MAGAZYN LUBELSKIEJ BLOGOSFERY KULINARNEJ # 22 JESIEŃ 2020
DRODZY CZYTELNICY Jesień już wiruje żółtymi liśćmi drzew, muska złocistymi promieniami słońca, stuka w okno kroplami deszczu i przynosi pełne kosze plonów. Na straganach rumienią się jabłka i gruszki, leżą brzuchate dynie i pełne worki ziemniaków. Dlatego w tym numerze naszego magazynu królują jesienne owoce i warzywa, a z okazji przypadającego na 24 listopada Dnia Buraka dzielimy się swoimi pomysłami na wykorzystanie tego warzywa w kuchni. Zabierzemy Was także w krótką podróż na Podlasie, by wspólnie odkrywać piękne zakątki naszego kraju. Serdecznie zapraszamy do lektury. Zespół Magazynu Aromat
A ROMAT TWORZĄ Edyta Kondrat
Małgorzata Bandzarewicz www.jedzismakuj.blogspot.com
@moderntaste_photography
Małgorzata Łaniak
Marlena Lalak-Skałecka
redaktor naczelna social media
z-ca redaktor naczelnej
projekt graficzny i skład
social media
Olga Zalewska-Wenarska
Dorota Soroka-Kapłon
www.pasjasmaku.com
Joanna Bronikowska
www.sekretymaleiduze.blogspot.com
Justyna Zalewska
www.cookinggoodlooking.wordpress.com
social media
projekt i realizacja okładki
Julianna Bednarczuk
Kinga Ciszewska
Małgorzata Szwajewska
Krzysztof Strzemiecki
www.obiadgotowy.pl
www.czystysmak.pl
www.cookinggoodlooking.wordpress.com
www.smerfetka79.blogspot.com
www.malekulinaria.pl
Angelika Kasiak
www.zyciezaczynasiewkuchni.blogspot.com
Aneta Warowna
www.kolorowyprzepisownik.pl
www.platimati.com
Współpraca graficzna
magazyn.aromat@gmail.com www.facebook.com/MagazynAromat www.instagram.com/magazyn_aromat
W NUMERZE 3 – Wstęp 6 – Dynia na talerzu 12 – Jabłko na jesień 20 – Właściwości i zastosowanie płatków owsianych 24 – Płatki owsiane w kilku odsłonach 32 – Buraki, czyli prawdziwa bomba zdrowotna prosto z warzywniaka 34 – Przepisy na Dzień Buraka 48 – Podlasie na weekend… i na dłużej 54 – Jesień na Lubelszczyźnie
DYNIA NA TALERZU Przepisy i zdjęcia: Kinga Ciszewska
PIECZONE WARZYWA 1 ćwiartka niedużej dyni 1 cukinia 4 marchewki 1/2 bulwy selera 3 ziemniaki 2 liście jarmużu 4 ząbki czosnku 3 liście bazylii 2 gałązki oregano sól, pieprz ziołowy i świeżo zmielony oliwa lub olej
Warzywa umyć i pokroić na mniej więcej równe kawałki. Posypać ziołami i przyprawami. Polać odrobiną oliwy i całość wymieszać, aby warzywa były pokryte oliwą. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do 180 stopni i piec do miękkości warzyw. Podawać do pieczonych mięs lub zjeść razem z sosem czosnkowym.
7 | Aromat
ZUPA POMIDOROWO-DYNIOWA 360g dyni 150g ziemniaków 400g pomidorów z puszki 2 szklanki rosołu lub bulionu warzywnego 1 mały por (ok. 15cm) 1 łyżka oleju 1 łyżka brązowego cukru szczypta chilli szczypta imbiru szczypta kurkumy sól pieprz dodatkowo do podania: kwaśna śmietana, prażone pestki dyni, natka pietruszki
W garnku rozgrzać olej i podsmażyć pokrojonego w plasterki pora. Dodać pokrojone na kawałki ziemniaki i dynię i dusić aż lekko się zrumienią. Dodać pomidory i bulion, a następnie imbir i kurkumę. Doprawić solą, pieprzem, cukrem i chilli. Zagotować, a następnie dokładnie zblendować. Zupę podawać z kleksem kwaśnej śmietany, prażonymi pestkami dyni i natką pietruszki.
9 | Aromat
OWOCE I DYNIA ZAPIEKANE POD OWSIANĄ KRUSZONKĄ
1,5 szklanki surowej dyni, posiekanej na małe kawałki 6 śliwek 2 garści owoców jagodowych (malin, truskawek, borówek, jeżyn) 1,5 szklanki płatków owsianych 2 łyżki masła ok. 8 łyżek miodu lub syropu klonowego
W naczyniu do zapiekania umieścić dynię, śliwki i owoce jagodowe. W misce dokładnie wymieszać płatki owsiane, masło i miód/ syrop klonowy, a następnie w miarę równomiernie rozłożyć na owocach. Piec w piekarniku rozgrzanym do 180 stopni do zrumienienia płatków i miękkości owoców.
11 | Aromat
JABŁKO NA JESIEŃ Przepisy i zdjęcia: Małgorzata Bandzarewicz Stare angielskie przysłowie przypomina, iż jedno zjedzone jabłko dziennie „trzyma lekarza z daleka” - „An apple a day keeps the doctor away”. Także rozsmakujmy się w nich do woli, by dzięki zawartych w nim witaminom, kwasom oraz cukrom, które w dodatku są łatwo przyswajalne, wzmocnić również naszą odporność. Zaś dobroczynne pektyny „posprzątają” nasz organizm.
MUS Z JABŁEK I PIETRUSZKI Wspaniały sposób, by za pomocą jabłka przemycić sporą dawkę witaminy C ukrytą w pietruszce.
2 jabłka natka pietruszki 50 ml soku z jabłek sok z cytryny do smaku
Jabłka pokrój w ósemki (bez ogryzka, lecz ze skórką). Wrzuć do blendera. Dodaj natkę pietruszki, wlej sok z jabłek i skrop z sokiem z cytryny. Wszystko razem zmiksuj.
