Hippocampus nr. 282 (januari/februari 2021) by Hippocampus

Dive life made easy.

Adventure underwater. Connect above the surface. Express your love for diving.

Suunto D5, explore together.

NEW Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 282 – jan./feb. 2021

SUUNTO D5

Open Belgisch Kampioenschap

GARRETT DIVEMASTER

HYDROS X

“MAKKELIJK AAN TE TREKKEN. OMARMT T JE LIJF EN BLIJFT PERFECT OP ZIJN PLEK ZITTEN.”

DEEP DOWN YOU WANT THE BEST

scubapro.eu

OAHU, HAWAII

Het duikmagazine Hippocampus – kortweg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: ..... 4

Regionieuws AVOS heeft een nieuwe voorzitter ....... 60-61

Reportages Coral Sub, een stukje België in Tenerife .................................................. 7-11 The polygon seahorse podcast............... 12-13 Supercaviterende onderwatermunitie... 14-17 Duikexpeditie rond de Waddeneilanden 2020.......................... 18-22 De Grote Schelpenteldag.............................. 23 De Cenote van Ekeren ............................. 24-28 Hoe vissen ademen................................... 30-33 Tonische immobiliteit bij haaien .......... 38-40 Engelen op Lanzarote.............................. 42-45 Schildpadden, sargassum en lockdown........................................... 46-52 De paddentrek............................................. 54-57 En hoe zit het met TODI?......................... 58-59 De Steenschuit en de bouw van de New Belgica ..................................... 62-65 Camaro houdt de duikers warm ........... 70-73

Nr. 282 januari/februari 2021

Van de redactie DOOR IVO MADDER Voor je ligt een goed gevulde Hippocampus met prachtige onderwaterfoto's uit de Put van Ekeren en de Zeeuwse wateren. Ze werden ook getoond tijdens de online proclamatie van het Open Belgisch Kampioenschap onderwaterfotografie en -videografie 2020, die dankzij 'the polygon seahorse' perfect verliep. Ook de foto's over de paddentrek, die in het voorjaar weer plaatsvindt, zijn subliem. Kon je vorig jaar niet op duikreis en ziet het ernaar uit dat die verre tropische duikbestemming ook dit jaar niet gaat lukken? Geniet dan mee van de reportages 'Coral Sub, een stukje België in Tenerife' en 'Engelen op Lanzarote', twee bestemming waar we binnenkort misschien wel terug naartoe kunnen? Zouden de haaien daar ook tonische immobiliteit vertonen? Hopelijk kunnen we deze zomer toch opnieuw verder weg reizen? Naar Curaçao bijvoorbeeld, waar ze tijdens de 'lockdown' zeeschildpadden van een verstikkingsdood onder het sargassum gered hebben. Je kan natuurlijk ook nog altijd naar de Put van Ekeren en wie weet is daar deze zomer opnieuw een 'cenote' waar je kan doorzwemmen. Of wat dacht je van een duikje in TODI, waar ze extra vissoorten uitgezet hebben. Of daar soorten zitten die op een andere manier ademen denk ik niet, maar in het artikel 'Hoe vissen ademen' vind je de nodige info. Het kan ook tegenzitten; we mogen misschien enkel gaan rondwandelen op het

Regionale info www.avos.be www.bravos-vzw.be

Vaste rubrieken Duikspinsels: Goede voornemens...................5 Hippoëzie (Angst)................................................6 Mijn buddy: De duiker-journalist .......... 34-36 Hippo las: Oesters en Walvissen ................. 53 Voor je verlanglijstje? .............................. 66-69 Close-up (Wim Bollein)............................. 74-75 Retro-Hippo........................................................76 BEFOS-FEBRAS................................................ 99 NELOS-Boetiek................................................100 NELOS-katern/Hippo-colofon..................... 101 Lopende agenda..............................................102

www.limos-vzw.be www.ovos.be www.wevos.be

strand van de Vlaamse kust en er een persoonlijke schelpenteldag houden. Best positief denken en hopen dat we tijdig onze coronavaccinatie krijgen, zodat ze in de duikclubs niet moeten vragen of je wel medisch geschikt bent om te duiken, nadat je eventueel in quarantaine hebt moeten zitten. Er zijn op dit moment nog veel onzekerheden, zodat er bijv. nog niet geweten is of er verder gewerkt kan worden aan de bouw van de 'New Belgica' en of er terug een duikexpeditie naar onder andere de Waddeneilanden georganiseerd kan worden. Zelfs de militaire duikers weten niet of ze hun supercaviterende onderwatermunitie kunnen uittesten. We zien wel wat de toekomst brengt. Geniet ondertussen van deze periodiek. Vergeet zeker het bondsnieuws niet te lezen. Op blz. 4, bij de 'Inhoudstafel bondsnieuws', lees je alvast wat de verschillende commissies te vertellen hebben.

Ivo Madder

Coverfoto: Winnende foto Masters 'Groothoek met model' in de Put van Ekeren tijdens de 'OBK shootout 2020'. Camera: Nikon D7000, ISO 100, 1/320 sec. bij f/11. Lens: 10-17 mm. Foto: Jef Driesen.

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/documentencentrum.

Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken en -dossiers: cursus@nelos.be. Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: infomap@nelos.be. Opmerkingen over didactische documenten, zowel PowerPointpresentaties, werkboekjes, dossiers of andere formulieren, kan je bezorgen via pptx@nelos.be of documenten@nelos.be. Tips, suggesties en opmerkingen over de 'Instructor Manual' zijn welkom via instructormanual@nelos.be.

AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010. In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland. Call Center: +32 3 253 69 16. Hippocampus jan./feb. 2021

Inhoudstafel Bondsnieuws

Is jullie club er klaar voor?

Enkele tips om leden te werven in deze moeilijke coronaperiode.

OBK-proclamatie

Prachtige foto's van het Open Belgisch kampioenschap OW-foto en -video.

Verandering duikopleiding

De redenen achter veranderingen in onze duikopleiding en wijziging vinzwemproef.

Subcommissie OWH

Het bestuur van de Subcommissie Onderwaterhockey stelt zich voor.

NELOS-Infomappen 2021

De NELOS-Infomappen zijn beschikbaar en er zijn enkele wijzigingen bij de opleiding.

NELOS-structuur

Het organigram is gewijzigd en er is een nieuwe brochure beschikbaar.

BMT onderwaterhockey

Verslag van het Belgisch Mixed Toernooi onderwaterhockey.

NELOS-naslagwerk

Een stukje geschiedenis over de verschillende cursusboeken theorie sportduiken.

EDIT-nieuws

Een nieuw theorievak: NELOS, ter vervanging van het vroegere vak Administratie & Reglementering.

Controleer regelmatig de pagina www.nelos.be/corona op onze NELOSwebsite voor aanpassingen aan de richtlijnen met betrekking tot het duiken tijdens de coronacrisis. Als gevolg van aanpassingen opgelegd door de Belgische Nationale Veiligheidsraad, de Geneeskundige Commissie NELOS of het NELOS-Duikonderricht kunnen de richtlijnen steeds veranderen.

Medische herkeuring

Controle op de medische geschiktheid om te duiken in tijden van corona.

Hippocampus jan./feb. 2021

Duikspinsels

Goede voornemens ... December is traditioneel de maand van de eindejaarlijstjes. We komen te weten wat de populairste voornamen zijn, welke boeken het meest werden verkocht, wie zich de rijkste man ter wereld mag noemen, …

n doordat we onze duiken al even digitaal loggen, weten we nu ook hoe ons duikjaar er in cijfers uitziet. Die statistieken drukten me met mijn neus op de feiten. Beginnen duiken in 1995 (nu pas realiseer ik me dat dat al 25 jaar geleden is), 2*Duiker sinds 1997 (en dat altijd gebleven), 302 duiken in totaal, waarvan twee in 2020 (exact evenveel als in 2019). Ik behoor bijgevolg niet echt tot de categorie actieve en ambitieuze NELOS-duikers. Nochtans was dat ooit anders. In het begin waren 30 à 40 duiken per jaar geen uitzondering en toen ik in 2001 dankzij de duiksport mijn partner leerde kennen, werd de Oosterschelde tussen april en september zowat onze vaste plaats van afspraak. Bijna elke week gingen we samen kopje onder. Maar de dingen veranderen. We kochten een huis, kregen een zoon en duiken kwam bij ons allebei even op een laag pitje te staan. Waar mijn partner de draad na een aantal jaren terug oppikte, bleef ik hangen. Hij ging duiken, werd instructeur en Duikschoolverantwoordelijke en dat brengt verplichtingen met zich mee. Duiken met mij ruimde plaats

voor het afnemen van proeven en het doen van doopduiken, want steeds was er kader tekort. Zijn statistieken zien er dan ook helemaal anders uit. Mij interesseerde het duiken in onze wateren ondertussen steeds minder. Ik werd wel weer lid van een club en ging elke week trainen, maar duiken was meer en meer iets voor op vakantie en dat vond ik eigenlijk wel fijn. Toch begon het de voorbije jaren af en toe weer wat te kriebelen. De Oosterschelde riep. Net toen ik er een tweetal jaren geleden weer een beetje plezier in had, brak ik mijn enkel. Opnieuw lag alles stil en ook 2020 werd niet bepaald het jaar van de comeback.

Hoewel ik nooit de ambitieuze NELOS-duiker zal worden, heb ik het duiken niet helemaal achter me gelaten. Het is ook dan ook iets wat we delen. Meer nog dan de traditionele voornemens van bewegen en gezonder leven, staat bij mij duiken dit jaar bovenaan mijn lijstje. Het zal wel niet opnieuw onze wekelijkse afspraak worden, maar ik neem me toch voor om 'samen duiken' af en toe eens bewust in onze agenda in te boeken. Ik kijk al uit naar wat de statistieken me volgend jaar zullen vertellen.  NATALIE DECROCK

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Angst

Hippoëzie

Het is geweten dat alvorens zich in de zee te storten de rivier beeft van angst. Zij kijkt om naar de weg die ze heeft afgelegd van de toppen van de bergen, langs de lange bochtige weg door bossen en dorpen. En voor haar ziet ze de oneindige oceaan, om daar in op te gaan is het alsof men voor altijd verdwijnt. Maar er is geen andere weg. De rivier kan niet terugkeren. Niemand kan terugkeren. Terugkeren is onmogelijk in zijn bestaan. De rivier moet het risico nemen van de oceaan in te gaan Foto: Publicdomainphotos | Dreamstime.com

want alleen dan zal de angst verdwijnen, want dat is wat de rivier zal ondervinden het gaat niet over het verdwijnen in de oceaan, maar over het één worden met de oceaan.

Khalil Gibran



START TO

DIVE

Meer informatie www. nelos .be

Hippocampus jan./feb. 2021

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 15/05/2021

Reportage Reisverhaal

Coral Sub, een stukje België in Tenerife Het was in september voor de Belgische duiker door de COVID-19-beperkingen niet makkelijk om een duikplek te vinden naast de inlandse meren of het Nederlandse Zeeland. De Canarische eilanden was de enige duikbestemming die op dat ogenblik nog groen kleurde op de coronakaart.

De uitkijktoren van Ten Bel.

Foto: Patrick Swinnen.

ij vlogen dus naar Tenerife. Gelegen op 115 km ten westen van Marokko en op slechts vier uur vliegen van Zaventem, kent dit eiland een prachtig klimaat met een temperatuur die in het zuiden nooit onder de 15°C daalt. Met een lengte van 81 km en een breedte van 45 km is Tenerife het grootste eiland van de Canarische Eilanden. Tenerife wordt dikwijls geassocieerd met massatoerisme en aanzien als luxerusthuis voor welgestelde bejaarden. Wat het zuiden van het eiland betreft, is dat misschien juist, maar Tenerife heeft natuurlijk veel meer te bieden met zijn nationaal park en 42 beschermde natuurgebieden. Het eiland wordt gedomineerd door de Teide, een majestueuze vulkaan die met zijn 3718 meter de hoogste berg van Spanje is. Want ja, Tenerife is Spaans grondgebied, maar toch met een klein Vlaams tintje.

Ten Bel Het kleine, ingeslapen, vissersdorp Las Galletas schrok in 1964 wakker toen Jozef Van Hove, een Leuvense juwelier, er neerstreek met plannen onder de arm voor een toeristisch complex van 48 bungalows. De man had het dorpje per toeval ontdekt en was gecharmeerd door de stilte van de omgeving. Hij doopte de regio 'Costa del Silencio'. Samen met drie vrienden richtte hij een vennootschap op voor de bouw van het complex en noemde ze Ten Bel, de afkorting van Tenerife-Belgica.

Foto: Coral Sub.

Jozef Van Hove reisde heel het Vlaamse land rond om zijn project aan de man te brengen en kwam zo ook in Brugge terecht bij onze latere erevoorzitter Jozef Van den Berghe, toen notaris en 1*Duiker bij de club Barracuda. Op een paar weken tijd had Jozef Van

Elk van de negen complexen kreeg een eigen zwembad, daarnaast kwam er ook nog een reusachtig zeewaterzwembad.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Reisverhaal

zelfs internationale artiesten als The Platters. Ook aan watersporten werd gedacht: aan boord van een gele onderzeeër konden de toeristen de zeefauna bewonderen en er werd een duikcentrum geopend. Dat kreeg bekendheid onder leiding van de Belg Jean Koller, die de bijnaam Jean La Murène kreeg, omdat hij een show met murenes voor de duikers bracht. Het project Ten Bel kende een overweldigend succes. Appartementen werden verkocht of via timesharing gedeeld, vakantiegangers werden op een bepaald ogenblik zelfs met een eigen vliegtuig ter plaatse gebracht. Begin jaren '80 kreeg het project echter veel tegenwind. De politieke machtsDe vulkaan de Teide domineert het eiland.

Ten Bel, een stukje Vlaamse geschiedenis Geïnteresseerden in de geschiedenis van Ten Bel, Las Galletas of de Costa del Silencio kunnen er meer over te weten komen in het boek 'De Geschiedenis van Ten Bel'. De auteurs Guy Devos en Erik van Denstorme schreven in januari 2020 een historisch correct gereconstrueerd boek, waarin getuigenissen staan van tientallen mensen. Medewerkers, intimi, vrienden, klanten, zakenpartners en familie van Michel Huygen vertellen elk hun deel van het verhaal. De auteurs zijn op zoek gegaan naar de waarheid achter de schermen. De inhoud is zowel onthutsend als ontroerend en zowel hilarisch als humoristisch. Wat werd nooit gerealiseerd in het Ten Bel-project? Wat was de reden van de teloorgang? Was Huygen een innemend mens? Wat met zoon Jan Huygen? Wat was het kapitaal en waaraan is het besteed? Was er een kapitaaltekort? Is alle geld naar Ten Bel gevloeid? Wie is er op vandaag in het bezit van de aandelen? En wat zijn ze nog waard? Deze en andere vragen worden in dit boek beantwoord. Het boek 'De geschiedenis van Ten Bel' kan gedownload worden via: https://bit.ly/boekTenBel.

Hippocampus jan./feb. 2021

wissel in Spanje, de economische crisis en een slecht management met gebrek aan financiering tot gevolg, luidde de ondergang van Ten Bel in. Vandaag blijft er niet zoveel meer over van de vroegere pracht en praal, maar het hotel aan het zeewaterzwembad en het duikcentrum bestaan nog steeds en hebben heel wat te bieden.

duikcenter Coral Sub Het duikcentrum dat vroeger door Jean La Murène werd geleid, is nu in handen van de Belgen Faby (Fabian) en zijn echtgenote Laetitia. Het is gelegen naast het hotel Alborada Ocean Club aan een zeewaterzwembad van 3.500 m2 groot. Je kan vanzelfsprekend ook Foto: Linda Budts.

Hove alle 48 bungalows op plan verkocht. Jammer genoeg kwam hij toen ook tot de vaststelling dat hij zich danig misrekend had in de bouwkosten, onder andere in de hoeveelheid dynamiet die nodig was om het rotsterrein te nivelleren. Hij vond steun bij ene Michel Huygen, een visionair die alles groots zag. Huygen kocht er meteen een terrein van 44 ha bij aan de rand van het dorpje. Huygen bouwde er een vakantiepark met 10.000 bedden verspreid over negen complexen. Aan luxe geen gebrek: elk complex kreeg een eigen zwembad, er werden bars en restaurants geopend en een reusachtig zeewaterzwembad, een ondergronds winkelcentrum en een uitkijktoren zagen het licht. In de feestzaal La Ballena konden de toeristen zich vergapen aan Vlaamse en

Foto: Mike Bee - mikeb.reisreporter.nl.

Foto: Patrick Swinnen.

Fabian, eigenaar van Coral Sub.

Foto: Luc Rooman.

Twee grienden die elkaar gezelschap houden tijdens hun zoektocht naar voedsel. Grienden zijn sociale dieren en leven, in tegenstelling tot vele andere walvissoorten, vrijwel nooit alleen.

Foto: Marc Capitte - DivePassion.

Engelhaai (Squatina squatina).

Foto: Patrick Swinnen.

Gevlekte dwergtarbot (Bothus podas).

Vrouwelijke mediterrane papegaaivis (Sparisoma euscarus cretense).

Foto: Patrick Swinnen.

logeren in andere hotels of appartementen in de omgeving. Er zijn winkels, bars en restaurants op wandelafstand. De luchthaven Tenerife Sur-Reina Sofia ligt op 15 minuten rijden en is vlot bereikbaar met het openbaar vervoer. Coral Sub beschikt over al het nodige materiaal voor lucht- en nitroxduikers. Vrijduikers zijn natuurlijk ook welkom, maar technische duikers kunnen er spijtig

genoeg niet terecht. Comfortabele en grote RIB's zorgen voor korte vaartijden naar de diverse duikplaatsen. Er zijn duiksites voor zowel beginnende als gevorderde duikers. Het inschepen gebeurt aan het strand van het duikcentrum of – op aanvraag – in de haven van Las Galletas. Niet-duikende familieleden kunnen zich uitleven in of aan het zeewaterzwembad om dan de duikers

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Reisverhaal

Zebrazeebrasem (Diplodus cervinus).

Foto: Patrick Swinnen.

te vervoegen voor de legendarische afterdivemomenten in het centrum. Het nabijgelegen hotel, het strand en het zwembad maken deze accommodatie uiterst geschikt voor clubreizen.

CMAS Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie en -Videografie In september 2019 vond het 17e CMAS Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie en -Videografie plaats in Tenerife. Dit kampioenschap werd door FEDAS (de Spaanse onderwaterfederatie) georganiseerd en de Belg Filip Staes behaalde er samen met TODI-medewerkster Merel Bocken de bronzen medaille in de categorie visportret. Hij bereidde dit kampioenschap voor bij Coral

Canarische juffersvis (Similiparma lurida).

Sub en noemde het een 'uiterst gezellige duikclub'. Het bewijst vooral dat de zee in Tenerife zeer fotogeniek is en de onderwaterfotograaf of -videograaf er zeker aan zijn trekken komt. Een verslag van dat WK vind je terug in Hippocampus van jan./feb. 2020 (Hippo 277).

zeefauna

Foto: Filip Staes.

Tenerife is ontzettend rijk wat betreft zeefauna. Je kan er het hele jaar door tuimelaars (Tursiops truncatus) en Indische grienden (Globicephala macrorinchus) waarnemen. Zeldzamer zijn de andere leden van de dolfijnenfamilie.

Foto: Patrick Swinnen.

In oktober 2020 zag Faby van Coral Sub nog 3 gewone vinvissen (Balaenoptera physalus) op minder dan 100 meter van de kust. Je kan er geregeld ook andere walvissoorten observeren, want Tenerife is een absolute hotspot op dat gebied. Tot nu toe werden er niet minder dan 27 soorten zeezoogdieren gezien. Coral Sub brengt je naar een twintigtal duiksites. Aangezien we hier op vulkanische bodem duiken, moet je je niet verwachten aan de kleurenpracht van de koraaleilanden. Je kan er niettemin wel mooie formaties zwart koraal waarnemen op iets grotere diepte.

Groene zeeschildpad (Chelonia mydas).

Hippocampus jan./feb. 2021

Eén van de mooiste duikplaatsen is zeker Bufadero. Je start er op 6 meter en zakt langzaam langs de rotsen af naar 25 meter. De nabijheid van een viskwekerij, en dus van gemakkelijk te bekomen voedsel,

Foto: Filip Staes.

trompetvis en pijlstaartrog zijn maar enkele van de vele soorten die je naast garnalen en pijlkrabben (Stenorhynchus lanceolatus) waarneemt. In de winter ontmoet je hier ook geregeld de bedreigde engelhaai (Squatina squatina). Op www.coralsub.com/nl/site_plongee vind je al de duikplaatsen van Coral Sub. Voor elk wat wils, met veel afwisseling en op vrij korte (vlieg)afstand van thuis.

PATRICK SWINNEN MET DANK AAN JOZEF VAN DEN BERGHE, NELOS-EREVOORZITTER

oefent een ontzettende aantrekkingskracht uit op het zeeleven. Schildpadden, roggen, barracuda's en kleine tonijnen vechten om je aandacht.

Foto: Filip Staes.

Ook macroleven is er te zien, zoals deze parasiet van het zwart koraal.

De site Los Arcos bereik je na 5 minuten varen. Een driftduik voert je langs prachtige rotsformaties die je naar 30 meter diepte leiden. Hier kan je even halt houden aan de herinneringsplaat voor Jean La Murène die in 1999 overleed. Onze erevoorzitter Jozef Van den Berghe schrijft daarover: "Telkens ik daar terugkom, vraag ik aan Fabi om mijn eerste duikje te mogen doen waar dat fameuze nest grote murenen was. Het is daar maar 20 meter diep en vlak naast die rotsformatie staat het gedenkteken voor Jean. Ik neem dan altijd een sponske mee, om het eens op te poetsen …". Foto: Ivo Madder.

Verschillende gevlekte en zwarte murenen verschijnen hier nog altijd tussen de rotsen. Een octopus poseert met gekruiste armen, terwijl een vrouwelijke mediterrane papegaaivis (Sparisoma euscarus cretense) haar mooie kleuren toont.

Een school vissen, een feest voor de fotograaf.

duikplaatsen Ik kan hier onmogelijk alle sites beschrijven, maar Los Champinones is een vermelding meer dan waard. Je bereikt hier een diepte van 33 meter en de rotsbodem heeft (wat dacht je?) de vorm van een reusachtige paddenstoel. Je kan er canyons in de rotsbodem volgen en ondertussen genieten van de honderden vissen die met je meezwemmen. Zebrazeebrasem (Diplodus cervinus),

Zwarte murene (Muraena augusti).

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Interview

ijdens een online meeting interviewen we Glenn De Wilde, oprichter van 'the polygon seahorse', die samen met zijn vrouw Ellen Vullings regelmatig podcastafleveringen over duiken brengt. Hippocampus: Glenn, wie of wat is 'the polygon seahorse'? Glenn: Ik heb 'the polygon seahorse' samen met Ellen opgestart. Zij werkt op de achtergrond als 'creatief brein', denkt mee concepten uit en zorgt voor de organisatie. Ikzelf neem de opname en de editing van de podcasts op mij. Wij maken eigenlijk de eerste Nederlandstalige podcasts over duiken. Tijdens de podcastafleveringen

Een podcastopname in de studio.

Hippocampus jan./feb. 2021

word je meegenomen in gesprekken met bekende namen in de duikwereld. We werken met een vast panel (Geert Nies, Glenn Tessens, Steven Galicia en Stefan Panis), maar dat wordt regelmatig aangevuld met gastsprekers die ook elk een expert zijn binnen hun eigen domein. Ellen: We laten heel veel verschillende onderwerpen aan bod komen. Tot hiertoe behandelden we onder andere onderwaterfotografie en -videografie, technisch duiken, wrakduiken, verscheidene materialen, duikreizen, enz. Beluisteren kan op www.thepolygonseahorse.be, via Spotify, Apple Podcast, Google Podcasts, YouTube en Facebook. Hippo: Wat is een 'podcast' eigenlijk? Glenn: De term 'podcast' is een samentrekking van 'iPod' en 'broadcast', waarbij 'iPod' staat voor 'mp3/audio' en 'broadcast' voor uitzending. In het begin waren podcasts enkel beschikbaar via de iPod van Apple, maar dit veranderde al snel. Tegenwoordig kan je ze dus ook beluisteren via

Bij Glenn De Wilde thuis.

eender welke smartphone, laptop, enz. In feite is een podcast een radioprogramma, maar dan beschikbaar gemaakt via internet en vaak niet live. Je luistert wanneer het jou uitkomt, 'on demand' dus. Je kunt een podcast zien als een soort 'audio blogging' of 'radio on demand'. Ellen: Zoals gezegd worden podcasts vaak niet live uitgezonden, dit is ook zo bij ons het geval. Iedere maand wordt er minstens één podcast ingeblikt, zowel met audio als video. Vervolgens wordt de volledige opname geëdit door Glenn. Op de YouTubeversie komen zowel de sprekers, de producten als de presentatie in beeld. We merken toch dat veel mensen het fijn vinden om de sprekers effectief te zien, niettegenstaande het feit dat er ook zeer veel mensen vanuit de wagen of zelfs al joggend naar onze podcast op Spotify of een ander kanaal luisteren. Hippo: Was er nood aan dergelijke podcast? Glenn: Het viel ons toch op dat zoiets bij

Foto's (2): Ellen Vullings.

Een vast panel, regelmatig aangevuld met gastsprekers, brengt duikgerelateerde info, die online te beluisteren is. Hippocampus verdiept zich even in het concept.

Glenn is zo ervaren op digitaal vlak dat hij voor alles wel een oplossing weet. Via 'Streamyard' nemen we nu dus met alle sprekers de 'podcast' vanop afstand op.

ons nog niet bestond. Gezien podcasting ook al geruime tijd binnen mijn interesseveld lag, leek het me een heel fijn idee om hier zelf mee te starten. Hippo: Hoeveel afleveringen heeft 'the polygon seahorse' al uitgebracht en wat waren de onderwerpen van die uitzendingen? Glenn: Op het moment van dit interview (nvdr: 1 december 2020), hebben we 9 afleveringen online staan. Onderwerpen die we reeds bespraken zijn bijvoorbeeld: droogpakken, flitsers, duikcomputers, duiken met rebreather, onderwaterscooters, enz. Hippo: Ik heb ondertussen enkele uitzendingen bekeken en het lijkt me soms dat ze wat lang duren? Kan je de podcast niet beter opsplitsen in meerdere delen i.p.v. tijdens één uitzending verschillende onderwerpen te behandelen? Ellen: Wij hebben verschillende opties uitgeprobeerd en besproken. We merken dat mensen die echt interesse hebben er toch wel van houden dat de afleveringen lang duren en dat er meerdere onderwerpen behandeld worden. We vinden zelf ook dat als een aflevering langer duurt, het meer en meer op een leuk gesprek lijkt. Een goede podcast zorgt ervoor dat je echt mee in het verhaal zit. Dat gevoel willen we bereiken! Hippo: Hoe doen jullie de opnames nu eigenlijk in covidtijd? Ellen: Toen het nog toegestaan was, deden wij de opnames fysiek. In een studio of gewoon bij ons thuis. Wij beschikken zelf over al het nodige materiaal, van microfoons tot koptelefoons en mengpanelen. Toen de situatie opnieuw slechter werd, zijn we overgeschakeld naar een digitale manier.

Foto: Ellen Vullings.

Glenn De Wilde en Ellen Vullings, een duikend koppel.

Hippo: Er zijn toch onkosten verbonden aan zo'n uitzending? Waar halen jullie je inkomsten vandaan? Worden jullie gesponsord? Glenn: Op dit moment maken wij – alsook de sprekers – de 'podcast' volledig op vrijwillige basis, zonder sponsoring en met eigen materiaal. Op termijn zou het fijn zijn mochten we wel inkomsten kunnen genereren, maar momenteel ligt de focus op het creëren van goede content. In een volgende fase is het de bedoeling om nauwere samenwerkingen met duikmerken in een zakelijke context aan te gaan. Sinds kort bieden we ook leuke merchandising aan. Op die manier kunnen mensen ons steunen en helpen met de promotie. De merchandising kan je terugvinden op onze website www.thepolygonseahorse.be. Hippo: Ik heb gezien dat jullie naast de podcast ook de presentaties tijdens de 'Dive-Expo 2020', die door de coronamaatregelen enkel online kon doorgaan, ‘gestreamd’ hebben. Komen dergelijke initiatieven nu meer voor door COVID-19 en gaan ze in de toekomt meer gebeuren? Ik vond het in ieder geval interessant, want nu heb ik alle presentaties kunnen bekijken op het moment dat het me uitkwam. Tijdens een fysieke beurs lukt het me zelden om 1/3 van de presentaties bij te wonen. Glenn: Dat klopt inderdaad! Onder mijn impuls heeft Stefan Panis beslist om 'Dive-Expo 2020' volledig digitaal te laten doorgaan. Hij zag er ook de noodzaak en meerwaarde van in om de reeds geboekte sprekers toch een platform te geven. 'The polygon seahorse' organiseerde daarom mee de digitale versie van de beurs, wat voor ons ook heel leerrijk was! We zien zeker en vast dat dit meer en meer voorkomt en het zit er dik in dat die tendens zich wel zal voortzetten. Fysieke beurzen zijn uiteraard heel fijn om te doen, maar wat presentaties betreft lijkt de online optie voor ons wel meer voordelen te hebben dan de live optie. Net zoals je zegt, dan kan je álle presentaties be-

kijken wanneer het jou het beste uitkomt. Steeds meer mensen kijken ook televisie 'on demand' en niet langer lineair. Het is bijvoorbeeld mogelijk om een online event op YouTube via je televisie te 'streamen'. Dat maakt dat je gewoon je huishoudelijke taken kan uitvoeren, terwijl het 'event' op je televisie speelt. Hippo: Is de 'the polygon seahorse' je beroep en kan je daar je kost mee verdienen? Glenn: Op dit moment hebben wij elk onze eigen fulltime job. 'The polygon seahorse' doen we na onze uren. Mensen kunnen overigens steeds bij ons terecht voor hulp bij het maken van podcasts, 'webinars of andere online evenementen. Wij geven advies, lenen materiaal uit en kunnen de opnames ook zelf organiseren. Het is wel onze droom om hier uiteindelijk ons hoofdberoep van te kunnen maken. Wij hebben concrete plannen in ons hoofd en die behelzen niet alleen de podcast… Hippo: En die zijn? Ellen: Daar kunnen we voorlopig nog niets over zeggen. Dat is nog toekomstmuziek! Misschien kunnen we over een aantal jaren nog eens een interview doen? Hippo: Dat lijkt me een goed idee. Bedankt Glenn en Ellen voor het interview. Succes nog met jullie interessante concept! Ondertussen heeft ook de Audiovisuele Commissie van NELOS beroep gedaan op 'the polygon seahorse' om hun proclamatie van het Open Belgisch Kampioenschap onderwaterfotografie en -videografie (OBK 2020) online te brengen. Ten gevolge van de coronamaatregelen kon de proclamatie immers niet met publiek doorgaan.  IVO MADDER

Meer info kan je terugvinden op: www.thepolygonseahorse.be/podcast-over-duiken, via instagram.com/thepolygonseahorse of via facebook.com/thepolygonseahorse. Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: www.mil.be

Reportage Wetenschap

Supercaviterende onderwatermunitie Het water induiken om te ontsnappen aan kogels zal binnenkort niet meer lukken. Op vraag van de militaire duikers of 'frogmen' lanceerde het Departement Ballistiek van de Koninklijke Militaire School te Brussel een studie. Het doel is te onderzoeken hoe 'supercaviterende onderwatermunitie' door militaire duikers tijdens hun opdrachten ingezet kan worden.

et artikel 'Duikende Kogels' (Hippocampus 265 – mei/juni 2017) begon met een fictieve scène, waarin onze held slechts kon ontsnappen aan de achtervolging door een schietende bende door onder te duiken in het water. Dat was dan in de veronderstelling dat de slechteriken onder water hun doel niet raakten door het gebruik van normale kogels. Indien de slechteriken gebruikmaakten van supercavitatiekogels, had hij beter gewoon blijven rennen. Binnen de Koninklijke Militaire School loopt nu een onderzoek naar een nieuw type duikende kogels. Duiken is voor velen een ongekende belevenis, voor anderen een hobby. Een klein percentage onder hen slaagt erin om er hun beroep van te maken. De gevechtsduikers binnen de Belgische Defensie behoren tot deze selecte groep. Gevechtsduikers gebrui-

Hippocampus jan./feb. 2021

ken het onderwatermilieu als bescherming en om, dankzij het gebruik van de volledig gesloten 'Amphora rebreather', onopgemerkt te infiltreren in vijandig gebied. Niet alleen de infiltratie tijdens operaties blijft geheim, ook de andere taken van deze duikers zijn voor de meeste mensen onbekend.

duiken binnen Defensie Binnen de Landcomponent zijn er twee eenheden die actief duiken: de Genie en de Special Forces Group. De Genie is onder andere verantwoordelijk voor het aanbrengen van explosieven en bruggenbouw ter ondersteuning van andere eenheden. Ontmijning en onderwaterwerken behoren ook tot hun opdracht. De Genie voert eveneens 'Amphibious Recce Team' opdrachten uit. Hierbij verkennen ze met een klein team duikers de zone waar

een amfibische landing zal plaatsvinden. De ploeg moet hiervoor onopgemerkt kunnen opereren om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. Op die manier kunnen de bevriende troepen relatief veilig aan land komen. De tweede eenheid is vooral sinds de uitzendingen van het programma 'Kamp Waes' bekend geworden bij het grote publiek. De Special Forces Group gaat nog een stap verder dan de Genie. Deze eenheid heeft een veel grotere kans om hun wapens te moeten inzetten tijdens een opdracht. Zo voeren ze bijvoorbeeld 'opposed boarding' operaties uit, waarbij de operatoren infiltreren op een schip dat door een vijand wordt bewaakt.

supercaviterende onderwatermunitie Uniek binnen Defensie is het duiken met

Stroming rond een kogel in een vloeistof.

