KURIER PLUS 4 CZERWCA 2022
www.kurierplus.com
13
Dooko³a sto³u C
zy Józef Stalin, sowiecki satrapa, móg³ mieæ coœ wspólnego z kuchni¹? Na pierwszy rzut oka raczej nie, ale to, ¿e pochodzi³ z Gruzji, z miejsca gdzie brak pretekstu jest ju¿ wystarczaj¹cym powodem do wystawnej uczty, sugeruje coœ zupe³nie innego. Wiadomo dziœ, ¿e matka Stalina – Keke – pracowa³a jako kucharka i z tego powodu jej syn do koñca ¿ycia nienawidzi³ zapachu gotowanego jedzenia. Kiedy po zes³aniu na Sybir zamieszka³ na jednej kwaterze z Jakowem Swierd³owem i Lwem Kamieniewem ustalili, ¿e podziel¹ siê obowi¹zkami po równo. Ka¿dy mia³ gotowaæ, sprz¹taæ i zdobywaæ ¿ywnoœæ. Szybko jednak okaza³o siê, ¿e Stalin nie tylko nie zamierza gotowaæ, ale nawet po sobie sprz¹taæ. Chodzi³ jedynie na polowania i na ryby. Swierd³ow najg³oœniej wyra¿a³ swoj¹ dezaprobatê. Stalin w swoich wspomnieniach z zes³ania napisa³, ¿e mia³ tam psa, którego nazwa³ Jaszka, tak samo jak mia³ na imiê Swierd³ow. Po ka¿dym posi³ku Stalin dawa³ Jaszce swój talerz do wylizania i chwali³ siê, ¿e przez to zawsze by³ czysty (!). Kiedy przychodzi³a na niego kolej zmywania – ucieka³.
P
o rewolucji, Stalin wraz z ¿on¹ Nadie¿d¹ Alli³ujew¹ jadali w sto³ówce Kremla, która mia³a opiniê najgorszej garkuchni w ca³ej Moskwie. Nadie¿da nie wytrzyma³a wspólnego po¿ycia i pope³ni³a samobójstwo. Mówiono, ¿e zrobi³a to po tym, gdy dowiedzia³a siê o g³odzie na Ukrainie. Kiedy Stalin przej¹³ po Leninie w³adzê w Zwi¹zku Sowieckim, jedyn¹ jego kulinarn¹ ekstrawagancj¹ by³a wanna pe³na ogórków kiszonych. NajwyraŸniej ludzie rewolucji karmili siê czymœ innym ni¿ tylko jedzenie. Jeœli ju¿ pi³ alkohol, to by³o to wy³¹cznie wino gruziñskie, najlepiej z rodzinnego Gori. Trudno ustaliæ, z której winnicy pochodzi³o jego ulubione, bo Gruzini to najwiêksi blagierzy œwiata i ka¿dy gospodarz, uprawiaj¹cy winoroœle w okolicy Gori utrzymuje, ¿e to w³aœnie po jego wino wysy³ano samolot z Moskwy. Faktem jest, ¿e podczas gdy cala Rosja dr¿a³a ze strachu przed gniewem Stalina to Gruzini nie musieli. Gruzini traktuj¹ siebie nawzajem jak jedn¹ wielk¹ rodzinê i gdy któryœ z nich zdradzi, to nie ma ju¿ dok¹d wracaæ. Dlatego Stalin o lojalnoœæ Gruzinów by³ spokojny. Podobno jedynym rodzajem jedzenia jakie sam potrafi³ przyrz¹dziæ i to ca³kiem nieŸle, by³y baranie szasz³yki. Po samobójstwie Nadie¿dy Alli³ujewy, Stalin jad³ jeszcze gorzej ni¿ wczeœniej. Zamkn¹³ siê te¿ w sobie i swojej depresji. Nadal jada³ w kremlowskiej sto³ówce. Zim¹ najbardziej smakowa³a mu zupa miêsna z kiszon¹ kapust¹, a latem kapuœniak z m³odej kapusty. Na drugie danie podawano mu kaszê gryczan¹ z mas³em, i kawa³kiem wo³owiny. Czasami mia³ ochotê na deser i by³a to zazwyczaj galaretka ¿urawinowa albo kompot z suszonych owoców. Tak jada³ Stalin przez okr¹g³y rok.
