122
LIFESTYLE
123
REIZEN
CULTUUR
Khon, goddelijk dansen Hanuman betuigt zijn trouw aan Rama als diens belangrijkste krijger.
Tekst Marie Geukens
DE DANS GERED
Het traditionele ballet was op sterven na dood in het Thailand van de eerste helft van de vorige eeuw. Het kende een revival na de tweede wereldoorlog. In 1947 sloegen het ministerie van Onderwijs en dat van Cultuur de handen in elkaar en lanceerden ‘The Siamese Ballet Academy School’ die de klassieke dans van de teloorgang moest redden. Jongens en meisjes startten er op tien of elf jaar en een opleiding duurde - hou je vast - drie, zes of negen jaar. Dat is zo gebleven. Voltooi je de negen jaar, dan staat dit diploma gelijk met een universitair bachelordiploma en mag je zelf ook lesgeven in het klassieke ballet. Het ministerie van Onderwijs maakte prompt klassiek ballet verplicht op de middelbare staatsscholen en zo kwam de kennis van het dansen terug. Mijn Antwerpse vriendin Toi uit Thailand vertelt: “Op weg naar de les aan de Chulalongkorn-universiteit, passeerde ik langs de faculteit voor Schone Kunsten. Ik stopte gewoonlijk om naar de training te kijken. De choreografie was zo mooi, zo perfect, het werkte hypnotiserend en ik vergat alles. Meestal kwam ik te laat in de les.”
PUUR DRAMA
In die negen jaar moeten de leerlingen honderdenacht figuren leren uitbeelden, elk met hun kleine en grote variaties. Elke houding, elke vingerplaatsing, elk masker of kostuum heeft een betekenis. Wanneer je die elementen samen ziet, krijg je een gebeurtenis. “Dat is bijvoorbeeld: ‘de kaketoe keert terug naar zijn nest’ of ‘de haas bewondert de maan’ of ‘de tijger vernielt het hutje van de jager’ of ‘de Chinees rijt zijn buik open’.” Toi zegt onmiddellijk dat “dit typische jongenstaferelen zijn, meisjes dansen bekoorlijker en hebben plechtigere thema’s. De personen die ze uitbeelden, spelen een belangrijke rol in de geschiedenis van Thailand zoals goden en demonen, maar ook helden en traditionele figuren.” Ondertussen heet de school niet voor niets de College of Dramatic Arts. GODDELIJK ERFGOED
De beste leerlingen stoten door naar de Nationale balletgroep, om de meest gesofisticeerde en moeilijkste variant de ‘khon’, aan te leren. De gemaskerde dans wordt beschouwd als de hoogste vorm van de podiumkunsten. In één voorstelling wordt elk onderdeel - van de choreografie, het
COURTESEY TO SALA CHALERMKRUNG.
Thailand ging in januari naar code oranje. Dat betekende dat we, zij het bedachtzaam en na een test, eindelijk weer onze koffers mochten pakken. Nu zijn de niet-essentiële reizen weer verboden. Wat gaat het zijn als dit ter perse gaat? Als voorsmaakje van wat ooit weer gaat komen, rakelen we de geschiedenis op van een bijzonder verfijnd balletspektakel. Maak kennis met Khon... en droom.
Rama vecht met Tossakan, het tienkoppige monster.
zingen, het reciteren van gedichten, de kostumering, de traditionele muziekinstrumenten tot het licht en geluid - tot in het grootste detail uitgepuurd. De dansers bewegen in esthetische maar gespannen houdingen. “Je moet vanaf jonge leeftijd getraind zijn om deze ‘heilige’ dans uit te voeren, die altijd gaat over Indische goden. De maskers worden vereerd alsof de goden er echt in wonen. En de kostuums zijn ook heel speciaal: er zit geen enkele knoop aan, maar ze worden rechtstreeks op het lichaam van de danser toegeregen. Dat alleen neemt soms uren in beslag.” De dans wordt enkel bij blije gebeurtenissen gedanst en vertelt scènes uit de Ramayana, het oude Indische epos over goed en kwaad. Rama, een avatar van de god Vishnu staat voor goed en Ravna (of Tossakan), het tienkoppige monster, staat voor kwaad. Het verhaal is zo lang, dat elke dansvoorstelling meestal maar één scène voorstelt. Khon staat sinds 2018 op de Unescolijst voor immaterieel werelderfgoed. ZEG HET MET EEN DANSJE
Ook in de dagelijkse realiteit van de Thai heeft het ballet haar plaats verworven. Mensen uit ‘chique’ families huren een
“Op weg naar de les, stopte ik om naar de balletles te kijken. De choreografie was zo perfect, het werkte hypnotiserend en ik vergat alles. Meestal kwam ik te laat” Toi
dansgroep in om iets te vieren of ze dansen zelf een stukje tijdens het verjaardagsfeestje voor oma of opa. Wanneer een gebed uitkomt, dan laten mensen uit dankbaarheid een dansgroep komen om de goden ook een moment van amusement te bieden. ZELF ERVAREN IN BANGKOK?
Pik je graag een flard cultuur mee op reis in Bangkok, dan kan je tickets bestellen bij het Sala Chalermkrung Theatre. De voorstellingen hebben korte Engelse ondertitels zodat je het verhaal kan volgen. Ook in het Mandarin Oriental (het legendarische hotel aan de Chao Phraya-rivier) kan je tijdens het overheerlijke buffet in hun Thai Restaurant Sala Rim Nam van een klassevol spektakel genieten.
Een heel andere sfeer, maar qua ervaring zeker zo waardevol is het Joe-Louis Theatre bij de Aziatische nachtmarkt. Dit gezelschap won talrijke prijzen bij internationale danswedstrijden. De voorstelling is magisch. Ben je meer in voor een lichtere variant, ga dan tijdens een wandeling in de moderne Bang Luang-wijk in Thonburi (deel van het moderne Bangkok) om 14u naar het Artist’s House. Normaal begint daar elke dag een traditioneel poppenspel: poppen en dansers worden één en voeren een onvergetelijk spektakel op.
salachalermkrung.com - joelouistheatre.com Voor het Artist’s house: facebook.com/Baansilapin
