Köşe Yazısı
Yüce CANOLER
Ziraat Yüksek Mühendisi Bilimsel Tavukçuluk Derneği (WPSA Türkiye Şubesi) Yönetim Kurulu Üyesi yucecanoler@gmail.com
KORONA VİRÜSÜN TARIMSAL ÜRETİME ETKİLERİ
Korona virüs en başta tüm insanların hayatını tehdit etmekle kalmamış, insanlığın gelecek birkaç yılını da sebep olacağı ekonomik krizlerle karartmaya kastetmiştir. Gelişmiş büyük devletler, önce vatandaşlarını sonra da ekonomilerini bu küresel salgından kurtarmak için önlemler planlamakta ve çeşitli desteklerle önemli sektörleri korumaya ilişkin büyük miktarlı bütçeleri bir yarış havası yaratarak açıklamaktadırlar. Bizim gibi gelişmekte olan ve/veya az gelişmiş ülkeler ise bu yarışta sıralamaya dahi girememiştir.
Ülkemizde 18 Mart 2020 tarihinde “Korona virüsle Mücadele Eşgüdüm Toplantısı yapılmış ve iki gün sonra “Ekonomik İstikrar Kalkanı” isimli tedbirler paketi Cumhurbaşkanı tarafından kamuya açıklanmıştır. Ne yazık ki, bu mütevazi pakette yer alan 100 milyar TL tutarlı tedbir ve destekler içerisinde tarım sektörüne pay ayırılmadığı anlaşılmıştır. Bu durumda Korona virüsün savunmasız bırakılan tarım sektörüne ve en önemlisi gıda maddesi üretimine ve üreticisine daha fazla zarar vermesi kaçınılmaz görülmektedir. Korona virüs pandemisi nedeniyle alınan tedbirlerin tarımsal faaliyetleri ve üretimi ne ölçüde etkileyebileceğini maddeler halinde size özetlemek isterim; Seyahat ve sokağa çıkma yasakları ile karantina uygulamaları • Korona virüsün etkilerinin ülkemizde görülmesi üzerine seyahat yasaklarıyla karantina uygulamalarının başladığı günlerde, tarımsal alanların bir kısmı ekilmiş, diğer kısmında ekimdikim-bakım-hasat işlemleri yapılmaktaydı. Seralar ve bahsi geçen açık alanlarda çalıştırılacak tarım işçisine ihtiyaç giderek artmaktaydı. Arkası arkasına gelen karantina uygulamaları ve İçişleri Bakanlığının seyahat yasakları nedeniyle ihtiyaç duyulan işçilerin yeterince temin edilemediği ilk günlerde, fide dikimi, ürün hasadı, paketleme ve ürünün pazara sevk işleri önemli ölçüde aksamış kısa süreli bir panik yaşanmıştır. • Mevsimlik tarım işçisi ihtiyacının yaklaşık bir milyon kişiye kadar çıktığı, bunların Doğu ve Güney Doğu illerinden temin edildiği ve ihtiyaç duyulan illere sevk edilerek oralarda sigortasız olarak çalıştıkları, çoluk çocuk derme çatma çadırlarda barındırıldıkları geçmiş yıllardan bilinmektedir. Karantina uygulanan iller ve seyahat yasakları dikkate alınarak tarım işçilerinin ihtiyaç alanlarına sevki ve AFAD çadırlarında barındırılmaları için zaman içerisinde gerekli prosedür belirlenmiştir. Ancak, yeni esaslar çerçevesinde ihtiyacın karşılanmasına çalışılmışsa da valilikler arası bir organizasyonu zorunlu hale getiren eskisinden daha zor ve uzun işlemlerin yerine getirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.
30
• Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma alanlarında beslenmeyle ilgili gıdaların temini ve (sigortasız) çalışmaları aşamalarında yapılacak sağlık kontrolleri, hastalığın tespiti ve bulaşmasını önleyici tedbirler konularında neler yapılacağı henüz netleşmemiştir. • Hafta sonları iki gün sokağa çıkma yasağı uygulamasına başlandığı ilk günlerde tarım alanlarında çalışanların yasak dışında tutulmamasından birçok aksaklıklar ve üretim kayıpları meydana gelmiştir. Sonraki hafta sonu sokağa çıkma yasaklarında tarım alanında ve çabuk bozulabilen gıda üretim alanlarında çalışanlar kapsam dışında tutulmuştur. • Tarım alanında çalışanların serbest dolaşımını sınırlayan tedbirlerin yarattığı aksaklıkların tarımsal üretimi ve ürünün pazara ulaşımını olumsuz etkilemesi sonucu fiyatlarda yükselmeler yaşanması kaçınılmaz görülmektedir. “Kervan yolda düzülür” prensibinin uygulanması durumunda bunun maliyetler ve ürün fiyatlarına olumsuz yansımalara sebep olması kaçınılmaz bir sonuçtur.
Hammadde ve tarımsal ürünlerin ithalat - ihracatgümrük sınırlamaları • Gelişmiş büyük ülkeler tarafından tarım ürünleri ihracatına konulan bazı yasaklar, sınırlamalar, kota uygulamaları gıda üretimimizi, hammadde tedarikimizi olumsuz etkilemektedir. Örneğin; buğday ithal edip makarna üreten ve sonra da bu ürünü ihraç eden makarna sanayi Rusya’nın buğday ihracatını önce durdurması sonra da kota koymak suretiyle serbest bırakmasından etkilenmiştir. Bu durum makarna üretimini ve ihracat miktarlarımızın düşmesine sebep olacaktır. Ayrıca, hayvan yemi hammaddesinin yaklaşık %60’ının ithal yoluyla temin edildiği dikkate alınırsa yem sanayimizin de ithalata konulan sınırlamalardan etkileneceği aşikardır. • Korona virüs nedeniyle sınırların kapatılması ve/veya gümrük uygulamalarının sıkılaştırılması da hem ithalatın hem de ihracatın üzerinde baskı yaratacaktır.
Gıda tedarik zinciri, pazarlar ve ticari faaliyetler üzerinde oluşan baskılar • Nisan ayında gıda tedarik zincirinde yaşanan aksaklıkların Mayıs aylında da devam etmesi beklenebilir. Seyahat etme ve sokağa çıkma yasaklarının yarattığı hareket kısıtlamaları üretim ve pazarlamanın her aşamasında etkili olmakta, verimliliği düşürmektedir. Bunun sonucunda çalışanların tedirginliğinin artması, gıda üreten sanayide yeterli hammadde temininde olası aksaklıklar, ürünlerin hasadında pazara veya
Nisan - Mayıs 2020