Adam Ma³osolny
Stalin, kuchnia i Gruzini M³ody Józef Stalin
Gruziñska kuchnia
niu Jakow. Straci³ on wszystko podczas rewolucji, ale w czasach swojej prosperity zatrudnia³ u siebie Keke, która by³a wówczas piêkn¹ kobiet¹, która poœlubi³a wiecznie pijanego szewca Wissariona. W Gruzji wszyscy wiedz¹, ¿e Stalin tak naprawdê by³ synem bogatego kupca. Aleksander Egnataszwili czu³ siê w obowi¹zku jej pomagaæ. Ka¿dego tygodnia przynosi³ jej wielki kosz pe³en warzyw, owoców, miêsa i wina. Aleksander dziêki wprowadzonej jeszcze przez Lenina nowej polityce ekonomicznej móg³ za³o¿yæ sk³ad handlowy i kilka restauracji. Ta sielanka jednak szybo siê skoñczy³a. Wprowadzone ogromne podatki sprawi³y, ¿e trafi³ do wiêzienia. Matka Stalina natychmiast spotka³a siê z szefem gruziñskich komunistów i ten powiedzia³ jej, ¿e „sztuka jest sztuka” i potrzebuje w wiêzieniu kogoœ innego w zamian za wypuszczenia Aleksandra. Do wiêzienia poszed³ wówczas jego brat Wasilij. Tymczasem Aleksander, czyli Sasza, natychmiast wyruszy³ do Moskwy, gdzie dziêki pomocy syna Stalina – Jakowa – uda³o mu siê osobiœcie spotkaæ z sowieckim przywódc¹. Obaj byli Gruzinami i spêdzili na rozmowie ca³¹ noc. O œwicie Stalin zadzwoni³ do Berii i nakaza³ oczyszczenie Egnataszwilego z wszelkich zarzutów, przekazanie mu do zarz¹du domu wakacyjnego w Foros na Krymie oraz zapisanie go do NKWD. W jedn¹ noc Sasza z przestêpcy sta³ siê cz³onkiem nomenklatury. Nie wiedzia³ wtedy, ¿e przy Stalinie ka¿dego dnia toczy siê walkê o ¿ycie.
S
asza Egnataszwili dawa³ sobie jednak znakomicie radê. Po pó³tora roku wzorowej pracy na Krymie zosta³ osobiœcie wezwany przez Stalina do Moskwy. W³aœnie zbudowano dla niego daczê w Kuncewie, która mia³a swoje w³asne gospodarstwo rolne. Ca³a ¿ywnoœæ dla Stalina mia³a pochodziæ tylko z tego gospodarstwa, bo Stalin nikomu nie ufa³. Saszy ufa³ nie tylko dlatego, ¿e by³ Gruzinem. Uwa¿a siê, ¿e doskonale wiedzia³, ¿e maj¹ wspólnego ojca. Pod zarz¹dem atka Stalina – Keke D¿ugaszwili – Saszy gospodarstwo w Kuncewie prospenadal mieszka³a w Gori. Mimo, ¿e ka¿dy rowa³o tak dobrze, ¿e nadwy¿ki produkwiedzia³, ¿e jest matk¹ przywódcy, to wy- tów oddawano do okolicznych sklepów p³acana jej przez pañstwo zaspo¿ywczych. Do tego Sasza pomoga ledwie wystarcza³a czêsto pomaga³ w kuchni gruna skromne ¿ycie. Stalin jej ziñskiemu kucharzowi Metrenie odwiedza³ i tylko czasem velemu, którego Stalin sprowysy³a³ do niej wylewne listy. wadzi³, ze s³yn¹cej z dobrej Za to bywa³ u niej z wizyt¹ kuchni Raczy. Stalin nie dba³ syn Stalina – Jakow D¿ugaszjednak o smako³yki. Da³ kuwili. Najwiêksz¹ pomoc¹ dla charzowi podwójn¹ pensjê Keke by³ Aleksander Egnapod warunkiem: ¿e nie bêdzie taszwili, syn znanego niegdyœ krad³. Stalin by³ uczulony na gruziñskiego kupca, restaurapunkcie kradzie¿y i od czasu tora i przedsiêbiorcy o imie- Aleksander Egnataszwili do czasu sam sprawdza³ wy-
M