Stroming rond een pijl in een vloeistof.

Foto: www.mil.be

Stroming rond een supercaviteitskogel in een vloeistof.

Een vijand uitschakelen onder het oppervlak behoort misschien tot de mogelijkheden in de toekomst. Een torpedo in het water.

vuurwapens. De duikers dragen hiervoor bij specifieke opdrachten een aanvalsgeweer (de SCAR-H of SCAR-L) en een handwapen (Glock of FiveSeven). Momenteel kunnen ze enkel boven water vuren met standaardmunitie.

Tekeningen: Patrick Van Hoeserlande.

Een supercavitatietorpedo in water.

Gewone kogels die worden afgevuurd in water verliezen na enkele meters hun letaliteit (dodelijkheid). Een projectiel dat zich door de lucht verplaatst aan honderden meter per seconde, wordt in het water heel snel afgeremd. Wanneer een kogel de loop van een wapen verlaat, is het mooi opgelijnd met de lucht en is de weerstand minimaal. Dit verandert wanneer het projectiel (de kogel) in water terechtkomt. Het verliest er immers zijn stabiliteit en gaat kantelen, waardoor de

weerstand sterk toeneemt. Het projectiel heeft eerst nog een hoge snelheid, waardoor de statische druk rondom het projectiel zal dalen. De fysica leert ons dat een vloeistof kan overgaan naar een gasvormige toestand door het verhogen van de temperatuur of het verlagen van de druk. Door de daling van de statische druk in de directe omgeving van het projectiel gaat het water dus over naar waterdamp. De vorming van kleine gasbellen door een snel bewegend voorwerp in water wordt cavitatie genoemd. (Dit is ook het fenomeen dat zware schade kan aanrichten aan een bootschroef.) Als een projectiel zich volledig omringt met gas spreken we van supercavitatie. Binnenin de gasbel gaat het projectiel zich dan stabiliseren door in aanraking te komen met de wanden van de gasbel. Het gas zorgt ervoor dat de wrijvingsweerstand gevoelig daalt en dit doordat de densiteit van vloeibaar water duizendmaal hoger is dan die van het gas. Met deze technologie kan het projectiel grotere afstanden afleggen onder water. Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Foto: Ritchie Sedeyn - Belgische Defensie.

Wetenschap

Bij het gebruik van gewone projectielen moet de duiker zijn wapen eerst laten leeglopen.

Het afleggen van ongeveer 20 m lijkt misschien weinig, maar het gaat hier om een toename met factor 10 ten opzichte van een gewone kogel!

onderzoek Onderwatermunitie lijkt misschien een evidente keuze, maar dat is het zeker niet. De belangrijkste producent van dit soort patronen is de Noors-Amerikaanse firma DSG. Dit bedrijf brengt supercaviterende munitie op de markt die geschikt is voor de aanvalsgeweren (5.56 mm en 7.62 mm) die in gebruik zijn binnen de Belgische Defensie. Er gebeurde echter nog weinig onderzoek naar de

automatische werking van aanvalsgeweren onder water en de belasting die zo'n geweer ondervindt wanneer al het water uit de loop moet worden geëvacueerd. Ook naar de voorgeschreven prestaties van de producent werd nog geen bevestigend onderzoek uitgevoerd. Voordat een bepaald type projectiel bij Defensie in gebruik kan worden genomen, moet een hele procedure doorlopen worden om de veiligheid ervan te garanderen. Met een modern aanvalsgeweer kan verscheidene malen na elkaar gevuurd worden. Dit gebeurt door een deel van het gas af te tappen dat ontstaat door het ontbran-

Foto: Ritchie Sedeyn - Belgische Defensie.

Het evacueren van het water uit de loop veroorzaakt een grote belasting op het wapen.

dende kruit. Op die manier kan intern een automatisch systeem ('de bewegende delen' genoemd) op gang worden gebracht. De actie van deze delen werpt de huls van het afgevuurde patroon automatisch uit en brengt een nieuw patroon in de kamer van het wapen. Het is nog onduidelijk of de automatische werking onder water gegarandeerd is. Momenteel moeten de gevechtsduikers hun wapen gedurende 2 seconden laten leeglopen, vooraleer er veilig mee kan worden gevuurd. De belasting die een wapen ondervindt is ook totaal anders. Zo is er een verhoogd risico dat de loop wordt opgeblazen. Het is duidelijk dat een onderzoek naar het vuren onder het wateroppervlak geen eenvoudige zaak is. Zowel rond het gebruik van het wapen als de munitie bestaan nog heel wat onduidelijkheden. We staan nog maar aan het begin, maar hopelijk slagen Belgische 'Frogmen' er binnen enkele jaren in om met supercaviterende munitie targets onder water uit te schakelen. Voorlopig ben je als duiker dus zeker nog veilig als je enkele meters onder het wateroppervlak geniet van de fauna en flora.  THIBAULT EXPEELS EN PATRICK VAN HOESERLANDE

Foto: www.mil.be

De Belgische 'Frogmen' hopen binnen enkele jaren de targets onder water te kunnen uitschakelen dankzij wapens die supercaviterende munitie afvuren.

DSG Technology (www.dsgtec.com) vertegenwoordigt een uitgebreide nieuwe soort gepatenteerde hightech munitie die de grenzen van de natuurkundige wetten doorbreekt. Tot voor kort was het een bekend feit dat kogels die in het water worden geschoten, na enkele centimeters stoppen. DSG Technology heeft dat nu bewezen door zwemkogels op de markt te brengen! Ze hebben meer dan 10 jaar besteed aan het zorgvuldig vervaardigen en verfijnen van deze projectielen tot in de perfectie.

Foto: www.dsgtec.com

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: www.dsgtec.com

De smalle 'gasgang' die de CAV-X-kogels voor zichzelf creëren door middel van supercavitatie, is het geheim van waarom ze zo gemakkelijk door water gaan.

De Aquila en de Bernicia.

Milieu

Duikexpeditie rond de Waddeneilanden

De 'Clean up' moest dit jaar helemaal anders, of we nu wilden of niet. We konden hier ook met Stichting 'Duik de Noordzee Schoon' (DDNZS) niet omheen.

Het vaarwater tussen de zuidelijke vaarroute en de Waddeneilanden ligt bezaaid met scheepswrakken. Sommige uit lang vervlogen tijden, maar ook recentelijk zijn er veel schepen vergaan. Vooral wrakken uit de

Hippocampus jan./feb. 2021

Eerste en Tweede Wereldoorlog, onderzeeboten, vrachtschepen van 40 tot 130 meter lengte, vissersschepen en pleziervaartuigen. In totaal meer dan 400 en dan reken ik de honderden houten wrakken rondom Texel niet mee.

samenwerking met een voormalige sloper Om gericht actie te kunnen ondernemen met onze duikers was een vooronderzoek noodzakelijk. We deden in augustus 2020 met drie duikers een voorverkenning met de

Friendship van Walter Bakker. Hij is onbetwist een vakman met zijn bergingsschip en een kenner van het gebied boven de Waddeneilanden. Jaren geleden heb ik flink met hem in de clinch gelegen. Hij haalde met een grote poliepknijper koperen en bronzen onderdelen van de wrakken. Hierbij waren ook wrakken waar sportduikers naartoe gingen om te genieten van de artificiële riffen vol met leven. Het was een akelig gezicht als je dan de vernielingen zag. Op die manier vallen de wrakken nog sneller uit elkaar. Dit moesten we stoppen: "Stop de sloop". Er Mondmaskers dragen en controle van de lichaamstemperatuur voor vertrek.

Foto: Joost van Uffelen.

amen met Erik Bronsveld heb ik uren besteed aan de twee expedities die we in de planning hadden staan voor 2020. Na de containerramp, die plaatsvond tijdens de stormnacht van 1 op 2 januari 2019, ging het goed mis in de Noordzee (zie Hippo 277 – jan./feb. 2020). De 395 meter lange MSC Zoë raakte in de ondiepe zuidelijke vaarroute meerdere malen de bodem. Door de schokgolven braken de sjorringen en vielen er 342 zeecontainers met in totaal 3,2 miljoen kilo (3.200 ton) aan goederen overboord. De volgende dag spoelde een tsunami van afval over de stranden van onze mooie Waddeneilanden. Een ongelooflijke milieuramp, waarvan we nog jarenlang de gevolgen zullen ondervinden. Natuurlijk gaan we hier met Stichting 'Duik de Noordzee Schoon' helpen om de rommel op te ruimen. Er zijn nog 38 containers niet geborgen en er ligt nog 800.000 kilo afval op de bodem en deels in de scheepswrakken. Tijd voor actie!

Foto: Joost van Uffelen.

Reportage

Duikexpeditie rond de Waddeneilanden.

We scanden drie dagen lang een groot aantal wrakken en maakten opnames met de onderwatercamera die bevestigd is in het midden van de knijper. We haalden er met ons kleine clubje twee 'big bags' boordevol afval uit en Peter van Rodijnen maakte mooie opnames die we gebruiken voor bewustwording van het publiek. Voor de eigenlijke duikexpeditie gaan in overleg met twee duikschepen in Scheveningen, de Bernicia en de Aquila. Zij zijn bereid om ons te helpen het probleem aan te pakken. We maken een mooie deal en de schippers verplaatsen hun schepen naar de haven van Lauwersoog. Dat blijkt een geweldige haven te zijn met alleen maar aardige en meewerkende autoriteiten. Vermits we vanwege het coronavirus niet met de duikers aan boord kunnen overnachten, verblijven we in een woonboerderij in het dorp verderop. Omdat we iedere dag uitvaren, kunnen er ook nieuwe DDNZS-duikers mee voor hun vuurdoop in ons project. Alles samen kunnen 30 duikers deelnemen. Dat blijkt een schot in de roos. We krijgen er 9 gemotiveerde en hardwerkende vrijwilligers bij, waarvan we hopen dat het blijvers zijn. Op zondag 20 september 2020 varen de Bernicia en de Aquila achter elkaar de haven van Lauwersoog uit. We gaan vandaag een gezamenlijke duikactie ondernemen op het wrak van de SS ARA. De zon is al even op

Foto: Joost van Uffelen.

kwam een groot artikel in de zaterdageditie van de Telegraaf en ook het bondsblad Hippocampus besteedde er aandacht aan. Toen hij werd uitgemaakt voor grafrover stopte hij ermee. Hij zet zich nu in voor legale bergingen, meestal in diep water.

en het belooft een mooie dag te worden. De Noordzee heeft de afgelopen week weer laten zien wie er de baas is, schoonmaakactie of niet. De eerste dagen was ze strak als een biljart, maar ik ben inmiddels door schade en schande wijs geworden. Ik weet dat deze dame erg grillig kan zijn. Na de eerste duikdag vielen er twee duikdagen uit. We konden een dag weer door met het project en vervolgens was er weer een uitvaldag. De rustdagen werden door de expeditieleden besteed aan het schoonmaken van de omgeving van Lauwersoog en een deel van het strand van Schiermonnikoog. Aan boord van de Bernicia zijn er acht duikers en aan boord van de Aquila varen we met tien duikers de hobbelige Waddenzee op. We zien de Bernicia voor ons uit dansen als een wild paard. Later hoorden we dat de zee die dag een overweldigend aanbod aan voedsel heeft gekregen. Het ontbijt kwam er bij diverse duikers aan de verkeerde kant uit. Maar, opgeven? Dat nooit als je aan een mooi project als Duik de Noordzee Schoon meewerkt. Stoere meiden en jongens bestaan nog. De Noordzee laat

Foto: Joost van Uffelen.

Enkele vondsten.

zich door niemand temmen. De SS ARA is een vrachtschip van ongeveer 130 meter lang. Of dit haar echte naam is weten we (nog) niet. Vroeger liep de vaarroute op de plaats waar dit schip haar laatste rustplaats heeft gevonden. De duikdiepte is slechts 23 meter, zodat we duiken met 35% nitrox in onze dubbel 12 duikflessen. We kunnen meer dan 60 minuten duiken tot de nultijd. Op de sonar zien we al snel het grote wrak opdoemen. De vlakke bodemlijn verandert in een schuine oplopende streep die blijft stijgen, er lijkt geen einde aan te komen. Het is na het zinken een prachtig rif geworden vol van leven, ik ben benieuwd wat we gaan aantreffen. De afgelopen twee dagen hebben de duikers vanaf de Bernicia hier erg veel MSC ZOE-afval geborgen. Nu is het de beurt aan de Aquila om hier ook een kijkje te nemen. Eerst is het onze taak om de hefballonnen, met daaronder de volle postzakken, aan boord te halen. Vijftig minuten later springen Wouter Mennen en ikzelf als eersten overboord. Wij gaan de duikploeg van de Bernicia onder water aflossen en de reels en overige materialen ophalen. Het is voor Wouter een grote wens om voorop te duiken en ik ben blij dat we er zo'n goede en gemotiveerde duikers bij hebben. Als we afdalen langs de boeilijn zien we het grijze silhouet van het wrak al opdoemen. Aan de lijn hangen de duikers van de Bernicia die vandaag voorop duiken. Dit gaat een bergingsduik worden, er hangen inmiddels een groot aantal postzakken aan de lijn. Onze teamgenoten hebben goed hun best gedaan de afgelopen dagen en veel MSC ZOE-afval boven water gehaald. Het ankertouw zit vast aan het wrak, zodat we direct de gidslijn kunnen volgen. Bij deze oude stoomschepen blijven de grote ketels en machines met condensors het langste intact. Doordat dit vaak het hoogste deel van het ingezakte wrak is, kan je hier het Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Milieu

meeste afval en netten vinden. We volgen de gidslijn naar de achterzijde van het wrak tussen grote scholen steenbolken door. Nieuwsgierig komen ze kijken naar wat er allemaal gebeurt, maar ze draaien zich op het laatste moment om. Het lijkt wel of we in een grote ketel met vissoep zijn beland. De glimmende steenbolken, met hun mooie goudkleurige pyjama's, blijven maar om ons heen draaien. Dan zien we Betty aankomen met de 'reel'. We nemen de 'reel' over en gaan op zoek naar de plaatsen waar het meeste afval ligt. We zien campingstoeltjes, dekens, wasrekjes, tv-onderdelen, bloempotten en heel veel ander afval dat duidelijk van de MSC ZOE afkomstig is. Dit wrak is niet, zoals de andere wrakken, begroeid met anemonen in alle mogelijke pasteltinten. Ook dodemansduim, Nederlands enige koudwaterkoraal ontbreekt. De tegenwoordig zeldzame kabeljauwen zijn voorzichtig geworden, misschien doordat ze in aantal afnemen? Tien jaar geleden zag je op alle wrakken grote scholen van deze prachtige vissen, soms van meer dan 120 cm lang. Helaas is de hebzucht van de mens de oorzaak van het verdwijnen of sterk afnemen van veel diersoorten. Hopelijk gaat onze volgende generatie hier iets beter over nadenken. Daar steekt een wasrek uit het zand en met flink wat ruk- en trekwerk proppen

ven doen. Inmiddels zijn de andere duikers gevolgd en aan de stofwolken te zien, leven zij zich aardig uit met het vullen van de postzakken met afval en netten. Dat ruimt lekker op. Vergis ik me of zie ik de grote rood-blauwe kreeften tevreden kijken dat deze giftige troep wordt opgeruimd? Met hun indrukwekkende scharen zien ze er dreigend uit en boezemen ze ontzag in. Hier boven de Waddeneilanden zien we er op ieder wrak tientallen rondscharrelen, voor de kust van Zuid-Holland zijn er slechts een paar kreeften per wrak. Ook de noordzeekrabben hebben hier een overvloed aan voedsel, gezien hun enorme afmetingen en aantallen. We hebben inmiddels twee postzakken tot de rand toe gevuld en brengen die met enige inspanning terug naar de opstijglijn, waar we ze met karabijnhaken vastklikken. Een blik op de duikcomputer en manometer laat ons weten dat we nog wat duiktijd overhebben. Tijdens de afdaling probeer ik altijd de lijn mee te trekken, zodat ik zo snel mogelijk op de bodem aankom. Zodoende heb ik de bodem rondom het wrak al gezien. Vaak een interessante plaats voor ontdekkingen. We hebben nu tijd om daar een kijkje te gaan nemen, want ik had iets bijzonders gezien, dacht ik. We zwemmen weg van de andere duikers en na 30 meter zien we de grote ketels opdoemen met daarachter een enor-

en kijken elkaar tevreden aan. We zijn weer een prachtige bergingsduik rijker. De Aquila komt langszij, wij laten de boeien los en klimmen aan boord om ons klaar te maken om de andere duikers op te pikken. Omdat we inmiddels al ver in september zijn, is de herfst in aantocht met onvoorspelbare weer. De ene dag hebben we een spiegelgladde zee en de volgende twee dagen kunnen we niet uitvaren door te hoge golven.

MS Tender We hadden voor het project op de Borkumse Stenen een schip met een decompressietank, grote stand-byboot en compressor met zuurstofbuffers nodig. Die pasten niet op de Bernica of Aquila, zodat ik hiervoor een ander schip moest inhuren. De MS Tender leek mij bijzonder geschikt en heeft als thuishaven Lauwersoog. De bijzonder vriendelijke eigenaar wilde wel met mij in zee en daarna kon ik de andere zaken inhuren en aan boord laten plaatsen. Dat was logistiek een uitdaging, omdat we moesten schuiven i.v.m. het grillige weer. Op maandagavond konden we alle materiaal aan boord brengen en met zeven beroepsduikers inschepen. Bij de Borkumse Stenen heeft het WWF Nederland drie jaar

Foto's (5) : Joost van Uffelen.

Een duiker trekt een deken uit de bodem.

Verzamelen van het afval.

we dit afval in de postzak. Dan volgt een campingstoeltje, een kunststof bloempot, en een deken waar een grote tijgerkop op blijkt te staan. Goed om een mooie foto van te maken. Joost van Uffelen, onze hoffotograaf, maakt er een mooie compositie van. Verder zijn er veel afgescheurde netten die nog decennialang hun dodelijke werk blij-

Hippocampus jan./feb. 2021

Een school steenbolken.

me machine. We volgen de grote schroefas totdat hij eindigt in het niets. De schroefas lijkt doorgesneden te zijn om de kostbare bronzen schroef te bergen. Wouter geeft aan dat de duik ten einde is. Helaas moeten we de opstijglijn opzoeken en 10 minuten later steken we ons hoofd boven water in een onrustige zee. We ademen de zilte lucht in

geleden kooien laten plaatsen met daarin platte oesters. In het kleine beschermde projectgebied staan vier kooien en een aantal 3D-geprinte rifstructuren. Het doel is hetzelfde als de voorgaande jaren, het vastleggen van de status met foto- en filmbeelden alsook door wetenschappelijk onderzoek. Het is dinsdagochtend stralend weer,

We hebben onder andere gedoken op de volgende wrakken: • Positie Gustav Nachtigal wraknummer 418 53.35.720 N – 006.10.310 O: Duits transportschip van 114 meter lengte gezonken door een torpedo afgeworpen door de RAF. • Positie Onbekend wrak wraknummer 1086 53.37.862 N – 006.03.077 O: vrachtschip van 125 meter veel vissen, krabben en kreeften. Mooie ketels en machine. • Positie SS ARA wraknummer 1113 53.38.736 N – 00607.016 O: vrachtschip van 130 meter lengte veel afval van de MSC ZOE en veel netten. Het minst mooie wrak. • Positie Amerskerk wraknummer 470 53.35.250 N – 006.10.150 O: vrachtschip van 143 meter lengte met veel afval van de MSC ZOE, een mooi wrak. • Positie Sperrbrecher Condor wraknummer 416 53.35.730 N – 006. 11.230 O: voorpostenboot nog redelijk intact, bevat munitie. Bevat niet veel MCS ZOE-afval, wel netten. • Positie Pampas wraknummer 60 53.42.380 N-006.18.142 O: gebroken vrachtschip van 77 meter met veel leven, afval en netten bij de Borkumse Stenen. wat goed uitkomt, omdat we drie duiken in de planning hebben staan. Het is mijn taak om zo snel mogelijk een aantal kooien onder water op te sporen en er een lijn naartoe te leggen. Natuurlijk vol in de stroming, zodat de foto- en filmploeg precies op de kentering zijn werk kan doen. Als ik op de bodem aankom, blijkt het zicht met ongeveer 6 meter goed te zijn. Omdat hier niet gevist mag worden met bodem beroerend vistuig, kan je zien hoe een zeebodem er in zijn natuurlijke staat uitziet. Er staan veel kokerwormen, er liggen heel veel schelpen en op het harde substraat proberen anemo-

ook een mooie grote kreeft heeft hier een veilig plekje gevonden. Omdat ik in totaal drie kooien moet terugvinden, zwem ik snel door. Nadat ik de eerste 'reel' heb verlengd vind ik de tweede kooi en daarna kooi nummer drie. Ik moet nu zo snel mogelijk terug, zodat ik mijn taak als reserve-/veiligheidsduiker kan opnemen. Zodra ik mijn hoofd boven water steek, springt de foto- en filmploeg het water in. Ik klim aan boord van ons grote duikschip en geef de bijzonderheden door aan het biologenteam. Zij gaan kijken naar de status van de oesters en een paar rekken uit de kooi mee naar boven ne-

worden. Als deze oesters voldoende nakomelingen gaan produceren, zouden er op de Noordzeebodem weer oesterbanken kunnen groeien zoals in het verleden. De belangrijkste voorwaarde is het volledig stoppen met de alles vernietigende boomkorvisserij. Na 60 jaar slepen met zware wekkerkettingen over de zeebodem is alles wat ooit boven het zand uitstak platgewalst en verdwenen. Op zee is de vangstmethode (nog) toegestaan, maar wat als je deze jachtmethode op de Veluwe zou toepassen? Weer de hebzucht van de mens die ervoor zorgt dat vele soorten uitsterven of sterk in aantal afnemen. Tijdens de tweede duik zoek ik de laatste kooi op en halen we nog wat rekjes uit de andere kooien. Bureau Waardenburg heeft deze klus aangenomen en ik zorg met Get Wet Maritiem voor de gehele logistiek eromheen. Door onze ervaring loopt het als een trein en bij de nachtduik kunnen we alle rekken terugzetten en genieten we nog even van alle activiteit die 's nachts plaatsvindt. Jagende botervissen en mulletjes, vechtende noordzeekrabben, sepiola's, platvissen en natuurlijk de grote rood-blauwe kreeften op zoek naar een prooi.

Pampas Inmiddels is het dinsdag 23 september 2020 en dus herfst. De Noordzee begint onrustig

Meerdere dekens werden opgedoken.

Afval op het wrak.

nen zich te vestigen. Al vrij snel vind ik de eerste rifstructuur. Inmiddels helemaal begroeid en bewoond door een aantal krabben en honderden garnalen en anemonen. Het is duidelijk dat dit artificiële rifje haar werk doet. Ik zwem door en na 15 meter zie ik de grijze schaduw van een kooi opdoemen. In deze kooi zitten niet alleen de oesters, maar

men. Zodra deze rekken aan boord zijn barst er veel activiteit los. De oesters worden uit hun rekken gehaald en op grootte gesorteerd en genummerd, gefotografeerd, gewogen en schoon geschrobd. Dan wordt er natuurlijk gekeken hoe gezond ze zijn en of er nazaten zijn geboren. Aan de blije gezichten te zien is dit programma een succes aan het

te worden als voorbode op de storm die in aantocht is. De golfhoogte is opgelopen tot 120 cm en even slaat de twijfel toe of we nog verantwoord kunnen duiken? We hebben voor de ochtend een duik op de Pampas op het programma staan aan de rand van de Borkumse Stenen. Als we op de locatie aankomen, zien we een 77 meter lang wrak op Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Milieu

de sonar verschijnen met een aantal hoge punten. Aangezien dit wrak direct tegen de vaarroute aanligt, is het een potentiële kanshebber voor veel afval. Vandaag duik ik samen met Klaudie, omdat zij direct wil filmen wat ik als eerste duiker altijd aantref. Tijdens het afdalen moeten we flink werken om beneden te komen en ook op het wrak

staat nog een flinke stroming. De storm komt snel dichterbij. Nadat we het anker hebben vastgezet en de 'reels' zijn bevestigd, gaan we op zoek naar afval. We zien één donsjas, een tweede en daarna nog veel meer donsjassen. Dekens, tv-onderdelen, een koffer, pannen en een grote groene bureaustoel. Als ik aan de stoel trek om hem uit het wrak

Resultaat Waddenexpeditie 2020

Foto's (5) : Joost van Uffelen.

• Van de dertien geplande duikdagen zijn er zeven door slecht duikweer niet doorgegaan. We hebben dertien wrakken bezocht en (gedeeltelijk) schoongemaakt. We hebben met twee duikschepen en achttien duikers in totaal meer dan 250 duiken gemaakt. • We hebben 2,5 big bags boordevol netten en 2 big bags afval van de MSC ZOE op de kant gezet. In totaal bijna 3.000 kilo. We hebben onder andere het volgende MSC ZOE afval gevonden: wasrekjes, schoenen, pannen, voetenbadjes, badjassen, donsjassen, kunststof bloempotten, tv-onderdelen en grote kleden met een tijgerkop erop afgebeeld en veel ander afval. • Het MSC ZOE-afval wordt het komende jaar gebruikt op een tentoonstelling bij Happy Seal in Pieterburen. De bezoekers krijgen dan een indruk van de hoeveelheid goederen die door onze koopdrift dagelijks in containers wordt aangevoerd. Hebben we deze goederen eigenlijk wel nodig? Gaan wij het afval opruimen of laten wij het liggen voor de volgende generatie? • Wij hopen de komende drie jaar samen met de Waddenvereniging een project te starten om het resterende afval en de netten op te ruimen. • Ook tijdens deze expeditie hebben de vrijwilligers van stichting DDNZS de Noordzee weer een stukje schoner achtergelaten. Ook interesse om mee te doen? Ben je een ervaren Noordzeeduiker of zou je dat willen worden? Neem dan een kijkje op www.duikdenoordzeeschoon.nl voor meer info.

te halen, kijkt een grote noordzeekreeft mij verwijtend aan. Inmiddels had hij deze stoel in gebruik als zijn zachte schuilplaats en zelfs na flink schudden was hij niet bereid zich zomaar gewonnen te geven. “Wat leuk”, denk je in eerste instantie, een kreeft op een bureaustoel. Maar deze geplastificeerde gifgroene stoel zal in de nabije toekomst giftig worden voor de hele omgeving. Gedurende tientallen jaren zal hij langzaam uit elkaar vallen in giftige deeltjes die deel gaan uitmaken van de bittere plasticsoep waar we mee zullen moeten leven. Omdat we slechts met een paar duikers zijn en de zee boven ons steeds grilliger begint te worden, laten we deze grote zware stoel nog even staan. Wij proppen de donsjassen in de speciaal daarvoor meegenomen postzak en zullen de stoel en andere rommel tijdens de volgende expeditie ophalen. Als alle duikers veilig aan boord staan, is de golfhoogte opgelopen tot 180 cm en moeten wij terugkeren naar de veilige haven. Onze expeditie voor 2020 zit er helaas op. We komen volgend jaar terug, want er is nog ruim voldoende werk voor stichting DDNZS.  BEN STIEFELHAGEN

We hebben 2,5 big bags boordevol netten en 2 big bags afval van de MSC ZOE op de kant gezet. In totaal bijna 3.000 kilo.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

De Amerikaanse strandschelp (Mulina lateralis), een nieuwe exoot aan onze kust.

Biologie

Foto: Chuck Sexton - inaturalist.org

De Grote Schelpenteldag Net zoals vele andere evenementen, ontsnapte ook de Grote Schelpenteldag van het afgelopen jaar niet aan de gevolgen van het coronavirus en werd hij voor het grote publiek afgelast.

inder geweten is dat er toch een kleinschalige 'geheime' versie van de Grote Schelpenteldag plaatsvond. Een tachtigtal opgeleide vrijwilligers ging op 14 maart 2020 individueel op pad en vond aan onze kust zo'n 18.000 schelpen van 58 verschillende soorten. De kokkel, de mossel, het nonnetje en de halfgeknotte strandschelp werden het meest aangetroffen. Dat was trouwens ook het geval in 2018 en 2019. Na enkele jaren schelpen tellen, is er nu een goed beeld ontstaan van welke schelpen meer of minder voorkomen aan onze kust.

fauna Toch blijft de gehele samenstelling van de fauna niet helemaal hetzelfde. De laatste drie jaar wordt er een geleidelijke afname vastgesteld van de stevige strandschelp, de witte boormossel, de witte dunschaal en de ruwe boormossel. De tapijtschelp, het muiltje, de afgeknotte gaper en de purperslak konden dan weer van een lichte toename genieten. Deze laatste soort, de purperslak, verdween in 1981 uit onze kuststreek ten gevolge van vervuiling met tributyltin, een product dat decennialang in scheepsaangroeiwerende verven werd verwerkt. Het product kreeg een internationaal verbod en in 2012 lieten de eerste purperslakken zich terug aan de Belgische kust zien. Het herstel lijkt zich dus nog steeds door te trekken.

exoten De tellers gingen tevens actief op zoek naar een nieuwe exoot, de Amerikaanse strandschelp (Mulinia lateralis). Deze schelp is voor het eerst levend opgedoken in de Nederlandse Noordzee. De vrijwilligers vonden zo'n 64 exemplaren. Van een echte doorbraak kan er dus nog niet echt gesproken worden. Toch is het hoe dan ook belangrijk de ontwikkeling van deze soort te blijven volgen: de uitbreiding zou wel eens ten koste kunnen gaan van kokkels en andere inheemse soorten. Ook andere, al eerder gevonden exoten, voelen zich nog steeds thuis aan onze kust. De Amerikaanse zwaardschede, de Amerikaanse boormossel, de Japanse oester, het

muiltje en de Filipijnse tapijtschelp maakten veertien procent uit van alle gevonden schelpen. De vrijwilligers telden ook voor de eerste keer het aantal linker- en rechterschelphelften van de top vijf. Intuïtief zou je een verhouding van fiftyfifty verwachten, maar dat blijkt in de realiteit niet zo te zijn. Dat was vooral te zien bij de halfgeknotte strandschelp, daar werd de linkerkant veel meer gespot. Het lichte verschil in de vorm van beide schelphelften zorgt dus wel degelijk voor een ander aanspoelpatroon, omdat stroming en golfslag verschillend inwerken op linker- en rechterschelphelften.