13 | Aromat
CYDROWY UDZIEC 2 udźce z indyka (bez skóry) 3 jabłka 2 cebule czerwona/biała 2 łyżki masła 1 szklanka cydru 2 łyżki oleju sól pieprz czarny majeranek czosnek suszony
Umyte i osuszone udźce przekrój na pół, by powstały łącznie cztery części. Każdą z nich natrzyj solą, pieprzem, majerankiem oraz czosnkiem. Przykryj i wstaw do lodówki na kilka godzin (najlepiej na noc). Nazajutrz obrane cebule pokrój w piórka. A jabłka pozbawione gniazd nasiennych w cząstki lub kostkę. Olej rozgrzej na patelni. Smaż kawałki udźca z każdej strony, łącznie około 12 minut. Przełóż na talerz. Masło włóż na tą samą patelnię, na której smażyło się mięso i na której pozostał olej z przyprawami. Wrzuć cebulę. Smaż przez 8 minut, wlej cydr. Na cebulę włóż mięso. Przykryj. Smaż przez 15 minut. Włóż jabłka, tak trochę pomiędzy, trochę na wierzch. Przykryj. Duś wszystko razem około 15 minut, sprawdzając czy nie trzeba dolać cydru. Smacznego.
15 | Aromat
JABŁKA POD CHMURKĄ 2 jabłka ¼ pomarańczy 5-6 goździków mały jogurt grecki 1 łyżka masła klarowanego 2-3 łyżki orzechów Ulubione bakalie Pestki dyni, słonecznika miód lub syrop klonowy
Jogurt wlej na sitko lub gazę umieszczoną na misce/ garnku w celu odsączenia serwatki. Jabłka pokrój w kostkę. W rondelku z grubszym dnem rozpuść masło. Wrzuć goździki, podsmaż chwilę. Dodaj jabłka. Wymieszaj. Przykryj. Smaż przez 8-10 minut, mieszając od czasu do czasu. Jabłka skrop sokiem z pomarańczy. Wymieszaj. Zdejmij z palnika. Wyjmij goździki. W szklance/miseczce układaj warstwami: na dno włóż jabłka, następnie ¾ posiekanych orzechów, jogurt, a na wierzch podprażone pestki. Wszystko możesz polać miodem/syropem klonowym i posypać resztą orzechów. Jesienny deser gotowy.
17 | Aromat
JABŁKOWO-KALAREPKOWE CARPACCIO Do przygotowania tego pysznego carpaccio oprócz jabłka i kalarepki potrzebujesz orzechów- ulubionego rodzaju. Mogą być to włoskie, laskowe czy nerkowca.
1 jabłko 1 kalarepka garść orzechów (30 g) 1 łyżka octu jabłkowego 1 łyżka oleju rydzowego 1 łyżka oliwy 1 łyżka soku z cytryny 1 musztardy gruboziarnistej sól, pieprz czarny
Olej, oliwę, ocet z jabłek, sok z cytryny, musztardę oraz przyprawy wymieszaj ze sobą. Dowolne orzechy (u mnie tym razem włoskie) drobno posiekaj. Połowę z nich wrzuć do sosu. Resztę zostaw do posypania. Obierz kalarepkę, którą pokrój w jak najcieńsze plastry. Z jabłka usuń gniazdo nasienne, tak by nie naruszyć skórki dookoła. Następnie potnij je również w cienkie plastry, później ułóż naprzemiennie z plastrami kalarepki. Polej sosem. Na koniec orzechami posyp wierzch.
19 | Aromat
WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE PŁATKÓW OWSIANYCH Tekst: Joanna Bronikowska / zdjęcie: Julianna Bednarczuk
Produkty zbożowe mają istotne znaczenie w żywieniu człowieka i powinny być spożywane jako jeden z podstawowych składników diety. Produkty te są bogatym źródłem energii, węglowodanów złożonych, w tym błonnika pokarmowego, białka roślinnego, witamin z grupy B i wielu składników mineralnych. Ale uwaga! Należy preferować produkty jak najmniej przetworzone, z nieoczyszczonego ziarna - razowe pieczywo, grube kasze (jęczmienna, gryczana), mąkę razową, płatki owsiane, płatki typu musli, brązowy ryż i otręby. Produkty te mają większą wartość odżywczą (zawierają błonnik, białko, witaminy, składniki mineralne) niż produkty z oczyszczonego ziarna. Spożywanie płatków owsianych poprawia wytrzymałość oraz kondycję fizyczną - nic więc dziwnego, że sięgają po nie osoby czynnie uprawiające sport. To podstawowy element w diecie zarówno profesjonalnych sportowców, jak i pasjonatów wszelkiej aktywności fizycznej. Płatki owsiane to naturalny, zdrowy, tani i smaczny produkt spożywczy, po który warto sięgać jak najczęściej. Idealnie nadają się do spożywania przez: dzieci i młodzież, osoby starsze, kobiety w ciąży i planujące poczęcie dziecka, osoby z nadwagą, chorych na cukrzycę i nadciśnienie oraz osoby mające zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, a ponad to osoby żyjące w stresie, w szkodliwym środowisku i wszystkich, którzy dbają o zdrowy tryb życia. Płatki owsiane to nie tylko przysmak, który sprawdzi się w tradycyjnej owsiance. To również świetny dodatek do ciast, ciasteczek, racuchów czy naleśników. Obecnie płatki owsiane mają również bogate zastosowanie w kosmetyce oraz lecznictwie i terapiach naturalnych.
Aromat | 20
Poniższa tabela przedstawia kaloryczność i wybrane wartości odżywcze dla 100g płatków owsianych.
