AirWorldTurkiye_Sayi13

15 TL • NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020 / SAYI:13 • www.airworldturkiye.com.tr

KURESEL TiCARET KARANTiNA ALTINDA HAVA KOMPRESÖRLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

SPONSOR

İlker Akçay

TÜRKİYE

SEKTÖREL DERGİ

Bilgi ve teknolojiye dayalı

www.filsan.com.tr

40 YIL

SİZ İSTEYİN BİZ YAPALIM! Dalma Tip Separatörler Spin On Tip Separatörler Hava Filtreleri Yağ Filtreleri Kurutucu Hat Filtreleri Endüstriyel Filtreler Vakum Pompası Filtreleri

TRADE MARK

+90 (262) 722 93 90

info@filsan.com.tr

18-21 Haziran

2020

HABER

İÇİNDEKİLER 70 14 14

KORONAVİRÜS TİCARETİ OLUMSUZ ETKİLİYOR

SALGINI TÜRKİYE'NİN 22 COVİD-19 MAKİNE SEKTÖRÜNÜ NASIL ETKİLEYECEK?

28

TİM BAŞKANI GÜLLE: DÜNYA

TİCARETİ HER AY KÜÇÜLÜRKEN TÜRK İHRACATI REKOR KIRDI

KOMPRESÖRLERİNİN 30 HAVA TARİHSEL GELİŞİMİ /

İLKER AKÇAY

36 BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KAÇAKLARI 38 TAHLİYE CİHAZI SEÇİMİ / TEKNOLOJİLERİ: 42 HİDROJEN HİDROJEN KURUTUCULAR

ŞEYDA ERTARLA

AYŞE DİLAY ERDALI

50 BASINÇLI HAVA SİSTEMİ EKONOMİSİ HAVADA DÜŞÜK NEM 54 BASINÇLI ÖLÇÜMÜ / YUSUF İLHAN

KAPLARDA KAYNAK 58 BASINÇLI PROSESİ

AHMET EMİN ÇAMLIBEL

2 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

AĞSIZ KOMPRESÖRLER HAKKINDA 66 YYANLIŞ BİLİNEN 7 BİLGİ AZOT ÜRETİMİ İLE LAZER KESME 70 SAHADA MALİYETLERİNİ AZALTIN ATIK ISI GERİ KAZANIMI 74 KOMPRESÖR SİSTEMİ / ALTUĞ KARATAŞ

RÖPORTAJ: İBRAHİM ÖZEN/ ÖZEN 78 KOMPRESÖR YÖNETİM KURULU BAŞKANI GAZI İLE KAHVE PAKETLEMENİN 80 AZOT TÜKETİCİLER VE ÜRETİCİLER İÇİN AVANTAJLARI FREKANS KONVEKTÖRLERİNİN NEDEN 82 OLDUĞU HARMONİKLERİN PASİF FİLTRELERLE ELİMİNASYONU / GÖKHAN GÜLŞEN CENGİZ ATEŞ/PENTA GAZ 86 RÖPORTAJ: SİSTEMLERİ'NİN KURUCUSU

92 KABLOLARDA İLETKEN KESİT HESABI 98 MOTOR KORUMA ŞALTERİ NEDİR? 100 DÜZENLİ BAKIM İLE SAĞLIKLI AYAKLAR

ÖZGE ATALAN

HABER

Editörden

İmtiyaz Sahibi Murat ALİŞİROĞLU Yazı İşleri Müdürü Murat ALİŞİROĞLU GÖRSEL YÖNETMEN Eda ÇELİK DADALI Haber MUHABİRİ Canan ALİŞİROĞLU hukuk müşaviri Av. Hakan ÇINAR - Çınar Hukuk Bürosu - Kolejli İş İnsanları Derneği (KİD) Başkanı Yayın İdare Merkezi İvedik OSB 1468.Cad. KA-CL İş Merkezi No:165/59 Yenimahalle / ANKARA Tel: +90 (312) 385 84 17 Fax:+90 (312) 385 84 18 Yayın KURULU Altuğ Karataş-Genel Müdür/VAT ENERJİ Enver KAYA-Yön.Krl.Bşk./SMS-TORK İbrahim ÖZEN-Genel Müdür/MEHMET ÖZEN MAK.SAN. Nuri KARA Yön.Kur.Üyesi/DALGAKIRAN KOMPRESÖR Özen TÜJÜMET Genel Müdür/ALKIN KOMPRESÖR DANIŞMA KURULU Ahmet Vatansever-Makine Yüksek Mühendisi TERCİH ISI Bülent BULUT-Çimento Fabrikaları Enerji Verimliliği Uzmanı Cengiz ATEŞ-Kimya Yüksek Mühendisi /PENTA GAZ SİSTEMLERİ Emre TÜJÜMET-Yön.Krl.Bşk./AYDIN TRAFO KOMPRESÖR Hüseyin GENÇ-Genel Müdür/GENSA İlker AKÇAY- Yüksek Uçak Müh./ DELTA FİLTRE MURAT ÇİMEN- Genel Müdür/FİLSAN FİLTRE Murat TÜYLÜOĞLU Genel Müdür/ TÜYLÜOĞLU BLOWER Selçuk AKÇAY- Genel Müdür / ENKOSAN KOMPRESÖR Şakir Çakın- Genel Müdür / BURCKHARDT COMPRESSION Yakup TÜFEKÇİ- Genel Müdür / IHI DALGAKIRAN TURBO