Wanneer? Voor 2021 werd een nieuwe datum voor de Grote Schelpenteldag geprikt. De volgende editie vindt plaats op zondag 14 maart. Omdat er door COVID-19 nog veel onzekerheid bestaat over de haalbaarheid van dit evenement, is het voorlopig niet zeker of deze schelpenteldag voor het grote publiek ook effectief doorgaat.  MARIJKE VAN CAUWENBERGHE

Raadpleeg voor de meest recente informatie over de Grote Schelpenteldag de websites van één van de organisatoren: • Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) • EOS Magazine • Provincie West-Vlaanderen; Steunpunt NME Kust • De Strandwerkgroep België (SWG) • Natuurpunt • Projectvereniging Kusterfgoed

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Duikplaats

De Cenote van Ekeren 24

Hippocampus jan./feb. 2021

Tijdens de wedstrijddagen van het Open Belgisch Kampioenschap onderwaterfotografie en -videografie dat plaatsvond in september 2020 deden er geruchten de ronde dat er zich in de Put van Ekeren een grot bevond. We hadden hier nog nooit over gehoord en nieuwsgierig als we waren, gingen we op zoek naar die plek.

Foto: Filip Staes.

Op het einde van de lange, brede tunnel splitste deze zich in een tweede grote ruimte.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto's (4): Filip Staes.

Reportage Duikplaats

et OBK wordt normaal gesproken opgesplitst in twee periodes, eentje in het voorjaar en de tweede in het najaar met een zoet- en zoutwatergedeelte. Het afgelopen jaar (2020) kon dit echter niet zo doorgaan wegens de coronamaatregelen. Uiteindelijk werd er door de organisatie beslist om de wedstrijd in één aaneensluitende periode van negen dagen te laten plaatsvinden in september, waarbij de deelnemers zelf konden kiezen of ze in het zoete en/of zoute water wilden springen. Er waren vijf categorieën: close-up/macro, visportret, groothoek met en zonder model en thema. Het thema was 'Mens en natuur: de invloed van de mens op het onderwaterleven'. Het was een zonnige doordeweekse dag toen ik met mijn model Merel Bocken had afgesproken om foto's te gaan nemen voor de categorieën 'groothoek met model' en 'thema'. Na een eerste sessie, die we op de steiger hielden, maakten we ons klaar om het water in te gaan. De zichtbaarheid was prima en er was volop leven te bespeuren. Duizenden baarsjes zwommen ons om de oren, terwijl snoeken geduldig poseerden. De karpers hielden meer afstand en de zeelten, die normaal gezien moeilijk te benaderen zijn, leken nu meer aandacht voor elkaar te hebben. Na de eerste duik en een korte pauze kregen we te horen dat er aan de linkerkant van de put, bij de invalidentrap, een bijzonder fenomeen te vinden was. De waterplanten waren daar zo uit de kluiten gewassen dat ze een dak hadden gevormd, waardoor er een soort natuurlijke grot ontstaan was. Het had onze nieuwsgierigheid wel gewekt, maar we besloten toch om onze planning te volgen en naar rechts te duiken. Merel poseerde met veel geduld tussen de waterplanten, onder en boven boomstammen en als we een snoek tegenkwamen wist ze onmiddellijk waar ze post moest vatten. Twee duiken zonder kap in de maand september begonnen voor haar toch door te wegen en we besloten niet terug te zwemmen, maar onmiddellijk het water te verlaten. Tijdens de lange terugweg, die we te voet aflegden, konden we onze nieuwsgierigheid toch niet onderdrukken en we besloten om door te stappen tot bij de invalidentrap. De instructies waren om naar rechts te gaan, maar na enkele minuten hadden we door dat dit niet de juiste route was. We besloten om het langs de andere kant te proberen en al snel doemde er een enorme muur van

Hippocampus jan./feb. 2021

Merel Bocken poseert bij een snoek.

De Put van Ekeren is uitermate geschikt om prachtige foto's te maken voor de onderwaterfotowedstrijd.

Een koppeltje zeelten. De grot: een muur van planten doemt op.

Foto's (2): Filip Staes.

waterplanten op. Het leek wel een versterkte burcht. Tientallen meters ver zagen we waterplanten die op sommige plaatsen tot aan het oppervlak reikten. We vonden vrij snel een opening en baanden ons een weg naar binnen. Het duurde even voor mijn ogen gewend waren aan de duistere omgeving, maar al snel zag ik een ongelofelijk grote ruimte voor me, met hier en daar prachtige zonneharpen [nvdr: zonnestralen – ook wel Jacobsladder genoemd] die zich langs de boven- en zijkanten tot op de bodem wierpen. Wat een prachtig schouwspel. Het deed me denken aan mijn duiken die ik lang geleden in de 'Cenotes van Yucatan' maakte. Daar had je ook van die prachtige zonneharpen die het glasheldere water doorboorden. We volgden de lange, brede gang die zeker vijftien tot twintig meter ver

De kale bodem stond in schril contrast met de groene muren en het plafond.

De waterplanten aan de kant van de invalidentrap vormden een grot.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

De prachtige zonneharpen gaven je het gevoel alsof je in 'Cenotes van Yucatan' dook.

Foto's (3): Filip Staes.

Duikplaats

reikte en zagen dat er zich aan het einde van de gang een tweede grote ruimte bevond. Op de scheiding hingen er wortels door het plafond die het geheel een mystiek tintje gaven. De kale bodem stond in schril contrast met de groene muren en het plafond. Ondanks het feit dat we ons niet te dicht bij de bodem begaven en met een voorzichtige kikvorsslag voortbewogen, merkten we na een tijdje dat we toch sediment van de bodem opgeworpen hadden. We verlieten de grot langs een andere kant en zwommen terug richting de andere steiger. Wat een ervaring! Alhoewel er duikers zijn die beweren dat dit niet de eerste keer is dat zo'n fenomeen zich voordoet in de Put van Ekeren, was het voor mij toch een unieke belevenis in de achtentwintig jaar dat ik er ga duiken. Achteraf ben ik er nog enkele keren naartoe geweest. De laatste keer was een maand later in oktober en dan kon je de fundamenten nog wel zien, maar toen waren het plafond en sommige muren al deels ingestort. Het was een bewolkte dag en dat scheelde ook een pak met de lichtinval. Ik ga nog lang nagenieten van die allereerste cenoteduik in de Put van Ekeren. Je kan je niets beter voorstellen als onderwaterfotograaf dan daar te mogen rondzwemmen met een fantastisch model in een feeëriek decor.

Een lange, brede gang die zeker vijftien tot twintig meter ver reikte.

FILIP STAES

De grot in verval einde oktober.

Filip Staes is geen onbekende in de onderwaterfotografiewereld (www.fsfotografie.be). Hij behaalde de afgelopen twintig jaar vele podiumplaatsen tot ver over de grenzen heen. In 2020 richtte hij zijn eigen onderwaterfotografie-academie op waar je onder andere workshops, themaduiken, groepsreizen en individuele opleidingen van starter tot gevorderde fotograaf kan volgen. Op www.o-f-a.be vind je daarover meer info.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Biologie

Hoe vissen ademen L

aten we eerst even stilstaan bij het fenomeen kieuwen, hoe werken ze eigenlijk? Net zoals mensen hebben vissen zuurstof nodig om hun vitale functies draaiende te houden. Ze ontberen echter een gasvormige atmosfeer en zijn dus aangewezen op het opgeloste zuurstofgas in het hun omringende water. Afhankelijk van druk, temperatuur, zoutgehalte enz., bevat water gemiddeld maar 0,5% zuurstof.

kieuwbogen Onder het kieuwdeksel, ook wel operculum genoemd, bevinden zich de kieuwbogen. Ze zien er gevederd uit door alle kieuwfilamenten, die miljoenen kieuwplaatjes dragen. De totale oppervlakte hiervan is soms groter dan het lichaamsoppervlak van de vis. Kieuwplaatjes zijn flinterdun en massaal voorzien van bloedvaten. Hierdoor kan

zuurstof uit het omringende water door diffusie rechtstreeks doordringen in de bloedvaten. Koolzuurgas kan op dezelfde manier aan het water afgegeven worden. Diffusie is een traag proces, dus vissen dienen er wel voor te zorgen dat er continu vers water door hun kieuwen stroomt. Dit gebeurt passief bij het zwemmen en actief door met open mond de kieuwdeksels zijwaarts en de mondholtebodem omlaag te bewegen. Daardoor vullen de mond en keelholte zich met vers water. Door de bek te sluiten en de mondholtebodem terug te trekken, wordt het water door de kieuwen geperst en verlaat het via de kieuwdeksels het lichaam. Om de zuurstof maximaal op te kunnen nemen, maken vissen gebruik van het tegenstroomprin-

Foto: Monika Wisniewska.

Deze titel lijkt wel heel banaal, vissen ademen immers via hun kieuwen, dat weet zelfs de jongste duiker. Toch is dit wat kort door de bocht, de natuur heeft namelijk nog voor heel wat verbazingwekkende alternatieven gezorgd.

cipe: water stroomt van het begin van de kieuwboog naar het uiteinde van de kieuwplaatjes en het vissenhart pompt zuurstofarm bloed vanaf het uiteinde van het kieuwplaatje in de tegenovergestelde richting. Hierdoor is de zuurstofconcentratie in het water altijd hoger dan op dezelfde plaats in het bloedvat en zal 02 altijd richting bloed diffuseren. Kieuwen zijn erg teer en om te vermijden dat vuil of voedseldeeltjes de kieuwbladen zouden beschadigen, zijn de kieuwbogen aan de darmzijde voorzien van uitsteeksels, de zogenaamde kieuwzeef. Hoe kleiner het voedsel van de vis, hoe beter ontwikkeld deze zeef is.

Foto: André Karwath.

De paradijsvis (Macropodus opercularis) is een 'echte' luchthapper.

luchthappen Het kan gebeuren dat het zuurstofgehalte in het water, onder bijvoorbeeld extreem warme omstandigheden, dramatisch afneemt. Sommige vissen, zoals karpers, gaan dan luchthappen aan de oppervlakte in een

Hippocampus jan./feb. 2021

poging meer zuurstof binnen te krijgen. Er zijn echter ook vissen die luchthappen tot hun basisademhaling hebben gebracht. De labyrintvissen, zoals de paradijsvis (Macropodus opercularis), leven in ondiepe, modderige en zuurstofarme rijstvelden. Deze dieren beschikken over een tweede ruimte boven de kieuwkamers, waarin uitwassen van de eerste kieuwboog een labyrint van met bloedvatrijke huid bedekte beenplaten vormen. De vis hapt lucht die via een opening de labyrintholte vult. Verbruikte lucht passeert via een andere opening de kieuwkamer en verlaat het lichaam. Vervolgens sluiten beide openingen en kan de vis de gevangen lucht gebruiken voor zuurstof- en koolzuurgasuitwisseling. De kieuwen zijn bij vele soorten dermate slecht ontwikkeld dat de vissen sterven als men ze het luchthappen belet.

bare kieuwkamer. In plaats van continu energierovende ademhalingsbewegingen te maken, vullen ze in één ruk hun kieuwkamer met zeewater, waardoor hun lichaamsvolume met wel 30% kan toenemen. Zo kunnen ze tot 4 minuten hun adem inhouden, best wel handig op 2,5 kilometer diepte.

afsluitbare kieuwkamer Modder is ook de habitat van een andere speciale familie van vissen, de slijkspringers (o.a. de Berberse slijkspringer – Periophthalmus barbarus en de geelgevlekte slijkspringer – Periophthalmus walailakae).

Als de doodskistvis zijn kieuwkamer niet opgevuld heeft met zeewater, lijkt hij een beetje op een sterrenkijker.

Foto: Kelvin Aitken - Alamy.

Een juveniele doodskistvis (Chaunax endeavouri) met een opgevulde kieuwkamer.

Foto: NOAA - 'National Oceanic and Atmospheric Administration | Office of Exploration and Research.

De diepzee is net als een rijstveld ook een zuurstofarme omgeving, waar met energie zuinig moet omgesprongen worden. Luchthappen aan de oppervlakte is hier

Foto: Geza Farkas.

opblaasbare kieuwkamer

De grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) komt regelmatig aan de oppervlakte om er lucht in te slikken.

middendarm Iets minder diep en wat dichter bij huis heeft onze inheemse grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) zijn eigen manier van ademhalen bedacht. In modderig en zuurstofarm water komt hij regelmatig aan de oppervlakte luchthappen om het vervolgens in te slikken. Het achterste gedeelte van zijn middendarm heeft een dunne en bloedvatrijke wand, waar de zuurstofopname kan plaatsvinden. Zuurstofarm gas vindt via de anus zijn weg naar buiten. Voedselverwerking heeft plaats in het voorste deel van de middendarm, waarna de restanten via slijmklieren tot een vettige brok worden ingepakt en zo het fragiele achterste gedeelte van de darm kunnen passeren zonder die te beschadigen.

Slijkspringers komen voor in Afrika, Azië en Australië en houden van modderrijke mangroven, getijdengebieden en rivierdelta's. Een groot gedeelte van hun tijd brengen ze door op het land, kruipend op hun borstvinnen of springend via hun krachtige staartvin. Om buiten het water te ademen, beschikken ze over enkele speciale eigenschappen. Waar gewone vissen op land sterven, omdat hun kieuwen dichtvallen en op elkaar plakken, kan de slijkspringer zijn kieuwkamer afsluiten. Net zoals wij als duikers een fles ademgas meenemen onder water, neemt onze avonturier een voorraadje water mee aan land, waardoor zijn kieuwen kunnen blijven functioneren. Dit is nog niet alles. Net als kikkers kan hij ook door zijn huid ademen en via het slijmvlies rond zijn muil, monden keelholte.

Foto: George Chernilevsky.

De grote modderkruiper (Misgurnus fossilis).

geen optie! Zeepadden, zoals de 'coffinfish' (doodskistvis - Chaunax endeavouri), zijn diepzeevissen die niet echt zwemmen, maar met hun vinnen over de bodem wandelen. Hun oplossing om aan de broodnodige zuurstof te geraken is een opblaasHippocampus jan./feb. 2021

Reportage Biologie

Foto: Bernard Bialorucki.

De Berberse slijkspringer (Periophthalmus barbarus).

Enige voorwaarde is dat hij nat blijft, een regelmatige duik terug in het water is dus noodzakelijk. Het voordeel dat slijksprin-

gers hebben, is dat zij voedsel kunnen verzamelen in een voor gewone vissen ontoegankelijk gebied.

Veel slijkspringers graven een hol in de modder met hun muil. Bij laagtij ligt de opening boven water. Sommige soorten bouwen een muurtje rond hun schuilplaats en creëren zo een getijdenpoeltje. Andere brengen met hun muil dan weer een extra voorraadje lucht in hun hol als reserve bij hoogwater.

longen

De geelgevlekte slijkspringer (Periophthalmus walailakae) komt voor in Borneo.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Gemabio89 - Dreamstime.com

Longvissen (Dipnoi), zoals de West-Afrikaanse longvis (Protopterus annectens), leven in zoetwaterrivieren en moerasgebieden. Zoals de naam al aangeeft, beschikken ze over 1 of 2 echte longen. Die staan in rechtstreekse verbinding met de monden keelholte, zonder luchtpijp zoals bij zoogdieren. De longen zijn zakvormige structuren, onderverdeeld in compartimenten om hun oppervlakte zo groot mogelijk te maken. Hun kieuwen zijn grotendeels geatrofieerd, maar dienen nog wel om het koolzuurgas uit het zuurstofarme bloed te verwijderen, een proces dat efficiënter in het waterige milieu van de kieuwkamer verloopt dan in de droge longomgeving. Wanneer hun omgeving periodisch uitdroogt, houden de longvissen een zomerslaapje. Ingegraven in de modder hullen ze zich in een slijmkapsel en ademen ze door hun bek. Eens terug in de regentijd zwemmen ze vrolijk terug rond op voorwaarde dat ze lucht kunnen komen ademen, anders verdrinken ze onherroepelijk. De enige uitzondering hierop is de Australische longvis (Neoceratodus fosteri) die nog over voldoende ontwikkelde kieuwen beschikt om uitsluitend daarmee te ademen. Het mag duidelijk zijn dat de natuur fantastische manieren heeft bedacht om in de

De Australische longvis (Neoceratodus fosteri) heeft nog wel voldoende ontwikkelde kieuwen om mee te ademen.

meest extreme biotopen vissen van de levensnoodzakelijke zuurstof te voorzien. We kunnen er ons als duikers enkel maar over verbazen.  STEF VAN UFFEL

Foto: Andrew Downey.

Foto: Lukas Blazek.

De West-Afrikaanse longvis (Protopterus annectens).

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Mijn buddy

Foto: Erik K F Goossens.

Patrick Van Hoeserlande in de Put van Ekeren.

Deze serie van artikels gaat over het ontdekken van verschillende duikactiviteiten en onbewust ook over het me begeven in de specifieke, bijzondere situatie van mijn buddy. Mijn volgende buddy is hiervan een voorbeeld. Ik twijfel even of ik het woord journalist in de titel mag zetten. Moet ik niet het woord 'schrijver' gebruiken? Bij het woord schrijver of auteur denk ik echter aan iemand die boeken schrijft en dat doet mijn buddy niet. Hij schrijft artikels en reportages voor ons duikblad en volgens mij voldoet die activiteit aan de elementen van de definitie van het woord 'journalist', niet professioneel natuurlijk. Duiker-journalist dekt de lading het best.

oor het schrijven van dit artikel profiteer ik van de unieke positie om met mezelf op te trekken en mezelf te observeren tijdens een aantal duiken bij de voorbereiding van artikels. Ik, als alter ego, ben de enige in deze toestand en dus kan ik er maar beter gebruik van maken. Patrick Van Hoeserlande, beter gekend als Hoesy, is een aanhanger van ervaringsjournalistiek. Hij vindt dat je pas een goed artikel kan schrijven over iets als je het

Hippocampus jan./feb. 2021

zelf hebt meegemaakt. Er is geen substituut voor het persoonlijk ervaren van iets. Natuurlijk is het niet altijd mogelijk, maar hij gaat daarin vaak ver. Zo volgde hij de twee jaar durende opleiding tot beroepsduiker om een beter begrip te hebben van de verschillen met het sportduiken en om er een artikel over te schrijven. Toch moet hij zich noodgedwongen soms beperken tot een interview met de persoon die iets meegemaakt heeft. Het interview met Patrick Musimu na zijn diepterecord van 209 m is zo'n voorbeeld. Hij mag dan de opleiding tot vrijduiker gevolgd hebben om erover te kunnen schrijven, de competitieve 'no limits' discipline gaat hem te 'diep'. Pas als er niets anders opzit, zoekt hij zijn toevlucht tot het raadplegen van bronnen. Zelfs de verhalen van zijn hand zijn gebaseerd op eigen ervaringen, overgoten met een sausje fantasie natuurlijk. Zo zijn de avonturen van Skubba & Fred een weergave van zijn ervaring als jeugdduikinstructeur. Tijdens de vele ritten naar duikplaatsen spreken we over het waarom van de combinatie journalist en duiken. De eerste maal dat hij dook was op huwelijksreis en het duikvirus had hem quasi onmiddellijk te pakken. Duiken is een gedroomde combinatie van avontuur, techniek in de ruimste zin van het woord en sociale activiteit.

Foto: Olivier Simons.

De duiker-journalist

Profiel Hoesy (Patrick Van Hoeserlande) Startjaar duiken: 1992. 3 Aantal duiken: 600. 3 Huidige club: Amfibie, Turnhout. 3 Duikbrevet: 2*Instructeur. 3 Andere brevetten: Inshore-Diver, Nitrox-In3

structeur, Extended Range, SSI-soloduiker, 1*OW-videograaf, 1*OW-fotograaf, Hoger Redder, 2*Bootredder, Jeugdduikinstructeur. Speciaal materiaal: een OMS-wing met een bi van 2x10 liter. Favoriete duikstek 'onze wateren': Put van Ekeren. Favorieten duikstek buitenland: l'Escala (Spanje). Voorkeur soort duik: rustige, avontuurlijke duik. Meest spectaculaire duik: nachtduik in Malta.

3 3 3 3 3

Foto: Edwin van der Sande.

Hoesy tijdens een persreis. Klaar voor een duik bij 'Azure window' (Gozo).

Foto: archief Patrick Van Hoeserlande.

zuchten als ze zien dat hij een tekst voor publicatie indient.

Hoesy, jeugdduikinstructeur.

Schrijven is altijd al een favoriete activiteit van hem geweest, ook naast het duiken. Hij rolde in de Hippocampus redactieraad vanuit de positie van verantwoordelijke voor het clubblad en vanaf dan stond de deur naar de Vlaamse duikwereld open. Lid zijn van de redactieraad maakt het gemakkelijker om in contact te komen met andere duikers en mensen die een belangrijke rol spelen in onze hobby. De vermelding dat hij schrijft voor de Hippocampus is een goed visitekaartje. Immers, wie is tegen een artikel in een kwaliteitsblad? Op het aantal artikels kan hij geen getal plaatsen. Het moeten er honderden zijn, waarvan een aantal in het Engels. Hij geeft toe dat hij zich vooral focust op de inhoud

en niet op de spelling. Hiervoor geeft hij twee redenen op. Eerst en vooral heeft hij geen oog voor detail. Hoewel hij een correcte spelling belangrijk vindt voor een blad dat zich als kwaliteitsvol profileert, kan hij het niet opbrengen om er veel energie in te steken. Het volgend avontuur is te aantrekkelijk om stil te zitten en zich te buigen over details. Daarnaast is hij niet zo sterk in de regels van de Nederlandse taal – al lachend haalt hij zijn West-Vlaamse wortels als excuus aan – en zondigt hij vaak tegen bepaalde regels. Nauwgezet nalezen van zijn eigen teksten zou niet garanderen dat het aantal taalfouten minimaal zou zijn, integendeel. Gelukkig zijn een aantal leden van de redactieraad zeer onderlegd in het nalezen van teksten. Ieder artikel van zijn hand zorgt voor extra werk voor deze toegewijde verbeteraars. Hij denkt dat sommigen

Ik zie een oud fototoestel en een klein onderwatertoestel in zijn koffer liggen. Moet hij geen kwaliteitsfoto's maken als illustratie bij de artikels? Ja, hij heeft een cursus gevolgd met als doel publiceerbare onderwaterfoto's te maken, maar dit vergt naast kennis ook een investering. Hij legt uit dat er als fotograaf steeds een toestel tussen je objectief en je waarneming zit. Je bekijkt de wereld door de filter van je lens. Ook moet je het gedrag van je voorwerp beïnvloeden om een goede foto te kunnen nemen en dit strookt niet echt met de filosofie van ervaringsjournalistiek. Soms neemt hij een op de duikbril gemonteerde actiecamera mee. Deze camera staat dan in de modus 'foto nemen om de 3 à 5 seconden' in de hoop dat er tussen de meer dan honderd momentopnames een paar goede zitten, wat meestal niet het geval is. Vanwaar komen de foto's voor de artikels dan? In de meeste gevallen levert hij alleen een paar 'droge' foto’s aan, getrokken met een digitale camera van de eerste generatie. Daarnaast is het geluk meestal aan zijn kant, want hij vindt vaak een duiker met het nodige materiaal die gewillig de tijdelijke vacature van fotograaf voor de HippocamHippocampus jan./feb. 2021

Hoesy gaat een helmduik maken.

pus invult. Nu weet ik waarom hij bij het aankomen op de plaats van afspraak de omgeving scant, zelfs als hij zijn buddy al gevonden heeft: hij is op zoek naar een tijdelijke werkkracht. Als laatste redmiddel begeleiden 'oude' foto's gezocht door de hoofdredacteur de nieuwe tekst. Goede artikels zijn het resultaat van teamwerk, niet van een individu. Ik zoek tevergeefs een notitieboekje. Waar noteert hij alles om later het artikel te schrijven? Zijn antwoord verrast me en ik kan het moeilijk geloven. Hij heeft niet de gewoonte om iets neer te schrijven, behalve wanneer het woordelijk weergeven noodzakelijk is of tijdens een interview met een bekend persoon, omdat dit vertrouwen wekt. Maar dat zijn uitzonderingen, meestal noteert hij niets. Oké, hij zal dan wel alles neerschrijven als hij eenmaal thuis is? Ook niet, het kan weken en soms maanden duren vooraleer hij het artikel schrijft. Hoe herinnert hij zich dan nog de details van het gebeuren? Het geheim zit in de totale beleving van de duik. De ervaring grift de gebeurtenis in zijn geheugen. Als hij het artikel na een lange periode schrijft, dan herbeleeft hij de duik. Natuurlijk staat de duik ook in zijn logboekje en kan hij de foto's bekijken als hij bepaalde details nodig heeft. Ik weet dat hij lang wacht om een artikel te schrijven. Zou het niet gemakkelijker zijn

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Ivo Madder.

Foto: David Vandenberghe.

Mijn buddy

Hoesy, de vrijduiker.

om het snel neer te pennen? Al is het maar een kladversie? Hij geeft toe dat dit inderdaad een goede tactiek kan zijn, maar dat dit bij hem niet werkt. Het schrijven van een artikel gebeurt in zijn hoofd. Het is pas als het verhaal in zijn gedachten klopt dat hij voor zijn laptop gaat zitten en het, meestal, in één ruk schrijft. Hij lacht dat hij uitkijkt naar het moment dat ze bij hem een USB-connectie inplanten, zodat hij zijn verhaal kan downloaden van zijn hersens naar zijn computer. Zijn huidige werkwijze bezorgde de hoofdredacteur immers telkens kopzorgen, doordat de artikels steeds rond de deadline werden ingediend. Als ik pols naar zijn leukste ervaring als duiker-journalist krijg ik stilte. Hij is duidelijk bezig met het doorbladeren van zijn intern geheugen. Het is een moeilijke vraag om te beantwoorden. Iedere buddy en elke duik heeft wel iets bijzonders, zegt hij. Hij heeft schrik dat als hij iemand noemt, de andere zullen denken dat hij de duik met hen niet leuk vond. Na lang denken beslist hij om geen naam of plaats te geven, jammer. Dan maar polsen naar zijn toekomstplannen. Op dit moment verblijft hij als expat in de Verenigde Staten. Dit gaf hem de gelegenheid tot het schrijven van een aantal unieke artikels, maar op het vlak van duiken is het povertjes gesteld. De duikmogelijkheden

zijn er minimaal vergeleken met ons land. Hij mist lokale duikstekken zoals de Put van Ekeren en Zeeland. De enige plaats waar hij regelmatig duikt, is het aquarium waar hij als vrijwilliger helpt. Door zijn verblijf in het buitenland zal deze reeks een onderbreking kennen. Zonder duiken geen buddy's en zonder buddy's geen artikels. Hij belooft me dat wanneer hij terug in ons land is, de reeks opnieuw zal starten. Er zijn immers nog genoeg niches in onze sport waarover hij wil schrijven. Aarzel dus niet om hem te contacteren. Het is tijd om me terug met mezelf te verenigen. Bij het schrijven van dit artikel versmelten we. Laat ons, oeps, mijn verblijf in het buitenland je niet tegenhouden om buddy's te suggereren. Het kan een tijdje duren eer ik met hen ga duiken, maar ik zal ze niet vergeten. Suggesties van duikplaatsen in de USA of interessante duikers zijn ook welkom. Misschien zit er zelfs een artikel in? Mijn e-mailadres is nog steeds: patrick.vanhoeserlande@nelos.be. Tot aan de waterkant in België of Nederland!

 PATRICK VAN HOESERLANDE

KOM EENS

PROEVEN

VAN ONZE...

TODI

SPAGHETTI DUIK

Slechts €40 per persoon voor 1 duik met spaghetti (of putpatat)

TODI

SPAGHETTI SNORKEL

Slechts €26 per persoon voor 1 snorkelbeurt met spaghetti (of putpatat)

! In het weekend komt dat op 47€ p.p. !

Zowel individueel als in groep Als je met meer dan 10 personen komt, graag een seintje vooraf op 011/36 40 40 Actie loopt van 1 november 2020 tot en met 1 mei 2021. - niet cumuleerbaar met andere kortingen.

contact: TODI nv • be-MINE 1 • 3582 Beringen • België • mail: onthaal@todi.be

R Reportage eportage

Een citroenhaai werd in een catatonische trance gebracht, zodat een vishaak verwijderd kon worden.

Foto: howitworksdaily.com

Milieu Biologie

Tonische immobiliteit bij haaien Het 'hoe en waarom' van tonische immobiliteit (TI) bij haaien.

Wat is TI nu precies? Tonische immobiliteit (TI) wordt ook wel eens catatonische trance, verstijving, verstarring, bevriezing of gespannen onbeweeglijkheid genoemd. Je vindt deze ei-

Hippocampus jan./feb. 2021

genschap bij heel wat landdieren (konijnen, kippen, varkens, slangen, enz…), bij aquatische dieren (verschillende haaiensoorten, goudvisachtigen, enz…) en zelfs bij de mens terug. Het is een niet-aangeleerde en omkeerbare toestand van motorische onbe-

weeglijkheid die ontstaat bij een dreiging waaraan het dier niet meer kan ontsnappen. Hierdoor wordt er niet meer gereageerd op omgevingsprikkels. Deze vorm van immobiliteit moet de aanvaller van de wijs brengen en doen denken

Haaienfluisteraar Cristina Zenato Van Cristina Zenato, haaienfluisteraar van de Bahama's, zeggen ze dat zij haaien in een staat van tonische immobiliteit (TI) brengt. Maar eigenlijk zorgt ze niet voor tonische immobiliteit. TI is een natuurlijke reactie van de dieren wanneer ze zich bedreigd voelen of gestrest zijn. Dat gedrag wordt ook waargenomen tijdens het paren. Vroeger werden haaien op deze manier in een toestand van verstarring gebracht, zodat ze van een zender konden worden voorzien. Cristina doet iets anders met de haaien: ze maakt contact met ze. Ze dwingt de haaien nergens toe en ze brengt ze ook niet in 'trance'. De interactie die ze met de haaien heeft, is zonder dwang. De haaien in de Bahama's zijn vaak ruim twee meter lang en Cristina heeft helemaal de kracht niet om zulke dieren om te draaien om ze in TI te krijgen. Er is voor die haaien geen sprake van bedreiging of stress; ze raakt ze alleen zacht aan. Ze streelt hun kop en lichaam en dat vinden ze kennelijk fijn. Ze noemt de haaien haar baby's en ze heeft er een hechte band mee. Soms komen de haaien naar haar toe en leggen ze hun kop op haar been. Zo blijven ze dan enkele minuten en soms wel 40 tot 45 minuten bij haar liggen. Ze pompen ondertussen water door hun kieuwen en kunnen ademen, maar verder blijven ze heel rustig op haar schoot liggen terwijl Cristina haar baby's aait.

Foto: cristinazenato.com

rka's kennen tonische immobiliteit (TI), het fenomeen van een motorisch onbeweeglijke toestand bij de haai, heel goed. Bij hun jachttechniek op de witte haai maken ze daar gretig gebruik van. Ze jagen de witte haai op en putten hem uit om hem vervolgens in zijn flank te beuken, zodat de witte haai zich op zijn rug draait. Door de haai in deze positie te houden, treedt er erg snel een motorische onbeweeglijkheid op en zo kunnen de orka's rustig aan hun feestmaal beginnen. Je zou kunnen besluiten dat deze TI bij haaien dan toch niet zo'n geweldig fijne gave is, maar het is wel degelijk nuttig.

Foto: Andy Casagrande - Kaufmann Productions P/L.

Madison Stewart houdt een zijdezachte haai vast in tonische immobiliteit.

Bij de haai wordt TI uitgelokt door druk uit te oefenen op de rug-, borst- of staartvin (welke vin is afhankelijk van de haaiensoort) en de haai vervolgens op de rug te draaien. Hierdoor is de haai immobiel en reageert hij niet meer op pijnlijke stimuli. TI kan ook ontstaan door veel water in de kieuwkamer te pompen. Deze toestand treedt snel op, in minder dan een minuut. TI kan snel stoppen of uren aanhouden, afhankelijk van het individu (hormonenbalans en -vrijzetting) of de haaiensoort en van omgevingsprikkels en chemische middelen.

snelle toename van leverglycogeen in het metabolisme, zodat er razendsnel een grote hoeveelheid energie wordt vrijgegeven, wat zinvol is als de haai snel moet weg zwemmen of in de aanval moet gaan. Ziet de haai geen kans meer in vluchten of vechten, zal TI intreden in de hoop dat de aanvaller zijn interesse verliest doordat de prooi dood lijkt. In veel gevallen helpt deze truc. Helaas voor de witte haai zijn orka's zeer intelligent en leidt dit trucje tot zijn dood. Ook bij de voortplanting heeft TI nut. Verschillende haaien kennen een inwendige bevruchting. Denk maar aan de zandbankhaaien, verpleegsterhaaien, citroenhaaien, zebrahaaien, blauwe haaien, hondshaaien, enz.

toepassingen van TI bij haaien Er wordt veel onderzoek gedaan naar het vinden van effectieve en makkelijke haaienwerende middelen of 'repellents' ('shark repellents'). Dit om zwemmers, surfers en duikers te beschermen tegen haaienaanvallen, maar ook om bijvangst van haaien in de commerciële visserij te verminderen. Chemische 'repellents' worden uitgetest, evenals elektrische en magnetische pulsen, visuele en akoestische 'repellents'. Daarbij is voor de onderzoekers de TI een nuttige tool. Ook voor dierenartsen en onderzoekers van haaien in dierentuinen, aquaria en onderzoekscentra is de TI een nuttige tool. De techniek kan vlot gebruikt worden om op een veilige manier een haai lichamelijk te onderzoeken, bloed af te nemen, wonden te behandelen, echografische drachtcontrole uit te voeren, enz. Ook voor het toedienen van dwangvoeding of medicijnen is de TI erg nuttig.

