„Tańce zwierząt”, czyli o metodzie pracy zespołu InZhest Ze Slavą Inozemcevem rozmawiają Emilia Figiel, Katarzyna Łuczyńska i Magdalena Młynarczyk
1 http://inzhest.belorus.by/en/o-teatre.html, dostęp: 30.03.2012 r. 2 Całość wywiadu dostępna na stronie Fundacji Pantomima: www. fundacjapantomima.pl
PANTOMIMA
Teatr InZhest (do 2002 roku – Zhest), działający od 1980 roku na Białorusi, został założony przez Slavę Inozemceva. Od tego czasu stworzył on wraz ze swoją grupą ponad piętnaście spektakli, z których każdy był nowym etapem w twórczości zespołu. Grupa zaczęła swoje działania od praktykowania klasycznej pantomimy. Kolejnym etapem była inspiracja komedią dell’arte, karnawałem, buffo. Następnie rozpoczęły się poważne studia dotyczące improwizacji ciała i wschodnich sztuk walki, które przerodziły się w różnorodne działania o charakterze improwizacji. Ważnym momentem w pracach zespołu był rok 1995, kiedy to aktorzy zaczęli pracować nad oryginalnym systemem kształcenia według chińskiego systemu Pięciu Przemian – Wu-Xing, który został nazwany: „Tańce zwierząt”. W tym czasie zespół, biorąc udział w warsztatach Yumico Yoshioka w Niemczech, miał okazję nauczyć się techniki tańca butoh. Od tego momentu zaczął praktykować i wykorzystywać tę technikę i styl w różnorodnych projektach. Aktorzy – mimo nieustających trudności i przeszkód związanych z cenzurą i sprawami finansowymi – wiernie trzymają się wyznaczonych kilkanaście lat temu zasad. Grają tylko to, co im się podoba, niezależnie od wahań interesów publiczności i władz. Ich działania nie są ograniczane przez literaturę, gatunki czy ramy stylistyczne. Ciało jest głównym elementem pracy i najważniejszą, w pełni wystarczającą wartością, którą posiadają. Widzowie powinni być zawsze zaskoczeni i zdumieni tym, co oglądają. Groteska, buffo, karnawał, archaiczne, rytualne i podstawowe formy teatralne, a także nowoczesna syntetyczna sztuka, improwizacja i różne formy psychofizycznego szkolenia znajdują się w sferze ich działań1. Ponieważ obecnie zespół bazuje na wypracowanym przed kilkunastoma laty systemie „Tańce zwierząt”, którego podstawy mają możliwość poznać zarówno profesjonaliści, jak i amatorzy teatru ruchu z różnych krajów dzięki warsztatom prowadzonym przez Slavę Inozemceva, temat niniejszego wywiadu oscyluje właśnie wokół tego obszaru działań teatru InZhest2.
Katarzyna Łuczyńska: Slavo, znany jesteś jako główny twórca teatru plastycznego InZhest, z którego narodził się białoruski performance. Chciałybyśmy porozmawiać z Tobą o wypracowanym systemie treningu „Tańce zwierząt” – wiem, że prace nad nim rozpocząłeś w 1995 roku. Czy mógłbyś opowiedzieć, w jaki sposób pracowałeś w swoim zespole i jak doszło do powstania tego treningu? Na czym on polega? Slava Inozemcev: W 1995 roku minęło piętnaście lat wspólnej pracy zespołu, w trakcie których cały czas poszukiwaliśmy, starając się wypróbować wiele technik i metod. Uczyliśmy się, czerpiąc z tego, co sami wypracowaliśmy, cały czas praktykując. Nie było u nas takich nauczycieli, jak Marcel Marceau, Henryk Tomaszewski, więc to, co gdzieś zobaczyliśmy, podpatrzyliśmy, próbowaliśmy potem powtarzać. Szukaliśmy inspiracji w komedii dell’arte, kung-fu, pantomimie, różnorodnych teatrach Wschodu. W 1995, kiedy nabraliśmy już wprawy i osiągnęliśmy odpowiedni poziom umiejętności, poproszono nas o zorganizowanie warsztatów – Akademii Master Class, więc oczywiście podjęliśmy tę inicjatywę. Wszędzie potrzebny jest jakiś system, a ponieważ mieliśmy mnóstwo różnorodnych elementów, próbowaliśmy to jakoś uporządkować. Zainspirowały mnie kultury wschodnie i pierwsza myśl była taka, żeby to zrobić w zgodzie z systemem „siedmiu kolorów”, zwanym też „siedmioma nutami” w muzyce czy „siedmioma czakrami”. Taka była pierwsza idea. Potem bardziej zająłem się kung-fu i wtedy doszła wiedza o Wu-Xing – Pięciu Przemianach. Wu-Xing oznacza w tradycyjnej filozofii chińskiej pięć elementów budujących wszechświat, z których każdemu przypisane są odpowiednie, charakterystyczne dla niego cechy, np. drewno charakteryzuje ruch w górę, wytrzymałość; metal ruch w jednym kierunku, ostry i celujący, wodę ruch w dół. Pięć chińskich żywiołów działa w dwóch przeciwstawnych sobie kierunkach, zgodnie z zasadą yin i yang. Podlegają cyklowi niszczenia, w którym np. woda gasi ogień, ogień topi metal, oraz odradzania,
49
