Leda cirkel - Somaliska 221122

STUDIEFÖRBUNDET VUXENSKOLAN waa urur fikradeed oo aad ubaaxad wayn kuna faafsan dalka oo dhan. Aasaaska nagga fikradeed waxa uu kudhisanyahay dooqa shaqsiyadeed uu qoflakastaahi noloshiisa kudhisikaro. Aasaasku waa xuriyadda shaqsiyadeed iyo waa jibaadka saaran muwaadin kasta horumarka bulshada iyo xoojinta dumuqraadiyadda.

© Studieförbundet Vuxenskolan, Stockholm, 2019

Maareeyaha mashruuca: Eva Odelius Hennevelt

Kooxda mashruuca: Linda Strandenhed, Lena Gode, Sara Falkstad, Randi Lindström, Malin Ohlin, Katarina Cronelid

Sawir: Emelie Gårdeler

Habaynta kelmadaha: Cecilia Elmqvist

Turjumaada: Mohamad Nuur, Yusuf Abdullahi, Faraah Mohamud

ISBN: 978-91-86099-50-3

WAXBARASHIDA UMMADA

Hordhac ................................................................................................. 3 Waa maxay waxbarashada bulshada? 5 Waxbarashida ummada 9

HOGAAMINTA WAXBARASHADA

Hogaamiyaha masuuliyadiisa iyo hogaamintiisa............... ...... 13

Ishogaamin iyo hogaaminta dadka kale .................................... 16 Jewi wanaagsan iyo goob xasiloon oo waxbarasho 18 Ka baarran dagid qeyb ka mid barashada 22 Sinnaanta iyo xeerka....................................................................... 25 Horumar kooxeed............................................................................. 29

QALAB

Talooyin wada hadalka iyo hadal weydaarsi wanagsan 38 Goobada bilaw ilaa dhamaad 41 Habka bangiga................................................................................... 46

HORDHAC

Ku soo dhawow guddoomiye ahaan kooxda waxbarashada i Studieförbundet Vuxenskolan, SV ! Hada waxaad gacanta ku haysa qalabkii dhammaan wax barashada hoggaaminta kooxda waxbarashada SV. Laga yaabaa adigu in aad doonaysid heshid koorasyo ah aqoonta ururrada/jaaliyadaha, muusig, cunto karin, farshaxanimo. Laga yaaba in aad tihiin koox doonaysa in ay kulmaan 14 cisho sii uga munaashaqaoda buugaagta iyo qoraallada. Ama wax kale aan inta midnaba ahayn. Koorasyada ama waxbrashada noocan ah laguma sameeyo wax maadoyiinka kooban, waa xiise labaranayo wax cusub iyo ho rumar iskaashi ah. Waa wax wanaagsan iyo dhiirigelin in laga qayb qaato waxbarasho! Adiga iyo inta kale kooxda waxaad abuuraysan jawi wanaagsan waxbarasho, oo idin siinaya cusub aqoon iyo khibrad cusub, aragtiyo, xusuus iyo dareen kabixi karaya waxcusub. Wadahadal wanaagsan, la isku ixtiraamo kala duw anaashaha iyo is aamin qab waa eryo sifaynaya kulanka wanaag san. Waxbarashadan waa suurtagal in ay helikaran boos ama meel kaqayb gelayaasha odhan u qalanta. Hoggaamiyaha waxabarashada guno ayuu qaadanaya ama shaqo samfal ah. Waxay ku xidhan tahay shuruudaha hawsha ama shaqad lagu diro hadba. Adiga hoggaamiye ahaan waxaad u baahan ta hay si cad u dareemaysid amin qab kaalinta/doorka. Qalabka waxbarasho lagu siin doona waa aasaas-ka aqoonta doorka hoggaamiyaha kooraska/kulanka iyo xooga warbixin iyo tilmaamid aad u adeegsan doontid kooraskaaga ama kulankaaga waxbarasho. Aqoon intaa ka badan waxaad ka helaysa koorasya da waxbarashada -hoggaaminta ee kulamada iyo casumadaha qaybtada SV

Qalabka ama walxaha sida hadba u taqaanid, waxay ka kooban yihiin 3 qaybood: Qayb waa soo bandhigid ama isbarid Studieförbunden Vuxenskolan, waxbrashada ummada, waxbarida iyo hoggaaminta koox waxbarasheed, qaybta labaad waxay sharraxaysa hoggaamin, waa in raad ku reebta hoggaam iyaha waxbarashadu u siiya wakhti iyo goob wax ku bartaan iyo ku fikiran. Qaybta saddexaad waa in la sameeyo aamin qab kooxda iyo qaab wax ku ool ah sida tilmaamid sii hawshu kuugu fududaato adiga horjooga kooxda ah.

Adiga ah hoggaamiyaha waxbarashada halkan waxaad ka helay walax ama waxbarashooyin iyo talooyin. www.sv.se/cirkelledarnatet/

Wax badan ka akhri www.sv.se.

WAXBARASHIDA UMMADA

WAA MAXAY WAXBARASHADA BULSHADA?

Waxbarasha dadka waa waxbarasho iyo aqoon ku hawlan yihiin uru rrada waxbarashada iyo folkhögskolor. Waxbarashada dadweynaha waxey ka kamid ah Folkhögskolan, maktabadaha, madxafyada iyo cashar jeedinta jaaliyadaha. Wadajir iyo samafal ah ba shaqada loo bilaabay sii kadibna loo jeediyo dhanka dadweynaha, markaasna la idhaahda dhammaan kasoo qayb gal.

Studieförbunden waxay kaalmo dhaqaale ka heshay dowlada sii dadku u helayn firsado waxbarasho. Si isku mid u helayn waa in aqoontu noqoto mid xor iyo lacag la’aan ah. Qofkastaba wuu ka qa ybgeli kara iyadoo loo fududaaneyo iyo suurtalgal barashada inta la nool yaha. Hawsha wax ku jirta in sii gaar ah, loogu soo casumo oo loo martigeliyo dadka naafada ah, qaxoontiga/soogalootiga iyo dadka leh waxbarashada hoose iyo wax lamid ah.

Sii loo helo kaalmo guud, waa muhiim Studieförbundet samayn karto xisaab xidh ama xisaab celin taaso ah. Waa kuwee shaqooyinka la qabtey iyo imisa qof ayaa la gaadhsiiyey hawlaha. Taaso ah in hog gaamiyaha waxbarashada muhiim u tahay in uu sii gaar ah uga taxad iro warbixintiisa iyo inu xidhiidh dhow la lahaado qaybtiisa lookaalka SV iyo kulamada ka qaybgalay u hoggaaminayey.

Waxay aasaas u ah sababta in bulshadu taageerto waxbarashada dadweynaha waxay dhiirigelinaysa ama horumarinaysa nidaamka dimuquraadiyada bulshada. Barlamaanka ayaa go”aamiya ujeeda qa ranku u taageero waxbarashada dadweynaha.

Dowladdu afar ujeddo ku taageertey waxbarashada bulshada: in la taageero hawlaha lagu xoojinaayo dimuquraadiyadda iyo horumar keeda in la caawiyo sii loo sameeyo suuragalnimo in dadku saamayn ku yeesha kor u kacay xaaldaha noloshooda iyo la sameeyo xiise qayb ka ah horumarka in qayb laga qaato isku dheellitiro darajooyinka waxbarashada, aqoonta iyo qaybaha waxbarashada bulshada

l l l

l

Dhiirgelinaya balaaadhinta iyo kordhinta xiisaha nolosha dh aqanka iyo iyo ka qaybqaadashada.

Wareegyada waxbarashada waxa ka tirsan maalintii dad aad u badan ka nool Sweden. Dadka waa weyn 75% dadweynaha waxey ka qay btaan mar ama dhow jeer waxbarashooyinka wareega ah iyo illa 20 malyan ayaa soo booqda sannad kasta kulmada dhaqan qabtan urrurada waxbarashada. Dad aad u badan ku lug leh hawlaha Studieförd bunden. Inta wax dheer hawlaha dhaqanka qabqaabiso Studieför bunden iyo waliba hawlaha waxbarashada iyo khaasatan dadaalada kulamada bulshadda u baahan.

Akhri in badan kamid ah waxbarashada umada halkan. Läs mer om folkbildning på www.studieforbunden.se och på www.folkbild ningsradet.se

ARAGTIDA AQOONTA IYO BARASHADA

SV waxay ka ambaqaadayan dhammaan aqoonta iyo in dadku isku qiimo yihiin, iyadoo loo eegayn in khuseeso waxbarashada-farsam ada, aqoonta sayinska, aqoonta aan isticmaalo nolol maalmeedkeena ama aqoonta farsaxanimada. Waxaynu u sii gudbin doona qayb kamid ah aqoonta inagoo u sii marayna hadal iyo qoraalba. Aqoonta kale caadooyinka iyo dhaqanka in la barto.

Awooddaha xirfadeed loo isticmaalo aqoonta, waayo aragnimo, awoodda waxqabad iyo sida qofku wax u arko ama mowqif iska taago. Inagoo awooddahena u sii marayna aragti waxbarasho. Lakiin sidoo kale ka faa’iidaysan waayo aragnimadeeda nolosha shaqada, ururra da iyo shaqada bulshada. SV iyo waxbarashada umadda waxey qayb muhiim ah ka qaadanayan xoojinta iyo helida dad leh xirfaddaha awooddaha kala duwan. Taaso qayb muhiim u ah xuquuqda shaqisn imo gaarka ah inu barashada nolosha dheer.

Tababarida waxbarashada dad weynaha maaha mid keliya oo ku si inaysa aqoonta dhabta ah ama dhammaystiran lakiin waxey ka caaw inaysa ballaarinta fahanka iyo horumarka shaqsiga. Ka qaybgalayaasha waa in ay helan waxbarasho jiho iyo ujeeddoba leh. Aqoonta iyo waxbarashadu waxay leedahay fahan iyo aragti aan ahayn waxbarashada caadiga. Waxay kale ka hadlaysa in si wadajir ah aan kuwa kale fikirkoo da iyo aqoontooda iyo waayo aragnimadooda aan u qaadano u fahano.

BARASHADA/BARIDA UMADA

Waxbarashada dadweynaha ujeedada laga leeyahay gabi ahaan waa sidii loosamayn laha ka qayb galka dimuquraaddiyad qotodheer. Habka waxbarrida waa qaab u dhisan wada hadal, munaaqashad iyo sidii loo heli laha aqoon wadajir loo leeyahay. Qaabka ka duwan qaabkii caadiga aha ee waxbarashadii dugisiyada lagu dhigan jiray ee macal inku laga sugayey in u gudbiyo cilmiga iyo aqoontada ardeyda, halka waxbarashadan wareegay ah, waxay u shaqaysa badana hab ama qaab dhammaan kooxaha ka qaybgal u xaliyaan dhibaatada ama raadinaya aqoonta si wadajir ah. Dhammaan ka qayb galayaashu bixinaya oo helay mid walba awoodisa, shuruudaha iyo baahidiisa.

Qofka horjoogaha waxbarashada badan’a wuxuu haysta qorshe u ku harumarinaayo taaso macnaheedu yahay in sameyaan dhammaan kooxda ka qayb qaadanaysa ay doortan hab sii ay isu dhegaystan qof walba fikir kiisa isagoo xor ah. Sidoo kale waxay khuseeysa xalqad waxbarashada ujeeddaduna waa barashada awoodda waxqabadka luuqad cusub oo kale. Si kasta ha ahaatee iyagu dabcan waxey maam uli doonan, wuxuu ka kooban aan ka ahayn xalqad ka hadlaysa horu marinta fikirada iyo aragtiyaha tusaale buugaagta iyo kombiyuutar ka lagu ciyaaro. Asal ahaanba waxbarashada ummada waxay tahay aragti waxbarasho oo aasaaskeedu ku qotomo qiimaha bin’admiga aragtiyadooda, taaso ah awood waxtarnimo ama wax caawin karo iyo fikirad aqoontu ku dhisan tahay tahay karti iyo awooda adiga gaar u leedahay iyo kuwa dadka kale leyihiin. Inta badan waxloo isticmaalay qaabka wada hadalka waxbarasha da umada wadaxajood iyo wadahadal. Horjooga/hoggaamiyaha iyo ka qayb galayaashaba waa inaa is isku qiimaha yihiin isla markaan wada hadalkoodu ku dhisan yahay awoon iyo isfahanko sarre loo qaa do. Wada hadalkaas waa in shuruud u tahay kalsooni iyo ixtiraam labada dhinacba iyo dadka kale. Sii loo abuuro ka qayb qaadasho iyo sinnaan ku dhisan sidoo kale aan u istcimaalo qaab iskaashi, wada shaqayn ah oo ku saleysan in dhammaan qof walba hadalkiisa dha maysto koox badan iyo koox yarba. Waxaa muhiim ah waxbarashada guud goob iyo goor ama boos iyo wakhti sii looga baaraan dego ama laga fikiro. Maaha oo keliya inta u dhaxaysa waxbarashooyin kumeel gaadh ah lakiin waa kulanka laftiisa.

