EDITIE! EEN WEEK LANG INSPIRATIE, DE NIEUWSTE ONTWIKKELINGEN EN INNOVATIES OP HET GEBIED VAN DUURZAME INZETBAARHEID.

voor Slechts €75,-oegang de hele week t a waar jij zelf Een programm mix samenstelt de ideale kennis

DIT KAN JE VERWACHTEN:  Stel je eigen online programma samen en kies uit vele sessies;  Laat je inspireren door topsprekers van formaat;  Netwerk met andere professionals via virtuele ontmoetingen;  Na afloop zijn alle sessies direct on demand beschikbaar;  Krijg een week lang inspiratie en kennis. Direct toepasbaar!

PIETER VAN DEN HOOGENBAND

PROF. DR. NICK VAN DAM

ROSANNE WARMERDAM

PROF. DR. BEATRICE VAN DER HEIJDEN

Drievoudig Olympisch kampioen zwemmen

Hoogleraar Corporate Learning & Development

Oprichter Living Life Lab

Hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen

Keynote: Duurzaam presteren

Keynote: Het ontwikkelen van mindsets voor leven lang leren

Keynote: Toekomst van preventieve gezondheid

Keynote: Duurzame loopbanen: naar nieuw conceptueel model

WWW.WEEKVANDUURZAMEINZETBAARHEID.NL Week DI 210x297.indd 1 002-044_ARB09_ADV.indd 36

17-09-20 15:12 16:12 26-10-20

GCVB To de nder ekenaars van de overnance ode eiligheid in de ou behoren de bou en ins alla iebedri ven allas eda Dura er eer ei ans ruk on T an den erik olker essels nica en alle erk aa schappi en die daar onder vallen ok ro ail i ksvas goedbedri en i ksa ers aa hebben de ode onder ekend ne als ac a a e ro essionals D en i eveen os l deze organisa ies slaan de handen ineen o de veiligheidscul uur in de ke en in rinsiek e verbe eren n zo de veiligheid in de bou ke en naar een hoger niveau e illen Doel is risicovolle si ua ies ors e reduceren en he aan al a ale ongevallen o nul erug e brengen

tingsverkeer en altijd voorwaarts gerichte verkeersbewegingen. » Organiseer laden en lossen op het bouwterrein zoveel mogelijk buiten de werkzone. » Draag zorg voor een afscheiding tussen looproute en bouwverkeer als medewerkers ook lopend gebruik moeten maken van een bouwweg. Door vooraf na te denken over rijroutes en logistieke planning kunnen we veel aanrijdrisico’s voorkomen of verkleinen.

Het doel is heilig In het nieuwe beleidsstuk staan maatregelen die ingrijpen op het gedrag van een bestuurder/machinist en het gedrag van omstanders. Het voorschrift geldt dat elke machinist/ bestuurder onder alle omstandigheden 360 graden zicht moet hebben. Dus ongeacht weer, tijdstip of seizoen. Dit kan met een (360 graden-)camerasysteem, een radarsysteem, ultrasoon, spiegels, tags of een combinatie hiervan. Bij dit voorschrift staat het gegeven van 360 graden zicht centraal en niet de manier waarop dit wordt bereikt. Datzelfde geldt voor de maatregelen om omstanders te waarschuwen voor of te attenderen op een naderend voertuig of machine. Dit kan bijvoorbeeld met een

akoestisch signaal, lichtlijnen, markeringen, tags of een combinatie hiervan.

Maatregelen individu Naast het dragen van hogezichtbaarheidskleding op de bouwplaats, moeten de medewerkers die de werkzaamheden daadwerkelijk verrichten een LMRA (Laatste Minuut Risico Analyse) uitvoeren. Als risico’s niet weg te nemen of onaanvaardbaar zijn, is ieder bevoegd en verplicht het werk stil te leggen en dit te melden. Dus een chauﬀeur die op het werk constateert dat hij niet veilig kan manoeuvreren, is bevoegd en verplicht om het werk te stoppen. Tot slot moeten medewerkers voldoende voorlichting, instructie en opleiding krijgen om het ‘zie jij mij, zie ik jou’-principe toe te kunnen passen.