Kalorie i wartości odżywcze
Zawartość w 100g
Zawartość w porcji (81g)
Wartość energetyczna
379 kcal
307 kcal
Białko
13,15 g
10,65 g
Węglowodany
67,7 g
54,8 g
Cukier
0,99 g
0,80 g
Błonnik
10,10 g
8,18 g
Tłuszcz
6,52 g
5,28 g
Tłuszcze nasycone
1,11 g
0,90 g
Tłuszcze jednonienasycone
1,98 g
1,60 g
Tłuszcze wielonienasycone
2,30 g
1,86 mg
Witamina B1 - tiamina
0,46 mg
0,37 mg
Witamina B2 - ryboflawina
0,16 mg
0,13 mg
Witamina B3 - witamina PP - niacyna
1,13 mg
0,91 mg
Witamina B5 - kwas pantotenowy
1,12 mg
0,91 mg
Witamina B6 - pirydoksyna
0,10 mg
0,08 mg
Witamina B9 - kwas foliowy
32,0 µg
25,9 µg
Witamina B4 - cholina
40,4 mg
32,7 mg
Luteina+Zeaksantyna
180 µg
146 µg
Witamina E
0,42 mg
0,34 mg
Witamina K
2,00 µg
1,62 µg
Wapń
52,0 mg
42,2 mg
Żelazo
4,25 mg
3,44 mg
Magnez
138 mg
112 mg
Fosfor
410 mg
332 mg
Potas
362 mg
293 mg
Właściwości kosmetyczne płatków owsianych Płatki owsiane to jeden z najstarszych i najczęściej używany kosmetyk naturalny. Zawarte w nich przeciwutleniacze opóźniają procesy starzenia się organizmu. To również doskonały, naturalny produkt pielęgnacyjny, który łagodzi podrażnienia, oczyszcza i odświeża skórę, wygładza ją i rozjaśnia. Dzięki działaniu kwasów tłuszczowych zapewniają skórze właściwe nawilżenie.
Aromat | 22
Maseczka odżywcza do twarzy 4 łyżki płatków owsianych należy zmielić w młynku i zmieszać z niewielką ilością przegotowanej i letniej wody. Powstałą papkę nanieść na skórę twarzy i szyi i pozostawić na 15 minut. Następnie całość spłukać ciepłą wodą i nałożyć krem. Tak wykonaną maseczkę można również potraktować jako peeling i masować twarz i szyję.
Tonik owsiany Garść płatków owsianych namoczyć w letniej i przegotowanej wodzie, a następnie przetrzeć przez sito lub przecisnąć przez gazę. Tak uzyskany tonik owsiany służy do przemywania podrażnionej lub trądzikowej skóry twarzy. Dzięki niemu cera stanie się nawilżona, a podrażnienia znikną.
Właściwości lecznicze płatków owsianych Na ospę wietrzną Kąpiele z dodatkiem płatków owsianych przynoszą dużą ulgę w tej przykrej i uciążliwej chorobie. Wystarczy zmielić płatki z mąką owsianą i dodać do kąpieli (można umieścić je w płóciennym woreczku). Taka kąpiel pomoże także złagodzić świąd.
Na stres Nic nie relaksuje lepiej w domowych warunkach niż kąpiel z dodatkiem płatków owsianych. Wystarczy w misce wymieszać 2 szklanki płatków owsianych ze szklanką mleka oraz łyżką miodu. Taki zabieg działa nie tylko relaksująco, ale również oczyszczająco i odmładzająco.
Na bóle reumatyczne W lecznictwie wykorzystuje się również inne części owsa: ziele, słomę, otręby – ponieważ one również zawierają mnóstwo cennych substancji (m.in. flawonoidy, saponiny sterydowe, amid kwasu nikotynowego, rozpuszczalną w wodzie krzemionkę, aminokwasy, lipoproteidy, peptydy). Kąpiele z użyciem słomy to doskonały sposób na nawracające bóle reumatyczne – znany i stosowany przez nasze mamy i babcie.
Literatura: Marek Gibiski, Dorota Gumul, Jarosław Korus, Prozdrowotne właściwości owsa i produktów owsianych; Żywność. Nauka. Technologia. 2005. Jadwiga Celczyńska; “Potrawy z mąki, kasz i suchych nasion strączkowych”; Wydawnictwo Watra. https://bonavita.pl/wlasciwosci-platkow-owsianych-i-ich-wplyw-na-odchudzanie-przepisy-z-platkami-owsianymi H. Ciborowska, A. Rudnicka – „Dietetyka”, PZWL Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
23 | Aromat
PŁATKI OWSIANE W KILKU ODSŁONACH Przepisy i zdjęcia: Julianna Bednarczuk
NOCNA OWSIANKA Z PR AŻONYM JABŁKIEM Ta wersja owsianki jadana jest na zimno, ale jest dobrym rozwiązaniem, gdy rano brakuje czasu na przygotowanie śniadania. Można ją także zabrać w słoiku do pracy lub na wycieczkę.
3 łyżki płatków owsianych górskich 200ml naturalnego jogurtu 1 łyżka rodzynków 1 jabłko łyżka miodu łyżka soku z cytryny cynamon garść siekanych włoskich orzechów
Płatki wymieszać z jogurtem i rodzynkami, przykryć i odstawić do lodówki na kilka godzin, a najlepiej na noc. Jabłko obrać, pokroić w dużą kostkę. Na patelni rozpuścić miód z sokiem z cytryny, włożyć jabłko i smażyć mieszając przez kilka minut, aż stanie się miękkie. Oprószyć cynamonem. Prażone jabłko wyłożyć na owsiankę, posypać orzechami. Smacznego!
25 | Aromat
KREMOWA OWSIANKA Z OWOCAMI Owsianka na ciepło jest doskonałym pomysłem na śniadanie w chłodniejsze jesienne poranki i w zależności od dodatków za każdym razem może smakować inaczej. Pasują do niej różne owoce, jak np. jabłka, gruszki, śliwki, mrożone porzeczki, jagody, maliny, a także czekolada, masło orzechowe i bakalie.
1/3 szklanki płatków owsianych 2/3 szklanki mleka (może być roślinne) siemię lniane ulubione owoce, bakalie opcjonalnie: miód, cukier do smaku
Połowę płatków wsypać do mleka, podgrzewać do zagotowania się płynu. Pozostałe płatki zmielić w młynku do kawy (najlepiej pulsacyjnie, płatki mają pozostać rozdrobnione, a nie zmielone na mąkę). Gdy mleko się zagotuje, wsypać zmielone płatki, gotować mieszając, aż osiągną pożądaną miękkość. Owsiankę przykryć i pozostawić na kilka minut. Można dosłodzić do smaku. Podawać z mielonym siemieniem lnianym i ulubionymi owocami. Smacznego!
