Grondig 3 - 2020 by Vakblad Grondig

CUMELA IN HET NIEUW

CROW MOET LANDEN

OVERZICHT ELEKTRISCHE MINILADERS

VAKBLAD VOOR SPECIALISTEN IN GROEN, GROND EN INFRA NUMMER 3 2020

Niet te kloppen in de praktijk! Zeker van uw opbrengst

roege jn v e t s De be ïsrassen zi ar ma KWS- beschikba en volop odzakelijke en lle no tting met a ve ontsme ie t ef fec

GENIALIS       

Vroeg / middenvroeg (FAO 230) Zeer geschikt voor silomaïs, MKS, CCM, korrelmaïs of geplette maïs Hoge voederwaardeopbrengst uit korrel (100) en plant (100) Goede beginontwikkeling (8) Zeer goede stevigheid (8,5) Zeer goede builenbrand- en stengelrotresistentie (8,5) Op en top betrouwbaar!

Bron: KWS / CSAR / ILVO Aanbevelende Rassenlijst 2020

Voor meer informatie: Tel. B +32-(0)3-449 02 20 Tel. NL +31-(0)76 50 30 003 www.kwsbenelux.com

SEEDING THE FUTURE SINCE 1856

INHOUD

In dit nummer

GRONDIG 3 2020

Het hoofdverhaal gaat in op het nieuwe Cumela. Wat is er allemaal veranderd en waarom werden deze keuzes gemaakt? Veilig graven is het volgende grote thema. Dat lukt nu nog lang niet altijd en daarom gaat de graafketen aan het werk, zodat er binnen twee jaar volgens afspraak wordt gewerkt.

ONDERNEMEN MET MENSEN

6 5 REDACTIONEEL 6 IN ACTIE: Pum Enthoven 9 Commentaar 10 Cumela in het nieuw 16 ONDERNEMERSLESSEN: Jan Roelof Betten 20 STERK WERK: Demijba, Strijensas

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

24 24 PROFILEREN: Loonbedrijf W.A. Reedijk, Strijen 29 GRONDIG.COM 32 Elektrische minishovel wordt booming 38 Graafketen wil dat er volgens de richtlijn wordt gewerkt 42 Meilof partner in mest opwaarderen 44 Lemken zet in op gewasmanagement 46 Horsch Leeb 4 LT biedt bijzondere oplossingen 52 Gokken met vanggewas en gewasbescherming 54 Teelt- en spuitvrije zones 58 SLIM EN DIGITAAL: Out Smart 61 ECONOMIE 61 IN KORT BESTEK

ONDERNEMEN MET CUMELA

63 62 CUMELARIA 63 CAO & ZO 64 MACHTIG MOOI: Anja van de Manakker 66 CUMELA.NL 67 Voorzitter 68 TOOLBOX: Laatste Minuut Risico Analyse 70 BEDRIJFSOVERDRACHT: waardebepaling van het bedrijf 74 Hoe de digitale mestketen eruit kan zien 76 Criminaliteit op platteland neemt toe 79 Goed omgaan met de bodem steeds belangrijker 81 Neem de proeve van bekwaamheid serieus 82 BEDRIJVIG

GRONDIG 3 2020

Docent loonwerk Werk dat loont!

Voor de onze Zone.locatie in Hardenberg zijn wij op zoek naar een docent loonwerk, benieuwd of dit iets voor jou zou kunnen zijn? Lees dan zeker verder! Omvang Wegens een groeiend aantal studenten zijn wij voor onze locatie in Hardenberg per direct op zoek naar een docent loonwerk. Het gaat om een functie van 0,6 – 1,0 fte, het aantal uren en de werkdagen zijn in overleg. Het betreft een structurele functie met een tijdelijk contract tot de zomer met uitzicht op eventueel meer uren en een vast dienstverband. Wat ga je doen? In de functie als docent loonwerk maak jij de verbinding tussen de praktijk en de theorie. Op basis van jouw (praktijk) ervaring weet jij wat er speelt binnen de sector loonwerk. Je weet deze kennis en ontwikkelingen met veel passie over te brengen. Je gaat ook de boer op en bezoekt verschillende bedrijven, op deze manier breng je de theorie in praktijk.

Functie-eisen • We nodigen zij-instromers uit te reageren die bereidt zijn een Pedagogisch • • Didactisch Getuigschrift (PDG) te behalen. • Beschik je al over een PDG of een afgeronde opleiding tot docent dan is dat een pré. Jouw profiel • Je hebt affiniteit met het werken met mbo-studenten. • Je weet de vertaalslag te maken tussen de theorie en de praktijk. • Je hebt relevante (praktijk) ervaring. • Je bent nieuwsgierig naar nieuwe ontwikkelingen in je vak en weet de • studenten hiervoor te enthousiasmeren. Ons aanbod Salaris is conform mbo cao (LB inschaling) en een en een aantal Zone.college-specifieke arbeidsvoorwaarden, kijk hiervoor op onze website. Ben je loonwerker in dienst bij een loonwerkbedrijf en wil je voor een aantal dagen gedetacheerd worden? Dan zijn we juist op zoek naar jou!

Interesse? Direct solliciteren kan door uiterlijk 14 april jouw motivatie en cv te sturen naar: solliciteren@zone.college! Heb je nog inhoudelijke vragen neem dan contact op met Rolf Klooster op telefoonnummer: 06-54781041 of met Gerard Tuin 06-55806844. Zij vertellen je graag meer over deze functie!

Klaar voor professionals ! Energy/P-600

Rotorkopeggen Zeer zware aandrijfkasten Volledig gelaste tandwielbakken Hierdoor extra stabiliteit 2 overbemeten kopeggen gemonteerd Walterscheid aandrijfassen Rotoren dicht bij de zijkanten Volledig egale werking over volle breedte Overtop frezen In één keer onderwerken van oude graszode Hydraulisch verstelbaar pennenrek. Hydraulische klepverstelling. Resultaat een mooi zaaibed. Oude zode in één keer weg

Lothar 305

Bieslook 15

gerard.zweers@argi.nl

www.argi.nl

6942 SG DIDAM

06-53236180

like ons op facebook

REDACTIONEEL

COLOFON Grondig is het vakblad, website en digitale nieuwsbrief voor de cumelasector, specialisten in groen, grond en infra. Je kunt je via grondig.com aanmelden voor de gratis nieuwsbrief Grondig actueel.

Adres Cumela Postbus 1156, 3860 BD Nijkerk tel. (033) 247 49 00, fax (033) 247 49 01 www.cumela.nl

Cumela-ondernemerslijn (033) 247 49 99 / ondernemerslijn@cumela.nl

Grondig / Cumela Communicatie tel. (033) 247 49 50 / www.grondig.com grondig@cumela.nl / @Grondig

Redactie Toon van der Stok (hoofdredacteur), Gert Vreemann, Marijke Dorresteijn, Herma van den Pol Ton Herbrink (eindredacteur)

Voorplaat Cumela Communicatie

Advertentiewerving Lisette Kerkhof, lkerkhof@cumela.nl

Art Direction, Grafische vormgeving en druk Elma Media B.V. www.elma.nl

Abonnementen Een abonnement op Grondig kan op elk moment ingaan en loopt na de eerste periode van kalenderjaar tot kalenderjaar. Opzegging van het abonnement schriftelijk vóór 1 november.

Kosten abonnement Nederland € 92,- per jaar / Buitenland € 127,per jaar. Collectieve abonnementen: op aanvraag

Eigen feestje vieren Het was zo mooi gepland, de algemene ledenvergadering van Cumela, de lancering van de nieuwe huisstijl, de overstap naar een nieuwe website en de opening van het nieuwe kantoor. Maar ja, dan komt corona op visite. Daar zaten we niet op te wachten en dus ging er al vroegtijdig een streep door dit evenement. Vervelend als je daar net een jaar naar toe hebt gewerkt, maar het valt in het niet bij het leed van degenen die worden getroffen en de zware economische strop voor ondernemers die helemaal stil staan. Het zal ongetwijfeld ook onze sector treffen. Het agrarische werk zal wel grotendeels door kunnen gaan, omdat het primair agrarisch is en dit is vrijgesteld van maatregelen. Zeker omdat Nederland nu beseft dat het toch wel ‘fijn’ is dat we dichtbij voedsel blijven produceren. Voor andere sectoren is het afwachten wat er verder gebeurt, maar ongetwijfeld zal de stilstand ook daar onze bedrijven raken. Ondanks de teleurstelling van het niet doorgaan van de feestelijke lancering zijn we blij dat we juist nu live zijn met de nieuwe website, zodat we de sector dagelijks goed en snel kunnen informeren. De belangrijkste verandering is dat we de website van Cumela en Grondig hebben geïntegreerd, omdat we merken dat voor de buitenwereld Grondig en Cumela één geheel zijn. Tegelijk hebben we de website gemoderniseerd, zodat deze nu ook vanaf de tablet en mobiele telefoon goed toegankelijk is. En passant hebben we de papieren Grondig ook opgefrist, zonder dat de journalistieke invulling veel is gewijzigd. Grondig was al het platform voor de

cumelasector en blijft dat ook, zeker omdat we merken dat iedereen toch graag de papieren Grondig blijft ontvangen. Wellicht dient deze opfrissing van onze huisstijl en website als inspiratie om als bedrijf de hele uitstraling weer eens te bekijken. Is het kantoor nog representatief, hoe staat de website ervoor? Nu veel kantoorwerk wellicht stilvalt misschien een reden om dat eens onder handen te nemen. Om een keer niet alleen in nieuwe machines te investeren, maar ook in de uitstraling. Net als je op andere vlakken bij wilt blijven om te laten zien dat je de beste keuze bent, met elektrische machines, schonere motoren en de beste medewerkers, moet je dat namelijk ook via het kantoor en de website uitstralen. Zodat je straks als corona weer is vertrokken vol goede moed de toekomst in kunt en gezamenlijk successen kunt vieren. Wij vieren de vernieuwingen nu even allemaal solo vanaf de thuiswerkplek, met een gezamenlijke FaceTime-toost op de vernieuwingen. De redactie N.B. In deze Grondig tref je weinig nieuws over corona aan. Daarvoor is de tijd tussen het afsluiten van dit nummer en het verschijnen te lang en verandert er te veel in korte tijd. Voor het laatste nieuws kun je nu dagelijks terecht op www.cumela.nl/nieuws.

Team Grondig, Gert, Marijke, Toon, Herma en Lisette

© Stichting Cumela Communicatie, Nijkerk Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit Grondig is toegestaan na toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade door onjuiste berichtgeving.

ISSN: 2210-3260 Lidmaatschap Cumela Lid worden? Vraag het gratis infopakket op via info@cumela.nl. Wil je het lidmaatschap van Cumela beëindigen, dan dien je voor 1 oktober een schriftelijke opzegging te sturen naar het secretariaat van Cumela in Nijkerk. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van dat jaar. Bij opzegging na 1 oktober eindigt het lidmaatschap op 31 december van het volgende jaar. GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - BEDRIJF IN ACTIE

Efficiënt visitekaartje

Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Miranda Maas

PUM ENTHOVEN

GRONDIG 3 2020

BEDRIJF IN ACTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

Met deze nieuwe Scania 8x4*4 R520 V8 komt Pum Enthoven uit Lisserbroek met een prachtig visitekaartje voorrijden, zeker voor de liefhebbers van Scania-V8-techniek. Hier is de truck aan het werk met het lossen van draglineschotten op vliegveld Rotterdam, waar Pum het grondwerk heeft aangenomen voor een te bouwen hotel. Even later de fundering uitgraven en aanvullen met schoon zand uit de buurt en daarna grond laden voor weer een volgend project.

Het is de eerste Scania van dit type die is uitgerust met een luchtgeveerde tientons vooras. Een must met de HMF-kraan voorop in combinatie met de zware V8. Met de luchtgeveerde combinatie kan de chauffeur het voertuig wat hoger zetten op slechte ondergrond en stabiel op de blokken laten zakken bij het optrekken van de bak.

bij voor Pum als aanspreekpunt en meedenkend voorman op projecten. “Ook daar maken we een plus met deze combinatie. Ik hoef er dan niet apart heen en het is voor opdrachtgevers efficiënt.” De 520 pk’s komen van pas omdat Pum de vrachtwagen ook wil gaan inzetten voor diepladertransport. Ten opzichte van trekkercombinaties ziet hij voordelen in transportcapaciteit en omvang van de combinatie. “Zeker als je in stedelijke gebieden werkt. We werken ook dikwijls in Amsterdam.” Voor Pum is deze combinatie een belangrijke nieuwe schakel in zijn bedrijf. “We hebben bewust gekozen voor een 8x4 met 22-tonmeter-HMF-kraan en een 26-tons Hyva-haakarm”, zegt hij. Pum neemt naast de verhuur ook totale projecten aan in de bouw en de sloop. Hier ziet hij meerwaarde voor de Scania. “Je zit met de aan- en afvoer van materiaal. Met deze aanwinst kunnen we dat nu zelf doen en de logistiek beter combineren. We hoeven niet meer te wachten, maar kunnen het zelf plannen. Met name bij het afvoeren van sloopmateriaal speelt dat”, aldus Pum. Hij wijst erop dat je met de vrachtwagen een grondverzetmachine kunt meenemen en dan meteen een bak kunt plaatsen. “Dat is in een rit superefficiënt”, zegt hij. Naast totale projecten verhuurt het bedrijf ook kleine grondverzetmachines aan onder meer hoveniers. “We kunnen nu de machine brengen en gelijk grondstoffen af- en aanvoeren. Ook de bak laten staan behoort tot de mogelijkheden. Deze kunnen we dan later zelf weer wisselen.”

Behalve de SCR-only-V8-motor koos hij ook voor een retarder, ACC en Clutch on Demand. De Scania heeft verder een gestuurde en hefbare naloopas. “Ik wilde vooral die stevige stalen bumper en de extra bodemvrijheid”, vertelt Pum. Hij vindt het ook een mooie machine. “Een échte Scania hoort een V8 te zijn”, zegt hij onomwonden. Dat hij in de roos heeft geschoten, blijkt uit de kilometerstand. In de eerste maand zette de Scania al ruim 3500 kilometer op de teller. Dat smaakt naar meer.

Bij de aanschaf had Pum nog geen vaste chauffeur. Hij verwachtte dat de Scania-V8 met de comfortabele verlengde R-dagcabine in XT-uitvoering extra aantrekkelijk zou zijn voor nieuwe chauffeurs. Van de eigen medewerkers meldde zich direct Wouter Hoek. Hij is inmiddels de vaste chauffeur en fungeert daarGRONDIG 3 2020

“Ziekte of arbeidsongeschiktheid? Verzeker je tegen de financiële risico’s.” Doriene Gosseling, teamleider inkomensverzekeringen Verzekeringsspecialist in de cumelasector Als brancheorganisatie weten we bij Cumela als geen ander waar je als ondernemer mee te maken hebt, met welk materieel je werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met je mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat. Onze voordelen • Persoonlijk contact met specialisten • Gemak en uitgebreide service • Kennis van de cumelasector • Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding • Soepele afwikkeling bij schade

Wij weten wat we verzekeren! www.cumela.nl (033) 247 49 60

COMMENTAAR DIRECTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

Coronacrisis

Tekst: Janneke Wijnia, directeur Cumela

‘DE PFAS- EN STIKSTOFPROBLEMEN VALLEN HIERBIJ IN HET NIET’

Voor het schrijven van deze column lees ik nog even mijn eerste column van 2020 door. Wat kan de wereld in korte tijd toch snel veranderen! We zijn in Nieuw-Zeeland als de steeds verontrustender berichten over het coronavirus binnendruppelen. We maken ons er op dat moment nog niet al te druk over en genieten van het mooie weer en de afwisselende natuur. Als we begin februari terugvliegen, zit het vliegtuig vol met mensen met mondkapjes en staat er in Singapore een medisch team klaar om onze temperatuur op te meten. Op Schiphol lijkt er niets aan de hand te zijn en we zijn blij weer op Nederlandse bodem te staan, ook al waait en regent het veel. Inmiddels zijn we een maand verder en luister ik onder het schrijven van deze column naar de persconferentie van minister-president Rutte, minister Bruins en het RVIM, die ingrijpende maatregelen aankondigen voor het hele land. Die hebben een groot effect op ons als Cumela en de cumelasector en op de gehele economie. Het besluit om de ledenvergadering uit te stellen, en daarmee ook de feestelijke presentatie van ‘het nieuwe Cumela’ door middel van de opening van ons vernieuwde pand en de presentatie van onze nieuwe huisstijl, is dan al genomen. De nodige preventieve en hygiënische maatregelen ook. Onze medewerkers werken de komende weken grotendeels vanuit huis en per-

soonlijk contact met onze achterban vindt plaats via telefoon en/of videobellen. Ook houden we de leden op de hoogte van de ontwikkelingen. Kortom, we blijven met je in contact! Niemand had in januari kunnen bedenken dat een virus een crisis zou veroorzaken die echt de gehele economie platlegt. De PFAS- en stikstofproblemen vallen hierbij in het niet. Alhoewel we daar nog volop mee bezig zijn, evenals met gesprekken over de uitwerking van het Klimaatakkoord en het Schoneluchtakkoord en alle andere belangenbehartiging die we voor de leden doen. Dit blijven we doen, ondanks maar ook dankzij de maatregelen die we hebben genomen.

‘IK HOOP DAT HET VIRUS DOOR ZON EN WARMTE OPLOST’

Laten we vooral ook vooruitkijken. De afgelopen dagen heeft de zon zich al wat meer laten zien. Ik hoop dat het coronavirus door zon en warmte oplost en we weer normaal met elkaar kunnen omgaan en ons werk kunnen doen. De nieuwe datum voor de ledenvergadering en de feestelijke opening van ‘het nieuwe Cumela’ is inmiddels vastgesteld op dinsdag 23 juni. We hopen je dan in goede gezondheid te ontvangen. GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - HOOFDARTIKEL STERK WERK

WEBSITE EN HUISSTIJL GEMODERNISEERD

Cumela in het nieuw

Tekst: Toon van der Stok Illustraties: Cumela Communicatie

Na een voorbereiding van meer dan een jaar is deze week de nieuwe website live gegaan. Samen met de nieuwe huisstijl geeft dit Cumela een moderne en frisse uitstraling. Belangrijk voordeel voor de gebruikers: we hebben alle bedrijfsonderdelen samengebracht in één website, alles is gemakkelijker te vinden en al het nieuws voor en over de sector staat op één pagina.

GRONDIG 3 2020

HOOFDARTIKEL - ONDERNEMEN MET MENSEN

Met één druk op de knop is deze week de nieuwe website live gegaan. Dat is waarschijnlijk het gemakkelijkste deel van de hele exercitie, want al meer dan een jaar zijn we bezig met de voorbereidingen, waarbij we heel Cumela in een nieuw jasje hebben gestoken. Allereerst door het vernieuwen en aanpassen van het logo. Gebleven is het wiel, dat al meer dan dertig jaar het kenmerk is van de organisatie. Wel is de styling veranderd. Deze is robuuster en meer vierkant.

DE NAAM Niet alleen in het logo is een verandering doorgevoerd. Ook de naamgeving is aangepast. Voortaan spreken we alleen nog over Cumela. De toevoeging Nederland is verdwenen. Deze is ook niet noodzakelijk, omdat er geen Cumela België of Cumela Duitsland is. We sluiten hiermee aan op de beleving in het veld. Veel van de leden hebben het namelijk over dé Cumela, en dat is een benaming waar we trots op zijn. Het bevestigt dat we een organisatie zijn die dicht bij de leden staat. Datzelfde geldt voor het gebruik bij andere media, waar ook vaak wordt gesproken over Cumela, de brancheorganisatie voor groen, grond en infra.

‘DIE BENAMING BEVESTIGT DAT WE EEN ORGANISATIE ZIJN DIE DICHT BIJ DE LEDEN STAAT’

KLEURSTELLING Om de organisatie krachtig neer te zetten, is de kleurstelling in het logo aangepast. De basiskleur is donkerblauw, een kleur die staat voor betrouwbaar, loyaal, oprecht en effectief. Waarden die we vinden passen bij onze organisatie. Als tweede kleur is gekozen voor turquoise. Dit wordt geassocieerd met verfrissend, balans, vertrouwen en optimisme. De twee kleuren samen zijn, volgens de mensen van bureau Fonkel, die ons hielpen bij het ontwerp, passend bij de organisatie.

maken hebben. De website was hard aan vernieuwing toe, want het ontwerp dateerde uit 2013. In de digitale wereld staat dat ongeveer gelijk aan de prehistorie, omdat technieken zijn verouderd en de website niet goed te bekijken is op een mobiele telefoon en tablet.

INSTALLEREN SNELKOPPELING Wil je op je mobiele telefoon het nieuws uit de sector volgen? Installeer dan een snelkoppeling naar de website. Dit kan op een Android-telefoon heel eenvoudig door eerst op je browser op de telefoon naar cumela.nl/nieuws te gaan. Na het laden van de website klik je daarna op de drie puntjes aan de rechterzijde. In het menu dat dan openklapt, moet je nu klikken op ‘Toevoegen aan startscherm’. Na het toevoegen zie je op het scherm het nieuwe blauwe wiel van Cumela.

Op een Apple doe je dit als volgt: ga naar cumela. nl/nieuws en open de pagina. Daarna klik je op het icoontje van het vierkantje met een pijltje. Na opening van dit scherm scrol je naar beneden naar de opdracht ‘Zet op beginscherm’. Eventueel kun je de naam dan nog aanpassen en klik je rechtsboven op ‘Voeg toe’. Na deze handeling zie je op het scherm een beeld van de pagina.

In gesprekken met gebruikers bleek ook dat velen het onlogisch vonden dat er twee verschillende websites waren voor het nieuws over de sector, al stond op www.cumela.nl meer het verenigingsnieuws en op Grondig het algemene sectornieuws en het vaktechnische nieuws. Regelmatig was er dan toch een dubbeling in de berichten, wat vooral voor de frequente lezers van beide websites vervelend was. Na een goed gesprek intern hebben we daarom besloten om alle websites te integreren. Op de website Cumela.nl is er nu een aparte nieuwspagina waar al het nieuws voor de sector wordt samengebracht. Van besluiten in de Tweede Kamer tot een verslag van een sectievergadering, van verzekeringsnieuws tot artikelen van onze adviesorganisatie en van de nieuwste Caterpillar-graafmachine tot de laatste aanpassing van de cao. Kortom, wie regelmatig deze pagina bezoekt, weet precies wat er speelt in de sector.

MOBIEL GESCHIKT NIEUWE WEBSITE De nieuwe kleuren komen niet alleen terug in de stukken die nog per post worden verstuurd en in brochures, maar ook in de nieuwe website. Daar zit de grootste verandering in de communicatie met de leden en de overige mensen die met de sector te

De website is geschikt voor alle devices, oftewel goed te bekijken en te lezen via een computer, tablet of mobiel. Ook de nieuwspagina is zo ingericht dat deze ook op mobiel goed en snel te lezen is. We merken dat veel mensen tegenwoordig het nieuws vooral vanaf de mobiele telefoon lezen. Wie een snelkoppeGRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - HOOFDARTIKEL

ling maakt op zijn telefoon voor deze pagina kan dan elk moment van de dag het belangrijkste nieuws voor de sector bekijken (zie kader).

ADVERTENTIES Net als in Grondig staan er op deze nieuwspagina en bij de Grondig-nieuwsberichten ook relevante en sectorgerelateerde advertenties. De opbrengsten van deze advertenties zorgen ervoor dat we als relatief kleine organisatie toch kunnen beschikken over een professionele redactie. De inkomsten maken het mogelijk om onze leden en abonnees goed en uitgebreid te informeren, zonder dat dit extra contributie betekent.

het gezochte document of de juiste informatie brengen. Door het opschonen en doordat we niet alle artikelen mee konden verhuizen, kan het zijn dat je informatie soms niet meer kunt vinden. Schroom in dat geval niet en bel met de Ondernemerslijn. Die kan de informatie vaak nog achterhalen of weet de juiste weg voor het antwoord. Op basis van de vragen of ontbrekende informatie zullen we de kennis ook weer aanvullen.

‘DE WEBSITE IS NU AL HET BELANGRIJKSTE COMMUNICATIEKANAAL TUSSEN LEDEN EN DE ORGANISATIE’

KENNISPAGINA Naast het zoeken op trefwoorden is er binnen de nieuwe website een aparte kennispagina, waar snelknoppen staan naar informatie over actuele onderwerpen, zoals PFAS en stikstof. Binnen een thema kun je daarna nog verder filteren via een aantal filters aan de zijkant. Zoek je bijvoorbeeld de downloads of toolbox binnen een onderwerp, dan kun je deze aanklikken en komen alleen deze in beeld. Zo vind je snel het gewenste artikel of document.

AGENDA

Op een tablet neemt de website automatisch een passende vorm aan, zodat alle onderdelen snel bereikbaar zijn, waar je ook bent.

BRON VAN INFORMATIE Met dagelijks gemiddeld duizend bezoekers is de website nu al het belangrijkste communicatiekanaal tussen de leden en de organisatie, maar ook voor veel andere partijen is de Cumela-website een bron van informatie. Niet verwonderlijk, want op de oude website stonden al meer dan 3500 artikelen. Dat leverde direct de grootste uitdaging op, omdat alle artikelen handmatig moesten worden omgezet op de nieuwe site. Dat gaf ons gelijk de mogelijkheid om de boel goed op te schonen. Verouderde documenten zijn allemaal verwijderd en andere informatie is opnieuw gerangschikt. Om al die informatie goed te vinden, hebben we de zoekfunctie sterk verbeterd. De zoekresultaten worden nu op relevantie getoond. Dat moet je sneller bij

GRONDIG 3 2020

Op de agendapagina vind je alle bijeenkomsten en trainingen die we organiseren. Wil je één van de twee bekijken, dan is het weer een kwestie van het juiste filter aanklikken, dus in dit geval bijeenkomst of training. Wat hier wellicht opvalt, is dat Cumela Cursussen is verdwenen. Tegelijk met de nieuwe website heeft dit bedrijfsonderdeel een nieuwe naam gekregen: Cumela Opleiding & Training. Alle cursussen en kennisbijeenkomsten zijn terug te vinden via de pagina Opleiding en Training.

MIJN CUMELA Mijn Cumela is het inloggedeelte op de nieuwe website, exclusief voor leden. Inloggen op dit ledengedeelte is nodig om artikelen die exclusief voor leden zijn (die worden weergegeven met een slotje) te kunnen lezen en om je aan te melden voor trainingen en bijeenkomsten. Daarnaast wordt op deze plek alle bedrijfsinformatie verzameld. De komende jaren wordt dit stukje van de website verder uitgebreid. Dan kun je als lid hier informatie delen over je bedrijf, bedrijfsactiviteiten, maar bijvoorbeeld ook de omzetopgave doen. Op termijn zul je hier ook alle correspondentie tussen het bedrijf en de Cumela-organisatie kunnen vinden.

BEDRIJFSONDERDELEN De verschillende bedrijfsonderdelen hebben een eigen landingspagina op de website, in plaats van een

HOOFDARTIKEL - ONDERNEMEN MET MENSEN

aparte website. Er is een pagina voor Verzekeringen, Advies, Opleiding & Training, Grondig en Assuradeuren. Op deze pagina’s vinden (potentiële) klanten alle informatie die ze nodig hebben. Een verzekering vinden, schade online melden of verzuim doorgeven? Dit kan via Verzekeringen. Een offerte aanvragen voor advies op maat of tarieven inzien? Dat kan via Advies. Een training voor je medewerkers of een maatwerktraject aanvragen? Dat kan via Opleiding & Training. De pagina’s hebben allemaal een soortgelijke indeling. Helder van structuur en het helpt je te vinden wat je zoekt.

VRAGEN OF IDEEËN?

INFORMELER De lancering van de nieuwe website en huisstijl wordt ook gebruikt om onze communicatiestijl aan te passen. We stappen af van het formelere ‘u’ en gebruiken veel meer ‘je’. Dit om te laten zien dat we naast onze leden staan. We zijn geen verre, afstandelijke organisatie, maar een direct verlengstuk van je bedrijf. Leden vinden hier de professionals die je als relatief klein bedrijf niet zelf in dienst hebt of gebruiken onze professionele kennis over regelgeving, arbeidsrecht, bedrijfseconomie en alles waar je als bedrijf mee te maken hebt.

Wij gaan ervan uit hiermee een website neergezet te hebben waar je niet alleen het nieuws, maar ook kennis en achtergrondinformatie over Cumela en onze bedrijfsonderdelen vindt. Een nieuwe website is altijd even wennen en jezelf wegwijs maken, maar we zijn ervan overtuigd dat de website het centrale domein zal zijn waar iedereen die wat met de cumelasector te maken heeft zijn informatie vindt. En heb je ideeën hoe het beter of anders kan? Mail ons via communicatie@cumela.nl en laat het weten.

Het afgelopen jaar is het Cumela kantoor volledig verbouwd. Aan de buitenzijde valt vooral de nieuwe uitstraling op. Binnen is extra werkruimte gemaakt om het groeiend aantal medewerkers te huisvesten. Als thuisbasis van De Cumela.

GRONDIG 3 2020

Betimax

UW VEE verdient het !

Hoogte vanaf de grond : 14 cm / anti-slip bodem uit hars

joskin.com

Advertorial

Gras-onderzaai en Frontier Optima gaan prima samen! Agrarisch dienstverlener Jan de Hoop, Drogeham Tegen de heersende opvatting in combineert Jan de Hoop uit Drogeham grasonderzaai in mais met de toepassing van een bodemherbicide. Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor Frontier Optima en een schoffelzaaimachine. “Als je het op de goede manier toepast, werkt het prima. Je hebt schone mais en geslaagde onderzaai.” De meeste klanten noemen hem loonwerker maar Jan de Hoop van De Hoop Agriculture uit Drogeham (Frl.) ziet zichzelf vooral als gewasverzorger; zijn belangrijkste product is ‘de optimale teelt van mais’. Jaarlijks verzorgt hij voor klanten de volledige maisteelt op zo’n 280 hectare. Vroeg oogsten is in zijn gebied niet haalbaar. “De meeste zetmeel groeit er hier bij in de tweede helft van september en begin oktober. Die moet je meepakken voor een fatsoenlijke opbrengst.” De Hoop krijgt op zijn areaal dus ook te maken met de regelgeving voor vanggewassen die verplicht zijn bij oogst na 1 oktober. Hij kiest bewust voor onderzaai van Italiaans raaigras in plaats van meezaai van rietzwenk. “Mais is erg gevoelig voor ondergrondse concurrentie en de kans daarop is het grootst bij vroeg gezaaide rietzwenk”, redeneert hij.

Zaaitechniek belangrijk Voor de aanpak van de onkruidbestrijding zocht De Hoop contact met zijn gewasbeschermingsadviseur Berend Terluin van Pars Graanhandel. Die kwam met een heldere opvatting. “Ik heb nooit willen geloven dat onderzaai van gras niet kan samengaan met het gebruik van bodemherbiciden. Je ziet in suikerbieten na inzet van Frontier Optima toch ook nog nakiemers van grassen? En onkruidbestrijding in mais zonder bodemherbicide gaat niet lukken.” Samen bedachten ze een systeem voor onderzaai. Uitgangspunt is dat het onderzaaien ongeveer drie weken na de onkruidbespuiting plaats vindt. De middelenmix bepalen De Hoop en Terluin vlak van tevoren maar er gaat altijd Frontier Optima bij voor de bodemwerking. Al naar gelang de onkruidsituatie is de dosering 0,5 tot 1 liter per hectare. “Bij onderzaai is het weer de belangrijkste factor voor de slagingskans”, vervolgt Terluin. “Direct daarna komt de zaaitechniek.” De Hoop koos daarom voor schoffelzaai: “Er wordt ook wel gewerkt met wiedegjes maar bij dat systeem maak je geen goed zaaibed en komt het zaad erg ondiep en midden in de Frontier te liggen”, verklaart de Hoop. Zijn onderzaai-combinatie bestaat uit een 8-rijige schoffelmachine met drie verende schoffeltanden per rij met een opgebouwde zaaibak.

Berend Terluin en Jan de Hoop (rechts)

De schoffels staan in driehoek verband. “De voorste twee schoffels maken het zaaibed voor het graszaad en pakken eventuele nakiemers”, licht de Hoop toe. “De zaaipijp zit voor de derde (achterste) schoffel. Die zorgt ervoor dat het zaad goed wordt ingewerkt”. De bladbeschermers zitten ter hoogte van de derde schoffel; ze voorkomen dat graszaad in de maisrij komt. “Je wilt daar geen gras hebben vanwege concurrentie”, zegt de Hoop. Terluin vult aan: “De voorste twee schoffels werken als aanaarders; de grond met Frontier Optima komt daardoor in de rij. Op de plek waar het graszaad komt, ligt niet meer de volle mep Frontier.”

