36
REPRESENTATIE EN RACISME IN OUDE MUZIEK
PIYYUTIM EN HET KRUISTOCHTREPERTOIRE
De laatste jaren hebben principes als diversiteit, representatie, en een groeiend bewustzijn rond racisme en andere vooroordelen grote invloed gehad op de samenleving. Ook binnen de oudemuziekbeweging zijn vragen gesteld over het gebrek aan representatie van verschillende gemeenschappen en de aanwezigheid van composities die haatdragende taal en intolerantie verspreiden. Representatie Hoewel we weten dat minderheden, vrouwen en armen een
rijk muzikaal leven hadden, is hier vrijwel niets van in muzieknotenschrift bewaard gebleven. Het materiaal dat wel is overgeleverd bestaat voornamelijk uit ‘woorden zonder muziek’, oftewel liedteksten zonder muzieknotatie, of ‘muziek zonder woorden’: mondeling overgeleverde melodieën zonder stamboom of geschiedenis. In de concertzaal horen we over het algemeen de muziek die in de meest toegankelijke vorm bewaard is gebleven. Deze programma’s vormen geen getrouwe weerspiegeling van de historische werkelijkheid.
Met Ensemble Lucidarium hebben we geprobeerd deze onevenwichtigheid recht te trekken door nauwgezet respectabele vervalsingen samen te stellen op basis van liedteksten, historische informatie en muziek uit omringende culturen en de orale traditie. Het idee van een ‘juiste’ melodie is immers, net als de nadruk op muzieknotatie, eerder een moderne dan een historische houding. Het is een kwestie van prioriteiten stellen: meer dan het nastreven van zogenaamde historische nauwkeurigheid is het mijn doel om het publiek te laten beseffen dat er minderheden bestonden, dat deze kunst maakten en dat zij contact hadden met andere culturen. Racisme Tijdens het aankomende Festival Oude Muziek Utrecht geef ik na afloop van mijn concert met Ensemble Lucidarium een lezing getiteld Confronting racist rhetoric in early music. De keuze voor de term ‘racistische retoriek’ is wellicht niet helemaal juist. ‘Haatspraak’ of ‘de taal van intolerantie’ zou waarschijnlijk nauwkeuriger zijn, vooral omdat ons concertprogramma zich concentreert op
