LANETLİ AVLU Yer yer İstanbul’un efsanevi güzelliğine harika benzetmelerle yer verilen kitaptaki şehre ait iki anlatı şöyledir: “Aysız yıldızsız bir geceydi. Ve önünde o yabancı, karanlık ufuk boyunca uçuşu bitmiş bir havai fişeğe benzeyen İstanbul akşamı doğuyordu.
Necla DURSUN
Bosna’nın bir kasabası olan Vişegrad’a taşınırlar. Yazarın çocukluğu ve ilk gençlik yılları Drina Irmağı kıyısındaki bu kasabada geçer. Hırvat kökenli olmasına karşın bir Sırp olarak yaşamayı seçen Andriç eğitiminin ilk etabını Vişegrad’da, liseyi Saraybosna’da, üniversiteyi ise Viyana ve Krakov’da tamamlar.” (Can, 2017) Andriç’in Bosna tarihinde tanık olduğu olaylar ve yaşanmışlıklarına 1924 ve 1941 yılları arasında Yugoslavya elçisi olarak görev yaptığı Roma, Madrid, Cenevre gibi yerler eklenmesiyle dünyaya ait bilgi ve görgüsünü arttırma fırsatı bulmuştur. Bu fırsatı özümseyerek kâğıt üstüne aktırdığı eserlerinden biri “Lanetli Avlu” dur. Andriç 1914’de henüz 22 yaşındayken rejimi protesto ettiği için hapse atılmış ve hayatının üç yılını hapiste geçirmiştir. Hapishane deneyimi üzerine yazdığı Lanetli Avlu ’da; bir cezaevi avlusunu merkeze alarak tarihi kitap içinde yoğurarak çeşitli insan profilleri ile bezemiştir. AVLU’DAKİ İSTANBUL
ugoslavya’nın Tolstoy’u” olarak anılan İvo Andriç Balkan coğrafyasının önde gelen isimlerinden biridir. Bu betimlemeyi ve Nobel Edebiyat Ödülünü O’na kazandıran “Drina Köprüsü” isimli eseri olmuştur. Bir gömleği iki yakasını birleştiren düğme gibi kara parçalarını birleştiren köprüler yazılı ve görsel her tür sanat dalında ikonik bir özellik taşır. Andriç’in Belgrad’da kaleme aldığı “Drina Köprüsü” nde başkarakter bir köprüdür ve akmakta olan tarih bir mücevhere benzeyen tarihi köprünü dilinden okuyucuya anlatılmaktadır. “Vişegrad kasabasında nehri geçmek için yapılan ve bir inci kolye gibi gözüken Drina Köprüsü’nün etrafında gelişen olayların anlatıldığı eserdir.” (Can, 2017) Eseri yazdığı dönemde Tito rejiminin hüküm sürdüğü Yugoslavya’da edebiyatçılara ayrıcalık tanındığı literatürde yer almış bir husustur. “Tito’nun Yugoslavya’sı Sovyetler ’den farklı olarak edebiyatçılara “göreli bir özerklik” tanımış; “sosyalist gerçekçiliğini” doğrularını yazma baskısıyla karşılaşmayan Andriç’in “Drina Köprüsü” gibi yapıtları Tito tarafından övgüyle karşılanmıştır.” (Andriç, 2019, s. 6) YAZARA DAİR KISA KISA…
Birinci ve ikinci dünya savaşı yılları Andriç Bosna’nın Tarvnik kasabasında doğmuştur. Çocukluğu ise yine Bosna’da Vişegrad kasabasında geçen yazarın hayatına dair kısa bir anlatıyı Bilal Can bir yazısında şöyle kalem almıştır; “İvo Andriç, 1892’de Travnik kasabasında dünyaya gelir. Babasının ölümü üzerine Annesi ile
sayı//75// ekim 38
Kitaba mekân olan ve uzun zaman önce inşa edilen cezaevi, kimisi iki katlı olan on beş binadan oluşmaktadır. Avlunun etrafına sırlanmış olan binaların aralarındaki mesafe yüksek duvarlarla kapatılarak binaları birbirine bağlamaktadır. On beş, yirmi veya otuzlu gruplar halinde koğuşlarda kalan mahkûmların bulunduğu tutukevinde Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristiyanlar bir aradadır. Ne kadarı gerçek ne kadarı değil bilmenin imkânsız olduğu kişisel hikâyelerin anlatıldığı bu avlu İstanbul’dadır. Yer yer İstanbul’un efsanevi güzelliğine harika benzetmelerle yer verilen kitaptaki şehre ait iki anlatı şöyledir: “Aysız yıldızsız bir geceydi. Ve önünde o yabancı, karanlık ufuk boyunca uçuşu bitmiş bir havai fişeğe benzeyen İstanbul akşamı doğuyordu. Ramazan’dı, tüm camilerin minarelerinde kandiller yanıyordu, şehrin sayısız ışığının üzerinde muntazaman bir takımyıldız gibi titreşiyorlardı.” (Andriç, 2019, s. 106) “İstanbul’da gün doğumu! Anlatılmaz bir hadise. Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştim ve göremem de. (Tanrı gerçekten de her güzel şeyi düşmanına mı verir?) Gökyüzü pembe bir kor gibi parlar ve aşağı yeryüzüne iner; herkese yeter bu; zengine ve yoksula, Sultan’a, köleye ve mahkûma.” (Andriç, 2019, s. 102) AVLU’NUN KARAKTERLERİ
Mahkûmları birbirine bağlayan tutkalın suçluluk duygusu olduğu söylenen kitabın önsözünde “Cezaevindeki zorluklara