KOMPRESÖR FAB. Yusuf İLHAN -Genel Müdür/ CS İNSTRUMENS Baskı ANKAMAT MATBAACILIK SAN. LTD. ŞTİ.

30. Cadde 538. Sokak No.: 60 İvedik Organize Sanayi Bölgesi / ANKARA Tel: 0312 394 54 94 - 394 54 95 E-mail: hakan@ankamat.com.tr Reklam ve Abonelik İletişim murat@airworldturkiye.com.tr • (0543) 217 71 71 ISSN No.: 2564-6540 Basım Tarihi: 17.03.2020 Yayının Türü: Yaygın-Süreli Yayın Üç Ayda Bir Yayınlanır Bu Dergide yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir.

Yayınlanan yazılar için yazarlara ücret ödenmez.

www.seyad.org.tr

ÜYESİDİR.

4 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

COVİT-19'un küresel etkileri Saygıdeğer Okurlar, Dergimizin bu sayısının tüm dünyada olduğu gibi ana gündemi Koronavirüs salgını ve ekonomiye etkisi. Koronavirüsün küresel yayılımı, maalesef dünya çapında ortaya çıkan bir insanlık trajedisi halini aldı. Küresel ekonomideki belirsizlik, hastalıktaki bu ani artış, hem ekonomik büyümeyi hem de finansal istikrarı riske atabilir. Hedeflenen ekonomi politikalarına ve mali önlemlere ek olarak, doğru para ve finansal istikrar politikaları küresel ekonomiyi desteklemede hayati önem taşıyacak. Finansal koşullar son haftalarda salgının etkisiyle önemli ölçüde sıkılaştı, bu da şirketlerin hisse senedi ve tahvil piyasalarına dokunduklarında daha yüksek fonlama maliyetleri ile karşı karşıya kaldıkları anlamına geliyor. Finansal koşullarda böylesine ani ve keskin bir sıkılaşma ekonomiye yük olur. Çünkü şirketler yatırım kararlarını erteler ve bireyler finansal olarak daha az güvende hissettikleri için tüketimi geciktirir. Buda gerçekçi bakmak gerekirse imalat sanayi ve hizmet sektörünü derinden sarsar. Bu salgının sonuçlarını hep beraber yaşayacağız ve göreceğiz. Diğer taraftan son üç ayda ülkemizde yaşadığımız depremler, İdlip’te yaşanan savaş ve verdiğimiz şehitler, kazalar dahil bir çok acı olayın ve global düzeyde yaşanan Koronavirüsün (COVİT-19) etkilerini her sektör gibi basınçlı hava sektörü de yaşıyor.

Bu sayımızda Covit-19’un global düzeyde ve Türkiye ekonomisine olası etkilerini irdeledik.

2020 yılının ilk üç ayını stresli ve yoğun gündemlerle geride bıraktık.

Peki sektörde neler oldu bir de ona bakalım istersiniz. 2020 yılı ile beraber firmaların art arda değişime gittiğini gördük. Yeni fabrika, yeni logo, yeni marka, yeni renk. Değişim ve yenilenme bazı firmalar için risk almak demek. Fakat değişimden korkanları bekleyen ya stabil bir şirket olarak devam etmek, ya da başarısızlıktır. Değişim isteyenler ise risk alır, aldıkları risk ile başarıyı yakalayabilir, firmasını ileriye taşıyabilir. Bu sancılı süreçte her değişim beraberinde mutlaka biraz acı, biraz sıkıntı getirir.