Foto: Roland Bircher.

dat zijn prooi een dood dier is. Veel dieren weigeren immers een dode prooi op te eten. Het geeft tevens de kans aan het prooidier om minder 'zichtbaar' te worden voor de aanvaller. Hoe dit complexe fenomeen precies ontstaat, is nog niet volledig opgehelderd.

Zij maken gebruik van het TI-fenomeen tijdens de paring. Het mannetje bijt zich vast in een welbepaalde vin (welke vin is afhankelijk van de haaiensoort) van het vrouwtje en draait haar op de rug. Het vrouwtje bereikt hierdoor een TI, zodat het mannetje zijn 'claspers' rustig in de 'cloaca' kan brengen en de bevruchting kan plaatsvinden.

Uitgebreid lichamelijk onderzoek heeft aangetoond dat TI flink wat negatieve effecten kan hebben op het lichaam van de haai, zeker als de TI te lang blijft duren.

het nut van TI Maar uiteraard heeft TI ook z'n nut. De lichamelijke reacties die ontstaan voorafgaand aan de TI zijn initieel erg nuttig om de 'vecht-of-vluchtreactie' te activeren. Zonder in detail te treden over welke ingewikkelde processen er allemaal in het haaienlichaam worden geactiveerd, zal ik één simpel voorbeeld aanhalen. Als primaire stressrespons worden glucocorticoïden aangemaakt. Dit veroorzaakt een heel

Port jackson stierkophaaien (Heterodontus portusjacksoni) paren in de wateren voor de kust van New South Wales. Net zoals bij de meeste haaiensoorten grijpt het mannetje de borstvin van het vrouwtje vast voordat hij haar lichaam ronddraait en zijn 'clasper' in de 'cloaca' van het vrouwtje steekt.

De klaspers ('claspers' in het Engels) zijn een paar lange voortplantingsorganen op de pelvische vinnen van mannelijke haaien en roggen. Tijdens copulatie klappen deze organen naar voren uit (soms één van de twee) en penetreren ze de vrouwelijke cloaca. De 'cloaca' is een – meestal spleetvormige – opening in het lichaam van sommige dieren, waardoor zowel ontlasting en urine als genitale afscheidingen – zoals de eieren – worden afgegeven. Het orgaan behoort dus zowel tot de geslachtsorganen als tot het uitscheidingsstelsel.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: fisheries.noaa.gov

Reportage Biologie

En goh, wie weet, als je als duiker eens een al te opdringerige haai tegenkomt, dan weet je wat te doen om je hachje te redden: een TI uitlokken!  KIKI VLEESCHOUWERS

Referentie: 'Fight, flight or freeze' – Tonische immobiliteit bij haaien, door E. De Swaef, M. Vercauteren, L.Pieraerts en A.M.Declercq. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift 2020, vol. 89, nr.5.

Het taggen van een kleintandzaagvis gaat gemakkelijker als je hem eerst in een toestand van tonische immobiliteit brengt.

Foto's (6): Cameron Nimmo / Barcroft Media.

Tonische immobiliteit nuttig toegepast om een vishaak te verwijderen

De duikers houden van de vredelievende zijdehaaien en trekken er regelmatig op uit om de vishaken te verwijderen.

Cameron Nimmo en Mickey Smith, uit Florida, maken er hun missie van om haken uit de monden en lichamen te verwijderen van de zijdezachte haaien die ze tegenkomen in hun kustwateren.

Techniek: de haai wordt ondersteboven gekeerd door hem voorzichtig bij de staart vast te houden en zijn lichaam te draaien.

Omgedraaid: zodra de haai op zijn rug ligt, is hij tot 15 minuten verlamd. Wetenschappers zijn het oneens over de oorsprong van het fenomeen, dat verschillende soorten treft en op verschillende manieren kan worden geactiveerd.

Moeilijk werk: om de vishaak te verwijderen gebruikt de duiker een tang.

Hippocampus jan./feb. 2021

Succes: Nimmo houdt de haak omhoog nadat hij hem uit de kaak van de haai heeft gehaald. Hoewel het ondersteboven draaien van de dieren ze in een toestand brengt die tonische immobiliteit wordt genoemd, werd de haai snel wakker en zwom hij weg.

Reportage

Engelhaaien moet je niet lastigvallen en je benadert ze best van opzij.

Reisverhaal

Engelen op Lanzarote Begin november 2020, amper twee weken voor ons vertrek, belt Loes van Diving World om te melden dat onze 'liveaboard' in Egypte afgelast is wegens corona. Te laat om mijn verlof te wijzigen of te annuleren. Dat wordt een sombere week 'thuisquarantaine'… "Je kunt wel naar Lanzarote", zegt ze ineens, "ik verbind je door met mijn collega Aukje".

ten! Meer bepaald de 'oceanic whitetips' een soort die al lang op onze 'bucketlist' staat. "Ah", zegt Aukje, "maar in Lanzarote kun je ook haaien zien; het is er zelfs paringsseizoen voor de engelhaaien!". En zo stappen we even later op de TUI-vlucht Brussel-Lanzarote. Terwijl de tweede golf van besmettingen over ons land raast, zijn er amper gevallen op Lanzarote. Horeca en winkels zijn open,

maar de lokale overheid eist een negatieve PCR-test van alle reizigers. Afstand houden, mondmasker en alcoholgel zijn overal verplicht. Het eiland is dan ook één van de weinige 'oranje' zones van Europa, met in november zelfs dalende cijfers. We hebben even getwijfeld: is het wel verstandig? Objectief gezien is vliegen met passagiers die net negatief getest zijn niet erger dan een stampvolle bus of trein in België. We wilden natuurlijk ook niet riskeren om het virus te Een sepia.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto's (2): Laurent Schmitz.

p dat moment is het al donker en koud in België. Alle duikplaatsen zijn in lockdown. Zeeland is wel open, maar onbereikbaar: als je Nederland binnenkomt moet je 10 dagen in quarantaine. Een 'last minute' van Amsterdam naar Bonaire kan dus ook niet. Bonaire is overigens geweldig, maar we zijn er in 2017 pas geweest. Bovendien is de kans om daar haaien te zien miniem. We hadden speciaal een 'liveaboard' naar de Brothers, Daedalus en Elphinstone geboekt om haaien te spot-

Foto's (3): Laurent Schmitz.

Een tandbaars bij een wrakje.

exporteren. Uiteindelijk hebben we gekozen voor een appartement en hebben we onze contacten beperkt tot het personeel van de duikshop. En uiteraard hadden we al ons eigen duikmateriaal mee. Een berekend risico, zeg maar. Safari Diving staat letterlijk in het zand van Playa Chica in Puerto Del Carmen. Fles op de rug en het water in: simpeler kan het niet. Voor de duiksites aan de rechterkant kun je even verder aan de kade langs een trap het water in, wat je lang uitzwemmen bespaart. Het duikcentrum heeft daar nor-

maal ook een boot liggen die je naar de verder gelegen duikplaatsen brengt. Nachtduiken staan elke week op het programma. Dit is allemaal zonder meerprijs inbegrepen in het voordeelpakket van 12 duiken. Helaas blijkt de boot stuk te zijn. Als compensatie biedt Marian, de manager, ons twee bootduiken aan in Playa Blanca, waar haar echtgenoot ook een duikcentrum runt. Wanneer we recht van de luchthaven ons materiaal naar de duikshop brengen, zijn de gidsen de avondduik aan het voorbereiden. "Als je nu snel in je duikuitrusting Een baby-engelhaai.

schiet, kun je nog mee", zegt Debora. Even later volgen we haar op het strand, onder een prachtige sterrenhemel. Het water is hier 21 à 23°C. Een pak van 5 mm of voor de koukleumen zelfs 7 mm is dus aan te raden. Koraal is er nauwelijks. De bodem bestaat uit zand, bezaaid met vulkanische rotsformaties. Op ongeveer honderd meter van de kant bereik je een drop-off die van 15 tot meer dan 60 m diepte zakt. Dieper dan 30 m is er echter niet veel te zien. Ondanks de getijden ervaar je tijdens de duik weinig of geen stroming. Vergeleken met Zeeland is duiken hier een makkie! Een zeepaardje.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Vulkanische rotsformaties met daarop regelmatig prachtige zeedahlia's.

Een schorpioenvis.

Na enkele minuten wijst onze gids naar het zand. Even met de hand erover wapperen en een baby-engelhaai komt tevoorschijn. Het dier profiteert van de talloze visjes die onze lampen aantrekken om bliksemsnel naar een sardine te happen. Op de video zijn op de vertraagde beelden de scherpe tanden en krachtige kaken van het roofdier goed zichtbaar. We begrijpen nu beter de waarschuwing van de gids: engelhaaien moet je niet lastigvallen en je benadert ze best van opzij. De twee daaropvolgende dagen zien we geen haaien meer. Wel talloze zeepaardjes, sepia's, tandbaarzen, octopussen, naaktslakken, enz. Ook grotten, bogen, tunnels en gigantische velden met buisalen vind je hier in overvloed. Voor de onderwaterfotograaf is er geen gebrek aan onderwerpen. De prachtige zeedahlia's zijn op zich een reis waard. Overal zien we afdrukken van haaien in het zand. Er moeten er echt veel zijn, want op sommige plaatsen zie je tientallen van die tekeningen. De dieren zelf zijn echter nergens te bespeuren. Op de derde dag beslissen we om zonder gids te gaan duiken. We dalen af op een klein wrak bewoond door een school tandbaarzen

Hippocampus jan./feb. 2021

en bezoeken de majestueuze 'Catedral', een grote nis in de drop-off, op een diepte van 30 m. We willen vervolgens de zandvlakte recht voor het hotel Fariones verkennen, op zoek naar engelhaaien. Een goed plan, want aan de rand van het plateau ligt een prachtexemplaar op ons te wachten! Enkel zijn driehoekige rugvinnen steken uit het zand en verraden zijn aanwezigheid. Zoals de gidsen hier doe ik het zand met mijn hand voorzichtig opdwarrelen. Nu heb ik zijn aandacht. Of eerder: 'haar' aandacht, want het blijkt dat de mannetjes meestal vrij rondzwemmen op zoek naar Een viltkokeranemoon.

partners die in het zand schuilen. Mevrouw Haai rolt met haar ogen en beslist dat ik al genoeg stof heb doen opwaaien (letterlijk dan). Verveeld zwemt ze weg. Wat is ze groot! We escorteren haar een hele tijd, tot ze uiteindelijk een andere rustplaats vindt. Van al dat vinzwemmen zit ik nu goed onder de 100 bar. We wuiven haar na en keren terug naar de baai om rustig uit te duiken. Wat een ervaring! Vanaf dan zullen we elke dag minstens één haai zien. Ze zijn hier dus helemaal niet zeldzaam, hoewel de soort internationaal als 'ernstig bedreigd' uitgeroepen is. Lanzarote was niet onze eerste keuze, maar wel een bijzonder aangename verrassing.

Foto's (3): Laurent Schmitz.

Reisverhaal

Foto's (2): Laurent Schmitz.

Diverse soorten zeenaaktslakken kwamen we tegen.

We hebben met volle teugen genoten van ons verblijf! Voor niet-duikers is het eiland de moeite waard om te verkennen, zowel qua natuur als cultuur. Het klimaat is heerlijk, het landschap indrukwekkend, met rotsformaties begroeid met cactussen, uitgestrekte lavavelden en Malvasíawijngaarden. César Manrique, architect en beeldend

kunstenaar, heeft duidelijk een stempel op zijn geboorte-eiland gedrukt: z'n werk is alomtegenwoordig. Voor de shoppers, de lekkerbekken en de zonnekloppers is er ook een rijk aanbod aan winkels, restaurants en stranden. Ook vrijduikers komen hier aan hun trekken, met een aangename watertemperatuur, weinig golven, nauwelijks stroming en

een mooie drop-off op zwemafstand van de kant. We houden Lanzarote dus zeker in het achterhoofd voor een toekomstige clubreis.

 LAURENT SCHMITZ & GREETJE BUYSSE

Bekijk onze video: https://tinyurl.com/lanzadive.

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Foto: STCC.

Reisverhaal

Schildpadden, sargassum en lockdown Na jarenlang het eiland bezocht te hebben als toerist was het dan in januari 2018 eindelijk zover: ik liet het koude en natte België achter me om een nieuw leven te starten op Curaçao.

tegen de ruwe golven en er is een voedzame bodem tussen de mangroven. In de baai van Ascencion nam ik een aantal keer deel aan een monitoringsactie. We spannen de ingang van de baai af met een groot net en vangen de schildpadden om ze te meten, te registreren en te 'taggen'. Ook

kunnen we zo de schildpaddenpopulatie monitoren op de aanwezigheid van fibropapillomatosis, een ziekte die steeds vaker voorkomt in het Caraïbisch gebied. Helaas kennen deze baaien de laatste jaren een steeds grotere bedreiging: sargassowier.

Een hele baai vol sargassowier.

Boka Ascencion Op het eiland hebben we verschillende stranden waar schildpadden naartoe komen om hun eieren te leggen. Vrouwelijke schildpadden doen dit gemiddeld elke drie jaar en gaan meestal terug naar het strand waar ze zelf geboren zijn. Zo hebben we zelfs een schildpad die geboren is op Klein Curaçao en in Mexico leeft, maar telkens duizenden kilometers aflegt om te nesten op haar geboortestrand. Baaien als Ascension en Wakawa zijn ideaal voor jong marien leven. Het is er rustig, er is beschutting

Hippocampus jan./feb. 2021

Sargassum vormt een groot probleem. Alles wat leeft stikt eronder. Ook het zeegras, het voedsel van schildpadden. De problematiek is dat de schildpadden wel kunnen duiken naar het voedsel, maar niet terug boven raken door het sargassum. Gezien een schildpad moet kunnen ademen, is dit dus het grootste probleem. De sterksten raken wel terug boven, maar zitten dan vast bovenop het wier; de zwaksten verdrinken onder het wier.

Foto: Carla Daniel.

ls 'immigrant' vond ik het belangrijk ook iets terug te doen voor mijn nieuwe thuisland en dus ging ik al snel aan de slag als vrijwilliger bij 'Sea Turtle Conservation Curaçao' (STCC). Als duiker zijn schildpadden en het onderwaterleven een evidente keuze. Naast mijn eigen zaak hier op het eiland en een deeltijdse baan als dierenartsassistente, trachtte ik in mijn vrije tijd geregeld aan te sluiten bij de diverse acties die STCC organiseert. Al snorkelend de schildpaddenkolonie gaan tellen in een bepaald gebied, 'beach clean ups', schildpadden van een vishaak verlossen, … STCC staat niet alleen voor reddingsacties, maar verricht daarnaast onderzoekswerk en informeert kinderen, volwassenen en toeristen over schildpadden en het belang van conservering.

Foto's (2): STCC.

Een hele baai vol sargassowier.

sargassum Sargassum is wijdverspreid in de tropische en warmere zeeën. De meeste soorten nestelen zich stevig voor de kust (bentisch) en af en toe kunnen gescheurde takken in zee drijven – denk maar aan het Japans bessen-

wier (Sargassum muticum) in de Oosterschelde. Langs de kust vormen ze sargassobossen (kelpbos), die een bijzondere habitat bieden aan kleine krabben, wormen en andere zeedieren. Aangenomen wordt dat een aanzienlijk deel van de primaire productie van biomassa in deze algenbossen plaatsvindt.

Helemaal volgepakt met sargassum.

Sargassowierprobleem in het Caraïbisch gebied Sinds 2011 komt het sargassowier steeds vaker voor in de Atlantische Oceaan. Het is uitgegroeid tot een echte plaag en in 2018 riepen sommige eilanden de noodtoestand uit. In 2019 bereikte het bruine algentapijt, door onderzoekers aangeduid als de 'Great Atlantic Sargassum Belt', zijn maximale lengte tot nu toe. Het strekt zich uit van West-Afrika tot het Caraïbisch gebied en bestaat uit, naar schatting, 20 miljoen ton zeewier. Overbemesting en het kappen van het Amazoneregenwoud worden verondersteld de oorzaak te zijn. Het geslacht omvat ook twee zuiver pelagische of planktonische soorten (Sargassum natans en Sargassum fluitans). Hun reproductie vindt alleen vegetatief plaats door het uiteenvallen van de thallus. Het wier ontleent zijn naam aan de Sargassozee, een plek bij de Atlantische Oceaan ten oosten van Amerika. Het blijft daar in een draaikolk gevangen zitten. De afstroom van voedingsstoffen bij grote rivieren in Latijns-Amerika en algengroei zorgden echter voor een tweede plek met het wier. Omdat er op de nieuwe plek geen draaikolk is die het wier in bedwang houdt, wordt het een speelbal van wind en stroming. Grote stukken breken af en drijven het Caraïbisch gebied in. Dat vormt de bron voor de problemen in de baaien van Curaçao. Ook de stranden van eilanden als Bonaire en Sint-Maarten ondervinden steeds meer hinder van het sargassowier.

Ook het ronddrijvend sargassowier in de Caraïben is een ideale voedingsbodem voor marien leven. De laatste jaren wordt er echter meer en meer sargassowier vastgesteld in het Caraïbisch gebied, wat voor een enorme overlast zorgt. Vermoed wordt dat de ontbossing van het Amazonegebied, waardoor er veel vruchtbare grond via de Amazone en de Orinoco in de Caraïbische Zee terechtkomt, hiervan de oorzaak is. In combinatie met het opwarmen van het zeewater zorgt dit voor een explosieve bloei van het sargassum. Al heel wat jaren worden de Caraïbische eilanden overspoeld door het wier dat de baaien afsluit en niet of amper terugvloeit naar de zee, waardoor marien leven verstikt raakt in het wier en de rottende brij een ondraaglijke stank achterlaat. STCC monitort daarom meerdere malen per week de baaien om te kijken of er geen schildpadden vastzitten in het wier en indien nodig de baai te laten opruimen door overheidsinstanties of vrijwilligers.

En toen kwam vrijdag 13 maart 2020 … Corona, we hadden er wel over gehoord, maar het was hier op het eiland toch een 'ver-van-ons-bedshow'. Tot die vrijdag de 13e maart bekend werd gemaakt dat we de eerste COVID-19-patiënt op het eiland hadden en met onmiddellijke ingang de grenzen toegingen. Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Reisverhaal

ons om voor meerdere vrijwilligers een uitzondering op de 'plachi di dia' te krijgen en meteen in actie te schieten. We wisten dat we nog een hele lange weg voor de boeg hadden en de loodzware taak hadden zoveel mogelijk schildpadden een gruwelijke dood te besparen.

Een metersdikke muur van aangespoeld sargassowier.

een gestructureerd en georganiseerd reddingsteam

En toen ging het snel … onze regering kondigde op 28 maart 2020 een avondklok aan, de dag erna gevolgd door een 'stay at home'-order om nog geen 24 uur later 'plachi di dia' in het leven te roepen. Concreet betekende dit dat we op basis van de eerste letter van onze nummerplaat tweemaal per week een half uur naar de dichtstbijzijnde supermarkt mochten. Verplaatsingen daarnaast waren verboden, zelfs even met je hond gaan wandelen mocht niet.

dierenarts Odette Doest, gespecialiseerd in schildpadden. De schildpad was niet alleen uitgeput en uitgedroogd, maar zat ook onder de tumoren veroorzaakt door het papillomavirus. Een enorm voordeel voor ons was dat de pers ondertussen ook op de hoogte was van de toestand in de baai, waardoor we meteen de nodige media-aandacht kregen. Dit hielp

Binnen STCC werd een speciaal team van vrijwilligers opgezet, opgesplitst in een waterteam en een landteam. Ikzelf zat door mijn ervaring als dierenartsassistente in het landteam. Vanaf de kant tuurden we de baai af op zoek naar schildpadden en stuurden het waterteam aan. Om gerichter de richting te kunnen aanwijzen, kregen we een spoedcursus 'snipertraining' van een ex-militair. We kregen een kaart van de baai, ingedeeld in kwadranten. We leerden zo gericht een compartiment te 'scannen' en aan de hand van de klok het waterteam aan te sturen. Per team van twee vrijwilligers scanden we dan 'ons' compartiment met een verrekijker. Joey, een Belgische stagiair, was mijn buddy en als team België doopten we dan ook ons stekje 'punt België'. De vrijwilligers van het waterteam moesten

Daar aangekomen bloedde mijn hart. Wat één van de mooiste baaien van het eiland is, was nu een ongeziene massa rottend wier. Er waren duidelijk dode schildpadden te zien, levend gekookt onder de bloedhete zon. Ik ging het water in en trachtte de rest te bereiken, maar dit ging zeer moeizaam. Ik meet zelf 1,78 meter, maar ik zat tot mijn heupen in het sargassum, dat als scheermessen door mijn huid sneed. We slaagden erin één schildpad te redden die enorm verzwakt was, maar toch nog leefde. Voor twee andere kwam de hulp helaas te laat. De overlevende schildpad brachten we naar

Hippocampus jan./feb. 2021

Ernstig geval van fibropapillomatosis.

Foto's (2): STCC.

Maandag 13 april 2020 kreeg ik plots telefoon van Ard Vreugdenhil, field coördinator bij STCC: of ik iemand kende die uitzondering kon verlenen om op de weg te mogen, want er was een melding binnengekomen dat de baai van Ascension volgepakt was met sargassum en er meerdere dode schildpadden bovenop het sargassum lagen. Een half uur later kwam het verlossende nieuws dat ons toestemming verleend werd om naar Ascension te gaan en de schade op te meten.

den redden waren dé motivatie om elke dag opnieuw naar de baai te trekken. Samen met een vast team vrijwilligers gingen we zo weken aan een stuk door, 7 dagen op 7.

fibropapillomatosis Eerder gaf ik al aan dat schildpadden vaak lijden aan fibropapillomatosis. Dit is een besmettelijke aandoening die zich uit in tumoren. Vermoed wordt dat de oorzaak hiervan biotoxines zijn. De tumoren komen voor aan de weke delen van de schildpadden: de vinnen, de nek en de ogen. Veel van de schildpadden die we redden zaten onder de tumoren. Gelukkig kunnen ze operatief verwijderd worden om de schildpadden meer levenskwaliteit te bieden. De schildpadden werden overgebracht naar dierenarts Odette Doest en konden daar na de operatie nog even aansterken. Wanneer een schildpad te erg aangetast is, is euthanasie helaas de enige oplossing.

zeeaquarium

Een hels werkje voor het waterteam.

Een van de vrijwilligers was de 14-jarige Julieta, gepassioneerd door de zee en een echte kanjer. Ik heb enorm veel bewondering voor haar passie en inzet. Een frêle jonge meid tussen al die stoere mannen, die met haar volle hart beschermt waar ze van houdt. Een voorbeeld voor velen. In een week tijd haalden we 28 schildpad-

den uit het wier: 8 hadden medische verzorging nodig, maar voor vier kwam de hulp helaas te laat. De dodentol liep spijtig genoeg hoger op, maar de 24 die we wel kon-

Op zoek naar schildpadden.

Foto's (2): STCC.

eerst via de rotsen naar beneden klimmen om het water te bereiken. Ze werden bevestigd aan een touw en gezekerd door de mensen van CITRO (vrijwillige reddingsbrigade), die ons ook ondersteunden met 'drones' om schildpadden te lokaliseren. Het waterteam had de loodzware taak zich door het stinkende en rottende wier te ploeteren met behulp van een surfplank aan de hand van de richting die het landteam aangaf. Eenmaal de schildpad gered was, werd hij door middel van een korf op de kant gehesen waar het landteam klaarstond om de schildpadden te meten, te wegen en de gezondheidstoestand te beoordelen. Dode schildpadden werden gerecupereerd voor verder onderzoek.

Omdat de schildpadden na het vrijlaten meteen opnieuw de baai zouden inzwemmen en we dus potentieel dezelfde schildpadden opnieuw van een gruwelijke dood zouden moeten redden, werd beslist de schildpadden die geen medische behandeling nodig hadden tijdelijk in het 'Sea Aquarium' onder te brengen, zodat ze konden aansterken. Van de 28 schildpadden werden er zo 20 opgevangen. Gelukkig schreef de overheid ondertussen een aanbesteding uit om de baai vakkundig van het wier te laten ontdoen. Omdat educatie een belangrijke pijler is, gaven we in samenwerking met

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Foto's (5): STCC.

Reisverhaal

De kustwacht scant de zee op nieuwe pakken sargassum.

Een luchtfoto van de baai.

Een verstrikte schildpad.

Een luchtfoto met bovenaanzicht op de baai.

Registratie van een dode schildpad.

de medewerkers van het 'Sea Aquarium' informatiesessies aan de bezoekers van het aquarium. Dit kon op een enorme belangstelling rekenen en vooral de reactie van de kinderen was soms aandoenlijk. Heel wat mensen hadden via de media gehoord over onze acties en reageerden geschokt.

D-Day De dag waar we allen naar hadden uitgekeken: de schildpadden vrijlaten! Zaterdag 13 juni 2020 waren de eerste 13 schildpadden genoeg aangesterkt om hun leven verder te zetten in hun natuurlijke biotoop. De schildpadden werden één voor één opnieuw opgemeten, gewogen en gefotografeerd.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto's (5): STCC.

Schildpadden hebben een uniek patroon op hun kop, net zoals mensen een unieke vingerafdruk hebben. STCC registreert elke schildpad aan de hand van hun vindplaats, afmetingen, gewicht, bijzonderheden en een foto van de drie zijden van de kop. Gezien 'taggen' het risico op fibropapillomatosis verhoogt, kregen deze schildpadden allemaal een rode stip op hun schild.

Educatie in het 'Sea Aquarium'.

Met de internationale pers in het kielzog en geëscorteerd door de politie, leden van een lokale motorclub en CITRO vertrok de lange colonne wagens naar Boca San Pedro om de schildpadden vrij te laten. Voor vele vrijwilligers een emotioneel moment. De beelden van de dode en spartelende schildpadden staan voor altijd op ons netvlies gebrand, maar voor deze 13 konden we alvast het verschil maken. Sargassum zal nog wel een tijd onze baaien bedreigen, maar hopelijk niet opnieuw in combinatie met een

Klauteren om het water in de baai te bereiken.

Een kaart om de baai efficiënter te scannen.

De baai 'scannen' op zoek naar schildpadden.

Miranda Minne aanschouwt de ernst van de situatie.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Reisverhaal

lockdown. Voor de schildpadden staat alvast een geoefend reddingsteam klaar. Op www.seaturtleconservationcuracao.org kan je meer info terugvinden. Ben je op bezoek op Curaçao, neem dan gerust contact met me op. Ik vertel je met plezier meer! 

Foto's (2): STCC.

MIRANDA MINNE

De grote middelen worden ingezet om de baai te ruimen.

Eindelijk verlost van het wier.

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Hippo las

Oesters en Walvissen 'Oesters en Walvissen' is een boek over de queeste van professor Pierre-Joseph Van Beneden. Op vraag van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) vloeide het geromantiseerde levensverhaal over de stamvader van het zeeonderzoek uit de pen van auteur Doris Klausing.

ierre-Joseph Van Beneden was een 19e-eeuwse Belgische professor en bioloog die tijdens zijn carrière reisde tussen Oostende, Leuven en Mechelen. Als kleine jongen raakte hij gefascineerd door dierkunde door de verzameling rariteiten bij een Mechelse apotheker. Hij bestudeerde voornamelijk (levende) zeedieren die hij opgestuurd kreeg door de Oostendse vissers. In Oostende leerde hij zijn aanstaande vrouw – Rosalinde Valcke – kennen, die de dochter bleek van een oesterkweker.

Info Titel: Oesters en Walvissen Auteur: Doris Klausing Uitgeverij: Vlaams Instituut voor de Zee ISBN 978-9492-043-986 NUR 600 Paperback, 156 pagina's Prijs: 20,00 euro Het boek is te koop bij VLIZ, Wandelaarkaai 7, 8400 Oostende of via https://shop. vliz.be/collections/boeken

Al snel kreeg hij van zijn schoonvader een bijgebouw ter beschikking om het uit te bouwen tot het allereerste zeeonderzoekstation ter wereld. Het privé marien station(netje), tot 'Laboratoire des Dunes' omgedoopt, opende zijn deuren in 1843. Het station is vandaag dan wel verdwenen, de nalatenschap van PJ van Beneden geenszins. Het boek leest vlot, omdat de korte hoofdstukken zorgen voor een snelle vooruitgang in het levensverhaal van dé pionier van de zeewetenschappen. Een extra leuk aspect voor duikers en mensen die houden van de geschiedenis van bovengenoemde steden zijn de vele weetjes die terloops worden vermeld. 

Pierre-Joseph Van Beneden. 's Werelds eerste mariene station in Oostende: het 'Dune Laboratory' in de oesterboerderij van Valcke-Deknuyt.

Foto's (2): archief VLIZ.

CHRISJE DEMUYNCK

Advertentie

DUIKTANK

TE HUUR +32 475 73 25 74

DUIKCENTRUM Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst

Verhuurdienst - Duikopleidingen www.aqualand.be info@aqualand.be

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Biologie

De paddentrek Zoals ieder jaar kijken we (onderwaterfotografen,

biologen,

natuurvrienden, …) reikhalzend uit naar de paddentrek, een verschijnsel dat zich elk jaar voordoet. De dieren komen bijna geFoto's (2): Luc Rooman.

lijktijdig uit hun winterslaap en trekken massaal naar de nabijgelegen plas of sloot om hun eieren af te zetten en te bevruchten. Van zodra de nachten in het voorjaar rond de 8°C schommelen trekken de padden naar hun waterplas om te paren.

e bekendste onder deze soort van amfibieën is de gewone pad (Bufo bufo). Door het grote verspreidingsgebied van dit dier is er veel variatie in kleur en tekening bij de gewone pad. De kleur is bruin tot roodachtig of grijs. Sommige exemplaren zijn donkerder en neigen naar zwart, andere kunnen een meer gele kleur hebben. De meeste exemplaren zijn uniform gekleurd. Soms komen streperige vlekpatronen voor die bruin, rood of zwart of lichter tot wit kunnen zijn. Er zijn in totaal vier

Hippocampus jan./feb. 2021

ondersoorten die allemaal een iets ander verspreidingsgebied, een afwijkende kleur en soms ook een tekening hebben. Een voorbeeld is Bufo bufo spinosus uit Zuid-Europa, die een meer roodachtige kleur heeft. Tussen de verschillende ondersoorten vindt ook hybridisatie plaats. Deze mengvormen zijn moeilijk van de ondersoorten te onderscheiden. De kleur van de buik van de gewone pad is wit tot grijs of lichtbruin en heeft vaak een donkere marmertekening. De struc-

tuur van de huid is zeer ruw en droog. In de paartijd wordt de huid gladder. Het lichaam is volledig bedekt met wratachtige structuren, dit zijn de slijmklieren. Deze 'wratten' zijn vooral op de flanken erg talrijk, maar die op de rug zijn het grootst en dus het best te zien. Bij sommige exemplaren zijn de wratten rood van kleur, waardoor ze duidelijk zichtbaar zijn. Populaties in het zuiden van Europa hebben bulten met een verhoornde bovenzijde.

Parende padden met op de achtergrond hun eierslierten.

De gewone pad of bruine pad (Bufo bufo) is een kikker uit de familie echte padden (Bufonidae). De gewone pad heeft van alle amfibieën in Europa het grootste verspreidingsgebied en is naast de bruine kikker en de boomkikker één van de bekendste kikkers van Europa. De gewone pad komt, op Ierland en IJsland na, in alle Europese landen voor, inclusief in België en Nederland. Omdat de soort, in tegenstelling tot veel andere amfibieën algemeen is, wordt de gewone pad in grote delen van het verspreidingsgebied niet door wetgeving beschermd.