Badan waxaa jirta in lagama maarman tahay in la istaago si hore

looga sii socdo.Adiga laftigaga iyo kuwa kaleba in aad siisid wakhtig ku baaran degaan ama ku fikiran waa qaab muujinaya ama sharrax aaya oo sii wanaajinaya ka shaqaynaya aqoonta.

WAXBARASHIDA UMMADA

Waxbarashada ummada/dadweynaha wax wada barranaaya ugu yaraan saddex jeer waa in laga soo qaybgala oo ay ku jirto hoggaa mintu. Sidoo kale ugu yaraan waa saddex kulan iyo sagaal saacadood oo waxbarasho ah.

Kooraska wabarasho kala xadaynaya hawlaha waxaan lagu sharraxaya bilow iyo dhammaad waxaan dhici karta marmar isbeddel.

Isbeddelku wuxuu ka koobnan doona aqoon, isfahan, waxqabad iyo awood kartiyeed sidii horumar u samayso koox ka mid ah dadka. Si doo kale waxaa dhici karta wakhti xaddidan am jiridoon wakhti aad wax ku akhrisatid, ama ku tijaabisid adoo iska uga baaran degay ama ka fikiraya inta u dhaxaysa kulanka kooxda.

Xalqadaha waxbarashadu waa mid dadka oo dhan u furan. Xalqdaas waxbarashada ka qayb qaatayasha waxey xor iyo tabarruc u yihiin in doortaan ka qaybqaadasha dooda,kooxaha ka qaybqaadanaya qaarba leh waayo aragnimo kooban halka kuwa kale u leeyihiin khibrad aad u dheer maadoyin iyo walax isku mid ah.

Wareega waxbarashada ama xalqad waxbarashada waxay loo sameeyey in lagu cabbiro dimuqraadiyadda. Xeeraarka ama qaanuun ka ka hadlaaya sida xalqad waxbarashada loo fulinaya ama meelmari nayo iyo waxay ka kooban tahay ama waxay tahay waa mid fudud. Wareegay waxbarasho waxay sarre u qaadaysa suurtgelnimada iyo helitaan waxbarasho ama daraasad. Waxey ku fududenaysa ama ga can ka geysanaysa saamayn ku yeelanaya bulsho dimuqraadi ah. Dimuqraadiyadu waa qayb aad ugu muhiim ah oo kaalin firfircoon ka qaadanaysa arrimaha bulshada. Markay laga yimaado in la gaad ho ujeeddada hadefku yahay, waxaan kale taagan in aan helo hawlo aan wada jir/iskaashi u qabanayno taaso ah in aan inaggu samaysano qaab shaqo oo sidan ah.

Isku day in aad ku shaqaysan koox

Isku day in aad aragtidooda soo bandhigan

Isku day in aad dhegaysato waxey dadka kale la tahay Isku day in aad xaliso dhibaada ama aad raadiso xalka Isku day in aad qaadatid masuuliyada qaybtaada.

Muhiimadu waa in markasta mudan oo muhiin ah in muwaadinku kaalin firfircoon ka qaato bulsho dimuqraadi ah.

QORSHAHA WAXBARASHADA

Xalqad kasta waxaa kujiridoonta qorshe shaqo ama waxbarasho. Waa in idinku qortaan qorshaha waxaad baranaysa iyo sidii aad uga wada shaqayn lahaydeen xalqada waxbarasho. Markaas waa inuu qorshu ahaado mid ku xadidan xalqadan waxbarashada. Wada xajood iyo go’aan wadajir ah laga gaadho ujeddada iyo hadefka waxbarasha da iyo sida qaabka shaqada, walaxda, agab iyo qaabka aad rabtaan in aad u istcimaashayn. Walaxda ama agabka waxay noqon kara buug, wargeys, waraaqo ama tusaale filim ama barnaamij. Waxaad kale ku shaqayn kartan qalabkaas ama agabka inta socoto waxbarashadu. Waa in aad ka jawaabtan jaabaha qorshaha.

Maxaynu baranayna?

Maxay noqon doonta natiijadu?

Goorma ama sidee ugu shaqayn doona xalqadan?

Sidee ayeeyny xalqad ama waxbarashada u xaqiijinayna?

Mar mar waxaa jira hadef iyo ujeeddo qeexaya markaa kooxdu kulanto. Isticmaalay qalab waxbarasho dhamaystiranyahay qor shaheedu, waxaan jira soojeedino sida u soo bandhigi lahaydeen kulamada.

Hadii heshiis ku tihiin hadefka kooxda waa ka bilaabi kartan, iyada oo aydaan u eegin meesha ka bilowdeen qorshaha ku saabsan waxbarashada. Ama aad horumar samaysaan si wada jir ah si aad u siisan ka qayb galayaasha in samayn ku yeeshan niyad dhiskooda ama xii sahooda waxbarasho kor u kaco. Isticmaalay hawlo qorshaysan sida barraha ama macalinku ugu suurtogeli lahayd inu abuuro ka qaybqaadasho weyn macquul ah waxbarashadan awgeeda. l

HOGAAMINTA WAXBARASHADA

HOGAAMIYAHA MASUULIYADIISA IYO HOGAAMINTIISA

Kaalintaadu waa hoggaaminta kooxda waxbarashada waa in aad hogaamisid oo hagtid ka qayb galayaasha rabaa in bartaan aqoon iyo horumar gaadhayn. Kala duwaanasha macalin ama barre skuul iyo hogaaminta koox waxbarasho waxay u baahan tahay iskudubbaridid ama xiriirin aad u badan sii u socoto hawshu. Aad muhiim waxaa u ah in lasameeyo ka qayb galnimo wada hadal sii loo abuuro jewi degan oo wanaagsan. SV waxay qaabishay ama la kulantaa kooxo dhawra oo leh hadef-kala duwan.

Adiga ka masuulka ah kooraska waxbarashada ee xaga ama dhinac SV-qaybta, waxaa muhiim ah in xidhiidh wanaagsan. Aad la xidhiidh cid ama qofka ku qaabilsan. Adiga ka masuul ah liistada ku qoran yihiin dadka soo xaadiray ama yimi hadii tahay waxbarshada ama qorshaha shaqada ee kooraaska. Qorshaha shaqada dinkoo wada soc da ama wadajir dokumatingaraysa liistada dadka soo xaadiraya ama imanaya goobta, sii aad u tustaan waxaad qabanaysan waxbarashada iyo cid ama dadka ka qaybqaatey kulamadii. Labada dukumenti gun dhig u ahaanaya dhaqaale/kaalmo shaqada. Uga wadahadla wadajir dinku taageerade/kaalmade filanaysan ama sugaysam dhanka SV iyo warbixinta ka qayb galayaashu heli doonan watee.

HOGAAMIYAHA KAALIMIHIISA KALA DUWAN

Kaalinta ah hoggaaminta kooxaha waxbarasho way kala duwan yi hiin hadii aad hogaaminayso urruro ama jaaliyaddo, hadii hogaami nayso waxbarasho ka qayb galayaashu danaynayaan meelo u gaar ah oo adigu aqoon u lahayn. Marmar waxay noqon karta kaalintada/in daryeeshid ama kamasuul noqotid maamulida iyo hubisid hadii tahay walax ama agabka iyo lookaalka lagu kulmi doon, in aad buuxisid liiska kasoo qayb galayasha iyo in jirro qorshe la raaco. Kooxdana kala qaybinaya markaa ka dibn qaadaya masuuliyad kulamada kala duwan iyo ka qaadanaya waxbarashada bilow illa hadef. Waxbarashada la baad adiga hoggaamiyaha waaxaad haysa masuuliyad ugu weyn hadii tahay inta kakooban yahay iyo aqoonta ama cilmiga ka qayb galayaas hu ka qaadan doonan qayb kamid ah, tusaale farsamada gacanta ama farshaxan ama kooras luuqadeed, kuwaas waxay u baahan yihiin

aqoon aasaasi oo gaar ah maxaa yeelay aqoontaasi waa in la kari kara ama aqoon loo leeyahay sii loogu tababarto farsaxan/farsamo gac meed ama luuqad lagu hadlo.

Ka wada hadlay qofka kuqaabilsan ama kala xidhiidhid qaybta SV rajooyinka ku sabsan hoggaamintada. Qiyaasti bilowga waxbarasha da isku wax baad qabanaysan adiga iyo kooxda waxbarashada ama wareegay waxbarasho. Taas waxay ku fududaynaysa inaad heshid xal ku sabsan kaalinta hoggaaminimo iyo in wali haysid masuuliyadii kooxda isla markaas sidii u noqon lahayd shaqo la iska dhex arko iyo qaabka u qorshaysan tahay waxbarashadu.

Intaad bilaabin qorshaha waxbarashada/kooraskaaga/xalqad waa in aad is waydiiso su’aallahan soo socda

l l l l l l l

Maxay tahay sababta u doortey in noqdo hoggaamiyaha/ horjoogaa waxbrashada?

Maxay tahay himilada iyo hadefka ka leeyahay xalqadan waxbarashada?

Sidee raba anigu u muuqdo hoggaamiye ahaan?

Waa sidee qaabkayga hoggaamiye?

Sidee rabaa anigu in ay noqoto?

Maxaan rabaa in aad tijaabiyo iyo barto?

Waa kuwee waxyaabaha dadaalka bada niga baahan kujira waxbarashada aniga ii horyaala?

QEYBINTA HOGAAMINTA

Waa waajib ama khasab in hoggaamiyaha waxbarashada saaran tahay masuuliyad waxbaarashadan iyo inu qoro liistada dadka soo xaadiray, xata hadii qof ku meel gadh ah hoggaaminayo isaga la wa reegay masuuliyad marka hoggamiyaha rasmiga ah aanu joogin ku lankaas. Masuuliyad barista in la qaybsato wey fiican tahay. In aad si wada jir u hoggaamisan waa wax xiiso badan iyo horumarin faa’iido leh in aad aragtid side dadka kale sameenayan. Bar baarinta ama baristu waxay noqon karta mid xoog leh laba qof kala duwan markay sharraxayaan shay isku mid ah siyaabo yar yare kala

duwan Markay aad hoggaaminaysan sii wada jir sidoo kale waa tookaysanaysa ama isbeddelaysan sii aad tamar iyo quwad u heshan maalin midba masuliiyad weyn qaado marku daalo xooga, u yaran nasanaya sii u soo kabto. Sidoo kale waa wax fiican in la is badhitaaro midba mid kale caawiyo sii loo xaliyo xaalada markaas taagan ama bilaabantey. Sii wadajir hoggaaminimo ku shaqaysa sii wanaagsan waa muhiin intaan waxbarashada, wakhti qaata ku wada hadashayn idinko ka wada hadlay waxaad rabtaan in ka gaadhan waxbarashada iyo side aad rabtan in aad u shaqaysan iyo qofka masuuliyad qaadaya sii u sameeyo maxay. Sii kastaba ha ahate waa muhiim in si wadajir noqoto qorshe samaynaya faa’iido ama dheef.

Hal tilmaamid uun waa in hore ugu qaybisid qaybaha kala duwan kulanka waxbarashada, u tookaysataan masuuliyad iyo haynta dhawr cashar kala duwan iyo meeshoda. Idinko isla jira ama wada jira oo wada socda sameeya wakhti ku qiimaysan side shaqadu u socoto inta lagu gudo jiro waxbarashada iyo kadib marka dhammaado kooraska/ waxbarashad.

SHAQO KUMEEL GAADHO OO YAR

Daadihiya/hoggaamiyaha uma baahna inu noqdo kan mar walba sa mayna shaqada odhan. Badana waxay noqota in jewi fiican oo degan iyo ka qayb gelid koox in kawada qayb gasha sii isu kaalmeeyaan. Qor she lagu casumi karo qaab dhismeed laga wada shaqeyey taaso loogu yeedho shaqao ku meel gaadh yar.

Shaqo kumeel gaadh yar waxaa weeye in is qeybisan, balanqa ad iyo cad, warbixin ama shaqo wax ku oool ah la garanayo iddinka kadibna faa’iidada u dhaxaysa. In aad masuuliyad qaadatid sii iskugu dubbaridid munaasabad waxaa la dareemi kara culays saaran qaar badan. Lakiin intooda badan waxay ku fikirayaan in kaalmo ka gay stan shaqada, sida in lawaco la balamiyo lookaal/meel/goob ama soo qaadan faakahaysi iyo wax la cabo ama la cuno.