Start 1 januari 2021 Per 1 januari 2021 hanteren de ondertekenaars van de GCVB en hun onderaannemers/leveranciers het nieuwe beleid om ongevallen door aanrijdingen te verminderen. Er geldt een implementatietermijn van maximaal 1 jaar waarin alle partijen het beleid handen en voeten kunnen geven. Vanaf 1 januari 2022 is het beleid een voorschrift. Ook de meer dan 1000 onderschrijvers van de GCVB

hanteren de uitgangspunten van het nieuwe beleid en passen die ook toe. De GCVB zet zich de komende jaren in om het nieuwe beleid sectorbreed te communiceren en in te voeren, samen met opdrachtgevers als gemeentes en provincies. Want de nieuwe standaard heeft grote gevolgen voor het ontwerp van het werkvak of de bouwplaats, de voorbereiding en de planning & organisatie van de werkzaamheden. Ook met deze (extra) maatregelen blijft het risico op een aanrijding aanwezig. Maar naar verwachting zal het er wel een stuk veiliger op worden. Het nieuwe beleid met uitwerking en voorbeelden staat op de website van de Governance Code Veiligheid in de Bouw, kijk op www.gc-veiligheid.nl. Werner van Eck is progra a anager eiligheid bi ei ans c ie bi de en lid van de erngroep daarnaas lid van de o issie van Deskundigen a e ul ure adder bi en de Task orce rbeidso s andigheden eiligheid bi ou end ederland

arbo 9 | 2020

034-037_ARB09_ART04_Christiaanse.indd 37

26-10-20 15:21

REC T

Waarheid of privacy? Tegen oordig erken velen van ons huis Daarbi zi n de priv - en de erksi ua ie nie al i d goed e scheiden Daardoor on s aa he risico da een erkgever onge ild dingen hoor die nie voor zi n oren zi n bes e d Da kan o gro e proble en leiden an hoe zi he in da geval e de privac van de erkne er

anwege de coronamaatregelen is thuiswerken nu de normaalste zaak van de wereld. Vaak maken werknemer daarbij gebruik van een laptop van de zaak. Op deze laptop plaatsen zij, bewust of onbewust, ook weleens privacygevoelige informatie waarvan de werknemer niet heeft gewild dat de werkgever die zou zien. Als de werkgever hier dan toch kennis van neemt, kan dit hele nare gevolgen hebben. De vraag rijst vervolgens of de werkgever deze informatie als bewijs mag gebruiken om de werknemer te ontslaan. Want wat weegt zwaarder? De waarheidsvinding of de privacy van de werknemer?

Waarheid of privacy?

In een recente uitspraak van de kantonrechter Amsterdam (ECLI:NL:RBAMS: 2020:3222) luidde het oordeel dat de belangen van de werknemer moesten wijken voor de waarheidsvinding. Wat speelde er in deze zaak? De werknemer, assistent-manager van beroep, had zich bij haar werkgever ziekgemeld. In een WhatsApp-bericht schreef zij het volgende aan haar vriend: “Moet nog even kijken hoe het loopt volgende week maar ik heb maandag dat gesprek bij [naam van een andere werkgever] ... heb alleen nog geen reactie op dat salaris” “En woensdag een managementtraining van werk maar voel me niet echt geroepen om te gaan” “Weet niet hoe lang ik griep nog kan gebruiken om thuis te blijven” (met emoticon van een lachend clowntje)

En in reactie op zijn suggestie te zeggen dat ze een longontsteking heeft: “Hahaha of gewoon dat ik er doorheen zit” “Dat het allemaal teveel wordt” (gevolgd door smiley met tranen van het lachen)

