KOVAR DICLE
SAL 5
2022/1/30
HEJMAR 26
24
LÊKOLÎN
Diclepress13@gmail.com
SUMERÎ JI KÛ HATINE?!
ÇANDA ZAGROS PEYAYÎ WARÊ SUMERIYAN BÛYE
HÎWA AHMED
G elek dîrokzan li ser dîroka Sumeriyan sekinîne. Bi teybet
Sumerî ji ku hatine. Ev bûye pirsa tevî dîrokzanê Rojhêlata navîn û dîrokzanin Avrûpî. Serekê van dîrokzanan Samoel Kramer Noah e. Hem Samoel yekemine. Piştî Samoel gelek tiştên nû derketine holê. Zêde xwebat hatine çêkirin. Niha bila eva vira bisekine em verin ser dîroka kevnar ka çi dibêje. Di dîroka merivatiyê de teybetiya herî mezin dema Neolîtîke. Piştra jî dema Kalkolîtîk e. Berî neolîtîkê çand bo merivatiyê gelek pêvîst nîne . Levra hêj meriv ji şikefta derneketine. Gera mervatiyê tenge. Zêde lazimî jî tineye. Meriv her derî ji şikefta xwe ya germ razîne. ji xwe cîhana meri-
va şikefte wana ye. Qasî şikeftê tenge. Kar û bar tineye. Bal meriva ji geliyê wî pêştir cîhan tineye. Geliyê xwe derneketiye nizane. Lê dema neolîtîk visa nine. Neolîtîk destpika çanda merivatiyê ye. Yekemin meriv,gunda avadikin çandinê dikin. Zeviya diçînin. Dest ji nêçirvaniyê bernedin lê dest bi çandini dikin. Li kî derê?. Ev pirs gelek pêvîste. Bersîva gelek pirsa têdane. Li ku dest pê kiriye. Li Zagrosê. Berî zayînê salin 11.000 de li Newala Çorî. Ji wêra tê gotin NEOLÎTÎKA Rojhilata nêzik. Wê demê li Avrûpayê, li Asya Navîn, li Kafkasya,li Afrîka neolîtîk destpê nekiriye. Neolîtîk; Li Ewropa berî zayînê navbera 5000-6000 salan, li Rusyayê sala 5200 de, li Asya navîn salên 5500 de, li Afrîka Bakûr salên 5000 de destpê kiriye. Di van sala de Zagrosê dema
Kalkolîtîk destpê dike. Piştî Zagros berî her derî Anatolya navîn de neolîtîk destpê dike. Sala 8500 de.Li vir tê xwuya Çanda Zagros qasî 5000 hezar sala berÎ herderî despê kiriye. Niha em dîsa verne ser pirsa xwe ya berê. Sumerî li ku hatine? Berî Sumerê, berî tevî cîhanê neolîtîk li Zagros dest pê kiriye. Sumerî jî cînarê vê çandê ne. Em li vir evê dibînin. Çanda Zagros peyayî warê Sumeriyan bûye. Sumerî li Zagrosê peyayi sumerê bûne. Li Avrûpayê anjî li Kafkasya anjî li Asya navîn ne hatine. Sumerî berî zayînê sala 5000 de derketine holê.Piştî derbas bûna Zagrosê dema kalkolîtîk. Dema neolîtîk de merivê Zagros pêştir li tu dera meriva hê ne dizanîn genim biçînin. Hê nêçirvanî dikirin. Ça rabûn li wandera hatin, tu derî nesikinîn heya warê Sumeriyan. Sedemê wê çiye. Li tu derî nesekinîne. Çima nesekinîne. Ewana warê Sumeriyan nasdiki