Waxay muhiim in balanqaad ixtiraam sii ka qay galayashu u fuliyan waxay balanqaadayn in ay samenayaan ama waxay hubinayaan in aan cid kale samaysa sii aan u helin xanibaad. Lakin xataa hadii ka qayb galayasho soo qaatan laba bacood oo doolshe ama keeg ah, muhiim maaha in balamiyan lokaal, sameeyan xayaysis iyo helayn muusig. Dabcan wey wacan tahay in la doorto in qaado dhawr shaqo ku meel

gaadh kala duwan. Lakiin waa in qofku cadaadis isa saarin sii u qabto dhawr shay sababto ah wuxuu balanqaaday hawl ama shaqo.

ISHOGAAMIN

IYO HOGAAMINTA DADKA KALE

Adiga iyo ka qayb galayaashaba waa in aad abuurtan dhaqan ku saabsan waxbarashada ama xalqad waxbrasho. Markay hoggaami yuhu waa inu bilaabo inu keeno och dhiirigeliyo ka qaybgalaayshau qaybka noqdaan horumarka.

Hogaamintaadu waa ina ka buuxdoqiimayntada- sidee xogogaal ugu noqon karta adigu iyaga? Fikrada ku aadan ka qaybgalaaysha, adiga ah hogaamiye ahaan ama qof ahaanba, waxbarashada aasaaska qiimaheeda iyo quweda aad leedahay waxay saamayn ku yeelanaysa waxbarashada oo dhan.

Hadii aan isticmaalo tufaax inagoo ka dhiganayna calaamad/su mad hoggaaminta waxbarashada, markay waxaa waaye qiimo leeyi hiin ininyaha ama bartanka ku jira, hilibka khudaarta waa sida aad u aragtid iyo taariikhda intaan muuqan, qoloftada, dabeecadada ama akhlaaqdada. Waxay tahay dusha sare iyo inninyaha waxaa dhexda kujira waa isqabanayaan si tufaaxo u macaanado.

Wada hadalka iyo munaaqashada dhammaanba ka baaran degida ama ka fakarida waa qaabka ugu muhiimsan xalqad waxbarasho ama ujeddada waxbarasho. Iyadoo si fiican la isu dhegaysanaayo iyo ixti raamayo midba midka kale, sii loo abuuro isfahan iyo is aaminid. Dhaqanka noocas ah wuxuu fududaynaya ama u sahlaya isbarasho iyo horumarka, wax waaye oo ku jira adiga hoggaamiya shaqo muhiim kutaal taaso ah habka dooranaysid si aad u heshid ka qayb glaayashu ka dhex arki karaan sida ugu muhiimsan kooxdu sii wada jir ah u bartaan. Intaas waxaa sii dheer imanaysa habkii adigu aad u qabiili lahayd shaqsi walba iyo kooxda dhamaystiran.

Ka baraan degida ma ka fikiraya waxyaabaha fikradaha aasaasiga iyo sida u wadi kartid hoggaamintada waxbarasho.

IS HOGAAMIN

Badana waxa jirta odhaah tidhaahda sii aad u hoggaamisid dad ka kale waxaad u baahan tahay naftada hogaamin kartid. Waa hab wanaagsan ku horimarinaysid kaalintada hogaamineed ka baarran degida iyo ka fikirada wax dhici kara markaaad adigu hoggaaminay sid. Maxaa yeelay waa horumar aad u baahan tahay wax ugu horreya waa in aad fahantid, waxaad samenaysid lakiin sidoo kale waa in aad adigu ku guulaysatid naftada dhiirigelisid tijaabisid qaab, hab kale oo hoggaamin karo. Hab la iskugu dayo marka hore iska fiiri ama u kuurgal sidee wax u dhacayan kulan ama shirka kooxda. Sidee samay saa markaad samaysid sida adiga caado ku ah?

Inta kadib ka baaraan deg oo ka fikir maxay tahay sababta u sa maaynaysaa sida aad samaysey. Dhawr su’aallo u isticmaal ka baaraan degida ka fakirida.

Waa kuwee aasaaska fikradaha iyo aragtida aan leeyahay iyo dadka kale, saamayn ma igu yeelan kartaa hoggaamintayda?

Waa sidee qaabkayga hoggaamiyenimo?

l l

Maxaan tijaabinaya iyo baranaya?

Waa kuwee hawlaha adag kujira kooxda ee aan arko

Fikirada bannaanka ka imanaya waxay abuuri karta ogaansho iyo maxaan samayna wanaagsan iyo sidee adigu dareemaysa iyo maxaad rabtaa in aad sii horumarisid kadibna tijaabis qaab cusub hoggaani mo. Ka bilow is beddelo yar yar iyo ka codso jawaab celin hoggaamint aada sii aad u sii hore loogu socdo. Noqo mid udhego nugul maxaa yeelay tan aad sameysay ama ku fikirtey bilowgii waxaa lagaa yaaba in ay kugu shaqayso sidii ugu wanaagsan adiga, lakiin waxaa lagaa yaaba in aad ogayn madaamo aad tijaabin qaabka/si kale in sameysid.

JEWI WANAAGSAN IYO GOOB XASILOON OO WAXBARASHO

Jewiga wanaagsan iyo xasilooni waxbarashada aqoonta aan dham maanayn horumarka socda taaso kaqaybgalayaashuna ku leeyihiin saamayn waxbarashadooda. Maaddo muhiim ah iyo xaalad degan. Waa u madaxbannaan tahay shaqada waxbarasho sii uga haqabtirtid baahida ka qaybgalayaasha waxbarashada iyo horumarka shaqsiga. Isla markaasna aad siisid goob wadajir iyo farxad, caawinaya horu marka dimuqraadiyada.

Hadii kaqayb galayaashu dareemaya ku qancsanan, dhegaysi, xaqiijinaya iyo caddaynaya waxaa kordhaya oo dhici kara in ayigu ka mid noqdan isku xidhnan ama wadajir. Kala duwanaashaha iyo kala aragti iyo fikrad duwannaanta waa in dhammaan la isku qadariya oo la ixtiraamay, korida qof walba iyo suurtgalnimada ka qayb qaa danaya kordhintu waxa fududatnaysa wadajir.

Waxay kale sabab u noqonaysa niyad, xiise iyo ihtimaam. Adiga som hoggaamiyaha waxaad haysa hawl muhiim ah markay tahay hel ida suurtgalnimada iyo helida goob,meel ama lookaal ka qayb qaay bgalayaasha.

Adiga hoggaamiyaha ayaa ah qofkii bilaabi lahaa in aad soo heshid meel ka qaybgalayaashu kaaga qaybgalan. Marmar wax lagaa yaaba adigu ku martiqaadid qaar kamid ah ka qaybgalayaashain ka qayb noqdoona.

Wax jira shuruudo la xidhiidha sidii loo abuuri lahaa jewi wanaag san iyo deegaan degan ama xasiloon. Deganaanshaha oo saamayn ku yeelanaya barashada iyo horumarka iyo helida hannaan, sifo wacan ku haboon barashada. Helida diyaarinta goob waxbarasho suurtogal ah. Sida daradeed ka qayb galayaashan waa in qayb ka noqdaan qor shaha waa mid muhiim ah. Markay la leeyahay jewi wanaagsan waxaa looga jeeda goobo, lookaal, agab waxbarasho iyo sidii loo qabayn laha waxbarashada sii dhamman ka qayb galayaashu loogu fududeeyo. Sida ugu suurtogashan waxbrashada. Markay la leeyahay jewiga bul shada ama dadka waxaa weeye side suurtogal u noqon lahayd wadajir iyo ka qayb qaatayasha sidee uga shaqayna in dhaliilo caadoyinka iyo habdhaqamada.

Waxay ku xidhan tahay side qolka loo hagaajiyo alaabta ama hadii bannaanka wax ku baranayno, dabeecad iyo deegaanka. Dhammaan kulmi kara ama hadii ka dhacayso internetka la helikaro wixii looga baahna sii loobarto. Hadii kuraastu taalo miis la’aan, agabkii qaxwa ha/kafeyga ama u qalabaysan cashar jeedin/lagjar cod baahiye aad loo maqlaayo, taas waxay abuuraysa jewi aan caadi ahayn. Meel amaan qab iyo dhiirigelin waxay kordhaya niyada ama xiisaha. Waxaa suurtogal in adigu iskaga kordhiso firfircoonida shuruuda ha barashada.

HOGAAMINTA WAA IN LAGU DARO QOLKA

Waxa looga jeeda lagu darayo, la helo qaabka kuwa ugu suurtagalsan sii looga qayb qaato, qof iyo shaqsiyadiisa, u fudedayna baahida iyo awoodaha. Kuwan waan saddexda tallaabo aad isticmaali doonto sii aad uga fikirtid ka mid noqotid isdhexgalka ama kamid noqoshasha da. Hadii labada ugu horreyey aad buuxin kari waydo, ka qayb ga layaashuna ma baran karaan.

1 ) MARKAAS SOO GASHID

§ Qolkee haysatan fursad aad u itcimaasha iyo in aad kaaga wada faa’iidaysatan sii wada jir?

§ Ma jiraan wax xanibi kara dadka naafada ah ka qaybgeli la haa?

§ Siduu qolku u qalabaysan yahay?

2 ) DAREEMID NABADGELYO IYO XASILOONI

§ Waa kuwee ka qayb galayaasha u samayn xeer ama hannaan wareegay waxbarasho? Maxaa dhacay hadii cidii jabiso xeerkii?

§ Dareemayan degnaansho iyo nabad ka qayb galayaashu qolka? Hadii timaado ama dhacdo hadal gaf ah sida aflagaado, cay ama kaftan khaldan iyo sharaf ridid?

3 ) KA QAYBGELID

§ Ma haysta koox leh dan wadajir ama shuraako ah, sii aad uu wada samaysan si wadajir ah, idinkoo ka bilaabay mid walba, midkastaba baahidiisa gaarka ah?

§ Is beddel makusamaysa qaabka aad u shaqaysid sii aad aad u gaadhid qaar badan, dhawr ah.

§ Ma hasytan dhammaan meel ku hadlaan, wakhti ku hadlaan iyo saamayn mak u leeyihiin shaqadda?

Ka mid ahaansha ama kamid noqoshadu maaha macnaheedu maaha, in aan la isku mid ahayn. Hadii dadka oo dhan ama dhammaan heli lahaa fursad isku mid ah marmar waxaan u baahanahay ka fikirno wixii ka baxsan. Waxay keenaysa kamid ahaanshu in la isticmaali karo qalabka wax lagu maqlo qolka ama ku shaqeeyo. Wada hadalka isku dhiibka ama wareegay, marka la bilaabayo kooras, waxbarasho haweenku leeyihiin ama la raadinayo hawl ama shaqo ku ku sabsan isdhexgalka sii qaar badan ku dhashay dalka dibaddisa, si u ogaadan in lagu soo dhawaynayo iyo kooraskaaga. Adiga ah hoggaamiyaha ama daadihiya kooraska ama barnaamijka waa kala hadli karta mar walba qofka madax ka ah shaqadda ama hoggaamiyaha mashruuca, oo aad aragti in aan dhammaan wada heli karin wixiii looga baahna shaqada.

AALADA CASRIGA JAWI WAXBARASHO

Waxbarashada lagu barto alladaha casriga am dhijitaalka waxay lagu bedelay waxbarashadii kulanka foolka foolka ahayd ama dadku meel iskugu imanayeen. Waxbarashada lagu qaato banaanka ama guriga qaybgalayasho hku dhiganayaan netka, shuruudaha ku saaran hog gaamiye ahaan in u sheegtid ka soo qayb galayaasha iyo barasha da noqoto mid aad u sarresa. Dhanka kale sameyey waxbarashada dhijitaal in noqoto mid xor ah iyo isbedel sii u noqoto mid aan laga maarmin oo bulshadu soo dalbato sababo badana awgood. Faa”iidada ugu weyn ku jirta waxa weeye wakhtigii kordhay kadib markii laga fikiray iyo dhawr ka.

