zout magazine 4/2022
En wij? Wij hebben het gelezen, wij hebben het aangehoord, wij hebben erover gekletst, en hebben het eenvoudigweg niet geloofd.
podcast
⏤
DE RUGPIJN VAN JE VADER
Katja Petrowskaja. foto Heike Steinweg
begin en het einde van het boek viert een
vermoord. Het is ook de geschiedenis van
zorgeloos vernissagepubliek in Brussel
haar moeder, die vijf jaar oud was toen ze
een expositie met indrukwekkende foto’s
uit Kyiv moest vluchten. Ze beschrijft haar
van de oorlog. Licht geschokt stoten de
vlucht in een overvolle trein, in de angst
aanwezigen elkaar aan.
daar haar moeder voor altijd uit het oog te
Dat is de afgrond die zich dezer dagen voor ons opent, de kloof die zich begin maart op de Bebelplatz in Berlijn aftekende.
verliezen. En het altijddurende gepraat over de oorlog in de jaren erna. Katja Petrowskaja’s moeder leeft nog, ze
Aan de ene kant mensen, schrijvers uit
woont in Kyiv. Aan het eind van haar leven
Oekraïne, de meesten van hen eisten
moet ze opnieuw een aanval op haar stad
een no fly zone - wij, de toeschouwers,
meemaken. Ze heeft een video opgenomen
de westerlingen, vermoedden dat de
die dezer dagen, behalve in Rusland, overal
oorlog zich dan zal uitbreiden naar ons,
in de wereld te zien is. Ze is een personage
naar ons bestaan. Deze kloof scheurt
uit de literatuur, én een echte, levendige,
Europa in tweeën. Zoals ook de literatuur,
oudere mens. Ze was geschiedenislerares,
onderverdeeld naar de herkomst ervan, is
in de video wendt ze zich tot de
verscheurd.
geschiedenisleraressen in Rusland. Tot
Net als de manifestatie op de Bebelplatz
de moeders van Rusland. ‘Alsjeblief, laat
was ook de boekverbranding, 89 jaar
je kinderen niet naar hier komen!’, het is
daarvoor, een demonstratie van geestelijke
per slot van rekening niet meer dan een
macht. Het was een lichtend, tot ver reikend
oorlog van Poetins fascisten. En: ’de nazi’s
baken van de angst van de fascisten voor de
hebben we toch al een keer eerder samen
literatuur, voor de macht van de schrijvers.
verslagen!’ Tenslotte: ‘we geloven in jullie!’
Katja Petrowskaja was er ook, ze was vanuit
Uiteindelijk blijven wij achter met het
Psychologie, zelfhulp en true crime, het mogen populaire podcast genres zijn, hier leest u opnieuw over familie geschiedenis. Luister zelf en u zult merken: de andere genres komen hierin ook aan bod. Het nieuwste voorbeeld familie geschiedenis in podcast formaat komt van Iris van Santen. In Als geschiedenis in je opstaat vertelt zij over haar grootvader Hans die in januari 1946 als oorlogsvrijwilliger naar Indonesië trok. Van Santen is projectleider bij de tentoonstelling Revolusi! over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd in 1946-1949 die momenteel in het Rijksmuseum in Amsterdam te zien is. Tijdens de voorbereidingen las zij brieven die haar toen zeventienjarige opa Hans uit Indonesië stuurde. Terwijl de familiegeschiedenis haar voorheen nauwelijks bezighield, wordt ze er emotioneel van en krijgt last van neken rugpijn. Liep haar vader daar niet ook al zijn hele leven lang mee rond? Voor Iris van Santen is duidelijk: haar pijn is oud zeer uit een andere generatie. Ze besluit om samen met schrijfster/podcastmaker Marjolijn van Heemstra verder te graven. De luisteraar vergezelt haar bij onder andere een familieopstelling en leert over ‘de emotionele zeemijnen’ die in elke familie liggen. Feitenkennis over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd moet u niet verwachten van de podcast. Het is veelmeer een voorbeeld van de nieuwe koers die het Rijksmuseum vaart: geschiedenis persoonlijk te maken. CHRISTIANE GRONENBERG
Tbilisi via Istanbul naar Berlijn gekomen, de
besef dat ze het hebben vermoed, geweten,
stad waarover ze in haar autobiografische
geschreven en het ons steeds weer hebben
roman Vielleicht Esther (2015) schreef ‘dat
verteld. En wij? Wij hebben het gelezen, wij
deze stad tot een van de vreedzaamste
hebben het aangehoord, wij hebben erover
steden ter wereld is geworden en deze
gekletst, en hebben het eenvoudigweg niet
Als geschiedenis in je opstaat. NPO Radio 1 /
vrede bijna agressief exploiteert, als een
geloofd. Z
VPRO, 2022. vpro.nl
Iris van Santen en Marjolijn van Heemstra,
soort herinnering aan de oorlog.’ Petrowskaja's roman is een zoektocht
© Die Zeit, 11/2022. Vertaling: Wido Smeets
naar sporen, in Oekraïne, in Kyiv, in Babi Jar, waar familieleden van haar werden
15
