seksualne. Tworzymy świat przedmiotów, które wypełnić mają cechy przypisywane dotąd ludziom. I zamiast być między nimi, jesteśmy między produktami i to je obdarzamy uczuciami i relacjami. Słowo „miłość” zastąpiliśmy spełnianiem naszych potrzeb, wpisywaniem się w kanon naszych wyobrażeń, wygody, przyjemności i pożądania. Przy tym – jak podkreśla
129
kacji z autystycznymi dziećmi czy spełniają nasze potrzeby
wiosna 2020
Gdybyśmy się wszyscy zakochali?
Ine Gevers, kuratorka wystawy „Robot Love” – „nieetyczne koncerny takie jak Google, Facebook czy Amazon”. Sugeruje w ten sposób, że sztuczna inteligencja musi poznać naszą empatyczną naturę, abyśmy mogli chronić siebie w przyszłości.
Gdybyśmy się tak prawdziwie zakochali w sobie, w naszej planecie, we wszechświecie? Ach, błogi byłby to stan miłości, błogi stan niepamięci, roztargnienia i szczęścia – bo gdybyśmy prawdziwie kochali, czy umielibyśmy eksploatować obiekt naszych westchnień do granic możliwości/ wytrzymałości? Czy nie chcielibyśmy zatrzymać go na dłużej – pokazując innym postać, która rozpromienia nas każdego dnia?
Już w 1965 roku indyjski filozof Jiddu Krishnamurti określił poszukiwanie miłości przez człowieka paradygmatem „pożądania przyjemności”, mocno akcentując, że nie znamy i nie praktykujemy prawdziwej miłości. Mamy za to sentyment, sensualność, emocjonalność i seksualność, jednak prawdziwa istota tego uczucia jest już tylko wspomnieniem. Dowodem na istnienie miłości jest brak strachu, konkurencyjności i ambicji, gdyż prawdziwa miłość rodzi pokój. Rodzic szczerze kochający swoje dziecko uczy je akceptacji, a nie bycia nacjonalistą; zaangażowania w sprawy otoczenia i najbliższej społeczności, a nie nakłania do posiadania jak najlepszej pracy pomijającej aspekty etyczne. Zdaniem Juddu, gdybyśmy posiadali miłość, nie mielibyśmy nacji ani rozłamów religijnych, nie wychodzilibyśmy w świat dorosłych uzbrojeni w narzędzia do samoobrony i budowania wysokiej
Tekst Dorota Stępniak
samooceny.
Miłość to przede wszystkim opieka, tworzenie przestrzeni do
Dziś w świecie designu i architektury trudno wyszukać
rozwoju opartej na akceptacji samodzielnie wybranej ścieżki.
słowo „miłość”. Tym większym wyzwaniem jest mówienie
To deklaracja wsłuchiwania się w potrzeby, pomoc w zwalcza-
głośno o tej potrzebie. Zwłaszcza w rozumieniu społecznym,
niu trudności i traum, zachęcanie do rozkwitnięcia; to pokaza-
ale też personalnym i środowiskowym.
nie zrozumienia dla wszystkich nadziei, wątpliwości, strachu
„Kochaj bliźniego jak siebie samego” – pytanie tylko, czy
i marzeń. To umiejętność dostrzegania i dawania przestrze-
jesteśmy jeszcze zdolni do miłości nas samych. Czy w biegu
ni; nie żądania i wyzysk, ale cierpliwość oczekiwania na bycie
dnia codziennego, gdy musimy sprostać narzuconym nam
obdarzonym odwzajemnionym uczuciem. Miłość to pokora
oczekiwaniom innych, jesteśmy w stanie zastanowić się, co
i chęć czynienia dobra.
rzeczywiście jest dla nas dobre? Odpowiedź na to pytanie jest
Niestety, dziś coraz rzadziej mówimy o miłości, myląc ją
często brutalna. Musimy zrobić wszystko, by zwalczyć w sobie
z pożądaniem i własną przyjemnością. Uczucie to przyrównu-
tę autoagresję i przemienić ją w dobro. Jak pisał Jiddu, celem
jemy jedynie do samolubnego spełniania naszych oczekiwań,
zadawania pytań nie jest dawanie odpowiedzi, ale odkrywanie
pozbawionego wytrwałości i wyrozumiałości. Gubiąc się w de-
prawdy.
finicjach, z oziębłością i szorstkością traktujemy zarówno sa-
Marzeniem jest, byśmy nauczyli się rekompensować
mych siebie, jak i otaczające nas społeczeństwo i środowisko.
krzywdy, również te zadane środowisku. Nie zagarniali go
Tym samym zatraciliśmy umiejętność życia w grupie. Daliśmy
i podporządkowywali, ale szukali harmonii w relacji. Poszli
się zwieść, że żyjąc w sieci relacji, rzeczywiście w niej jeste-
o krok dalej, nie tylko tworząc rezerwaty chroniące przyro-
śmy. Uwierzyliśmy, że narzędzia i sztuczna inteligencja zastą-
dę, ale też przestrzenie, w której pomagamy powrócić naturze
pią naszą wzajemną troskę i umiejętność pielęgnowania więzi.
do równowagi. Jako ludzkość pokazaliśmy, że umiemy zdo-
Tymczasem dzięki instynktowi antropomorficznemu, który
być nieosiągalne. Teraz naszą energię przekierować należy na
przypisuje ludzkie cechy przedmiotom i zwierzętom, to obiek-
właściwy obiekt westchnień.
ty obdarzyliśmy uczuciami. Zdewaluowaliśmy słowo „miłość”.
Choć o tym zapominamy (ciągle żyjąc w świecie „MIEĆ”
Naszą beztroskę w tym obszarze wykorzystują firmy, kre-
i „DLA NAS”), „kochać” to nie myśleć o sobie, lecz dawać, wy-
ując dostępne dla nas nowe obszary miłości i oddalając od za-
nagradzać, akceptować, pielęgnować. Czyż nie brzmi to jak
żyłości międzyludzkiej, która jest dla nas naturalna. Zjawisko
idealne rozwiązanie wszystkich naszych kłopotów? Zakochać
to jest szeroko stosowane zwłaszcza w świecie „inteligentnych
się w naszym środowisku – przerzucić pożądanie z „love
produktów”: na popularności zyskują roboty, które opiekują
brands” na „love environment”, z pełnym poszanowaniem
się osobami starszymi i niemowlakami, pomagają w komuni-
wszystkich jego wartości.
D o r o t a St ę p n i a k
Kuratorka i menadżerka wydarzeń w sektorze przemysłów kreatywnych. Autorka licznych tekstów, dziennikarka, jurorka i moderatorka konferencji. Pracuje dla Międzynarodowego Centrum Designu (IDZ) w Berlinie i wykłada w Szkole Wyższej VIAMODA w Warszawie. Pomysłodawczyni, kuratorka i menedżerka Łodź Design Festival. Twórczyni projektu O!to Design. Była kierownikiem operacyjnym FashionPhilosophy Fashion Week Poland i project managerem Międzynarodowego Festiwalu Fotografii Fotofestiwal oraz Łodź Biennale.
mocne plecy
jest, by za projektowaniem tych relacji i obiektów stały wielkie