Waxaay muhiiim ah in kala duwanaadan marka la qabanayo wax barashada bulshada, ee lagu qabanayo qaab muuqal ah waa in markay dhammaan is arkan oo is maqlaan sii sax ah marka lagu qabanayo waxbarashada qaab noocaas kale ah waxay muhiim ah lagu xidhiidh ama isgaadhsiintu noqoto qoraal. Waa muhiim in aad ogaatid sii loo barto iyo iskaashiga ama wada shaqaynta sida u dhici lahayd jawe waxbarasho, taaso keeni karta macno weyn samaynaysa, maxaan sameeya iyo goorma sameeya. Waxay jirikarta dhib ka qayb galayaas

A R AGTIDA , FIK R A DDA, HADAFK A QIIMAHA, ARAGTIDA AADANAHA

KA BAARRAN DAGID QEYB

KA MID BARASHADA

Ka baarran degid ama ka fakarid waa qaab ama hab rukumada ama aasaaska barashada waxbarashada bulshada. In aad qorsheeysa sidii shaqada uga fikirid waxbarashada ama koorasku u caawin lahaa sii u sii wanaajiyan ka qayb qaatayashu oo suurageliya barashada iyo macquul noqon ama suuragal in iska u sameyso horumar hoggaamintada. Erayga kafikirid ama ka baarran degid (reflektion) wuxuu ka yimi asal ahaan luuqad laatiini, taaso macnihiisu yahay dib loogu noqdo wixii dhacay ma laga fikiro. Ka fikirida waxay waaye ama noqonaysa in adigu is waydiisid ka hor fikirada iyo doodahaaga ama dadka kale, gadaal u fiirisid ama dib u jaleecud xaalado iyo wixii laga bartey. In aan ka fikiro khibradeena waxay ina tusaysa xidhiidhka kadhexeeya sabab iyo natiijo aqoon cusub. In wax laga fikiro waxay noqon karta lagu sameeyo keli ama koox. Si loo helo xaalad waxbarasho oo isbed del bedeshay iyo kala duwan waan la israaciyo habab ama qaabab kala duwan. Sidoo kale waa in is waydiisid side u isticmaali karta adigu kala duwanasha jewiga, deegaanka ama xaalada sii la isu dhiirigeliyo ama la isu baraarujiyo ka fikirid. Goorma ugu wanaagsan tahay in la fikiro ama laga baaran dego fikirka wax laga yaaba subaxadii/aroorn imada, ama fiidki/cawayska ama in la hadashid qof ama soo lugaysid bannaanka iyo kaymaha? Kusoo hadal qaad su’aalaha kooxda, sidee uga baarran degtan ugu wanaagsan idinka iyo nala qaybsada waayo aragnimadiisa/khibradiina tilmaamaha ugu wanaagsan.

Dadka oo dhan caado uma laha ama lama qabsan in ka baarran degan fikiradooda iyo shaqooyinkooda, lakiin laga yaaba in badan u bartey ama caadeystay in sameeyan wax iyo toos u tegay ugu sii so conaya hawsha. iyadoo ka fikiraya natiijada, side noqotey iyo qorshe ahaan, maxay sas u noqtey iyo sida ay noqotey. Hadii toos u tagtid waxa la waayi kara ama guuldaraysanaya waxyaabo badan suuro gal waxbarasho iyo aragti. Degdeg ha isu dhiibin hadii dareemay sid caajisan fikiro. Karaan iyo awood waa darajada ugu sarresa lagu tabaranaya ama la tijaabiyo.

Waxbarashada bulshada waxa loo isticmaala markasta baarran de gida sida qaab sii loobarto iyo taasi helayso kaalmo cilmi baadhayaa sha kuwii ugu danbeyey sannadihi ku sabsan waxbarashada: Waxay

badan la idhaahda xusuusan karta si firfircoon u fikiraya, Taaso dha ici karta loosi mari karo tusaale, qor fikirada, wada hadalada qof kale ama ku xidhiidhsan fikir jimicsiga firfircoon.

Waxay jira dhawr xal oo fudud lagu dhiirigelinaya ka qayb ga layaasha ka baarran degin alaab/walax ku shaqaysan iyo inta ka badan horumarka waxbarasho. Tusaale marku dhammaado kulanka waxbarasho udir su’aal ka qayb galayaasha in ka fikiran kulanka ku xiga. Bilowga xiga ku meel gaadhka waxaa weeye inta la bilaabin. Soo jeedin kale abuuray ama soo helay shabakad ama meel kagu wada sheekaysto taaso dhammaan ama qayb kamid ah kooxda ka baaran degid si wadajir ah inta u dhaxayso kulamada. Markay waxaad samayn kartan in aad isticmaashayn daqiiqad kulankaas waxbarashada ka warramaya ama ka doodaya kulankii hore.

Gabagabada kulanka waxbarashada ku soo wareeg kooxda odhan mid mid ula hadal iyo si wadajir ah dib u eeg wixii aad samaysen inta ku gudajirteen kulankii ku meel gaadhka ah iyo sidii u dhacday shaqadi.

Kaydi wakhtiga kulanka ugu danbeeya sii u qiimaynta iyo wixii u soo joogteyn uga baaran degtan side shaqadiinu u qabsoontey ama u dhacday intii u socday waxbarashad ama kooraska/wareegay. Waxaad ka fikirtan sidii qorsha ama hawshu u shaqaynaysa iyo natijadii ugu danbaysa sida u soo baxday ama noqotey, maxaa ku jira caddey mo kale inta dhaafsisan oo samayn ku yeelan kara natiijada iyo kaal inta ka ciyaarayn. Ka fikir in badan sidii u qorshaysan ama u dhisna wareegay ama waxbarashadu, waxay jiray walax ama shay sii gaar u fiicna ama laga sii wanaaji karo? Ku dhiirigeli ka qayb galayaasha in ka fikiran sidii hormar iskood ah, iskood wax isu bari lahayn ama isu horumar lahayn. Maxaan sii socodsiina, maxaan is beddel ku samayna doorka danbe. Waxad ka codsatey sidoo kale in ka fikiran in iyaga laftigoodu wixii ay sameeyen caawimo wanaagsan ka geysan doon to barashada iyo maxay iyagu sii horumari karan. Ka codso ka qayb galayaasha jawaab celin hoggaamintada bixiyan maxay la tahay aad samaysa ee haboon in aad sii wadid iyo waa maxay waxay ku wanaag san in aad samaysid mustaqbalka.

KA BARAADAGIDA HOGGAAMIYAHA WAXBARASHADA

Waa inuu qorsheeya muddo yar kulankasta kadib sii uga fikiro, sid uu u dhacay kulankii hore, ma wanaagsan ama loobaahan yahay in lahabeeyo ama nidaamiyo iyo maxaa suurtagala in la bedelo marka danbe. Waxaad waraaq ku qortaa fikirada’da aad xasuusan tahay, liis u sameeyey shay ama wax laga yaabo in aad hore u balanqaaday in aad soo ogaanaysid, ama waxaad rabtid in aad nidaamisid kulanka soo socda kan ku xiga. Kulanka ugu danbeeya, waa in wakhti dheerad ah sii loosameeyo is qiimaynta qof ahaan iyo ka fikiradda waxaad baratey iyo aqoon u leedahay waxaad la tegaysid waxbarashada kale adigu aad daadihin doontid ama hogaamin doontid. Waxaan jeclahay in aad qorid natiijadada. Waa in aad hoos ku qorta na.

Hadii aad tihiin labba ama in kabadan hogaamiye ama daadihiiye dhawr barnaamij ama xalqado? Qorsheeya muddo yar kulan kasta kadib sii aad u qiimaysan wixii sii wanaagsan u shaqeeyey iyo wix ii aad wax ka bedelaysan kulan kan ku xiga. Waxaad kale oo aad ka fikirtaan sidee wada shaqayntiinu u shaqayso. Ku fikir in bixiso jawaab celin wax ku ool ah kadina soo qaadaya waxyabaha si wanaag san u shaqeeyay sida sii lamid ah waxyabaha u lasii wanaajin karo.

SINNAANTA IYO XEERKA

Sinnaanta waxaa looga jeeda dumarku iyo ragga awood isku mid ah leeyihiin taaso siinaysa firsad, cadaalad, xuquuq iyo wajibaad isku mid ah Waxay aad ugu eeg tahay fikradda kamidka ah dabaqada wali jinsi, tusaale ahaan midabka jidhka, diimaha iyo naafada laga bilaabo dadka odhan ama bin’admiga oo dhan wada helayaan awood iyo fursad, iyagoo ka madaxbannaan koox iyo dabaqada ay ka tirsan yihiin.

SV shaqadeedu waa in dhammaanla dareenay nabad qab iyo la aamin in si isku mid ah looga qayb gelidoono. Dhammaan waxay hay sta fursad isku mid ah sii horumar uga gaadhayn waxay rabaan ama xiisaynayaan iyo barashada shay ama wax cusub, iyadoo aan jirin wax xanibay. Nasiib darro, waxbarashada bulshada ma tallaalikarto fikra daha qaldan kamidka yihiin, quudhsiga haweenka ama faraxumayn ku sabsan galmada iyo wixii lamid ah, midabtakoor ama midab kala sooc. Lakiin waxaa muhiim ah adiga daadiiihinaya barnaamijka ama hoggaaminaya in aad ogsoon tahay, aam loo duqaadan karin iyo ka qayb galayaashadu si wadajir ah aad uga shaqaysan dhaqan ku dhisan sinnan.

Faraxumaynta ku saabsan arrimaha galmada,hadii tahay hadal ama tataabasho waa mid aan la aqbali doonin oo aan lasoo dhaweyn doonin iyo habdhaqanka keeni kara ama kaliifikara yasid, quud hsid sharad dil ama sharaf ridid. Waxay noqon karta faallooyin ku saabsan galmada,qaxwaha dushiisa ama kaftan oo kale,ama qanjii dhiyey, salaaay dabada, illa gaadhay sharaf ridid aad u xun iyo qas bid ama xoogid. Luuqada khaldan ee ku saabsan yasida iyo dabeecad ama hannaanka sinnaan la, aanta, xataa hadii loo arko, kaftan aan khatar ahayn, ciyaar caadi ah waxay abuuraysa dhaqan qaar badan ku hadaaqi doonan ama noqon doona wax iska caadi ah. Sidaas dart eed waa in wax laga qabto, hadii aan ogaano ama aragno taas dhacdo goobta shaqadeena ama hawsheena.

Waa maxay shaqada daadihiiya waxbarasho kooxeeda?

l

Waxaan ka hadlay taas bilowgii! Waa in aan sii cad oo aan mugdi ku jirin halkan u samayn aan loo dulqaadan yasid, dandaansi galmo iyo qasbid. La hadal ka qayb galayaasha kooras waxbar

l l

asho, hadalka, luqaada in isticmaalan aad jeceshihiin in okey tahay iyo sida rabtaan si isku mid ah. Waxay noqon karta in Ka shakisan xeerka iyo aragti aan qoto dheerayn!

Waad jabinkarta ama diid karta dhaqanka aamusnanta! Heshiis ku tihiin ka qayb galayaashada dhammaan ka gilgishaan oo ay diidan hadii dareeman ama arkaan waxaan okey ahayn.

XEER IYO AWOOD

Dhaqan, waa xeer, fikrad, aragti iyo qanuun waa waxaan qornayn lakiin dadku ku dhaqman. Wey wacan tahay in aan leenahay dhaqan, maxaa yeelay waa sida aan iskula dhaqmayno, tusaale markaan gallo saf ama istaagno marka aan adeeganayno ama wax iibsanayno. Laki in dhaqanku sidoo kale wuxuu inagu samayn kara xuduud ama u ina xakamayn kara innaga.

Waxay noqon karta oo kale tusaale marka laga hadlaayo dumar ka, maxaa laga filay ama laga sugaya, ahaan karta gabadh, haweenay ama nin. Markaan eegno sida samayn inoogu yeeshen dhaqamadaas ama caadoyinkaas innaga, waxay sameeyan sidoo kale aan ka aragna awood ama quwad iyo faa”iido ama dheef. Taaso ah kuwa kusugan ama gudaha dhaqankaas ama haysta sheegayaan ama ku odhanayaan in badan kuwa aan raacin dhaqankan ama caadooyinkan.

Isha ku dhufanaya ama arkaya iyo ka shikiyaya caadooyin, dhaqa mo ama xeerar waa qaab muhiim ah lagaga shaqayn karo ka horte gida caadyinka xun xun daandaansiga la xidhiidha galmada. Waa in hawlqabashadu ama shaqadu waa in lasiin karta dadka inta badan dareen ah in dareemayan soo dhaweyn dhammaan, jinsigu doono ha ahaato nin ama naag, heli karaan fursad isku mid ah sii horumar ugu sameeyaan danahooda iyo isku xidhka xidhiidhada cusub. Wax aa muhiim ah in ay si cad muuqdan ama loo arko kooxda aad hog gaaminaysid isku dayaan laf-gurid ama baadhintaan sax ah sugan ku saabsan xadiddan ama xad u yeelan arrimahaas maxaa yeelay waxa loobahan yahay in lamuujiyo. Wax dhici karta in adkaato, sababto ah waxay abuuraysa ama keenaysa dood furan iyo wadahadal bulshada muhiim u ah arrimahaasi, kamid tahay in iyagu soo qaadan ama ka doodan.

Su’aalaha aan ka baarraan degayno ama is waydiinayno waxaa kamid noqon kara tusaale ahaan sidan:

Qofke samaynaya dhaqan ama xeer kooxda?

Si isku mid ah ma ula hadasha raga iyo dumarka? Ma wada helayan dumarka iyo raga in isku mid ah hadalk

Qofke ogolaansho u haysta inu sharraxo dhiibada iyto xalinta?

