plaatsten ze hun triomfboog op de plek waar de brand in Rome was uitgebroken. Slechts twee joodse groepen konden een antwoord formuleren op het einde van de tempelcultus. De ene groep was die onder leiding van de rabbijnen. Hieruit ontstond het huidige, rabbijnse jodendom, dat de nederlaag tegen Titus nog elk jaar herdenkt met Tisha B’Av. De andere groep bestond uit degenen die Jezus vereerden als messias: de chrestiani van Tacitus veranderden onder eigen leiders in christenen. De triomfboog van Titus in het Circus Maximus is zo bezien een religieus monument voor het scheiden der wegen. Daarmee is het tevens een monument voor een
van de meest duurzame erfenissen van de imperialistische mogendheid Rome.
Fig. 3. Reconstructietekening van de triomfboog van Titus in het Circus Maximus.
Afbeeldingen Fig. 1. Afbeelding vrij voor gebruik (CC BY-SA 3.0), foto: Peter Clarke, bron: Wikimedia Commons. Fig. 2. Afbeelding vrij voor gebruik (CC BY-SA 4.0), foto: Cassius Ahenobarbus, bron: Wikimedia Commons. Fig. 3. Illustratie Rogier Kalkers, naar: Buonfiglio, Marialetizia. “Relazione preliminare sulle nuove acquisizioni sul Circo Massimo: Indagini archeologiche 2009-2016.” in López Vilar, Jordi (ed.). Actes del 3r Congrés Internacional d’Arqueologia i Món Antic. La glòria del circ: curses de carros
icompeticions circenses. Tarragona: Fundació Privada Mútua Catalana, 2017: fig. 8, bron: Sovrintendenza Capitolina – Laboratorio di Rilievo e tecniche digitali – Dipartimento di Architettura Uniroma3.
11
