Żyję zdrowo
Nakręć zegar
biologiczny Całe życie czułaś, że funkcjonujesz wbrew rytmowi, którego domaga się twoje ciało i psychika? Wstajesz i kładziesz się nie o tej porze, kiedy miałabyś ochotę? Zbyt dużo pracujesz, a za mało odpoczywasz? Emerytura to idealny czas, by wsłuchać się w swój organizm i to wyregulować. TEKST MAGDALENA ŁUKÓW
B
óle głowy, rozdrażnienie, nadmierny apet... To tylko wierzchołek całej góry dolegliwości, do których doprowadza życie niezgodne ze wskazówkami zegara biologicznego. W krótkim terminie widać to najlepiej dzięki zjawisku jet lagu, kiedy nagle jesteśmy zmuszeni do dużej zmiany czasu. Jeśli różnica między miejscem, gdzie byliśmy, i tym, w którym przebywamy teraz, jest duża, nasz organizm zaczyna wariować. Na szczęście to chwilowe. Gorzej, gdy sprzeniewierzanie się sygnałom wysyłanym przez ciało trwa dłużej. Pojawiają się wtedy choroby, również te bardzo poważne, jak cukrzyca, nowotwory, depresja.
Co to jest rytm dobowy?
Zegar biologiczny, zwany także cyklem biologicznym czy rytmem biologicznym, to zespół procesów biochemicznych, dzięki którym organizm dokonuje pomiaru 32
Magazyn 60+
czasu i synchronizuje procesy życiowe (np. oddychanie, wzrost, odżywianie) z warunkami w środowisku zewnętrznym. Innymi słowy, dostosowuje się do rytmu, w jakim funkcjonuje Ziemia. Dotyczy to każdego żyjącego na niej stworzenia. Niedawno okazało się, że mamy to już nawet zapisane w DNA – trzej amerykańscy naukowcy odkryli i opisali tzw. geny zegarowe, za co w 2017 r. otrzymali nagrodę Nobla (uniwersalny model zegara opracowany przez noblistów zobaczysz na str. 30). Dzięki tym genom każdy z nas ma zakodowany na stałe model regularnych zmian w cyklu dobowym, a koordynatorem tego procesu są jądra nadskrzyżowaniowe podwzgórza, które współpracują m.in. z szyszynką i siatkówką. Cały proces zaczyna się rano, gdy kończy się etap regeneracji organizmu i segregowania danych w mózgu, a do naszych oczu, a następnie podwzgórza dociera światło słoneczne i informacja, że czas wstawać. I choć istnieją odstępstwa od modelu – tzw.