Qofkeba u soo joogay hindisaha?

Ma heli karaan haween, dumarka iyo raga xiise iyo amaan isku mid ah iyo shaqo ama arrin isku mid ah? Sidee ula hadashaan raga ama dumarka?

Siyaabo kala duwan ayaa looga wax looga qaban sii looga guulaysto xeeraarka ama dhaqamada. Haka bilaabin qayb raga ma haweenka in yihiin mid kale ama nooc kale, xiisaha, rabitaan, doonis, karti iyo awood waxqabad in ay in badan ku kala duwan yihiin labba shaqsi iyadoo aan loo eegin jinsi, lab ama dhegid. Hadii aad qoranaysid ka qayb galayaal kooraskaaga, ka fikir sidii aad u heli lahayd in badan raga iyo dumar, iyo koox badan kala duwan. Ka anba qaad ama ka bilow habka caadiga ah bulshada xidhiidhka la leedahay!

Ha tilmaamin ama ha jahayn fikirka qof raba inu jabiyo dhaqanka ama xeerka, xataa hadii tahay ”wax wanaagsan” foojignaan qofka raba inu jabiyo ama ba’biiyo dhaqanka ama xeer wax laga sugaya inu caaw iyo inu dib u saxo dhaqamada immika jira. Hadii noqoto mar kasta tilmaamid iyo farta lagu fiiqo ”gabadha ah ka qaybgalaysa kooraska lagu barto sida loo googoyo mashiinad tusaale ahaan, run ahaantii ah xariifad, fahmo bafan ama”ninka kooraska u soo dubay doolshe, keek oo soo qaatey ”may noqon inu kamid noqdo xaalad isku mid ah.

HORUMAR KOOXEED

Dhawaan koox ayaa isku tegaysa oo bilaabaya in ay sameeyan is dhexgalan ama is dhexgal bay bilaabanayan. Kooraska ama waxbarashada ku kulmayan wakhti dheer waxaa hoggaamin doona la socda kooxda horumarka ay bilaabayn, sida horumarka ay gaadhayn iyo fahmaya, garanaya sida kaalintaada hoggaanimo isbedelaysa si la isu waafajinayo baahida kooxda iyo marxaladahan kala duwan.

Ninkii mareykan ka ahaa dabeecad yaqaanka ama hannaanka qof ku dhaqmo yaqaanay Will Schutz diyaariyey sannadadii 1960 arag ti ku sabsan fa”iidada koox ama horumarka kooxnimo lagu samayn karo (Firo, Fundamental Interpersonal Relations Orientation) taaso si balaadhan u faafinaya ama u faafiyey. Taaso aasaas ama gundhig u ah sharraxaadaha inta badan aragtiyaha wakhtigan, xilliga ama immika cilmi-baadhayaal badan ku qiyaasaya, ku qeexaya, cabbiraya sida horumarayaan koox iyo sida u shaqaynayso hoggaamin. Schutz waxay la tahay ama wuxu aaminsanyahay in jiran dabeecad, hab dhaqan wadajir loo leeyahay sida kooxaha oo dhan u horumarayaan iyo hoggaamiyuhu uga tarjumayo marxalada kooxdu ku sugan tahay, taaso siyaabo kala duwan loo hogaamin karo -iswaafajinta xaaladaha hoggaaminteeda. Gabadh cilmi-baadha mareykan ka ahayd Susan A Wheelan wax ay kasoo qaadanaysa FIRO iyo horumarka noocad si u fahman ho rumar kooxda. Waxaan lagu magaacay IMGD taaso looso gaabiyey Integreted Model of Group Developement ama soomaaliga noqonaya ”tusaalaha is dhexgalka waa horumar kooxeed” Wheelan noocisa ama tusaale ka kooban shan horumar ama marxalad koritaan: mulkiyad, hanti iyo badbaado, aamin qab mucaarad, kasoo horjeed iyo khilaaf kalsooni iyo dhsimo, qaab shaqo iyo wax ku ool, meel mar ah dhammaad.

l l l l l

Marka loo eego Wheelan cilmi baadhistiisa way jiran marxaladaha koritaan, horumar kooxaha shaqada oo dhan. Intaas waxaa sii dheer in sii cad loo arki karo hannanka, dabeecad intee in leeg soconayasa ama jiraysa intaan kooxdu hore ugu sii socon marxalad koritaaan ku xigta. Kooxdu waa dhaafi karta dhammaan marxaladaha horu markooda dhexdiisa ama ku dhex xannibmaya qaar kamdi ah marxa ladaha. Mar kasta yimaado xubin cusub kooxda wuxuu weydiin kara wejiyadii ama marxaladii hore in taagan ama muhiim tahay mar kale. Markaas waxaa muhiim ah in kooxdu xakemayso su”aalahaas oo laga yaabo dib loobilaabo marxalad ama wejiga. Xataa hadii waxbarasho, kooras aan la barbardhigin karin koox shaqo (koox wada shaqaysa) waa in la raacay, lagu socda marxaladaha kala duwan maxaa yeelay waxaa la arkaya sida isu bedelayso hoggaamintu, sababto ah waa in horumar samayso waxbarashadu (cirkeln).

HORRUMARKA HOGAAMIN KOOXDA

Kulankii ama fadhi gii ugu horrayey, wuxuu galay marxaladii koowaad, hanti ama mulkiyad iyo badbaado ama aamin qab, hog gaamiyaha shirka masuuliyad ayaa ka saaran in dhamman helaan warbixin oo ay dareeman qancsanan iyo aamin qab. Adiga hoggam inaya shirka waa in aad ogtahay shuruudaha ku sabsan waxbara shada (cirkeln). Kooxda aan wali diyaar sanayn ama qaabaysamayn, hoggaamiyuhu kala hadlaayo sida arrimuhu yihiin ama kabilaabayo meeqaamkiisa hoggaamiyaha. Waxa weeyi waaqici ah in xeerka iyo dhisamahood lagu horimariyo waxbarashada, lakiin sida loola dh aqmaayo sidoo kale waa masuuliyad saaran in firfr Kooxdu waxay ku xidhan tahay hoggaamiyahooda bilaabo iyo hoggaamin caawisa sidii loo dhimi lahaa kala saraynta inta u dhaxaysa hoggamoyaha iyo ka qayb galayaasha. Falcelin, jawaab celin wanaagsan dhanka hoggaam iyaha badan waxay caawisa aamin qab iyo isbahaysi kooxda.

&

Xiriirka, yoolalka iyo hawlaha

Xiriirka, yoolalka & aragti

Aragtida

Iskaashiga & qaybi Qaabku wuxuu muujinayaa heerka xakamaynta hoggaamiyaha ee kooxda. Bilaw ga, hoggaamiyuhu waxa uu leeyahay door weyn oo lagu xakamaynayo, ka dib kooxda ayaa horumarisa oo ku bislaysa kaalinteeda, xakamaynta ayaa hoos u dhacda.

l l l l

Siinaya wakhtigiisa kaqayb galayaasha is bartaan. Siinaya warbixin iyo shuruudaha ku jira waxbarashada.

Ka wada dooday ama hadlaya hadafka la wada leeya hay iyo xeerarka lawada leeyahay. Sii wakhti dadku xooga ku yara wada hadlaan (waxaan ugu muhiimsan xilliga la kafeenayo) si ka qaybgalayaashu u samaystan xidhiidh.

Mucaaradnimada iyo isafgaranwaa waxa sabab aad u weyn u ah sida uheshid kaalinta kooxda. Dhawr tilmaamid jirran isfaham la’aan ama suurgaltahay isafgaranwaa, waa in lasoo qaado laga hadlo oo laga saaro. Waa in aad ogaatan maxaa khayraad iyo waayo aragnimo leey ihiin kooxda, iyo sida uga faa”iidaysan lahaydeen. Kaalinta hoggaani mo waxay yeelan karta weji qabanaya. Kaalintada waa in yaraanayso waxaa xiisaha badhan leh, qiimaha badan lahayd iyo in ay sarre loo qado niyad, rabitaanka, dadaalka, xiisaha iyo ahmiyad saaraya himi lada ama ujeedda hawsha.

l l l l l

Waa in laga shaqeeyo hawsha shuruud u ah wada shaqayn.

Waa in aad muujsa in diyaar u tahay adigu iska uga qaybqaadato.

Waa in aad ahmiyad saarta hadefka, yoolka, go’aan la’aan ha ku xaddayn hadefla/hawsha.

Weydii su’aalo, sookoobid iyo siin jawaan celin fiican ka qayb galayaasha. Adiga hoggaamiyaha ah ku dhawoow kooxdada intaan wadajir u baaranaysan ujeeddadi iyo hawsha u baahan in la sii wanaajiyo ama dadaal badan u baahan.

Kaalinta hoggaamiyaha waxay u badan tahay in noqoto latalin ama talo bixin iyo kooxdu iskeed si aad iyo aad u madaxbannaanato mar ka joogsanayo horumarku, marxalada kalsooni iyo qaabaynta. Marka kooxdu u arkayso in qaabkii shaqadu dhameeyen iyo kaalmahoodi ahmiyad saaren lagaado ujeddadii ama yoolkii sii dhamaystiran.

Waa in ay u wakiishan shaqooyin ama hawlo fara nadan kasoo qayb galayaasi.

Waa in aad qabatid ama samaysid maamulid kooban iyo hagid ama tilmaamid badan

Wejiga ama marxalada shaqada iyo wax soo saar leh ka hadlayno hada waa koox khibrad leh, waayo arag ah oo u muuqda isbahaysi, isgarabsi iyo isfahan. Sii si dheerad ah kooxdu horumar u gaadho shaqadeedu waa in hoggaamiyuhu ku baraarujiyo kooxdan in tusaale ahaan ti jaabiyan fikiro cusub ama farsamooyin hawl badan ama adag.

Waa in lasiiwado ahmiyada lasaaro hawsha iyo ujeed dada ama hadefka.

La is dhiirigeliyo wada shaqaynta iyo waydiimo ama su’aalo dhaliilo ah.

Ku caawi kooxda in go”aanka ku gaadhayn sii caqli gal ah iyo dhexdhexaadnimo la’aan ahayn cid badan.

Ku gebagabada, ama dhammaadka hawsha ku dhameeya qaab cusub Isha ku haya ama lasocda sida aduunka ku xeeran u arko kooxda ama kooxdu u aragto dunida ku wareegsan iyo ka shaqeeyan sida uga guulaysan lahayeen isafgaranwaaga ama khilaafka.

l l l

Dhammaadka wejiga waa masuuliyad saaran hoggamiyaha waa in kooxdu u qiimayso, xubanaha kamidka ah kooxda isa siiyan jawaab celin ku cabbirayaan dareenkooda. Taasi waxay ka caawin doonta sida u shaqayn lahayeen u sii wanaajin lahayn isbahaysiga kooxda mustaqbalka. Qiimayntu, waa in ahaato qoraalka iyo horumar socda lagaga fikiraayo su”aallaha kooxda. U ogolow ka qaybgalayaasha isa siiyaan xidhiidh, shaqada saamayn ku yeelanaya kooraskii waxbarasho. Waa in helay wax cad oo mugdi kujirin iyo dhammaad maad leh- hada waa in aan dhamayno!

ISGAADHSIIN, XIDHIIDH IYO KHILAAF

Koox waxaa shuruud u ah isgaadhsiin ama xidhiidh, haday tahay wada hadal qolka iyo hadii tahay xidhiidh iyo qaab kale loowada xidhiidho, sii kooxda horumar uga gaadho is dhexgalkooda iyo xidhiidhkooda. Sii loo helo koox adag loobahan yahay fahman kala duwanaansha hooda. Dadweynaha waxaa aad ugu muhiimsan sidii kordhilahayd aqoonta iyo is fahanka in yihin wada hadal iyo wada xajood.

Waxaa laga yaab in marmarka qaarkood yimaadan arrimo aan isku raacsanan ama heshiis aan ku ahayn. Kala duwanasha ujeeddooyin ku maaha wax aan caadi ahayn marka koox lagu wada shaqaynaayo. In la is dhegaysto iyo la isku dayo la isfahmo iyadoo aan khasab ahayn in la isku waafaqo ama la isku raaco ama la bedelo qof aragtidisa wax ay noqon karta bilow. Muhiimadu waa in la eego isafgaranwaaga ama khilaafka, ama kala duwanaasha ujeddooyinka, caqligal ah in tahay aqoon cusub. Suurtogal tahay in la xaliyo dhibaato. Dhib kasta oo looxaliyo wadajir waxay u horseeda kooxda xidhiidhkoda horumar. Isafgaranwaa gu wuxuu noqon kara khilaaf maslaxadeed ama daneed (Kuwa ka dhaxeeya ku kala aragti duwan yihiin ama aaminsan yihiin kala duwanan) Lakiin badana waxaa sabab u noqda isfaham la’aan xidhiidh ama isgaadhsiin.