Günümüzde firmaların çoğu maalesef bir şeyleri değiştirmek istediğinde sonuca değil sürece odaklanıyor. Yani sonuca giden yolda yaşayacakları zorlukları düşününce pes eder oldular. Süreç ile beraber aldıkları riski düşündüklerinde ise sonuçlarından korkar oldular. Halbuki her doğum sancılı olmuyor mu? Ve bu kadar acılı bir süreçten sonra sahip olunan evladın verdiği duygular bütün acıları bir kenara itmiyor mu? Sektörde değişime giden Aydın Trafo ve Özen Kompresör’ü bu süreçte tüm kalbi duygularımla kutluyorum. Ayrıca ülke olarak geçirdiğimiz bunca sıkıntılı ve stresli bir dönemde Avrupa’nın en büyük kompresör fabrikasının inşaatını Kocaeli Dilovası’nda bitiren Dalgakıran Kompresör’e de hayırlı olsun diyoruz.

Bu vesile ile 2020 yılının ikinci çeyreğinde tüm sıkıntılarından kurtulmuş bir dünya ve Türkiye temennimi yeniliyorum.

Saygılarımla

Murat ALİŞİROĞLU murat@airworldturkiye.com.tr

www.aemmotors.com

HABER

"KORONAVİRÜS TİCARETİ OLUMSUZ ETKİLİYOR"

Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, "(Yeni tip koronavirüs vakaları) İran'daki olaylar biraz kontrolden çıkınca biz mecburen İran kapımızı kapatmak zorunda kaldık.

Aslında İran bizim Orta Asya'ya da ihracat yolumuz ama Gürcistan'la şu an temas halindeyiz. Azerbaycan'dan yeni geldik. Gürcistan üzerinden Sarp Sınır Kapımızın, Türkgözü'nün ve Çıldır Aktaş kapımızın kapasitelerini artırdık" dedi.

14 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HABER

T

icaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Kilis'teki Öncüpınar Gümrük Kapısı'nı ziyaret ederek, toplantı salonunda ilgililerden brifing aldı.

Bakan Pekcan, daha sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, Öncüpınar Gümrük Kapısı'nı ziyaret ettiğini, buradaki ihtiyaçları, eksiklikleri yerinde tespit ettiklerini anlatan Pekcan, eksiklikleri en kısa sürede gidereceklerini ifade etti.

Pekcan, bir gazetecinin sınır kapılarında yeni tip koronavirüse karşı alınan önemlemlere ilişkin sorusu üzerine, "Bununla ilgili bir çalışma grubumuz var kabinede, ilgili bakanlıklarla beraber. Biz kapılarımızda her türlü önlemi, güvenlik tedbirlerini alıyoruz. Özellikle öncelikli riskli kapılarımızda maske olsun, eldiven olsun, dezenfektan olsun." dedi.

Bütün kapıları, özellikle İran sınır kapılarını dezenfekte ettiklerini anlatan Pekcan, şöyle devam etti: "İran'daki olaylar biraz kontrolden çıkınca biz mecburen İran kapımızı kapatmak zorunda kaldık. Aslında İran bizim Orta Asya'ya da ihracat yolumuz ama Gürcistan'la şu an temas halindeyiz. Azerbaycan'dan yeni geldik. Gürcistan üzerinden Sarp Sınır Kapımızın, Türkgözü'nün ve Çıldır Aktaş kapımızın kapasitelerini artırdık. Sarp kapımızda aydınlatma yaptık, şu an 24 saat, tarım ürünlerinin dahil kontrollerini yapabilir hale geldiler. Aktaş kapımızda günlük 500 araca kadar çıkabiliyoruz. Şu anda 200 araç ama onu da 500'e kadar artırabileceğiz. Dolayısıyla İran'dan verdiğimiz açığı buradan kapatabiliriz. Onun dışında bizim Bakü-Tiflis-Kars demir yolumuz var. Bu hatta günde 1 tren çalışıyor ve 40 vagon. Bunu 60 vagona çıkartabiliyoruz. Ben Ulaştırma ve Altyapı Bakanımızla da görüştüm.

Gerekirse bu hattı 7 tren-güne kadar çıkartabiliyoruz. Dolayısıyla yeter ki ihracatçılarımız istesin biz onlar için önlerindeki tüm engelleri kaldıracağız, bunun içinde, bu geçiş döneminde, bu süreç içerisinde kotalar da dahil."