27 | Aromat
OWSIANKA NA SŁONO Z CUKINIĄ I JAJKIEM Owsianka nie musi być na słodko. Wersję wytrawną można przygotować również na kilka sposobów, np. z grzybami, albo szpinakiem.
1/3 szklanki płatków owsianych górskich 100g cukinii 2 suszone pomidory 2 plastry wędzonego boczku 1 łyżka oliwy 0,5 szklanki bulionu (warzywnego lub drobiowego) sól pieprz szczypta ulubionych ziół
Boczek i suszone pomidory pokroić w kostkę. Cukinię pokroić w grube półplasterki. W rondlu rozgrzać oliwę, dodać boczek, zrumienić, dodać cukinię i pomidory, smażyć mieszając kilka minut. Następnie wsypać płatki owsiane, zalać gorącym bulionem, gotować na małym ogniu od czasu do czasu mieszając, aż płatki wchłoną cały płyn (ok 7 minut). Doprawić do smaku. Jajko usmażyć na niewielkiej ilości oleju albo ugotować w koszulce. Podawać na owsiance. Smacznego!
29 | Aromat
OWSIANY CRUMBLE ZE ŚLIWKAMI ¼ szklanki mąki (może być pełnoziarnista) 2/3 szklanki płatków owsianych 100g masła 1/3 szklanki brązowego cukru 500g śliwek cynamon
2 łyżki płatków zmielić na mąkę. W misce umieścić mąkę pszenną, zmielone płatki, połowę pozostałych całych płatków, cukier, masło. Rozetrzeć palcami do uzyskania kruszonki. Śliwki umyć, przekroić na pół, usunąć pestki. Na dno naczynia żaroodpornego wsypać resztę płatków, ułożyć śliwki, oprószyć cynamonem. Na śliwki wysypać kruszonkę. Wstawić do nagrzanego piekarnika, piec 30 minut w temperaturze 180stC (góra+dół). Podawać na ciepło z gałka lodów. Smacznego!
31 | Aromat
BURAKI, CZYLI PRAWDZIWA BOMBA ZDROWOTNA PROSTO Z WARZYWNIAKA Tekst: Joanna Bronikowska / zdjęcia: Pixabay
Beta vulgaris czyli burak zwyczajny to roślina okopowa jednoroczna lub dwuletnia zakwalifikowana do rodziny komosowatych. To niezwykłe warzywo, w którego korzeniu znajduje się wiele substancji czynnych, zaś badania naukowe wykazały, że codzienne spożywanie buraka może chronić człowieka przed licznymi problemami zdrowotnymi, a do tego jest powszechnie dostępny i tani. Burak jest niskokaloryczny (100 gramów buraka surowego to tylko 38 kcal, 1,8g białka, 0,1 g tłuszczu i 9,5 g węglowodanów) i zwiera niewiele witamin – znajdziemy w nim znikome ilości witaminy C i B1, ale za to zawiera imponującą ilość kwasu foliowego. To niepozorne warzywo bogate jest również w wiele pierwiastków mineralnych takich jak żelazo, wapń, magnez, potas, mangan, sód, miedź, chlor, fluor, cynk, bor, lit,
molibden, kobalt oraz rubid i cez. Należy jednak pamiętać, że cenne minerały zawarte w tych warzywach łatwo rozpuszczają się w wodzie, więc zamiast gotowania buraków, lepiej je piec albo pić wyciśnięty z nich sok, by zachować właściwości.
Buraki pobudzają apetyt i są lekkostrawne. Burak gotowany z kminkiem i chrzanem wpływa pozytywnie na wątrobę i działa odkwaszająco. Sok z buraków jest źródłem witamin i składników mineralnych, a poza tym obniża ciśnienie krwi, więc jest zalecany dla osób z nadciśnieniem. Betanina – główny barwnik buraka - bardzo szybko koloryzuje, dlatego buraki powinno się gotować niedobrane. Buraczki możemy spożywać na surowo w formie soku lub napoju z kwasu buraczanego, możemy je piec lub gotować (dodając je do ciast, przyrządzając barszcz lub inne zupy, są też wspaniałym dodatkiem do różnych sałatek). Burak zwyczajny ma nadzwyczajne właściwości prozdrowotne, a jego spożywanie: – chroni nasz układ krwionośny na wielu różnorakich poziomach – ma działanie przeciwnowotworowe – wspomaga leczenie wielu chorób (anemii, nerwicy, grypy, gruźlicy, osteoporozy czy menopauzy u kobiet itp.) – działa jak „naturalny doping” (wystarczy wypić szklaneczkę soku z buraków przed treningiem, by poczuć zastrzyk energii oraz nie odczuwać dużego zmęczenia mięśni po treningu) – działa oczyszczająco na nasz układ trawienny (regulują motorykę przewodu pokarmowego, zapobiegają procesom gnilnym i zmniejszają ryzyko wystąpienia zaparć), a zwłaszcza na wątrobę.
Literatura: H. Ciborowska, A. Rudnicka – „Dietetyka”, PZWL Jacek Roik, Choroby cywilizacyjne, 79-80, Gliwice 2008 Małgorzata Zielińska-Przyjemska, Anna Olejnik, Włodzimierz Grajek, Wpływ soku z buraka ćwikłowego i aronii in vitro na metabolizm tlenowy i apoptozę ludzkich granulocytów obojętnochłonnych, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 2 (51), 174 – 186 Małgorzata Darewicz, Jerzy Dziuba, Tomasz Panfil, Biologicznie aktywne składniki żywności funkcjonalnej w profilaktyce chorób nowotworowych, Żywność, 4(37), 2003 H.Kunachowicz, I.Nadolna, B.Przygoda, K.Iwanow, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, PZWL, Warszawa 2005 I.Elmadfa, E. Muskat, Wielkie tabele kalorii i wartości odżywczych, Muza S.A.