WADAHADAL

Macnaha: Raadi macne guud.

Ujeeddo: In la wada hadlo, laakiin maaha inaad si isku mid ah u fikirto. Natiijadu: Midda ugu sarreysa.

DOOD

Macnaha: Abuur ama kala ta. Ujeeddo: In la raadiyo tanaasul. Natiijo: Hooseeya guud ee ugu hooseeya.

DOOD

Macnaha: Garaac. Ujeedo: In la qanciyo. Natiijadu: Mid baa guulaysta, ka kalena waa laga badiyaa

Markaan ka hadlayno wada hadalka, waxaan isticmaalnaa kelma do badan oo kala duwan – wada hadal, diidmo- isticmaarka iyo doo ddu waa qaar. Wadahadalku wuxuu ka yimid Giriigga oo noqon-ku muuji wada hadal. Wadahadalku wuxuu sidoo kale ka yimid Giriigga iyo waxay ka soo jeedaan isla ereyga jirida ee kala-goynta, ie. in la kala gooyo dooda ka soo horjeeda. Dooddu waxay ka timid Laati inka de bat-tere oo macnaheedu yahay jebi dooda ka soo horjeeda.

Kala duwanaasho tarjumida dhacdooyinka ama tusaale ahaan tarjumaanka erayga iyo tacbiir kala duwan

Culayska wakhtiga

Hadii cid u aragto dhac ama Dabeecad ama akhlaaqda tusaale hab ama dhaqan qalafsan ama dhibid ama silcin

Kala duwanasha.

Talaabad ugu horaysa ha noqoto wada hadal, waa in lawada hadlo, waxay muhiim u tahay xalinta khilaafka. Wada hadal kasta waxa jir ra fursad doorasho keenaysa qaab lagu wada hadlo ama lagu wada doodo. Siyaasad ama doodaha la xidhiidh arrimaha bulshada waxaa lagu helay dhibcaha sida ugu soo diyaar garoowo dooda ama ku doodo qodobo daliil adag oo cad, lakiin inta badan wada hadalda iyo natii jada wadajirka waxay noqota hiigsigii, lagu dadaalay in la gaadho. Dhammaan wadooyinka waxay horseedan sideedaba xal laga fikiri karo.

Marmar ayaa la xali karin khilaafadka ama isafgaranwaaga, tusaale qayb kamid ayaa ka baxay xadka, marka maxaa okey ah. Wakhti wa can haysatid kula hadal qofka ku qabiilsan ee la xidhiidh qaybta sii aad u heshid cid aad dib ugu celisid.

Marmar khilaafku ma khuseeyo labada dhinacba lakiin daandaansi taaso dabcan loobahan yahay in sii kale loomaareeyo ama wax looga qabto, sii aan cid wax u soo gaadhin. l

QALAB

TALOOYIN WADA HADALKA IYO HADAL WEYDAARSI WANAGSAN

TALLOYIN WADA HADALADA WANAAGSAN

• Dhiirigelin fikirada kala duwan iyo aragtiyaha mawduuca sii uhorseedo in dhamman aragtiyahooda sii cad loo arko, sheekaysiga ama iswareysi ga wuxuu sameenaya daneyaal ama xiiseeyal badan.

• Waa in aad siisa dhamman ka qayb galayaasha in is leeg.

• Soo qaad waxyabaha kala duwan da neeyaan ama xiisaynayan kala qayb galayaashu.

• Ku xidhiidhisi aasaaska dhabta ama xaqiiqda khibrad iyo waayo aragni mada iyo xusuusaha sii loosameeyo su’aalo in badan nool.

• Miisaanka saar xalinta dhiibatada iyo wada hadal midho dhal ah, wax ku ool ah.

• Sawiro ku muuji ama aragti waxaad ka hadlaysan idinko u sii maraya qa lab ama shay idin fududeenaya sida waraaqaha waxaa lagu qoro, waraaqo yaryar, qalimada sabuurad ama u is ticmaalaya qalabka dhijitaalka ah. Waxay ku caawinaysa ka qayb ga layaasha in fikiran, xasuustan iyo xaqiijinaya ama caddaynaya.

TALALO SIDII LOOSI HORUMARI LAHAA WADA HADALKA

• Waxa dhisaysa in lasii wado waxay sheegayan kuwa kale (in loosii daade go munaaqashada ama dood iyadoo ka caawinayso su’aalo furan).

• Waa in la is dhegaysto sii la iskugu dayo in lafahmo kuwa kale (ka codso ama weydii in qofku kabixiyo faahfaahin ama sharraxaad fikiradiisa iyo sharraxaxaad xooga dheerad.

• Sameeyey ama abuur xidhiidh si man ama cadaalad ah (sii wakhti sii dhammaan uga wada gaadhayn hadalkooda).

• Ku caawi fahankaaga ama habka wax u fahantey (xidhiidhi codsi la, aan iyo ku qancinayn).

• Uma baahnidin midnimo ama isku tag (kala duwanaasha iyo u og golaanaya u fasaxaya aragtiyaha kala gedisan iyo waayo aragnimada waa in cad yihiin laga arko kooxda.

ABUUR AMA SAMAY JEWI DEGAN OOW ADA HADAL WAXBARASHADA

Shan tilmaamood abuur jewi degan oo wanaagsan wada hadalka:

• Aamin qab shuruuda koowaad waa in jewi wanaagsan wada hadal ka qayb galayashu dareemayan aamin qan

kooxdu. Koox cusub xooga wakhti ayeey qaadanaysa inta dareen aamin qab gaadhayan. Tababarida wada shaqaynta iyo tababarka fiican is barashada waxay fududayn karaysa bilowga.

• Deegaan fiican/goob fiican. Sidee iyo xage la fadhiisanayo saamayn ku yee lanaysa wada hadalka iyo la helayo qaxwe/shaah iyo khudaar/qudaar ama biyo waxay keeni karta in la dareemo dabacsanan fiican. Waxay ugu wanaagsan la heli kara waa qolalka iyo meesha la isticmalayo.

WADA HADAL AMA DOOD

Wada hadal wanaagsan maaha tartan. Wada hadalka kulminaya ka qaybga layaasha shuruudo isku mid ah iyo raad inta xal wadajir ah. Wada xajoodka ama dooda waxay tahay in la baabiiyo xi dhiidh la, aanta kala duwanaasha fikira daha sii loo arko qofka qaldan ama sax an. Marka hoggaaminaya wada hadalka wax fiican in la ogyahay waxa la rabo in laga wada hadlo, wada hadalku waxaa ugu wanaagsan sii wada jir ah loo baad ho iyo la abuuro wada hadal barasho leh.

• Sii wakhti dhammaann. Qayb kamid ah kooxda waxaa loo qaybiya sida dabeeciga ah eryada, si dhammaan u wada helayn wakhti isku mid ah dhammaan, sida kale qaar kamid ah qayb galayaasha in badan qaatey ama qabsaday. U isticmaalo hab si dham maan u wada gaadho hadalku.

• Wediimo ama su”aalo iyo dhegaysi. Waydiimaha su”aalaha ka baarran degid iyo iyo ka fikirid badan waa qaab ama hab looga fiirsado wada hadalka. Ka fikir kala duwanaasha u dhaxeeya su”aalaha iyo ka shaki yaya. Dhegayso kadibna sii firfircoon jawaabaha iyo waydii su”aalaha isku gu xigan wada hadalka.

QALABKA/AGABKA LOO ISTICMAALO WADA HADALKA

Ahmiyada waxaa weeye qalabka shaqa da fududeenaya waa in caddahay, sii cad loosameeyo qofka leh hadalka ama kelmada (waa lagu yeedh marmar mu did ama quri tuur) waxay noqon kar ta tusaale, qalin, tufaax ama kubbad. Qofka haysta wakhtiga hadalka qofku yahayba waa in doorto inu hadlo ama aamuso. Inta kale ka qayb galayaasha waa in ay aamusan oo sii degan oo firfir coon u dhegaystan iyagoo wax faallo ah ama helid xal samayn.

Bilowga wada hadalka waa inu ahaa do kaadhsawir tusaale (booskaadh). Wuxuu noqon kara qalab wanaagsan sii loobilaabo hadalka u dhaxeeya dad ka. Waxay noqon karta mawduuc faa’ii do leh ama hab loo qayaxo dhibaatada, su’aalo loo doorto kaadh qayaxaya aragti ama dareen. l

KULANKA KOWAAD XALQADA

Kulanka ugu horreya waa khaas. Wax laga yaab ka qayb galayaashu in aan is aqoon, waxa jirta labadaba rajo iyo cab siba. Waa in aad tidhaahdid waan aad dareentid in aad joogtid guriga oo kale qolka ama nooca dhijitaalka hadii aad ku kulantan. Hubi kooxdu hadii u baa han yihiin horumar kooxeed sida tidhii Susan Wheelan iyo abuurid qorshe cad kulanka awgii.

KA FIKIRID:

• In wakhtiga lagu yimaado.

• Looqalabeeyo qolka qaab soo dha waynayd.

• Waa in cadahay waxyabaha faah faahin farsamo u baahan-waxay abuuraysa aamin qab.

• U diyaari sida ama qaabka aad isu baranaysan. Doorta baaxad iyo qaab

• Kooxda cusub qorshe in qaar bartaan tababar ku haboon kooxda, bartaan magacyadooda iyo sidii u ogaan lahaayen in wax ku caawin kara si u fududaato is barashadoodu.

• U diyaari waraaqo iyo qalimo ma gaca lagu qoro – waa qaab fudud oo abuuri kara ka tirsanan kooxda si dhammaan la is magac barto.

Waa loo arki kara waxaan xiiso lahayn lakiin diyaar garowgu wuxuu abuuri kara aamin qab iyo kalsooni adiga ah

GOOBADA BILAW ILAA DHAMAAD

hoggaamiyaha marka kooxdu cusub tahay. Inta ugu badan dhacay inta lagu gudo jiro kulanka koowaad xalqad ama cirkeln waxay dhisaysa in ka qayb ga layaasha is aaminan iyo ka qaybgelid ama ka mid noqosho, taaso muhiim u ah waajibaadka ama shuruudaha horumarka ama guusha xalqada waxbarasho ama kooraska.

MARKAY YIMAADANKA QAYB GALAYAASHU:

• Kula kulan albaabka agtiisa, mid mid u salaan.

• Isu diyaari in aad akhridid magacya da ka qaybgalayaasha ka hor.

• Ku salaan soo dhawaada oo isbar adigu, usheeg qofka tahay iyo maga caaga.

• Sharraxaad iyo kawarbixiye Studie förbudet Vuxenskolan. Waa in aad soo hadal qaadid waxyaabaha farsa mo sida qolka ama lookaalka hadii dabka kaco iyo xeeraarka nabadge lyada iyo SV caymiska ka qaybga layaasha.

• U ogol ka qayb galayaashu isbartaan.

INTA LAGU GUDAJIRO

KULANKA KOOWAAD XALQAD/ WAXBARASHADA:

• Waa in aad bilowdo xidhiidh cad ka dhaxeeya mawduuc jeclaanaya dhawr dareen iyo ka qayb galayaasha. Kooxda isu keen kala hadal maa do mawduuca, hadef iyo ka qayb ga layaashu rajadoda.

• Ka doodaya xeerarka wadaagan ku haboon wakhtiyada, xidhiidhka wada leyihiin, is ixtiraamka fikirada iyo wixii lamid ah.

• Qor waraaq ama qalafka dhijitaalka hadefka iyo yoolka lawada leeyahay.

• Abuurid ama cusboonaysi waxbarashada ama qorshaha shaqada wax aad soo heshayn.

• Ka qayb galayaashu sii wada jir waa ogaadayn aqoon iyo khibradoodii hore, qalabka iyo xogaha aqoonta xalqada ama waxbarashada.

• Waa in aad go”aamisan hadii rabtaan ku kulanta dhijitaal inta u dhaxay sa kulamadiina, maxaa yeelay hadii sida rabaan, halkaas doodaha iyo is dhaafsanaya sii waday. Ama ma laga yaab in toos u bilowdan?

• Marka taagan tahay qaxwaha, qudaar ama rabtaan soo jimicsaten ama banaanka u yara baxdan waxay ku xidhan tahay baahida aad qabtan iyo waxay kooxdu ku heshiiso.

• Kadib nasashada waxay caqli gal ah in adiga hoggaamiyaha u diyaar garowdid shaqada kale. Ka qayb galayashu helayn tijaabada qaabka shaqada adigu rabtay loo isticmaalo.

• Qiyaastii 15 daqiiqo inta dhammaan wakhtigu waxaa la bilaabi kara di yaar garowga kulanka ku xiga. Max aad u baahan yihiin ka qayb ga layaashu sameeyan?

• Waxyaabaha u baahan in loo diyaar garoobo ka qayb galayaashu.