Werknemer kan meelezen

De werknemer was echter even vergeten dat haar werkgever ook kennis kon nemen van deze berichten. Want zij had een WhatsApp-applicatie op de laptop van de werkgever geïnstalleerd. Maar was zich er niet van bewust dat later via haar telefoon gewisselde WhatsAppberichten ook zichtbaar waren op deze laptop. Een collega gebruikte deze laptop tijdens haar ziekteverzuim en toen kwamen de App-berichtjes tevoorschijn. Met deze kennis restte de werkgever niets anders dan de werknemer wegens bedrog op staande voet te ontslaan. Zij was immers helemaal niet ziek en had hierover gelogen. De werknemer stapte hierop naar de rechter. Haar belangrijkste argument was dat de informatie op onrechtmatige wijze was verkregen. De rechter moest die dus maar buiten beschouwing laten. De rechter maakte echter korte metten met dit argument. Hij oordeelde dat de werkgever inderdaad kennis had genomen van buitengewoon privacygevoelige informatie waarvan de werknemer niet had gewild dat hij die zou zien. Maar de werknemer heeft hier evenwel een belangrijke bijdrage aan geleverd door de WhatsApp-applicatie op de (werk)laptop te installeren. Ook is niet gebleken dat

de werkgever het account van de werknemer heeft ‘gehackt’ om bij deze informatie te komen. Ook al is het bewijs onrechtmatig verkregen, dan betekent dit nog niet dat de rechter daar geen rekening mee mag houden. In het algemeen weegt het maatschappelijke belang dat de waarheid in de procedure aan het licht komt zwaarder dan het belang van uitsluiting van bewijs, aldus het oordeel van de rechter. De slotsom was dan ook dat werknemer bedrog had gepleegd en terecht was ontslagen.

Bewijsvoering

Uitgangspunt in dit soort gevallen is dat de rechter vrij is om gepresenteerde feiten die bijdragen aan de bewijsvoering naar eigen inzicht op waarde in te schatten. Alleen bij evident onrechtmatig bewijs zal hij hier geen rekening mee houden. Maar de rechtspraktijk leert dat dit zelden het geval is en een beroep daarop weinig kans van slagen heeft. In de huidige thuiswerksituatie zijn werk en privé nauwelijks te scheiden. Dan bestaat het risico dat de werkgever ongewild informatie krijgt die niet voor zijn oren of ogen is bestemd. En dit kan snel tot grote problemen leiden. Werknemer, u zijt gewaarschuwd!

Bas van Batenburg is advocaa par ner van an a enburg rach dvoca en

arbo 9 | 2020

038-038_ARB09_REC_Waarheid of privacy.indd 38

26-10-20 15:20

A V E G ON

Na schooltijd Bij een naschoolse opvang raakt een kind bedolven onder een oud, ongebruikt onderdeel van een vide. Bij schoonmaakwerkzaamheden heeft iemand dit deel losgemaakt en niet opnieuw vastgezet. Hoe kon dit gebeuren?

eks

arc

a schooltijd gaan de kinderen in ganzenpas op weg naar de naschoolse opvang. Begeleid door twee medewerkers verloopt de wandeltocht voorspoedig. Eenmaal aangekomen op de locatie is het jassen ophangen, schoenen uit en spelen maar. Het gebouw heeft de nodige historische kenmerken aan zowel de binnen- als de buitenkant. Binnen is een vide waarop een speelruimte is ingericht. Een vide is een verdieping waarbij een deel van de verdiepingsvloer is weggelaten, waardoor uitzicht ontstaat op de verdieping eronder. Deze vide is voorzien van alle benodigde hedendaagse voorzieningen om vallen van hoogte te voorkomen. Een deel van de oude historische afzetting is opgeborgen achter een van de zitmeubels die op de vide staan. Weggooien of vernietigen is geen optie, want de historische elementen moeten bewaard blijven. In tegenstelling tot anders is een medewerker deze middag als een wervelwind over de vide gegaan om schoon te maken. Na de klus is het meubelstuk waar het historische deel van de afzetting normaal gesproken achter staat, in de

vrije ruimte blijven staan. De inmiddels gearriveerde kinderen worden door de medewerkers in samenspraak verdeeld over de begane grond en de vide. Maar in de reuring van spelende kinderen ontstaat er plotseling paniek. Wat blijkt? Het historische deel van de afzetting is omgevallen en één van de spelende kinderen is eronder terechtgekomen. Het slachtoﬀertje wordt daarop met spoed overgebracht naar het ziekenhuis.