Extra hectares De Hoop paste zijn systeem van schoffelzaai toe op 80% van ‘zijn’ areaal. Daarnaast kwam er nog zo’n 150 hectare bij van collega-loonwerkers. Over het resultaat zijn De Hoop en Terluin goed te spreken. “Bij de oogst zag je amper na-gekiemde onkruiden. En het duurt wel even voordat er gewas staat maar als je nu kijkt, staat er op de meeste percelen een mooi pak gras. Het gebruik van de Frontier Optima is gewoon 100% veilig geweest. Zelfs op plekken waar spuitbanen overlapten, en dus een dubbele dosering was gekomen, stond genoeg gras. En op percelen die ik voor collega’s heb ingezaaid was vaak al met een volle dosering Frontier Optima gespoten. Ook daar is de onderzaai gelukt.” Bijkomend voordeel van de schoffelzaai methode is dat de kopakkers een keer extra worden losgemaakt waardoor de mais het hier ook beter doet. De Hoop’s aanpak is niet onopgemerkt gebleven in de omgeving. “Ik verwacht een uitbreiding naar 500 hectare voor de schoffelzaai”, besluit hij.

ONDERNEMEN MET MENSEN - ONDERNEMERSLESSEN

JAN ROELOF BETTEN, DE SAMENWERKING BV

‘Zoek elkaar op’

Tekst: Egbert Jonkheer Foto’s: Egbert Jonkheer, De Samenwerking

Van de ruim honderd jaar dat De Samenwerking in Elsloo bestaat, stond de familie Betten de afgelopen 26 jaar aan het roer. Met succes. Dat succes had voor Jan Roelof Betten persoonlijk echter een keerzijde. Nu de verkoop van het meerderheidsaandeel aan Vink BV rond is, blikt hij terug. Samenwerking vindt hij van groot belang. “Het is belangrijk om te blijven praten en elkaar op te zoeken.

Het is rustig bij loon- en aannemersbedrijf De Samenwerking in Elsloo, op de grens van Friesland en Drenthe. De kapschuur staat vol. Slechts één zelfrijdende maaier en een sleepslangcombinatie zijn vandaag op pad en zelfs die zou Jan Roelof Betten vandaag liever thuis houden. “Het is gewoon te nat, maar soms moet je wat”, zegt hij.

te ondernemen, kwam van een auditor voor de VCA. Die noemde uitgebreid alle risico’s op van wat er allemaal mis kon gaan en wie er dan verantwoordelijk is. Het kwam allemaal keihard binnen.”

Natte voorjaren heeft hij wel vaker meegemaakt. Toch is het een bijzonder jaar voor Betten, en voor De Samenwerking BV, want sinds 1 januari is het meerderheidsaandeel overgegaan naar Aannemers- en Loonbedrijf Vink BV in het nabijgelegen Dwingeloo. Daarmee is de in 1920 als coöperatie opgerichte onderneming opnieuw in andere handen gekomen.

“PRAAT MET COLLEGA’S”

LES 1 “LUISTER NAAR JE LICHAAM”

‘MEDEWERKERS MOESTEN DE STAP NOG VERWERKEN’

In 1993 wist Jan Roelofs vader Harm een reddingsplan op te zetten voor De Samenwerking, dat in een bestuurscrisis verkeerde. Hij werkte er als bedrijfsleider, Jan Roelof als chauffeur. Het lukte de familie om het bedrijf over te nemen en weer toekomstgericht te maken. In 2003 nam Jan Roelof het stokje over van zijn vader. Het eerste wat hij deed, was afscheid nemen van de mechanisatiepoot die bij het bedrijf hoorde en die het vertrekpunt werd voor de vestiging van Case IH-dealer Demmink, nu honderd meter verderop. “Ik had niet zoveel met de mechanisatiepoot”, zegt Betten daarover. Van een bijna volledig agrarisch loonbedrijf wist hij de basis te verbreden naar het grondverzet, dat inclusief sloot- en bermonderhoud inmiddels goed is voor de helft van de omzet. Het bedrijf groeide, investeerde en presteerde goed. Toch vrat de verantwoordelijkheid aan zijn eigen gezondheid, vooral ten tijde van de economische crisis. Hij maakte soms honderdurige werkweken en bij een routinematige medische controle bleek dat ook zijn lichaam protesteerde. “Ik had het zelf niet zo in de gaten, maar blijkbaar was de stress groot. Op zo’n moment ga je wel nadenken: mijn vader is helaas maar 63 geworden. Wat is er ook alweer belangrijk? Het laatste zetje om actie

GRONDIG 3 2020

LES 2 “Het werd voor mij steeds duidelijker dat ik niet langer zoveel verantwoordelijkheid wilde dragen. Bovendien heb ik geen opvolger en was het sowieso tijd om na te denken over de toekomst van het bedrijf. Maar ja, hoe vind je een goede partij om mee samen te werken? En hoe zet je je over je trots heen? Ik ben trots dat ik met het werk van mijn vader verder ben gegaan. We hebben een goede naam en gemotiveerde medewerkers, met hart voor de zaak. Gevoelsmatig is de druk dan groot om niet ‘op te geven’, want zo voelde dat eerst. Het heeft een paar jaar geduurd voordat ik me daar overheen kon zetten.” Bij toeval kwam hij aan de praat met de broers Wijntjes, van Aannemers- en Loonbedrijf Vink in Dwingeloo. “Het was tijdens een open dag hier in de buurt, aan een pot bier. In vertrouwen wierp ik een balletje op en dat landde. Zij wilden wel uitbreiden. Onze werkgebieden grensden al aan elkaar, enkel gescheiden door een stuk bos, en de werkzaamheden liggen aardig in elkaars verlengde. We waren het vrij snel eens.” Nu al merken ze de voordelen van de samenwerking. Er gaan gemakkelijk mensen en machines heen en weer en onlangs haalden ze gezamenlijk een grote opdracht binnen van 3,2 miljoen euro. “Voor elk van ons was zo’n project een maatje te groot geweest, maar nu zagen we dat zitten.”

LES 3 “NEEM ANDEREN MEE IN JE PROCES” Persoonlijk was de verkoop van 51 procent van de aandelen een grote opluchting voor Betten. “Ik heb bewust voor de verdeling 51/49 gekozen om minder druk te voelen. Toen de koop rond was, ben ik ook di-

ONDERNEMERSLESSEN - ONDERNEMEN MET MENSEN

WIE IS JAN ROELOF BETTEN? Jan Roelof Betten (50) is bedrijfsleider van loon- en aannemersbedrijf De Samenwerking in Elsoo. Per 1 januari verkocht hij zijn meerderheidsbelang in het bedrijf aan Aannemers- en Loonbedrijf Vink BV in Dwingeloo. De Samenwerking heeft veertig mensen in dienst en richt zich op agrarisch werk, cultuurtechniek en grondverzet. Vink is een iets groter bedrijf, met hetzelfde type dienstverlening en een vrij grote verhuurtak voor minikranen. Vooral in de aannemerij zullen de bedrijven de komende tijd hun activiteiten met elkaar gaan vervlechten. In het agrarische werk richten de bedrijven zich primair op hun eigen klanten en zullen ze elkaar waar nodig ondersteunen.

rect bepaalde verantwoordelijkheden gaan afstoten. Achteraf gezien heb ik dat veel te snel gedaan. Medewerkers hadden daar last van. Ze zeiden: ‘Je trekt je handen ervan af.’ Mijn vrouw zei het ook. Ik had zelf al een stukje afscheid genomen en dat was niet goed. Medewerkers moesten de stap nog verwerken; die hadden nog niet aan het idee kunnen wennen. Mensen waren boos, emotioneel, dat deed me veel. Het geeft ook aan hoe betrokken mensen zijn bij het bedrijf. Ik hoop dat ik daar goed op terug ben gekomen. Daar heb ik in elk geval mijn best voor gedaan, door veel gesprekken te voeren en de zorgen serieus te nemen. Achteraf had het echter veel geleidelijker gemoeten.” Gelukkig is het stof inmiddels neergedaald en draait het bedrijf in grote lijnen door zoals het eerder draaide. “In de aanloop naar ons jubileum in febru-

ari, toen het honderd jaar geleden was dat coöperatie De Samenwerking werd opgericht, zijn de collega’s van beide bedrijven bij elkaar op bezoek geweest om kennis te maken. Intussen wordt er vooral in het grondverzet al samengewerkt. In het agrarische werk draait het meer om de relaties en zal het langer duren om naar elkaar toe te groeien”, verwacht Betten.

LES 4 “WEES TRANSPARANT” Klantrelaties zijn iets om zuinig op te zijn. Dat vinden beide bedrijven. De Samenwerking heeft altijd veel aandacht besteed aan communicatie en blijft dat gewoon doen. “Mijn neef Marcel is het vaste gezicht richting de agrarische klanten. Hij heeft in de loop GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - ONDERNEMERSLESSEN

‘IN DE LOONWERK SECTOR HOOR JE WEINIG OVER GEESTELIJKE GEZONDHEID’

der tijd ook de communicatie opgepakt en dat heeft hij heel professioneel gedaan. Onze website moet actueel zijn. Dat heb ik goed in mijn oren geknoopt tijdens een Cumela-workshop over dit onderwerp: zorg dat je laatste nieuwsberichten niet van een jaar geleden zijn. Zelfs een oude foto plaatsen is uit den boze. Verder zijn we heel actief op social media en geven we vier keer per jaar een nieuwsbrief uit. Die is altijd nog heel belangrijk, merken wij. We versturen hem op vrijdag, zodat hij op zaterdag bij de klanten in de bus valt. Dan wordt hij goed gelezen, is onze ervaring, zeker door de generaties die wat minder actief zijn op social media. Uiteraard hebben we onze klanten ook langs die weg proberen mee te nemen in de nieuwe opzet van De Samenwerking. Ons honderdjarig jubileum heeft daar ook bij geholpen, met alle klanten en ook de mensen van Vink onder één dak.” Klanten reageerden volgens Betten vrijwel allemaal positief op het overnamenieuws. Ze waren blij dat het loonbedrijf niet stopte. Om duidelijkheid te scheppen, hebben Vink en De Samenwerking de tarieven gelijkgetrokken. “Dat moet voor alle partijen duidelijk zijn. Bovendien lagen ze niet ver uit elkaar. We waren en zijn niet altijd de goedkoopste. Dat hoeft ook niet, zolang je maar een goede argumentatie hebt: waarom bouw je die staffel in? Met welke uitrusting en technieken kom je en waarom? Daar willen we graag met klanten over praten. Dat is de basis voor vertrouwen. Dat werkt ook andersom: als klanten een nieuwe schudder kopen, bellen ze ons op om te vragen of die wel goed bij onze werkwijze past.” De advisering richting klanten wordt steeds belangrijker. Neef Marcel gaat daar nog meer tijd in steken dan hij al deed. “De rol van loonbedrijven verandert.

Die worden ook meer en meer een kennispartner. Ook daarin zijn vertrouwen en transparantie heel belangrijk.”

LES 5 “ZOEK ELKAAR OP” Wat bij Betten sinds het overnameproces is blijven hangen, is dat er meer aandacht moet komen van en voor elkaar. Ook zou er meer aandacht moeten zijn voor collega’s die in dezelfde situatie verkeren als hij enkele jaren geleden. “Je leest de laatste tijd best vaak over agrariërs die in geestelijke nood verkeren, maar in de loonwerksector hoor je weinig over geestelijke gezondheid. Terwijl ik heb gemerkt dat er meer collega’s worstelen met vragen. Ik kreeg veel reacties in de trant van ‘Dapper dat je dit hebt gedaan’. Met soms een duidelijke ondertoon van ‘Ik zou dat eigenlijk ook wel willen, maar hoe?’ Misschien is het iets voor Cumela om op te pakken. Een vertrouwenspersoon aanstellen die praat over dit soort zaken en ook partijen met elkaar in contact kan brengen. Je gaat namelijk geen bord ‘Te koop’ in de tuin zetten. Dat komt de verkoop niet ten goede.” “Het is belangrijk om te blijven praten en elkaar op te zoeken. Je kunt elkaar wel proberen van de weg te rijden, maar uiteindelijk heb je elkaar nodig. Zo zijn we hier begonnen met een mooi project, waarbij we met acht loonwerkers beurtelings leerlingen van het mbo ontvangen. Ze kwamen bij ons een dag hakselen en kuil aanrijden, met onze jongens ernaast. Hartstikke leerzaam en leuk. Bij een ander stappen ze op de kraan en zo doet iedereen wat. Het is belangrijk om de jongelui erbij te betrekken. Mijn vader zei het al: de naam De Samenwerking moet je nooit willen veranderen.”

‘DAPPER DAT JE DIT HEBT GEDAAN. EIGENLIJK ZOU IK DAT OOK WEL WILLEN’

In het veld is De Samenwerking al goed zichtbaar.

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

LOONBEDRIJF DEMIJBA BV In 1976 begon Koos Dekker met het loonbedrijf. Later stapte zijn broer ook in het bedrijf, maar die samenwerking duurde niet heel lang. De naam stamt nog wel uit die tijd: Dekker, Mijnsheerenland, Barendrecht, afgekort Demijba. Toen het bedrijf naar Strijensas verhuisde, wilde Dekker de naam niet meer veranderen. Het loonbedrijf kent ook een akkerbouwtak met een bouwplan van 600 hectare. Daarnaast runt zoon Jan Dekker voor Koos een loon- en akkerbouwbedrijf in Polen. Het bedrijf in Roemenië is het eigen bedrijf van zoon Jan en omvat 2000 hectare. Op termijn neemt hij ook Nederland over. In Polen houdt het bedrijf zich bezig met onder andere bietenrooien en stropersen, vooral grote balen voor de Duitse en Poolse markt. In Roemenië perst het in loonwerk 9000 hectare stro voor de productie van ethanol. Dat areaal hoopt zoon Jan nog verder uit te breiden. Wanneer het werk in Roemenië klaar is, worden de stropersen opgeladen en over de weg naar Polen verplaatst om daar aan het werk te gaan. In Nederland streeft Dekker ernaar het bedrijf qua omvang stabiel te houden. Naast twee loodsen bevindt zich op het terrein in Nederland ook nog een werkplaats. Hoewel het sleutelen steeds minder wordt, gebeurt het nog wel. Onder meer aan de Ploegeraardappelrooier werden door de jaren heen verbeteringen aangebracht, die de fabriek heeft overgenomen. “Het huidige model is daar het resultaat van en daar zijn we zelf wel een beetje trots op.”

‘TOEN STOND WINDENERGIE IN DE KINDERSCHOENEN EN ZAG DE WERELD ER HEEL ANDERS UIT’

Koos Dekker, Henny Dekker en Marcel Rehaen

GRONDIG 3 2020

STERK WERK - ONDERNEMEN MET MENSEN

Leren van windmolens Tekst: Herma van den Pol. Foto’s: Demijba en Toon van der Stok

LOONBEDRIJF DEMIJBA BV

Windmolens moeten in de Mariapolder meer energie gaan opwekken. ‘Prima”, vond Koos Dekker (67) van loonbedrijf Demijba BV uit Strijensas, ”maar dat gaan we dan wel zelf doen.” Na vier jaar werk heeft Dekker nu een vergunning op zak. “Je leert er veel van.”

OOK IN DE PERIODE DAARNA BLEEF EEN FLEXIBELE OPSTELLING NOODZAKELIJK

Vrij recent werd er in het kader van het opwekken van duurzame energie besloten dat de Mariapolder zou worden gebruikt voor het opwekken van meer windenergie. “Er werd bepaald dat er een opschaling van vijftien megawatt zou moeten plaatsvinden. Dit gebied werd gekozen omdat er al windmolens staan”, legt Koos Dekker uit. “Die windmolens staan op mijn grond, waardoor ik hiermee al ervaring heb kunnen opdoen. Het was voor mij de reden om te besluiten zelf de windmolens te gaan realiseren.” De zes grote windmolens staan er sinds 2001 en springen meteen in het oog zodra je de Mariapolder nadert. Dekker zegt dat de wereld er toen heel anders uitzag. “Toen stond windenergie nog in de kinderschoenen. Dat was voor ons destijds ook de reden om in één keer af te rekenen, iets wat we nu bijvoorbeeld niet meer zouden doen.”

DOORZETTINGSVERMOGEN In eigen beheer windmolens neerzetten, is allesbehalve gemakkelijk. Toch waren de ervaringen van Dekker uit het verleden dusdanig slecht dat hij er niet aan twijfelde dat zelf doen de juiste keus was. “Destijds zijn er heel veel afspraken niet nagekomen. Zo was het bijvoorbeeld voor ons een complete verrassing dat de windmolens niet aan de rand van het land kwamen te staan, maar op een andere plek in het land en de schade niet werd vergoed”, aldus ondernemer. De molens wisselden ook nog eens diverse keren van eigenaar, een ontwikkeling die Dekker niet beviel. De huidige eigenaar is Vattenfall. “Gelukkig is dat wel een goede gesprekspartner.” Het besluit om het zelf te gaan doen, was snel genomen, maar daarna moest de gemeente Strijen nog worden overtuigd. “Die was vrij sceptisch en twijfelde eraan of wij in staat waren om dit te gaan doen. Liever wilde de gemeente met een grote energiemaatschappij in zee gaan. Dat is nog wel even een discussie geweest, maar hier hadden wij het geluk dat we een goede windenergie-expert konden inhuren”, aldus Dekker. Dat proces nam ongeveer drie jaar in beslag. Op zo’n moment moet je volgens Dekker vooral flexibel zijn en het geduld kunnen opbrengen. Dekker is daarna met experts, zijn drie dochters en Marcel Rehaen, boekhouder van de onderneming, het windmolenproject verder gaan opstarten.

FLEXIBEL OPSTELLEN Ook in de periode daarna bleef een flexibele opstelling noodzakelijk. “Landbouwtechnisch zie je liever dat de molens in lijnopstelling langs de dijk komen te staan”, zegt Dekker, die naast een loonbedrijf ook een akkerbouwtak van 600 hectare runt. “Je hebt hier echter niet alleen te maken met de belangen van het akkerbouw- en loonbedrijf, want wij willen ook zo goed mogelijk met de gemeenschap kunnen samenwerken”, zegt Rehaen. Waarop Dekker aanvult: “Als je dan toch moet meebewegen, dan zorg ik er liever voor dat het zo gunstig mogelijk uitpakt.” Om zo goed mogelijk rekening te kunnen houden met alle belangen kwam er een klankbordgroep met daarin bewoners uit het gebied en de gemeente Hoekse Waard. Het streven van de klankbordgroep was om de overlast evenredig te verdelen. “Daardoor kwam al snel naar voren dat de molens in één lijn plaatsen geen goed idee was. Een cluster, vierkant, paste beter bij het gebied”, zegt Rehaen. Toen dat eenmaal duidelijk was, dook een volgend probleem op. Zo was bij Provinciale Staten vastgelegd dat windmolens alleen in een lijnopstelling mogen worden geplaatst. Dat betekende voor Dekker dat hij met Provinciale Staten het gesprek zou moeten aangaan om toestemming te krijgen voor het plaatsen in een cluster.

UNANIEM VOORGESTEMD Daarop gebeurde er iets unieks. “De buurtbewoners zijn met ons meegegaan naar Provinciale Staten om hiervoor te pleiten”, zegt Rehaen. Het had effect, want voor windpark Oude Mol kregen ze toestemming om de windmolens in een cluster te plaatsen. Daarmee was weer een hindernis genomen en konGRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

den de vervolgstappen worden genomen om een vergunning te krijgen. “Dinsdag 3 maart werd bij de gemeente Hoekse Waard unaniem ingestemd met het plaatsen van de windmolens”, vertelt Rehaen. Hij laat trots de ingelijste vergunning zien. In totaal kostte het hele traject tot aan het verkrijgen van de vergunning vier jaar. ‘Neem je tijd’ is dan ook iets wat heel erg van toepassing is op het project. Gezien de afdracht van fondsen en de verbinding met de omgeving is dit duidelijk een voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

‘WE LATEN ZIEN WAAR WE TROTS OP ZIJN EN DAT IS ELK JAAR WEER EEN VERRASSING’

De afgifte van de vergunning markeerde ook het einde van de fase van overleggen en binnen zitten. “Nu begint het bouwen en ontwikkelen. Het grondwerk en dergelijke gaan we zelf doen. Daarna gaan we de andere zaken verder aanbesteden. Als alles vlot verloopt, zouden de nieuwe molens eind 2022 operationeel moeten zijn”, legt Rehaen uit. De nieuwe molens gaan wel substantieel meer energie leveren dan de zes die er nu nog staan. “De opbrengst van één van de nieuwe molens wordt net zo groot als die van de zes oude samen”, zo schetst Dekker. De eigenaar van het loon- en akkerbouwbedrijf kon niet om de windmolens heen en stelt zelf geen liefhebber te zijn van het papierwerk dat erbij komt kijken, maar blijkt op meer fronten wel degelijk een voorloper te zijn als het gaat om duurzaamheid.

ZONNEPANELEN “Onze zonnepanelen hebben we twaalf jaar geleden al geplaatst. Dat gebeurde gewoon op een nieuwe schuur, zonder subsidie. Er was destijds alleen nog een fiscale regeling”, vertelt hij. Daarmee was het bedrijf er behoorlijk vroeg bij. “Daarna hebben we ook nog eens alle lampen vervangen voor ledlampen.”

“Wij werken volgens de regels van Global Gap, On the way to PlanetProof en aan de hand van het Albert Heijn-protocol”, gaat Rehaen verder. Toch zit Dekker veel liever op de trekker of in de werkplaats dan dat hij zich hiermee bezighoudt. Daaruit blijkt wel hoe belangrijk de samenwerking tussen de mannen is. De ondernemer gaat niet alleen mee in de ontwikkelingen van buiten, maar blijft ook kritisch naar het eigen bedrijf kijken. Dat resulteerde er begin 2019 in dat er afscheid werd genomen van het grondwerk. “Mijn zoon heeft er niets mee. Ik deed dat voornamelijk en wilde het iets rustiger aan gaan doen”, zegt Dekker. “Wij deden veel met Kuipers Infra samen. Na afronding van ons laatste gezamenlijke project, waarin we samenwerkten aan een dijkverzwaring, besloot ik dat dit een mooi moment was om te stoppen. De jongens en de grondkarren werden door Kuipers Infra overgenomen. De beste oplossing voor mijn medewerkers, die daar toch al veel te vinden waren.” Dekker is begaan met zijn personeel, maar neemt ook graag de omgeving mee in het dagelijks reilen en zeilen. Dat gebeurt onder meer via de kerstkaart, die elk jaar weer een verrassing is. “Koos kiest daarvoor een beeld uit dat hij typerend vindt voor het jaar en verzint er een spreuk bij”, vertelt Rehaen. In 2019 was dat ‘Deze staan gelukkig op de grond in plaats van in de grond zoals bijvoorbeeld aardappelen’. Daar hoorde een beeld bij van het oogsten van de spruiten. Een andere keer was de spreuk ‘Het is een wonder, deze herfst is heel bijzonder’. “We laten zien waar we trots op zijn en dat is elk jaar weer een verrassing”, zegt Dekker. Sieren in 2020 windmolens de kaart? Dat is nog maar de vraag, maar dat de ondernemer en zijn team trots zijn op wat ze hebben bereikt, staat buiten kijf. “Je leert heel veel tijdens een dergelijk project, waarbij het ook belangrijk is de juiste mensen naast je te hebben staan.”

24 UUR DOORRIJDEN Het bietenzaad staat al klaar, in afwachting van het nieuwe seizoen. Ook dit seizoen wijkt weer op allerlei manieren af van dat van het voorgaande jaar. Dat seizoen duurde bijvoorbeeld extra lang, doordat het lastig was om de aardappelen te rooien. “Wij kregen er klanten bij doordat die er zelf niet in slaagden om de aardappelen te rooien”, vertelt Dekker. Met dag en nacht doorrijden en de inzet van een Ploeger op rupsen slaagde Dekker daar wel in. “Uiteindelijk zijn we twee weken langer doorgegaan”, vertelt hij. Daar waar klanten dag en nacht rijden niet zagen zitten, gaf Dekker aan zijn personeel op hun kippers te laten rijden. “Er is geen aardappel blijven zitten en ze waren ook nog sneller klaar. In Polen doen we dit ook en ik zou dit graag in Nederland meer gaan doen. Rijden als het goed is en niet wachten”, aldus Dekker. Zijn ervaring is ook dat zijn werknemers er minder moe van worden dan wanneer ze voor een langere tijd lange dagen maken.

GRONDIG 3 2020

BENIEUWD NAAR HET COMPLETE PLAATJE? Met die knalrode motorkap en gitzwarte velgen zijn de Valtra Special-modellen een plaatje om te zien – en zeer aantrekkelijk om aan te schaffen, te leasen of te huren. Want ook van het kostenplaatje wordt u gegarandeerd blij. Benieuwd hoe het complete plaatje er voor u uitziet?

Informeer dan nu bij uw Valtra-dealer naar de beschikbare Valtra’s uit het ‘Valtra Special Program’ of kijk voor meer informatie op Valtra.nl/plaatje.

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

WILLEM REEDIJK: “Omdat we allemaal kleine ondernemers zijn, met onze eigen specialiteit en vakmanschap, kunnen we gemakkelijk schakelen.”

GRONDIG 3 2020

PROJECT: WATERSPEELTUIN ROTTERDAM

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

De kracht van een eenmanszaak

Tekst en foto’s: Marjolein van Woerkom

LOONBEDRIJF W.A. REEDIJK UIT STRIJEN TUSSEN DE ATTRACTIES IN PLASWIJCKPARK

Willem Reedijk uit Strijen staat met zijn Mecalac midden in het Rotterdamse familieen attractiepark Plaswijckpark en werkt samen met andere kleine ondernemers aan de renovatie van de waterspeeltuin. Het is een project waarvan alleen de contouren van het basisplan nog zichtbaar zijn. De rest wordt ingevuld met flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Een goede onderlinge samenwerking is daarbij cruciaal.

RENOVEREN WATERSPEELTUIN IN HET ROTTERDAMSE PLASWIJCKPARK

AANNEEMSOM:

WERKZAAMHEDEN:

geen vast bedrag, per deelproject vastgesteld.

sleuven graven, kabels en leidingen leggen, straatwerk, ophogen van het terrein, beschoeiing, houten vlonder voor horeca en hangmatten boven de sloot, hijswerkzaamheden en intern transport.

OPDRACHTGEVER:

LOOPTIJD:

directie van het familieen attractiepark

1 januari tot 1 april 2020

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

Hij haalt de tekening uit zijn Mecalac. Blauwe vlakken bakenen het terrein af. “Maar dit, dit en dit is al veranderd. Dit pad loopt nu daar. Hier komt waarschijnlijk gras in plaats van straatwerk”, wijst ondernemer Willem Reedijk. “Het is letterlijk een basisplan”, vertelt hij. Hij lacht, want dit vindt hij het leukste aan zijn werk. Niets staat vast. Dat vraagt flexibiliteit en aanpassingsvermogen, maar het geeft hem ook vrijheid. “Als eenmanszaak kan ik daar prima op inspringen. Op zo’n dag als vandaag ben ik continu aan het schakelen. Dat maakt het werk uitdagend.”

‘IN GESPREK GAAN MET DE ANDER EN SAMEN NAAR EEN EINDRESULTAAT TOEWERKEN, DAT VIND IK HET MOOIE’

Vandaag is hij samen met een grondwerker bezig met het graven van een sleuf voor het leggen van leidingen en kabels. Verderop zijn twee andere zzp’ers bezig met het installeren van sproeiers. Het is nu vakantie, maar normaal gesproken lopen ze hier met zo’n tien man rond, allemaal kleine ondernemers met hun eigen specialiteit. De één is timmerman, de ander attractiebouwer, weer een ander loodgieter. “Omdat we allemaal kleine ondernemers zijn, met onze eigen specialiteit en ons eigen vakmanschap, kunnen we gemakkelijk schakelen”, stelt Reedijk. Elke dag om elf uur ’s ochtends doen ze een bakkie koffie in de stuurhut, die nog overeind staat, om de voortgang te bespreken. “Even de neuzen bij elkaar. Dat is enorm prettig. Iedereen kan zijn ideeën en meningen uiten en omdat er niets vaststaat, is er genoeg ruimte om zaken aan te passen. De lijnen met de directie zijn kort.” Zo had de directie in het basisplan een kelder ingetekend die moest dienen als zuiveringsinstallatie. Aangezien het park op veen is gebouwd en aan de oever van de Bergse Plassen ligt, zou het realiseren van zo’n put duizenden euro’s gaan kosten. De ondernemers droegen een alternatieve oplossing aan. Waarom niet een kelder op maaiveldhoogte plaatsen? “We maken er een terp van. Dan is het meteen een mooie heuvel om op te spelen en de kosten zijn aanzienlijk lager”, aldus de ondernemer. De directie ging akkoord. “Problemen kun je oplossen”, gaat hij verder. “In gesprek gaan met de ander en samen naar een eindresultaat toewerken, dat vind ik het mooie.” Dat het werk door spontane aanpassingen eventueel vertraging oploopt, vindt hij niet erg. “Ik kan de opdrachten die ik na dit project heb gepland gerust een week uitstellen. Dat is nog een voordeel van flexibel zijn als eenmansbedrijf.”

GRONDIG 3 2020

Zijn ‘gereedschap’ heeft hij ook aangepast aan die flexibiliteit. Twee jaar geleden kocht hij een Mecalac 11MWR. “Het is een veelzijdige machine, waarmee ik op allerlei werklocaties en onder allerlei omstandigheden uit de voeten kan. Ik kan hem hier voor het grondverzet gebruiken, maar ook voor het straatwerk of voor hijswerkzaamheden. En in de zomer gebruiken we deze machine met een Herder-giek voor slootwerkzaamheden voor andere opdrachtgevers.

DE GUNFACTOR Het regionale familieen attractiepark trekt zo’n 600.000 bezoekers per jaar. De verbouwing van de waterspeeltuin is onderdeel van een grotere renovatie van het park die de huidige directeur in gang heeft gezet. Reedijk werd gevraagd door een bevriend hoveniersbedrijf, waarmee hij vaker samenwerkt. “In al die jaren dat ik nu werk, heb ik geleerd dat je samen verder komt dan alleen. Samenwerken past goed bij mij. Daardoor gaan mensen je werk gunnen. Met die gunfactor kun je ver komen. Ik help anderen en zij helpen mij. Daarmee versterk je elkaar.” Hij begon in de tweede week van januari, na de Inspiratiedagen van Cumela. Eerst ging al het straatwerk eruit, vervolgens de attracties. Een glijbaan en een half schip zijn nog de enige overblijfselen. Daarna werden alle kabels en leidingen nagegraven. “De boel was zeker een halve meter verzakt. We hebben de leidingen in kaart gebracht en zo nodig gerepareerd.”

‘DAT IS HET ENIGE NADEEL VAN ZOVEEL VERSCHILLENDE BEDRIJVEN: ER IS ALTIJD EEN ZWAKKE SCHAKEL’

Vervolgens kon de opbouw van start gaan. Dat begon met het aanbrengen van 1000 kuub flugsand om het terrein op te hogen. Vandaag gaan de tempexplaten in de grond, waar de kabels en leidingen op komen te liggen. Het straatwerk moet nog wachten. Dat is het enige nadeel van zoveel verschillende bedrijven: er is altijd een zwakke schakel. Het beton is nog niet gestort. Ook is het nog de vraag welk gedeelte moet worden gestraat en welk niet. “Het enige wat zeker is, is dat we een deadline hebben van 1 april. Dan begint namelijk het hoogseizoen, maar als ik reëel ben, denk ik dat we nog wel één tot twee weken langer bezig zijn”, zegt hij. Ook daar zit echter nog wel wat ruimte, gokt hij. “Als het zulk weer blijft, maakt een weekje later ook niet uit. Wie wil er met dit weer nu naar een open waterspeeltuin?”

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

WERKZAAMHEDEN 1 DRUK VERMINDEREN De kabels en leidingen worden op lichte tempexplaten gelegd om de druk op de veengrond te verminderen en zakken te voorkomen.

2. METER VERDER

Eén van de werkzaamheden is het uitgraven van sleuven, maar aangezien er niets vaststaat, kan het zijn dat de volgende dag wordt besloten dat deze sleuf een meter verderop moet komen te liggen.