• Dhammaadka iyadoo laraacinayo

waxyaabha laga fikiray ama laga baar ran degay. Ugolow mid kasta ka qayb galayaasha inu markiisa xor u noqdo inu ka sheego wuxuu ku hayo qalbiigi sa ku sabsan kulanka ka dhacay.

• Soo koob markay dhammaan dhameeyaan oo qor su”aalaha aad ku shaqayn doontan, kuwa u baahan jawaabo ama dood u baahantihiin sii socoto iyo waxyaabaha lagu heshiin doono.

• Sii cad u calaamadi dhammaadka sii qofka rabaa inu gaadho bas ama ku degdegaya guriga sii ilmihiisa u hayo markay la dareemo in okey tahay in tagaan.

KADIB QAYBGALAYASHU TAGEN

• Hoos ku qoro dhawr ah fikiradaaha ga iyo ka baarraan degida kulanka.

• Waa in samaysid xusuus liiskii aad balan qaaday u diyaar garobaysid ku lanka xiga.

• Qor heshiisyadii wadajirka loog aadhay.

KULANKA SOO SOCDO WAXBARASHO

Waa muhiim qodobadan in laga fikiro:

• Waa in aad saxadid ama hagaajisid qorshayaashada ka baratey adigu ka qaybgalayaasha iyo waxaad si wadajir ugu heshiisayn.

• Isku bedel bedel istaraataji ama qor shaha kulanka waxbarashada sii

dadku qaabab kala duwan wax ugu bartaan oo uga haqabtirmaan ma uga dhergan waxbarashada: In aan helo qaab ka qayb galayaashu arki karaan, samayn karaan, dareemi karaan in qayb ka yihiin bilowga.

• Isku day in aad isticmaasho qaababka digitalka ku dadaalaya barashada iyo kordhin ihtimaanka ama xiisa ha. Su”aalo ciyaaraha iyo digitaal tijaabisan waa qalab wanaagsan oo baraarujinaya barashadeeda.

• U diyaar garow qaar lamid ah ka hor kulamada soo socda kuwa ugu ho reeya.

• Waa in samayno qaab aan uga fikiro aan u xaqiijino kulan kasta qoraal ama afka ama digital.

• Waxbarashadu waxay dhextaal xata ka qayb galayaasha dhexdooda. Waa in heshiis ku yihiin ka qayb galayaas hu inta wakhti ku bixinayan kooras kooda wareegooda waxbarasho.

• Waa in aad dhistid nidaam la raaco ku sabsan kooraska ama xalqad wax brasho. Waxaad samayn karta bilow iyo dhammaad kulan kasta sii isku mid ah si u siisid qaab, dhismo iyo aamin qab ka qayb galayaasha.

QIIMAYN – KA BAARRAN DEGIN – HIRMARIN

Hadii waxbarashadu u shaqayso sii wa naagsan in lasameeyo dhawr qiimayn oo yaryar inta socda koorasku waa qaab muhihiim. Ka qayb gala kasta waa in fikirkiisa ka fikiro sidii waxay u dhac

eyn kooraskii hore iyo ka warrmay qaar kamid ah kooxda. Waa in aad waraaq ku qortid ama qalabka digitaalka sii loo sameeyo xaqiijin ama caddayn. Kawada hadla sidii ugu heshiin lahaydeen hadii si beddel dhaco. Waa muhiim ka qayb galayaashu in marka ugu horaysa helayn dhow daqiiqo iskood ugu fikiran, intaan bilaabin warbixinta afka ah. Qaar kamid ka qayb galayaasha degdeg u bilaabay in hadlaan, lakiin natiijadu waxay kaga sii wanaagsan tahay in dhammaan lasiiyo fursad isku mid ah. U oglow ka qaybga layashu in ay fikiran, oo u suurogeli kara ka hadlan aragtidoda ama ra’yigooda (waxaad odhan karta idhaafi hadii aad rabin in ka hadashid shay ama su’aal oo kale tusaale) iyo kadibna ka wada xa joonaysan ama doodaysan iyo qiimayn wixii kasoo baxay fikiradihii dadka iyo waydiimihi.

SU’AALO LAGA FIKIRO:

Dhawr su’aalod ka codsan kartid ka qayb galayaasha in ka fikiran/ka baarran de gan kulan kasta kadib:

• Maxaa wanaagsana/fiicna maanta?

• Maxaan bartey maanta?

• Maxaan sii wanaaji kara?

• Sidee u sii wadi karna

CADDAYN/XAQIIJIN

Horumarintaada hoggaaminimo iyo ta ka qayb galayaashaba waa in aad u sa mayso wax cad lataaban karo ama wax ku ool ah kooraska taaso wixii dhacay

wanaajinaysa caddayn ama xaqiijin qoraal ah.

Waa in aad qorta ama qiimaysa/xusuusananta kulan kasta kadib, aad saw irta, filim kaga duubta moobilkaaga, qoraalka xafida, wargeysi, isku dayda waraaqo- wax kasta jira waa in la xafido hannanka doonto ha noqoto mawduuca ama maadada laga hadlayo. La hadal ka qaybgalayaasha. Dukamantiga ama xaqiijinta waa in si wadajir ah u samaysan dhammaan kooxda oo dhan adiga hoggamiyaha ahna kaalintaadu waa in aad ku tidhaahdid ka qayb galayaasha in u qaadan karan guriga kulanka ugu danbeeya. Sidee uga warrami karna ama u sharraxin karna wixii aan sa mayn waxbarashada ama kooraska iyo sii faafinaya ama gaadhsinaya khibra da, waayo aragnimada, aqoonta iyo ra’yi ama fikrad ka helay waxbarashadii ama kooraskii? Waa kuwee kuwa noqon da neeyaal am xiisayn aan helay iyo kuwee aan ka gaadhi karna rabitaan keena?

KULANKA UGU

DANBEEYA

Dhammaystiraya shaqadii bilaabantey kooraska gudihiisa. Dib ugu laabanaya yoolkii ama hadefkii wixii laga dhaay ila hada? Qiimayn ku samenaya rajooy inkii, natiijadii iyo qaybgelidi. Hadii idinku bilowdan waan hoos ku qortan rajoooyinka am wixii laga filayey koo raska -waxaad soo qaada waxyaabha barbardhig ku samenaysid. Maxaan sida

ka duwan samayn karna ama kasii wa naajin karna marka kale? Uda in dham maan ka fikiran ama ka sheekeyan ama sameeyan qoraal fudud kaaso iskood uga qayb qaadanayan, qor 1 illa -10 ku calaamadii waraaq. Soo ogow sida qayb tu u sameso qiimaynta kooraska, maanta qaybo badan waxay ku sameeyan qiimaynta qaab casri ah dhijitaalka ah taaso sameyaan kadib ka qaybgalayaas hu kooraska.

CADDAYN/XAQIIJIN

Qaabka bangiga waa soo ururinayna, tababarro, qaabab iyo qalab som la istic maalikaro kooraska ama waxbarashada. Waxaad eegta waxaa u baahan tahay in isticmaashid sii kugu fududaato wada hadalka iyo ka qaybgalku, sii aad u hes hid dhaqdhaaq iyo quwad ama tamar, ama uga fikirtid oo faallootid qiimayntii intii lagu jiray kulamada.

HABKA BANGIGA

QAABABKA SIDA LOO SAMEEYO KA QAYB QAADASHO

l RUKTA SHINNIDA AMA HOYGA SHINNIDA EE MALABKA KU SAMEYSO. Wada hadalka koox yar wakhti cayiman dhexdii. Koox walba waa in xaqiijiyan kadibna ila eegan kuwa kale waxay keenen.

l LAMMANE. Uwada hadla laba laba. Waxay noqon karta ka fikirid ama sii looso helay wax cusub. Ku baraaruji ka qayb galayaasha in ay helayn lam maneyaal cusub oo wada hadla, tusaale idinko ka dhex dooranaya qof ama dad aan wali la hadal. Isbedel bedelay mee sha taagan tihiin ama fadhidan iyo qof ka la hadashayna.

l KOOX SADDEXAAD. Wada hadal ka kooxda saddexaad. Hadii aad rabtid waxaad samayn karta kaalimo kala du wan kooxda saddexaad, mid hadla ama khudbad jeediya, mid dhegaysta iyo u kuurgalaya ama baaraya iyo kadibna kawarramaya wixii u baadhay ama fiir inayey. Waa in aad ilaalisa in dhammaan helayn kaalintooda.

l LUGAYN IYO SHEEKAYSI AMA WADA HADAL. Waa in ay noqoto sida tahay. Wada sheekaysi ama wada hadal isla markaasna lagu lugeeyo ama tamashleeyo. Waxaan faa’iido u tahay labbada qof ama lammanaha.

l WAREEG. Waa in aad ku wareegtid ama ag socotid (fiiro gaar u yeelatid) kooxda oo dhammaan helan wakhti ku sheegayn sida wax u arkan. Marka lagu gudo jiro wareegan waxaa aad u mihiim ah qof kasta hadlaya sheego wuxuu rabo inu sheego iyadoo aan laga joojin ama laga dhexgelin hadalka. Marka horre dhammaan helayn waxay sheegayeen ayaa dood kale bilaabmi karta.

l WEHEL/RAFIIQ. U golow qaybga layaashu in ay rafiiqan agagarka lookaal ama qolka iyo ka doodan su’aalo ama mawduuc dhexdooda. Waa in caddahay in ay gaadhi karan wada hadal in badan sida ugu macquulsan. Waxa idiin fiican isticmaashay muusig macaan oo kale dabadiina ka baxayo. Tilmaan wakhtiga haysatan inta u leeg yahay in ku doo dan mid ama laba ka qayb gale inta aan kooxdu hore ugu sii socon calaamad/ dhambaal markay taagan yahay wakh tigii bedeli lahayn labada wada hadlaya.

l XAL U HELIDA DHIBAATO IYO

SOO SAARID FIKIRO CUSUB

Qaabkan waxay la odhan kara waa kii ugu horeyey ugu wanaagsan lagu fikiray. Waa qaab ama hab u leh ujeddo lagu fikiro ka qayb galayaasha. Ra’yigooda iyo aragtidooda waxay ku jiran maskax dooda/madaxooda iyo in cabbiri karan xor u yihiin soo bandhigan fikir cusub.

Waxay muhiim u ah ka qayb galayaas ha lagu bararajiyo wergelin fikiradoda iyo ra’iyigoda ka yimi mawduuca idinka hayste u xalinta dhibada iyo helida fikiro cusub, kadibna qoray wax kasta oo aad ku fikirten intii lagu gudo jiray maadada ama mawduuca. Halkan waxay khusaysa in iska tuurtan shaygi ama walaxdii aydaan ka wada hadal ama doodin. Iyadoo loosi maraayo in la maq lo fikirada walaan kuwa kale waxaad sii xidhidhinaysa kuwagii, lagaya yaaba cusub yihiin dhammaan, hadii kale cid iskuma daydeen in ka fikiran. Xalinta mashaakiil/dhibaato iyo soo saarida fikir cusub wuxuu faa’iido u leeyahay u samayn kara iyadoo loosi maraayo alla daha casriga ah tisaale. www.menti.com

l QAABKA AJENDAHA ISKU MIDKA. U oggolow ka qayb galayaasha in ku qoraan waraaqo su’aalaha ay doonayan in ku doodan, su’aal kasta waraaq yar, ku dheji waraaqaha. Hadii loo baahdo cadayn, u oggolow in ka qaybgalayaas hu xariiqan waraaqaha u baahan yihiin in ka hadlan. Ka qayb gale kasta wuxuu leeyahay saddex xariijimood ama ca laamood iyo in dhammaan waraaqaha mid walba lagu dhejiyo oo la qaybiyo sida iskugu xigxigan waraaqaha sii kuwa he lay xariiqamaha badan am cidka badan ugu sarreyan ama xaga sarre yimaadan.