Oorzaak en lessen

De leiding van de naschoolse opvang doet onmiddellijk melding bij de Inspectie SZW, die het ongeval in onderzoek neemt. Op de locatie is de verslagenheid onder de medewerkers groot. Ze zijn allemaal gemotiveerd en zeer betrokken bij hun werk. Daarom is het voor hen de grote vraag hoe dit ongeval waarbij één van de kinderen betrokken is heeft kunnen gebeuren. De arbeidsinspecteur die het onderzoek uitvoert begint met het horen van de getuigen en de directie op locatie. Daarbij wordt al snel duidelijk dat iedereen weet dat het oude deel van de afzetting achter het meubelstuk is opgeborgen. Het is vastgemaakt met een tie wrap.

Ti dens he spelen hee he slach o er e zich aan he oude deel opge rokken aardoor di is o gevallen

Het afwijkende op de middag van het ongeval is dat het meubelstuk is verplaatst om schoon te kunnen maken. Daartoe is de tie wrap losgeknipt waarmee het oude deel vast stond. Na het schoonmaakwerk is het oude deel teruggezet, maar niet opnieuw vastgezet. Het meubelstuk dat er normaal gesproken voor staat, is blijven zwerven op de vide. De net gearriveerde kinderen zijn gaan spelen op de vide in de nieuwe situatie. Tijdens het spelen heeft het slachtoﬀertje zich aan het oude deel opgetrokken. Daardoor is dat deel omgevallen en is het slachtoﬀertje eronder terechtgekomen, aldus de verklaring van de getuige die het ongeval daadwerkelijk heeft zien gebeuren.

et boeterapport

Naar aanleiding van de bevindingen wordt tegen de naschoolse opvang een boeterapport opgemaakt op basis van artikel 10 Arbowet, voorkomen van gevaar voor derden: “Als bij of in rechtstreeks verband met de arbeid die de werkgever door zijn werknemers doet verrichten in een bedrijf of een inrichting of in de onmiddellijke omgeving daarvan gevaar kan ontstaan voor de veiligheid of de gezondheid van andere personen dan die werknemers, neemt de werkgever doeltreﬀende maatregelen ter voorkoming van dat gevaar.” In de ongevalssituatie heeft een van de werknemers verzuimd of vergeten het oude deel opnieuw te borgen en het meubelstuk ervoor te plaatsen. Daardoor kon het gebeuren dat het slachtoffertje werd geraakt door het losstaande en vrij toegankelijke historische deel van de vide.

arbo 9 | 2020 9

039-039_ARB09_ONG_Na schooltijd.indd 39

26-10-20 15:20

A I D E M RUZIE MET JE BAAS

Dag kantoor

Adrienne van den Bos Adrienne is coach, schrijver en de oprichter van Gifted People. Ze helpt andersdenkende hoogbegaafden om hun leven in te richten zoalsdat bij hen past. Vanuit Gifted People inspireert ze dagelijks duizenden mensen en biedt ze een plek waar hoogbegaafden zichzelf kunnen ontwikkelen en gelijkgestemden kunnen ontmoeten.

Adrienne van den Bos

Hoe vind je werk dat bij je past als je net iets anders bedraad bent dan de mensen om je heen? Hoe voorkom je dat je enthousiast begint en toch snel weer op je werk bent uitgekeken? En hoe voorkom je miscommunicatie en conflicten met collega’s en je baas? Als je herkenning vindt in deze vraagstukken, lijkt de link naar hoogbegaafdheid niet altijd logisch of voor de hand liggend. Rondom hoogbegaafdheid bestaan namelijk nog veel misvattingen, zoals dat je altijd succesvol bent in wat je onderneemt. Of dat alles je gemakkelijk afgaat. In dit boek ontdek je wat hoogbegaafdheid met zich meebrengt op de werkvloer, wat de gaven en de valkuilen zijn die daarbij horen en hoe je jouw weg kunt vinden in de werkende wereld. Je ontdekt hoe je gezien en gehoord wordt. En je ontdekt hoe je werk vindt dat bij jou past, zodat je plezier hebt in wat je doet, uitgedaagd wordt en – de titel verraadt het al – nooit meer ruzie krijgt met je baas.