3. OP EEN TERP De vloer van de nieuwe zuiveringsinstallatie. Deze zou eerst in een kelder onder de grond worden aangelegd, maar op advies van de betrokken ondernemers wordt nu een terp gerealiseerd om de installatie te herbergen.

4. WATERSPEELTUIN De verbouwing van de waterspeeltuin is onderdeel van een grotere renovatie van het park.

5. 1000 KUUB Het terrein was zo verzakt dat er al 1000 kuub grond is aangevoerd om de boel op te hogen.

6. BAKKIE IN STUURHUT In de overgebleven stuurhut van de boot doen de ondernemers elke dag stipt om elf uur ’s ochtends een bakkie om de voortgang te bespreken.

7. KINDVRIENDELIJK Om aan de regels voor een kindvriendelijke en veilige speeltuin te voldoen, wordt douglashout gebruikt.

8. FLUGSAND Flugsand is een stuk lichter dan gewoon zand en wordt grotendeels gebruikt om het terrein te verhogen. Ook dit was een idee van de kleine ondernemers.

9. ZELF INVULLEN De realiteit heeft dit basisplan inmiddels ingehaald.

10. 600.000 BEZOEKERS Het Rotterdamse familieen attractiepark Plaswijckpark trekt jaarlijks zo’n 600.000 bezoekers.

GRONDIG 3 2020

De vooruitgang ervaren.

De nieuwe generatie rupsgraafmachines van Liebherr De Generatie 8 Rups graafmachines van Liebherr zijn ontwikkeld voor de toekomst. Liebherr heeft de machines verder doorontwikkeld en versterkt. Klanten zullen meer comfort en een hogere efficiëntie ervaren. Verbeterde souplesse, meer motorvermogen en meer kracht en toch weer een lager brandstofverbruik in elke gewichtsklasse.

Wynmalen & Hausmann Import N.V. Ressenerbroek 7, 6666 MP Heteren Tel.: +31 26 47 90 531 E-mail: info@wynmalenhausmann.nl www.facebook.com/LiebherrConstruction www.wynmalenhausmann.nl

GRONDIG.COM - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

CUMELA.NL/NIEUWS: DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Het beste van Cumela.nl/nieuws Op deze pagina staan samenvattingen van vaktechnische berichten die eerder op cumela.nl/nieuws zijn geplaatst. Dagelijks presenteert de redactie hier het belangrijkste nieuws voor de sector.

FPT PRESENTEERT F28 HYBRID

FORSE UPDATE KOBELCO SK140SRLC-7 Voor de nieuwe Stage V-emissie-eisen komt Kobelco met de SK140SRLC-7. De 3,0-liter-Isuzu-motor levert met een nominaal vermogen van 78,6 kW (107 pk) en een koppel van 354 Nm tien procent meer vermogen. Samen met een vernieuwde hydraulische uitrusting geeft dat volgens Kobelco een tien procent snellere cyclustijd bij het graven en een zeventien procent hogere graafkracht aan de bak. De gehele hydraulische aansturing is verbeterd voor een snellere respons en fijngevoeliger reageren. Kobelco heeft de cabine flink geüpdatet met onder andere een luxere en verwarmde Grammer-stoel en een nieuw interieur met 10-inch-scherm en handige draaien drukknopbediening voor het instellen van functies.

FPT geeft met de introductie van de F28 Hybrid op de Conexpo 2020 gas met de elektrificatie. De afgelopen najaar geïntroduceerde FPT-2,8-litermotor is nu gecombineerd met een hybride-unit. De FPT F28-viercilindermotor levert 55 kW (74 pk). De elektromotor voegt daar 20 kW (27 pk) continu en 30 kW (40 pk) piekvermogen aan toe. De motor en de hybride-unit werken automatisch aangestuurd. De 2,8-liter is ook leverbaar als aardgasmotor. Naast het grondverzet ziet FPT ook goede mogelijkheden voor stationaire toepassingen en het landbouwsegment.

Naast de bestaande Giant G3500 komt fabrikant Tobroco nu met een extra sterke G3500 X-Tra. Deze hydrostatisch aangedreven machine is uitgerust met een Stage V-gerede 48,5 kW (66 pk) Kubota-krachtbron in combinatie met veertientons assen met zware eindaandrijvingen. Dankzij het lagere frame heeft deze 3,7-tons machine een hefkracht van 3225 kilo en een kiplast van 4100 kilo. De hefhoogte is met 2,66 meter 60 centimeter lager dan de standaard 3500. Tobroco mikt hier op toepassingen in infra, grondverzet, groen en recycling waar in beperkte ruimtes een capaciteitsmachine nodig is.

HANDIGE TOPCON-ZELFSERVICEKIT Het is efficiënt dat de machinist een klein ongemak ter plekke even kan repareren. Topcons zelfservicekit speelt hierop in. Deze kit is een praktische tas met negen nuttige onderdelen die de machinist gemakkelijk zelf kan monteren. Denk hierbij aan bepaalde Canbus- en coaxkabels, verloopstukjes, beschermdopjes, eindstoppen enzovoort. Blijkt het mankement groter te zijn of komt de machinist er niet uit, dan kan hij met de Topcon-supportafdeling bellen.

NIEUWE CAT 352 UHD

Thievin Cobalt-schuifwagens Het Belgische Agrimac heeft de Thievin Cobalt-schuifwagens in zijn leveringsprogramma opgenomen. Deze kenmerken zich door een stalen kettingbodem in combinatie met een lichtgewicht schuifwand. De losbodem bestaat uit platte kettingen voorzien van holle, platte staven in combinatie met erboven een verstevigde rubbermat. Thievin heeft voor deze oplossing gekozen omdat de kettingen eventueel scheeftrekken van de bodem en abnormale slijtage van de rubbermat door (te) hoge spanningen voorkomen. De serie bestaat uit drie modellen, met een inhoud van 26, 30 of 33,5 kubieke meter.

GRONDIG 3 2020

LDSR 300 BUILT TO PERFORM, BUILT TO BE STRONG Een prima keuze voor uw wiellader: Zwaar transport eist een excellente stabiliteit en stevigheid. Gemaakt om te presteren op de zwaarste ondergronden. Premium rubberkwaliteit die bestand is tegen inrijdingen. Uitstekende tractie.

Voor meer info: www.forrez.nl

SCHAEFF WIELLADERS STAGE 5

5 modellen van 3,9 tot 7,0 ton Kemp Groep Molensteyn 47 3454 PT De Meern Tel.: 030 - 666 60 66 info@kemp-groep.nl

Hans van Driel B.V. Marconistraat 15 4004 JM Tiel Tel.: 0344 - 611 444 info@hansvandriel.nl

KEMP-GROEP.NL

HANSVANDRIEL.NL

kemp_10986_Adv_Schaeff_Wielladers_Stage_V_185X133_fc.indd 1

10-2-2020 11:27:57

GRONDIG.COM - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

meer nieuws Giant lanceert G3500 X-Tra Naast de bestaande Giant G3500 komt fabrikant Tobroco nu met een extra sterke G3500 X-Tra. Deze hydrostatisch aangedreven machine is uitgerust met een Stage V-gerede 48,5 kW (66 pk) Kubota-krachtbron in combinatie met veertientons assen met zware eindaandrijvingen. Dankzij het lagere frame heeft deze 3,7-tons machine een hefkracht van 3225 kilo en een kiplast van 4100 kilo. De hefhoogte is met 2,66 meter 60 centimeter lager dan de standaard 3500. Tobroco mikt hier op toepassingen in infra, grondverzet, groen en recycling waar in beperkte ruimtes een capaciteitsmachine nodig is.

HYUNDAI-BOUWMACHINES OP WATERSTOF Vorige maand ondertekende Hyundai Construction Equipment een memorandum van overeenstemming om samen met Hyundai Motors en Hyundai Mobis bouwmachines op brandstofceltechnologie te ontwikkelen in zijn Mabuk Research Center in Yongin-si, Gyeonggi-do, in ZuidKorea. Samen gaan de drie ondernemingen kijken

DOOSANS DX380LC-7 STAGE V

beschikt verder over D-Ecopower-technologie.

Met de introductie van het nieuwe 40-tons model DX380LC-7 is de Doosan-productlijn Stage V-graafmachines van 30 tot 40 ton compleet. De nieuweling is uitgerust met een 240 kW (176 pk) Scania DC09-Stage V-dieselmotor. De nieuwe vermogensstanden P+, P, S en E zijn zowel bij enkel- als bij dubbelwerkend gebruik in te instellen. De DX380LC-7

Het gaat hier om een elektronisch drukgeregelde pomp binnen een gesloten hydraulisch systeem. Afhankelijk van de geselecteerde modus neemt de capaciteit tot 26 procent toe en neemt het brandstofverbruik tot twaalf procent af. Daarnaast krijgt de machinist via de joysticks een betere feedback. De cabine is ook doorontwikkeld. Denk hierbij aan een nieuw 8 inch groot lcd-kleurentouchscreen. Standaard heeft de machine een 360-gradencamerasysteem.

NIEUWE VOLVO FMX GELANCEERD Volvo Trucks heeft een geheel vernieuwde FMX uitgebracht met een nieuwe cabine, meer laadvermogen en nieuwe veiligheidsvoorzieningen. Het 38-tons tandemstel is de zwaarste uitvoering in het chassis-assortiment van Volvo. De luchtgeveerde voorassen zijn vernieuwd, waardoor een voorasbelasting tot tien ton - of twintig ton voor dubbele voorassen - mogelijk is. Voor trucks met een gestuurde voor- of naloopas zijn de stuurhoeken vergroot. Voor de veiligheidsvoorzieningen gaat het onder andere om Adaptive Cruise Control met Stop & Go bij alle snelheden, Downhill Cruise Control en een nieuw tractieregelingspaneel. Dankzij een verlaagde deurlijn en nieuwe achteruitkijkspiegels is het zicht verbeterd.

of ze de komende jaren heftrucks en middelgrote en grote graafmachines op waterstof kunnen ontwikkelen. Hyundai geeft aan dat waterstof-techniek beter verenigbaar is met grote bouwmachines, omdat een capaciteitsuitbreiding eenvoudiger is dan bij lithiumaccu’s. Het streven is om in 2023 te starten met de grootschalige productie en distributie.

Uitwisselbare Rototilt QuickChange

Krone Smart Reporting Per direct biedt Krone Smart Telematics de functionaliteit Smart Reporting. Daarmee kun je eenvoudig en snel met de computer of tablet de gegevens van het zojuist bewerkte perceel uitwerken en analyseren. Er hoeven van tevoren geen perceelsgrenzen in het systeem te worden ingevoerd. Een klik op een rijspoor is voldoende, waarna het totale rijspoor van het desbetreffende perceel wordt overgenomen en gekoppeld aan de bewerkingsgegevens, zodat je alle belangrijke machinegegevens kunt oproepen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld aan de tijdsduur, het aantal balen, de hoogte van de opbrengst en het brandstofverbruik.

Rototilt lanceert met de QuickChange een nieuwe generatie volledig automatische snelwisselsystemen. Opvallende stap voorwaarts is een veel groter oliedebiet. Volgens Rototilt is dat tot wel vijftig procent groter dan dat van concurrerende oplossingen. Tegelijk kondigen Rototilt en Steelwrist aan dat ze gaan samenwerken om te komen tot een universeel snelkoppelsysteem op basis van S-koppeling voor graafmachines, zodat beide merken uitwisselbaar zijn.

TRILO T1-ZUIGUNIT

De T1-zuigunit is het nieuwe concept van Trilo om kleinere voertuigen aan te passen tot kleine zuigwagens. Je kunt met deze mini-unit, die een laadvolume van één kubieke meter heeft, zwerfvuil, snoeiresten of bladeren opzuigen met een vijf meter lange zuigslang. De zuiginstallatie kan compleet op een compacte transporter worden gezet. De unit heeft een plaatsingsbreedte van 103 centimeter in de bak. De plaatsingsdiepte van de unit in de bak is 143 centimeter, waarbij de opvangbak nog circa 60 centimeter naar achteren oversteekt. De unit zelf weegt 332 kilo. GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - ELEKTRISCHE MINILADERS

AANBOD NEEMT IN SNEL TEMPO TOE

Elektrische minishovel wordt booming

Tekst: Frits Huiden Foto’s: Frits Huiden, fabrikanten

Er is veel interesse in elektrische minishovels, mede gedreven door subsidies en bestekeisen van overheden. Daarbij werkt een elektrische shovel ook gewoon fijn zonder uitlaatwalm en geluid. Wie op locatie langer of zwaar werk doet, vertrouwt toch nog vaak op diesel. De techniek van de elektrische machines is namelijk nog pril en prijzig.

‘KLANTEN HEBBEN WEL VEEL INTERESSE, MAAR WERKELIJK KOPEN IS EEN TWEEDE’

GRONDIG 3 2020

Emissievrij en geluidsarm werken. Bij steeds meer aanbestedingen en in bestekeisen wordt erom gevraagd. Bedrijven willen punten scoren op de CO2-Prestatieladder. De stikstofcrisis geeft daarbij een flinke impuls in de vraag naar uitstootvrije machines. Veel bedrijven stappen daarom in. Zo zet Wacker Neuson vol in op elektrische machines. Deze fabrikant kan van trilplaat en stamper tot aan minigraver en 5,5-tons shovel met accu in plaats van motor leveren. Volvo gaf vorig jaar op de Bauma vorig jaar aan zijn R&D-budget vooral te steken in elektrische machines. Diesel- en benzinemachines worden nog wel geleverd, maar niet meer doorontwikkeld. Volvo verwacht zoveel interesse dat er een online-platform is opgericht waarmee je je via importeur SMT in Emmeloord online kunt aanmelden om een nieuwe machine te reserveren. Je komt dan op de productielijst voor de elektrische machines en krijgt bericht wanneer je de machine werkelijk mag bestellen. Op het moment gaat het alleen nog om een 2,7tons minigraver en een 5,0-tons shovel op stroom.

VEEL KIJKEN, NIET KOPEN De leveranciers van minishovels van rond de 2,5 ton hebben momenteel het grootste aanbod. Niemand wil de boot missen en iedereen ziet dat het uiteindelijk nodig is een zo compleet mogelijk gamma te bouwen. Zo ambieert Giant in 2021 een groot aantal elektrische modellen te maken. De meeste fabrikanten zijn nog aan het ontwerpen en testen, maar zeker acht stuks zijn er al op de markt. Hoe groot de vraag is, blijkt erg afhankelijk van de regio en of energieneutraal bouwen daar belangrijk is. “Bij Den Bosch valt het nog mee, maar in de Randstad en vooral rond Amsterdam is emissievrij werken bijna een standaardvraag in elk bestek”, weet Jan-Willem Slegh van Knikmops-importeur De Schans. “In de wintermaanden november, december en januari is er even een piekmoment in de interesse. Gemeenten plannen immers de meeste werken vanaf april tot de bouwvak, om het risico van stilstand te vermijden.” Ondanks de grote vraag vanuit overheden wordt nog maar een paar procent in de GWW-sector ook werke-

ELEKTRISCHE MINILADERS - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

‘NA VIJF TOT ZES UUR RIJDEN MOET ER WEER TWEE TOT ZES UUR WORDEN BIJGELADEN’

HOE KRIJG IK HEM OPGELADEN? Zoals een telefoon niet zonder oplader kan, geldt dat ook voor de elektrische shovel. Waar kan ik laden, hoe lang duurt het opladen en hoe lang kan ik dan weer werken? Het zijn de hoofdvragen voor wie investeert in een elektrische machine. Veel shovels worden nog geleverd met een losse kast als omvormer tussen stopcontact en shovelaccu. Dat is vooral nodig als wordt geladen met 380 volt krachtstroom. Met 380 volt is grofweg de helft sneller te laden dan met 230 volt netstroom. Enkele shovels hebben al een onboard-lader, zodat er geen kast hoeft te worden meegesleept. Een snellader kan de accu in dertig minuten tot twee uur voor 80 procent opladen. Bij normaal laden duurt dit al snel zes tot acht uur. Met een losse kast van Jungheinrich kan de accu op 150 ampère bijvoorbeeld al in drie uur vol zijn en bij 300 ampère in anderhalf uur. Jungheinrich levert ook ‘powerbanks’ die dienen als stroomvoorraad om de accu mee op te laden. Heilige graal bij de fabrikanten is het kunnen laden aan een laadpaal Type 2, waar ook de elektrische auto’s aan laden. Bijna geen enkel merk kan het al, maar elk merk werkt er aan. Op veel bouwplaatsen is er immers nog te weinig beschikking over stroom. Kun je laden aan een laadpaal in de buurt, dan ben je niet afhankelijk van de medewerking van anderen ter plekke en beschik je ineens over een immens en groeiend netwerk van laadpunten voor je shovel. Je moet de shovel dan soms wel op een openbare plek achterlaten. Belangrijk is dat het snelladen dan ook werkelijk snel gaat. In twintig tot veertig minuten is de accu weer voor 80 procent vol. Een accu helemaal vol laden kan alleen op een lage snelheid. Type 2 staat voor het type stekker, ook wel Mennekes-stekker genoemd. Deze zevenpolige stekker is door de Europese Commissie aangewezen als de standaard voor het opladen van elektrische auto’s. Hiermee kan er zowel met één fase als met drie fases (krachtstroom) worden geladen. De bekende E-modellen van Tesla, BMW en Volvo hebben deze aansluiting.

lijk met elektrisch materieel uitgevoerd. Waarom? De techniek is nog steeds in een pril stadium. Die is prijzig en staat vaak nog in de kinderschoenen. “Klanten hebben wel veel interesse, maar werkelijk kopen is een tweede”, weet Peter Hulsman van Schäffer Nederland in Zeewolde. Dat bedrijf is onderdeel van de Verhoeven Groep en sinds 1 januari dit jaar importeur van zowel de gele als de rode lijn Schäffers. Cees Berkhof stopt met de import van de rode lijn shovels van Schäffer. “Velen willen eerst wachten op een volwassen versie waar de kinderziekten uit zijn. Ze vragen zich af wat op langere termijn de rijtijden zijn en hoe de batterij zich houdt.”

NIET ALTIJD STROOM VOORHANDEN De meeste elektrische minishovels kwamen pas vorig jaar op de markt. Deze fabrikanten beginnen nu pas met het uitleveren van de eerste modellen. Vrij laat als je bedenkt dat de minishovelmarkt al jaren enorm populair is en er ruim twintig merken in Nederland actief zijn. Wereldwijd zijn er nog veel meer merken te vinden. De elektrische shovel van Weidemann en Wacker Neuson is een uitzondering. Die is al zes jaar te koop. Beide merken vallen samen met Kramer onder hetzelfde moederconcern Wacker Neuson en verkopen de shovel zowel in rood als geel. Hierbij is afgesproken dat de rode shovel in de sectoren met dieren wordt verkocht en de gele Wacker naar de GWW-klanten gaat. Er zouden rond de dertig gele shovels in Nederland draaien. Ruben Heijdeman, productmanager Compact Equipment bij Wacker: “Onze shovel heeft zich al bewezen, maar het blijft moeilijk om een volle dag zwaar werk te doen. In bijvoorbeeld een zandbaan duwen en trekken met een kilverbord vraagt gewoon veel kracht. Daarbij is het laden soms lastig. Op een bouwplaats is lang niet altijd stroom te vinden, zeker als je als eerste op een nieuwbouwlocatie werkt. Die stroom moet je ter plekke ook maar kunnen kopen bij een gewillig bedrijf in de buurt. Of er een apart aggregaat neerzetten. Onlangs sprak ik een klant die soms elke dag zijn machine mee naar huis neemt om die thuis op te laden. Dan ben je ook de brandstof via de auto kwijt.” Echt elektrisch werken is dus nog ver weg. “In de praktijk zie je dat er een paar elektrische machines worden aangeschaft voor de kleine klusjes en om te voldoen aan bestekeisen. Ze worden echter ook wel gewoon stil in de container gezet, terwijl diesel- en benzinemachines het werk doen.”

GEEN VOLLE DAG DRAAIEN De meeste merken hebben slechts één of twee modellen in de prijslijst staan. Vaak zijn deze te licht om een pallet met stenen van 1500 tot 1800 kilo te pakken of een zandbaan te vlakken. Rijden op verharding en dan een bakje zand bijrijden of hekken verplaatsen, gaat wel goed. Zelfs dan is echter niet altijd een volle dag te maken. Na vijf tot zes uur rijden moet er weer twee tot zes uur worden bijgeladen. Het is waarschijnlijk ook de belangrijkste reden dat de weinige elektrische shovels die wel worden verkocht naar agrarische klanten, maneges en hoveniers gaan

en bijna niet naar de GWW-sector. In de groensector en in stallen wordt vaak korter gewerkt en op voorspelbare tijden en uren. Klussen als het voer aanschuiven in een veestal of het uitmesten van een paardenbox zijn ook niet zwaar. Bovendien blijft de shovel altijd op eigen terrein en is er dus altijd laadstroom voorhanden. Er is dus meer laadtijd en het laden is in te plannen. Bert de Heus van Eurotrac-fabrikant De Heus valt het op dat zijn elektrische shovels vooral gaan naar jonge boeren die net een nieuwe stal bouwden. Mogelijk is de elektrische shovel al in de financiering meegenomen en daarbij past het bij de milieubesparende subsidies als POP3. “Daarnaast zijn het vaak maneges en mensen die in het groen zitten die elektrisch kopen. Bovendien is het op het moment ook een bee tje de mode”, stelt De Heus. Behalve binnen in stallen zien ook sloopbedrijven die inpandig werken de voordelen. Naast CO2 en fijnstof is immers ook geluids- en trillingvrij werken een belangrijke drijfveer.

LOOD OF LITHIUM Bijna alle shovels hebben een lithium-ionbatterij aan boord van rond de 48 volt met een hoog amperage. Een model van Avant en de shovel van Weidemann en Wacker Neuson rijden met onderhoudsvrije AGMloodzuuraccu’s. De MultiOne is met beide typen accu te krijgen. De toekomst moet liggen bij lithium-ionbatterijen, die met hun hogere energiedichtheid en lagere gewicht meer kracht leveren, sneller te laden zijn en bovendien beter tegen kou kunnen. Ze zullen echter ook langzaam aan iets van hun capaciteit verliezen. Joram Blaauw van Weidemann plaatst direct een kanttekening. “Een cel uit een loodzuuraccu is nog te vervangen of te repareren. Met een lithium-ionaccu kun je vaak niets meer.” De elektrische shovels kosten tussen de € 35.000,- en € 55.000,-. De Eurotrac valt met € 29.500,- voordelig uit. De prijsverschillen tussen een elektrische shovel en een gelijkwaardige dieseluitvoering lopen uiteen van € 7000,- tot € 25.000,-. Een nieuwe accu kost vaak tussen de € 7500,- en € 13.000,-. Sommige fabrikanten schatten dat de onderhoudskosten op de gehele technische levensduur tot wel 40 procent lager zijn. Dit is uiteraard nog niet bewezen. De meeste shovels zijn vanwege de accu met 400 tot 700 kilo ook een stuk zwaarder dan hun evenknie met dieselmotor. Algemeen voordeel van een elektrische shovel is de vlotte bediening. De machines reageren zeer direct op joystick en pedalen. De vertragende werking van de hydrauliek blijft immers achterwege. De elektrische circuits zijn tegelijk wel fijngevoelig af te stellen en kennen vaak een Power- en een Eco-modus om alle kracht te geven of de accu juist te sparen.

VAN HEFTRUCK- NAAR AUTOTECHNIEK Alleen de Knikmops, momenteel populair in de infrasector, is met € 65.000,- tot € 70.000,- een stuk duurder. Deze heeft dan ook wel 37 kWh onder de kap, tegenover de vaak 24 kWh van de rest. Dat kan GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - ELEKTRISCHE MINILADERS

door met een hoog voltage van 350 volt en een laag amperage van 106 A te werken. Spanning (V) x ampère (A) = vermogen (W). Hiermee is er volgens Jan-Willem Slegh van importeur De Schans minder warmteverlies. “Samen met een betere overbrenging is er meer kracht te leveren en langer op een acculading te werken.” De Knikmops zou op dit moment één van de weinige machines zijn die werkelijk een volle dag zwaar werk kan doen op één acculading, beamen behalve gebruikers ook zelfs concurrenten. Dat moet de meerprijs rechtvaardigen. Bovendien is de techniek prijzig door watergekoelde magneetmotoren met siliconenslangen, dure software en dikke kabels. Slegh: “Die techniek komt uit de automotive-industrie. Veel concurrenten blijven nog hangen in de 48-volt-techniek met 300 tot 500 ampère uit de heftruckwereld. Daar kun je op verharding licht werk mee doen, maar aannemers en stratenmakers kunnen hier niet mee uit de voeten.” De Schans gebruikt de automotivetechniek van het bedrijf UMS (Urban Mobility Systems). Dat heeft bijvoorbeeld ook het accupakket en de software ontwikkeld voor de hybride truck van Riwald die de Dakar PreProloog van 2019 won.

VEILIGHEID BLIJFT EEN ISSUE

ACCU BEPAALT RESTWAARDE

Veiligheid blijft bij elektrische systemen belangrijk. Sleutelen aan een machines, zeker met een hoog voltage, is immers gevaarlijk. Ook in het werk kan een elektrisch systeem onverwachte dingen doen bij bijvoorbeeld kortsluiting of haperingen. Slegh bekijkt dit nuchter. “Monteurs moeten zijn opgeleid voor zowel een systeem met laag als een systeem met hoog voltage. Veel ampères door een kabel geeft meer brandgevaar en hoe hoger het amperage, des te groter het levensgevaar bij aanraking. Alles is bij ons op het hoogste niveau volgens de Automotive R10-regelgeving gecertificeerd.” Tobroco doorging voor zijn Giant een uitgebreide reeks tests en keuringen om te voldoen aan alle NEN-, CE- en ISO-normen. Ook componentenleverancier Jungheinrich houdt zich aan alle richtlijnen. Tobroco/Giant-eigenaar Toine Brock: “Elke fabrikant mag voor zichzelf bepalen of hij aan CE en keurmerken voldoet. Pas wanneer zich een ongeluk voordoet, worden alle registers en boeken opengetrokken om te bepalen of het product voldoet aan de eisen en de benodigde documenten. Kijk maar naar de Stint. Die kon gewoon de weg op, tot er een ongeluk gebeurde. Dan komen ineens alle feiten op tafel te liggen.”

Een tweedehandsmarkt is er nauwelijks en dus is er amper zicht op de inruilwaarde en restwaarde. Van diesel-minishovels is bekend dat ze zeer waardevast zijn en er in vijf jaar met € 4000,- tot € 5000,- amper wat van de nieuw waarde afgaat. De machines blijven technisch goed en dus gewild. Een accu van ongeveer € 7500,- tot € 13.000,- vervangen, drukt wel op de inruilwaarde. Er is vaak de garantie dat hij 1200 tot 1500 keer is op te laden tot de volle honderd procent. Bij vijf uur rijden per dag kan er dus zo’n 6000 uur worden gewerkt. Voor degenen die 800 draaiuren per jaar halen, wordt het dus na zevenenhalf jaar tijd voor een nieuwe accu. Knikmops gaat een stapje verder met 60 maanden of 3000 laadcycli garantie op een accu. Deze accu bestaat uit losse cellen die bij een defect kunnen worden verwisseld. Schäffer geeft zelfs garantie tot 60 maanden of 5000 laadcycli.

1. De elektrische aansturing wordt geprezen om zijn directheid en precisie. Dat voel je juist op een shovel en minikraan het best. Uiteraard brengt het trillingvrij en geluidloos werken zonder uitstoot het meeste genot voor de machinisten. 2. De meeste minishovels die nu op de markt zijn, blijken vooral geschikt voor de lichtere werkzaamheden en hebben rijtijden van enkele uren tot bijna een volle dag. Een dag werken in een zandbaan verkort de rijtijd aanzienlijk. 3. Waar kan ik laden, hoe lang duurt het opladen en hoe lang kan ik dan weer werken? Het zijn de hoofdvragen voor wie investeert in een elektrische machine. Op bouwplaatsen zijn lang niet altijd de juiste voorzieningen aanwezig.

4. Met een snellader kunnen sommige accu’s in twintig tot veertig minuten weer voor 80 procent vol zijn. Een accu helemaal vol laden, kan alleen op een lage snelheid en duurt dan al snel zes uur. 5. De accu zal in hoge mate de restwaarde van de shovel bepalen. Prijzen variëren van € 7500,- tot ruim € 13.000,-. Er worden garanties gegeven op een goed werkende accu tot 6000 laadcycli of vijf jaar gebruik.

5 34

GRONDIG 3 2020

6. Fabrikanten hebben de ambitie om een groot gamma met elektrische machines te maken. Vooral ook naar zwaardere modellen is vraag. De eerste minishovels hebben nog een te laag eigengewicht om bijvoorbeeld een pallet stenen van twee ton van zijn plek te krijgen.

ELEKTRISCHE MINILADERS - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

SUBSIDIE IS BELANGRIJKE DRIJFVEER Behalve geluid, milieu en wensen van opdrachtgevers zijn de subsidies die ermee gemoeid zijn één van de grootste drijfveren om elektrisch te rijden. In de agrarische sector heeft de POP3-subsidie voor jonge boeren een flinke impuls gegeven in de verkoop van elektrische shovels. Ook hebben veel agrarische bedrijven al gesubsidieerde zonnepanelen op de daken liggen. Door te salderen wordt deze energie tegen een vergoeding teruggeleverd aan het net. Dit salderen is na 2023 echter niet meer gegarandeerd, waardoor velen nu al een andere bestemming zoeken voor hun stroom. Een minishovel is dan een goede optie. Daarnaast kan elke ondernemer nog steeds de MIA/Vamil-subsidie aanvragen. Let op: hierbij is het belangrijk dat de shovel een lithiumhoudende accu heeft voor de energiebehoefte. Sinds januari dit jaar geldt dat volgens Toine Brock van Giant zelfs alleen nog voor de lithiumvariant die ijzer en fosfaat bevat. Shovels met een AGM-loodzuuraccu zijn dus uitgesloten. De overheid vindt de lithiumaccu duurzamer. De shovel wordt als hij voldoet aan nog wat andere voor de hand liggende eisen, zoals een vaste bestuurdersplaats, dan aangemerkt als een bedrijfsmiddel met de code F3413 op de Milieulijst 2019. Bij de MIA mag je tot 36 procent van de investering in mindering brengen op de fiscale winst. Met de Vamil is de investering op een willekeurig moment af te schrijven. Dit is beperkt tot 75 procent. Sneller afschrijven vermindert de fiscale winst en dus de belastingaanslag die er dat jaar op volgt.

ERVARINGEN VAN GEBRUIKERS VAN MINILADERS DIERENTUIN DIERGAARDE BLIJDORP, ROTTERDAM Bij de dierentuin in Blijdorp is er veel werk in de stallen en dierenverblijven. Het gaat dan om uitmesten, zand rijden bij de olifanten en houtsnippers bij de giraffenverblijven brengen. In totaal zijn er zes minishovels in gebruik, waarvan er twee voor het stallenwerk worden gebruikt. De dierentuin heeft echter de wens om verder te verduurzamen en in 2030 daarom alles elektrisch te doen. Na diverse minishovels op diesel was een elektrische variant dus een logische stap. Hoofd dierverzorging Ben Westerveld probeerde meerdere merken. “Wij hebben nu alles van Schäffer, maar we hebben ook de Weidemann en de Knikmops geprobeerd. Ook een stratenmaker die hier werkt, heeft ze uitgebreid getest. Uiteindelijk is het een Knikmops geworden, omdat die de meeste kracht heeft en je er het langst mee kunt rijden. Voor de prijs-kwaliteitverhouding moet ik zeggen dat Weidemann wel heel goed was. De Schäffer had met twee accu-pakketten wel beter uit de verf gekomen, denk ik, maar met één accupakket kwam hij toch te kort. Wie weet dat het een volgende keer anders uitpakt.”