BEYTERIGA AMA MARKABKA BARAFKA JABIYA

Ujeedda laga leeyahay agagaarka tama rta ama markabka barafka jabiya bilow ga jidhka iyo madaxa. Noqon karta in la iska dhaafo hadii jidh ahaan noqoto ama maskaxiyan. Ku dhiiranaya in noqdo xooga caruurnimo iyo dheel ama ciyaar koox isku xidhan ama wadajir.

l BEDEL BOOSAS/GOOB. Bedel boosaska iyo goobaha midba midka kale inta lagu dhexjiro kulanka, in aan isku xigin oo wada fadhiisan dad isku mid mar kasta. Ujeeddo: In dad badan is bartan ka nabad galayn (saxiibo wada hadla) inta lagu wada jiro kulanka.

l LIDKEEDA AH. Waa qaab fiican ha dii lala yimaado xalaal ila iyo xaad aan la xalin karin sida isu rogto. Way fududa hay in badan kala cawdo ama la dhaliilo ”Sidee u suurogal u noqotey in xumaa do kulankeenu?” Muddo kadib dhanka kale isu rogo, sidee aad haysaten ”Ma wanaagsanadey kulankeeni”. Ujeddadu waa in la bilaabo uun wada xaajoodkii ama munaaqashadii, sii loo helo dhawr daliilo Waxaa kale la isticmaali kara sii loo arka dhinaca lidka ku ah ama mud duci shaqada. Sidee uga qayb qaadan karna tartanka ama deeqbixiyaha raba inu dib ula laabto deeqdii, ma saari kar na culays shaqadeena.

l KALA SOOCAYA. Kooxda looqaybi yo laba kooxod, ta ugu horaysa waa kala soocikara kooxda oo dhan sii nidaamsan iyadoo aan laga hadal kooxda guu laysatey. Adiga hoggaamiyaha waan ohaahda soo socota meel saarta sii inta kadib u kala soocan. Tusaale adiag iska u kala soocda ama u kala saarta kadib. Bishe u dhashay ama dhalatey sannadka, bidabka timaha, dhererka ama midabka indhaha. Waxaa dhici kara in aad is heshid! Ujeddada: Isgaadhsiga iyado oo aan la hadal, laga yaaba aan ahayn qorshaha ama dhismaha ugu wanaagsan ahayn kooxda markay aan rabin ka hadlan.

MUNAAQASHO IYO QAABABKA IYO QIMEYNTA

Dhammaan qabaabka ku dhex jira ci waanka oo dhan waxay khuseeyan adiga ah hoggaamiya marnaba fikir ama arag ti haka qaadan. Haka hadlin sida u arag tid iyo sida kula tahay, markaa waxaad dishay jewigii furna. Waxay ku saabsan tahay qayb galayaasha qiiyamkooda/ fikiradooda iyo shaqadadu ama kaalin tadu waa in aad iyaga hoggaamisid sii u sii wataan lakiin maaha aad iyaga bedeshid ama aad raad ku yeelatid.

l AFAR GEES/CIDHIF. Afar geesood tijaabin iyo tababar qaab aad u wanaagsan sii loobilaabo wada waxaajoodka ama wada hadal. Halkan sidoo kale ka qayb galayaashu suurogal ah isbeddelo

aragtidoodi falaqaynta iyo wada hadalka kadib. Dooro weydiin ama weedh. Wax aa muhiim ah in aan jirin qalad iyo sax toona, qofna ku jawaabi karin ”maya” weedh. Sidoo kale waxaa muhiim ah in mar walba jirto koone ama gees furan halkaas istaagan qof aan midna raacsan ama leh aragti iyo fikir u gaar ah.

Waydii su’aal iyo codsi ka qayb ga layaasha in istaagan gees aragtida ama fikirka ugu fiivan ee ay raacsan yihiin ama la saxan iyaga. Talaabada labaad waa in la wada hadlo geeska ama koo naha, gees kasta soo bandhigo kadib sidee iyaga la ahayd ama u fikirayn. Waa iska caadi hadii inta tijaabada lagu jiro la bedelo koonaha ama geeska. Ujeddo: Dhamman waa in helayn ”jidhka ama la xidhiidha qaabka shaqada jidhka” arag tida, lakiin iskaaga waad u dooran karta hadii aad rabtid in aad sharraxadi ama daliilatid, faahfaahisid.

l LAYN/WADO. Xarriji/xarriq wax u eeg afar gees ama afar koone qaab noocas oo kale aan jirin sax ama khalad, lakiin hada inta ka suurogalsan oo jirra heer ka g’aan qaadasho. Halkan waxaa kujira laba kala doorasho mid waydiin/su’aal waydiin, ta labaadna waa in la fikiro la bedelo laynka. Ka qayb galayashu waa in fikirkooda ka qa’aatan xaga kasta oo tahay wadado ama laynku. Waxaa laga yaab in si wada jecel yihiin tufaax iyo cambaruud, markaas waa in istaagan laynka ama xarrijinta, sido kale sii lamid ah. Ujeddo: In dhammaan xidhiidhka

jidhka dhaqdhaqaq sameeyo, sida xeer ka caadiga ah falaqaynta iyo naaqishadu waa mid dhammaan khuseesa. Waxaa dhici karta in qaar ku wanaagsatahay sii cadeeyan inta darajo kala duwan ee jiray odhaahdoda.

TIJAABOOYINKA QIIMEYNTA

Samaynaya saddex saf dhereran: Kudarid, Laga jarayo iyo Xiisaynaya. sabuurad/sawir, waraaq ama qalab di jitaal/digital. Buuxi kadib saf dhereran kasta iyo is waydiiya ama ka wada hadla muxuu ku wacan yahay (isku dar) muxu ku wanaagsanan (kala jarid, kala goyn) iyo maxay idin la tahay rootiga dahabka hadii rabtaan in aad horemarsamaysan kulanka ku xiga (xiisaha).

l QIIMAYN DAREENKA. Waxaad ku sawirta sabuurad calaamad ama waraaq. Mid kamid calaamadaha ku sawir adigu farxad dareen sheegta yo ta kalena murugo/dhexdhexaad dareen sheegta. Ka qayb galayaashu waa in saw iran xarrijin/xarriqi ama isku talaab, muuji sidee u ahay kulankii.

l DIGITAALA /DHIJITAALA QIIMAYNTA. Ma isticmaalida digitaal qa labka taas ka qayb galayaasha kajawaabi karan dhawr su’aalood ama calaamdaniya jaranjaro/khariidad tusaale. Illa 1-10 sidee u arkayn kulankii.

KA BAARAN DEGIDA TIJAABOOYINKA

Jeeg liisto ah kujiran tilmaamay arrima ha dhalin kara ama keeni kara aamin qab kooxda, markay bilaabayan kooraskooda. Halkan waxaa jira dhawr til maamod, in sameeyo dhawr tijaabo ma tabararo ah la bedbedelan inta u dhax aysa sii loo fiiriyo kulanka kooraska, maxaa yeelay in la isbarto iyo sii dham maan u iman karan goobta, ka taagan maalinimo soo fadhiistan” halkan iyo hada”.

ey iska inta u gubanaayo. Usii gudbi tarraq/kabriid dhammaan kooxdan. Hadii aad wax gacmaha ku haysatid iyo bandhigyo, ma noqotonayso mid mudo dheer socota.

l

WAREYSI ISKULA YEESHA

LABA LABO. Isu qaybiya lammane kooxda. Lammane kasta wuxuu u ya hay wareysigooda xor inu soo diyaarsa do su’aalohooda. Tusaale. Sidee ku yimi halkan maanta? Kuwee ugu jeceshay xa wayaanka? Dhammaadka soo bandhigi da wareegay, qof walba haka warbixiyo qofkii u wareystey halkii qof walba isagu iskii iska warrami laha.

l HADII ANIGA AHAAN LAHA. Ha dii aniga ahaan laha alaabta qadiimiga waagi hore TV ka baxay, waxaan jeclaan lahaa. Ama: Hadii aan ahaan laha dal/ wadan, waxaan dooran lahaa ina ahaa do ama jeclaan lahaa… Ama: Hadii aan jeclaan lahaa in noqdo jilah doorka ugu muhiimsan film ka hadlaya noloshayda, sidan ayaan dooran lahaa…

l HANNAAN/SIFO. Qof walba waa inu qoro magaciisa hore iyo kadibna ku soo dhacayo sifo ama hannaan xaraf kasta. Tusaale.fiiro gaar ah! Xarfahan waxay ku saabsan yihiin xarfaha swii dhishka. Waris-waa-wax ku ooleh, ShShaqo badane, R-Raji, H-Hanuunsan, F-Faduuli.

l KABRIID/TARRAQ. Shid tarraq/ kabriid kadibna adigu iskaga sheekey

l SAWIR SOOBANDHIGID. Doora shada 1: Isticmaal boostokaadh/boos tookaar ama sawiro kale sababo/maw duucyo kala duwan. Sawirada dhulka dhiga ama mii. Ka qaybgalayaashu ha doortan sawir oo haku dabaqo ama ku xidhiidhiyo wixii u soo bandhigay.

Doorashada 2: Ka codso ka qayb ga layaasha in sawir ku soo qaateyn mobilkooda soo bandhigan ama ka warbix iyaan sawirka. Hadii tahay digital ama farsamadda casriga ahna waa in ka qayb galayaashu samayn karaan in sawir soo saaray golaha maa meesha hawshu ka socoto.

l LAMMANEYAAL DAD LABBA LABBA LOO QAYBIYEY. Ka qayb galayaasha ku wareeg oo ka qaado ca laamad sawir iyo sida isubarayaan ama

isu sharraxayaan midba midka kale wakhti yar gudihii. Waadax waa in no qoto isu bedeshid lammaane oo dib u soo bandhigan. Waa in ay labadda lam maane helay wakhti isku soo bandhigan, tusaale sii qorshe ay ka qayb galayaashu 30 ilbidhiqsi ku gaadhay in isku sharraxaan. Waa isticmaali karan qaab isku mid ah kooxdu, su’aal cad mid iyo qof uga jawaabayan lammane walba. Ujed do: Waa in la abuura quwad iyo tamar qolka iyo in badan ka gaadhayn in is sa laaman.

l ”ADIGU WAXBA IGAMAAD

OGAYN ANIGA”. Dhammaan waxaa laga fikira dad ama qof wax sameyey ama rabaa inu sameeyo wax aan cidna ogayn/garanayn, tusaale.” Waxaan ka booday baarashuud ama hawad aksoo booday” ama ” waxaan ku riyoonaya in aan furdo goob buugta lagu iibiyo ama lagu gado”. Ka codso dhammaan qof walba inu hoosta ku qorto waraaq kadib na isku soo ururi. Uda’da kadib kooxda ha qiyaasan qofka qoray waraaq kasta.

l ISU DOO DHAWAANSHAHA

DANAHA WADAJIR. Wada hadalka laba labada ah wuxuu keenay in aad heshid qof isku dan tihiin ama ama wax wadaagtan aydan hore u agayn. Tijaaba da waxay kale sii wanaagsan ugu shaqa ynaysa kooxda in dhammaan is wada bartaan.

l XEERARKA ISKU QANACSANANTA. Maxay muhiim u tahay in aad ku qacsan tahay/ku faraxsan tahay ama mabsuud ku tahay kooxda? Kawada naqashooda ama ka wa wada xaajonaya koox yar saddex ila shan ka qaybgale. Qaybi ugu yaraan shan jawaabod su’aashi. Xaqiijiya idinko wada socda. Ku hes hiiya shan qodob aad muhiim u aragtan idinko wada socda. Qodobadaas waxaad u isticmaali kartan xeer ama shaqan isku kiin haya inta koox ahaan shaqadii na ku guda jirtan.

l DHACDAY, DAREEMAY, BARTEY. Fiiri kaadhka fikirid ku saabsan su’aallo. Dhacay, sidee dareentay iyo maxaad ka baratey kulankii gore? Ka bilow shakh si/gaar uga fikiraya iyo inta kadib wada hadal laba iyo laba ah. Koox walba qof ha soosaaran is ugu hadlo kooxdo dhan.

STUDIEFÖRBUNDET

VUXENSKOLAN

aragtidu waa bulsho uu qof kastaa ku koray aqoon, aragti iyo ka-qaybgal. Fikradeena iyo hawl galadeenu waxay si adag ugu xidhan yihiin dimuqraadiyadda, sinnaanta, bini'aadantinimada iyo waaritaanka.

Studieförbundet Vuksenskolan qiyamkiisa iyo aragtidiisa waxay gacan ka geystaan xoraynta awoodda dadka, ka go'naanta iyo horu marinta awooddooda hal-abuurnimo. Studieförbundet Vuxenskolan waa xoogga ugu firfircoon ee horumarinta nolosha ururada iyo dh aqanka. Waxay dhistaa bulsho dimuqraadi ah oo waarta.

Ma ku lug leedahay oo aad ka qayb qaadanaysaa horumarinta dadka iyo bulshada rayidka ah! Leda cirkel waa buug-gacmeed loogu talagalay adiga oo hogaaminaya wareegyada Studieförbundet Vuxenskolan. Waxa kale oo ay ku habboon tahay kuwa hogaaminaya hawlaha kale sida shi rarka, koorsooyinka iyo aqoon-is-weydaarsiyada ama kuwa doonaya inay wax badan ka bartaan waxbarashada dadweynaha.

Buug-gacmeedka waxaad ku baran kartaa: l Folkbildning: asalka iyo macnaha guud ee goobada iyo doorka hoggaamiyaha goobada. l Hoggaanka goobada: ku saabsan u horseedidda waxbarasho iyo la shaqaynta kooxaha. l Qalabka iyo hababka wada hadalka wanaagsan iyo horumarinta goobada.