Hoogbegaafden raken makkelijk in conflict op hun werk. Dat overkomt jaarlijks ongeveer een derde van alle werknemers in Nederland, blijkt uit cijfers van TNO en Arboned. Onbekend is welk aanNOOIT deel hoogbegaafden hebben in MEER RUZIE MET deze cijfers. Coach Adrienne van JE BAAS den Bos reikt hoogbegaafden de helpende hand met dit praktische boek. Nooit meer ruzie met je baas – Hoe je als hoogbegaafde werk vindt dat past bij jou, Adrienne van den Bos, Bigbusiness Publishers, ISBN 9789493171183

NOOIT MEER RUZIE MET JE BAAS

NOOIT MEER

Werkcon ict

Hoe je als hoogbegaafde werk vindt dat past bij jou

Adrienne van den Bos

De coronacrisis heeft zichtbaar gemaakt wat Japke-d. Bouma al wist: de kantoortuin is hopeloos uit de tijd. Tuurlijk was het er gezellig. Maar mensen kregen er vooral veel stress van. Dus óp naar werkplekken die verder uit elkaar staan en weg met die flexplekken (want bah, vies). En vergaderen? Hoge besmettingskans in zaaltjes en bewezen ineﬀectief, dus gewoon mee ophouden. Het is weer smullen, dit nieuwe werkje van de Kantoorgoeroe des Vaderlands! Hoe vind je zélf dat het gaat? 281 gouden tips voor op je werk, Japke-d. Bouma, uitgeverij Thomas Rap, ISBN 9789400406902

Bek houden Elk jaar ervaren liefst 1,6 miljoen professionals conflicten en externe agressie tijdens hun werk. Ze krijgen te maken met boze burgers, agressieve cliënten, manipulerende patiënten, verongelijkte ouders/verzorgers, opgefokte passagiers en klanten die geen nee accepteren. Het boek Jij moet je bek houden! helpt professionals om eﬀectief met deze situaties om te gaan. Jij moet je bek houden! Omgaan met boze burgers, ouders, klanten en patiënten, Caroline Koetsenruijter, S2 Uitgevers, ISBN 9789492528599

oe zit dat nou?

9 789462 156593

Omslag Arbo Pocket Wegwijzer 2020_v2.indd 1

Aan de slag

Wegwijzer 2020

Ons druk maken terwijl dat eigenlijk niet nodig is. We doen het vaker dan ons lief is. Andersom ook trouwens. Vaak kun je zorgeloos genieten, maar soms is het beter om voorzichtig aan te doen. Hoe zit dat nou? Hoe bepaal je dat? In Wegwijzer 2020 dit boek krijgt u het uitgelegd. Hoe je een risico beoordeelt, welke gevaren het wakker liggen waard zijn en welke niet. Humoristisch van toon, vol zijsprongen, maar altijd informatief. Hoe zit dat nou? Zin en onzin over alledaagse gevaren, Tamara Onos, Kosmos Uitgevers, ISBN 9789021576510

Met praktische opdrachten voor zelfonderzoek

Met de praktische hulpmiddelen die deze wegwijzer u biedt kunt u meteen aan de slag met goede arbeidsWegwijzer omstandigheden. In deze editie 2020 vindt u onder andere: een uitgebreid overzicht van de belangrijkste gevaren op het gebied van arbeidsveiligheid mét mogelijke oplossingen, een overzicht van de jurisprudentie over aansprakelijkheid bij ongevallen en een bespreking van de belangrijkste actoren in het arbobeleid, waaronder de Inspectie SZW. Arbo Pocket Wegwijzer2020, Vakmedianet, ISBN 9789462156593 07-02-20 10:52

40 arbo 9 | 2020

040-040_ARB09_MED.indd 40

26-10-20 15:22

roduc en Anti valkits De nieuwe 3M PROTECTA valbeveiligingrange biedt zes valbeschermingskits, elk afgestemd op specifieke toepassingen en sectoren. Er is een verticale kit voor werkzaamheden in de industrie, bouw, assemblage en beklimming. Daarnaast is er de professionele kit voor dakdekkers, een premiumkit voor lagere werkhoogtes en een universele kit. Voor veilig werken op hoogte aan telecommunicatie- en elektriciteitsleidingen is er dan nog de kit voor mobiele hoogwerkercabines en eentje speciaal voor mastklimmers. www.3mnederland.nl