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 15

KAPAK KONUSU

Küresel Ticaret Karantina Altında

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin’de çıkan koronavirüs küresel ticarette büyük bir tahribata yol açtı.

Tahminlere göre virüs sebebiyle mal ve hizmet ticaretinde yaşanacak 3 aylık kayıplar 320 milyar dolara ulaşabilir.

Uzmanlara göre ABD’nin başlattığı ticaret savaşlarındaki 1 yıllık zarar şimdiden aşıldı.

16 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

KAPAK KONUSU

Euler Hermes’in tahminlerine göre Koronavirüs’ün mal ve hizmet ticaretinde yaşatacağı kayıp çeyrek bazda 320 milyar dolara ulaşabilir.

E

uler Hermes’in hesaplamalarına göre virüse karşı alınan önlemler, mal ticaretinde yüzde 0,7’lik gümrük vergisi artışına eşit bir etki yarattı. Bu oran ile birlikte küresel ticaret, 2019 yılındaki ABD ve Çin arasındaki ticari gerilimden gördüğü zararı bu yıl sadece ilk çeyrekte görmüş oldu.

2020 yılının ilk çeyreğinde ticari kayıp 320 milyar dolara ulaşabilir

Euler Hermes’in tahminlerine göre virüs sebebiyle mal ve hizmet ticaretinde yaşanacak kayıplar ilk çeyrekte 320 milyar dolara ulaşabilir.

Bu kaybın, ABD ve Çin arasında geçtiğimiz sene yaşanan ticari gerilimin, küresel gümrük vergisi oranları üzerinde yarattığı yıllık etkiye benzer olacağı anlamına geliyor.

Raporda Çin ve İtalya’da alınan tecrit önlemlerine ek olarak diğer ülkelerden de daha sınırlı önlemlerin alınacağı belirtiliyor. Önümüzdeki dönemde Çin ve Avrupa’dan gelebilecek olan talep yavaşlamasından dolayı oluşacak ihracat kayıplarının Nisan sonunda 161 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Virüs etkisiyle, turizm sektöründe küresel çapta toplam 125 milyar dolarlık, ulaşım hizmetlerinde ise 33 milyar dolarlık bir ihracat kaybı öngörülüyor.

Şokun etkisi şimdiden görülüyor

Göstergelere göre 2020 yılının ilk ve ikinci çeyreğinin ticaret hacminde çeyreklik bazda yıllandırılmış olarak düşüş bekleniyor. Bu yılın ilk çeyreğinde bu hacimde yüzde 2,5’lik bir düşüş olması, ikinci çeyrekte de düşüşün kesinlikle devam etmesi öngörülüyor. Uluslararası Deniz Ticaret Odası tahminine göre Koronavirüs salgını nedeniyle küresel ticarette kullanılan konteynır sayısında 350 binden fazla azalma görülüyor.

Avrupa Komisyonu’na göre son dört haftada Çin’den yola çıkan konteynır gemilerinde yüzde 49 düşüş yaşandı.

Euler Hermes, tüm göstergelerden yola çıkarak 2020 yılının ikinci yarısında iyileşmenin başlayacağına işaret ederken küresel ticari büyüme tahminini yüzde 0,4 olarak güncelledi.

2020 yılı resesyonla geçebilir

Güçlü dolar ve düşük emtia fiyatları ile düşük talebin devam etmesi 2020 yılında nominal ticaretin resesyonda kalmasına neden olabilir. Artan belirsizliklerle ve doların değer kazanmasıyla birlikte bu durum fiyatları aşağı çekebilir.

Yılın ilk yarısında ticari hacimde de daralma bekleyen Euler Hermes, küresel ticaret hacminin yüzde 1,5 azalmasından sonra yılın tamamı için bir daralmaya işaret ediyor.

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 17

KAPAK KONUSU

Koronavirüsün Global Ekonomik sonuçları

ABD'li bir gelinin düğününe bir gün kala Çin'deki koronavirüs yüzünden gelinliksiz kalacağını kim tahmin edebilirdi?

Ama bu yaşandı ve dünyaya yayılması engellenmeye çalışılan bir salgının küresel etkilerinin boyutlarını da göstermiş oldu.

18 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

KAPAK KONUSU Çin ekonomisindeki bir kitlenmenin küresel ekonomiye ve bulunduğumuz farklı yerlerde hangi ürünleri bulup bulamayacağımız üzerindeki etkisi konusunda çalışmalar yayınlanmaya analizler yapılmaya başlandı.