HEESTERS VERHUUR, BIEST-HOUTAKKER (N-BR.) Heesters Verhuur heeft naast 25 minigravers ook dertien minishovels in de verhuurvloot. Hiervan zijn er tien van het merk Giant en drie van Mustang. In december 2019 ontving Heesters één van de eerste elektrische Giant-shovels. “Bedrijven die klussen binnen hebben of voor gemeenten werken, vragen er vaker om”, licht Toon Heesters de aanschaf toe. Hij hoeft klanten weinig uit te leggen als ze met de elektrische Giant G2200E X-Tra op pad gaan. “Alles spreekt voor zich. De shovel is gemiddeld achtenhalf uur per dag weg en dan staat er bij terugkomst vaak zes uur op de klok, zonder dat er tussentijds is bijgeladen. Mensen moeten toch pauze houden of een bak handmatig vullen, waardoor hij weer even stil staat. Na tien uur laden is de accu weer voor honderd procent vol.” De duurdere elektrische Giant wordt momenteel voor € 170,- per dag verhuurd, terwijl de diesels een tarief hebben van zo’n € 130,- per dag. Heesters liet de Giant zo afstellen dat hij niet op de

snelste stand laadt. Eenmaal kon het stroomnetwerk dat namelijk niet aan en smolten de stekkers. Het heffen van de giek kost de meeste stroom en doet de verbruiksmeter echt uitslaan. Bij het rijden slaat de wijzer niet uit. Ruim voordat de batterij leeg is, blokkeert de giek en is er nog tijd genoeg om naar een oplaadpunt te rijden. Heesters en zijn planner Koen Rombouts vinden de elektrische Giant fijner reageren en krachtiger dan de vergelijkbare dieselvarianten in de vloot.

BOOMKWEKERIJ VAN DEN BERK, DEN DUNGEN “Hij bevalt prima.” Tim Swinkels, verkoper bij Boomkwekerij Van den Berk, is duidelijk over de Eurotrac W11-e, die in een half jaar 345 uur draaide bij de kwekerij. “Bijna iedereen lijkt wel een bekend merk te hebben, maar die zijn ook een stuk duurder. Er zijn vast dingen die andere merken beter kunnen, maar wij hebben echt gekeken naar wat we nodig hebben en dan is dit gewoon goed. We hebben er ook in al die tijd geen problemen mee gehad.”

‘KLANTEN ALS GEMEENTEN, MAAR OOK ANDEREN, HECHTEN WAARDE AAN DAT CERTIFICAAT’

De shovel verlaadt pallets met planten en bomen van 500 tot 1000 kilo. Hij blijft daarbij meestal op de verharding en het erf van het vijftien hectare grote bedrijf. Al het personeel rijdt er probleemloos mee. “In principe is acht uur laden genoeg, maar ik heb ook wel eens het idee dat hij hier wel twee dagen kan rijden zonder op te laden”, aldus Swinkels. Een wijzer op het dashboard geeft duidelijk aan hoever de acculading is. Eén van de redenen dat er voor een elektrische shovel is gekozen, is het milieukeurmerk Plant Proof van de kwekerij. “Dan gaat het over het niet gebruiken van bestrijdingsmiddelen, de toepassing van zonnepanelen en ook zo’n elektrische shovel draagt bij aan de invulling van dat certificaat. Klanten als gemeenten, maar ook anderen, hechten daar waarde aan.”

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - ELEKTRISCHE MINILADERS

Technische gegevens van de verschillende elektrisch

MERK

Avant

Eurotrac

Giant

Knikmops

TYPE

W11-E

G2200E

G2200E X-TRA

KM130E

LAND VAN HERKOMST Finland Finland China

Nederland Nederland Belgie

MARKTINTRODUCTIE JAAR 2017 2018 May-19 Dec-19 Dec-19 2019 AANTAL VERKOCHT

32 (13 in NL)

EIGENGEWICHT (KG) 1590 1400 2300 2200 2200 1650 TYPE ACCU

Loodzuur AGM

lithium ion

VERMOGEN ACCU (KWU)

11,5 (optie 13,6

13,8

19,2

13,3 / 20 / 25

48 / 260 of 48 / 390 of 48/ 520

350 / 105

VOLTAGE (V)/ AMPERE (AH) 48 / 240 (optie 48 /285) 48 / 288 48 / 400 48 / 260 of 48 / 390 ACCU of 48/ 520

LAADTIJD BIJ VOLTAGE 5 uur bij 380V 80min bij 380V 2 uur bij 380 V 5 uur bij 230 V/ 40A 5 uur bij 230 V/ 40A 5 uur bij 380 V 6 uur bij 220 V 80% 1 30 min bij 380 V / 32 A

80% 1 30 min bij 10 uur bij 220 V 380 V / 32 A

ACCULADING WERKTIJD (UUR)

5,5 tot 8

2 (met optionele batterij: 3,5u)

4 tot 6

5,5 tot 8

AFMETINGEN LXBXH (MM)

2550 x 1130 x 1985 2550 x 1130 x 1985 2950 x 1104 x 2268 2975 x 1080 x 2300 2975 x 1080 x 2300 3390 x 1250 x 2260 MAX HEFHOOGTE BAKPEN (MM) 2820 2820 2750 2825 2450 2145

MAX HEFCAPACITEIT (KG) 1000 1000 1250 1650 2200 1000 KIPLAST RECHT,

MIDDEN OP LEPEL (KG) 1100 1100 1150 1450 2054 1100

MAX. SNELHEID (KM/U) 10 (optioneel 12) 10 (optioneel 12) 14 20 20 20

POMPOPBRENGST (L/MIN) 30 30 32 35 35 42 RICHTPRIJS INCL ACCU, EX BTW (€)

27000 37500 29500 48000 49250 65500

MEERPRIJS SNELLADER (€) 2200 3300 2200 LEVERANCIER WEBSITE 36

GRONDIG 3 2020

avantmachinery.nl avantmachinery.nl eurotrac.nl

tobroco-giant.com tobroco-giant.com deschansbv.nl

ELEKTRISCHE MINILADERS - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

aangedreven minishovels op de Nederlandse markt

Knikmops

MultiOne

Schäffer

Wacker Neuson

Weidemann

KM180E

EZ7

EZ8

23E

24E

WL20e

1160 E-Hoftrac

Belgie

Italie

Duitsland Duitsland Duitsland Duitsland

2019 2018 2018 May-19 May-19 2014 2014

1 in NL 50 in buitenland

30 in NL

300

2400 1565 1263 2300 2300 2400 2400 lithium ion

lood-zuur

lithium ion

Loodzuur AGM

16,5

20,5

6,7 of 13,4

14,8

350 / 105

48 / 355

48 / 400

48 / 260

48 / 310

6 uur bij 230 V

5 uur bij 380 V 100 % in 7 uur bij 230 V 100 % in 2 uur bij 380 V 80 % in 30 min bij 80 % in 30 min bij 400 V /32A 400 V /32A

10 uur bij 220 V 230 V

230 V 230 V / 16A

100 % in 2 uur bij 230 V / 16A

100 % in 2 uur bij

2 tot 5

3800 x 1500 x 2380

2690 x 1280 x 2040

4045 x 1570x 2215

3983 x 1044 x 2361

2405 2900 2900 2880 2500 1760 1760

1800 1800 1550 1700 1900 1576 1576

1500 1700 1700 1749 1321 1500 1500

20 12 12 20 20 15 15

50 35 35 42 42 32 32

72000 39680 53960 53000 55000 42500 42500

8750 in ontwikkeling in ontwikkeling

deschansbv.nl

multione.nl

schaffer.nl

wackerneuson.nl weidemann.nl GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - CROW 500

GRAAFKETEN WIL DAT ER VOLGENS DE RICHTLIJN WORDT GEWERKT

Veilig graven moet tussen de oren Tekst en foto’s: Egbert Jonkheer

Op papier is het al geregeld: minder graafschades en minder risico’s voor de grondroerder. In de praktijk komt er echter nog maar bar weinig terecht van de in 2017 ingevoerde CROW 500-richtlijn. Binnen twee jaar wil de graafketen dat er volgens afspraak wordt gewerkt. Agentschap Telecom ziet daarop toe.

Graafschade voorkomen is beter dan genezen. Daarover waren alle partijen in de graafketen het volledig eens toen ze in 2017 afspraken maakten in de Richtlijn zorgvuldig grondroeren van initiatief- tot gebruiksfase (CROW 500). Ondanks dit gezamenlijke belang lukt het de partijen nog niet om de afspraken na te leven. Dat bleek afgelopen najaar tijdens een bijeenkomst van het Kabel- en Leidingenoverleg (KLO), waarin ook Cumela vertegenwoordigd is. De komende tijd willen de partijen dan ook extra aandacht besteden aan de richtlijn.

‘WETEN, WILLEN, KUNNEN, DAT IS DE VOLGORDE. EN ZO NODIG VOLGT ER ALS VIERDE STAP EEN BOETE’

In de CROW 500 is vastgelegd dat de opdrachtgever vooraf een inschatting maakt van de graafrisico’s en dat de kraanmachinist pas gaat graven als hij daarvoor een duidelijke werkinstructie heeft gehad van de uitvoerder. Dus niet alleen een Klic-melding laten zien op het moment dat de schep in de grond gaat, maar aan de voorkant van het proces een duik nemen in de ondergrond. Als de ontwerper weet waar kabels en leidingen liggen, kan hij daar direct rekening mee houden en kunnen de meest gevoelige plekken misschien simpelweg worden vermeden. Deels zal dat blijken uit de beschikbare informatie van de oriëntatiemelding, maar ook een proefsleuf graven kan in de ontwerpfase al nodig zijn om uit te vinden hoe de ondergrond er ter plekke uitziet. Daarna moet er een maatregelenplan worden opgesteld dat de risico’s op schade zo klein mogelijk maakt. Wie met man en kraan op het werk komt, zou volgens deze werkwijze behalve de Klic-melding met een overzicht van kabels en leidingen ook een werkinstructie moeten ontvangen van de uitvoerder. Op die werkinstructie staan concrete en praktische aanwijzingen voor de machinist. “Is dat niet zo, dan zou je eigenlijk niet aan het werk moeten beginnen”, zegt beleidsmedewerker Nico Willemsen van Cumela. Ook hij weet echter dat de praktijk weerbarstig is, want zowel bij opdrachtgevers als in de aannemerij zit de nieuwe werkwijze nog niet tussen de oren.

STOK ACHTER DE DEUR Dat moet anders, vindt de keten. Cumela heeft samen

GRONDIG 3 2020

CROW 500 - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

‘DE BOODSCHAP IS SIMPEL: ‘KUN JIJ MIJ LATEN ZIEN WAAR IK MOET GRAVEN EN WAAR NIET?’

BELANGSTELLING VOOR GRONDZUIGEN STIJGT Of de CROW 500 de vraag naar grondzuigen heeft aangewakkerd? Nee, dat gelooft Kor van der Flier niet. Hij ziet het als een autonome ontwikkeling, maar wel eentje die hetzelfde doel heeft: schade voorkomen. Het gelijknamige bedrijf uit Winschoten ziet de belangstelling voor grondzuigen gestaag stijgen en verwacht dat die groei voorlopig doorzet. De gebroeders Van der Flier hebben momenteel negen zuigauto’s in de vloot en daar komen er dit jaar nog eens drie bij. Het heeft vrij lang geduurd voordat het zuigwerk goed begon te lopen. Ook zelf waren ze sceptisch voordat ze in 2007 hun eerste zuigauto aanschaften, blikt Van der Flier terug. “Onbekend maakt onbemind. We zijn er destijds bij de introductie op de TKD gauw langsgelopen. Het leek ons veel te omslachtig en duur. Pas toen onze verzekeraar aangaf niet meer zo blij te zijn met onze schades zijn we er gericht naar gaan kijken en hebben we fabrikanten bezocht. Nog geen week later hadden we onze eerste zuigauto besteld. Ook daarna heeft het echter nog best lang geduurd voordat het goed begon te lopen. Je doet het er niet zomaar even bij. Klanten moeten er aan wennen en zelf hebben we moeten leren hoe je de techniek goed inzet.” Van der Flier komt met het grondzuigwerk door heel het land en merkt dat de techniek zich nog steeds moet bewijzen. “Pas als mensen het eenmaal hebben ervaren, mag je terugkomen. Voordeel voor ons is: je doet dit werk er niet zomaar even bij. De gemiddelde kraanmachinist vindt het nu eenmaal geen leuk werk; je staat in weer en wind naast je machine. En je moet er ook expertise in opbouwen. Dat duurt even. Het vraagt een andere aanpak.”

LANGE ADEM

gewoon met de kraan doen. In die situatie is zuigen veel te duur, maar op moeilijke plekken waar het alternatief handwerk in combinatie met een minikraan is, kunnen we de concurrentie prima aan. Dat kunnen wij drie keer zo snel en dus zijn we goedkoper. Bovendien is de kans op schade nihil en daar draait het om.”

BOOMWORTELS Van der Flier laat enkele opstellingen in de binnenstad van Groningen zien. Vier zuigauto’s zijn op vier locaties op nog geen 500 meter van elkaar aan het werk om oude gasbuizen bloot te leggen. Af en toe blijft er een stuk steen hangen in de zuigmond, dat moet worden losgetrokken. Snel gaat het niet. Als de zuigwagen moet lossen, even verderop, staat de hele trein stil. “Dat kost geld, maar schade kost meer. Wij worden ingehuurd als de klant absoluut geen schade wil. Ook bij het werken rondom beeldbepalende bomen, wordt steeds vaker gekozen voor zuigen. Wortels blijven heel en als ze vrij liggen, kun je er vrij gemakkelijk onderdoor en langsheen werken.” CROW-richtlijn of niet, de komende jaren zal er op kwetsbare plekken vaker voor zuigen worden gekozen, is de overtuiging van Van der Flier. Al kan het feit dat de verantwoordelijkheid voor graafschade opschuift richting de opdrachtgever wel een extra duw in de rug zijn. “Soms worden we ingehuurd voor het zuigen van een proefsleuf, waarna de balans wordt opgemaakt. Er zal misschien echter ook wat vaker op safe worden gespeeld. Negen van de tien keer is schade niet eens te wijten aan slecht graafgedrag. Het is vaak onvermijdbaar. Dan zit ergens een lus die niet op de tekening staat, of ze zijn ergens om een betonblok heengegaan. Dat kun je niet allemaal voor zijn. Graven is nu eenmaal risicovol. Sommige opdrachtgevers kiezen daarom al standaard voor zuigen.”

De eerste dag dat ze naar een nieuwe opdrachtgever moeten, is altijd even spannend, vindt Van der Flier. “Een mannetje met een kraan heeft geen uitleg nodig. Dat is bellen en komen. Nu moet er eerst worden afgestemd. Waar komt de container? Waar moet de zuigauto staan? Hoe zorg je dat je die veilig verplaatst? Dat vraagt ook bepaalde skills van onze werknemers. Communicatie is bij dit werk erg belangrijk. Daar zijn onze werknemers zich van bewust. We verwachten dat onze mensen in het werk actief meedenken en communiceren en besteden daar tijdens onze werkbesprekingen extra aandacht aan. Ook volgen leerlingen eerst de opleiding SBG Grondzuigmachinist en leggen ze examen af.” Het Groninger bedrijf wordt vooral ingehuurd als onderaannemer. “De opdrachtgever maakt een inschatting van de situatie. Is het spaghetti onder de grond of ontbreken er zaken op de tekening? Dan is zuigen een logische keuze. Kun je grote hoeveelheden zand verplaatsen met weinig risico? Dan moet je dat GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - CROW 500

met de andere partijen in het KLO-overleg afgesproken dat per 1 januari 2022 alle schakels in de keten zich bewust moeten zijn van de nieuwe werkwijze. Agentschap Telecom gaat daar ook op toezien, te beginnen bij de grote opdrachtgevers, zoals waternetbeheerders, gasbedrijven en kabelaars. Robert Jan Looijmans, coördinerend inspecteur bij de toezichthouder: “Een goede opdrachtgever weet wat de risico’s zijn en kan dat ook inzichtelijk maken voor de grondroerder. Wij gaan via audits controleren of die kennis aanwezig is en kijken waar het aan schort. Weten, willen, kunnen, dat is de volgorde. En zo nodig volgt er als vierde stap een boete.” Ook de cumelasector zal echter op zijn verantwoordelijkheden worden gewezen. Een steekproef van Agentschap Telecom onder negentien graafploegen heeft niet alleen uitgewezen dat de CROW 500 in het veld nauwelijks bekend is, maar liet ook zien dat belangrijke basiskennis ontbreekt bij het lezen van de Klic-kaart. “Codes op de Klic-kaart werden niet herkend, zoals de ‘o’ die staat voor ‘oriëntatiemelding’. Alleen op basis van een ‘graafmelding’ mag je echter graven. Er zullen dus duidelijker instructies moeten komen”, aldus Looijmans. Ook zullen cumelabedrijven volgens hem zelf de leiding moeten nemen bij aanvragen van kleinere opdrachtgevers. “Als een particulier of gemeente jou vraagt stobben te frezen, ga er dan niet gelijk op af, maar wijs dan eerst op de CROW 500 en neem samen contact op met de netbeheerder. Ik weet dat cumelaondernemers genetisch in de ‘doe-stand’ staan, maar zorg nu dat je de druk er even af haalt. Uiteindelijk wil niemand schade.”

SCHADE Wat kan de cumelasector de komende twee jaar

verwachten? Volgens Willemsen is een belangrijke eerste stap dat Agentschap Telecom de druk opvoert richting de meer dan duizend netbeheerders in Nederland. “Zelf zullen we er echter ook meer aandacht aan besteden. Elke schakel in de graafketen steekt de komende twee jaar extra energie in het informeren, stimuleren en controleren van de achterban en houdt de toolboxen nog eens goed tegen het licht. De grondroerder, degene onder wiens eindverantwoordelijkheid het graafwerk plaatsvindt, is de hoofdaannemer. Die moet dus ook de juiste werkinstructie aan het graafteam verschaffen. Eigenlijk is de boodschap die een machinist van een onderaannemer of verhuurder richting die hoofdaannemer moet hebben heel simpel: ‘Kun jij mij laten zien waar ik moet graven en waar niet?’ Die vraag moet hij met ja kunnen beantwoorden. Dat geeft niet alleen minder kans op schade en ongelukken, maar verbetert ook jouw positie als er onverhoopt toch schade ontstaat en de vraag er ligt wie de rekening moet betalen.” De CROW 500 geeft overigens geen kant-en-klare handvatten voor het afwikkelen van schade. Dat is een gemiste kans, vindt Willemsen. “Aansprakelijkheid blijft lastig. Toch sta je wel degelijk sterker als je de juiste procedures hebt gevolgd. Je hebt er immers alles aan gedaan om schade te voorkomen. Als je bijvoorbeeld een kabel stukmaakt die niet op de Klic-tekening stond, moet je de aansprakelijkheid niet aanvaarden.” Ook Looijmans benadrukt dat effect van de richtlijn. “Wat precies vermijdbaar is en wat niet, dat blijft soms een punt van discussie, maar je treft wel gemakkelijker een regeling met elkaar als je goede afspraken hebt gemaakt.”

CROW 500 IN HET KORT Graaf alleen na uitgebreide werkinstructie van de aannemer. Zo zou het moeten gaan sinds 2017. In dat jaar maakte de graafketen afspraken over de werkwijze met als doel: vermijdbare schades voorkomen. In de CROW 500 is vastgelegd dat de initiatiefnemer in de ontwerpfase al een maatregelenplan moet opstellen dat helpt om schade en stilstand te voorkomen. Het verplicht de opdrachtgever om kabels en leidingen in kaart te brengen en samen met de hoofdaannemer een plan van aanpak te maken voor het graafwerk. De bak van de kraan mag pas de grond in als er een compleet preventieplan (Klic-melding inclusief werkinstructie) ligt voor de grondroerder.

GRONDIG 3 2020

‘WETEN, WILLEN, KUNNEN, DAT IS DE VOLGORDE. EN ZO NODIG VOLGT ER ALS VIERDE STAP EEN BOETE’

edo

ar bij Vr

ijgba n verkr e g g e t n rs fro

Eve

Vredo dag 1

Vredo dag 14

Vredo dag 42

Het eggen van grasland is de ideale doorzaai voorbewerking die zorgt voor het verwijderen van slechte grassen zoals ruwbeemd en het uitkammen van dode grassen. Dit maakt een Evers fronteg tot ideale voorloper voor een Vredo doorzaaimachine. In één werkgang wordt het gras optimaal verzorgd. Vredo doorzaaien is een kosten-effectieve manier van grasland verjonging.een hogere opbrengst van kwalitatief beter gras! Bedrijven welke hun koeien kunnen voeren met eigen kwaliteitsgras, scoren bedrijfseconomisch vaak beter. +31 (0) 488 411 254 info@vredo.com www.vredo.nl

Een machine talloze materialen.

De beste in het veld

Pers-wikkelcombinatie LT-Master & VARIO-Master

Persbare materialen: Mais ∙ CCM ∙ Luzerne ∙ Hennep ∙ Bietenpulp ∙ Mengvoer / Gemixt product ∙ Gras ∙ Graan Product ∙ Diverse Produkten

Wij kennen de eisen, beheersen de systemen en zorgen voor de beste opslag voor uw producten.

Rondebalen-Grijper

Messenslijper

Actie 0,1.52 €in plaats van € 1.991,6

Actie 0,1.49 €in plaats van € 1.858,56

RBG

uw specialisT in bewaringen en loodsen Kistenbewaring

bulkopslag

Hout en beton

MS 100

inkl. Euro-Vangraam

inkl. Koelinrichting

* Aanbod geldig tot 30/04/2020. Geleverd

UW CONTACTPERSOON | Frank Eugelink Mobil: +31 (0) 6 270 430 53 | E-Mail: frank.eugelink@goeweil.com T 073-503 25 27 info@steenbergen-bouw.nl

www.sTeenbergen-bouw.nl

www.goeweil.com

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - STERCORE

MEILOF PARTNER IN FABRIEK VOOR BIO-BASED CARBON EN GROEN GAS VAN STERCORE

Mest opwaarderen Stercore gaat in Emmen een nieuwe fabriek bouwen waar het op jaarbasis 350.000 ton droge mest omzet in groen gas en bio-based carbon, zonder dat hierbij afvalstoffen ontstaan. Daarbij is de bio-based carbon het hoofdproduct met een flinke toegevoegde waarde. Die waarde moet de mest in onze sector opwaarderen tot een positief salderend product.

“HANS JANSEN, CEO VAN STERCORE: ‘DE MESTMARKT ZAL MEDE DOOR ONS INITIATIEF VERANDEREN IN EEN ECHTE VRAAGMARKT’”

Je kijkt toch even met een paar rimpels als Sander Meilof een handvol bio-based carbon laat zien. Het ziet er verkoold uit, ruikt niet en ziet er zeker niet meer uit als mest. Je ziet dit de groene stadse huisvrouw gerust toevoegen in haar nieuwe milieutuintje… en er een passende prijs voor betalen. Dat is op zich al een omvangrijke markt. En dit is niet eens waar Stercore primair op mikt. Het bedrijf denkt met de bio-based carbon vooral aan grootschalig gebruik voor hoogwaardige gewassen, zoals kassen, groenteteelt, bollen en internationale grootschalige grondverbeteringsprojecten. Dit bio-based carbon is het hoofdproduct van de fabriek. Het vrijkomende groene gas ziet het bedrijf als een belangrijk nevenproduct.

ZWARTE AARDE Eerst even wat achtergrondinformatie over de biobased carbon. Er zijn verschillende bodemverbete-

GRONDIG 3 2020

raars. Deze werken niet even goed en even snel. Dat heeft te maken met de koolstofstructuur en de relatie daarvan met mineralen en meststoffen. Het kost tijd voordat koolstofstructuren in het stadium komen dat ze mineralen zo vasthouden dat ze niet uitspoelen, maar wel goed vrijgeven als planten erom vragen, plus dat het de vochthuishouding in de bodem verbetert. De mate en de snelheid verschilt per product. Bijvoorbeeld digestaat scoort hierin slecht en oude stalmest goed. Binnen de verschillende compostvormen zijn hierin ook verschillen. Denk in dit verband aan de bekende vruchtbare zwarte aarde zoals die bijvoorbeeld in de Oekraïne voorkomt. Hier is deze koolstofstructuur na eeuwen vertering heel goed. Bio-based carbon zit volgens Stercore-directeur Hans Jansen meteen in dat goede stadium. Die meerwaarde is volgens Stercore-directeur Hans Jansen de basis van de fabriek. “Er is nationaal en internatio-

STERCORE - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

DE FABRIEK De aangevoerde vaste mest met een drogestofpercentage van boven de dertig procent wordt in de fabriek gemengd en gecomposteerd tot tachtig procent droge stof. Het voordroogproces wordt computergestuurd geregeld in hiervoor ontwikkelde composteertunnels. De gecomposteerde mest wordt in de oveninstallatie onder zuurstofarme omstandigheden verhit tot 350 tot 500 graden. De compost gaat daarbij in een continue 24/7-stroom door de veertien meter lange reactor, waarna de kant-en-klare bio-based carbon als eindproduct het proces verlaat. Tijdens het proces komt er syngas vrij. Dit gas wordt afgevangen en door middel van een apart gasopwaarderingsproces, waaronder ontzwaveling en een methanisatie-installatie, direct opgewerkt tot (Groninger) aardgaskwaliteit en geleverd aan het gasnet. Daarnaast komt er 5 MW aan warmte per uur vrij, die voor stads- en industrieverwarming kan worden benut. De geproduceerde CO2 wordt afgevangen en vloeibaar afgevoerd naar kassencomplexen. Het moeilijke in het proces is dat alles precies moet kloppen. Dat betekent dat de inname (gehalten), het mengen, het drogen, de aanvoer naar en de doorvoer door de reactoren computergestuurd worden geregeld en op elkaar worden afgestemd. De bio-based carbon wordt puur afgezet en kan - indien gepelletiseerd - met gangbare strooiers worden uitgereden.

naal markt voor deze hoogwaardige bodemverbeteraar, die bovendien ziektekiemen- en onkruidzadenvrij is”, vertelt hij. Jansen stelt dat de mest zo wordt opgewaardeerd tot een renderend product. Hij schat een waarde (in bulk) in van ruwweg € 200,- tot € 500,- per ton, afhankelijk van de toepassing en de afzetmarkt (kleinverpakking voor particulieren tot scheepsladingen voor internationaal bulktransport). “De mestmarkt zal mede door ons initiatief veranderen in een echte vraagmarkt. In plaats van afvoerkosten gaat mest de boeren dan geld opbrengen”, voorspelt Jansen.

Inmiddels zijn de vergunningen rond en gaat Stercore dit najaar in Emmen beginnen met de bouw van een fabriek met acht reactoren, die als ze volcontinu draaien circa 185.000 ton droge mest (80 procent droge stof ) per jaar kunnen verwerken. De installatie gaat naar schatting op jaarbasis 85.000 ton bio-based carbon produceren en circa 30 miljoen kubieke meter groen gas. Er komen geen rest- en afvalproducten vrij. Daarvoor stelt Stercore hoge eisen aan de kwaliteit en de gehalten van de aangevoerde rundvee-, pluimvee- of varkensmest. Het plan is de fabriek eind 2021 gefaseerd op te starten en als het proces loopt versneld op te schalen naar volcontinubedrijf. Aanvragen vanuit diverse gemeenten, provincies en ook netbeheerders voor een Stercore-productielocatie liggen voor, maar de eerste focus is Emmen.

MEILOF IN SMILDE PARTNER Mestdistributeur Meilof Smilde is één van de vele partners in het project. Het bedrijf is een aantal jaren geleden ingestapt en zal de mestaanvoer op zich nemen. “Dat betekent wel overschakelen op walking floor-opleggers, want de input betreft alleen stapelbare mest”, vertelt Sander Meilof. Wel is er het perspectief van een heel continue arbeidsfilm. “Je hebt het bij vol bedrijf toch over circa twintig vrachtwagens per dag”, schat Meilof in. Over de aanvoer zit hij niet in. “Ook al worden we geconfronteerd met een krimp en zal het mestoverschot afnemen. Vaste mest wordt echter wel waardevol.” Meilof geeft aan de aanvoer niet geheel in eigen beheer te gaan willen doen. “We gaan daarin samenwerken met andere Cumela-mestdistributeurs”, vertelt hij. Jansen voegt eraan toe dat in het naburige Duitsland ook veel mest beschikbaar is. Hij stipt subtiel nog aan dat de installatie ook geschikt is voor het verwerken van (een aandeel) digestaat. “We hebben de eerste aanvragen al binnen.”

LANG ONTWIKKELINGSTRAJECT Jansen is samen met zijn technische ontwikkelingspartner Richard Kusters al zo’n vijftien jaar bezig met deze ontwikkeling. De bio-based carbon is feitelijk doorontwikkeld op basis van hun eerdere 24-uurs mestcomposteringssysteem, maar ze constateerden dat dit product veel beter was dan het origineel. Er is met diverse proefopstellingen op onder meer EnTrAnCe (universiteit van Groningen) geëxperimenteerd om het proces door te ontwikkelen en praktijkrijp te krijgen. In Emmen is met een kleinschalige continue opstelling succesvol proefgedraaid. GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - GEWASMANAGEMENT

LEMKEN ZET IN OP GEWASMANAGEMENT

Toewerken naar totaalplaatje

Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Lemken

De introductie van nieuwe spuiten samen met de toevoeging van Steketee en de deal met Sulky maakt voor Lemken het plaatje rond om de totale gewasverzorging te kunnen regelen. Het weerstation vormt het hart om vanuit die gegevens maatwerk te leveren. Vooral in dat gewasmanagement ziet Lemken voor de loonwerker kansen.

De loop van het gesprek is typerend als we bij het trainingscentrum van Lemken in het Duitse Alpen praten met Iljan Schouten, manager van de business-unit Crop Care, en productmanager Philipp Kamps. Gevraagd naar de nieuwe getrokken Orion 12 en de zelfrijder Nova 14 die op de afgelopen Agritechnica als prototypen zijn voorgesteld, geven ze het gesprek een andere wending om te laten zien hoe de nieuwkomers passen in het totale plaatje van Crop Care, waar Lemken vol op inzet. Lemken ziet in een snel veranderende wereld dat het spuiten steeds meer één van de activiteiten is in een

GRONDIG 3 2020

totaalplaatje van gewasbescherming, waarbij alternatieve technieken en (teelt)methoden een groter aandeel gaan innemen. De fabrikant signaleert dat het spuiten nu nog het overgrote deel van de gewasverzorging voor zijn rekening neemt maar dat schoffeltechnieken al op bijna één derde van de omzet zitten. De groei zal vooral komen uit de nieuwe producten en gewasmanagement denken ze. Juist daar zit volgens Lemken de spilfactor waar de loonwerker meerwaarde kan bieden en zijn klanten kan ontzorgen, zeker de loonwerker die in de veehouderijgebieden ‘traditioneel’ maïs en gras spuit. In de akkerbouwgebieden en hoog salderende gebieden zullen

GEWASMANAGEMENT - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

veel akkerbouwers het zelf doen. Ook dan gaat dit verhaal voor de loonwerker die daar diensten aanbieden of zelf telen echter zeker ook op. Schouten: “In de toekomst zullen alternatieven in onkruidbeheersing en veranderende teeltmethoden het aandeel spuiten verder terugdringen en specifieker maken. We zien dat nu al aan de boost die we met Steketee meemaken. Dat zal zich verder doorzetten.”

WEERSTATION ALS VERTREKPUNT

‘ALLE GEGEVENS WORDEN VERWERKT IN HET CROP CARE-MANAGEMENTPROGRAMMA’

Het Lemken-weerstation speelt in de alternatieve aanpak een spilfactor. Het werkt relatief eenvoudig. Het station steek je bij de klant op een gekozen perceel in de grond. Sensoren op 25 en 75 centimeter hoogte meten de temperatuur en de luchtvochtigheid van het gewas. Andere sensoren meten vijf en twintig centimeter diep in de grond ook de temperatuur. Een regensensor registreert de neerslag. Windsnelheidsgegevens en de weersverwachtingen worden betrokken van meteobronnen. Om de dertig minuten krijg je via een app een update van temperatuur en relatieve vochtigheidsgegevens van de lucht, het gewas en de bodem. De neerslag wordt elk half uur geactualiseerd, elk uur is er een update van de windsnelheid en bij elke melding wordt de actuele zonne-instraling weergegeven. Alle gegevens worden verwerkt in het Crop Care-managementprogramma. Daarin is ook een ziektedrukmodule opgenomen voor ruim veertig teelten en zijn meer dan honderd ziektebeelden opgenomen. Hiermee kun je met de bijbehorende app de weersvoorspellingen, de actuele regengegevens of de ziektedruk van het gewas realtime oproepen. De module berekent de ziektedruk van het gewas voor de komende vijf dagen en geeft de risico’s met kleurcoderingen aan. In de gewasbeschermingsmodule wordt rekening gehouden met de wind- en windstotenverwachting voor de komende 24 uur. Met deze tools kun je voor de klant de verzorging van het gewas overnemen. Dat wil zeggen de juiste momenten, de juiste middelen en de juiste werkmethoden.