33 | Aromat
PRZEPISY NA DZIEŃ BURAKA Czy wiecie, że 24 listopada obchodzimy Dzień Buraka? Z tej okazji odkrywamy to warzywo na nowo, pokazując, że ma charakter i może smakować ciekawie, zaskakująco i pysznie, a dania z nim mają piękny kolor.
PASTA Z BUR AKÓW I SŁONECZNIKA Przepis i zdjęcie: Julianna Bednarczuk
Taka pasta to świetny dodatek do kanapek albo przekąska do krakersów czy paluszków chlebowych.
2 pieczone buraki (ok 200g) 2/3 szklanki pestek słonecznika 1/4 szklanki siemienia lnianego 1 łyżka oliwy sól sok z cytryny opcjonalnie: ząbek czosnku, nasiona czarnuszki
Pestki słonecznika zalać wodą, odstawić na kilka godzin, wodę zlać. Buraki pokroić w kostkę. Razem z pestkami i siemieniem włożyć do pojemnika blendera, wlać oliwę, zmiksować na pastę. Doprawić do smaku. Opcjonalnie można dodać przeciśnięty przez praskę ząbek czosnku, nasiona czarnuszki. Smacznego!
35 | Aromat
BUR ACZKOWY POWER - KOKTAJL Przepis i zdjęcie: Joanna Bronikowska
1 mały buraczek 1 plaster arbuza (bez pestek i zielonej skórki) ½ grapefruita (sam miąższ) 1 zielony ogórek (bez skórki) kilka listków mięty woda – do uzupełnienia 1 łyżeczka miodu (opcjonalnie) Wszystkie składniki pokroić w kostkę, dodać wody oraz miodu (opcjonalnie) i zblendować na gładko. Jeśli koktajl wychodzi za gęsty można dodać więcej wody. Podawać lekko schłodzony.
BUR ACZKOWY POWER 2 – ŚNIADANIOWY SHAKE Z tych samych składników użytych do przygotowania koktajlu można przygotować syty śniadaniowy shake. Wystarczy dodać do koktajlu połówkę awokado i 2 łyżki płatków owsianych.
37 | Aromat
KISZONA BOTWINKA Przepis i zdjęcie: Joanna Bronikowska
Kiszone buraki to prawdziwa bomba witaminowa. Są zdecydowanie mniej kaloryczne od surowych, a mają jeszcze więcej niezastąpionych dla naszego zdrowia składników odżywczych. Podobnie jak inne kiszonki, powinny być podstawą zdrowego sposobu odżywiania przez cały rok. Kiszone buraki wzmacniają odporność organizmu i ułatwiają budowanie prawidłowej flory jelitowej. Szczepy bakterii, które powstają w trakcie fermentacji pomagają chronić przed grzybicami, mają także silne właściwości antybakteryjne i przeciwwirusowe. Kiszona botwina jest niezbędnym składnikiem pysznego chłodniku oraz dodatkiem wielu sałatek (świetnie łączy się z kozimi serami, rukolą, śliwami, gruszkami i orzechami oraz kaszą gryczaną ). Może być również składnikiem koktajli warzywnych.
1 duży pęczek botwiny 4 ząbki czosnku 2-3 liście laurowe 5 ziaren pieprzu czarnego (może być kolorowy) 3 ziarna ziela angielskiego 1 niewielki kawałeczek chrzanu (opcjonalnie) Koper (mogą być same kwiatostany) solanka: 1 łyżka stołowa soli na 1 litr wody
Botwinkę dokładnie oczyścić z uszkodzonych liści i piasku, a następnie umyć pod bieżącą wodą. Odciąć liście z łodyżkami i poszatkować. Buraczki obrać ze skórki (jeśli są młode można ominąć ten krok), a następnie pokroić w kostkę. Chrzan i czosnek obrać, pokroić na kawałki. W garnku zagotować wodę z dodatkiem soli – wystudzić. Do czystego i wyparzonego słoika włożyć botwinkę oraz pozostałe przyprawy i zalać przygotowaną wcześniej solanką tak, by zakryć wszystkie warzywa i przyprawy. Zakręcić dobrze słoik i odstawić go w ciepłe miejsce na kilka dni (7-9). Po tym czasie botwinka powinna być już ukiszona i można ją odstawić do chłodniejszego pomieszczenia.
39 | Aromat
SOK Z BUR ACZKA I MARCHEWKI Przepis i zdjęcie: Joanna Bronikowska
Domowy sok z buraków i marchwi z dodatkiem jabłuszka i cytrynki to super pyszny i bardzo zdrowy pomysł na porcję warzyw i owoców dla całej rodziny. To również doskonałe połączenie smaków.
2-3 duże, zdrowe buraczki 6 marchewek ½ cytryny(opcjonalnie) 1 jabłko (opcjonalnie)
Do wykonania tego zdrowego i pysznego soku używam wyciskarki wolnoobrotowej, ale ten sok można zrobić również w sokowirówce. Warzywa dokładnie oczyścić z piasku i wyszorować pod bieżącą wodą. Obciąć końcówki i w razie potrzeby podzielić warzywa na mniejsze części (nie obierać warzyw ze skórki jeśli jest zdrowa i nie uszkodzona). Przepuścić wszystkie składniki przez wyciskarkę. Jeśli korzystacie z sokowirówki sok z cytryny lepiej wycisnąć oddzielnie i dodać do soku z buraków i marchwi. Podawać lekko schłodzony.
41 | Aromat
CARPACCIO Z BUR AKÓW Przepis i zdjęcie: Edyta Kondrat
1 duży burak lub 2 małe 2 garście rukoli 20 g sera kaszubskiego lub fety 2 łyżki oliwy z oliwek 1 łyżka soku z cytryny świeżo zmielony pieprz, sól
Buraki umyć, osuszyć ręcznikiem papierowym i pojedynczo zawijać w folię aluminiową. Ułożyć w blaszce i wstawić do piekarnika rozgrzanego do 200 st.C na 60-90 minut w zależności od wielkości buraka. Wyjąć z piekarnika, ostudzić, obrać i pokroić na cienkie plasterki. Ułożyć na talerzu, posypać rukolą, pokruszonym serem, polać oliwą z oliwek, sokiem z cytryny i posypać solą i pieprzem do smaku. Opcjonalnie można posypać również posiekanymi orzechami włoskimi.