Foto's (3): Luc Rooman.

De gewone pad is een generalist die in uiteenlopende habitats kan worden gevonden en aangepast is aan drogere plaatsen. Alleen voor de voortplanting is oppervlaktewater nodig, waarbij de dieren soms grote afstanden moeten afleggen om bij het water te komen. De eieren worden in tegenstelling tot de eieren van veel andere kikvorsachtigen niet in klompen, maar in strengen afgezet. De gewone pad heeft een onopvallende kleur en wordt overdag vanwege de schemeractieve levenswijze zelden aangetroffen. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit kleine ongewervelden. Belangrijke vijanden zijn vogels, zoogdieren en slangen. Bron: Wikipedia. Kikkervisje. Of het nu nakomelingen zijn van een kikker of een pad is in dit stadium niet altijd duidelijk.

Gewone padden overwinteren meestal in bosgebieden onder boomstronken of houtkapsel. Zodra de temperatuur in het voorjaar ongeveer 8°C bereikt, komen ze massaal tevoorschijn om naar het dichtst bijgelegen water te trekken. Afstanden van 1,5 km zijn geen uitzondering en omdat ze steeds in een rechte lijn verder trekken, ligt de weg vol hindernissen. De mannetjes beginnen eerst te trekken in de hoop dat een geschikte partner hun pad kruist.

De vrouwtjes onderscheiden zich van de mannetjes door hun grootte en hun opgezwollen buik. Mannetjes worden 6 tot 13 cm groot, vrouwtjes 11 tot 15 cm. De vrouwtjes zijn niet enkel groter, maar zijn ook wat plomper. Dat de mannetjes er tijdens de paartijd iets dikker uitzien, wordt veroorzaakt door onderhuidse ophopingen van lymfevocht. Liggend in een hinderlaag proberen de mannetjes het vrouwtje te overmeesteren door op haar rug te springen en

Vrouwtjes met wel 5 tot 10 mannetjes op hun rug zijn geen uitzondering.

zich vast te grijpen met hun sterke voorpoten, waarbij ze het vrouwtje niet meer loslaten tot na de eiafzetting. De paddentrek gaat in pieken voort tot eind maart, begin april en ligt op koude dagen volledig stil. De trek gebeurt meestal ’s nachts. De ideale omstandigheden zijn de druilerige vochtige nachten vanaf 8°C. Het grote gevaar voor de padden tijdens de trek is het verkeer. Niet zelden kruisen ze open-

De padden zetten hun eieren in strengen af.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Foto's (2): Luc Rooman.

Biologie

Voortplanting in scheervlucht.

bare weg en wie heeft nog nooit platgereden padden gezien, die dan massaal op de weg liggen. Gelukkig zijn er de laatste jaren meer en meer overzetacties door natuurverenigingen en vrijwilligers, waarbij schermen geplaatst worden met om de paar meter een emmer verzonken in de grond. Door de milde winters van de voorbije jaren zien we de padden steeds vroeger verschijnen (eind januari, begin februari). Omdat ik al enkele jaren de paddentrek volg, weet ik dat het hoogtepunt van de eiafzetting toch nog steeds de laatste twee weken van maart blijft. Dat is toch zo in het water waar wij al

enkele jaren vertoeven, maar dat kan volgens mij van streek tot streek verschillend zijn. Ieder jaar heb ik de indruk dat er meer mannetjes dan vrouwtjes zijn als ik ze geduldig in het water zie wachten tot er een vrouwtje langskomt. Dat het er niet zo zachtaardig aan toe gaat, is algemeen geweten. Vrouwtjes met wel 5 tot 10 mannetjes op hun rug zijn geen uitzondering. Dan zie je letterlijk een bol padden liggen, wat niet zelden resulteert in de dood van het vrouwtje. Eens de ideale omstandigheden bereikt zijn, zie je het vrouwtje, met haar partner

Parende padden met op de achtergrond eiafzettingen van verschillende amfibiesoorten.

Hippocampus jan./feb. 2021

nog steeds op haar rug, de eitjes afzetten. Prachtig dit spektakel. Bijna iedere tak of waterplant in het water wordt gedrapeerd met eitjes, het lijken wel paternosters. Even plots als ze gekomen zijn, zijn de padden weer verdwenen. Soms lijkt het wel een slagveld met verscheidene dode padden tot gevolg. In mei tref je dan massaal de jonge padden (paddenvisjes) aan. Je vindt ze letterlijk overal met duizenden tegelijk. We hebben dan ook nog eens geluk dat waar wij observeren de bladeren van de waterlelies naar de oppervlakte toe groeien, waarbij de bladeren en stengels vol paddenvisjes zitten. Dat levert prachtige foto's op.

Foto's (4): Luc Rooman.

Luc Rooman is een gepassioneerd onderwaterfotograaf met tal van bekroningen in binnen- en buitenland. Voor meer onderwaterfoto's van hem kan je terecht op: • www.instagram.com/lucrooman • www.facebook.com/luc.rooman.5

Een kikkervisje van de gewone pad. Op het moment dat de padden zich voortplanten kom je ook parende kikkers tegen.

Voor mensen die de paddentrek willen volgen: ieder jaar wordt in het nieuws en op de website van Natuurpunt (www.natuurpunt. be) gemeld waar er overzetacties plaatsvinden. Eens je een geschikte plek gevonden hebt, kan je daar jarenlang van genieten, maar het vinden ervan kost wel enige moeite. Ikzelf ben jaren op zoek geweest tot ik uiteindelijk de gouden tip gekregen heb. Meestal zijn die waters niet voor iedereen toegankelijk, net zoals het bewuste water waar ik al enkele jaren het afzetten van de paddeneieren in beeld breng.  LUC ROOMAN

Van zodra de eitjes van de kikkers en padden uitkomen, zwemmen de kikkervisjes naar de oppervlakte om beschutting te zoeken tussen de waterplanten.

Vergissen is menselijk: een kikker op een pad.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

TODI is gevestigd in een gerenoveerde 'indikker'. Een installatie om het water van de kolenwasserijen van slib te ontdoen.

Foto: TODI.

Duikplaats

En hoe zit het met TODI? Een blik achter de schermen van deze uitzonderlijke duikstek in COVID-tijden.

anneer de overheid beslist de zwembaden te sluiten zetten de personeelsleden de verwarming af, doven ze de lichten en doen ze de deuren op slot. Misschien wat kort door de bocht, maar een zwembad tijdelijk dichtdoen is vrij gemakkelijk. Bij TODI in Beringen kan dit gewoon niet. Het leven in een aquarium met meer dan 4.000 warmwatervissen kan je niet stilleggen, ook al mogen er geen duikers meer komen. Ik had eind vorig jaar een gesprek met Dirk Heylen en Wouter Schoovaerts – de twee stichters en zaakvoerders van TODI – over de lockdown, de vierde verjaardag van hun geesteskind, de toekomstplannen en natuurlijk … de vissen. Hippo: De sluiting van de brasserie en van het belevingscentrum moet voor jullie bijzonder hard aangekomen zijn? Dirk Heylen: 2020 was niet alleen voor ons, maar voor ons hele team een uitzonderlijk moeilijk jaar. Telkens de overheid nieuwe

maatregelen aankondigde, moesten we het hoofd bieden aan nieuwe uitdagingen. We konden gelukkig op de steun rekenen van de LRM (Limburgse Reconversiemaatschappij). Zonder hen hadden we het hoofd niet boven water kunnen houden (glimlacht). Hoe dan ook, onze vierde verjaardag was er één in mineur. Wouter Schoovaerts: Onze kosten lopen door of we nu open zijn of gesloten. De verwarming moet blijven branden, het water moet gefilterd worden en de 4.000 vissen moeten eten krijgen. Hippo: En ondanks de crisis hebben jullie nieuwe vissen uitgezet? Dirk: Jawel, dat maakt deel uit van een vijfjarenplan dat in samenwerking met biologen van de Zoo van Antwerpen werd opgesteld. Op 12 oktober 2020 hebben we een aantal exemplaren van de Gibbiceps Albino uitgezet, een algeneter die ons moet helpen het bassin proper te houden. Overigens doet ons visbestand het zeer goed. We zijn zelfs verplicht een aantal jagers in het water vrij te laten om de popula-

tie te reguleren. Voor de duiker betekent dit natuurlijk ook dat er altijd nieuwe soorten te ontdekken zijn. Hippo: Jullie waren heel actief op de sociale media. Wouter: (lacht) Ja, we hebben TODI steeds opnieuw onder de aandacht van de duikers gebracht. Grappige filmpjes op Facebook en Instagram kenden een groot succes. Denk maar aan de filmpjes over onderwaterjudo, het begieten van de onderwaterplanten of het hengelen om het visbestand onder controle te houden. Dirk: Je kan de filmpjes trouwens nog altijd bekijken via onze kanalen. Hippo: Wat brengt de toekomst? Dirk: Wij blijven innoveren en doen er alles aan om de duiker een unieke beleving te bieden. Een tip voor de NELOS-clubs is ons clubarrangement. Met een clubkaart die € 200 kost krijgen de clubleden een korting van € 10 op de toegangsprijs. Dit geldt zowel

Foto's (2): Filip Staes.

De mooie onderwaterwereld van TODI: 4.000 vissen in een uniek kader.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: TODI.

Meer info over TODI vind je op: www.todi.be en zowel op www.instagram.com/todi_diving als op www.facebook.com/toditheultimatedivingexperience kan je de grappige lockdownfilmpjes bekijken. voor snorkelaars, vrijduikers als duikers. Wouter: Heeft je club iets te vieren? Huur dan het hele bassin exclusief af voor de prijs van € 1.000, inclusief de huur van 10 uitrustingen. Kom je met 50 clubleden, dan heb je een geweldige activiteit voor slechts € 20 per persoon.

Foto: Patrick Swinnen.

De crew houdt er de moed in en post grappige video's op Facebook en Instagram.

Foto: TODI.

Foto: Merel Bocken.

Determinatiekaarten maken een duik in TODI leerrijk.

Je kan bij TODI ook elektrische fietsen huren om de omgeving te verkennen.

We schrijven 10 januari 2021. TODI is nog steeds gesloten en een heropeningsdatum is nog niet bekend. Dirk en Wouter blijven hun geesteskind koesteren en hun vissen verzorgen.

De grappige verhalen en leuke fotoreportages op hun facebookpagina bewijzen dat ze er de moed inhouden: alles zal klaar zijn om de duikers te ontvangen zodra dat terug mag.  PATRICK SWINNEN

Advertentie

UW EXPERT IN ONDERWATERFOTO & -VIDEOGRAFIE

WIJ ALLE SERVICEN IN EI MERK GEN E ATEL N IER

ONDERHOUD HERSTELLING

MAATWERK

VERKOOP

WWW.MES-BVBA.BE Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Ronny Margodt.

Regionieuws AVOS

AVOS heeft een nieuwe voorzitter Na 5 jaar geeft Tijl Ooms de fakkel door aan Koen Van Dyck, de vroegere Algemeen Duikverantwoordelijke van AVOS, beter gekend als de instructeur met de pijp. We laten hem graag aan het woord. Hippo: Dag Koen, hoe is duiken je hobby geworden? Koen: Ik ben altijd gefascineerd geweest door de films van Cousteau en dat heeft mijn interesse gewekt. Ik heb wel even moeten wachten om met duiken te beginnen, want ik heb eerst mijn legerdienst gedaan. Ik won informatie in en één uitspraak is me steeds bijgebleven: "Wil je het snel kunnen of wil je het goed kunnen? Goed? Dan moet je bij CMAS zijn". Zo ben ik in 1993 terechtgekomen bij de Wilrijkse Duikschool, waar ik nog steeds lid ben. Hippo: Hoe ben je bij AVOS terechtgekomen? Koen: Ik ben altijd een clubman geweest, maar dan neem je deel aan de 2*Zeestage en merk je dat er achter de club een hele federatie staat, namelijk NELOS. Het is ook na die Stage dat ze me gevraagd hebben om mij in te zetten voor AVOS. Hippo: Welke taak heb je op jou genomen? Koen: Ik ben in 2004 Adjunct Algemeen Duikverantwoordelijke (AADV) geworden, de rechterhand van de ADV (Algemeen Duik-

Hippocampus jan./feb. 2021

verantwoordelijke), Geert D'Heere. Vier jaar later, en ondertussen doorgegroeid tot 3*I, nam ik de job van Geert over. Hippo: Je was niet alleen ADV? Koen: Inderdaad. Toen ik 3*I werd, werd ik meteen ook lid van het Brevettencomité van NELOS. Bijkomend werd ik later verkozen om in het Bureau te zetelen en daarnaast fungeerde ik nog steeds als ADV bij AVOS, wat ik uiteindelijk 10 jaar met heel veel plezier gedaan heb. Hippo: Dat zeg je heel overtuigd! Koen: Zonder twijfel is ADV van AVOS altijd de leukste job geweest. Onder impuls van Stef Teuwen is het duikonderricht binnen

AVOS heeft niet enkel een nieuwe voorzitter, maar ook een nieuwe website, die beter toegankelijk is op zowel smartphones, tablets, laptops en desktops.

AVOS uitgebouwd door het ontstaan van onder andere het 'circus', de ondersteuning in het lesgeven voor de kandidaten 1*I, waarbij niet alleen de kandidaten, maar ook de instructeurs elkaar goed leren kennen. Door ADV te zijn, heb ik heel veel mensen leren lesgeven en heb ik de meeste clubs en instructeurs van Antwerpen beter leren kennen.

Foto: Ivo Madder.

Koen is ook al meerdere jaren actief lid van het Brevettencomité van NELOS en tot eind 2020 zat hij in het Bureau Duikonderricht.

Hippo: En nu ga je voor het voorzitterschap! Koen: Corona heeft Tijl zijn vrije tijd opgeslorpt, waardoor hij minder tijd in AVOS kan investeren. Zelf heb ik wat meer tijd gekregen, dus zijn we van job gewisseld. Ik wou echter niet in dezelfde val trappen als toen ik ADV was, waardoor ik bij NELOS enkel nog in het Brevettencomité zetel. Hippo: Hoe zie je de toekomst van AVOS? Koen: De koers die AVOS vaart, is reeds jaren geleden uitgezet door sterke voorgangers. Stef Teuwen heb ik al vernoemd. Rudi Baert heeft ervoor gezorgd dat wij, duikers, terecht kunnen in de Put van Ekeren. Ook de legendarische Jacques Limpens, Ivo Hubert (die de grondlegger is van de AVOS-website) en Tijl hebben hun steen bijgedragen aan wat AVOS nu is en waar AVOS voor staat. Die koers zet ik voort.

Hippo: Heb je concrete plannen? Koen: Duiken doen we allemaal in clubverband. We willen bijkomende activiteiten blijven organiseren. Denk maar aan de verbroederingsduiken, waarop iedereen met om het even welk brevet welkom is en waar we de duikschoolverantwoordelijken een dagje rust gunnen. We willen ook de continue toename van het aantal instructeurs behouden en we zijn nog steeds bezig om de Put van Ekeren van een sanitair blok te voorzien. Niet te vergeten, we hebben onlangs de nieuwe versie van onze website (www.avos.be) gelanceerd.

zich in te schrijven voor onze activiteiten, die trouwens bekend zijn om hun gezelligheid. De stap naar de AVOS-activiteiten lijkt voor sommige duikers groot en gebeurt vaak enkel onder begeleiding van een instructeur. Op onze website vind je de kalender en kan je je gemakkelijk inschrijven.

Hippo: Vertel eens iets meer over de waarden van AVOS. Koen: Dat is vooral de openheid, waarbij iedereen welkom is bij AVOS. We zien dat clubs van buiten de regio zich ook bij ons aansluiten. Ik nodig hierbij, naast de hoger gebrevetteerden, ook de 1*, 2* en 3*Duiker uit om

Zo eindigt Koen, die ik bedank voor de vlotte babbel, met een brede glimlach en al lachend zeg ik: "Wim Van Doeselaer, die deze rubriek al jaren verzorgt, zal gelukkig zijn om dit te horen". 

Hippo: Is er iets wat je zeker nog kwijt wil aan onze lezers? Koen: Ik moet toch iets terloops melden. Mijn favoriete rubriek in de Hippocampus is Retro-Hippo. Ik sla Hippocampus meteen open op die bladzijde.

CHRISJE DEMUYNCK

Advertentie

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Geschiedenis

De Steenschuit en de bouw van de

New Belgica

In Boom wordt een schip gebouwd.

Niet

zomaar

een schip, maar een replica op ware grootte van de Belgica, het schip waarmee Adrien De Gerlache in 1898 overwinterde op de oude loods en de scheepsbouwers zijn werkzoekenden in beroepsopleiding. Jos Van Reeth trok samen met De New Belgica van achter bekeken.

hoofdredacteur

van Hippocampus naar de werf: de Steenschuit.

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Ivo Madder.

Zuidpool. De werf is een

Foto's (4): Ivo Madder.

l eeuwenlang wordt in de Rupelstreek klei gedolven voor de baksteennijverheid. Duizenden arbeiders verdienden er een karige boterham met het harde werk in de kleiontginning en de steenbakkerijen. 'Steenschuiten' vervoerden de bakstenen over het water naar allerlei bestemmingen. Maar vanaf de jaren '70 van de vorige eeuw ging het bergaf: verscherpte concurrentie, nieuwe bouwmethoden en flink hogere brandstofkosten betekenden het einde van talrijke steenbakkerijen. De arbeiders moesten elders aan de slag of bleven werkloos. Vrijwilligers startten een project om werklozen om te scholen. Er werd gekozen voor houtbewerking. Op de boorden van de Rupel werd er ooit aan scheepsbouw en scheepsherstelling gedaan. Een stoutmoedig plan nam vorm aan: de bouw van een klassieke houten steenschuit. De initiatiefnemers hadden geen enkele maritieme kennis, maar kregen raad van ervaren scheepsbouwers.

In 1991 werd 'De Steenschuit' opgericht, een organisatie voor de bouw en de restauratie van historische schepen. Ondertussen werden reeds twee nieuwe schepen opgeleverd: de steenschuit Rupel, een tweemast schoener die in 1996 te water werd gelaten en een replica van de Gentse Barge (2003). Tussendoor werden nog enkele restauraties en kleinere projecten afgewerkt. De Steenschuit is nu een volwaardig opleidingscentrum voor laaggeschoolde werkzoekenden en een partner van de VDAB. Vroeger werd er massief balkenhout gebruikt, nu wordt er gekozen voor laminaathout.

De Steenschuit is een volwaardig opleidingscentrum voor laaggeschoolde werkzoekenden en een partner van de VDAB.

De 63 spanten zijn elk 17 cm breed en hebben een tussenafstand van 43 cm.

Werking van De Steenschuit vzw Na een audit in 2012, kwam Kurt Van Camp aan boord als CEO van De Steenschuit vzw. Daar worden nog steeds werkzoekenden opgevangen om hen een opleiding in houtbewerking en een passende werkattitude bij te brengen. Daarbij richt de vzw zich vooral op personen die het lastig hebben om zich in het arbeidscircuit te integreren. De werkingskosten van De Steenschuit komen uit subsidies, sponsoring en giften. De beroepsopleiding is erkend door de VDAB, die partner is van De Steenschuit. Het traject omvat de opleiding houtbewerking, het aanleren van een gepaste arbeidsattitude, zoals stiptheid, orde en werkzaamheid. Veiligheid is eveneens een belangrijk aandachtspunt. Daarnaast wordt nadruk gelegd op sociale vaardigheden, zoals het goed samenwerken met de collega's. De werkzoekenden krijgen ook hulp bij het solliciteren en bij allerlei papierwerk. Het resultaat is niet steeds positief. Niet alle cursisten hebben hun traject met vrucht doorlopen of hebben zich na de opleiding kunnen inpassen in het gewone arbeidscircuit. Gelukkig zijn er heel wat cursisten die wél met succes hun traject afgerond hebben en een passende job vonden.

Laminaathout is gemakkelijke te buigen en bovendien steviger.

start project New Belgica Ondertussen groeide er een nieuw idee: waarom geen replica op ware grootte bouwen van de Belgica, het schip waarmee Adrien De Gerlache van 1897 tot 1899 naar de Zuidpool trok? Naar verluidt zou het idee ontstaan zijn tussen pot en pint, tijdens Boom-jaarmarkt. Onder het motto 'Men moet het doel zien, niet de obstakels' begon men eraan met veel enthousiasme, maar zonder haalbaarheidsstudie. Het project kreeg de naam New Belgica. Al snel staken allerlei problemen de kop op en dreigde het project vast te lopen. Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage Geschiedenis

de New Belgica krijgt vorm

Foto's (4): Ivo Madder.

In 2015 waren van de New Belgica enkel de kielbalk en zowat de helft van de spanten afgewerkt. Twee jaar later waren alle spanten, de boeg en de spiegel (achterzijde) klaar om de huidbeplanking te ontvangen. Die werd al goed zichtbaar vanaf 2019. Intussen werden het bovendek en de binnendekken al deels voltooid, zodat men nu in de buik van het schip kan rondwandelen. De bouw van de New Belgica vordert gestaag. Al gaat het bijzonder traag, zeker in vergelijking met een traditionele professionele scheepswerf. Dirk Meulemeester, architect van de New Belgica.

Naast de New Belgica is een klein museum ingericht over de geschiedenis van de Belgica.

De romp wordt met 4 lagen huidlatten opgebouwd.

gegevens van de New Belgica De New Belgica wordt geen exacte replica van het schip waarmee De Gerlache naar de Zuidpool trok. Dat kan ook niet, omdat de bouwmethoden, de veiligheidsvoorschriften en algemene voorwaarden voor het bekomen van een zeewaardigheidsattest nu geheel anders zijn dan op het einde van de negentiende eeuw. Was de oorspronkelijke Belgica nog uit massief balkenhout gebouwd, dan wordt nu gekozen voor laminaathout. Daarbij worden houten latten op elkaar gelijmd tot een stevig geheel. Voor de spanten wordt epoxylijm gebruikt en voor de beplanking van de romp is dat een speciale rubberlijm. Door het gebruik van deze lijmen en van aangepaste houtsoorten, zoals oregon pine, wordt een stevig geheel bekomen.

Midden 2013 werd Dirk Meulemeester gevraagd om eens een kijkje te komen nemen. Dirk heeft gestudeerd aan de Hogere Zeevaartschool en is professioneel actief in de scheepsbouw. Tot zijn verbazing zag hij dat de eerste vier spanten (scheepsribben) ondersteboven werden gebouwd. Het was de bedoeling om de romp om te keren van zodra die afgewerkt was, maar dat bleek geen goed idee. Van de oorspronkelijke Belgica bestaan geen plannen, maar De Gerlache had zijn schip laten opmeten voor verbouwingen. Op basis daarvan tekende Dirk Meulemeester een spantenplan. Daarmee kon het project opnieuw opstarten. Dirk werd werfleider.

Hippocampus jan./feb. 2021

Infopanelen informeren de bezoekers over de geschiedenis van de Belgica.

Foto's (4): Ivo Madder.

De 63 spanten zijn elk 17 cm breed en hebben een tussenafstand van 43 cm. De romp wordt met 4 lagen huidlatten opgebouwd. De binnenste laag is 2,5 cm dik en wordt in de langsrichting aangebracht. Daarop komen kruiselings twee lagen van elk 1,5 cm dik. De buitenste laag tenslotte, zal 4,5 cm dik zijn en wordt weer in de langsrichting aangebracht.

Het bovendek.

Het is de bedoeling om de New Belgica te water te laten zodra de eerste drie huidlagen afgewerkt zijn. Dan wordt het schip overgebracht naar Oostende voor het aanbrengen van de laatste huidlaag en voor de verdere afwerking. Eenmaal afgewerkt zal het schip 40 m lang zijn en 7,5 m breed. De waterverplaatsing (het gewicht) zal zo'n 500 ton bedragen, waardoor de New Belgica een diepgang van ongeveer 4 m zal hebben. Drie masten en een moderne motor zullen voor de voortstuwing zorgen. Mogelijk wordt het schip zelfs uitgerust met een elektrische motor.

Kurt Van Camp, CEO van 'De Steenschuit vzw'.

Jos Van Reeth in gesprek met Dirk Meulemeester en Kurt Van Camp.

De Steenschuit vzw Het adres van de werf van de New Belgica is: De Steenschuit vzw, Noeveren 26, 2850 Boom. Website: www.newbelgica.be.

Voor het toekomstig gebruik en het onderhoud van de New Belgica zijn er enkele voorlopige pistes. Misschien zullen de Belgische Marine en de Hogere Zeevaartschool het schip gebruiken voor opleidingen. Een andere optie is dat een privé-bedrijf het schip overneemt voor toeristische of publicitaire rondvaarten.

Groepen die de werf willen bezoeken, dienen dit aan te vragen bij Toerisme Rupelstreek, Domein De Schorre, Schommelei 1 bus 3, 2850 Boom. Tel: 03 880 76 25 – www.toerismerupelstreek.be.

Wanneer de New Belgica voor het eerst de zeilen zal hijsen, is nu nog koffiedik kijken. NELOS wenst het schip alvast een behouden vaart! 

Individueel bezoek is enkel mogelijk tijdens opendeurdagen of andere gelegenheden, zoals Open Monumenten Dag of een Kerstmarkt. Die worden aangekondigd op de website en op de Facebookpagina van de werf.

JOS VAN REETH

Voor haar werking is De Steenschuit aangewezen op subsidies, sponsoring en giften. Alleen al de aankoop van het nodige hout voor de scheepsbouw kost handenvol geld. Wie het project New Belgica wil steunen, kan een gift storten op de rekening van de erfgoedorganisatie HERITA VZW: BE59 7450 2147 1526, met vermelding 'Gift project New Belgica'. Vergeet vooral deze vermelding niet. Voor giften van 40,00 euro of meer wordt een fiscaal attest bezorgd. De New Belgica langs voor bekeken.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Duikmateriaal verzameld door Ivo Madder

Voor je verlanglijstje? Het duikseizoen komt eraan. Door de coronaperikelen werd er vorig jaar heel wat minder gedoken. Hopelijk kunnen we dit jaar terug wat meer gaan duiken en misschien is er daardoor ook nood aan nieuw duikmateriaal. Hier alvast enkele ideetjes.

Scubapro De 'MK19 EVO' is de nieuwe ademautomaat uit het topsegment van Scubapro. Het is de beste gebalanceerde eerste trap met membraan. Samen met de vernieuwde versie van Scubapro's populairste tweede trap voor techduikers, de 'G260', is het een ideale ademconfiguratie voor duiken in onze wateren. Met zijn grote membraan, inwendige metalen componenten en 'hi-flow' uitademstuk reageert de 'G260 Carbon BT' buitengewoon snel bij inademing en is hij vorstbestendig. In

het deksel zitten er nu openingen, waardoor het water kan circuleren. Dat maakt dat je onder water soepeler ademhaalt. Inademen kost geen enkele moeite, hoe diep je ook zit en wat de druk in de fles ook is. Dankzij het nieuwe deksel van koolvezel is hij nu nog sterker en kan hij nog beter tegen een stootje. Koolvezel is licht van gewicht en buitengewoon sterk. Wanneer je dit materiaal laat vallen of ergens flink tegenaan stoot, komt het er zonder schade vanaf. De metalen delen van zowel de eerste als tweede trap zijn afgewerkt met een speciale en uitermate sterke 'Black Tech DLC'-coating (Diamond-Like Carbon). De coating op de metalen delen beschermt de tweede trap tegen de schadelijke invloeden van zout water,

corrosie en tegen krasjes. De 'MK19 EVO BT/ G260 Carbon BT' is een robuuste, betrouwbare en prachtige ademautomaat, waarop je onder alle duikomstandigheden en bij elke watertemperatuur kunt vertrouwen. In deze lichtgewicht uitvoering van koolvezel is de tweede trap 24 gram lichter dan de standaard G260 en dat is des te comfortabeler op lange duikdagen. Richtprijs: 995,00 euro. www.scubapro.com

BigBlue De BigBlue 'AL1200NP-II' duiklamp met herlaadbare Li-Ion batterij, geeft een lichtstraal van 1200 lumen (Lm) in de hoogste stand, met een smalle lichtstraal van 10° (70° periferie) en een kleurtemperatuur van 6500K.

Ze is beschikbaar in maar liefst 5 kleuren (zwart of de speciale editie met gemengde camouflagekleuren; keuze uit: blauw, groen, roze, bruin). De aluminum

Hippocampus jan./feb. 2021

'anti-corrosive anodized' behuizing is waterdicht tot 100 meter. Het voorste glas is gemaakt van gehard optisch glas. Zoals de andere BigBlue-ledlampen kan ook dit model in vier niveaus gedimd worden met de aan/uit drukknop, die ook een SOS-functie heeft: • 120 Lm (Level I) • 300 Lm (Level II) • 600 Lm (Level III) • 1200 Lm (Level IV) De brandduur is ook opmerkelijk: • level I: 20 u • level II: 10 u • level III: 5 u • level IV: 2 u

Deze lampenreeks is uitgevoerd met een batterijspanningindicator. Een oplaadbare Li-Ion 18650-batterij en oplader zijn bij de aankoop inbegrepen, samen met een polskoord en een droge tas van 3 liter. Het is een eenvoudige, compacte duiklamp. Ideaal voor de recreatieve duiker, maar zeker ook als betrouwbare backuplamp voor technische duikers. Richtprijs: 169,00 euro. www.bigbluedivelights.com

Mares Mares richt zich, naast het reguliere duiken en het vrijduiken, steeds meer op het technisch duiken. Voor zowel de 'sidemount' als de 'backmount' duiker presenteren ze de '28XR-HR full SM Tek set'. Deze set bevat 2 '28XR' eerste trappen, twee 'HR' tweede trappen, 2 'Miflex XT-Tech' slangen (60 cm – 210 cm), 2 korte 'Miflex XT-Tech sidemount' inflatorslangen, 1 m bungee van 4 mm en 2 manometers. De '28XR'

eerste trap maakt gebruik van een gebalanceerd membraanconcept, bestuurd door een dubbele TBP-zuiger (Twin

Balanced Piston systeem), die volledig waterdicht wordt afgesloten dankzij het AST-systeem (Auto Sealing Technology) waardoor het binnendringen van zand of andere vuildeeltjes wordt vermeden, vooral bij grotduiken of in vervuild water. De eerste trap bevat 4 LP-poorten op een scharnierende kop, met alle uitgangen gericht op de duiker voor een optimaal gebruik en 1 verticale LP-poort en 2 symmetrische HP-poorten in een hoek van 10° voor een perfecte slangpositionering. Natuurlijk is hij uitgerust met DFC (Dynamic Flow Control) op alle LP-poorten voor gegarandeerde superieure prestaties. De eerste trap is afgewerkt met een glanzende chroom metalen behuizing en is een lichtgewicht van slechts 790 gram. Enkel verkrijgbaar in DIN 300 bar aansluiting. De tweede trap is aangepast voor gebruik als primaire-, backup-, sidemount- of decompressie ademautomaat en biedt een eenvoudige instelling van de ademhalingskracht door aan de grote bedieningsknop aan de zijkant te draaien. De eenvoudige, ultralichte behuizing van technopolymeer biedt uitstekende prestaties. Het bevat PAD (Pneumatically Assisted Design) om de ademhalingsinspanning te minimaliseren, heeft een extra

grote ontluchtingsknop voor gemakkelijk gebruik, zelfs bij het dragen van dikke neopreen handschoenen en een zeer resistente 'Miflex XT-Tech' slang gemaakt met 12 draadwikkelingen, versterkt in titanium en beschermd met een speciale, transparante PU om maximale duurzaamheid en consistente prestaties te garanderen. Deze uitstekende tweede trap kan dankzij zijn constructie ook gemakkelijk onder water worden geopend, geïnspecteerd, schoongemaakt en afgesteld. De complete 28XR-HR-set wordt geleverd in een elegante, praktische, stevige koffer die gemakkelijk kan worden gebruikt om de ademautomatenset en alle componenten aan het einde van een duik op te bergen. Richtprijs: 1.099,00 euro. www.mares.com

SeaLife Hou je van onderwaterfoto's of -video's, maar is het maken van prachtige onderwaterbeelden niet echt iets voor jou, omdat de apparatuur zo duur is? Heb je een Apple iPhone? Dan is de behuizing 'SportDiver' van Sealife misschien wel iets voor jou? Dankzij de nieuwe SeaLife 'SportDiver'-behuizing kunnen duikers, snorkelaars en zwemmers

foto's en video's maken met hun iPhone tot een diepte van 40 meter. De 'SportDiver' kan gebruikt worden in combinatie met de iPhone 7, 7 Plus, 8, 8 Plus, X, Xr, Xs, Xs Max, 11, 11 Pro Max en SE (2e generatie). Ook de iPhone 12-serie zou geschikt moeten zijn voor de 'SportDiver'. Begin 2021 staat de introductie van de 'SportDiver' gepland voor Android smartphones. De robuuste behuizing is gemaakt van polycarbonaat, roestvrij staal, aluminium en glas van optische kwaliteit. En hoewel de 'SportDiver'-behuizing 'Heavy Duty' is, is hij niet zwaar. Hij weegt slechts 641 gram en heeft een bijna neutraal drijfvermogen, afhankelijk van welk model iPhone gebruikt wordt.