BREDER INZETTEN Dat geldt dan niet alleen voor het spuiten. Het kan ook schoffelen zijn of adviezen voor bemesting. Dat brengt ons terug bij de verbreding die Lemken de afgelopen jaren voor Crop Care heeft ingezet. Landbouwspuiten heeft het merk al sinds de overname van spuitenfabrikanten Jakoby en RTS in 2005 in het programma. De toevoeging van Steketee/Rumptstad in 2018 is belangrijk, omdat Lemken toen niet alleen doorontwikkelde schoffeltechniek toevoegde, maar vooral omdat Steketee een eigen camera heeft ontwikkeld voor de gewas-plant(rij)herkenning. Lemken claimt dat Steketee verder is met deze ontwikkeling dan de versies waarmee concurrenten nu werken. De nieuwste versie van de schoffels, die komend jaar op de markt komt, kan worden uitgerust met traploos verstelbare werkbreedte op basis van deze cameratechniek. “Het maakt schoffelen op twee centimeter nauwkeurig mogelijk, ook als de rijafstanden wat variëren”, vertelt Schouten. Kamps ziet cameratech-

nieken ook voor het spuiten als belangrijke ontwikkelingen. Hij geeft echter aan dat onkruidherkenning op basis van dergelijke cameratechniek op spuiten op korte termijn nog niet rendabel is. “Te duur, want je hebt het op dit moment over grofweg € 60.000,aan extra investeringen op de spuit. De techniek is daarbij nog niet goed genoeg om beelden om te zetten in de juiste plaatsspecifieke bespuiting. Dat heeft nog tijd nodig om echt tot rendement te komen.” Terugkerend op de verbreding wijst Kamps hier op het alternatief om gewassen vooraf te scannen, bijvoorbeeld met drones. “Op die basis kun je nu al plaatsspecifieker gaan spuiten”, vertelt hij. Gewassen scannen past net als het weerstation in het managementprogramma.

FLEXIBEL INZETTEN De kosten van een weerstation en een driejarig abonnement op het managementprogramma zijn te overzien. Voor zo’n € 70,- heb je een station en het basisabonnement kost op jaarbasis ongeveer € 240,-. Je hebt niet voor alle percelen een weerstation nodig. “Je kunt ze strategisch onder je klanten plaatsen in ‘gemiddeld representatief gewassen’, bijvoorbeeld een maïs- of graanperceel”, aldus Schouten. “Voor hoog salderende gewassen zul je wel per gewas meten. De loonwerker zal hierin zelf zijn afweging maken.” Terugkomend op de uitrusting van de spuiten is Kamps hier ook helder over. “Op basis van het management spuiten op het ideale moment bespaart werkgangen, middelen en drift en geeft een goed spuitresultaat. Vanuit die basis zetten we in op uniform Europees gehomologeerde spuittechniek.” Extra uitrustingen, zoals die voor de afwijkende Nederlandse eisen zijn gesteld, zijn nog niet voorzien. Denk aan luchtondersteuning, 25 tot 30 centimeter dopafstand in combinatie met lagere spuitboomhoogtes en driftreductie-opbouwvoorzieningen als sleepdoek, Wingsspray en MagRow. Kamps: “De Nederlandse regels kennen nogal wat haken en ogen. De toevoegingen maken spuiten extra duur en geven geen eenheid in Europa. Hier is voor Nederland nog een weg te gaan”, zegt hij. De Nederlandse loonwerker die vooral gras en maïs spuit, zal prima toe kunnen met de Europees gehomologeerde Lemken-spuittechniek.

‘DE KOSTEN VAN EEN WEERSTATION EN EEN DRIEJARIG ABONNEMENT OP HET MANAGEMENTPROGRAMMA ZIJN TE OVERZIEN.’

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - GEWASMANAGEMENT

ORION 12 EN NOVA 14 Op de Agritechnica heeft Lemken de getrokken Orion 12- en de zelfrijdende Nova 14-spuiten geïntroduceerd. Hiermee zet Lemken flinke stappen voorwaarts in de spuittechniek. Het streven van Lemken is om de Orion 12 en de Nova 14 na de zomer van dit jaar te kunnen leveren. De Orion is echt een nieuwe spuit met nu voor Lemken voor het eerst fuseebesturing in combinatie met een parallellogram-spuitboomophanging in plaats van de knikdissel en hefmastophanging. De Orion is leverbaar met tankvolumes van 4000, 5000 of 6000 liter en een schoonwatertank van 620 liter. Lemken monteert een mechanische of luchtgeveerde BPW-as met gyroscoop. De wieluitslag is 26 graden. De spuit is voorzien van lastafhankelijke luchtberemming. De spoorbreedte is minimaal 1,50 meter voor de 4000- en 1,80 meter voor de 5000- en 6000-litermodellen. De maximale spoorbreedte bedraagt 2,25 meter. Desgewenst is hydraulische spoorbreedteverstelling leverbaar. De Orion is leverbaar met twee X200L- of X250L-pompen. De 55-liter-productvuller heeft randbevochtiging om nevel te voorkomen. Optioneel zijn de aanzuig- en spoelaansluiting voor een closed transfer system. De tank heeft een flink hydraulisch injectorroerwerk en er is een elektronische niveau-indicator. Zoals bekend gebruikt Lemken samen met het Franse Pommier ontwikkelde aluminium spuitbomen. Deze zijn leverbaar met werkbreedtes van 24 tot 39 meter, waarbij de versies van 27 tot 39 meter driedelig zijn uitgevoerd. Deze klappen op naast de machines, waarbij ze in transport iets kunnen blijven bewegen. In het veld zitten alle spuitdoppen precies op één lijn. Als basis werkt Lemken met twee sensoren die de boom bijsturen in functie van de spuitboomhoogte en

De Nova 14

GRONDIG 3 2020

De Orion 12

de hellingcorrectie. Proactieve spuitboomgeleiding of AdaptiveBalancingControl om de spuitboom op de juiste afstand boven het gewas te houden, zijn in verschillende uitvoeringen leverbaar. Er zijn maximaal vijf sensoren beschikbaar voor spuitboomhoogteaanpassing in glooiend terrein. De dopafstand is standaard 50 centimeter en de Orion 12 is leverbaar met individuele dopschakeling, EltecPro genaamd. Pulserende dophouders zijn in de toekomst leverbaar. Verder is er standaard continu circulatie. De Orion is leverbaar met een handmatige bediening of met een elektrische aansturing via een display. Automatische reiniging is ook beschikbaar. De Orion is uitgerust met Isobus. Er kan worden gewerkt met de Lemken MegaSpray-bediening via de CCI 800- of CCI 1200-terminal of via de Isobus-terminal. Via het Agrirouter-platform is de bespuiting te koppelen aan het managementprogramma op kantoor. De nieuwe Nova 14 beschikt over dezelfde spuittechniek. Lemken monteert dan tanks met inhouden van 4800 of 7200 liter. De basis van deze zelfrijder betrok Lemken bij de Duitse fabrikant Brautigam en paste die daarna aan de eigen wensen aan. Brautigam bouwt al meerdere jaren dergelijke zelfrijders en deze hebben zich al bewezen. Deze versie is uitgerust met een 180 kW (245 pk) Deutz-motor. Het onderstel heeft vierwielaandrijving en -besturing, individuele wielophanging met hydropneumatische vering en een spoorbreedte die traploos hydraulisch verstelbaar is van 1,80 tot 2,30 meter bij banden van 300 tot 650 millimeter breedte. De bodemvrijheid is standaard 1,20 meter. Desgewenst is de Nova leverbaar met hydraulische hoogteverstelling tot 1,60 meter bodemvrijheid. De cabine betrekt Lemken bij Krone. Deze overdrukcabine is voor de spuiten extra ruim en is uitgerust met een Cat.4-filtersysteem. Er is een luchtgeveerde stoel gemonteerd met armleuningbediening.

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HORSCH LEEB

HORSCH LEEB 4 LT BIEDT BIJZONDERE OPLOSSINGEN

Horsch nam in 2011 de Duitse spuitmachinefabrikant Leeb over. Sindsdien heeft het bedrijf in Duitsland een goede positie op de markt verworven. Dat geldt nog niet voor de Nederlandse markt, waar Horsch pas in 2016 met Zonna een importeur kreeg. Er is ook in Nederland echter zeker plaats voor deze spuitmachines.

GRONDIG 3 2020

Spuitmachine met frisse ideeën

Tekst en foto’s: Arend Jan Blomsma

De spuitmachines van Horsch zijn zeker interessante machines, ook voor Nederland. Horsch kiest soms voor oplossingen die andere fabrikanten niet kiezen. We namen één van de kleinere machines onder de loep, een Horsch Leeb 4 LT, in gebruik bij loonspuiter en melkveehouder Marcel Klein Rot in Buurse. Marcel zit samen met echtgenote Truus en zoon Stef in een maatschap. Klein Rot heeft de machine ruim een jaar en er is inmiddels ruim 2000 hectare mee gespoten. Het is een machine met een 4000-litertank en 33-meterbomen, passend bij de kleinschalige landbouwstructuur in het Twentse land. Klein Rot koos voor Horsch, nadat hij op zoek moest naar een nieuw merk toen de leverancier van zijn toenmalige ma-

chine niet meer kon bieden wat hij zocht. Hij zag een Horsch-machine op de Agritechnica en raakte onder de indruk van de bouw en afwerking.

DRIFTREDUCERENDE TECHNIEK Horsch maakt zowel spuitmachines met roestvaststalen tanks als met polyethyleen tanks. De LT van Klein Rot heeft zo’n kunststof tank. De machine is voorzien van twee pompen. Voor het spuiten gebruikt de machine een centrifugaalpomp met een capaciteit van 600 liter per minuut. Omdat deze pomp niet zelfaanzuigend is, wordt hij voor het vullen op gang gebracht met een zuigermembraanpomp. Beide pompen worden hydraulisch aangedre-

HORSCH LEEB - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

ven. Door uitgekiend leidingwerk, met bijvoorbeeld de pomp direct onder de tank, is de hoeveelheid restvloeistof beperkt. Een sterk punt van de machine volgens Horsch, maar ook volgens Klein Rot, is de balans van de bomen. De bomen hangen in een juk dat door twee pneumatische cilinders actief in bedwang wordt gehouden. Sensoren houden de bewegingen in de gaten en zorgen voor de aansturing. In werkstand vormen de bomen over de hele werkbreedte één geheel. Het juk waaraan de bomen zijn bevestigd, hangt op zijn beurt aan een parallellogram, dat de zijdelingse krachten opvangt. De stabiliteit van de bomen begint met een stabiel onderstel. De wielen zitten aan een as die in zijn geheel is opgehangen aan twee luchtbalgen. Deze manier van ophangen van de as zorgt er voor dat de kar niet gaat schommelen.

‘DE AUTOMATISCHE REINIGING GAAT MET RAZEND GEWELD’

Klein Rot koos voor de automatische boomhoogteregeling BoomControl Pro. Deze werkt normaal met vier sensoren en kan daarmee links en rechts afzonderlijk aansturen. Klein Rot heeft de versie met zes sensoren, die beter geschikt is voor rijenculturen. De automatische boomhoogteregeling maakt het mogelijk om met de boom op 30 centimeter boven het gewas te spuiten. In combinatie met een dopafstand van 25 centimeter is dit een driftreducerende techniek. Probleem is nog wel om hier goede en goedgekeurde driftreducerende doppen bij te krijgen. De zevendelige boom hangt in een geveerd parallellogram, ook tijdens het transport. De bomen klappen zodanig op dat ze ook bij scherp draaien de cabine van de trekker niet raken.

Touch-terminal, maar voor alleen de spuitmachinegegevens volstaat de ME 800 prima, vindt hij. Bij het inpluggen van de Isobus-stekker komt de spuit automatisch in beeld op de trekkerterminal. Klein Rot moet die dan zelf even overzetten naar de ME 800. De bediening van de machine loopt verder via GPS, in combinatie met een joystick en CCS Pro. CCS staat voor Continuous Cleaning System en de Pro-uitvoering hiervan heeft een bedieningsterminal op de machine, waarmee alle kranen elektrisch verstelbaar zijn. Dat alles is ook vanuit de cabine mogelijk. De vulautomaat zorgt voor gemakkelijk vullen. Het is slechts een kwestie van ingeven hoeveel liter per hectare er moet worden gespoten en hoeveel hectares en de elektronica doet de rest. CCS Pro zorgt ook voor automatisch roeren en reinigen. Het roeren stopt automatisch als er minder dan 150 liter vloeistof in de tank zit. De reiniging van het inwendige van de tank begint al tijdens het spuiten. Er zijn verschillende reinigingsprogramma’s, afhankelijk van het gewenste resultaat. De reiniging verloopt niet via het verdunningsprincipe, maar via het verdringingsprincipe. Dit gaat sneller, werkt schoner en levert minder restvloeistof op.

GOEDE ERVARINGEN Klein Rot kruiste nog een aantal opties aan op het bestelformulier. De machine heeft een windmeter, een hogedrukreiniger voor het uitwendig reinigen en een ledlamp voor de doppencontrole, zodat hij ook in het donker kan spuiten. Er zit een reiniging op, die voorkomt dat het middel inbrandt. Verder maakte hij zelf een hydraulische haspel voor de vulslang en kocht hij een setje bijna afgesleten banden in de maat 650/85R38. Dat zijn dezelfde banden die ook onder de trekker liggen. In het maïsseizoen staat de spuit op smalle banden in de maat 300/95R52.

‘DOOR DE AUTOMATISCHE BOOMHOOGTEREGELING KUN JE OP 30 CENTIMETER BOVEN HET GEWAS SPUITEN’

PROFESSIONELE UITVOERING De aansturing van de machine van Klein Rot loopt via een Touch 800-terminal van Müller Elektronik. Zijn trekker had, toen hij de spuit kocht, geen Isobus-terminal, maar inmiddels staat er een trekker voor de spuit die dat wel heeft. Klein Rot zou de spuit nu via deze terminal kunnen bedienen, maar hij koos ervoor om op de trekkerterminal alleen de trekkergegevens te laten zien. Hij koos er ook voor om de Trimble-GPS via een Trimble-terminal weer te geven. Klein Rot had ook nog de keuze uit de grotere ME 1200

Na één jaar is Klein Rot laaiend enthousiast over de spuit. “Toegegeven, er zit ook weer acht jaar ontwikkeling in sinds ik mijn vorige spuit aanschafte. Vanaf het eerste moment af aan draaide alles feilloos, op één kleinigheid na. Het scharnierpunt van het buitenste deel van de boom lag midden in een sectie. Bij het opklappen van dat deel om met een smallere GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HORSCH LEEB

plaat. Binnen een minuut heb je de machine opgeklapt voor transport, lekker snel. De boom heeft een heel goede balans en zwiept niet. Op de kopakker gaat hij automatisch naar een hogere stand. De restvloeistof van de machine is bijna nul, de tank komt schoon leeg. Je kunt het filter eruit halen zonder dat de machine leeg loopt. De fuseebesturing is supernauwkeurig. Prima.”

boom te kunnen spuiten, sloot de GPS die hele sectie af en kon je dus niet spuiten tot het uiteinde van de boom. We hebben er toen maar een sectie bij gemaakt. Ik werk voor het eerst met de automatische reiniging. Dat gaat met razend geweld. In het begin gebruikte ik de volle 500 liter van de schoonwatertank, maar dat is helemaal niet nodig. De onderkant van de machine is netjes glad afgewerkt met een

1 Een goede boombalans begint met een stabiele kar. Een starre as met luchtvering en schokdempers zorgt voor een rustige loop.

2 1

De doppen zitten op een afstand van 25 centimeter. Ze liggen goed beschermd achter een plaat. Klein Rot spuit op een hoogte van 30 centimeter.

3 Het parallellogram brengt de boom dicht achter de wielen. De boom heeft een actieve balansregeling met snel reagerende pneumatische cilinders.

4 Standaard is de vultrechter van kunststof, maar optioneel is deze van roestvaststaal. De vultrechter heeft een regelbare zuigkracht.

De roestvrijstalen plaat die de doppen in het veld beschermt, geeft tijdens transport ook bescherming tegen bijvoorbeeld laag hangende takken.

6 Klein Rot koos voor een ME Touch 800-terminal in combinatie met een joystick. De machine is met elke Isobus-terminal te bedienen.

7 5

Marcel Klein Rot is bijzonder tevreden over zijn Horsch Leeb 4LT: “Hij functioneerde vanaf het eerste moment feilloos.”

OVER HORSCH

GRONDIG 3 2020

Horsch produceert sinds 1984 machines voor de grondbewerking in het Zuid-Duitse Schwandorf. Het maakte kort een uitstapje met zelfrijders en trekkers, maar keerde terug naar waar het goed in was, het maken van machines, vooral voor de niet-kerende grondbewerking. Ploegen maakt Horsch niet. In 2004 ging Horsch een samenwerking aan met spuitmachinefabrikant Leeb, om dit bedrijf in 2011 volledig over te nemen. Het bouwde een grote productiehal in Landau, waar sindsdien de spuiten worden gebouwd. Er zijn sinds die tijd ruim 750 machines gebouwd.

Het programma omvat vier typen. De AX is een kleine getrokken spuit met een tank van 3800 liter. De LT is er in tankgroottes van 4000, 5000 en 6000 liter. De GS is een slag groter, met tanks van 6000, 7000 en 8000 liter van roestvaststaal. Ook is er sinds kort een tandemasser met een 12.000-litertank. Dan zijn er twee PT-zelfrijders, waarvan vooral de PT 300 met zijn 221 kW (300 pk) motor en naar keuze 6000 of 8000 liter grote tank voor Nederland interessant is. Sinds 2016 importeert Zonna, met vestigingen in Beilen en Boekel, de machines van Horsch.

WAAROM DIT ACCEPTEREN,

ALS JE DIT KUNT KRIJGEN?

MINDER VERLIEZEN IS MEER WAARDE! Onafhankelijk onderzoek van Aeres Farms* laat zien dat graskuilen behandeld met SiloSolve FC nauwelijks broei vertonen en na het uitkuilen uitzonderlijk lang koel en smakelijk blijven. Met als resultaat: minimaal drogestofverlies, maximale voeropname, en dus: meer melk uit eigen ruwvoer! Bied uw klanten meerwaarde met toevoegen van SiloSolve FC aan de grassilage: vraag ernaar bij uw ForFarmers-specialist of dealer of kijk op:

www.forfarmers.nl/silosolve

* Aeres Farmers 2019: 21% minder broei- en conserveringsverlies bij gras behandeld met SiloSolve FC. De buizen hierboven tonen de ontwikkeling van het onbehandelde gras (links) en het met SiloSolve FC behandelde gras na 6 weken.

SILOSOLVE®FC

Dé kuilverbeteraar

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - GEWASBESCHERMING

Tekst: Toon van der Stok Foto’s: Cumela

AANPAK VAN ONKRUIDBESTRIJDING IN MAÏS

Gokken met vanggewas en gewasbescherming Na een jaar maïs met de verplichte teelt van een vanggewas is nog steeds veel onduidelijk. Wat is de beste methode en hoe combineer je onderzaaien met een goede onkruidbestrijding? Eén ding staat wel vast: wie een perceel met veel onkruiddruk heeft, kan beter kiezen voor een vroeg ras en tijdig oogsten.

In de onkruidbestrijding in de snijmaïs is er weinig meer te kiezen. De afgelopen jaren is het middelenpakket zodanig uitgedund dat er nog weinig combinaties overblijven. De grootste keuzestress lijkt nu te ontstaan door de verplichte teelt van een vanggewas na de maïs op zand- en lössgrond. Het eerste keuzemoment bij de onkruidbestrijding ligt al voor het zaaien. Het advies is daarover zeer eensluidend. Is er op het perceel een hoge onkruiddruk met daarbij probleemonkruiden als ooievaarsbek en gladvingergras, kies dan op dat perceel voor een vroeg ras en hoop dat je dat voor 30 september voldoende rijp kunt oogsten. Dat geeft de mogelijkheid om in het voorjaar een goede onkruidbestrijding te doen.

GEEN ONDERZAAI Nazaai geeft de mogelijkheid om op deze percelen te kiezen voor een optimale combinatie van middelen. Wel past hier de waarschuwing dat zeker bij het voorkomen van probleemonkruiden als ooievaarsbek en gladvingergras tijdig moet worden gespoten. Een belangrijk probleemonkruid, de ooievaarsbek, leunt voor de bestrijding op de mogelijkheid om door middel van Calaris terbutylazine in te zetten. Dat moet dan wel op tijd gebeuren, zo bewees een proef van Syngenta in Tilburg afgelopen jaar. Op een perceel met een zware besmetting (30 tot 80 kiemplanten per vierkante meter) bleek dat een bespuiting op 3 juni te laat was. Geen van de geteste combinaties gaf dan nog resultaat. Resultaat werd wel gehaald bij de bespuiting op 22 mei. De maïs was hier op 2 mei gezaaid, dus er werd relatief kort na opkomst gespoten. In deze proef werd het beste resultaat gehaald met de combinatie van 1,0 liter Laudis met 1,0 liter Calaris als er geen andere toevoegmiddelen waren. Een combinatie van 1,5 liter Laudis met 0,5 liter Calaris scoorde duidelijk minder. Dat veranderde wanneer aan deze combinatie 1,0 liter Frontier werd toegevoegd. Dan gaf dit namelijk het beste resultaat van alle geteste combinaties (zie grafiek 1). Bij het voorkomen van gladvingergras is het advies onverminderd om vroeg te spuiten. Zeker op vuile

percelen is het daarbij belangrijk om voldoende triketones toe te voegen (Calaris of Laudis). Daarbij hoort dan een grassenmiddel als Milagro 40 of Samson en Frontier als bodemherbicide. Eventueel kan daar nog een toevoegmiddel als Kart, Peak, Casper of Banvel bij. “Maar”, zo waarschuwt André ten Heggeler van Syngenta, “om gladvingergras goed te bestrijden, heb je een voldoende grote hoeveelheid Frontier nodig. Dat gaat niet samen met onderzaai, want dan kiemt er niets meer.”

GELIJKZAAI Wanneer het vanggewas gelijk met de maïs wordt gezaaid, zijn de mogelijkheden voor de onkruidbestrijding beperkt. Op het moment van spuiten kun je dan niet meer met een grassenmiddel aan de slag, al is dit wel afhankelijk van de ontwikkeling van de rietzwenk die dan als meest gekozen optie geldt. Met name als deze erg hard is gegroeid, kun je deze met een beetje Samson/Milagro 40 wel wat afremmen. Fabrikanten zijn huiverig om hiervoor een advies te geven, vooral omdat het balanceren is, waarbij iets te veel betekent dat het hele vanggewas is verdwenen. Grafiek 1

GRONDIG 3 2020

GEWASBESCHERMING - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

De basiscombinatie zou in dit geval kunnen zijn 1,5 tot 2,25 liter Laudis met 0,5 tot 0,75 liter Calaris met een toevoegmiddel als Kart. Met die combinatie pak je de meeste onkruiden aan, maar zal de werking op ooievaarsbek en gladvingergras niet voldoende zijn. Bij ooievaarsbek kun je opschalen naar 1,0 liter Calaris in de combinatie. Ten Heggeler suggereert ook te overwegen om in geval van gelijkzaai en een relatief schoon perceel te kiezen voor een eenvoudige combinatie. “In Nederland zijn we gewoon een brede mix te gebruiken, maar in het buitenland vertrouwen ze heel gemakkelijk op enkelvoudige middelen. Bij onderzaai zou dat heel goed kunnen, met bijvoorbeeld 1,5 liter Calaris en een toevoegmiddel als Kart of Peak”, aldus Ten Heggeler. Een alternatief daarvoor zou kunnen zijn om alleen Laudis te spuiten, ook hier in een voldoende hoge dosering van 2,25 liter met een toevoegmiddel. Dan mis je echter wel de terbutylazine die algemeen de werking verbetert en versnelt en nodig is tegen ooievaarsbek. Wie risico’s wil verminderen, zou ook kunnen kiezen voor een voor-opkomstbespuiting met Stomp, suggereert Guus Bergmans van Basf. “Stomp heeft een toelating in maïs en kan een heel goede basis zijn. Je kunt daarna in het twee- tot driebladstadium van de maïs een nabespuiting doen met een combinatie van Calaris of Laudis met 0,75 liter Frontier Optima, eventueel aangevuld met een product als Kart. Dan pak je zelfs gladvingergras nog goed aan. Het nadeel is dat je twee keer moet spuiten en die extra kosten zijn voor veel telers helaas een probleem.”

ONDERZAAI Op een belangrijk deel van het areaal zal ook dit jaar worden gekozen voor onderzaai. De vraag daar spitst zich vooral toe op de vraag in hoeverre het nog mogelijk is om een bodemherbicide te gebruiken. De ervaringen hiermee zijn wisselend. Basf heeft goede

ervaringen met de toevoeging van een kleine hoeveelheid Frontier aan de mix. Guus Bergmans van Basf heeft afgelopen jaar op een aantal percelen proeven gedaan en daaruit blijkt volgens hem dat juist een hoeveelheid van 0,75 liter Frontier Optima helpt om de ontwikkeling van de onderzaai precies voldoende te remmen. “In de proeven die we hebben gedaan, zien we dat het de opkomst van het vanggewas wel remt, maar dat er voldoende overblijft om in het najaar een mooi gewas te krijgen. Je moet dan wel spuiten in het twee- tot driebladstadium van de maïs.” Het is een advies waarvoor Ten Heggeler van Syngenta wat huiverig is. “Wij zagen in de proeven die we hebben gedaan een te groot effect van de bodemherbicide. In veel gevallen was de werking zodanig dat er in onze proeven met maar 0,5 liter veel te weinig van het vanggewas overbleef”, vertelt hij. Hij adviseert bij nazaai een combinatie van 1,5 liter Calaris en 0,75 liter Milagro 40 met een toevoegmiddel. Een alternatief is 1,5 tot 2,25 liter Laudis met 0,5 tot 1,0 liter Calaris en 0,75 liter Milagro 40 met een toevoegmiddel. Ook Sander Uwland van Bayer durft een kleine dosering Frontier bij het onderzaaien wel aan. “In onze proeven zien we tot een hoeveelheid van 0,4 liter Frontier Optima geen problemen. Dat gaat heel goed in een combinatie met 1,5 liter Laudis, 0,5 liter Calaris en nog 0,5 liter Kart. Staat er gladvingergras, dan zou ik wel zo vroeg mogelijk spuiten en de dosering Laudis verhogen naar 2,25 liter.” Uwland maakt zich wel zorgen of iedereen voldoende het probleem van de gladvingergrassen in beeld heeft. “We zien dat dit gras vorig jaar op veel percelen tussen het vanggewas stond. Veel bedrijven zagen dat alleen niet toen de maïs werd geoogst. Dan is het gladvingergras namelijk al afgestorven. Dat zullen ze dit jaar echter wel zien, want dan komt het in volle hevigheid terug. Daar zullen we dit jaar zeker rekening mee moeten houden, anders blijft dit probleem groeien.”

TABEL BASISADVIEZEN Syngenta 1

Syngenta 2

1,5-2,25 l* Laudis OD + 0,5 l Calaris + 0,75 l Frontier Optima + 0,5 l Kart + 0,5 l Milagro 40 (idem voor klei)

Calaris (1,0-1,5 l) + Frontier (1,0 l) + Milagro 40 (0,6 l) + toevoegmiddel

Op kleigrond Calaris (1,0 l) + Frontier (1,0 l) + Milagro 40 (0,6 l) + toevoegmiddel

Triketone + 0,75 l Frontier Optima + toevoegmiddel

1,5-2,25 l* Laudis OD + 0,5 l Calaris + 0,5 l Kart + bodemherbicide

Laudis (1,5-2,25 l) + Calaris (0,5-0,75 l) + toevoegmiddel

Calaris (1,5 l) + toevoegmiddel

Triketone + 0,75 l Frontier Optima + toevoegmiddel

1,5-2,25 l* Laudis OD + 0,5 l Calaris + 0,5 l Kart + 0,5 l Milagro 40 + bodemherbicide

Calaris (1,5 l) + Milagro 40 (0,75 l) + toevoegmiddel

Laudis (1,5-2,25 l) + Calaris (0,5-0,75 l) + Milagro 40 (0,75 l) + toevoegmiddel

Bayer

FIRMA

Basf

TYPE TEELT

Voor opkomst

Na opkomst

VANGGEWAS NA OOGST

1,2 l Frontier Optima

Triketone + 1,0 l Frontier Optima + nicosufuron + toevoegmiddel

GELIJKZAAI

1,5 l Stomp

ONDERZAAI

1,5 l Stomp

* 2,25 l Laudis OD gladvingergras-dosering GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - SPUITREGELS

Teelt- en spuitvrije zones Tekst: Maurice Steinbusch, beleidsmedewerker gewasbescherming Illustratie: Cumela

ALLE REGELS OP EEN RIJ

In het Activiteitenbesluit zijn afspraken opgenomen over het werken met gewasbeschermingsmiddelen op percelen met en zonder watergangen. Inzet is om de emissie richting watergangen en objecten buiten het perceel terug te dringen. Emissie vindt plaats via drift, af- en uitspoeling en tijdens activiteiten op het erf, zoals vullen, wassen en spoelen. Overheid en bedrijfsleven hebben afgesproken dat het aantal normoverschrijvingen in het oppervlaktewater in het jaar 2023 negentig procent lager moet zijn. Bovendien willen we richting nul emissie in het jaar 2030. Om deze percentages te halen, zijn begin deze eeuw onder andere teeltvrije zones ingesteld en zijn er regels voor het zorgvuldig spuiten langs oppervlaktewater. Pleeg als loonspuiter overleg met de teler over het uit te voeren spuitwerk. Ook al heb je de teeltvrije zones niet zelf aangelegd, tijdens bespuitingen moet je opletten dat je de teeltvrije zones niet bemest of meespuit.

VULLEN EN REINIGEN VAN DE SPUIT Het rechtstreeks vullen van de veldspuit vanuit het oppervlaktewater is toegestaan als er een voorziening is die het terugstromen van het mengsel van gewasbeschermingsmiddelen, biociden of bladmeststoffen en water voorkomt. De spuit staat daarbij ten minste twee meter vanaf de insteek met het oppervlaktewater opgesteld. Uitwendige reiniging van de spuit op het perceel is toegestaan mits het water niet de watergang inloopt en op minimaal vijf meter afstand van de slootkant.

Schematische weergave van teeltvrije zone, insteek en talud (bron: www.toolboxwater.nl).

ALGEMENE REGELS BIJ HET SPUITEN • G ebruik volvelds minimaal spuitdoppen of een techniek van klasse 75 procent driftreducerend. Ook als er geen sloten rondom een perceel liggen, moet minimaal techniek uit de 75 procent driftreducerende klasse worden toegepast. Bovendien moeten naast oppervlaktewater kantdoppen worden gebruikt. Vanaf 2021 geldt de eis van 75 procent driftreducerende doppen en/of techniek ook voor opwaarts en zijwaarts bespoten boomkwekerijgewassen;

• S puiten is verboden als de windsnelheid meer bedraagt dan vijf meter per seconde (gemeten op twee meter hoogte of één meter boven gemiddelde spuitboomhoogte bij op- of neerwaartse bespuiting). Dit komt ongeveer overeen met een windkracht van 5 Beaufort (gemeten op tien meter hoogte). Dit verbod geldt niet bij een teeltbedreigende situatie (dit moet wel door de teler worden bewezen).

• H et gebruik van een spuitgeweer dat is voorzien van een werveldop of dat gebruik maakt van een werkdruk van vijf bar of meer is verboden.

• D e hoogte van de spuitboom boven een gewas of onbeteelde grond bedraagt maximaal 50 centimeter.

GRONDIG 3 2020

SPUITREGELS - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

BREEDTES VAN TEELTVRIJE ZONES De breedte van de teeltvrije zone is afhankelijk van het te telen gewas en daarmee dus indirect van de intensiteit waarmee bespuitingen plaatsvinden. De precieze omschrijving van teeltvrije zone is de strook tussen de insteek van het talud en het hart van de buitenste plantenrij van het gewas (zie illustratie). Teeltvrije zones moeten worden aangehouden langs sloten en greppels die tussen 1 april en 1 oktober (spuitseizoen) water bevatten. Teeltvrije zones zijn niet nodig als er sprake is van gegraven droge sloten en greppels én waterGEWAS gangen met stuwtjes die zonder stuwtjes niet watervoerend zijn tussen 1 april en 1 oktober.