43 | Aromat
Dodatkowe wskazówki: Żeby nasiona chia dobrze żelowały, nie mogą być przeterminowane i zwietrzałe. Szklanki na zdjęciu mają pojemność ok. 270 ml. Śmietankę kokosową da się kupić w większości dużych sklepów, choć nie jest to tani zakup. Często nosi ona nazwę „krem kokosowy”. Taką śmietankę można też wytworzyć samodzielnie z puszki mleka kokosowego. Puszkę mleka wstawiamy na co najmniej dobę do lodówki (a najlepiej na kilka dni) i po otwarciu puszki zdejmujemy stałą część mleka, która się oddzieli – ta stała część, to nasza śmietanka. Nieco różni się ona od bezpośrednio kupowanej śmietanki kokosowej, jest mniej puszysta po ubiciu i zawsze trudno jednoznacznie stwierdzić, ile dokładnie tej śmietanki wyjdzie nam z jednej puszki mleka.
BUR ACZANY PUDDING CHIA Przepis i zdjęcie: Małgorzata Szwajewska
Buraki coraz chętniej wykorzystywane są do tworzenia smacznych deserów. Najczęściej stanowią składnik różnych ciast czekoladowych, ale z powodzeniem można zrobić z nimi również inne, słodkie pyszności – jak choćby tytułowy pudding chia. Sok z buraków, a często także z pomidorów, to chyba zmora większości dzieci! Ja nigdy nie chciałam ich pić, ale gdybym poznała w dzieciństwie taki buraczany pudding, moje podejście na pewno by się zmieniło. ;) To świetny sposób, by przemycić sok z buraka sobie lub dzieciom. Zapraszam na buraczany pudding chia z kokosowym kremem straciatella i śliwkami.
240 ml soku z buraka (naturalny, 100% - wybrałam tłoczony, naturalnie mętny, nie z koncentratu) 4 łyżki nasion chia 2 łyżki miodu (polecam malinowy!) lub syropu z agawy (w wersji wegańskiej) 200 g śmietanki kokosowej (lub zwykłej kremówki) - schłodzonej 30 g gorzkiej czekolady 2 śliwki (polecam węgierki) Deser zaczynamy przygotowywać dzień wcześniej, wieczorem lub tego samego dnia, ale na co najmniej 3-4h przed podaniem.
kolejnych 15 min. warto taką procedurę powtórzyć jeszcze jeden raz, dla pewności dobrego wymieszania i żelowania nasion
Sok z buraka umieść w wysokim naczyniu. Dodawaj po łyżce nasiona chia, cały czas energicznie mieszając.
Rano lub po kilku godzinach od włożenia nasion do lodówki, ubij śmietankę kokosową (możesz użyć schłodzonej gotowej śmietanki kokosowej lub zdjąć stałą część dobrze schłodzonego mleczka kokosowego, a ostatecznie można użyć zwykłej śmietanki kremówki).
Jeśli używasz miodu, który przybrał już stałą konsystencję, umieść go w garnuszku i podgrzewaj, aż do momentu nadania mu płynnej konsystencji. Płynny miód lub syrop z agawy dodaj do nasion chia i wymieszaj dobrze całość. Naczynie z puddingiem umieść w lodówce na 15 min. Następnie wyjmij, przemieszaj jeszcze raz (ok. minutę) i ponownie wstaw do lodówki. Po upływie
Zetrzyj czekoladę, a śliwki pokrój w kostkę. Śmietankę połącz z czekoladą (odrobinę zostaw do posypania z wierzchu) oraz połową śliwek. Pozostałą czekoladę i owoce umieść na wierzchu deseru, by nadać mu apetyczny wygląd.
45 | Aromat
JESIENNA SAŁATKA Z BUR AKÓW WG MOJEJ MAMY - ZOSI Przepis i zdjęcie: Małgorzata Szwajewska
Uważam, że jest to idealna sałatka wykorzystująca typowo polskie, jesienne warzywa. Świetna jako dodatek do dania głównego, ale także jako samodzielna przekąska. Pierwszy raz takie połączenie powstało w kuchni mojej mamy i wszystkim od razu bardzo posmakowało! Mam nadzieję, że i dla Was okaże się to smacznym daniem!
600 g buraków (użyłam podłużnych, ale ich rodzaj jest dowolny) 250 g marchewki (u mnie odmiana pomarańczowa i żółta) 100 g cebuli (ok. 1 średniej wielkości) 2 łyżki masła klarowanego (z lekką górką) 2 łyżeczki suszonego tymianku 3 łyżki pestek dyni natka pietruszki
Buraki zalej w garnku zimną wodą i gotuj pod przykryciem do miękkości (długość zależy od wielkości buraków - u mnie trwa to najkrócej ok. 40min). Marchewkę oskrob i wrzuć do wrzątku. Gotuj, pod przykrywką, do miękkości (ok. 15-20 min). Po ugotowaniu obierz buraki ze skórki. Następnie marchewkę i buraki pokrój w kilkumilimetrowe plastry. Cebulę pokrój w kostkę i podsmaż na maśle klarowanym. Gdy cebula zacznie się szklić, dodaj tymianek i pestki dyni. Smaż do momentu aż cebula zacznie się leciutko złocić. Wtedy dodaj na patelnię pokrojoną marchewkę i buraki. Przemieszaj całość i smaż krótko, dosłownie 1-2 minuty (najlepiej pod przykryciem). Gotową sałatkę posyp natką pietruszki.
