nadolu kırsal mimarlığının çerçevesini çizmek için mimariyi etkileyen parametreler, mimari tasarımdaki temel ilkeler mimari çeşitliliğin bölgelere göre dağılımı ve plan şeması tiplerini ortaya koymak gerekir. İklim, topoğrafya, doğal doku, çevrede bulunan malzemeler çevresel etkenlerdir. Din, dil, dünya görüşü, kültürel değerler, aile, akraba ve toplum ilişkileri ve gelenekler kültürel etkenlerdir.
TÜRKİYE KIR
MİMARLIĞI -IIAnadolu Kırsal Mimarlığı’na asırlardır yazılı olmayan görgü, ahlak ve inanç kuralları çerçevesinde oluşmuş değerler sistemi, birlikte yaşama kültürü hakim olmuştur. Komşu yapılara saygı gösterilir. Hiçbir ev bir başka evin ışığını, havasını ve manzarasını etkilemez. Dr. Şimşek DENİZ
Toplum davranışları bölgedeki ailelerin sosyoekonomik durumları ve yaşam biçimlerini sosyal etkenler olarak sıralayabiliriz. İnsanınmekan ve ev algısı, kültürü, ev deneyimleri ise insani etkenleri oluşturmaktadır. Anadolu’da kırsal dokuyu oluşturan parsellerde ana yapıya ek olarak zirai ve hayvancılık amaçlı ahır, samanlık, izbe, tandır gibi müştemilat yapıları yer almıştır. Sanayi devrimi öncesi Anadolu Kırsal Mimarlığı’nda tabiata ve iklime uygunluk, içten dışa çözüm, yapı malzemesinin en yakından seçilmesi, bina ve mobilya ölçülerinin insan bedeni temel alınarak oluşturulması ve az maliyetle gerçekleştirilmesi temel ilkeler olarak sayılabilir. İç Anadolu’da oldukça yaygın olan ahşap çatkı – kerpiç dolgu tekniği Orta Asya’daki Harzem bölgesinde 8. Yüzyıldan itibaren kullanılmaktaydı. Anadolu Kır Mimarlığı sade, insani boyutta ve fonksiyoneldir. Genellikle sivil mimari 1-2 katlıdır. Kagir olarak inşa edilen zemin katlarda sağır duvarlarla ve bahçe duvarlarıyla mahremiyet korunmuştur. Zemin katlar tarım ve hayvancılık amaçlı kullanılmış, çoğunlukla mutfak ve fırın zeminde inşa edilmiştir. Üst katlar yaşam alanı olarak tasarlanmış, çıkmalar ve cumbalarla sokağa açılmıştır. Plan tipolojisinde kare ya da dikdörtgen odalarda işlevsellik ve uyum gözetilmiştir. Sedir, ocak, yüklük, dolap, gusülhane mimari ile birlikte tasarlanmış ve bütünün bir parçası olmuştur. Sofalar Anadolu’da farklı yörelerde hayat, sayvan, divanhane, çağnışır, tahtabaş gibi farklı isimlerle anılır. Ortak yaşam mekanı olan sofa bazı bölgelerde eyvanlarla genişletilmiştir.
sayı//75// ekim 64