datki jakie ponoszono na jego utrzymanie. Kiedy, któregoœ dnia odkry³, ¿e zjada dziennie dziesiêæ kilo œledzi, zwolni³ ze s³u¿by szefa ochrony, W³asika. Nie mia³ nawet cienia podejrzeñ, ¿e móg³ za tym staæ Sasza. Sasza Egnataszwili czêsto osobiœcie gotowa³ posi³ki dla Stalina razem z ¿on¹ Lilian¹, która kiedyœ by³a niemieck¹ baronow¹. Nadal jak móg³ pomaga³ matce Stalina, pisz¹c do niej o spotkaniach z jej synem Soso. W Kuncewie mia³ do swojej wy³¹cznej dyspozycji amerykañskiego Cadillaca z szoferem. Zapyta³ kiedyœ Stalina wprost: dlaczego nie je on po gruziñsku? Na co Stalin odpowiedzia³ krótko: „Nakarm mnie”. Sasza wyruszy³ do Tbilisi, sk¹d przywióz³ do Kuncewa dwa wagony produktów, a nawet piec do wypieku gruziñskiego chleba, a tak¿e gruziñskich pomocników z czasów, gdy prowadzi³ tam interesy. Stalin by³ zachwycony! Na obiadach Stalina zacz¹³ pojawiaæ siê gruziñski „tamada”, który wznosi³ toasty i oddawa³ biesiadnikom g³os. Z czasem Stalin zacz¹³ zatrudniaæ do tej roli profesjonalnych aktorów. Gruziñski stó³ nieoczekiwanie zmieni³ Stalina i na Kremlu zaczêto wydawaæ wystawne uczty. Egnataszwili czu³ siê w otoczeniu Stalina znakomicie. Zapomnia³ o tym, ¿e ten, kto lata zbyt blisko wokó³ S³oñca Narodów mo¿e siê spaliæ. Wszyscy z otoczenia Stalina wiedzieli, ¿e wyrok œmierci mo¿e pojawiæ siê ka¿dego dnia, ale Sasza wierzy³, ¿e ¿yje ze Stalinem w braterskiej przyjaŸni. Kiedy wielkimi krokami zbli¿a³a siê wojna œwiatowa, Stalin zacz¹³ obawiaæ siê o w³asne ¿ycie. Ka¿da potrawa musia³a byæ najpierw spróbowana przez testera i zosta³ nim Sasza Egnataszwili. Stalin nie mia³ prawa zjeœæ niczego, co nie przesz³o przez jego rêce. Po wino do Gruzji jeŸdzi³ Egnataszwili osobiœcie. Sielanka skoñczy³a siê w 1941 r. wraz z wybuchem wojny z Niemcami. ¯ona Saszy – Liliana – z pochodzenia Niemka, zosta³a aresztowana i wys³ana do ³agru ale on sam nie odstêpuje Stalina na krok. Wie, ¿e od jego wiernoœci zale¿y ¿ycie ukochanej ¿ony.
Spotkanie w Ja³cie
W
ojna w koñcu wygasa. W Ja³cie na Krymie spotykaj¹ siê przywódcy zwyciêskich Aliantów, a w wydawanych tam ucztach uczestnicz¹ setki osób. Sasza staje na g³owie aby niczego nie brakowa³o i wszystko by³o najlepszej jakoœci. Obiad wydany w Ja³cie na czeœæ Roosevelta by³ wiêcej ni¿ specjalny. To tam Sasza zarz¹dzi³, ¿e na obiad zostanie podany ten sam zestaw potraw jak dla wstêpuj¹cego na tron cara Miko³aja. Podano wówczas indyka w pomarañczach i pigwach, sma¿onego œledzia z Kerczu nad Morzem Bia³ym z ziemniakami. Do tego karkówka w leœnych grzybach, dziczyzna, galaretka z jesiotra i wiadra kawioru. Uczestnik tej uczty, angielski premier Winston Churchill w swoich pamiêtnikach napisa³, ¿e w³aœnie podczas tej uczty zrozumia³, ¿e Zwi¹zek Sowiecki jest prawdziwym zwyciêzc¹ tej wojny, a Stalin wynegocjowa³ wówczas wszystko co chcia³.
A
leksander Egnataszwili spisa³ siê wówczas na medal i ten medal rzeczywiœcie dosta³. Wraz z nim tak¿e awans na genera³a NKWD. To wtedy dowiedzia³ siê te¿, ¿e ukochana Liliana nie ¿yje. Beria rozkaza³ rozstrzelaæ j¹ zaraz po aresztowaniu. Przez lata Sasza ³udzi³ siê ¿e j¹ zobaczy. Kiedy dowiedzia³ siê co siê sta³o, straci³ si³y i chêæ ¿ycia. Rozchorowa³ siê, a zatroskany Stalin wys³a³ do niego w³asnego lekarza. Sasza jednak nigdy nie przyj¹³ podawanych mu leków. Sprowadzi³ potajemnie w³asnego lekarza i kupowa³ lekarstwa w zwyk³ych aptekach, bo ba³ siê trucizny. W koñcu przesta³ jeœæ i zmar³ z g³odu i ¿alu. Pochowano go w rodzinnym Gori w Gruzji. Stalin prze¿y³ swojego przyrodniego brata o piêæ lat. Po jego œmierci jad³ i pi³ bez umiaru, trac¹c kompletnie kontrolê nad swoim zdrowiem. Gdy zmar³, ca³a obs³uga jego kuchni uciek³a w obawie, ¿e zostan¹ rozstrzelani przez Beriê, który na krótko przej¹³ w³adzê nad Rosj¹, koñcz¹c gruziñski rozdzia³ historii tego kraju raz na zawsze. m