47 | Aromat
PODLASIE NA WEEKEND… I NA DŁUŻEJ Przepisy i zdjęcia: Julianna Bednarczuk
Tu życie płynie inaczej, bez pośpiechu, w cieniu Puszczy Knyszyńskiej i pośród rozlewisk Narwi. Kraina żubrów, bocianów, a od strony kulinarnej pachnąca rumianą babką ziemniaczaną, kiszką i kartaczami. To prowincja pisana przez duże P, gdzie w każdym zakątku panuje spokój, a cisza jest wręcz namacalna. Choć ową ciszę przerywa czasem ryk żubra czy jeleni w puszczy, a śpiew ptaków budzi rano niczym najpiękniejsza melodia. Nie znajdziemy tu gonitwy i zgiełku dużych miast, chyba że pojedziemy do Białegostoku, by zobaczyć pałac Branickich, gotycka katedrę, przejść się przez Rynek albo wspiąć się na zielony dach filharmonii Podlaskiej. Naszą wycieczkę zaczynamy od zwiedzania cerkwi w Grabarce. „Święta Góra Grabarka to miejsce, gdzie od stuleci podążają prawosławni pielgrzymi. Jej najstarsze dzieje nie są znane. Góra zasłynęła w 1710 r., kiedy epidemia cholery szalała na terenach Podlasia. W tym czasie pewnemu starcowi we śnie zostało objawione, że ratunek można znaleźć na pobliskim wzgórzu. Wierni poszli za głosem Bożym, przynosząc ze sobą krzyże. Z modlitwą obmywali się i pili wodę ze źródełka. Według kroniki siemiatyckiej parafii ratunek od choroby znalazło wówczas ok. 10 tys. ludzi. W podzięce Bogu za cud zbudowano na tym miejscu drewnianą kapliczkę Przemienienia Pańskiego. Cerkiew przebudowywana, remontowana, upiększana dotrwała do 1990 r., kiedy to podpalona spłonęła doszczętnie. Nowa cerkiew została wyświęcona w 1998 r.”1 – czytamy na stronie sanktuarium.
choć jak mówi posługujący tu batiuszka „to wiara uzdrawia, nie woda”. Z Grabarki jedziemy do Koterki. Naszym celem jest urocza niebieska cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”, zbudowana wśród drzew na leśnych grzęzawiskach tuż przy białoruskiej granicy. Powstała w miejscu nieuznawanego objawienia, cerkiew ta jest wspaniałym przykładem wiary i pobożności tutejszych mieszkańców, a nabożeństwa w niej odbywają się kilka razy w roku.
Na Świętą Górę Grabarkę co roku w sierpniu przychodzą tysiące prawosławnych pielgrzymów, niosąc krzyże wotywne z modlitwą o uzdrowienie i opiekę i zostawiając je na wzgórzu. Na Górze Grabarce bije również źródło, słynące z uzdrowień,
49 | Aromat
Stąd ruszamy do Odrynek, by zobaczyć skit, czyli pustelnię prawosławną świętych Antoniego i Teodozego Pieczerskich. Tradycja życia na pustelni wśród rozlewisk Narwi odbudowana została przez ojca Gabriela. „Na obszarze, na którym książę Iwan Michałowicz Wiśniowiecki w 1518 r. spotkał cudowną ikonę Antoniego Pieczerskiego, jako ówczesny przełożony monasteru supraskiego, wybudował kaplicę, która stała się początkiem nowej pustelniczej wspólnoty zakonnej”2 – możemy przeczytać na stronie Skitu. Do pustelni od strony wsi Odrynki prowadzi kładka przez bagna, nazywana przez archimandrytę „kładką życia”. Na terenie skitu znajdują się dwie cerkwie – pw. Św. Antoniego i Teodozego Pieczerskich oraz pw. Opieki Matki Bożej, dom biskupi, świątynie, kaplice. Od śmierci ojca Gabriela w 2018 roku tradycję skitu kontynuują mnisi, a ilość wiernych szukających wsparcia duchowego, odpoczynku, ciszy i refleksji rośnie z roku na rok.
Aromat | 50
Kraina Otwartych Okiennic to kolejny punkt na naszym podlaskim szlaku. Zatrzymujemy się we wsi Trześcianka przy drewnianej cerkwi pw. Św. Michała Archanioła. Obecny budynek cerkwi pochodzi z 1867 roku i został wzniesiony w miejscu spalonej świątyni. W Trześciance przesiadamy się na rowery, trasa w sam raz na dwa kółka – 12 km przez wsie Soce oraz Puchły. Kraina Otwartych Okiennic słynie z uroczych drewnianych chat z pięknie zdobionymi okiennicami. W przydomowych ogródkach pełno kolorowych kwiatów, a jabłonie w sadach uginają się pod ciężarem owoców. Złote renety, papierówki, malinówki, kronselki – takich jabłek próżno szukać na sklepowych półkach, rosną jedynie w sadach ze starodrzewem. Jadąc podziwiamy zdobienia snycerskie na domach, malowane pod i nad okienniki, narożniki z motywami przy-
rodniczymi, ich ornamentyka zawiązuje do rosyjskiego zdobnictwa ludowego. We wsi Puchły nasz wzrok przyciąga niezwykły chabrowy kolor XVI-wiecznej Cerkwi pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Droga przez wioskę to „kocie łby”, jedynie na końcu zamienia się w asfalt. Z gniazd na słupach wzdłuż drogi słychać klekot bocianów, co rusz któryś z nich przelatuje nad naszymi głowami w kierunku pobliskich łąk.
Wracamy do Trześcianki, skąd ruszamy dalej i wieczorem docieramy do Supraśla. To miasteczko położone jest kilkanaście kilometrów od Białegostoku, na polanie Puszczy Knyszyńskiej, której zawdzięcza swój unikalny klimat uzdrowiskowy. Jak
to na prowincji bywa, próżno szukać tu wielkomiejskiego zgiełku. Historia miasta sięga XV wieku, gdy to prawosławni mnisi założyli klasztor oraz wybudowali cerkiew pod wezwaniem Św. Jana Ewangelisty. W wyniku pożaru drewniany budynek świątyni spłonął, dlatego też powstała murowana cerkiew Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Obecny budynek cerkwi jest dokładną rekonstrukcją wyburzonego przez Niemców w czasie II Wojny światowej. Fragmenty fresków oraz ikon, wydobyte spod gruzów, można oglądać dziś w Muzeum Ikon. Muzeum mieści się w zabudowaniach klasztornych i posiada jedną z największych kolekcji ikon w Polsce. W tym samym budynku (wejście z drugiej strony) zwiedzić możemy Muzeum Sztuki Drukarskiej i Papiernictwa, nawiązujące do tradycji ośrodka drukarskiego, który działał w Supraślu. Oglądając eksponaty zarówno dzieci jak i dorośli mogą odbyć podróż w czasie, oglądając jak kiedyś się czerpało i prasowało papier, jak działały maszyny drukarskie, a także zapoznać się z przykładami czcionek, dotknąć form, narzędzi.