Binnenkort kan ik deze onderwaterbehuizing uittesten met mijn iPhone 12 Pro Max en mag je een verslag verwachten in de volgende Hippocampus. Richtprijs van de 'SportDiver': 349,00 euro. www.sealife-cameras.com

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Duikmateriaal verzameld door Ivo Madder

Garmin Garmin bracht enkele heel innovatieve producten op de duikmarkt: • de 'Garmin Descent Mk2', de nieuwe duikcomputer met GPS en geconnecteerde functies; • de 'Garmin Descent Mk2i', gelijkaardig aan de 'Mk2', maar je kan hem koppelen aan de 'Garmin Descent T1', een zender met luchtintegratie, die via 'Garmin SubWave' accurate info over de gasdruk in de duikfles naar de Garmin-duikcomputer stuurt. 'SubWave' is een nieuw en revolutionair communicatiesysteem op basis van een sonar, dat betrouwbaarder is en een groter bereik heeft dan traditionele luchtintegratiesystemen. Naast onder andere een groter 1,4 inch-kleurenscherm, dat in zonlicht leesbaar is en 36% groter is dan hun voorganger (de 'Descent Mk1) hebben ze personaliseerbare velden met gegevens over elke duikmodus (duiken, vrijduiken, onderwaterjacht, 'closed circuit rebreather'). De 'Descent Mk2' en 'Mk2i' zijn voorzien van draadloze functies, die van deze duikcomputers de meest gesofisticeerde en geconnecteerde toestellen op de markt maken. Voor de duiker zijn er: een 3-assig onderwaterkompas, de huidige diepte, de duik-

tijd, de watertemperatuur, de stijgen daalsnelheid, de no-deco time, de decompressiestopinformatie, de batterijduur, het uur en veel meer. Je kan één of meerdere tanks (inclusief nitrox en trimix) koppelen aan de 'Mk2i' via maximaal vijf gekoppelde zenders. Je gegevens worden automatisch opgeslagen in je duiklogboek van de nieuwe en gratis 'Garmin Dive app', die een gedetailleerde analyse van elke duiksessie maakt, inclusief maximale diepte, tijd op de bodem en een kaart die markeert waar je onder water ging en weer boven kwam. Op het vasteland zijn beide duikcomputers ook uitstekende GPS-smartwatches voor verschillende sporten, voorzien van een multi-GNSS ondersteuning (meerdere navigatiesystemen via satellieten) en een hartslagmeter aan de pols. Er zijn ook heel wat geconnecteerde functies met je smartphone, zoals oproepen en SMS-berichten. Die verschijnen rechtstreeks op je pols. Met 'GarminPay' kan je contactloos betalen, muziekapps draaien en een 'Pulse Ox4-sensor' meet hoe goed je lichaam zuurstof absorbeert. Dankzij hun elegant en comfortabel design kan je ze doorheen de dag dragen. De batterijlevensduur van de 'Descent Mk2'

Hippocampus jan./feb. 2021

en 'Mk2i' is 16 dagen in smartwatchmodus en tot 80 uur in duikmodus. De Descent Mk2i heeft een batterijlevensduur tot 32 uur, indien gekoppeld aan een 'Descent T1'. De T1-zender heeft een waterbestendigheid tot 11 bar en een autonomie van 110 uur in duikmodus met een vervangbare CR123 batterij. Duik in alle rust door je 'Descent Mk2' of 'Mk2i duikcomputer' te koppelen aan het wereldwijd satellietnetwerk 'Garmin inReach'. Dankzij dit optioneel verkrijgbaar toestel kan je snel berichten sturen en ontvangen en indien nodig een SOS uitzenden. Bescherm dit apparaat met de nieuwe 'InReach Mini Duikbehuizing' en begin met een gerust hart aan elk onderwateravontuur. Richtprijs: 1.229,99 euro voor de 'Descent Mk2', 1.499,99 euro voor de 'Descent Mk2i' en 399,99 euro voor de 'Descent T1'. De 'Garmin inReach Mini' kost 349,99 euro en de behuizing 49,99 euro. www.garmin.com/dive

Waterproof Het nieuwe duikpak van Waterproof is de 'W7', een eersteklas natpak dat geschikt is voor alle soorten duiken. Het extreem zachte, flexibele 'Neo flex' in 100% CR neopreen, bekleed met elegant grijs en zwart mat lycra, biedt je een perfecte '4-way stretch' en een comfortabele, hoogwaardige pasvorm. De nieuw ontworpen zachte kniebeschermers, versterkt met Kevlar en Duratex, versterken een cruciaal deel van het pak. Het dubbel ritssluitingssysteem met een gladde onderliggende neopreenlaag vermindert de waterinstroom tot een minimum en biedt extra warmte. Dubbele 'seals' in gladde, glijdende neopreen aan de pols en enkels, met een ritssluiting voor extra comfort, zorgen ervoor dat je het pak gemakkelijker kan aan- en uittrekken. De uitgebreide thermische voering zorgt voor een zachter, warmer en comfortabeler gevoel. Antislipvlakken over de schouders en taille zijn aanwezig. Het pak is voorzien van twee gestroomlijnde, gebruiksvriendelijke en flexibele zakken met vol-

doende ruimte voor een reservemasker, een OSB met spoel, enz. Alle ritsen zijn uitgerust met ritstrekkers om het openen en sluiten met of zonder handschoenen te vergemakkelijken. De 'W7' is voorzien van twee ankerriemen met antislip voor je computer, een stevig Duratex-zadel als bescherming tegen schuren en alle eigenschappen die je gewend bent van waterdichte pakken. Ben je de nek- of rugkoude beu als je in het water springt? Dan kan je als optie een afneembare nekafdichting kopen die de waterstroom elimineert. Een zeer welkome functie als je zonder kap duikt. De nieuwe 'W7' is vervaardigd uit de hoogste kwaliteit materialen en met de beste technologieën die beschikbaar zijn in een poging om de duurzaamheid te maximaliseren. Bij Waterproof geloven ze dat het maken van producten die lang meegaan de krachtigste stimulans is om onze impact op het milieu te minimaliseren. Ze gebruiken JAKO-kalksteen neopreen om hun wetsuits zo duurzaam mogelijk te maken, evenals plasticvrije verpakkingen om onze oceanen schoon

te houden. De 'W7' is verkrijgbaar in meerdere maatvoeringen, zowel voor vrouwen als mannen, en in 5 of 7 mm neopreen. Verkrijgbaar vanaf maart 2021. Richtprijs: 399,00 euro voor de 5 mm, 449 euro voor de 7 mm en 32,00 euro voor de nekafdichting. www.waterproof.eu

Olympus & AOI De Olympus PEN-camera's zijn heel populair voor onderwaterfotografie. De PEN biedt gewoon ontzettend veel mogelijkheden. De laatste PEN dateert alweer van 5 jaar geleden. Intussen heeft de techniek niet stilgestaan en dat is te zien in de nieuwe Olympus 'PEN E-PL10'. De nieuwe 'E-PL10' heeft een snellere autofocus en maakt gebruik van meer scherpstelpunten. Heel prettig bij onderwaterfotografie! De beeldprocessor is een stuk verbeterd, waardoor de kwaliteit van de foto's nog beter is geworden. De camera, die standaard met een verwisselbare 14-45 lens geleverd

wordt, biedt nu ook 4K-video, bluetooth en wifi. Het merk AOI bracht het onderwaterbehuizing 'UH-EPL10' uit die geschikt is voor zowel de Olympus 'PEN E-PL9' als de 'EPL10'. Deze nieuwe onderwaterbehuizing is waterdicht tot 45 meter, oogt compact en is voorzien van een aantal innovatieve opties die je normaal niet standaard in huizen van deze klasse tegenkomt. Zo is dit huis uitgerust met het AOI Multi-control Device, dat onder andere dienst doet als vacuumcheck en lekmelder. Dit systeem zorgt er echter ook voor dat je in dit 'UH-EPL10'-huis gebruik kunt maken van een optische flits trigger, waardoor je geen flitser op je camera hoeft te gebruiken en zo de batterij van je camera spaart. Bovendien heb je de optie om lenzen en poorten te wisselen.

Standaard wordt dit onderwaterhuis geleverd met een platte poort, geschikt voor de 14-45 lens. De complete set is niet veel groter dan die van een compactcamera of een duikbril. Lichtgewicht en lekker compact dus. Richtprijzen: 699,00 voor het onderwaterhuis 'UHEPL10', 699,00 voor de 'PEN E-PL10'. Als complete set verkrijgbaar voor 1.349,00 euro. www.asia.olympus-imaging.com www.aoi-uw.com

Hippocampus jan./feb. 2021

Klaar om het Camaro 'Gamma X-Treme' semi-droogpak en 'Drytec Lite 3.0' droogpak te testen.

Reportage

Foto's (2): Ivo Madder.

Duikmateriaal

CAMARO houdt de duikers warm Met een team premiumdealers en de pers bezochten we begin oktober 2020 het Oostenrijkse bedrijf Camaro en testten er het nieuwe duikpak 'Camaro Gamma X-Treme' uit.

amaro, een familiebedrijf dat opgericht werd in 1969, maakt pakken voor alle watersporters. Er werken 180 mensen, waarvan 39 in de productie. Thomas Roiser, CEO en erfgenaam van Camaro leidt ons rond in de fabriek. Die fabriek ligt bij Mondsee, een klein stadje in het Oostenrijkse Salzkammergut, op een half uur rijden van de Attersee. We leren het bedrijf kennen als een persoonlijk no-nonsense bedrijf. "Ons doel? Innovatie om duikers warm te houden tijdens de duik", zo luidt het nuchtere antwoord. Thomas kent alle werknemers persoonlijk. De politiek van zijn vader, toen die het bedrijf oprichtte met de fabricage van pakken voor waterskiërs, was om het personeel en hun familie nauw te betrekken. Voor de presentatie van de producten in catalogussen wordt nog steeds een beroep gedaan op de modellen

in het bedrijf. Als jonge knaap stond Thomas meermaals zelf model. Af en toe wordt een bekende atleet ingeschakeld. Van de personeelsleden die we tegenkwamen, waren er meerderen die met een isothermisch pak in de laatste catalogus stonden. Leuk!

ductontwikkeling en het maken van prototypes gebeurt in Oostenrijk. Ook de droogpakken worden in Mondsee gemaakt. "Daar is nog net iets meer precisie en kwaliteit bij nodig", aldus Thomas.

Waar komt de naam Camaro vandaan? "Mijn vader woonde en werkte in die tijd als ski-instructeur in Alaska en reed met een Chevrolet Camaro, waar hij dol op was. Vandaar de naam van het bedrijf", zegt Thomas glunderend. "In de jaren '80 is Camaro meegegroeid met de windsurfrage. Intussen maken we pakken voor alle watersporten; niet alleen voor duiken en waterskiën, maar ook voor marathonzwemmen, zeilen, suppen, kajakken en surfen". Camaro heeft een eigen fabriek in Azië, waar de grote aantallen neopreenpakken worden gemaakt. Alle pro-

Camaro gaat niet over één nacht ijs. "We willen er absoluut zeker van zijn dat we het maximale resultaat voor onze klanten bereiken", zegt de CEO van Camaro trots. Om die reden werkte Camaro maar liefst 4,5 jaar aan het 'Gamma X-Treme' semi-droogpak, dat ze zien als een alternatief voor het droogpak. Net zo warm en comfortabel, maar zonder het gedoe van meer volume, dikke onderkleding, anders trimmen, lastiger aan- en uittrekken en de strakke nekseal die sommige duikers onprettig vinden. "Het Gamma X-Treme pak moet het warm-

ook kingsize en queensize

De Camarofabriek in Mondsee (Oostenrijk).

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto's (4): Ivo Madder.

Verena Helminger, verantwoordelijk voor het merk en het organiseren van evenementen, staat op de cover van de recentste catalogus.

Thomas Roiser, CEO van Camaro, toont één van de eerste catalogussen waarin hij model staat met een duikpak.

ste, meest comfortabele semi-droogpak zijn dat er te koop is", zegt Thomas. "Het belangrijkste daarbij is dat het pak goed aansluit op het lichaam van de duiker. Het moet aanvoelen als een tweede huid. Standaard zijn er 45 confectiematen (20 dames- en 25 herenmaten), waaronder 'kingsize' en 'queensize' voor duikers met een maatje meer. Zo is er voor iedereen een pak verkrijgbaar dat aansluit als een maatpak", lacht hij. "Kleine aanpassingen, zoals de armen 2 cm inkorten of de taille aan de rug een beetje innemen, zijn altijd mogelijk. Omdat aanpassingen bij ons in Oostenrijk gebeuren, heb je na een week je duikpak terug".

Omwille van comfort, isolatie en bewegingsvrijheid is gekozen voor soepel zeven millimeter neopreen. Ritsen op de mouwen en broekspijpen en glad 'smooth skin titanium' materiaal aan de binnenkant zorgen ervoor dat je het pak gemakkelijk in en uit komt. Omdat we hier niet enkel zijn om het bedrijf te bezoeken, maar ook om het nieuwe halfdroogduikpak 'Gamma X-Treme' te testen, zoeken ze voor ons een pak in de juiste maat uit. We krijgen uiteraard ook Camarobotjes en -handschoenen. Sommigen opteren voor een extra ondervestje.

Als er nood is aan een isothermisch pak volledig op maat, dan kan je daarvoor ook bij Camaro terecht.

Ik pas daarnaast nog het nieuwe Camaro 'Drytec Lite 3.0' droogpak, want daar wil ik ook een testduik mee doen.

bijzondere constructie van de nekafsluiting De 'Gamma X-Treme' heeft een ritssluiting aan de voorkant, handig als je even moet gaan plassen (ook voor vrouwen mits gebruik van een plastuit). Door die 'frontrits' heb je wel hulp nodig bij het uittrekken – ik krijg het in mijn eentje niet over mijn schouders. Er komt nog een variant van het pak met vaste sokken waar je de schoentjes overheen trekt, voor drogere en warmere voeten.

De ontwerpen worden in Oostenrijk gemaakt.

Hippocampus jan./feb. 2021

Reportage

Foto: Ivo Madder.

Duikmateriaal

Best een paar keer thuis voor de spiegel oefenen om de 'nekseal' netjes dicht te krijgen, zodat je het zonder hulp kan doen.

hier is gekozen voor een innovatie die Thomas in de Verenigde Staten vond. In plaats van een klassieke rits met tanden, zien we een soort rails die waterdicht is. Deze waterdichte 'TRU-Gammarails' is gemaakt van kunststof met carbonversterking aan de achterkant. De twee kanten van de rails trek je met de sluiting tegen elkaar aan, waardoor ze volledig in elkaar grijpen. Tussen de helften ontstaat een klein vacuüm dat de rits bij elkaar houdt en waterdicht afsluit. Deze ruimte is belangrijk om het eventuele zout, zand of stof dat zich op de rails zou bevinden erin te persen, anders zou de ritssluiting zich kunnen openen. Als bewijs laat Thomas in de werkplaats een pak helemaal vollopen met 300 liter water. Hoewel het pak opzwelt tot twee keer het normale volume, blijft de rits dicht en zien we er geen water doorheen komen. De 'Gammarails' is nagenoeg onverwoestbaar. Thomas laat zien dat je de rits wel kunt openbreken als je de twee helften met kracht uit elkaar trekt. Een normale rits met tanden zou dan kapot zijn, maar de 'Gammarails' kun je gewoon weer open en dicht trekken.

test van het nieuwe duikpak Bij duikcentrum 'Under Pressure' duiken we vanaf de kant het uitnodigende water van de Attersee in. Het water is zestien graden en hoewel de lokale duikers het zicht maar matig vinden, kunnen we wel tien meter ver kijken. We steken een stukje zandbodem over en zien de wand schuin de diepte ingaan. De eerste twee duiken verken ik de rechterkant. De dag nadien, voor de derde testduik verken ik de linkerkant. Elke duik duurt ongeveer 70 minuten, voldoende lang om de duikpakken te testen. Volgens het duikcenter is hun huisrif nu niet bepaald de mooiste duikplaats van Attersee, maar we genieten toch van de vele scholen vis en vooral aan de rechterkant ontdekken we tientallen grote snoeken. Ook zijn er enkele objecten afgezonken, die als herkenningspunt kunnen dienen. Op de dikke bossen wier zitten hydroidpoliepjes en geleirupsmosdiertje (Cristatella mucedo) vastgeklampt. Tussen het wier zien we snoeken van alle leeftijden. Nieuwsgierige kleintjes die je aanstaren vanachter hun fel

Op de vraag waarom de rits van het 'Gamma X-Treme' pak aan de voorzijde zit, antwoordt Thomas: "Camaro heeft voor een 'frontrits' gekozen, omdat een pak met de rits op de rug zich in de nek niet goed laat afsluiten". Normaal is de rits de plek waar het meeste water het pak binnenkomt, maar

M ad F o t o ' s (2) : I v o

ritssluiting met rails

Een voorwaarde voor een comfortabele duik is dat er zo weinig mogelijk water in het pak circuleert. Aan het begin van de duik komt er een dun laagje water tussen het neopreen en de huid. Dat laagje houdt je warm, zolang het daar blijft en niet steeds wordt ververst door koud water van buiten. Iedereen kent wel de guts koud water die bij de nek over de rug naar binnen stroomt als je naar beneden kijkt. Camaro lost dat probleem op met een bijzondere constructie van de nekafsluiting (nekseal), die bestaat uit twee binnenflappen en twee buitenflappen die je telkens met klittenband over elkaar vastzet. Net zoals al de andere duikers die het pak mogen testen, sta ik er aan de waterkant mee te sukkelen, omdat ik de juiste klittenbandjes niet meteen vind. Met wat hulp en na enkele keren opnieuw proberen, lukt het me wel om alles perfect af te sluiten. Je oefent dus best een paar keer thuis voor de spiegel om de 'nekseal' netjes dicht te krijgen. De twee binnenste flappen zijn van het dunne, gladde 'smooth skin' materiaal gemaakt. Dat sluit goed af zonder te knellen of in de nek of hals te schuren. Nadat je de 'seal' hebt gesloten, trek je de rits verder dicht en sluit je de buitenste flappen van de kap over elkaar. Als je hem goed dichtdoet, voel je de 'seal' niet tijdens het duiken.

De waterdichte 'TRU-Gammarails'.

Hippocampus jan./feb. 2021

Dat de ritssluiting niet enkel waterdicht maar ook luchtdicht is, wordt hier bewezen.

gestreepte camouflage en oude knoesten die behendig achteruit vinnen als je eraan komt. Op vijftien meter diepte is het wat frisser en schemerig en is er niet veel te zien op de modderige zandbodem. De duiken zijn leuk, maar we zijn hier in de eerste plaats om het duikpak te testen. De eerste duik doe ik met het 'Gamma X-Treme' semi-droogpak. De speciale nekafsluiting geeft geen druk op de keel en er komt ook geen water naar binnen. Na ongeveer tien minuten voel ik toch een klein beetje water in mijn halfdroogpak insijpelen en realiseer me ineens dat ik niet in mijn droogpak duik. Het water warmt snel op en ik vergeet alweer dat ik semi-droog duik, alhoewel ik toch een beetje een minder comfortabel gevoel heb ter hoogte van de borstkast. Daar zit een luchtbel en het binnengesijpelde water klotst daar een beetje heen en weer. Koud heb ik niet, maar de luchtbel stoort me wel. Thomas vertelde achteraf dat de pakken die we aan het testen waren van de eerste productiereeks zijn en dat aan de hand van de testbevindingen er nog enkele kleine wijzigingen doorgevoerd worden. Van zodra het pak perfect is, start de definitieve productie. In de loop van mei 2021 zal het 'Gamma X-Treme' semi-droogpak te koop aangeboden worden in de duikshops. Het enige nadeel is dat ik het warme pak moet uittrekken om het volgende pak te testen, het Camaro 'Drytec Lite 3.0' droogpak. Het is een mooi droogpak, gemaakt van uit-

Tijdens een duik in de Attersee, op het 'Under Pressure House Reef ', werd het Camaro 'Gamma X-Treme' semi-droogpak getest en zeer goed bevonden.

zonderlijk licht en flexibel 3-laags ademend stretchlaminaat en het heeft daardoor een zeer hoog comfortgehalte. Ik kan dat enkel beamen. Met de juiste onderkleding is het een zalig droogpak. Je kan dit droogpak op maat laten maken. Aan de hand van jouw maten kiest Camaro de geschikte maten van het onderdeel (broek) en bovendeel (jas) van het pak. Deze delen worden aan elkaar gehecht en de armen en benen worden op jouw lengte ingekort, voordat de 'polsseals' en sokken eraan worden bevestigd. Standaard wordt het droogpak geleverd met tas, inflator en deflator, latex 'nekseal' en neopreen schoenen, maar sokken i.p.v. schoenen zijn ook mogelijk. Een beenzak links en/ of rechts kan ook aangebracht worden. De laatste duik doe ik opnieuw met het 'Gamma X-Treme' semi-droogpak, maar nu doe ik er wel de Camaro 'Titanium Top 2 mm Base Layer' onder aan en heb ik helemaal geen last meer van het kleine beetje ingesijpelde water.

gratis reparatieservice zonder vragen Het 'Gamma X-Treme' semi-droogpak is binnenkort in België en Nederland beschikbaar, eerst via een netwerk van premium dealers – waarvan er op dit moment spijtig genoeg nog geen aanwezig zijn in België. Daar zijn alle pakken in alle maten beschikbaar om te bekijken en te passen. Thomas: "Dat vinden we nodig om mensen het best

passende pak mee te geven. En mocht er toch iets niet honderd procent passen, dan kunnen de dealers ervoor zorgen dat het pak op maat wordt aangepast. Dat doen we kosteloos en als regel binnen een week". Daarnaast hoort bij ieder pak (ook de bestaande Alpha serie) een gratis reparatieservice voor de eerste drie jaar. Die gaat verder dan garantie op fabrieksfouten. Camaro repareert ieder pak dat ze hebben verkocht gratis binnen drie jaar na aanschaf, ongeacht wat ermee is gebeurd. Reparatieservice zonder vragen, noemen ze dat. Ook al ben je in een spijker gaan zitten. "Voor ons is het ook een manier om in contact te blijven met klanten en feedback te krijgen over hoe de pakken bevallen in de praktijk", legt Thomas uit. "Dat is de basis voor verdere innovatie". En wijzend op een rek waarin flink verbleekte pakken hangen: "Maar ook oudere pakken repareren we als de klant erom vraagt. Sommige mensen zijn heel erg gehecht aan hun pak; in die gevallen is de service achter het pak nog belangrijker dan het pak zelf. Je moet als fabrikant iets extra bieden. Als je niet bijzonder bent, dan heeft niemand je nodig". Op www.camaro-watersports.com kan je meer info over de pakken van Camaro vinden.  IVO MADDER

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto's (3): Ivo Madder.

Als bewijs dat de ritssluiting waterdicht is, laat Thomas het pak helemaal vollopen met 300 liter water.

ia (S niele sep Een juve chelde. rs e st o in de O

Close-up

epia offi

cinalis)

NELOS-fotograaf in de kijker

Merou / tand

G ouds

taart m

urene

(Gym

baars (E pine

xm nothora

natus) op phelus margi

iliaris)

in Mart

inique

La Gabinièr

e (Middelland

se Zee).

Kortsnuitzeepaardje (Hippocampus hippocampus) aan de Zeelandbrug.

Een oorkwal (Aurelia aurita) aan de Bergse Diepsluis.

Hippocampus jan./feb. 2021

Een school omber vissen (Umbrina cirr osa) op een artificieel rif in Gran Canaria.

llein Wim Bo Naam ur Instructe titel 1* / t e v e r B t ne e fiebreve Fotogra nt club Ge pia Duik Club Se 5 der t 201 Duikt se 50 0 uiken A a nt al d 50 , rankrijk n +/- 3 , Zuid-F çao, toduike je fo n l a a p t S n , a a A ur zee , Noord aïben (C Zeeland e Eilanden, Car n e s t a h c Duikpla Canaris ique) , Mar tin Bonaire 100m IV Sony R X C a me r a am g Nautic Behuizin g epassin iet van to n n e Lenz S 20 0 0 2 x INON Flitsen ne e llein Website @wimbo tagram s in m Instagra Sepiola

De zeenaaktslak Her

missenda crassicorn

is in de Middellandse

aan Atlantica

de Tetje

s in Wem

Zee.

De parelkwal of lichtende kwal (Pelagia noctiluca) in de Middellandse Zee.

Hippocampus jan./feb. 2021

eldinge

Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer

55 jaar geleden uit Hippocampe nr. 10

februari 1966

• De Koninck, Staf (Amphora) voor 'De Rode Zee'. De twee zilveren medailles gingen naar: • Blanpain, Jacques (Gentse Dolfijnen) voor 'Duiken rond de Malediven'; • Hermann Paul (CPG) en Feys Eddy (Corail) voor 'Duiken in de Noordzee'

35 jaar geleden uit Hippocampus nr. 107

februari 1986

Nieuwe duiktabellen van de GERS De 'Groupe d'Etudes et de Recherches Sous-Marines' heeft met behulp van de IBM 1620-computer nieuwe tabellen berekend. De oude tabellen blijven behouden tot de diepte van 38 m. Vanaf 40 m worden de tabellen strenger. Terwijl men vroeger van 40 m na 15 min verblijf mocht stijgen zonder trap, is dit nu na 10 min en men bekomt coëfficiënt C 1,3. De tabellen gaan tot een diepte van 85 m en de stijgsnelheid blijft 18 m/min.

45 jaar geleden uit Hippocampe nr. 57

februari 1976

Theoretisch examen Nationaal Monitor Een nieuwigheid, zeer gewaardeerd door de nationale monitors die geen deel uitmaakten van de jury: de tv in gesloten circuit. Vanuit een aangrenzende zaal kon men rechtstreeks aan het examen deelnemen. Door het mixen van de beelden kon men terzelfder tijd de examinator en de kandidaat horen en zien.

Nationale liefhebberswedstrijd voor onderwaterfilm Er werden twee gouden medailles toegekend: • Letot, Bernard (CLAS) voor 'Mijn duiken in de Rode Zee';

Hippocampus jan./feb. 2021

Mia Sels Mia Sels, onze NELOS-secretaresse, heeft de fakkel overgedragen aan Luce De Smet, voormalige BEFOS-secretaresse, die zich nu voltijds voor de NELOS zal inzetten. Mia, ik dank je in naam van al degenen die het voorrecht hadden om met jou samen te werken. Dank voor je enthousiasme en voor de tijd die je onbaatzuchtig spendeerde aan de NELOS en vooral voor je verdraagzaamheid en je geduld. Rudi Schollaert

CMAS-vergadering op Mauritius CMAS is vrij van schulden. Op 4 jaar tijd is een minder gunstige financiële toestand volledig rechtgetrokken. Een pluim voor het bestuur en penningmeester Pierrot Dernier. De 'Standards and Requirements' voor nitroxduiker en -instructeur vereisen nog enkele aanpassingen. Ze kunnen dan spoedig in praktijk omgezet worden.

Duiken met gesloten circuit Voor duikers die buiten de recreatieve zone duiken zijn er nieuwe en interessante duiktechnieken. Een van deze duiktoestellen is de 'rebreather' of gesloten circuit. Dit is in feite niets nieuws. Deze toestellen worden al jaren gebruikt voor militaire en beroepstoepassingen. De kostprijs is nog wel in de hogere prijsklasse. Gesloten circuits, onbetaalbare utopie of de uitrusting van het jaar 2000? Paul Lijnen

15 jaar geleden uit Hippocampus nr. 207

februari 2006

Belgisch Kampioenschap Onderwaterhockey Op 10 november werden de eerste officiële Belgische kampioenschappen onderwaterhockey gehouden in het zwembad 'Wezenberg'. Gespeeld werd volgens de Algemene Internationale CMAS-regels. De club de Walrussen uit Stein (NL) met de meeste wedstrijdervaring werd vlot kampioen. Dan volgden Koraal Genk, Nautilus, Amphora, CVD, BCD.

Gedragscode

25 jaar geleden

Er was nood aan een geschreven document of charter dat als een gedragshandleiding voor alle duikers en als een handvest voor de instructeurs moet dienen. De Ereraad heeft dus een gedragscode opgesteld op basis van de toespraak gegeven door de Verantwoordelijke van het Duikonderricht op de Academische Zitting. John Remue, Voorzitter Commissie Duikonderricht

uit Hippocampus nr. 157

Schelphoek

februari 1996

Een glooiend bordes aan de buitenkant van de dijk, dat op het gladde gedeelte trapsgewijs naar de laagwaterlijn afloopt. Een leuning. Nergens gaan duikers binnenkort zo gemakkelijk en veilig te water als bij de duikplaats De Punt bij Schelphoek. Het Waterschap Zeeuwse Eilanden neemt voorzieningen voor sportduikers nu mee in het werk indien deze passen in het onderhoudswerk. NOB

Bondsnieuws Werkgroep PR

Is jullie club er klaar voor? Afgelopen jaar konden we het internet niet missen en ook 2021 start op dezelfde manier. Terwijl er stilaan gevaccineerd wordt, zal het nog even duren vooraleer alles zich normaliseert. Ook internetshoppen kunnen we niet meer wegdenken, maar zijn wij daar klaar voor?

n plaats van ons op de wekelijks zwembadtrainingen uit te leven, zitten we vaak thuis achter het scherm. Maar ook mensen die nog niet van onze duiksport hebben genoten, schuimen het internet af. Dit is het moment om als duikclub een digitale deur open te zetten om deze mensen binnen te loodsen in onze (onderwater)wereld. We geven enkele tips waar jullie mee aan de slag kunnen: Zorg voor een 'up-to-date' website. Is jullie website gericht op potentiële leden?

3 3

Is (de link naar) de NELOS-promotie3 film te vinden op jullie uitnodigende webpagina voor potentiële leden? Plaats artikels waarbij de duiksport negatief in beeld komt enkel zichtbaar voor de eigen leden.

Hebben jullie hierover nog vragen of willen jullie een tip verder uitgewerkt zien? Stuur dan een mailtje naar: chris.demuynck@ nelos.be.  CHRISJE DEMUYNCK, PR-VERANTWOORDELIJKE NELOS

Advertentie

VL1 0 0 0 0 P

HET LICHT WAARVAN U DROOMDE 2 h 3 0 a u to n o m ie , 1 0 0 0 0 lu m e n s te r k, 1 2 0 ° s tr a lin g s h o e k

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Sportcommissie

Subcommissie Onderwaterhockey

Foto: Wilfried Van Elsen.

Onderwaterhockeyspelers in volle actie tijdens de wedstrijd.