GEWAS AKKERBOUW: alle aardappelgewassen, (plant)uien VOLLEGRONDGROENTE: aardbeien, asperges, prei, schorseneren, sla, wortelen

BREEDTE TEELTVRIJE ZONE Voor al deze gewassen ten minste 150 centimeter (bij in neerwaartse richting spuiten) Bij gebruik van techniek van ten minste driftreductieklasse 90 procent is de teeltvrije zone 100 centimeter

BOLLENTEELT: bloembollen en -knollen

Bij gebruik van een handmatig aangedreven handgedragen spuit is de teeltvrije zone 50 centimeter

SIERTEELT: vaste planten en in neerwaartse richting bespoten boomkwekerijgewassen

Bij toepassing van een emissiescherm op insteek of biologische teelt is de teeltvrije zone nul centimeter Langs een aantal watergangen in Nederland geldt een teeltvrije zone van vijf meter (kwetsbare watergangen)

Wanneer is een drukregistratievoorziening verplicht? Per 2019 is voor een aantal driftarme doppen een drukregistratievoorziening (‘druklogger’) verplicht:

• B ij spuitdoppen die op de op de lijst met driftreducerende doppen (DRD-lijst) driftarm zijn bij een spuitdruk tussen de twee en drie bar.

• B ij luchtvloeistofmengdoppen.

Wanneer is deze drukregistratievoorziening niet verplicht? • B ij spuitdoppen die op de DRD-lijst driftarm zijn bij een spuitdruk vanaf drie bar.

• B ij luchtvloeistofmengdoppen met verlaagde spuitboom

• B ij een verlaagde spuitboom (30 centimeter boven het gewas) en doppen met een tophoek van 90 graden en een dopafstand van 25 centimeter

• B ij MagGrow • B ij luchtondersteuning • B ij sleepdoektechniek • B ij een overkapte beddenspuit • B ij een rijenspuit • B ij een standaardveldspuit in combinatie van een verdubbeling van de teeltvrije zone en het hanteren van een teeltvrije zone langs droge sloten.

AKKERBOUW- EN RUWVOERGEWASSEN: winter/zomertarwe, winter/zomergerst rogge, haver, triticale, graszaad, blijvend en tijdelijk grasland, maïs, suikerbieten, cichorei, braakland en overige hierboven niet genoemde gewassen.

Voor alle gewassen 50 centimeter

Voor tijdelijk en blijvend grasland is dit een spuiten mestvrije zone

(voor de fruitteelt (steenvruchten) is afwijkend beleid geformuleerd) boomkwekerijgewassen (in op- of zijwaartse richting bespoten)

De teeltvrije zone bedraagt ten minste 500 centimeter

Let op: het wettelijk gebruiksvoorschrift van een toe te passen middel kan een grotere teeltvrije zone voorschrijven dan die volgt uit het Activiteitenbesluit. De strengste eis geldt dan. Ook kan er een bepaalde driftreductieklasse worden voorgeschreven.

MEER INFORMATIE UITGEBREIDE INFORMATIE OVER TEELTVRIJE ZONES, SPUITTECHNIEK EN INRICHTING VAN AKKERRANDEN IS TE VINDEN OP DE WEBSITE WWW.TOOLBOXWATER.NL.

WERKZAAMHEDEN IN TEELTVRIJE ZONE Spuiten (en bemesten) is verboden in de teeltvrije zone, met uitzondering van het pleksgewijs bemesten van vanggewas vanaf een afstand van ten minste 50 centimeter vanaf de insteek. In de teeltvrije zone mag een ander gewas staan (vanggewas), dat niet mag worden bespoten. Onkruidbestrijding in de teeltvrije zone mag pleksgewijs plaatsvinden met een afgeschermde spuitdop of onkruidstrijker. Overhangend loof met een maximale omvang van een halve gewasrij mag worden bespoten als er geen gebruik wordt gemaakt van apparatuur die naar het oppervlaktewater is gericht.

GRONDIG 3 2020

advertorial

Ervaringen grasonderzaai in maïs 2019 Wat kunnen we leren voor komend seizoen?

Afgelopen seizoen was het eerste jaar van een verplicht vanggewas na de maïsteelt op zand- en lössgronden. Wat is er dit jaar allemaal gebeurd in de praktijk? En hoe hebben de onderzaai en de onkruidbestrijding elkaar beïnvloed. Op basis van onderzoek en praktijkproeven geven we u hierover in dit artikel een beeld. Vanggewas Afgelopen jaar is op ruim eenderde van het areaal geen vanggewas gezaaid. Dit betreft dan veelal veen, zavel en kleipercelen. Op het overige deel van het areaal is – omgerekend naar 100% - in zo’n 14% het vanggewas gras tegelijk met de maïs gezaaid. Meestal is hierbij gekozen voor rietzwenk, want dit ontwikkelt zich relatief traag. Het overgrote deel van de vanggewassen is gezaaid rondom kniehoogte van de maïs: 48% van het areaal. Hier is vooral gekozen voor raaigrassen. Loonwerkers hebben goed ingespeeld op het doorzaaien op kniehoogte met de aanschaf van apparatuur. Op de overige 38% van het areaal is gekozen voor het zaaien van een vanggewas na de oogst. Hierbij is door de telers veelal gekozen voor iets vroegere rassen. Landelijk zien we wel dat er onder de rivieren een tendens is naar iets meer zaai direct na het hakselen van de maïs, omdat hier gemiddeld gezien vroeger geoogst wordt.

bij zaai op kniehoogte na oogst

Methode vanggewas in % maïsareaal. Wisselende ervaringen De ervaringen rondom het slagen van de onderzaai zijn wisselend. Voor gras dat tegelijk met de maïs gezaaid is, kunnen we wel stellen dat dit meestal goed is gelukt. Zeker als er rekening mee gehouden is in de keuze van de herbicidenmix. Anders ligt dit voor de zaai op kniehoogte. In praktijk blijkt deze lang niet overal gelukt te zijn en moest er in diverse gevallen na de oogst opnieuw worden gezaaid. Enerzijds heeft het seizoen niet meegewerkt door droogte na zaai. Anderzijds is in een aantal gevallen toch gebruik gemaakt van een bodemherbicide, waarna slechts enkele weken later het gras is doorgezaaid. Dit terwijl onderzoek van o.a. Syngenta afgelopen twee seizoenen duidelijk aangetoond heeft dat bodemherbiciden zeer riskant zijn.

Proefveld waarin mixen met en zonder bodemherbicide zijn getoetst. Tot slot het zaaien van het vanggewas na de oogst: net als vorig jaar geeft dit een mooie opkomst van het gras. En door het droge en warme seizoen konden deze percelen vaak relatief vroeg worden geoogst, wat weer bijdroeg aan een makkelijker tijdige zaai. Onkruidbestrijding in de praktijk Voor loonwerkers is de onkruidbestrijding er niet gemakkelijker op geworden. In het verleden werd vaak één mix voor alle percelen gekozen. Afgelopen seizoen hebben loonwerkers meer overleg gehad met telers rondom hun wensen voor onderzaai en moest hiermee rekening worden gehouden voor de keuze van de middelenmix. Ook het wegvallen van bodemherbiciden op basis van terbutylazine heeft zijn invloed gehad. Onderzoek rondom het middelgebruik in 2019 laat de volgende trends zien.

Terbutylazine belangrijk Sinds Gardo Gold niet meer op zandgronden mag worden ingezet, is Calaris nog het enige breed inzetbare middel met terbutylazine. Dit is o.a. noodzakelijk tegen ooievaarsbek en voor een algemeen betere en bredere onkruidbestrijding. Bovendien is Calaris in alle gevallen veilig voor rietzwenk of raaigrassen als vanggewas. We zien dan ook dat er meer gebruik is gemaakt van Calaris als basismiddel. Loonwerkers die voor een ander basismiddel in de mix kozen, hebben toch op ruim 30% van hun percelen Calaris aan de mix toegevoegd in een dosering 0,5 – 0,75 l/ha. De verwachting is dat dit percentage komend jaar verder zal toenemen om gebruik te maken van de voordelen van terbutylazine.

Raaigras - doorgezaaid op kniehoogte – bij de oogst van de maïs. Links Calaris 1,5 l/ha is veilig. Rechts: Calaris 1,5 l/ha + 0,5 l/ha bodemherbicide is zeer kritisch.

Indien vroeg gespoten, geeft Calaris (terbutylazine) een zeer belangrijke bijdrage aan de bestrijding van ooievaarsbek. Links: tembotrione 1,5 l/ha. Rechts: tembotrione 1 l/ha + Calaris 1 l/ha. Bodemherbiciden kritisch Op de percelen zonder onderzaai, of met onderzaai na de oogst is de inzet van het bodemherbicide Frontier Optima gangbaar. De dosering is 1 l/ha. Onderzoek van Syngenta – zowel in 2018 als ook afgelopen seizoen heeft laten zien dat bodemherbiciden door hun effectiviteit op grassen en hun goede duurwerking slecht tot niet te combineren zijn met onderzaai. Het betreft dan zowel zaai tegelijk met de maïs als op kniehoogte. In de praktijk zien we dan ook dat bij onderzaai veelal geen bodemherbicide wordt ingezet (vaak wordt dan de dosering van Calaris iets verhoogd). Indien men toch het risico van een bodemherbicide neemt, zal gekozen moeten worden voor een zeer lage dosering. Dit ziet u geïllustreerd in de foto’s hiernaast.

Minder grassenmiddel Middelen op basis van nicosulfuron (o.a. Milagro 40) werken via contactwerking. Bij onderzaai op kniehoogte, waar de bespuiting plaatsvindt voor de onderzaai, kunt u deze gewoon inzetten. Ditzelfde geldt uiteraard ook in situaties zonder onderzaai of bij zaai na de oogst. Anders ligt dit voor onderzaai tegelijk met de maïs, waar de bespuiting plaatsvindt na het kiemen van het vanggewas. Al twee jaar laat onderzoek zien dat in deze situatie grassenmiddelen forse schade aan het vanggewas geven. In de praktijk is deze boodschap goed opgepakt. Bij vroege onderzaai wordt maar weinig gebruik gemaakt van een specifieke grassenbestrijder. Indien toch gebruikt, dan in een sterk verlaagde dosering. Tot zover de ervaringen rondom vanggewassen uit proeven en vanuit de praktijk van afgelopen jaar. Op basis van al deze ervaringen komen we in een volgend artikel terug op de adviezen voor het seizoen 2020. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik het etiket en de productinformatie. ®/™ Registered Trademark of a Syngenta Group Company. Syngenta biedt diverse oplossingen die telers helpen hun bedrijfsvoering verantwoord te optimaliseren: www.syngenta.nl/stewardship. Frowntier Optima is een geregistreerd handelsmerk van BASF Agricultural Solutions.

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - SLIM EN DIGITAAL

OUT SMART ONTWIKKELT SNEL DOOR

Hoge verwachtingen van digitaal systeem Tekst: Herma van den Pol Foto’s: OutSmart

“Wij ontwikkelen samen met klanten en leren onderweg door de vragen die er worden gesteld”, zegt Arjan Vlieger, werkzaam bij OutSmart. Het bedrijf heette tot vorig jaar nog WerkbonApp en verdiende zijn strepen in branches zoals service- en onderhoud en de bouw, maar ontwikkelt zich nu in snel tempo door tot een partner van cumelaondernemers.

‘VAAK BEGINT HET BIJ DE WERKBON, MAAR EIGENLIJK WILLEN BEDRIJVEN VEEL MEER’

Vanuit zijn achtergrond in de cumelasector, maar dan bij een bedrijf actief in Tracking & Tracing, viel het Arjan Vlieger op hoeveel winst er te behalen valt met een alternatief voor bijvoorbeeld een papieren werkbon. Een digitale werkbon lijkt hiervoor op het oog een eenvoudige oplossing, maar vaak blijkt in gesprek met ondernemers in de cumelasector dat een digitale werkbon slechts stap één is.

VERWACHTINGEN WORDEN HOGER

SERIE: SLIM EN DIGITAAL Welk systeem past bij jouw bedrijf? Bekijk het compacte en eenvoudige overzicht op www.cumela.nl/leverancierstabel. Daar vind je OutSmart, maar ook de systemen die eerder in de serie voorbij kwamen. Voor elk bedrijf is er een digitaal systeem. Wacht niet en maak er werk van.

“Een dergelijk softwaresysteem moet vooral gebruiksvriendelijk zijn. Wat inhoudt: met zo weinig mogelijk kliks ergens zijn, transparant, een frisse vorm hebben en een duidelijk overzicht bieden”, aldus Vlieger. Dat was dan ook de basis voor OutSmart, wat op zowel iOS als op Android draait. “Alles gebeurt vanuit dit systeem, dat ook offline te gebruiken is”, legt hij uit. Werk je met inhuur of zzp’ers? Dan kan gebruik worden gemaakt van een dagpas of maandabonnement. “De app kan helemaal naar eigen inzicht worden ingericht. Denk bijvoorbeeld aan het wel of niet zichtbaar maken van prijzen, werkbonnen laten aanmaken door een medewerker, een werkbon overdragen aan een collega, uren wel of niet verplicht invullen, een foto maken van een situatie, een handtekening vragen of het toevoegen van materieel. De ondernemer kan zelf bepalen wat er wordt aan- en uitgevinkt. In de app

staat zowel een interne urenstaat als de werkbon uren, de factureerbare uren. Dit maakt het tot een sluitend systeem voor een snelle facturatie en sluitende urenstaat van het personeel. Hiermee snijdt het mes aan twee kanten.”

PLANBORD Aansluitend op de missie van OutSmart om de operationele en buitendienstprocessen te digitaliseren, is het bedrijf sinds een jaar ook begonnen het brede dienstenpakket aan de cumelasector aan te bieden. Zo bieden ze bijvoorbeeld een planbord, waarop personeel en materieel kan worden gepland. Er zitten ook een verlof- en verzuimregistratie, de mogelijkheid om offertes te maken, machineparkbeheer, een voorraadregistratie en een projectadministratie in. Ook geeft het systeem alle ruimte aan zaken die zo goed passen bij een cumelabedrijf, zoals het gebruiken van klantspecifieke tarieven via relatiebeheer.

KOPPELINGEN “Wij willen een universeel systeem zijn door continue te bouwen aan nieuwe koppelingen met andere nuttige systemen. Daarin wil OutSmart ook uitblinken. We koppelen momenteel al met meer dan zestig softwaresystemen, zoals bijvoorbeeld een boekhoudsysteem, CRM/ERP of leveranciers van gps-volgsystemen.”

VOOR ALLE SOORTEN BEDRIJVEN Speciaal voor de bedrijven die net afscheid nemen van papier is er de mogelijkheid om een uitgeklede werkbon te gebruiken en lukt het dan nog niet, dan kun je eenvoudig een stappenplan in de app inrichten. “Op verzoek van de klant komen we graag langs voor de implementatie, maar we kunnen er ook voor zorgen dat de mensen via een training fris het veld in kunnen. Meestal zijn we met anderhalve dag wel klaar en staat de software zoals de klant het wenst.” De werkbon is pas een eerste stap in de digitalisering, weet ook Vlieger. “Vaak begint het bij de werkbon, maar eigenlijk willen bedrijven veel meer. De bedrijven groeien in de software. Belangrijk is het dat je daar in je keus rekening mee houdt.”

‘EEN DERGELIJK SYSTEEM MOET VOORAL GEBRUIKSVRIENDELIJK ZIJN’ 58

GRONDIG 3 2020

SLIM EN DIGITAAL - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

HEB JIJ HET ALLEMAAL ONDER CONTROLE? Eén van de grootste (onnodige) kostenposten in een organisatie zijn faalkosten. In onze sector zie ik dat het daarbij vaak gaat om het mislopen van inkomsten door het vergeten of verkeerd administreren van uren, machines, materialen en werkzaamheden.

‘GOED DAT EEN SYSTEEM ZICH ONTWIKKELT’ De 25 medewerkers van Loonbedrijf Van Nieuwkoop zijn er langzaam aan gewend geraakt om een digitale werkbon in te vullen. Werd het invullen van een papieren werkbon nog wel eens uitgesteld, een dag en soms wel een week, daar is nu geen sprake meer van. “Hebben medewerkers de bon van de vorige dag nog niet ingevuld, dan krijgen ze tussen acht uur en half negen een appje met de vraag om dit alsnog te doen, maar dat is nu steeds minder vaak nodig”, zegt Kevin van Herk, planner bij loonbedrijf Van Nieuwkoop. “Vorig jaar maart, april zijn we van start gegaan met OutSmart. Wij zijn toen de software eerst zelf gaan uitproberen. Dat kon via een proefabonnement, waarmee je een maand gratis OutSmart kon uitproberen. Later hebben we ook nog uitleg gehad over de diverse functies. Wij hebben er bewust voor gekozen om het systeem langzaam te implementeren en er elke keer weer een stapje bij te doen. Dat werkt goed. Het geeft onze medewerkers de tijd om aan het systeem te wennen en de fouten eruit te halen. Zowel onze vaste medewerkers als onze zzp’ers werken met de app. Dat gaat voor de vaste medewerkers via een jaarabonnement, terwijl we voor de zzp’ers gebruik maken van maandabonnementen. De volgende stap is om de planning, die nu nog in Excel gebeurt, te digitaliseren. Ondertussen is er al wel een koppeling met ons boekhoudprogramma Exact en dat werkt heel fijn.”

‘WIJ HEBBEN ER BEWUST VOOR GEKOZEN OM HET SYSTEEM LANGZAAM TE IMPLEMENTEREN’ OutSmart ontwikkelt zich nog steeds. “Het is goed dat het systeem zich blijft ontwikkelen. Ook als we zien dat iets beter kan, gaat de leverancier daar actief mee aan de slag. Ons bedrijf ontwikkelt zich immers ook steeds verder door. Zo streven we er naar in de toekomst helemaal afscheid te nemen van papier en alles in één oogopslag in het OutSmart-dashboard te kunnen bekijken.”

Als oplossing hiervoor zie ik vaak dat er controles zijn ingebouwd. Soms één, maar vaak meerdere momenten waarop de ondernemer het administratieve werk van zijn medewerkers doorneemt, aanvult en aanpast. Het resultaat is mooi: In vele gevallen rolt er een kloppende, volledige factuur uit. De weg er naar toe kost veel tijd, energie en geld. Het betekent navragen, onthouden, aanpassen, een avond lang in de bonnen bladeren en terughalen ‘hoe het ook alweer zat’. Het gesprek dat we vaak voeren, is of die controles echt nodig zijn. De eerste reflex? “Dit moeten we

‘WAAROM IS DIE CONTROLESTAP INGEBOUWD, WELKE FOUT HERSTEL JE HIERMEE?’ blijven doen, want anders kloppen de facturen gewoon niet.” En dat is in eerste instantie ook zo. Iedereen is inmiddels gewend op deze manier te werken, de ondernemer is gewend alles te onthouden en op kantoor weten ze niet beter dan dat hij of zij alles weet. Onderzoek laat zien dat dit door controles in stand wordt gehouden: medewerkers die weten dat hun werk wordt gecontroleerd, doen minder moeite om het goed te doen en het is niet nodig dat zij leren van hun fouten. Nu zeg ik niet dat je per direct alle controlestappen uit het proces moet halen. Dan klopt er straks inderdaad niets meer van. Wel stel ik de kritische vraag: waarom is die controlestap ingebouwd, welke fout herstel je hiermee? Door het antwoord op deze vraag kom je bij de oorzaak en dus ook bij een oplossing die de controle kan voorkomen. Vaak zit de oplossing in een duidelijke instructie en het onderling delen van informatie. Bedenk maar eens wat het kan opleveren wanneer degene die de facturen maakt direct weet wat de specifieke prijsafspraak met deze klant is. Door de bron van de controle aan te pakken, zul je zien: eerst is de controle nog nodig, maar steeds vaker is er geen aanvulling meer tijdens de controle, waardoor deze stap echt overbodig raakt. Het resultaat? Je medewerkers zijn zelfstandiger, je bespaart tijd en de klant blijft tevreden!

Tekst: Sabine Zweverink, specialist digitalisering bij Cumela GRONDIG 3 2020

Weg onkruid!

Regelmatige gewasstroom voor uw hakselaar

ROWGUARD camera-besturing

CHOPSTAR-TWIN schoffelen

• Universeel inzetbaar • Zonder GPS

• Schoffelen in vroeg stadium • Zo EXTREEM DICHT mogelijk langs de gewasrij

De pickup C3003 MAXIMUM voor Claas hakselaars met speciaal ontworpen vijzel

REESINK Agri

uw partner in agribusiness

Vragen? Contacteer Product Manager Christiaan Borkus via: christiaan.borkus@reesinkagri.com of bel: 06-524 66 226

Hoog rendement, enorm slijtvast, minder onderhoud Meer informatie: Fred v/d Eijk - Tel: +31 6 109 343 53 - info@kemper-stadtlohn.de

Tekort?

Woudhuizermark 79, NL-7325 AC Apeldoorn, T +31 575 599469, E info@reesinkagri.com, W www.reesinkagri.com Volg ons ook op social media

de juiste spoorelementen op het juiste moment borium

zink

fosfor

Bortrac 150

Zintrac 700

Hydrophos

Online bemestingsadvies op basis van uw bodemanalyse op agrocentrum.nl/advies

SPOORE

ECONOMIE - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

EBITDA GEDAALD

BOETEBEDINGEN Beste Geralde,

In de analyse van de financiële resultaten van de cumelabedrijven kijken we nog een keer terug naar 2018. Dan zien we dat de bedrijven dat jaar wat minder geld overhielden voor het betalen van rente, belasting, afschrijvingen, afboekingen en eventuele privéonttrekkingen. In de financiële wereld wordt deze financiële ruimte aangeduid als de EBITDA (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization).

In mijn overeenkomst is een boetebeding opgenomen voor het te laat opleveren van het werk. Nu zit er in het werk het één en ander tegen. Moet ik actie ondernemen?

Beste aannemer, Boetebedingen kom ik met enige regelmaat tegen in contracten. Aan de hand van een uitspraak van de Raad van Arbitrage van 12 november 2019 wordt het belang van dergelijke bedingen duidelijk.

Bij een gemiddeld cumelabedrijf was de EBITDA in 2018 € 409.551,-. Dit komt neer op 22,2 procent van de bruto marge. De tabel laat de verschillen zien tussen de verschillende typen bedrijven. Bedrijfskundig adviseur van Cumela Advies Dieuwer Heins valt een aantal dingen op. “Je ziet dat de grondverzetsector veel minder kapitaalintensief is. Die ligt hier met 21,2 procent een aantal procentpunten lager dan het gemiddelde. De EBITDA ligt bij de gemengde bedrijven met € 535.075,- duidelijk hoger. Enerzijds doordat deze bedrijven gemiddeld groter zijn en anderzijds doordat ze in verhouding tot de agrarische loonbedrijven een duidelijk beter resultaat hebben behaald. Bij de agrarisch georiënteerde cumelabedrijven is deze fors gedaald. Een gevolg van achterblijvende omzet in het droge zomerseizoen.”

Wat was er aan de hand? Een aannemer bouwde een woonhuis voor een aanneemsom van € 380.000,- exclusief btw. De bouw verliep niet vlekkeloos vanwege lange levertijden van materialen en een tekort aan vakmensen. Opdrachtgever en aannemer hadden tussentijds de opleverdatum al uitgesteld en een flinke boete gezet op de nieuwe opleverdatum. Voor elke dag dat er te laat zou worden opgeleverd, moest de aannemer maar liefst € 1500,- betalen.

TABEL 1. EBITDA CUMELABEDRIJVEN 2018 (EURO’S) GRONDVERZET GEMENGD

AGRARISCH

CUMELASECTOR

Bedrijfsresultaat voor belasting* 143.007 121.988 22.344 99.143 Afschrijvingen

232.539 364.095 245.597 272.544

Betaalde rentekosten

34.380 48.992 32.794 37.864

EBITDA

409.927 535.075 300.735 409.551

Het bedrijfsresultaat is inclusief een eventuele berekende arbeidsvergoeding voor de ondernemer. De incidentele baten en lasten, overige opbrengsten en resultaat nevenbedrijf zijn niet meegenomen, omdat het gaat om het resultaat uit de operationele activiteiten. De gegevens zijn gebaseerd op de resultaten van 231 cumelabedrijven die hebben deelgenomen aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas over 2017 en 2018.

‘WIL JE WETEN HOE JOUW KENGETALLEN ZIJN, DOE DAN MEE AAN DE KENGETALLENVERGELIJKING CUMELA KOMPAS’ Wil je weten hoe jouw kengetallen zijn, doe dan mee aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Neem hiervoor contact op met je bedrijvenadviseur, bel met de Ondernemerslijn via telefoon (033) 247 49 99 of stuur een e-mail naar kengetallen@cumela.nl.

IN KORT BESTEK - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

De aannemer haalde ook de nieuwe opleverdatum niet en leverde 126 dagen te laat op. Dit kwam neer op een boete van € 189.000,-! De aannemer vond dit uiteraard buitensporig en onredelijk, omdat hij er weinig aan kon doen dat er onvoldoende mensen en materialen beschikbaar waren én omdat de opdrachtgever nooit zoveel schade had geleden door de late oplevering. De aannemer verzocht via een procedure bij de Raad van Arbitrage daarom om matiging van de boete op grond van redelijkheid en billijkheid. Een arbiter kan alleen tot matiging overgaan wanneer de toepassing van een boetebeding tot een buitensporig en daarmee onaanvaardbaar resultaat leidt. Hiervoor is onder meer de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete van belang, maar ook de aard van de overeenkomst, de inhoud van het beding en onder welke omstandigheden het beding is ingeroepen. In deze zaak was het boetebeding expliciet tussen partijen afgesproken en heeft de aannemer het beding geaccepteerd zonder een maximumbedrag af te spreken. De aannemer deed nog een laatste poging met de stelling dat de schade onvoldoende was onderbouwd door de opdrachtgever, maar daar gingen de arbiters niet in mee, want tussen partijen was bewust een gefixeerde boete afgesproken (een vast bedrag per dag), los van de daadwerkelijke schade. Het feit dat de opdrachtgever schade had geleden, was dus voldoende voor toewijzing van de volledige boete. Moraal van het verhaal: let op waarvoor je tekent! Let op het bedrag dat per dag wordt gevorderd én zorg voor een maximumbedrag. En overleg wanneer de opleverdatum onhaalbaar lijkt om te onderzoeken of er afwijkende afspraken mogelijk zijn.

Geralde van de Bunt, adviseur juridische & GWW-zaken GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELARIA

Cumelaria

NOORD-BRABANT BIJ TOBROCO GIANT Op 30 januari vond de jaarlijkse contactdag Noord-Brabant plaats. Hieraan voorafgaand was er voor belangstellenden de mogelijkheid om een bedrijfsbezoek aan Tobroco Giant te brengen. Ongeveer honderd leden maakten hier gebruik van. Na een inspirerende inleiding door eigenaar-directeur Toine Brock, waarin hij de geschiedenis van het bedrijf en de toekomst van de sector schetste, was er de gelegenheid om de fabriek te bezoeken. Tijdens de rondleiding werden de werkwijze en visie van het bedrijf op de productieprocessen uitgebreid toegelicht.

Cursus koe bij Dick Klok Cultuurtechniek Wat wil de koe? Het antwoord is eenvoudig: lekker en goed voer! Onder dit motto organiseerde Dick Klok Cultuurtechniek in Heenvliet een cursus voor klanten en medewerkers op het eigen bedrijf met een deel theorie en een deel machines op het bedrijf en bij een naburig veehouderijbedrijf een training ruwvoerwinning in de praktijk. Onder het motto ‘De koe

ruilt: goed voer voor goede melk’ nam veehouder Henk van Veldhuizen de cursisten mee in het verhaal van het rantsoen voor de koeien en de kansen die er liggen. Leren van analyses, mechanisatie en uiteraard ook meten, kijken en ruiken bij een kuil. Dick Klok Cultuurtechniek kijkt terug op een leerzame én gezellige dag met klanten en medewerkers.

Regio Noord-Oost naar Denemarken Dertig loonwerkers uit Friesland, Groningen, Drenthe en Overijsel trokken eind januari een paar dagen naar Denemarken voor een studiereis. Op het programma een groot veehouderijbedrijf van de uit Friesland geëmigreerde familie Broekhuizen en een loonwerker die zo’n 1900 hectare maïs over vier of vijf klanten hakselt en circa 1200 Jersey-koeien houdt. Verder bezocht het gezelschap de fabrieken van Hydrema en Samson, waarbij de loonwerkers bij Samson actief meedachten over wat er beter of anders kan voor Nederlandse maatstaven. Op de terugweg was er nog een boottocht door het havengebied van Hamburg. Het was weer heel gezellig en leerzaam, mede dankzij de goede organisatie.

LOONBEDRIJF BROEZE 65 JAAR Op Valentijnsdag vierde loonbedrijf Broeze het veertigjarig huwelijk van Wim en Reintje Broeze en het 65-jarig bedrijfsjubileum. Loonbedrijf Broeze, gevestigd in Nijverdal, is al 65 jaar actief in het agrarisch loonwerk. De laatste jaren komen daar steeds meer werken bij voor gemeenten en Staatsbosbeheer. Nadat Wim en Reintje al eens de gouden Cumela-onderscheiding hadden ontvangen, was het dit keer de beurt aan de opvolgers, de broers Henry en André Broeze. Voor een volle zaal met vrienden, familie en klanten kregen zij de gouden Cumela-onderscheiding opgespeld door de voorzitter van Overijssel, Jan Nico Reimink.

GRONDIG 3 2020

CAO & ZO - ONDERNEMEN MET CUMELA

ONTWIKKELINGEN CAO-OVERLEG Afgelopen week werd bekend dat het cao-overleg in de glastuinbouw is vastgelopen. Voorlopig wordt er ook geen cao verwacht. De glastuinbouw kent zo’n 35.000 werknemers en zo’n 15.000 seizoenarbeiders. Ik volgde het cao-proces van de glastuinbouw op de voet. Deze sector komen we veel tegen. Zo hebben we gezamenlijk een Colland-cao (samen met nog enkele agrarische en groene sectoren) en verdelen we zetels in tal van besturen, zoals BPL Pensioen en Stigas.

PEKKERIET DALFSEN 75 JAAR Op 6, 7 en 8 februari vierde Pekkeriet Dalfsen zijn 75-jarig bestaan. Het bedrijf, werkzaam in de agrarische, transport- en GWW-sector, pakte het jubileum groots aan. Op de eerste dag gaf Pekkeriet een feestje voor alle ondernemers uit Dalfsen, op vrijdag waren de genodigden welkom en werd deze dag afgesloten met een showtje van alle machinisten met hun machines. Hans Pekkeriet huldigde twee personeelsleden met een twaalfenhalfjarig personeelsjubileum. Bedrijvenadviseur Thijs Veneklaas Slots huldigde vier werknemers met het 25-jarig jubileum en nog eens vijf met het 40-jarig jubileum. Aan hen werd de zilveren of gouden Cumela-speld overhandigd.

KRING SCHAGEN NAAR ZWAAGDIJK Bijna vijftig belangstellenden kwamen woensdag 17 januari 2018 naar de studieclub dag van Kring Schagen. Hero Dijkema praatte de aanwezige Cumela-leden bij over de (nieuwe) eisen aan (land)bouwvoertuigen. John Holleman hield een interessant betoog over de bodem. Als cumelaondernemer heeft u daar een adviesfunctie in. Het middagprogramma werd afgesloten door Ingrid Commandeur van Proeftuin Zwaagdijk. Zij gaf uitleg over de Proeftuin Zwaagdijk en vertelde over een aantal proeven geënt op de bodem. Na afloop was er voldoende tijd en stof tot gezellig napraten in café ’t Geveltje.

Al eerder was het ons ook niet gelukt om een cao af te sluiten. In september 2019 besloten we dat verder onderhandelen over een nieuwe cao LEO geen zin meer had. Een belangrijk punt daarbij was het loon. Ook aan de cao-tafel van de glastuinbouw bleek dit een lastig punt te zijn. De Cumela Ondernemerslijn krijgt regelmatig een telefoontje van een verontruste werkgever. De vraag die dan opkomt, is wanneer we weer een nieuwe cao gaan afsluiten. En vooral: wanneer gaan we weer een loonafspraak maken? In onze cao staat namelijk dat er per 1 januari 2019 een loonsverhoging van één procent moest worden gegeven. Sindsdien is er niets meer geregeld. Veel van de werkgevers in onze sector vinden dat dat niet kan. Werknemers verdienen immers dat hun loon zich blijft ontwikkelen, zodat hun koopkracht behouden blijft. We zijn het daarmee eens. We vinden het belangrijk dat onze sector aantrekkelijk blijft om in te werken. Loon is daarbij een belangrijk punt. Aan de cao-tafel van glastuinbouw is door werkgevers een flink loonbod gedaan (4,5 procent voor achttien maanden). Dat werd door de bonden echter als te laag gezien. Werkgevers in de glastuinbouw wilden daarnaast afspraken maken over de invulling van wetsontwikkelingen (Wet arbeidsmarkt in balans). Wij hopen binnenkort (in maart of april) de gesprekken met de bonden weer te hervatten. Loon zal daarbij een belangrijk punt zijn, maar ook voor ons geldt dat we goede afspraken willen maken over overige zaken. De ontwikkelingen in de glastuinbouw zijn in die zin zorgelijk, temeer omdat ook andere cao-tafels moeite hebben om tot een cao te komen. We houden je op de hoogte.