51 | Aromat
Obok murów klasztoru stoi drewniany dom z charakterystycznym łamanym dachem. Kiedyś mieszkał tu klasztorny ogrodnik, w czasie zaborów i po odzyskaniu niepodległości budynek służył za placówkę pocztową, a obecnie funkcjonuje jako dom mieszkalny. Głowna ulica Supraśla prowadzi nas od kościoła Świętej Trójcy w stronę pałacu Buchholtzów, gdzie obecnie mieści się liceum plastyczne. Gdy Adolf Buchholtz, syn jednego z założycieli fabryki włókienniczej, postanowił się ożenić z córką łódzkich fabrykantów, przyszli teściowe zażądali dla swojej córki pałacu. Dlatego młody Adolf przebudował odkupiony od Zacherta dom na pałac w kształcie litery L w stylu włoskiego renesansu z elementami secesji, z pięknie ozdobioną fasadą. Kilka lat po ślubie Adolf zginął tragicznie, został pochowany na cmentarzu ewange-
Aromat | 52
lickim, owdowiała Adela wybudowała okazały rodzinny grobowiec. Od pałacu kierujemy się w stronę bulwarów nad rzeką Supraśl. Spacerując niespiesznie od zapory do mostu podziwiamy zachód słońca nad klasztorem. W sezonie organizowane są tu spływy kajakowe, zimą kuligi, można umówić się też na wędrówki z przewodnikiem, tzw. szwędaczki supraskie, posłuchać legend i podań, dowiedzieć się ciekawostek o historii miasta. Rowerem możemy się wybrać na przejażdżkę po Puszczy Knyszyńskiej, do pobliskiego arboretum, czyli botanicznego ogrodu leśnego w Kopnej Górze, a następnie do sivarium w Poczopku. Będąc na Podlasiu nie sposób ominąć Kruszynian, a tam odwiedzić tatarski cmentarz, wybudowany w XVII wieku drewniany meczet, skosztować specjałów tatarskiej
kuchni, jak pieriekaczewnik, czebureki czy manty. Jadąc do lub z Kruszynian mijamy Krynki z najbardziej znanym rondem w Polsce, z którego odchodzi 12 ulic (jeszcze większe jest tylko w Paryżu). Stąd już tylko 4 km do granicy w Białorusią. Ostatniego dnia wyruszamy do położonego na zachód od Białegostoku Tykocina. Nazywany podlaską perłą, ponieważ znajdziemy tu liczne zabytki, jak chociażby barokowy kościół pw. Trójcy Świętej z najcenniejszymi w regionie organami, XV wieczny królewski zamek. Niegdyś Tykocin był drugą co do wielkości gminą żydowską w kraju, znajduje się tu piękna synagoga oraz dom talmudyczny. Drewniane domy przy rynku podkreślają niezwykły
prowincjonalny urok tego miasteczka. Nad rynkiem góruje pomnik Stefana Czarneckiego – hetmana, starosty tykocińskiego, znanego z hymnu Polski, jest to drugi po kolumnie Zygmunta najstarszy zachowany pomnik świecki w Polsce. Dalej czeka nas spacer kładką przez rozlewiska Narwi pomiędzy wsiami Waniewo 1 http://www.grabarka.pl/ 2 https://skit.odrynki.pl/skit,informacje
i Śliwno. Kładka w kilku miejscach ma przeprawę na przeciąganych tratwach, jest to niezwykła przygoda nie tylko dla dzieci. W tym roku z powodu suszy poziom wody w rzece jest bardzo niski, dlatego przeprawa na pierwszej tratwie od strony Waniewa była nieczynna, ten odcinek można było pokonać przechodząc przez rzekę i łąkę. Natomiast pozostałe przeprawy działały, choć na tratwę trzeba było zeskoczyć z pomostu z wysokości ok 1m. Podczas spaceru widok na rozlewiska i okolicę można podziwiać również z wieży widokowej. Podlasie można zwiedzać, ale też trzeba zasmakować, bowiem dbałość o tradycję kulinarną jest tu niezwykle silna. W restauracjach w karcie dominują regionalne potrawy i napoje, jak chociażby kartacze, kiszka i babka ziemniaczana, bliny. Latem w kucharz chętnie przygotuje też chłodnik litewski z młodymi ziemniakami albo chłodnik biały, zupę szczawiową. Do picia zaś proponowany jest kwas chlebowy lub podpiwek, lemoniada, napary ziołowe.
53 | Aromat
JESIEŃ NA LUBELSZCZYŹNIE WRZESIEŃ 5
Festiwal win polski i produktów regionalnych - Zamość (Rynek Wielki)
6
Kiermasz Produktów Lokalnych - Kazimierz Dolny (skwer u zbiegu ulic Nadwiślańska i Podzamcze)
7-13 13
Europejski Festiwal Smaku - Lublin XXII Lubelskie Święto Chleba - Lublin (Muzeum Wsi Lubelskiej)
17-20
Festiwal Wina - Lublin (różne restauracje)
18
Food Trucki - Zamość (Hopstop Sadowa)
27
Kiermasz Produktów Lokalnych - Nałęczów (plac przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury)
PAŹDZIERNIK 5
Kiermasz Produktów Lokalnych - Kazimierz Dolny (Duży Rynek)
25
Kiermasz Produktów Lokalnych - Nałęczów (plac przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury)
Aromat | 54
LISTOPAD 22
Kiermasz Produktów Lokalnych - Nałęczów (plac przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury)
27-28
Lubelskie Targi Piw Rzemieślniczych – Lublin (Targi Lublin)
55 | Aromat