Binnen NELOS wordt al geruime tijd op competitieniveau aan onderwatersport gedaan, meer bepaald binnen de disciplines vrijduiken, vinzwemmen en onderwaterhockey. Deze sporten worden verenigd binnen de Sportcommissie die instaat voor het geven van opleidingen en het organiseren van wedstrijden. Eind 2020 werd voor elke discipline een volwaardige subcommissie opgericht. Je vindt ze in het organigram terug onder de Sportcommissie, maar ze hebben een eigen werking afgestemd op de specifieke noden van elke individuele sporttak. We stellen de Subcommissie Onderwaterhockey aan jullie voor.

e eerste exclusieve onderwaterhockeyclub in Vlaanderen (Mantis) werd in 1999 opgericht in Zwevegem. Wilde je voor die tijd onderwaterhockey spelen, dan waren er een aantal duikclubs waar je terecht kon. Eén daarvan, de Koraalduikers uit Genk, speelde daarbij een pioniersrol en biedt nog altijd onderwaterhockey aan. Nog steeds komen de onderwaterhockeyclubs voort uit duikclubs, waarvan de leden eens iets anders willen proberen. Ze vormen een ploegje en groeien uit tot een volwaardig onderwaterhockeyteam dat deelneemt aan competities en toernooien. In Vlaanderen zijn momenteel 6 clubs actief op dit terrein, samen goed voor zo'n 130 leden. Het bestuur van de nieuwe subcommissie OWH werd eind vorig jaar samengesteld. Bijna elke onderwaterhockeyclub is in deze ploeg vertegenwoordigd. • Andy Van Wesemael (15 jaar OWH) van Onderwaterhockey vzw Holy Squid (Bilzen);

Hippocampus jan./feb. 2021

• Niels Balens (17 jaar OWH) van Onderwaterhockey vzw Holy Squid (Bilzen); • Geert Stevens (17 jaar OWH) van Onderwaterhockey vzw Holy Squid (Bilzen); • Katrien Verbakel (7 jaar OWH) van Onderwaterhockey vzw Holy Squid en Koraalduikers (Bilzen & Genk); • Stefanie Neerinck (11 jaar OWH) van OWH Brugge De Zwarte Zwanen en Mantis OWH (Brugge en Zwevegem); • Jelle Habbay (9 jaar OWH) van Onderwaterhockey Zuunse Karpers (Sint-Pieters-Leeuw). Onderwaterhockey in België is een kleine community, maar wel een hechte groep waar bijna iedereen elkaar kent en er vrienden voor het leven worden gemaakt. Met de oprichting van deze commissie hopen we iedereen beter te kunnen bereiken en willen we een stem zijn voor alle onderwaterhockeyers en (beginnende) clubs. Net als

Van links naar rechts, van boven naar onder: Andy, Niels, Geert, Katrien, Stefanie en Jelle.

de duiksport is onderwaterhockey een sport voor het leven en die passie willen we doorgeven. Zoek je een nieuwe uitdaging of wil je met de club het onderwaterhockey eens proberen, contacteer ons dan via e-mail, namelijk voorzitter.owh@nelos.be en we begeleiden je in je eerste stapjes in het onderwaterhockey.  ANDY VAN WESEMAEL

Bondsnieuws

Startpuck Team 7 versus The Wofpack.

Sportcommissie

Foto's (7): Wilfried Van Elsen.

Belgisch Mixed Toernooi onderwaterhockey Op zondag 11 oktober 2020 vond er in Antwerpen nog eens een onderwaterhockeytoernooi plaats. In tijden van corona was dat niet evident, maar alles is vlekkeloos verlopen.

ormaal gezien zou dit toernooi in de vorm van een Belgisch kampioenschap georganiseerd worden, waarbij club tegen club gestreden wordt voor de titel. Omdat we de nieuwe spelers en clubs (o.a. OWH Brugge De Zwarte Zwanen) erbij wilden betrekken en omdat ook niet alle clubs voldoende konden trainen vóór de eerste speeldatum van het seizoen 20-21, hebben we het dit keer echter anders aangepakt. We kozen voor een gemengd toernooi. Elke speler vulde een vragenlijst in en op basis daarvan werden de teams zo gelijkwaardig mogelijk samengesteld.

konden zijn, waren er dus 6 teams met elk zo'n 8 spelers. Aan de uitslagen te zien, vulde iedereen de vragenlijst waarheidsgetrouw in. We hadden zeer gelijk oplopende scores en spannende wedstrijden! Zowel de ervaren als de beginnende hockeyspeler had een leuke dag. De eerste wedstrijd was het zoeken, omdat je elkaar nog niet kent en niet weet hoe iedereen speelt. Naarmate de wedstrijden vorderden echter, zag je dat elk team beter en beter op elkaar ingespeeld raakte! 

Sfeer wedstrijdtafel in coronatijd.

Groepsfoto team The Fishsticks.

KATRIEN VERBAKEL

Gezien er in oktober maximaal 50 personen in het Zwembad Wezenberg aanwezig Prijs 1e plaats.

Groepsfoto van Team 7 - 1e plaats.

Groepsfoto team Puck Norris.

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

W in

to n aa rs fo

1. René Weterings 2. Jef Driesen 3. Thomas Van Puymbroeck

ek rs – Gr oo tho

OBK 2020 - Groothoek - Masters zilver - Jef Driesen.

OBK 2020 - Groothoek - Masters goud - René Weterings.

Hippocampus jan./feb. 2021

OBK 2020 - Groothoek - Masters brons - Thomas Van Puymbroeck.

OBK 2020 - Groothoek - Juniors goud - Werner Graf.

OBK 2020 - Groothoek - Juniors brons - Tim Steenssens.

In 2020 werd normaal gezien het 'OBK shoot-out & festival' voor onderwaterfotografen en -videografen georganiseerd. Ook de zeepaardjeswedstrijd 'Guylian Seahorses of the World 2020' stond op het programma. Omwille van de coronacrisis beslisten we vrij vroeg om het 'OBK-festival' uit te stellen tot 2021. In samenspraak met Guylian werd ook de zeepaardjeswedstijd uitgesteld. Er werd wel een aangepaste versie van de 'OBK shoot-out' wedstrijd uitgewerkt en hoopvol keken we ernaar uit om de proclamatie van het OBK 2020 in het Duikershuis te laten plaatsvinden …

OBK 2020 - Groothoek - Juniors zilver - Florence Van Gaever.

o W in n ars fot a

e Audiovisuele Commissie (NELOSAC) heeft naast een kernbestuur twee onderverdelingen: de Sectie Onderwaterfotografie (OWF) en de Sectie Onderwatervideografie (OWV). In de loop van het jaar organiseren beide secties regelmatig opleidingen en werken ze de homologaties af. Jaarlijks wordt er een wedstrijd georganiseerd. Het ene jaar alleen twee 'shootout' wedstrijden, het andere jaar zowel twee 'shoot-out' wedstrijden als een festival. In 2020 zou de wedstrijd 'OBK shootout & Festival 2020' plaatsvinden. Omdat het ernaar uitzag dat de meeste mensen in

1. Werner Graf 2. Florence Van Gaever 3. Tim Steenssens

io r

ek s–G ro ot ho

2020 niet op (duik)reis konden gaan, beslisten we om geen festival te organiseren, maar enkel een proclamatie van de 'OBK shoot-out' te houden in het Duikershuis van NELOS. Door de coronamaatregelen beslisten we bovendien om de eerste 'shoot-out', in mei, te schrappen en de 'shoot-out' van september te spreiden over negen dagen (inclusief twee weekends) i.p.v. zeven dagen. De deelnemers mochten zelf kiezen of ze hun beelden in zoet en/of zout water zouden maken en elke dag van die wedstrijdperiode mochten ze opnamen maken, i.p.v. op slechts twee vooraf opgegeven dagen. Het was een concept dat erg gewaardeerd werd door de deelnemers. Misschien een formule die we moeten aanhouden? Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

W i

nn a ars foto M a s

–G

1. Jef Driesen 2. Filip Staes 3. Goof van Rijswijk

ro o

t ho e k m e

Het NELOSAC-bestuur In 2018 kondigde Marc Vermeiren – voorzitter van NELOSAC en algemeen wedstrijdcommissaris – aan dat hij zijn mandaat niet zou verlengen en we dus in 2019 een nieuw bestuurslid moesten zoeken. Ook Stijn Boussemaere – wedstrijdcommissaris OWF – en Dirk Crutelle – wedstrijdcommissaris OWV en secretaris NELOSAC – kondigden aan dat het hun laatste jaar zou zijn als bestuurslid van NELOSAC. Gelukkig besliste Marc om ons pas na 2020 te verlaten, omdat hij ons tijdens een festivaljaar niet in de steek wou laten. We vonden bovendien Belinda Leysen die de taak van Stijn wou overnemen binnen de Sectie OWF. Stijn leidde haar op, zodat ze klaar zou zijn voor de wedstrijd van 2020. Voor de Sectie OWV konden we Roel Van Engelgom aantrekken, die samen met Jo De Smedt – voorzitter van de Sectie OWV en wedstrijdcommissaris OWV – en Erik De Groef – secretaris OWV en Verantwoordelijke opleidingen en homologaties OWV – in 2019 succesvolle opleidingssessies inrichtte. Omdat er geen andere NELOS-leden interesse hadden om bij het bestuur van NELOSAC te komen, nam Ivo Madder – de penningmeester – er de taak van secretaris bij. Dankzij de vlotte samenwerking tussen Marc, Belinda, Ivo en Jef Driesen – Verantwoordelijke opleidingen en homologaties OWF – verliep de werking van de Sectie OWF eveneens goed. Omdat Dirk ons verliet, werd Jo wedstrijdcommissaris OWV, maar Jo zou meedoen aan de wedstrijd. Ivo nam ook die taak over. Enkele maanden voor de 'shoot-out' liet Belinda ons weten dat ze om medische redenen haar taak gedurende langere tijd niet meer kan vervullen en zodoende nam Ivo ook haar taak over. Logisch was dan ook dat Ivo algemeen wedstrijdcommissaris werd, want ook Roel stopte ermee. Door COVID-19 zagen we ons bovendien genoodzaakt om in 2020 maar één shoot-out te organiseren en het festival te schrappen. Vol verlangen kijkt NELOSAC uit naar 2021. Hopelijk wordt dat terug een min of meer normaal jaar en hopelijk kunnen we ook enkele nieuwe bestuursleden aantrekken, want met enkel Erik, Ivo, Jef, en Jo, ondersteund door Ronny Margodt als ambassadeur (afgevaardigde van het bestuur NELOS), wordt het wel moeilijk om de kar trekken. Een festival organiseren zou dan bijna niet haalbaar zijn. Noteer alvast de Algemene Vergadering van NELOSAC, waar alle onderwaterfotografen en -videografen welkom zijn, in je agenda: 17 februari 2021. Jij komt toch ook? En misschien hebt je wel interesse om de kar mee te trekken?

Hippocampus jan./feb. 2021

OBK 2020 - Groothoek met model - Masters zilver - Filip Staes.

OBK 2020 - Groothoek met model - Masters brons - Goof van Rijswijk.

OBK 2020 - Groothoek met model - Masters goud - Jef Driesen.

i nn a

a rs foto J un –

1. Kevin De Saeger 2. Florence Van Gaever 3. Tim Steenssens

o oth

et oek m

OBK 2020 - Groothoek met model - Juniors goud - Kevin De Saeger.

OBK 2020 - Groothoek met model - Juniors zilver - Florence Van Gaever.

shoot-out In totaal schreven er 36 deelnemers in voor de 'shoot-out': • 18 voor foto Juniors; • 14 voor foto Masters; • 2 voor video Juniors; • 2 voor video Masters. We hadden 29 Belgische en 7 Nederlandse deelnemers.

jurering Voor een correcte jurering zou je eigenlijk een homogene groep van bijvoorbeeld 100 mensen moeten hebben. Praktisch is dat niet, maar statistisch werd vastgesteld dat je met een jury van zeven leden in de meeste gevallen ook een homogene beoordeling bekomt. Met vijf leden lukt dat meestal ook, drie juryleden is te weinig. De Audiovisuele Commissie van NELOS heeft voor de beoordeling van de foto's voor vijf juryleden gekozen: • Stijn Boussemaere • Casper Douma

OBK 2020 - Groothoek met model - Juniors brons - Tim Steenssens.

• Rudy Van Geldere • Dicky Boele • Peter Ryngaert

alle reeksen bepaalden we de algemene winnaar of de winnaar van het portfolio met 5 foto's, één voor elke wedstrijdcategorie.

Voor de beoordeling van de video's kozen we eveneens vijf juryleden: • Paul Engels • John Van Lent • Ilse De Gendt • Jean-Jacques Rietjens • Jean Cassimon

De juryleden voor het gedeelte onderwatervideografie beoordeelden eveneens onafhankelijk en gaven punten op originaliteit van het scenario, het verhaal, de stabiliteit van de beelden en het camerawerk, de scherpte, de belichting, de beeldvariatie, de muziek, de speciale effecten en de montage. Ze gaven ook nog een bonus op de moeilijkheidsgraad. Zowel bij foto als video waren de juryleden aangenaam verrast door de kwaliteit, vooral van wat de Juniors presteerden. Daar zitten heel wat potentiële Masters tussen. Dat belooft voor de toekomst …

De juryleden voor het gedeelte onderwaterfotografie beoordeelden elk geheel onafhankelijk en gaven punten per categorie. Er waren 5 categorieën of reeksen: • visportret • macro • groothoek • groothoek met model • thema: 'Mens en natuur' Voor elke deelnemer werden de punten van de juryleden per categorie samengeteld. Met het samenvoegen van alle punten van

voorbereiding proclamatie Eind oktober 2020 zag het er twijfelachtig uit of we de proclamatie met een fysiek publiek konden laten doorgaan, vooral omdat het NELOS-bestuur al te kennen gegeven had dat het Duikershuis omwille van de Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Masters zilver - Tom Van Hout.

coronamaatregelen zeker tot 15 december gesloten zou zijn. We bekeken dus hoe we de proclamatie eventueel via 'online streaming' konden uitzenden, een voor ons volledig nieuw concept. Van de voorzitter van NELOS kregen we toestemming om een proclamatiestudio op te bouwen in het Duikershuis, waar we met drie personen aanwezig mochten zijn. We gingen met Glenn De Wilde, van 'the polygon seahorse', in zee

nn a

rs s te foto M a

ars –

1. René Weterings 2. Tom Van Hout 3. Luc Rooman

ema

en : M e ns

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Masters brons - Luc Rooman.

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Masters goud - René Weterings.

Hippocampus jan./feb. 2021

in n

a ar ur

–

io s fo to Jun

1. Tim Steenssens 2. Werner Graf 3. Florence Van Gaever

n a: M ens e

om de proclamatie live te streamen via diverse sociale media.

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Juniors goud - Tim Steenssens.

Toen Marc de prachtige presentatie bijna af had, werd al een ruw proclamatiescenario uitgewerkt – een proclamatie zonder publiek is toch wel wat moeilijker dan met fysiek publiek. Het laatste moment werd nog beslist om de winnaars te laten inbellen tijdens de streaming en Ivo zou telkens wat feedback geven over de winnende foto of film. Twee dagen voor de proclamatie kregen we de medailles aan, de grote trofees hadden we al eerder in ons bezit. Een dag voor de proclamatie werd de studio opgebouwd en deden we een eerste test: inoefenen van het scenario en het bijregelen van de camera's, de belichting en de micro's.

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Juniors brons - Florence Van Gaever.

OBK 2020 - Thema: 'Mens en natuur' - Juniors zilver - Werner Graf.

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

Win n

o ot a ars f

1. Filip Staes 2. Luc Rooman 3. Tom Van Hout

rs – re Vis port

t OBK 2020 - Visportret - Masters goud - Filip Staes.

OBK 2020 - Visportret - Masters zilver - Luc Rooman.

proclamatie Op zondag 13 december was het dan zover. Om 14.00 uur zou de proclamatie via 'online streaming' starten en kon het bekendmaken van de winnaars beginnen. Maar voor de zekerheid besloten we een paar uur vroeger te komen om nog even wat uit te testen. Dat was zeker geen overbodige luxe, want er moest nog wat gesleuteld worden aan het scenario. Hoewel een online proclamatie niet kan tippen aan de fysieke variant, waren we uiteindelijk wel zeer tevreden over het verloop ervan. De techniek liet ons al bij al weinig in de steek en op een paar puntjes na verliep alles behoorlijk vlot, waardoor we deze proclamatie zeker als geslaagd kunnen beschouwen.

OBK 2020 - Visportret - Masters brons - Tom Van Hout.

Hippocampus jan./feb. 2021

Dit waren de minpunten: in de presentatie ontbraken bij het gedeelte van macro Juniors drie foto's van de genomineerden. Van zodra de winnaar bekend was, werd er over zijn of haar foto wat feedback gegeven, gevolgd door het uitreiken van de medaille. Omdat er tussen de live-uitzending en de streamingbeelden ongeveer 35 seconden vertraging zit, gaf dit normaal voldoende tijd aan de winnaar om in te bellen. Er waren een paar problemen met het inbellen. Niet dat dit niet lukte of dat er bij ons een technisch probleem was, maar eerder dat sommigen nog niet vertrouwd waren met hoe ze het correct moesten doen. Het geven van de feedback kon beter. Als we het

OBK 2020 - Visportret - Juniors goud - Kevin De Saeger.

OBK 2020 - Visportret - Juniors brons - Florence Van Gaever.

OBK 2020 - Visportret -Juniors zilver - Tim Steenssens.

o W in n a a r s f o t

volgende keer op dezelfde manier moeten doen, dan nemen we wat meer tijd om de tekst in te oefenen, een scherm met de winnende foto in mijn buurt plaatsen, de camera op de juiste plaats te zetten, eventueel voorzien van een 'autocue', zodat ik in de lens kan blijven kijken tijdens het geven van de feedback.

In totaal waren er 193 gezinnen die de 'livestream' bekeken. Hierbij de kijkcijfers: • Facebookpagina 'the polygon seahorse': 11 live kijkers; • Facebookpagina Hippocampus: 18 live kijkers; • Facebookpagina OBK: 12 live kijkers; • YouTube 'the polygon seahorse': 36 live kijkers; • YouTube NELOS: 100 live kijkers; • YouTube OWV: 16 live kijkers.

1. Kevin De Saeger 2. Tim Steenssens 3. Florence Van Gaever

ior

re s–V isp ort

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

OBK 2020 - Macro - Masters goud - Luc Rooman.

Win n a ars

1. Luc Rooman 2. Danny Van Belle 3. Harry klerks

fo to

ters

– M acr

YouTube bleek het favoriete kanaal te zijn om de livestream te volgen met het kanaal van NELOS als belangrijkste en daarna dat van 'the polygon seahorse'. Het aantal kijkers via de verschillende Facebookpagina’s ligt zeer dicht bij elkaar. De reden waarom YouTube beter scoort is omdat YouTube op heel wat smart-tv's staat en daardoor op groot scherm kan bekeken worden. Uiteindelijk bereikten we via 'livestream' dus heel wat meer mensen dan er tijdens een ‘gewone’ proclamatie aanwezig zijn. Een interessant gegeven. 

OBK 2020 - Macro - Masters zilver - Danny Van Belle.

IVO MADDER

OBK 'shoot-out' 2021 De data voor het Open Belgisch Kampioenschap 'shoot-out' onderwaterfotografie en -videografie zijn gekend: • OBK 1e periode: za. 29 mei t.e.m. zo. 6 juni 2021; • OBK 2e periode: za. 18 sept. t.e.m. zo. 26 sept. 2021. Er kunnen in beide perioden zowel in zoet (Put van Ekeren) als zout (de officiële duikplaatsen in Zeeland) opnamen gemaakt worden en dit onbeperkt tijdens elke periode. Een reglement voor de 'shoot-out ' volgt later via onder andere pagina www.nelos.be/OBK_2021.

Hippocampus jan./feb. 2021

OBK 2020 - Macro - Masters brons - Harry klerks.

OBK 2020 - Macro - Juniors zilver - Brenda de Vries.

OBK 2020 - Macro - Juniors brons - Anouk Nijkamp.

W in na ars

1. Tim Steenssens 2. Brenda de Vries 3. Anouk Nijkamp

fo to

nio

rs – M acro

Fotograaf van het jaar Juniors en eveneens Belgisch kampioen foto Juniors: Tim Steenssens. Fotograaf van het jaar Masters en eveneens Belgisch kampioen foto Masters: Luc Rooman. Videograaf van het jaar Juniors en eveneens Belgisch kampioen video Juniors: Rudy De Witte. Videograaf van het jaar Masters en eveneens Belgisch kampioen video Masters: Jo De Smedt.

OBK 2020 - Macro - Juniors goud - Tim Steenssens.

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

De foto's van de wedstrijd staan op onze NELOS-flickr-pagina: www.flickr.com/photos/nelos-vzw/albums in de map OBK shootout 2020.

in n s

–

Voortgaande op de behaalde punten in 2019 en 2020 weten we wie NELOS-afgevaardigde voor het WK CMAS 2021 is. Voor onderwaterfotografie is dat Filip Staes en voor onderwatervideografie Jo De Smedt.

1. Tim Steenssens 2. Kevin De Saeger 3. Werner Graf

n io s foto Ju

a ar

W in n a ars fo

1. Luc Rooman 2. René Weterings 3. Filip Staes

ter

s – P or tfol

W inn 1. Rudy De Witte 2. Dirk Van den Bergh

a ars vide o J

Hippocampus jan./feb. 2021

1. Jo De Smedt 2. Gery Beeckmans

oM ars vide

De studio tijdens de online proclamatie.

nna

De volledig wedstrijdresultaten van het OBK 'shoot-out' 2020 kan je downloaden op www. nelos.be/OBK_2020.

r tfol

De video’s waarmee deelgenomen werd kan je onder andere bekijken op het YouTube-kanaal van de Sectie OWV: http://bit. ly/OBK2020. Ook de online streaming vind je daar terug.

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

NELOS-Infomappen 2021 op opleidingsduiken en vaardigheden). Andere beperkingen blijven van toepassing. Nieuw is dat je een forfaitaire vergoeding van 50,00 euro moet betalen als je ingeschreven bent voor een opleiding gegeorganiseerd door NELOS en je – zonder reden van overmacht – annuleert of niet komt opdagen. De examenonderdelen theorie, didactiek en zwembad voor de kandidaten 1*I blijven maar 6 maanden geldig.

it jaar waren de gewone NELOS-Infomap en de NELOS-Infomap technisch duiken opnieuw verkrijgbaar in gedrukte vorm, weliswaar betalend en op voorhand te bestellen. Je kan beide Infomappen gratis downloaden op het documentencentrum op de NELOS-website. Daar is ook de Infomap organisatie beschikbaar. Hierin vind je de inschalingen en alles over het Duikonderricht wat niet in de gewone NELOS-Infomap staat. Tijdens de regionale bijscholingen over de NELOS-Infomap, die in in de meeste regio's al voorbij zijn, werden de wijzigingen voor

het luchtduiken en het technisch duiken uitgelegd. Ook de organisatorische wijzigingen, de inschaling, het Duikonderricht versus corona en de 'Code du Sport' kwamen aan bod.

wijzigingen luchtduiken De proef vinzwemmen werd volledig herwerkt. Hierover kan je meer lezen elders in deze Hippocampus. Per dag mogen maximaal 2 opleidingsonderdelen worden afgenomen: 2 openwaterproeven, 2 duikleidingen of 1 openwaterproef en 1 duikleiding (niet van toepassing

Doopduiken en opleidingsduiken mogen niet langer tijdens bijzondere duiken worden uitgevoerd. De voorwaarde 'voorgesteld door voorzitter en duikschoolverantwoordelijke' tot deelname 2*I en 3*I is niet meer van toepassing. Alle wijzigingen en de extra info die tijdens de regionale bijscholingen werd meegegeven, vind je terug in de PowerPointpresentatie 'Wijzigingen infomap 2021', die je eerstdaags kan downloaden op de NELOSwebsite.  IVO MADDER

Advertentie

Europlongée Boulouris

Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension

10 duiken aan € 539 per persoon.

Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk) 6 personen minimum

www.europlongee.fr FAX: 04 94 19 03 26 GSM: 06 09 18 53 74 • contact@europlongee.fr

Hippocampus jan./feb. 2021 Adv euro_plongee_20210127.indd 1

27/01/2021 16:16:31

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

Naslagwerk T he orie s port duik en NELOS In september 2020 arriveerde de nieuwe NELOS-cursus in het Duikershuis. Ondertussen hebben de meeste instructeurs al een exemplaar in handen en van zodra de NELOS-boetiek en de duikscholen opnieuw kunnen functioneren, zal dit naslagwerk ook de andere duikers bereiken. We brengen hier een stukje geschiedenis over de NELOS-cursus.

n 1989 gaf NELOS de eerste officiële cursus theorie 'NELOS DUIKSPORT', een ringkaft, uit. Die eerste NELOS-cursus was een samenvoeging van de cursussen van Poseidon, Amphora en Yellow. Deze zogenaamde 'Blauwe Farde' was, zowel inhoudelijk als op gebied van lay-out en presentatie, dé cursus van de twintigste eeuw. Die eerste versie kreeg in 2000 een kleine upgrade. 20 jaar later was er echter nood aan een compleet nieuwe cursus. Op 8 oktober 2007 werd een redactieraad opgericht, bestaande uit een

Hippocampus jan./feb. 2021

mix van leden uit de Sectie EDIT en andere enthousiaste NELOS-leden. Vermeldenswaardig is dat er van de oorspronkelijke leden van de redactieraad van 1989 nog drie leden zijn die ook in de huidige redactieraad een rol hebben gespeeld, namelijk Wim Van Doeselaer, Ivo Hubert en John Remue. Onder de kundige leiding van Herwig Van Cotthem, de toenmalige voorzitter van de Sectie EDIT (die toen Subcommissie EDIT heette), werd op minder dan vijf maanden tijd een nieuw leerboek klaargestoomd, dat de vol-

ledige theoretische kennis en 'knowhow' van onze Liga omvatte.

het dikke leerboek In 2008 verscheen het nieuwe dikke leerboek 'Theorie Sportduiken NELOS', waarin het gebruik van de decompressietabellen vervangen werd door computergestuurde decompressietechnieken. Deze vooruitstrevende verandering had een grote impact op de theorie. Duidelijk werd dat het nieuwe leerboek 'Theorie Sportduiken NELOS', op het gebied van de duiksport, hét cursusboek van de 21e eeuw was. Eveneens in 2008 brachten we een apart cursusboek uit voor de beginnende duiker: Opleiding 1*Duiker NELOS. Dit werd ondertussen al zeker vijf keer herdrukt en ook wat uitgebreid. Het dikke leerboek editie 2008 was snel uitverkocht en al spoedig verscheen editie

Vlnr: Het eerste officiële NELOS-cursusboek verscheen in 1989. Het dikke leerboek Theorie sportduiken kwam in 2008 uit en een jaar later werd het nog wat uitgebreid en opgesplitst in twee delen.

2009. Omdat velen onder jullie de dikke editie onhandig vonden, werd ze opgesplitst in twee boekdelen. Daarnaast bevatte editie 2009 ook nog een extra gedeelte over 'reizen en duiken'. In het hoofdstuk geneeskunde werden enkele paragrafen toegevoegd over het inwendig oor en het functioneren van het zenuwstelsel en bij zeemanschap werd een nieuwe markeringsboei opgenomen. Ook werden er enkele tekstcorrecties doorgevoerd.

uitgebreide NELOS-cursus In de loop van 2013 werd beslist om het cursusboek grondig te evalueren, waarbij de hoofdstukken uit de NELOS-cursus 2009 uitgebreid moesten worden met ontbrekende of verloren gegane kennis en informatieve elementen. De redundantie van bepaalde leerstof die verspreid werd over of herhaald werd in meerdere hoofdstukken moest eruit gehaald worden, waardoor bepaalde hoofdstukken bijna volledig herschikt of herschreven moesten worden. Een team onder leiding van Ivo Madder, toenmalig voorzitter van Sectie EDIT en tevens medewerker van de editie 2008, maakte een evaluatie. Het bleek geen eenvoudige opdracht. Een jaar later zag het ernaar uit dat we bijna rond waren met onze opdracht en was al een groot deel van de cursus herwerkt. Maar toen werd beslist dat ook het nitroxduiken, waarvan de leerstof terug te vinden was in het cursusboek Gevorderde Nitroxduiker editie 2015, moest geïntegreerd worden in het nieuwe, uitgebreide cursusboek. Bovendien moesten de nieuwe inzichten over geneeskunde en decompressietechnieken er ook in verwerkt worden. Toen we in 2016 bijna klaar waren, kregen we de opdracht om er ook Mental Coaching, CPR en enkele andere onderwerpen uit de cursus Duiker-Hulpverlener in op te nemen. Ook vinzwemtechnieken, diverse reddingstechnieken en biologie zoet water werden eraan toegevoegd. Een eerste proefdruk verscheen in 2017, maar werd weerhouden door het Bureau

Wat kan ik verwachten van het naslagwerk? In het naslagwerk 'Theorie sportduiken NELOS editie 2020', werden extra illustrerende foto's en schema's toegevoegd. Ook werden er diverse teksten geüpdatet, werd nitrox geïmplementeerd, zijn enkele nieuwe hoofdstukken geschreven en werden ontbrekende kennis en informatieve elementen toegevoegd. Dit omvat onder andere: een grafische voorstelling over het uitstellen van de ademprikkel; barotrauma van de huid; hydrops; immersie longoedeem; hyperthermie (te warm); angst, stress en paniek; zwemmersoor (otitis externa) + zure oordruppels; zoutwaterpuisten; kinetose (bewegingsziekte); hoofdpijn bij duikers; oren klaren; redding & assistentie, zoals frontale redding (frontgreep), slepen, noodsignalen, enz.; gradiënt factors; OSB en andere signalisatie aan de oppervlakte; hartmassage en beademen (CPR); Arbo + RI&E; Mental Coaching (slachtofferhulp); een medisch verklarende woordenlijst; mariene flora; dieren in zoet water.

Duikonderricht. De cursus, eigenlijk eerder een naslagwerk voor alle niveaus (van 2*Duiker tot 3*Instructeur), was onrealistisch dik geworden. Logisch als je de dikke NELOS-cursus moet uitbreiden met de info uit twee andere cursusboeken en daar nog nieuwe leerstof aan moet toevoegen. Hoe moest het nu verder? Lutgart Stals nam het voorzitterschap van Sectie EDIT over, zodat Ivo meer tijd had om het naslagwerk verder in lay-out te zetten. Uiteindelijk werd er aanvaard dat dit geen cursusboek, maar een uitgebreid naslagwerk is en dat al die extra info en kennis er wel degelijk in moet staan. De naam van de cursus zou daarom ook 'naslagwerk Theorie sportduiken NELOS' worden. In de NELOS-Infomap en ook in de PowerPointpresentaties zal aangegeven worden wat er per niveau gekend moet zijn. Onder leiding van Lutgart werd besloten om alle hoofdstukken nog eens opnieuw grondig te laten nalezen door een uitgebreid team van vrijwilligers, wat duidelijk meerwaarde had. Nadat alle correcties verwerkt waren, brachten we in 2018 opnieuw een proefdruk uit en besliste de Geneeskundige Commissie om bepaalde hoofdstukken te herwerken. Eind 2019 waren we opnieuw klaar, maar toen werd de opdracht gegeven om alle info over 'deep stops' te herwerken of zelfs te verwijderen. Een lastige opdracht, want deze materie zat zowat in de volledige cursus verweven.

naslagwerk editie 2020 Net voor de zomer van 2020 was het vernieuwde cursusboek, eigenlijk een heus naslagwerk over het sportduiken, klaar. Er werd ook definitief beslist dat de uitgifte niet over meerdere boekdelen verdeeld zou worden, maar in een ringmap zou aangeboden worden – zoals in de beginperiode – met niet-glanzende bladen, zodat je er gemakkelijk notities op kan maken. De laatste proefdruk werd goedgekeurd en eind augustus werd het naslagwerk gedrukt, om begin september in het Duikershuis geleverd te worden. Door de coronamaatregelen loopt de verdeling wat vertraging op, maar eind 2020 hadden toch al heel wat instructeurs een exemplaar in hun bezit. Binnen de Commissie Duikonderricht zijn we ervan overtuigd dat er in geen enkel ander Europees land zo'n een kwalitatief, modern en volledig werk voorhanden is. In naam van NELOS bedanken wij ten zeerste alle medewerkers die, totaal onbezoldigd, vele uren gespendeerd hebben om een boek te realiseren dat opnieuw voor vele jaren aan de basis zal liggen van de opleidingen bij NELOS. Te koop in de NELOS-boetiek voor 40,00 euro.

De uitgebreide NELOS-cursus Theorie sportduiken van 2020 werd een heus naslagwerk van 904 full colourpagina's, uitgebracht als een luxueuze ringmap.