Sander van Meer, teamleider Advies en Arbeidsmarkt GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - MACHTIG MOOI

‘Ik kwam blanco de sector in, kijk waar ik nu ben’ Een vacature trok haar een jaar geleden de cumelawereld in. Nu zou Anja van de Manakker, werkzaam op kantoor bij Van Stipdonk Landschapsinrichting BV in Geldrop, niets anders meer willen. “Mijn werk is zo afwisselend. Ik voel me hier echt thuis.”

Tekst en foto’s: Marjolein van Woerkom

Toen ze het pand ruim een jaar geleden betrad, ging er letterlijk en figuurlijk een wereld voor haar open, herinnert Anja van de Manakker zich. Het leek haar in eerste instantie gewoon een rijtjeshuis, maar dat zich daarachter zo’n groot bedrijf bevond, had ze niet verwacht. “Ik was verrast en in het begin dacht ik wel even: waar begin ik aan? Ik denk echter dat ik juist doordat ik niet uit de sector kom dingen anders zie en daardoor sneller op veranderingen kan inspringen.”

In het begin was het wennen, geeft ze toe. “Ik ben zelf verlegen en als ik op vrijdagmiddag na het werk tussen die jongens ging zitten, voelde ik me niet helemaal op mijn gemak”, geeft ze toe. Toen ze zelf wat losser werd en haar collega’s de meerwaarde van haar functie gingen inzien, veranderde dat spontaan. “Het werk vind ik geweldig. Ik voel me nu echt opgenomen in de groep.”

MELDPUNT ANJA

GRONDIG 3 2020

Hiervoor werkte ze bij een accountantskantoor, waar “een heel andere, stijvere mentaliteit” heerst. Ze koos niet specifiek voor de cumelasector, maar zag een vacature voorbijkomen, toevallig in de cumelasector, die haar interesse wekte. “De breedte van het werk trok me. Ze zochten niet alleen iemand voor de administratie, maar ook ter ondersteuning van KAM (kwaliteit, arbo en milieu), verzekeringen en communicatie.”

Ze werkt nu een jaar bij Van Stipdonk Landschapsinrichting op kantoor. Ze heeft haar draai weten te vinden en heeft al de nodige veranderingen doorgevoerd. Zo hangt er sinds een paar maanden het bordje ‘Meldpunt Anja’ boven haar bureau. De aanleiding was de cursus Groeikracht van Stigas, die ze met haar collega’s heeft gevolgd. “De focus lag bij de vraag: hoe kunnen we er met elkaar voor zorgen dat iedereen met plezier en gezond bij Van Stipdonk

NAAM: ANJA VAN DE MANAKKER

SINDS: MAART 2019

WERKZAAM BIJ: VAN STIPDONK LANDSCHAPSINRICHTING BV, GELDROP

FUNCTIE: MEDEWERKSTER FINANCIËN, KAM EN COMMUNICATIE

MACHTIG MOOI - ONDERNEMEN MET CUMELA

blijft en wil komen werken? Communiceren is daarbij het sleutelwoord”, zegt ze. “Als je als directeur een heel bedrijf moet runnen en dertig man personeel jaarrond aan het werk houdt, kun je niet elke dag iedereen persoonlijk uitgebreid spreken. Daardoor worden soms verbeterpunten of wensen niet meteen gehoord. Dat kan dan tot ergernissen leiden.” Als voorbeeld noemt ze de aanschaf van nieuwe TomToms. “Deze noodzaak ofwel wens was gemeld op kantoor, maar bij de directeur niet voldoende doorgekomen, dus werd er niets mee gedaan. De oude navigatie zorgde voor veel ergernis bij het personeel. Toch was voor het personeel de drempel om het nogmaals te vragen aan de directeur blijkbaar te hoog, dus dan krijg je onderling gepraat.”

‘ALS IEMAND EEN BAAN ZOEKT, ADVISEER IK ZE ALTIJD OM NAAR DE CUMELASECTOR TE KIJKEN’

Nu ze is benoemd tot Meldpunt Anja verloopt de interne communicatie stukken beter. “In eerste instantie vreesde ik dat ik allemaal gezeur op mijn dak zou krijgen, maar het werkt ontzettend goed. Als de jongens ideeën of opmerkingen hebben, komen ze bij mij en ik bespreek dat met de directie. Negen van de tien keer krijg ik een mailtje terug met: ‘Anja, regel het maar.’” Zo kwamen er nieuwe TomToms, maar ook pakte ze de ergernis rond de werkbussen aan. “Niemand heeft hier een eigen werkbus, dus je stapt meestal in een bus die is gebruikt door een collega. Sommige bussen werden niet afgetankt, in andere bussen lag rotzooi. Onderling elkaar daarop aanspreken, wordt als lastig ervaren. Dat zorgde voor wrevel. Ik heb nu een geplastificeerd A4’tje gemaakt voor in elke bus, waarop staat hoe een schone bus eruit moet zien en wat erin hoort. Misschien is het wat kinderachtig, maar het voorkomt ergernis.”

ENTHOUSIAST Hoewel ze nog niet alle machines uit haar hoofd kent, vindt ze de cumelasector een fijne sector om in te werken. Laatst nam ze op een zaterdag haar zoontje, neefje en moeder mee om te laten zien wat voor

HOE BEN JE DE SECTOR INGEROLD? “Ik heb gereageerd op een vacature. Tijdens het eerste gesprek had ik me niet zo verdiept in het bedrijf en de sector zelf.

werk ze doet. “Ik ben echt enthousiast. Ik laat foto’s en filmpjes van het werk aan mijn vrienden en familie zien en probeer anderen te enthousiasmeren. Als ik weet dat iemand een baan zoekt, geef ik altijd advies om ook eens in de cumelasector te kijken. Ook wij zoeken personeel. Wellicht heb je geen ervaring, maar ga gewoon eerst eens praten. Ik kwam ook blanco de sector in en kijk waar ik nu ben.” Personeel is volgens haar het allerbelangrijkste binnen een bedrijf. “Voor werkgevers is het absoluut belangrijk om medewerkers te laten voelen dat ze worden gehoord en gezien. Daar valt zoveel winst mee te behalen. Dat betekent niet alleen investeren in opleidingen, maar geef ook aandacht aan kleine dingen, toon interesse. Ik bedoel: als medewerkers goede ideeën hebben, is het toch alleen maar fijn als ze daarmee naar voren komen? Van die informatie kun je als werkgever alleen maar gebruik maken. Als medewerkers zich gehoord en gezien voelen, zijn ze ook loyaal naar jou toe.”

AFWISSELING Binnen een jaar zijn haar werkzaamheden uitgebreid. Naast Meldpunt Anja heeft ze haar VCA-vol behaald en is ze preventiemedewerker geworden. Daarnaast houdt ze zich bezig met de website, Facebook en het blad ‘De Stip’, dat maandelijks intern verschijnt. In het kader van de Veilig Vakwerk-app stuurt ze onder andere toolboxen naar de medewerkers en laat ze werkplekinspecties uitvoeren. “Elke dag is anders. Ik weet nooit wat er gaat gebeuren. Die afwisseling spreekt me aan. Meestal weet ik ’s ochtends pas wat ik die dag ga doen, afhankelijk van de e-mails, telefoontjes en vragen van collega’s die binnenkomen.” Daarnaast vindt ze de verscheidenheid aan mensen in het vak erg interessant: “Van trekkerchauffeurs tot hoveniers en kantoormedewerkers. Iedereen heeft andere prioriteiten en een eigen mentaliteit. Ik vind het mooi als ik daartussen toch eensgezindheid kan smeden.” Dat heeft haar het afgelopen jaar misschien namelijk nog wel het meest verrast. “Mijn hart ligt bij cijfers, maar door deze functie heb ik ontdekt dat ik het ook erg belangrijk vind dat mijn collega’s met plezier en veilig kunnen werken. Ik vind het leuk en interessant om daarmee bezig te zijn en zaken in hun voordeel te kunnen verbeteren. Hun waardering geeft mij voldoening.”

NIEUWE SERIE: MACHTIG MOOI Goed personeel vinden is al een tijd problematisch. Werkgevers struinen scholen af en vacatures zijn er in overvloed, maar het blijft lastig de juiste werknemer voor de juiste plek te vinden. Daarom is het wellicht ook eens goed om je als werkgever in die ander te verdiepen. Hoe laat je zien dat de sector een machtig mooie plek is om te werken? Hoe breng je dat goede gevoel over aan die potentiële werknemer? Verplaats je eens in hem of haar, waardoor die zoektocht misschien wat minder moeilijk wordt. In deze serie laten we jonge medewerkers aan het woord die vertellen hoe zij hun werk ervaren, wat er goed gaat, wat er beter kan en hoe zij manoeuvreren in de cumelasector, want dat het een machtig mooie sector is om in te werken, daar zijn we het allemaal wel over eens.

‘MIJN HART LIGT BIJ CIJFERS, MAAR DOOR DEZE FUNCTIE HEB IK ONTDEKT DAT IK HET OOK ERG BELANGRIJK VIND DAT MIJN COLLEGA’S MET PLEZIER EN VEILIG KUNNEN WERKEN’

WAT VIND JE HET ALLERLEUKSTE? De veelzijdigheid van het werk dat in de vacature werd opgesomd, sprak me aan. Van de sector wist ik niets. Ik rolde er blanco in.”

“Elke dag is anders, de collega’s, de diversiteit in het werk.”

WAAR HEB JE EEN HEKEL AAN? “Aan niets.”

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELA.NL

CUMELA.NL: DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Het beste van Cumela.nl WAT GEBEURDE ER AFGELOPEN MAAND OP CUMELA.NL?

JAARCIJFERS 2019 GEREED? DOE MEE AAN CUMELA KOMPAS! Wil je net als ruim vierhonderd collega-ondernemers graag terugkijken op de behaalde resultaten aan de hand unieke kengetallen? Of op basis van een degelijke analyse van de jaarcijfers vooruitkijken, samen met een adviseur bedrijfskundige zaken van Cumela Advies? Lever dan nu de jaarcijfers 2019 aan voor deelname aan Cumela Kompas!

Hoe ga je als werkgever om met het coronavirus? Wat zijn de gevolgen voor een ondernemer wanneer één van de medewerkers besmet blijkt te zijn met het coronavirus? Speciaal voor de medewerkers stelden we een toolbox samen, maar ook voor de werkgever hebben we, met behulp van informatie vanuit Stigas, het RIVM en VNO, op een rij gezet wat kan, mag en moet. Vragen die we beantwoorden, zijn bijvoorbeeld: wat zijn mijn plichten als werkgever? Wat te doen als een van mijn werknemers het coronavirus heeft? Hoe zit het met loondoorbetaling? En wat kan ik met het noodfonds?

Wij verwerken ook de jaarcijfers van 2016, 2017 en 2018. Met zeer weinig inspanning, namelijk door enkel jaarlijks de jaarcijfers aan te leveren, levert deelname aan Cumela Kompas je veel op in de vorm van een continue verbetering van de prestaties. Dat gebeurt door de eigen cijfers te vergelijken met die van andere bedrijven, benchmarking, en je daaraan op te trekken.

Bekijk alle vragen en antwoorden op Cumela.nl. Je vindt deze door op ‘Nieuws’ te klikken of door te zoeken op ‘Coronavirus’.

ARTIKEL VAN DE WEEK

• Hoe trek je een vastzittende trekker of machine los?

• Welke vrijstelling geldt er nog voor code 95?

• Hoe ziet nu de geboorteverlofregeling voor vaders eruit?

Onze PO-scan voorbeeld voor ministerie De PO-scan die onze adviesdienst Cumela Advies aanbiedt, is door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgekozen als een voorbeeld voor eerlijk, gezond en veilig werken. Het gaat deze scan als voorbeeld promoten richting andere sectoren. Daarmee wil het ministerie laten zien hoe je als werkgeversorganisatie kunt werken aan een eerlijk speelveld. Chaira Klein en Marie-José Lamers van Cumela Advies zijn trots op deze uitverkiezing van de door hen ontwikkelde PO-scan. De scan is een tool om bedrijven te ondersteunen bij het goed regelen van werkgeverszaken. “Veel kleine en middelgrote bedrijven hebben zelf geen afdeling personeel en organisatie en zijn dus niet zo thuis in alle cao-regels. Wij helpen ze daarbij en voorkomen zo dat er oneerlijke concurrentie tussen bedrijven ontstaat omdat ze de regels - vaak onbedoeld - verkeerd toepassen.”

OOK OP CUMELA.NL

•

• 16 februari eerste mogelijkheid

•

• Cumela doneert aan campagne

•

• Zeelandbrug weer jaar open

•

• Geef je omzet 2019 aan ons door.

Wat moet je eigenlijk doen als je stormschade hebt? Cumela Verzekeringen legt in vijf stappen uit wat je kunt doen bij schade. Maak kennis met Marjan Straathof. Zij was mede-ondernemer op het bedrijf van haar vader, maar is nu directeur global marketing bij Dept. Het stikstofprobleem en de kansen. Wat is de stand van zaken? Je leest het in dit artikel. Toolbox: hoe om te gaan met het coronavirus?

VEELGESTELDE VRAGEN

GRONDIG 3 2020

aanwenden drijfmest.

Stichting Mesdag-Zuivelfonds. voor trekkers.

VOORZITTER - ONDERNEMEN MET CUMELA

LEG EENS UIT… Onze ledenbijeenkomst in december 2019 was een bijzonder leuke en inspirerende middag. Wij waren te gast bij Berkers: een bedrijf dat zich gespecialiseerd heeft in het op maat leveren van allerhande landbouwvoertuigen, zoals carriërs en mesttanks. ‘Boerin Agnes’ was onze gastspreker en ging met ons in discussie over: prijzen, planning, klantenbezoek en het nakomen van afspraken.

CUMELA AAN DE SLAG MET GROENE KOERS VOOR BOUW & INFRA

‘TIJDENS DE TECHNISCHE KONTAKT DAGEN (TKD) OP 11 T/M 13 JUNI WORDT HET KOERSTEAM GEPRESENTEERD.’

De Groene Koers voor Bouw & Infra werd de laatste woensdag van februari officieel afgetrapt met de overhandiging van de startpositie. Jan Vrij, voorzitter van de sectie Grondverzet & Cultuurtechniek, en directeur Janneke Wijnia namen deze namens Cumela in ontvangst. “Er moet nog veel gebeuren op dit gebied”, zegt Wijnia. “Daarom trekken we met Bouwend Nederland en BMWT deze kar.” Wat gaat er de komende tijd gebeuren? Via een enquête gaan we onderzoeken hoe we er nu werkelijk voorstaan. Hoeveel materieel is er? Hoe oud zijn de machines? Welke Stage-normen en welke brandstoffen? Dit wordt een zogenaamde nulmeting. Deze nulmeting wordt bij alle branches met mobiele machines uitgevoerd. Ook wordt er een koersteam samengesteld. Tijdens de Technische Kontakt Dagen (TKD) op 11 tot en met 13 juni wordt het koersteam gepresenteerd. Medio augustus komt het koersteam met een voorstel voor een maatregelenpakket.

EEN DODELIJK ONGEVAL IN CUMELASECTOR Over 2019 is er een dodelijk slachtoffer gevallen in de cumelasector. Dat komt naar voren uit de inventarisatie van Stigas op basis van nieuwsberichten. Heel goed nieuws, maar nog wel één te veel. In de agrarische en groene sector werden acht dodelijk ongevallen geteld, maar dat waren er wel weer minder dan in 2018. De meeste ongevallen vonden plaats met machines. Twee andere ongevallen vonden plaats met een silo. “Elk ongeval is er één te veel. Veiligheid moet top of mind blijven. Dat start op je eigen bedrijf: bespreek gevaarlijke situaties met elkaar, leer van wat er misging en onderschat niet wat er mis kan gaan”, zo zegt Wim van Boomen, bestuurder bij LTO Nederland en werkgeversvoorzitter bij Stigas. Dat blijft ook de boodschap aan de cumelasector, zodat er volgend jaar geen dodelijke slachtoffers te melden zijn.

In december 2020 gaan we op bezoek bij Kramp in Varsseveld voor een rondleiding. Het bedrijf dat jouw lagers, die ’s middags pas om 17.00 uur besteld zijn, ’s morgens voor 7 uur thuis bezorgt. Ik zie je graag in december 2020 in Varsseveld! In mijn vorige column, Grondig 8, sprak ik de hoop uit dat agrarisch Nederland zich zou verenigen. Het uiteindelijke resultaat is beter dan ik ooit had durven hopen. Er volgden diverse acties in het land om de aandacht op de stikstofproblematiek te krijgen én te houden en de landbouw verenigde zich in het Landbouwcollectief om als één stem met onze regering te praten. Als sectie adviseerden we het bestuur van Cumela om de acties te ondersteunen. Veel van de leden in onze sectie hebben namelijk direct te maken met de agrarische ondernemers die nu hun veestapel dreigen in te moeten krimpen. Demonstreren is in Nederland – gelukkig- een grondwettelijk recht. Zolang de acties binnen de grenzen van de wet én binnen de grenzen van fatsoen blijven, zal het volgens de sectie bitter hard nodig zijn om de overheid in te laten zien dat er nu totaal onzinnig beleid gevoerd wordt. Want de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik steeds grotere twijfels heb bij de kundigheid van onze beleidsmakers. Wie bedenkt er een stikstofnorm die zelfs in een leeg Nederland niet gehaald kan worden?! Dat is hetzelfde als een snelweg aanleggen waarop je niet harder dan nul kilometer per uur mag rijden! En nu moeten we 100 kilometer per uur rijden voor slechts 0,07 procent reductie. Dat noem ik schieten met een kanon op iets wat kleiner is dan een mug. Niet uit te leggen!

Corné Vinke, voorzitter sectie Agrarisch Loonwerk

ELK NUMMER LATEN WE VIA DEZE COLUMN EEN VOORZITTER VAN CUMELA AAN HET WOORD GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - TOOLBOX VOOR MEER INFO OVER VEILIG WERKEN, KIJK OP WWW.AGROARBO.NL.

Tekst: Corina van Zoest-Meester, adviseur arbo

TIPS EN VUISTREGELS VOOR DE TOOLBOXMETING

Laatste Minuut Risico Analyse Een Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA) is een laatste controle voor je aan het werk gaat, oftewel een risicobeoordeling vlak voordat je begint. Deze beoordeling kost weinig tijd en kan veel leed en schade voorkomen. Maak er een gewoonte de LMRA uit te voeren!

ALLE TOOLBOXEN ZIJN OOK DIGITAAL TE GEBRUIKEN VIA DE VEILIG VAKWERK-DIENST. GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR WWW.VEILIGVAKWERK.NL 68

GRONDIG 3 2020

TOOLBOX - ONDERNEMEN MET CUMELA

WAAROM MOET JE EEN LMRA UITVOEREN? Met de LMRA beoordeel je of je veilig kunt werken. Het doel is dat jij ongeschonden weer thuis kunt komen. Denk hierbij ook aan gezondheidsschade waar je op latere leeftijd last van kunt krijgen. Jouw werk moet gezond en veilig zijn!

WANNEER VOER JE EEN LMRA UIT?

• Vlak voor je aan je werk begint. • Na elke pauze. • Als je werkzaamheden veranderen of als de omgeving verandert,

•

Ben jij veilig? Heb je de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen? Ben je zo beschermd dat je gezond blijft? Heb je ervoor gezorgd dat er geen ongeval kan ontstaan? Is de omgeving veilig? Is het materieel of gereedschap veilig? Heb je het geschikte materieel of gereedschap voor de klus? Is het materiaal in orde?

• •

Is er gevaar voor jou of voor jouw gezondheid, ga dan niet aan het werk, maar overleg eerst met je werkgever. Er zijn ook LMRA’s die nog specifieker op de werkzaamheden gericht zijn.

MELDEN VAN ONVEILIGE SITUATIES

bijvoorbeeld na hevige regen.

HOE VOER JE EEN LMRA UIT? Je hoeft geen papiertje in te vullen. Gebruik je gezonde verstand en doorloop in je hoofd de volgende algemene vragen: Kun je veilig werken? Is je opdracht duidelijk? Heb je een veiligheidsvoorlichting gehad en begrijp je die?

•

Meld een onveilige situatie altijd direct bij je werkgever. Als je de situatie kunt oplossen, kun je daarna aan de slag. Als je het niet zelf kunt oplossen of je bent er niet de juiste persoon voor, ga dan niet aan het werk. Overleg eerst hoe jullie ervoor kunnen zorgen dat jij echt veilig kunt werken. LET OP: je werkgever heeft er veel aan als jij verbeterpunten voor het werk meldt! Samen kunnen jullie werken aan een plezierige en veilige werkomgeving. Blijf dus niet met goede ideeën rondlopen.

KIJK IN DE ARBOCATALOGUS. DAAR STAAT ALLES OVER VEILIG EN GEZOND WERKEN IN DE CUMELASECTOR! GA NAAR WWW.AGROARBO.NL EN KIES VOOR MECHANISCH LOONWERK GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJFSOVERDRACHT

VERMAIRE BREEZAND Het Noord-Hollandse bedrijf Vermaire Breezand heeft vier hoofdtakken: grond-, wegen waterbouw, groenbeheer (sportvelden), natuurbouw en agrarisch loonwerk met een focus op bloembollen. Jack Vermaire nam het bedrijf jaren geleden over, maar zelf heeft hij geen opvolger. Toch wil hij de continuïteit van het bedrijf veiligstellen. Na het onderzoeken

GRONDIG 3 2020

van verschillende mogelijkheden koos Jack ervoor om te gaan samenwerken met loonbedrijf- en aannemersbedrijf Fa. A. Sneekes en Zn. uit Schagerbrug. Jack: “De twee bedrijven draaien prima, maar kunnen elkaar toch nog sterker maken. Dat is wel gebleken in de gesprekken die we samen hebben gevoerd”, vertelt hij. Boy Sneekes was in eerste instantie de gesprekspartner voor Jack. Boy en Jack hebben elk de totale machinelijst ingevuld met een zo realis-

tisch mogelijke waarde per machine. “We zaten uiteindelijk helemaal niet zo ver bij elkaar vandaan”, zegt Boy. Uiteraard komt er veel meer bij kijken dan alleen de machines. “We hebben stap voor stap alle onderwerpen samen doorgesproken en uiteindelijk zijn we tot een deal gekomen waar we achter staan. Al met al zijn we supertevreden”, zegt Jack, die inmiddels geruime tijd bezig is met het inwerken van de nieuwe directeur Jaan Sneekes, de neef van Boy.

WAARDEBEPALING VAN HET BEDRIJF

De juiste overnamesom

BEDRIJFSOVERDRACHT - ONDERNEMEN MET CUMELA

Of het nu gaat om bedrijfsopvolging in de familie, verkoop van het bedrijf of overdracht aan een werknemer, uiteindelijk komt het onderwerp waardebepaling aan bod. Het bepalen van de waarde van het bedrijf is nodig om de juiste overnamesom te kunnen vaststellen. Een bedrag waar zowel overdrager als opvolger mee verder kunnen.

De waarde van een bedrijf is per definitie subjectief. Wat voor de ene persoon de waarde is, hoeft voor een ander niet de waarde te zijn. Vergelijk bijvoorbeeld de waarde van een glas water in Nederland ten opzichte van datzelfde glas water in de woestijn. De waarde van een bedrijf is afhankelijk van onder meer het te verwachten rendement in de toekomst en de mogelijke risico’s. Zo is een bedrijf met een hoog rendement dat volledig is gefinancierd door de bank meer waard dan een bedrijf met veel eigen vermogen en een gemiddeld rendement. Loopt een bedrijf in de toekomst bepaalde risico’s, dan heeft dit een drukkend effect op de waarde. Het waarderen van een bedrijf is niet meer dan een inschattingsproces van diverse factoren.

VERSCHILLENDE VORMEN Er zijn twee vormen van waarde, namelijk de boekhoudkundige waarde en de economische waarde. Bij de eerste is de waarde gebaseerd op de aanwezige activa en/of de gerealiseerde resultaten. Er wordt teruggekeken naar het verleden. Voorbeelden zijn methodes als intrinsieke waarde, rentabiliteitsmethode, vuistregels of vergelijkbare transacties. Bij de economische waarde wordt juist gekeken naar de toekomst. Het gaat met name om de discounted cash flow-methode, waarbij toekomstige kasstromen contant worden gemaakt naar het heden. Een aantal methoden wordt ook in de cumelasector toegepast.

‘DE TWEE BEDRIJVEN DRAAIEN PRIMA, MAAR KUNNEN ELKAAR TOCH NOG STERKER MAKEN’

Vuistregels en vergelijkbare transacties kunnen dienen om de waarde te bepalen. Bij vuistregels ga je uit van in een sector gangbare normen, bijvoorbeeld zoveel keer de EBTIDA, zoveel keer de omzet of zoveel keer het aantal vierkante meters. De EBITDA is de winst voor aftrek van rente, belastingen, afschrijving en afboekingen. Bij waardering op basis van vergelijkbare transacties wordt nagegaan wat de waarde is geweest in vergelijkbare situaties. Een makelaar baseert de waarde bijvoorbeeld mede op basis van prijzen van verkochte onroerende zaken in de omgeving. Een andere methode voor de bepaling van de boekhoudkundige waarde is die van de intrinsieke waarde. De cumelasector is erg kapitaalintensief en daarom wordt vaak gekeken naar de intrinsieke waarde van het bedrijf. Dat is de waarde van de activa minus de schulden. Door de activa te taxeren,

worden ook de stille reserves in beeld gebracht. Het nadeel van deze methode is dat hij historisch gericht is, terwijl het bij een overname voor de opvolger of koper juist van belang is dat de toekomstige kasstroom voldoende is om de uiteindelijke overnamesom te kunnen betalen. Bij bedrijfsbeëindiging speelt dit niet, waardoor de methode van de intrinsieke waarde in die situatie goed toepasbaar is.

RENDEMENTSEIS Dan is er nog de rentabiliteitsmethode, die is gebaseerd op de huidige en toekomstige winsten. Hiervoor is de huidige, normaal geachte winst maatgevend. De waarde wordt bepaald door de winst te disconteren tegen de rendementseis eigen vermogen. Stel, het resultaat van een bedrijf is € 100.000,-. Bij een rendementseis van tien procent is het bedrijf € 1.000.000,waard (€ 100.000: 10), terwijl bij een rendementseis van 12,5 procent het bedrijf € 800.000,- waard is. Eventueel kan een correctie plaatsvinden voor het overbodig aanwezige eigen vermogen.

‘HET WAARDEREN VAN EEN BEDRIJF IS NIET MEER DAN EEN INSCHATTINGSPROCES’

De Belastingdienst verlangt de discounted cash flowmethode (DCF) als onderbouwing van de waarde van de onderneming. De DCF-methode baseert de waarde op de hoogte van de toekomstige kasstroom. Het betekent dat er eerst meerjarenprognoses moeten worden opgesteld. De uiteindelijke waarde wordt bepaald door de te verwachte kasstromen te verdisconteren tegen de vermogenskostenvoet. De vermogenskostenvoet is een percentage en geeft de rendementseis weer die past bij het risicoprofiel van de onderneming (zie rentabiliteitsmethode). Een hoger percentage betekent meer risico en een hogere rendementseis. De waarde van de onderneming komt daarmee lager uit. De toekomstige waarde van de kasstromen wordt aan de hand van een wiskundige formule teruggerekend naar de huidige waarde. Een voorbeeld vind je bij dit artikel op de website.

IN DE FAMILIE

SNELHEID

KOSTEN

TOEKOMSTGERICHT

NAUWKEURIG

Intrinsieke waarde

Multiple

Rentabiliteitswaarde

DCF

Voor- en nadelen van verschillende methoden van waardebepaling

GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJFSOVERDRACHT

WAARDE VERSUS PRIJS

‘ER IS EEN VERSCHIL TUSSEN DE WAARDE EN DE UITEINDELIJKE PRIJS’

Er is een duidelijk verschil tussen de waarde van een onderneming en de uiteindelijke prijs die de koper ervoor betaalt. De waarde is de uitkomst van een rekenmodel op basis van veronderstellingen. De prijs is de uitkomst van onderhandelingen tussen koper en verkoper. Hierbij kan er verschil zijn tussen aan- en verkoop of overdracht in de familie. Bij overdracht in de familie zien we dat door middel van schenking de uiteindelijke prijs lager kan zijn. In dat geval wordt er ook gekeken naar eventueel aanwezige andere familieleden. Voor de verkoper zelf is het van belang dat er een reële vergoeding wordt betaald en dat die past bij het toekomstige inkomen van de verkoper. Loopt de verkoper na de transactie nog bepaalde risico’s, dan zal dit worden meegewogen in de uiteindelijke prijs. Voor de koper of opvolger geldt kort gezegd dat de uiteindelijke prijs zodanig moet zijn dat hij met het beoogde rendement de overnamesom binnen bepaalde termijn kan betalen en dat hij een eventueel benodigde financiering kan rondkrijgen. Met andere woorden: ook financiers spelen een belangrijke rol. Gaan zij niet akkoord, dan zal er geen overeenkomst tot stand komen.

DE TIPS • Bepaal de waarde van je bedrijf op basis van een aantal methoden en mogelijk een aantal toekomstvarianten. Hiermee ontstaat een goed beeld van de waarde vanuit verschillende invalshoeken met daarbij een bepaalde mate van variatie. • Cumela Advies heeft een format ontwikkeld om de waarde op basis van de verschillende methoden te kunnen bepalen. Wil je weten wat de waarde is van jouw bedrijf? Neem dan contact op met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99.

•H oe is de spreiding van activiteiten? •W ie zijn de klanten en is hier voldoende perspectief?

• Z ijn er langdurige contracten en hoe worden die beoordeeld?

Ook fiscaliteiten spelen een rol bij de uiteindelijke totstandkoming van de prijs. Wie neemt de fiscale last voor zijn rekening en wat betekent dat voor de prijs? Eventuele synergievoordelen kunnen voor de koper een reden zijn om een hogere prijs te betalen.

WAARDEBEPALENDE FACTOREN Bij het bepalen van de waarde van een onderneming spelen diverse factoren een rol. Met een aantal van deze factoren wordt bij het bepalen van de vermogenskostenvoet rekening gehouden. Het gaat onder meer om: •W at is de markpotentie (kansen en bedreigingen)?

STAPPENPLAN BEDRIJFSOVERDRACHT 1.

Visie op de toekomst en strategie

Verkenning eisen en wensen betrokkenen

Koers van de overdracht bepalen aan de hand van verschillende scenario’s

Verkenning haalbaarheid en overdrachtsplan

GRONDIG 3 2020

WAARDEBEPALING EN OVERNAMESOM

Financiering

Overeenkomsten en statuten

Aan de slag!

Evaluatie en vervolg

• I s het bedrijf afhankelijk van bepaalde personen in het bedrijf?

•H oe functioneert het team van arbeidskrachten en liggen hier mogelijk risico’s?

•W elke risico’s zijn er, zoals debiteurenrisico, (milieu)weten regelgeving, (fiscale) claims, et cetera? •H oe zijn de afgelopen jaren de resultaten op het geïnvesteerde vermogen geweest? •W at zijn de winstverwachting en de verwachte kasstroom voor de komende jaren? •W at zijn de (toekomstige) financieringslasten?

VARIANTEN De uitkomst van de waardebepaling kan zijn dat het bedrag te hoog is, waardoor de opvolger er niet mee verder kan. Je kunt er dan voor kiezen om de waarde te verminderen door het onroerend goed en bepaalde machines buiten de transactie te laten. De opvolger huurt deze in de komende jaren van de overdrager. Voor de fiscus is het dan van belang dat het daarbij gaat om een reële huurprijs. Ook kunnen eventuele niet-bedrijfsgebonden activa worden afgesplitst. Een alternatief is verder dat een eventuele minder rendabele tak wordt afgestoten, waardoor er een beter rendement ontstaat waarmee de overnamesom wordt betaald.