PBM printen Nu we oﬃcieel in een tweede golf van COVID-19 zitten, zijn 3D geprinte beschermingsmiddelen en toepassingen een uitkomst voor mensen in contactberoepen, medische professionals en retailers. Zo zijn er mondmaskers, faceshields, beschermende oorstrips, deurklinken, coronasleutelhangers, de cobeak voor contactloze bediening van knoppen en schermen ... Alle middelen zijn snel leverbaar en bieden goede bescherming én meer draagcomfort. Personaliseren is mogelijk, bijvoorbeeld in kleur of met een logo. www.oceanz.eu

Riem die werkt Deze stijlvolle broekriem is niet alleen onmisbaar tijdens actief werk, maar ook een must-have voor iedereen met oog voor detail. De riem past bij de veiligheidsschoenen uit de Frontier-collectie en is verkrijgbaar in zwart, bruin en blauw. One size fits all (verstelbaar tot maximaal 115 cm), van volnerf leer en Leerlooierij Gold-gecertificeerd door de Leather Working Group. www.emmasafetyfootwear.com ail u

in or

041-041_ARB09_PRO.indd 41

a ie voor deze rubriek

e pg- o o naar arbo vak

ediane nl

arbo 9 | 2020 4

26-10-20 15:22

Binnenkort in Arbo

Trendspecial 2021

» Arbovisie 2040 » Thuiswerken en verzuim » De data van Great Place to Work » RIVM: incidentanalyse gevaarlijke stoffen

En verder » Arbeidsparticipatie van werknemers met dyslexie » Onderzoek Erasmus MC naar leefstijl; wat werkt (niet?) » Tips voor gezond thuiswerken » Boetes en arbeidsongevallen » Nieuwe richtlijn ‘Nachtwerk en gezondheid’

arbo

» En nog veel meer ... Deze aankondiging is onder voorbehoud

42 arbo 9 | 2020

042-042_ARB09_BIN.indd 42

26-10-20 15:21

002-044_ARB09_ADV.indd 43

26-10-20 15:12

VEILIG

WERKEN ‘In onze branche komen regelmatig risicovolle werksituaties voor. Risico’s kun je met goed beleid en management tot een acceptabel niveau terugbrengen. Daadwerkelijk veilig werken vergt meer. Daarom geef ik in ons bedrijf voorlichting en zorg voor de juiste veiligheidsvoorzieningen op het werk. Het voelt goed te zien dat mijn collega’s hun beschermingsmiddelen

Jeroen Haanstra, V&G-coördinator

echt gebruiken en ongelukken worden voorkomen. Ik heb daarbij dagelijks profijt van mijn opleiding Middelbare Veiligheidskunde bij Copla. Daar leerde ik vooral ook om veiligheid intern op de agenda te krijgen en tussen de oren bij medewerkers. En nog steeds houdt Copla mijn vakkennis up-to-date.’

Veilig werken ook in praktijk brengen? Volg de dagopleiding MVK. Copla start 13x per jaar in diverse regio’s door heel Nederland.

START MVK OPLEIDING

NIEUW – ZATERDAGOPLEIDING SNEEK 22 JANUARI 2021 - HARDERWIJK 4 FEBRUARI 2021 - EINDHOVEN

BEL VOOR MEER INFORMATIE

0341 430848 of kijk op www.copla.nl/hvk

COPLA

Opleiding - Training - Consultants Harderwijk | 0341 430848 info@copla.nl | www.copla.nl

Verder met veiligheidszorg. Verder met Copla. 002-044_ARB09_ADV.indd 44

26-10-20 15:12

Vakblad Arbo - Nummer november 2020

Articles inside

Ongeval

Safety Safari

Recht

Niet botsen in de bouw

Media

Meerwaarde in maatwerk

Veiligheid van binnenuit