IVO MADDER

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

De redenen achter veranderingen in onze duikopleidingen Duikopleidingen en -reglementeringen zijn geen statische dingen die nooit veranderen. Gelukkig maar, want stilstaan is achteruitgaan.

invloed van andere organisaties NELOS staat niet alleen op de wereld. We dienen rekening te houden met Sport Vlaanderen voor de inhoud van onze Initiator-opleiding (AI). Bijkomend speelt ook het Belgische niveau (BEFOS), dat ervoor zorgt dat er geen markante verschillen ontstaan tussen NELOS en LIFRAS. In 2007 heeft NELOS geopteerd om het certificaat van de Europese Normen (die later ISO-normen zijn geworden) te behalen, op-

Concreet had de EN-certificatie impact op het brevet 4*D dat in een eerste tijd een combinatie is geworden van het oudere 4*D brevet met het niveau Initiator van Sport Vlaanderen. De nieuwe AI was geboren. Een ander gevolg was het in het leven roepen van de vaardigheden als garantie dat de skills, aangeleerd in het zwembad, ook in open water kunnen uitgevoerd worden met volledige duikuitrusting. Binnen de muren van NELOS is het Veiligheidscomité (VC) een belangrijk orgaan om, indien nodig, onze eigen reglementering aan te passen na grondige analyse van gerapporteerde duikongevallen. Zo is bijvoorbeeld het verbod om in de Oosterschelde te duiken met drie duikers, met elkaar verbonden door één buddy line, er gekomen op aanbeveling van het VC.

verandering in de theoretische en medische inzichten De duikwereld staat niet stil. Van de Franse GERS-tabellen over verschillende US Navy-tabellen naar de duikcomputer, de

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Ivo Madder.

NELOS wordt grondig doorgelicht tijdens de audit van EUF om zodoende samen met LIFRAS de EN-certificatie te bekomen.

theoretische inzichten in decompressiemodellen blijven steeds evolueren. Waar 'deep stops' enkele jaren geleden het vernieuwende element waren, zijn nu 'Gradient Factors' (GF) een verdere verfijning van de decompressiefase. NELOS heeft hierbij een voortrekkersrol gespeeld door als één van de eerste federaties in zijn onderricht de vertrouwde, maar in praktijk ongebruikte tabellen, te vervangen door de duikcomputer. Sindsdien spreken we in de opleiding over 12-puntenduikplan, de 12-meterstop en de 12-meterprocedure. Het medische inzicht in wat de invloed is van een PFO (Patent Foramen Ovale) op de kans op een decompressieongeval heeft een aantal oude risicofactoren, die ooit in de befaamde blauwe cursus stonden, in de schaduw gezet. Plots was er een verklaring voor een aantal 'onverdiende' decompressieongevallen.

verbetering of nieuwe materiaal De huidige technische duikwereld is beslist een motor in de vernieuwing van het materiaal. Waar je tien jaar geleden nog met open mond naar de pioniers met een rebreather keek, is dat ondertussen gemeengoed aan de waterkant. Nu komen de side-mountsys-

NELOS was één van de eerste duikorganisaties die definitief overstapte op het gebruik van de duikcomputer als primair decompressiemiddel.

Foto: Ivo Madder.

In dit artikel worden enkele van de fundamentele wijzigingen aan de opleidingen en reglementering van de laatste decennia gekoppeld aan één van bovenstaande oorzaken. Zo krijgen jullie meer inzicht in de beweegredenen van de permanente evolutie van het NELOS Duikonderricht onder impuls van het Brevettencomité (BC).

nieuw een externe organisatie waaraan we wensen te voldoen. Op wereldvlak gelden dan weer de richtlijnen van CMAS.

Foto: NELOS-archief.

erschillende oorzaken kunnen een verandering in de NELOS-duikopleidingen triggeren: 1. Invloed van andere organisaties. 2. Verandering in de theoretische en de medische inzichten. 3. Verbetering van of nieuw materiaal. 4. De veranderende duikpopulatie.

Maar aanpassingen of verbetering aan het materiaal hoeven niet zo duur of exotisch te zijn. In de prille beginperiode had je de befaamde eentrapsademautomaat. Dit waren de tijden waarin de watervastheid en de fysieke paraatheid van de duiker enkele mogelijke onvolkomenheden van de ademautomaat diende op te vangen. De tijd van ijzeren mannen met rubberen slangen. De opkomst van de tweetrapsademautomaat, samen met het goedkoper reizen naar buitenlandse en soms exotische bestemmingen, heeft de duiksport een duw in de rug gegeven met een spectaculaire groei van het aantal NELOS-leden in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw als gevolg. Daarna kwam de octopus op de proppen, vervolgens de tweede kraan met twee gescheiden ademautomaten. Dit heeft onder meer geleid tot het afschaffen van de proef 'stijgen zonder mondstuk'. Enerzijds had deze proef een inherent risico op longoverdruk en anderzijds verviel de noodzaak ervan, omdat een duikploeg nu meestal beschikt over vier ademautomaten. Dit is eveneens de reden waarom de proef B4, C4 en D4 is aangepast van 'mondstuk wisselen tijdens de stijgfase' naar 'opstijgen op de tweede ademautomaat'. Een ander voorbeeld is de OSB (Oppervlakte Signalisatie Boei). Twintig jaar geleden nog onbestaand, eerst een verplicht uitrustingsstuk voor elke duikleider en vandaag onderdeel van de uitrusting van elke duiker. De OSB is ondertussen een steeds wederkerend item in duikproeven en -leidingen om de techniek te doen inslijten. De opkomst van Vroeger deed men heel wat minder lood aan, omdat het trimvest toen maar juist voldoende liftvermogen had.

de OSB is ook de trigger geweest om het decompressieduiken op de Noordzee te versoepelen naar de huidige vorm. Ook de manometer heeft zijn impact op de reglementen. Sinds de opkomst van dit instrument is de reservedruk afhankelijk gemaakt van de diepte met 50, 75 of 100 bar als reserve. Daarvoor was het trekken van de reservestang het teken van einde duik. Door de opkomst van de carbonflessen met vuldrukken tot 300 bar is datzelfde reglement genuanceerd naar 1/4, 1/3 of 1/2 van de begindruk. En waar er vroeger enkel ademlucht werd gebruikt, zie je nu op vele plaatsen nitroxvulinstallaties, zeker in het exotische buitenland. Het brevet Basis-Nitrox-Duiker (BND) is daarom ooit toegankelijk gemaakt vanaf het brevet van 1*Duiker, daar waar er in de beginjaren nog zware lessenreeksen waren, waarvoor zelfs 2*Instructeurs zwoegend examens aflegden. Soms is er ook een negatief kantje aan beter duikmateriaal. Door de opkomst van het trimvest, met het mogelijke risico op een ongecontroleerde stijging met 'blow-up', zijn onze duikers zich beginnen overloden. Dit was absoluut 'not done' in de pionierstijd waar men dook met een eentrapsautomaat, slanke rubberen pakken, aanvankelijk zonder enig trimvermogen, later met de Fenzy (spottend de wc-bril genoemd). De kilootjes extra compenseer je nu toch met je 'jacket' of 'wing'? Hier zal het Brevettencomité samen met de collega's van het Veiligheidscomité de komende jaren extra aandacht aan besteden.

de veranderende duikpopulatie Je kon het hierboven al lezen: in de beginjaren moest je om te willen duiken al een

waterrat zijn en beschikken over de nodige fysieke conditie. De proeven voor de brevetten waren ook op deze leest geschoeid. Duikers kregen een fysieke opleiding en zeker instructeurs werden zwaar beoordeeld op hun fysieke paraatheid. Nu zien we een ander profiel van mensen die willen duiken: de koppeltjes die vlug een brevetje willen halen voor hun romantische huwelijksreis, hele gezinnen met nonkels en tantes incluis, jeugd vanaf 8 jaar tot en met mensen met een bepaalde beperking. Vroeger totaal ondenkbaar, nu heel normaal. Waar vroeger de nadruk lag op fysiek, ligt nu voor de duiker meer en meer de nadruk op techniek. Voor onze AI- en instructeursopleidingen komt er ook nog een pedagogisch aspect bij.

aanpassing vanaf 2021 van de proef B1, C1 en D 1: x meter vinzwemmen Tot eind 2020 dienden onze 2*, 3* en 4*Duikers respectievelijk 500, 1.000 of 1.500 meter te vinzwemmen in 20, 40 of 60 minuten en dit op snorkel. Vanaf 2021 is deze proef aangepast naar het volgende concept: • vermindering van de afstanden naar 300, 600 en 900 meter; • de tijden worden 15, 25 en 35 minuten; • de techniek varieert per derde van de afstand: D eerste derde: op snorkel; D tweede derde: op ademautomaat; D derde derde: op de rug. • de proef eindigt met het ontdoen van de loodgordel en de ademluchtcombinatie. De tabel 'Proef vinzwemmen' (zie volgende pagina) geeft je een inzicht in de vereiste snelheid in meter per minuut.

Nu zien we een ander profiel van mensen die willen duiken ...

Hippocampus jan./feb. 2021

Foto: Jonathan Milnes.

temen opzetten en zijn de onderwaterscooters in zwang.

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

Proef vinzwemmen

Wat waren nu de beweegredenen voor deze aanpassingen?

2. Materiaal De snorkel gaat terug tot de oorspronkelijke Spartaanse duikuitrusting, waarbij de duiker met lege fles en zonder trimvest louter op fysieke kracht en op snorkel de kant of de boot moest kunnen bereiken. Met de komst van het trimvest kan de duiker nu een pauze inlassen in zijn traject en even rustig dobberen. 3. Veranderende duikpopulatie We wensen heden ten dage onze duikers voldoende technieken aan te leren (snorkel, ademautomaat en op de rug). De drie technieken worden in open water ook effectief spontaan toegepast. Het leek ons dus logisch om ze te integreren in de vernieuwde proef.

randvoorwaarden voor de proef vinzwemmen Die zijn onveranderd gebleven. De optie om deze proef één op één af te leggen, zoals al de andere proeven, leek ons niet haalbaar voor clubs met een beperkt actief kader. We herhalen hier dan ook graag voor de volledigheid de huidige voorwaarden uit de NELOS-Infomap 2021 (Oppervlakteproeven). De randvoorwaarden bij de proef vinzwemmen (B1, C1, D1 en E1) zijn: • De evaluerende Instructeur/AI moet zich in het water bevinden. • Indien de evaluerende Instructeur/AI meerdere kandidaten tegelijkertijd controleert, dient er minstens één veiligheidsduiker per twee kandidaten in het

Hippocampus jan./feb. 2021

Afstand (m)

Tijd (min)

Snelheid (m/min)

Afstand (m)

Tijd (min)

Snelheid (m/min)

2*D

500

300

3*D

1.000

600

4*D

1.500

900

Een gedeelte van de proef vinzwemmen met duikuitrusting zal op ademautomaat moeten gebeuren.

water te volgen. De veiligheidsduiker is minstens een ervaren 3*D, hij/zij hoeft niet in volledige duikuitrusting te zijn (ABC-uitrusting + duikpak volstaan). • De evaluerende Instructeur/AI of veiligheidsduiker volgt de kandidaat op korte afstand, zonder de kandidaat te hinderen of de snelheid aan te geven. • Het af te leggen traject wordt zo gekozen dat een snelle en efficiënte oppervlakteassistentie (cfr. afstand tot kant of boot beperkt) mogelijk is. • Indien een kandidaat te ver achterop blijft, te verticaal in het water hangt en/ of duidelijk uitgeput is, blijft de Instructeur/AI (of veiligheidsduiker) vlakbij de kandidaat. Zo nodig wordt de proef afgebroken.

Foto: Ivo Madder.

Brevet

schrijven, zijn steeds een nuttige bron voor mogelijke verbeteringen van het duikonderricht. Het Bureau heeft beslist dat de kandidaten niet langer vrij een onderwerp ter goedkeuring moeten indienen, maar dat ze na het slagen voor het theoretisch luik een onderwerp krijgen toegewezen. De achterliggende reden is dat we de inspanningen van de kandidaat 3*I maximaal willen laten renderen voor de federatie door juist die onderwerpen te laten onderzoeken die op stapel staan. Voor de rest dank ik de collega's van het BC en het VC voor de samenwerking en het opgeleverde product.  KOEN VAN DYCK, VOORZITTER BREVETTENCOMITÉ

De proeven zijn in de huidige vorm getest op hun haalbaarheid door leden van het BC en tijdens een training van de Gentse brandweer. Hopelijk geeft dit artikel meer inzicht in de beweegredenen om deze proef te actualiseren, wat het draagvlak op het terrein alleen maar kan verbreden.

verandering in verband met de verhandeling 3*I De verhandelingen die kandidaten 3*I dienen te

Vanaf 2021 krijgen de kandidaten 3*I een onderwerp toegewezen voor hun verhandeling.

Foto: Ivo Madder.

1. Veranderde medische inzichten Het recent beschreven ILO (Immersie Long Oedeem) is waarschijnlijk de oorzaak geweest van een aantal ongevallen of incidenten in het verleden bij het afleggen van deze proef. Sommige dodelijke ongevallen kregen dan vlug 'hartfalen' als vermeende oorzaak. Het nieuwe inzicht in het ILO leert ons dat dit niet noodzakelijk zo was. De collega's van het Veiligheidscomité hebben daarom terecht aangedrongen op het herzien van deze proef. In de praktijk komen afstanden boven een kilometer amper voor. Het BC was dan ook vlug gewonnen om deze afstanden in te korten.

Voorheen

Bondsnieuws

NELOS-structuur

In de NELOS-cursus vind je het NELOS-organigram niet terug. Dat is een bewuste keuze, omdat deze structuur onderhevig is aan veranderingen.

Algemene Vergadering NELOS

et is niet altijd eenvoudig om je weg te vinden binnen onze organisatie met zijn verschillende commissies, comités, werkgroepen, subcommissies, enz. Die structuur is niet voor iedereen duidelijk. Sommigen kennen de structuur van onze liga wel, maar weten soms niet meer wie nu welke functie vervult. Voor anderen is het ook leuk om te weten hoe die persoon er eigenlijk uitziet. Om die redenen brengt NELOS sinds 2013 een brochure uit waarin je terugvindt wie wat doet binnen de federatie. Vorig jaar wijzigde de structuur van de Sportcommissie. Deze werd opgesplitst in drie subcommissies. Ook moest de naam 'Raad van Bestuur' gewijzigd worden naar 'Bestuursorgaan' of 'Bestuur'. NELOS opteerde voor 'Bestuur NELOS'. In september 2020 vond de uitgestelde vergadering van het College der 3*Instructeur plaats. Tijdens die vergadering werden er, na verkiezingen, diverse posities herschikt. We publiceerden die in de vorige Hippocampus en ze zijn ook terug te vinden in de NELOS-structuurbrochure van december 2020. Die brochure en het recentste organigram kan je downloaden op de NELOS-website in het 'Documentencentrum' of op volgende pagina: www.nelos.be/structuur.

Bestuur NELOS

Secretariaat NELOS

Kerngroep Beleidsplan

Sport Vlaanderen

Afvaardiging Denkcel Duiken VTS

Aanspreekpersoon integriteit (API)

Ombudsman

Ambassadeur NOB & Commissie Deltagebied

Vertegenwoordiger relaties Redfed

Werkgroep ICT

Juridische Commissie

Commissie Duikonderricht

Commissie Redactieteam Hippocampus

Geneeskundige Commissie

Audiovisuele Commissie

Commissie Biologie

Sportrechtbank NELOS

College der 3*Instructeurs

Algemene Vergadering Instructeurs

Sectie Mental Coaching (slachtofferhulp)

Sectie Onderwaterfotografie

Sectie Onderwatervideografie

Bureau Duikonderricht

Ereraad

Brevettencomité

Veiligheidscomité

Subcommissie Jeugdduiken

Sectie EDIT

Websiteteam

Departement Marketing & Communicatie

Commissie Duikers met een Sportcommissie Handicap

Subcommissie Vrijduiken

Subcommissie Vinzwemmen

Commissie Solidariteitsfonds

Werkgroep Public Relations

Commissie Innovatief Sporten

Subcommissie Onderwaterhockey

Sectie Duiktechnieken

Departement Didactiek

IVO MADDER

Advertentie

Ephyra

Noordzeeduiken - Nieuwpoort Info en reservatie: 09/367 01 22 jan@thebigblue.be

Duikcenter The big Donklaan 26 - 9290 Berlare blue tel: + 32 (0)9 367 01 20

info@thebigblue.be - www.thebigblue.be

Openingsuren:

Alle kwaliteitsmerken - Vulstation 300 bar Nitrox vulstation - Eigen onderhouds- en hersteldienst Herkeuren van duikflessen - Duikopleidingen Nitrox en technical opleidingen

Woensdag en vrijdag: 10u00-12u00 & 13u00-19u00 | Donderdag: 13u00-21u00 | Zaterdag: 10u00-17u00 | Dinsdag enkel op afspraak | Zondag en maandag gesloten Advertentie Hippo 2018.indd 1

29/04/2020 9:20:40

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws

Commissie Duikonderricht

Foto: Andrey Kiselev.

EDITnieuws In de NELOS-Infomap 2020 werd aan het theoretisch luik een nieuw onderdeel toegevoegd, het vak NELOS. Dit is het vroegere vak Administratie & Reglementering, maar met een iets andere invulling.

r is nu ook een PowerPointpresentatie (PPT) NELOS beschikbaar die de leerstof per niveau voor de opleiding 2*D tot en met 4*D/AI bevat. Voor de instructeursopleidingen wordt door de lesgever vaak een uitgebreider pakket ter beschikking gesteld. Ook de PPT Praktisch duiken, editie 2017, was niet meer in lijn met de Infomap 2020. Daarin zijn een aantal onderdelen verschoven naar het vak decompressietechnieken en het algemeen duikreglement werd een nieuw hoofdstuk. De PPT is herwerkt en is nu inhoudelijk in lijn met het nieuwe naslagwerk en de Infomap 2020 (en ook met

die van 2021). Daarnaast werd ook de layout aangepast, waardoor de slides rustiger ogen en overzichtelijker zijn. Verder zijn we volop bezig om het pakket voor de 1*D te aligneren met de te geven leerstof. Dit vernieuwde pakket zou in de loop van februari beschikbaar moeten zijn.

Een hele boterham dus en een pak werk voor de boeg. Sectie EDIT kan nog altijd helpende handen gebruiken om een pakket inhoudelijk of lay-outmatig te bekijken of om eens na te lezen op taal- en schrijffouten. Indien je hier interesse voor hebt, kan je dit altijd melden via edit@nelos.be.  LUTGART STALS,

Het naslagwerk Theorie sportduiken editie 2020 bevat veel nieuw beeldmateriaal. In 2021 zullen dan ook alle PPT's onder de loep genomen worden en waar nodig worden ze bijgestuurd. We streven daarbij naar niet te uitgebreide pakketten en een uniforme, leesbare lay-out.

VOORZITTER SECTIE EDIT

Advertentie

Duikshop zeeën de

gsuren e openin 1/2021 d ig z ij w 1/0 Ge a g v anaf op zaterd tot 12.00 u & u 0 van 10.0 6.00 u. 0 u tot 1 van 13.0

Bekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar

Openingsuren: wo. – do. & vr. 16.30 – 19.00 u za. 10.00 – 12.00 u & 13.00 – 17.00 u

Antwerpsestraat 258 – 2850 Boom 03 888 43 34 – zevenzeeen@telenet.be 98

Hippocampus jan./feb. 2021

Bondsnieuws

BEFOS

Juridische Commissie

Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Medische herkeuring

De Juridis c he Commissie advis eert

Medische geschiktheid om te duiken in tijden van corona – hoever gaat de controleplicht van de duikclubs?

inds de hervatting van de duiksport op 4 mei 2020 deelt de Geneeskundige Commissie van NELOS duikers in onder drie COVID-groepen (Groep 1, Groep 2 en Groep 3). Duikers die tot 'Groep 1' of 'Groep 2' behoren, hebben een (tijdelijk) duikverbod en moeten zich in sommige gevallen medisch laten herkeuren. De Juridische Commissie van NELOS ontving de voorbije maanden van verschillende clubs vragen hierover. In hoeverre moeten zij controleren tot welke groep deelnemers aan clubduiken behoren. In welke mate riskeren zij daarbij aansprakelijkheid? Moeten zij indien nodig duikers van clubduiken weren tot deze duikers volgens de adviezen van de Geneeskundige Commissie opnieuw mogen duiken?

De Juridische Commissie adviseert daarover als volgt: • Enerzijds is een duikclub verplicht om al het nodige te doen, binnen haar wettelijke mogelijkheden, opdat haar clubactiviteiten veilig zouden verlopen en dat conform de geldende maatregelen. • Daar staat tegenover dat anderzijds elke individuele duiker een recht op privacy heeft, in het bijzonder over zijn medische toestand. Een duikclub heeft geen toegang tot de medische gegevens van zijn leden en mag evenmin deze gegevens opvragen. Een duikclub mag (moet) enkel het jaarlijks bewijs van duikgeschiktheid, afgeleverd door een arts, opvragen. Een duikclub mag echter daarna niet van een duiker verwachten dat hij bewijst tot welke COVID-groep hij behoort.

• Het blijft de verantwoordelijkheid van individuele duikers om ervoor te zorgen dat ze medisch gekeurd zijn (en blijven) en dus ook de COVID-richtlijnen correct toepassen. Een duikclub kan (en mag) zich niet inlaten met het privéleven van haar duikers om te gaan beoordelen tot welke van de drie COVID-groepen een duiker behoort. • De enige uitzondering hierop is de situatie waarin een duikclub op legale wijze te weten komt dat een duiker tot 'Groep 1' of 'Groep 2' behoort, bijvoorbeeld omdat het lid in kwestie dit zelf meedeelt. In dat geval doet de club er volgens de Juridische Commissie goed aan om te verifiëren of de correcte procedure werd gevolgd (duikverbod en eventuele herkeuring), waarbij het lid in kwestie geweerd kan worden van clubduiken tot dit bewijs werd geleverd. Bijkomende vragen? Je kan ons contacteren via: juridischecommissie@nelos.be.  ANNE-MARIE FLO EN PIETER VAN BRABAND, NAMENS DE JURIDISCHE COMMISSIE NELOS

Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Medevoorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com Penningmeester: Dirk Saman Groeningenlei 106 – 2550 Kontich Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be Bestuursleden: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Marc Lycops Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Jean-Pierre Vlieracker Rue Georges Rodenbach – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com Ivo Hubert Stijn Streuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

BEFOS-secretariaat:

Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

LIFRAS

r s

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com Vice-Président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Secrétaire Général: Roland Thiebault Hoogstraat 31 – 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03 – roland.thiebault@proximus.be Trésorier: Marc Lycops Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Administrateurs: Didier Arts rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be Sylviane Godin Rue Bruyère St Jean 95 – 1410 Waterloo Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com Jean-Pierre Vlieracker Rue Georges Rodenbach 4 – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com Frédéric Willem Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur) Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Secretariaat: Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be Boekhouding: comptabilite@lifras.be Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72

Hippocampus jan./feb. 2021

NELOS-boetiek Fleece € 45,00

T-shirt kind € 10,00

Longsleeve € 17,00

Polo € 20,00

Alle artikelen kunnen besteld worden via het NELOS-secretariaat. De bestellingen worden opgestuurd vanuit het NELOS-secretariaat of worden afgehaald bij de regioverantwoordelijken. Meer informatie: boetiek@nelos.be. Bij het opsturen worden verzendingskosten aangerekend.

NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 boetiek@nelos.be Rekening boetiek: BE45 4016 5136 2189

NELOS-boetiek Duikerhuis Limburg: Stefan Paas Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be

NELOS-structuur?

Antwerpen: Frederik Rausenberger Brandheide 2 2880 Bornem Gsm 0468 57 58 75 boetiek.ant@nelos.be

Oost-Vlaanderen: Mark Bulte Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...

Vlaams-Brabant: Tiny Heremans Janseniusstraat 8 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be

West-Vlaanderen: Kurt Lommens Jules Deconinckstraat 16 8560 Wevelgem Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be

Brusselsesteenweg 313-315 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be

Regionale verantwoordelijken

100

Hippocampus jan./feb. 2021

Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.

CERTIFICATION INTERNATIONAL

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

www.facebook.com/NederlandstaligeLigaVoorOnderwateronderzoekEnSport Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw

Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Ereraad: Tony Devolder Gsm 0478 45 51 42 – voorzitter.ereraad@nelos.be

Penningmeester & vice-voorzitter: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be

Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Raad van Bestuur

Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Bestuurslid: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be Bestuurslid: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Secretariaat, ombudsman & API Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie

Brevettencomité: Koen Van Dyck Gsm 0476 65 02 96 voorzitter.brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Patrick Valkenborghs Gsm 0473 70 68 94 – voorzitter.sdt@nelos.be Sectie EDIT: Lutgart Stals Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be Veiligheidscomité: Hans Engels Gsm 0478 73 30 21 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be

Geneeskundige Commissie Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Audiovisuele Commissie Voorzitter: Marc Vermeiren Gsm 0472 27 96 67 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be

Arena NV: tel. 02 512 03 04 – www.arena-nv.be arena@arena-nv.be (contactpersoon Inge Ghijsels)

Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie: Marc Vermeiren – owf@nelos.be

Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Voorzitter Sectie Onderwatervideografie: Jo De Smedt Gsm 0478 25 09 21 – owv@nelos.be

Hulpdiensten

Commissie Biologie Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus Hoofdredacteur: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap

UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)

Voorzitter: Jan Decrock Gsm 0483 66 79 01 – voorzitter.cdmh@nelos.be

HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382

Commissie Innovatief Sporten

ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Deadlines artikels Hippocampus Editie januari/februari: vóór 5 december Editie maart/april: vóór 5 februari Editie mei/juni: vóór 5 april Editie september/oktober vóór 15 juni Editie november/december: vóór 5 oktober

Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 voorzitter.duikonderricht@nelos.be

Voorzitter: Mario Verhaeghe Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be

Juridische Commissie Voorzitter: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Sportcommissie Ambassadeur: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 voorzitter.sportcommissie@nelos.be

Commissie Solidariteitsfonds Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman, Ronny Margodt

Erevoorzitters Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Wim Bollein, Natalie Decrock, Chrisje Demuynck, Jan Dieu, Melanie Gevaert, Ivo Madder, Katrijn Ools, Patrick Swinnen, Marijke Van Cauwenberghe, Jozef Van den Berghe, Wim Van Doeselaer, Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens Ambassadeur: Ivo Hubert Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be

Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar:

februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Advertentietarieven Zie 'MediaPack' op: www.nelos.be/mediapack Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning. Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR – General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), welke op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Lid van:

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.

Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be Heb jij onze Faceboopagina al geliked? www.facebook.com/hippocampusredactie

Lopende

Raadpleeg de uitgebreide Lopende Agenda op www.nelos.be voor meer info.

Agenda

Opgelet! Ten gevolge van de coronacrisis werden en worden er heel wat activiteiten afgelast of uitgesteld. Afhankelijk van wat de Nationale Veiligheidsraad beslist, kunnen sommige geplande activiteiten misschien toch nog doorgaan. Check dus dubbel of een bepaalde activiteit wel degelijk doorgaat of niet.

Maart 2021 07 AV NELOS Online via Microsoft Teams – 14.00 - 18.00 u

14 Grote Schelpenteldag 2021 20 Herexamen theorie 3*I 20 College der 3*I's + workshop 30 Regionale bijscholing: API – LIMOS Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

April 2021 01 Regionale bijscholing API – AVOS

Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

08 Geannuleerd: DHV – examensessie 1 15-17 Technische Zeestage Locatie: Sliema, Malta

16 Regionale bijscholing: DHV – WEVOS Hoofdpijn bij duikers & Duiken en corona Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: danny.vanparys@nelos.be

17 Kick-off Zeestages 2*Instructeur Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.00 u

18 Examen 3*I – Verhandeling Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 23.00 u

20 Regionale bijscholing: Mental Coaching – LIMOS Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 – 22.30 u inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

23-27 Zeestage enkel voor de kandidaten 2*I van vorig jaar (2020)

Locatie: Duikershuis Mechelen

Locatie: Hotel Cap Boulouris, 2430 Route de

20.00 – 22.30 u

la Corniche, 83700 Saint-Raphaël, Frankrijk

Inschrijven: www.avos.be

09 Indienen verhandeling examen 3*I 12 Regionale bijscholing: DHV – BRAVOS Hoofdpijn bij duikers & Duiken en corona Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

18 Academische Zitting Locatie: CC De Waai, Werft 28, 2440 Geel 14.00 – 17.00 u

19 Regionale bijscholing: DHV – OVOS

29-06 OBK shoot-out Meer info: www.nelos.be/OBK_2021

Juni 2021 02 Safety Dive Day 2021 15 Geannuleerd: DHV – Train the Trainer 21-27 ONK/ONK starters

Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u

September 2021

Inschrijven: secretariaat@ovos.be

05 College der 3*I + workshop

Hoofdpijn bij duikers & Duiken en corona

22 Regionale bijscholing: API – WEVOS Locatie: Clubhuis DNBO, Polderstraat / Vicognedijk, 8450 Bredene – 20.00 – 22.30 u inschrijven: allan.soreyn@nelos.be

25 Examen 2*I – Theorie Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

25 Zeestage 2*I voorjaar – pre-Boulouris Locatie: Duikershuis NELOS – 14.30 – 16.30 u

Mei 2021 04 Regionale bijscholing: API – OVOS Locatie: Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopf laan, 9050 Gentbrugge – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

05 Regionale bijscholing: API – BRAVOS Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u

102

Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

06 Examen 2*I – Theorie – Herkansing

Hippocampus jan./feb. 2021

Locatie: Duikershuis NELOS - 09.00 u

05 Zeestage 2*I en 3*I – pre-Boulouris Locatie: Duikershuis NELOS – 14.30 u

06-12 ONK/ONK starters

07 Regionale bijscholing: Mental Coaching – WEVOS

9000 Gent – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

18-26 OBK shoot-out Meer info: www.nelos.be/OBK_2021

20 Regionale bijscholing: Mental Coaching – BRAVOS Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

28 Jeugdduikorganisatie Subcommissie Jeugdduiken

Oktober 2021 03-07 Zeestage voor kandidaten 2*I en 3*I Locatie: Hotel Cap Boulouris, 2430 Route de la Corniche, 83700 Saint-Raphaël, Frankrijk

16 Duiker-Hulpverlener – examensessie 2 Locatie: nog te bepalen – 08.30 - 17.00 u

18 Regionale bijscholing: DHV – LIMOS Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 – 22.30 u inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

19 Regionale bijscholing: DHV – OVOS Locatie: Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopf laan, 9050 Gentbrugge – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

21 Regionale bijscholing: DHV – BRAVOS Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: inschrijvingen@bravos.be

23 Regionale bijscholing: DHV – WEVOS Locatie: Clubhuis Stingrays, Lendedreef 48a, 8750 Vichte – 14.00 – 16.30 u Inschrijven: danny.vanparys@nelos.be

24 Examen AI/Initiator – M1 + M3 Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

28 Regionale bijscholing: DHV – AVOS Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.avos.be

28 Regionale Ronde Tafel – WEVOS Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112114, 8200 Brugge – 20.00 – 22.30 u

114, 8200 Brugge – 20.00 – 22.30 u

November 2021

Inschrijven: allan.soreyn@nelos.be

07 Examen 1*I – Theorie

Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112-

08 Regionale bijscholing: Mental Coaching – AVOS Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.avos.be

13 Regionale bijscholing: Mental Coaching – OVOS Locatie: Huis van de Sport, Zuiderlaan 13,

Op www.nelos.be/sdt vind je meer info over de opleiding extended range, trimix, CCR, ... Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden? Bezorg ze dan aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be.

GARRETT DIVEMASTER

HYDROS X

“MAKKELIJK AAN TE TREKKEN. OMARMT T JE LIJF EN BLIJFT PERFECT OP ZIJN PLEK ZITTEN.”

DEEP DOWN YOU WANT THE BEST

scubapro.eu

OAHU, HAWAII

Dive life made easy.

Adventure underwater. Connect above the surface. Express your love for diving.

Suunto D5, explore together.

NEW Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 282 – jan./feb. 2021

SUUNTO D5

Open Belgisch Kampioenschap

Hippocampus nr. 282 (januari/februari 2021)

Articles inside

Retro-Hippo

NELOS-Boetiek

BEFOS-FEBRAS

Voor je verlanglijstje?

Close-up (Wim Bollein

Camaro houdt de duikers warm

de New Belgica

Regionieuws

En hoe zit het met TODI?

De paddentrek

Hippo las: Oesters en Walvissen

en lockdown

Engelen op Lanzarote Schildpadden, sargassum

Tonische immobiliteit bij haaien

Mijn buddy: De duiker-journalist

Hoe vissen ademen

Waddeneilanden 2020

De Cenote van Ekeren

De Grote Schelpenteldag

Supercaviterende onderwatermunitie

in Tenerife

Bondsnieuws

Duikspinsels: Goede voornemens

The polygon seahorse podcast