Tekst: Ad Karelse en Dieuwer Heins, adviseurs bedrijfsoverdracht

Calaris , het vertrouwde middel waarmee Kees zo klaar is ®

Calaris, hét basismiddel tegen onkruiden in maïs. • Flexibel en gemakkelijk • Veilig Veilig te gebruike • Snel en breedwerkend n bij o n d e rzaai • Lange duurwerking van een vanggew as

Syngenta Crop Protection B.V., Postbus 512, 4600 AM Bergen op Zoom. Tel. 0164 225 500, www.syngenta.nl. Syngenta biedt diverse oplossingen die telers helpen hun bedrijfsvoering verantwoord te optimaliseren. Zie www.syngenta.nl/stewardship Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor het gebruik eerst het etiket en de productinformatie. ®/TM Registered Trademark of a Syngenta Group Company.

ONDERNEMEN MET CUMELA - MESTDROOM

HOE DE DIGITALE MESTKETEN ERUIT KAN ZIEN

Dromen over mest Wie dagelijks bezig is met de papierwinkel rond mesttransporten droomt wel eens van een systeem dat eenvoudiger, minder bewerkelijk en efficiënter is en de kans op fouten minimaliseert. Digitalisering van de mestketen maakt dat systeem mogelijk. En nog veel meer…

Op je wat rommelige bureau ligt een hele stapel mestbonnen, sommige besmeurd met mest. Er komt een licht weeïge geur van af. Deze dag begin je met het controleren van de mestbonnen. Het is alweer drie weken geleden dat je collega’s de mest vervoerden en de meeste analyse-uitslagen van de mestmonsters zijn nu wel binnen. Nu is het aan jou om te controleren of alles klopt. Maak je een fout, dan kun je een boete krijgen. Klopt die afnemer wel? Dat was toch die dag dat het zo begon te regenen? Die vracht is toch bij een andere klant gelost? Was daar wel een

GRONDIG 3 2020

machtiging van? Voor je een uur verder bent, heb je al vijf keer met je collega’s gebeld om te horen hoe het nu echt zat. Kan dit nu echt niet simpeler?

JE BEGINT TE DROMEN Je ziet een mooi geploegde akker. Je denkt aan de aardappelen die daar gaan groeien. Dat kan niet zonder mest, maar past de mest die daar wordt gebruikt wel goed bij de behoefte van deze soort aardappelen? Eigenlijk zit er in veel mestsoorten te weinig kali en ook de verhouding tussen fosfaat en

MESTDROOM - ONDERNEMEN MET CUMELA

stikstof is lang niet altijd goed. Je zou veel meer informatie over verschillende aanbieders van mest willen hebben, zodat je de best passende mest kunt selecteren. Dan is er ook minder kunstmest nodig en is bijbetalen minder belangrijk.

doen. Dan blijven de kosten van een certificaat laag. Bovendien kun je berichten uit de digitale mestketen krijgen als de automatische controles onwaarschijnlijke dingen laten zien. Zo kun je fouten voorkomen of op tijd herstellen.

Als er nu eens een digitale mestketen was, een grote database waarin alle informatie over alle meststromen en leveranciers zit. Dan zou je de beste mest voor dit perceel en gewas kunnen zoeken en die kunnen aanvoeren. De aardappelen zouden supergoed groeien en een prachtige opbrengst leveren. Bemesting met organische mest in plaats van kunstmest zorgt ook nog voor een beter bodemleven en een betere bodemkwaliteit. Dat is belangrijk, want de bodem leen je eigenlijk van je kinderen en kleinkinderen. Die wil je beter doorgeven dan hoe je hem hebt gekregen.

Die digitale mestketen met certificering helpt ook het vertrouwen bij de overheid te vergroten. De overheid kan daardoor belemmerende en administratief lastige regels loslaten, omdat ze weet dat de keten zichzelf goed controleert en dat die systemen niet tot hogere kosten, maar tot hogere opbrengsten leiden.”

Om dat te kunnen doen, wil je al op het moment dat de mest wordt geladen en gelost kunnen beschikken over alle informatie. Het allermooiste is dat dat alle mogelijke gegevens digitaal aanwezig zijn. Helaas lukt dat nu nog niet met de samenstelling van de mest, omdat die nog niet betrouwbaar genoeg online te meten is. Alle andere gegevens zijn echter wel direct beschikbaar.

‘DE BESTE MEST VOOR DIT GEWAS EN PERCEEL ZOEKEN’

DIGITAAL VEEL MOGELIJK Een dergelijk systeem geeft veel meer zekerheid over de locatie waar de mest is geladen en gelost. Je hoeft weken later niet meer alles te controleren. Hoe dichter je met de administratie op de werkelijkheid zit, hoe minder fouten er kunnen worden gemaakt. Met de huidige digitale technieken, zoals voertuigvolgsystemen, sensoren, tags, mobiel breedband-internet, enzovoort, kan dat ook veel gemakkelijker. Er is digitaal zo veel mogelijk dat je er zelf, maar ook de chauffeurs op de trekker of vrachtwagen, nauwelijks werk aan zou moeten hebben. Dan wil je natuurlijk ook wel zeker zijn dat de mest die je aanvoert ook echt is wat je wilt. De informatie in die digitale mestketen moet dus vertrouwd zijn. Je wilt ervan op aan kunnen dat de informatie ook echt klopt. Eigenlijk zou een onafhankelijke organisatie die moeten checken, zodat je meer zekerheid krijgt. Dit vraagt om certificering van de mestketen, zodat je je klanten meer zekerheid kunt bieden over de mest die ze laten aanvoeren. De digitale mestketen geeft je ook andere mogelijkheden. Zo kun je vergelijkingen maken als alle gegevens rond de mestketen in één grote database zitten. Komt mest met bepaalde gehalten vaak voor en zo ja, bij wat voor een soort leveranciers dan? Welke mestverwerkingsproducten zijn er op de markt en bij wie kan ik die kopen? Ook maakt al die digitale data het mogelijk om de controles voor de certificering zo veel mogelijk op afstand en geautomatiseerd te

Terug naar het begin. Je schrikt wakker doordat de stapel mestbonnen op de grond valt. Nee hè, alles weer door elkaar. Kun je weer opnieuw beginnen. Je denkt nog even terug aan je droom. Je hoopt dat die mensen van Cumela met dit soort dingen bezig zijn. Je hebt wel eens wat gelezen over KeurMest. Zouden ze dat echt zo in elkaar steken dat je droom werkelijkheid wordt? Toch maar eens even met Nijkerk

‘ER IS DIGITAAL ZO VEEL MOGELIJK’

bellen…

BELLEN MET NIJKERK Je belt met Hans Verkerk, want die gaat bij Cumela over de mest. Je legt uit wat je droomde en hij reageert verrast. “Ja, zo’n droom heb ik een jaar geleden ook eens gehad. Die heb ik toen ook op papier gezet en die is met de partners binnen de eerlijke mestketen en met de overheid besproken. Wij werken daar inderdaad aan. Samen met de overheid voeren we nu een verkenning uit naar de digitale mestketen. Daarin voegen we deze droom samen met het voornemen van de overheid tot het realtime en online melden van alle mesttransporten. Zo helpen de doelstelling van de overheid en die van het bedrijfsleven elkaar. In dat project zien we steeds meer dat een digitale mestketen en een ketencertificaat voor mest niet zonder elkaar kunnen. Samen biedt dat net als in jouw droom ook echt allerlei nieuwe kansen.” “Binnenkort is de eerste fase van dit project klaar. Dan moeten we een plan hebben voor de tweede fase, waarin we de digitale mestketen ook echt gaan bouwen. Dat kost veel geld en daarom zijn we op zoek naar sponsors en investeerders. Voor het ketencertificaat KeurMest zijn we nu proefaudits aan het doen. Daar leren we heel veel van. Die leerervaringen gebruiken we weer om de eisen van het certificaat nog beter en scherper te formuleren. Bovendien kijken we in de proefaudits welke informatie er nodig is. Of, waar en hoe die gegevens al in digitale systemen zitten en hoe we die in de digitale mestketen kunnen ontsluiten.”

Tekst: Hans Verkerk, beleidsmedewerker meststoffendistributie Foto’s: Cumela Communicatie

Je begint nu toch maar met frisse tegenzin aan het controleren van de mestbonnen. Je hoopt dat ze opschieten met die nieuwe systemen, want je verlangt ernaar dat deze controles niet meer nodig zijn en automatisch plaatsvinden. GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - CRIMINALITEIT

CRIMINALITEIT OP PLATTELAND NEEMT TOE

Nee zeggen kan alleen de eerste keer De criminaliteit op het platteland neemt toe. Het gaat dan niet alleen maar over diefstallen van GPS-systemen, maar ook over criminele activiteiten in schuren en gebouwen, afvaldumping en aanvallen door internetcriminelen. Gerwin Otten, bedrijvenadviseur bij Cumela, schetst een beeld van de huidige situatie en geeft enkele praktische tips.

Hier volgen enkele krantenkoppen die de laatste maanden in de kranten verschenen. “Zwaarbewapende politie bewaakt het opgerolde drugslab langs de provinciale weg in Baak”, “Hennepdrogerij aangetroffen via melding Misdaad Anoniem in Kerkdriel” en “Vijftien procent van de boeren in de Achterhoek is wel eens benaderd door criminelen die de loods, kelder of stal willen huren”. Je vraagt je na het lezen van deze krantenkoppen af wat er aan de hand is in het buitengebied.

DUMPLOCATIES VAN AFVAL • Mestputten, van waaruit je het ongemerkt uitrijdt. In analyses van gewassen en kuilvoer komen restanten voor van afvalstoffen van synthetische drugs. • Percelen, waarbij de grondeigenaar verantwoordelijk voor de sanering en afvoer van het afval. De kosten voor 45.000 liter XTC-afval zijn zeer hoog. Denk aan bedragen van rond de € 180.000,-. • Woonwijken, waar het direct gevaar oplevert voor de volksgezondheid. • Natuurgebieden, waar het gevaar oplevert voor mens en dier. • Openbare wegen, waar al rijdend vanuit een voertuig vloeibare afvalstoffen worden geloosd.

GRONDIG 3 2020

Om het probleem te kunnen duiden, is het belangrijk om te weten waardoor het wordt veroorzaakt. Het spoor wijst al snel in de richting van drugs. Zo signaleert het Trimbos Instituut dat bijna een kwart van de volwassen bevolking in 2018 softdrugs gebruikte. Cijfers voor 2019 ontbreken nog. Daarnaast worden er meer synthetische drugs gebruikt. De vraag groeit en dat heeft doorgaans een opwaarts effect op de prijs, waardoor het steeds interessanter

CRIMINALITEIT - ONDERNEMEN MET CUMELA

MEST MET EEN ‘LUCHTJE’ Mest met restanten van synthetische drugs herken je aan overmatig schuimen en een ‘andere’ geur, mogelijk anijsachtig. De verontreinigde mest is gevaarlijk voor de gezondheid van mens en dier en voor het milieu en kan daardoor niet meer worden uitgereden. Deze zal op een verantwoorde wijze moeten worden afgevoerd, iets wat uitermate kostbaar is. Praat daarom met je klanten over dit onderwerp en de mogelijkheden om mestkelders en -containers goed af te sluiten.

wordt om een drugslab of hennepkwekerij op te starten of uit te baten. Ook neemt de bereidheid om risico’s te nemen toe. Een voorzichtige schatting is dat er in 2018 landelijk 400 drugslabs actief waren, zo meldt NOS op 3.

ONDERBUIKGEVOEL De georganiseerde criminaliteit is dichterbij dan je denkt. Dat blijkt vooral op het platteland, waar steeds vaker agrarische ondernemers, maar ook cumelabedrijven worden benaderd om bijvoorbeeld een loods te verhuren. Soms kan een ondernemer het aanbod niet weerstaan. Het gaat namelijk om lucratieve bedragen en vooral wanneer er sprake is van financiële zorgen kan het aantrekkelijk zijn. De stap om weg te kijken en de loods te verhuren tegen een zeer lucratief bedrag is dan snel gezet. Wees echter gewaarschuwd. De politie geeft aan: ”Verhuur je loods en je kunt nooit meer terug. Stoppen kan dus niet.” Wees je ervan bewust dat het bedrijf in het buitengebied van jou of jouw agrarische klant aantrekkelijk

LAAT JE NIET IN DE LUREN LEGGEN Even twee rollen landbouwplastic leveren, dat komt vaker voor. Maar toen de koper met enige regelmaat terugkwam, steeds grotere bestellingen plaatste en hem - terloops - vroeg of de leegstaande loods te huur was, gingen de wenkbrauwen van het Cumela-lid omhoog. De alerte ondernemer vroeg de koper wat hij met het plastic en de loods van plan was. Na een ‘eerlijk antwoord’ van de koper wist hij genoeg en stopte hij op tijd. Ongemerkt faciliteerde hij de bouw van henneploodsen. Laat je niet in de luren leggen en wees kritisch. Je kunt maar één keer nee zeggen.

is voor criminelen. Vijftien procent van de boeren heeft al een aanbod of vraag gekregen om mee te werken. Een wezenlijk deel werkt uiteindelijk gedwongen of uit vrije keuze mee. Deze cijfers zijn verzameld op een bijeenkomst van CCV Platform Veilig Ondernemen. De kans is daarmee heel groot dat jij of jouw klant een keer een ‘fantastisch’ aanbod krijgt voor die lege loods of mestkelder in het buitengebied of dat je een ‘vreemde’ klus krijgt aangeboden waarbij je sleuven graaft of zeecontainers ingraaft. Ga je dan af op je onderbuikgevoel? Voelt het niet goed, is het aanbod te gunstig? Stel dan vragen, wees nieuwsgierig en kritisch. Vertrouw je het nog steeds niet of word je zelfs bedreigd? Wijs resoluut het aanbod af en meld het bij de juiste instanties. Criminaliteit in al zijn vormen veroorzaakt veel overlast. Denk aan dumpingen van afval, intimidatie en geweld. Haal de wind uit de zeilen van criminelen en meld verdachte situaties. Altijd! Voor acute noodgevallen, geweld, heterdaad, enzovoort bel je natuurlijk direct met 112. Vind je het lastig om zoiets te melden, omdat je vreest voor represailles of omdat je de dader of het slachtoffer kent? Neem dan contact op met Meld Misdaad Anoniem (08007000) of meld het via www.meldmisdaadanoniem. nl. Je kunt daar anoniem een melding doen. Vervolgens wordt die beoordeeld en doorgezet naar de juiste instantie.

AFVAL Wist je dat bij de productie van • é én kilo speed twintig tot dertig kilo afval ontstaat? • é én kilo MDMA zes tot acht kilo afval ontstaat?

WAT KUN JE DOEN? • Wees kritisch op aanbiedingen. Je gevoel bedriegt je bijna nooit. • Zwicht niet voor druk of mooie verhalen. Is het te mooi om waar te zijn, dan is het dat ook! • Toch een loods verhuren? Regel het goed, overleg met de juridische afdeling van Cumela. Leg vast dat sloten niet mogen worden vervangen en dat onderhuur niet is toegestaan. Zie toe op de gemaakte afspraken. • Meld misstanden altijd, desnoods anoniem. • Neem deel aan bijeenkomsten van Platform Veilig Ondernemen. Daar leer je signalen herkennen die wijzen op criminele activiteiten, kom je te weten wat er speelt in de regio, hoor je wat de mogelijkheden zijn om anoniem misstanden te melden en krijg je hulp en advies bij het opzetten van preventie-appgroepen.

TIJD VOOR ACTIE In Nederland hebben het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, brancheverenigingen, gemeenten, justitie, Openbaar Ministerie, ondernemersverenigingen, politie en dergelijke in negen gebieden zich verenigd in het samenwerkingsverband Platform Veilig Ondernemen. Binnen dat platform werken alle belanghebbenden aan de oplossing van regionale en lokale veiligheidsproblemen. Dit doen ze door met jou te praten en zo de (ondermijnende) criminaliteit goed in beeld te krijgen. Ook zoeken ze samen met jou naar de juiste mix van preventieve, repressieve maatregelen. Speciaal voor het buitengebied is het Keurmerk Veilig Ondernemen Buitengebied ontwikkeld. Vraag je gemeente hiernaar.

Tekst: Gerwin Otten, bedrijvenadviseur Foto’s: Cumela Communicatie

Samen houden we het buitengebied veilig! GRONDIG 3 2020

KAWECO DOUBLE TWIN SHIFT MEERWAARDE IN HET VELD

Een tevreden klant met een gezonde bodem? MEER INFORMATIE OP WWW.KAWECO.COM

Uw importeur in Nederland voor de TEBBE professioneel universeel strooier! www.lmcgennep.nl

Corridor 9 • 5466 RB Veghel • T: 0485-511605

SQ Auto Connection systeem

Snelwisselen in seconden Hogere flow – Meer rendement Makkelijker te servicen!

Jürgen Dietrich +43 (660) 4463493

CONNECTI TO

E E LW R I S T

Tom van Baars +31 6 53 12 25 17 Alain Janssen +32 479 46 79 09 www.steelwrist.com

CURSUS BODEM - ONDERNEMEN MET CUMELA

‘Een spade dieper!’

GOED OMGAAN MET DE BODEM WORDT STEEDS BELANGRIJKER

Tekst: Lajos Bax, projectmanager Opleiding en Training

Cumelaondernemers worden regelmatig door klanten om advies gevraagd over het gewas, de bemesting en de aanpak. In de nieuwe toptraining ‘Een spade dieper!’ worden de ondernemers in acht dagdelen, verspreid over zeven maanden, getraind tot adviseur bodem. Er wordt gewerkt aan de kennis over de bodem en bodemverbetering en aan de adviesvaardigheid op dit terrein.

De training van de bodem begint met de basis: wat is de actuele stand van zaken? Denk hierbij aan kringlooplandbouw, biodiversiteit, natuurinclusieve landbouw, enzovoort. Bodem en landschap, waaronder de geologie, komen tijdens het tweede deel van de dag aan bod. Samengevat krijg je tijdens deze dag alle middelen aangereikt om diverse grondsoorten te kunnen beoordelen.

‘IN DE NIEUWE TOPTRAINING WORDEN DE ONDERNEMERS GETRAIND TOT ADVISEUR BODEM’ GROND BEOORDELEN In het tweede blok staat de eigen kluit grond centraal. Je gaat aan de slag met het beoordelen van de grond op textuur, zandgrofheid, organische stof, storende lagen en bodemstructuur. Hieruit volgt een bodemconditiescore. Je leert zo om te gaan met het meetinstrument dat is gericht op het geven van inzicht in de kwaliteit van de grond. Het helpt je ook bij het beoordelen van hetgeen er kan worden verbeterd. In het vierde blok wordt nog dieper ingegaan op de bodem. De fysische, chemische en biologische kant van de bodem komen dan aan bod; grond als driefasig systeem. Na alle analyses en verdieping wordt in blok vijf het onderwerp bodemverbetering aangepakt. Wat zijn storende lagen? Welke effecten heeft de grondbewerking? Welke machines kunnen het best worden ingezet? Zijn dan banden of rupsen beter? Daarnaast is de grondwaterbeheersing van belang: drainage, ontwatering en afwatering. Ten slotte gaan de deelnemers in gesprek over de toepassing en werking van verschillende bodemverbeteraars.

ADVISEUR AAN ZET Na deze vijf blokken ben je weer helemaal bijgepraat over alles wat zich in de bodem afspeelt en de effecten daarvan. Het overbrengen van die kennis in een

goed advies is de volgende stap. De acceptatie van jouw advies hangt namelijk in hoge mate af van hoe jij het brengt. Een ervaren trainer uit de cumelapraktijk pakt dit in blok zes samen met jou op. Je wordt je tijdens de training bewust van jouw rol in het communicatieproces. Wat is jouw kracht als adviseur? Dit alles komt tijdens praktijkoefeningen aan bod. Je ontwikkelt een eigen adviesstijl die dicht bij jou blijft en jou op goede wijze verbindt met klanten. Op de laatste dag van de training vindt de ‘proeve van bekwaamheid’ plaats. Deze eindtoets bestaat uit een bodemadvies. Iedere deelnemer beoordeelt zelfstandig een perceel van een klant, stelt klantvragen en komt op basis van de antwoorden, eigen waarnemingen en eventueel andere beschikbare informatie tot een advies. Een voldoende levert je het certificaat Cumela Adviseur Bodem op. De training wordt uitgevoerd door ir. Everhard van Essen, deskundig en enthousiast bodemkundige en werkzaam bij Aequator Groen & Ruimte. De training ‘Een spade dieper!’ is een samenwerking van Aequator en Cumela Opleiding & Training. Vanuit het project ‘Boer bij kennis’ (ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) is een startsubsidie verstrekt.

MEER WETEN? De trainingsdagen worden gehouden op 21 april, 18 juni, 7 september en 23 november 2020 bij PPO Lelystad. De eerste groep deelnemers krijgt een tegemoetkoming in de kosten van vijftien procent.

Lajos Bax

MEER INFORMATIE OF INSCHRIJVEN? Neem gerust contact op met Cumela Opleiding & Training via (033) 247 49 20 of mail naar cursus@cumela.nl.

GRONDIG 3 2020

JOHN DEERE 6R SERIE

AANTREKKELIJK GEPRIJSD MET MEEST EFFICIENTE TRANSMISSIE Met een zelfdragend chassis, een uiterst efﬁciënte transmissie en een ultiem chaffeurs comfort is de John Deere 6R serie een ideale tractor voor uw grondverzet werkzaamheden. De tractor voldoet aan fase 5 emissie-eisen en hoogste onderhoudintervallen in dit segment. Neem contact op met uw dealer voor de voorjaarsactie.

NOTHING RUNS LIKE A DEERE

Efficiënt toolboxen en werkplekinspecties uitvoeren Veilig Vakwerk maakt het uitvoeren van werkplekinspecties en toolboxen veel eenvoudiger. Medewerkers ontvangen de juiste informatie op hun telefoon en kunnen direct aan de slag. Dit kan volledig digitaal, maar het is ook mogelijk om de geprinte versie te bewaren. Veilig vakwerk zorgt voor tijdsbesparing en verbetering van het veiligheidsbewustzijn bij medewerkers. rd Gereducee r o o v Probeer Veilig Vakwerk een maand gratis: tarief A L E M CU ederland N https://veiligvakwerk.nl/aanvragen-maand-gratis leden

In samenwerking met CUMELA Nederland, bedrijven uit de sector en Stigas.

NEDERLAND

NIEUW

Nu in de store s beschikbaar

Direct toepasbaar, overal beschikbaar

Digitale werkplekinspectie Dashbord op de pc met overzicht van uitgestuurde toolboxen en werkplekinspecties Automatisch archief en Rapportage

SCHOLING - ONDERNEMEN MET CUMELA

NEEM DE PROEVE VAN BEKWAAMHEID SERIEUS

Een geslaagd examen Hoe toets je of een student in de twee of drie jaar van de opleiding de juiste dingen heeft geleerd en inderdaad klaar is om aan de slag te gaan? In onze sector gebeurt dat met een proeve van bekwaamheid. Helaas zien we dat die nog lang niet altijd op waarde wordt geschat.

De middelbare beroepsopleiding Groen, Grond & Infra bestaat uit twee delen. Het eerste deel wordt met landelijke examens getoetst. Het gaat dan om algemeen vormend onderwijs, waaronder rekenen en Nederlands. Het tweede deel zijn de beroepsgerichte onderwerpen. Die worden bij niveau 2, 3 en 4 getoetst door middel van een proeve van bekwaamheid, die bestaat uit één of meerdere opdrachten. Die worden zoveel mogelijk gedaan in de echte beroepspraktijk bij het leerbedrijf.

‘EEN STUDENT VERDIENT EEN SERIEUZE PROEVE VAN BEKWAAMHEID’

Omdat de proeve van bekwaamheid de opleiding afsluit en wordt gecontroleerd door de Onderwijsinspectie moet deze aan allerlei voorschriften en regels voldoen. Toch zien we nog te vaak dat de proeve van bekwaamheid om diverse redenen in de knel komt of niet echt serieus wordt genomen. Dit kan echt niet. Het examen moet op waarde worden geschat. Dat verdient de student, maar ook de school en het leerbedrijf die bijdragen aan de groei naar een vakkundig medewerker.

de praktijk. Om de kwaliteit en de onafhankelijkheid te borgen, is het in onze visie noodzakelijk dat de praktijkassessor specifiek is opgeleid om een proeve van bekwaamheid goed te kunnen beoordelen en niet direct betrokken is bij de student en het leerbedrijf.

Beroepsproeve: Medewerker groen en cultuurtechniek

VOORBEREIDING De examencommissie van de school is verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de proeve van bekwaamheid. Het is ook de school die ervoor zorgt dat student voldoende wordt voorbereid en weet er wat van hem of haar wordt verwacht. De student informeert vervolgens het leerbedrijf over de proeve van bekwaamheid. Daarna komt de praktijkbegeleider vanuit school langs en bespreekt met het leerbedrijf en de student geschikte opdrachten voor een proeve van bekwaamheid en wat de voorwaarden zijn voor een goede uitvoering. Ook legt hij de procedure uit. Belangrijk is het om in deze voorbereiding mee te nemen dat in de cumelasector werkzaamheden soms niet doorgaan vanwege tegenvallend weer of een gewijzigde planning. Het is daarom verstandig om vooraf na te denken over de mogelijkheden die er zijn om een proeve van bekwaamheid dan toch goed te kunnen uitvoeren. Is de procedure eenmaal in gang gezet, dan kan een school niet zomaar meer van de planning afwijken, omdat er voor een examen strikte regels gelden. Bij het examen zelf zijn er twee assessoren (beoordelaars), een schoolassessor en een assessor vanuit

Beroepsproeve: Medewerker agrarisch loonwerk

Bij het uitvoeren van de opdracht laat de student zien de benodigde vaardigheden en kennis voldoende te beheersen en de juiste houding te hebben. Na de uitvoering van de opdracht vindt er een gesprek plaats over onderliggende kennis of onderwerpen. Bij niveau 4 voert de student meestal ook een project uit en wordt tijdens de proeve van bekwaamheid de uitwerking besproken.

DIPLOMA Als de kandidaat de proeve van bekwaamheid met goed gevolg heeft afgelegd en alle handtekeningen zijn gezet, worden alle formulieren en de gevolgde procedure gecheckt door de examencommissie. Als alles akkoord is, krijgt de student het diploma.

Tekst: Dick Klop Foto’s: Groen, Grond & Infra

Is het niet duidelijk wat van jou als eigenaar van het leerbedrijf wordt verwacht? Neem dan contact op met de school. Zorg dat je goed voorbereid bent! GRONDIG 3 2020

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJVIG

VRAAG AAN DE ONDERNEMERSLIJN

HOTEMETOOT

Er schijnt een tachograaf vrijstelling te zijn waar ook hoveniers gebruik van kunnen maken, klopt dat?

Weet je wat zo leuk is aan onze vereniging? Die heeft geen vooraanstaande leden, geen key-accounts, geen hot prospects of welke fancy termen je ook wilt gebruiken. Cumela heeft gewoon leden. Groot, klein, gewoon lid, iedereen. En er zijn meer overeenkomsten tussen onze leden (en Cumela). We herkennen ons allemaal in deze termen: ‘verbonden’, ‘integer’, ‘praktisch’ en ‘professioneel’, kortweg VIPP. Als Cumela noemen wij dat onze vier kernwaarden. De eerste kernwaarde, ‘verbonden’, zal mooi tot uitdrukking komen tijdens de feestelijke bijeenkomst ‘Het nieuwe Cumela’ op 23 juni in Nijkerk. Dat zit zo: we zochten iemand die de openingshandeling van ons gerenoveerde pand wilde verrichten.

Er is inderdaad een dergelijke vrijstelling. Het gaat dan om voertuigen voor goederenvervoer van of zonder bestuurder gehuurd door landbouw-, tuinbouw-, bosbouw-, veeteelt- of visserijbedrijven die in het kader van hun eigen bedrijvigheid worden gebruikt voor ritten binnen een straal van honderd kilometer rond de vestigingsplaats van het bedrijf.

Vincent Tijms, Ondernemerslijn

Ook hoveniers vallen onder deze vrijstelling. Je dient dan wel een inschrijving als hovenier bij de Kamer van Koophandel te hebben en aantoonbaar kunnen maken dat je hovenier bent.

HEB JE OOK EEN VRAAG? Stel je vraag aan de medewerkers van de Cumela Ondernemerslijn via telefoonnummer (033) 247 49 99 of het e-mailadres ondernemerslijn@cumela.nl

NIEUWE LEDEN De afgelopen periode zijn vijf bedrijven ingeschreven als lid van Cumela. • • • • • •

GRONDIG 3 2020

DIE BELANGRIJKE PERSONEN, DAARVAN HEBBEN WE ER 2000 BINNEN HANDBEREIK: ONZE LEDEN. Wat doe je dan? Je akkert van voor tot achter door je netwerk en kijkt welke naam mooi zou staan op de uitnodiging. Natuurlijk moest het wel een belangrijk iemand zijn: een voorzitter, een commissaris of misschien wel een minister. Echt een hotemetoot, zogezegd. Nu hebben we bij Cumela best een indrukwekkend netwerk met namen van heel veel hotemetoten, tot aan ministers aan toe. We hadden er ook wel een paar in gedachten. Lintje laten knippen, woordje laten doen. Geen probleem, zo hoort dat. En toch, we werden er niet enthousiast van. Vooral van dat ‘zo hoort dat’ kregen we de kriebels, dus we dachten er nog eens wat meer over na. Wie vinden we nu echt belangrijk? Totdat het kwartje viel. Die belangrijke personen, daarvan hebben we er 2000 binnen handbereik: onze leden. Dát zijn onze hotemetoten! En niks lintenknipperij, we onthullen samen met onze leden onze kernwaarden, want dat is waar we met z’n allen voor staan. Op het moment dat ik dit schrijf, hebben we vanwege het coronavirus ‘Het nieuwe Cumela’ net verplaatst naar 23 juni. Bij Cumela kijken we allemaal uit naar deze feestelijke dag. De dag waarop we samen met onze leden onze kernwaarden ‘verbonden’, ‘integer’, ‘praktisch’ en ‘professioneel’ onthullen. Waarbij ‘verbonden’ er voor mij extra uitspringt, want we zijn allemaal hotemetoot bij dezelfde club. Zo!

Tekst: Theo Felten, bedrijvenadviseur en ledencommunicatie

Ontdek De nieuwe koers voor onkruidbestrijding in mais • Zeer brede werking tegen grassen en breedbladige onkruiden in mais • Ideale basis voor iedere tankmix • Uniek tegen kamille en zwaluwtong, nevenwerking tegen haagwinde • Ingebouwd resistentiemanagement

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

TE KOOP EN TE HUUR MB 8x2 € 171.800,=

DAF WSG € 183.200,=

MB 10x8 € 219.200,=

Scania € 197.300,=

Iveco DC € 169.100,=

DAF Midlift € 175.300,=

MB Midlift € 199.200,=

Veldhuizen heeft 35 kippers op voorraad gebouwd. De kippers zijn gebouwd op: DAF / MERCEDES / IVECO / SCANIA. De voertuigen zijn besteld met verzwaard chassis, zware assen en bladvering. Deze voertuigen passen wij aan met een extra as met besturing en zonder elektronica om storingen te voorkomen.

DAF 8x4 € 169.200,=

De kippers zijn te huur en te koop op onze locatie in Groenekan. De huurtarieven vindt u op onze website.

Groenekan T. 088 625 96 00 | Zwolle T. 088 625 96 70 |

www.veldhuizen.nl

| info@veldhuizen.nl

Grondig 3 - 2020

Articles inside

bekwaamheid serieus BEDRIJVIG

steeds belangrijker Neem de proeve van

Goed omgaan met de bodem

kan zien Criminaliteit op platteland

waardebepaling van het bedrijf Hoe de digitale mestketen eruit

Laatste Minuut Risico Analyse BEDRIJFSOVERDRACHT

TOOLBOX

Voorzitter

CUMELA.NL

CUMELARIA

MACHTIG MOOI

SLIM EN DIGITAAL

Gokken met vanggewas en gewasbescherming

Meilof partner in mest opwaarderen

Lemken zet in op

STERK WERK: Demijba, Strijensas

Cumela in het nieuw

wordt booming Graafketen wil dat er volgens de richtlijn wordt gewerkt

ONDERNEMERSLESSEN Jan Roelof Betten

Commentaar