Londra merkezli danışmanlık şirketi Capital Economics, salgının, 2020 yılının ilk üç ayı içindeki maliyetini 280 milyar dolar olarak tahmin ediyor.

Karşılaştırmalarla ifade etmek gerekirse bu, Avrupa Birliği'nin toplam yıllık bütçesinden, Microsoft şirketinin ya da Apple'ın yıllık gelirinden, ya da bir ülkeyle kıyaslamak gerekirse örneğin Nijerya bütçesinin sekiz katından büyük bir meblağ.

Bunun nedeni her şeyden önce hastalıktan şu ana kadar en çok etkilenen ülke olan Çin'in dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve "dünyanın imalathanesi" olması kuşkusuz.

Ama bu somut olarak bireysel bütçelerimizi ve ihtiyacımız olan ürünleri nasıl etkileyebilir?

En başka bilgisayar, tablet veya telefonlarınızın ekranının Çin'de imal ediliyor olması ya da Çin'den gelen parçalar içermesi çok muhtemel.

Bu tür elektronik cihazlar dışında Covid-19 hastalığının etkisinin hayatımızın hiç beklemediğimiz alanlarını da etkileme ihtimali var.

Cep telefonu sıkıntısı

Çin bir sanayi devi fakat salgından en çok etkilenen ürünlerden biri akıllı telefonlar olacak. Ne de olsa Çin dünyanın en büyük akıllı telefon üreticisi ve ihracatçısı.

Apple'ın iPhone'ları dahil dünyanın en çok satılan bir çok akıllı telefonunun sıkıntısı çekilebilir.

Apple 17 Şubat günü üretim ve satışlarının salgından etkilendiğini duyurmuş ve dünya çapında iPhone temininde belli bir süre sıkıntı yaşanacağını bildirmişti.

Canalys tarafından yapılan bir

piyasa araştırması 2019'un Ekim ayı ile 2010 Mart ayı arasında Çin'in ihraç edeceği akıllı telefon miktarında yüzde 50 azalma olacağını tahmin ediyor. Çin dünyaya en çok turist gönderen ülke ve Çinli turistler dünyanın bütün diğer ülkelerinin vatandaşlarından daha çok para harcıyor. Çin Turizm Akademisi tarafından yakında açıklanan bir araştırma Çinli turistlerin 2018 yılında 150 milyon yurt dışı seyahat yaptıklarını ortaya koydu.

Birleşmiş Milletler Turizm Örgütü'ne göre, Çinli turistler 2018 yılında yurt dışında 270 milyar dolar harcadı. ABD'li turistlerin aynı dönemde sadece 144 milyar dolar harcadığı göz önüne alındığında bu rakamın önemi daha iyi anlaşılabilir.

Koronavirüs seyahat kısıtlamaları ve yasakları nedeniyle turizmi çok köklü bir şekilde etkiledi.

Bu Tayland, Myanmar, Kamboçya ve Vietnam açısından çok kötü bir haber çünkü Çinli turistler bu ülkelere gelen toplam turistlerin en az beşte birini oluşturuyor.

Ama diğer daha uzak ülkeler de Çinli turistlerin yokluğunu ciddi şekilde hissetmeye başladı. Örneğin Fransa'nın başkentini ziyaret eden Çinli turistlerin diğer ülkelerden turistlerin iki misli para harcadığı biliniyor. Çinli turistlerin rağbet ettiği lüks tüketim mallarının satışlarında ciddi düşüşler yaşandığı haberleri gelmeye başladı bile.

Uçak biletleri ucuzlayabilir

Koronavirüs nedeniyle konulan seyahat yasakları Çin'de yurt içi ve yurt dışı uçuşların büyük ölçüde aksamasına yol açtı.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA 21 Şubat günü Koronavirüs yüzünden hava yolu şirketlerinin 29,3 milyar dolar zarara uğrayacağının tahmin edildiğini açıkladı.

Bu zararın çok büyük kısmı (27 milyar dolar) Çin ve Asya Pasifik

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 19

bölgesinde faaliyet gösteren hava yolu şirketlerinin omuzlarında olacak.

IATA başkanı Alexandre de Juniac, "Hava yolu şirketleri bazı seferleri ve sefer sayısını azaltma konusunda çok zorlu kararlar veriyorlar. Bu yıl hava yolu sektörü için çok çetin bir yıl olacak" diyor.

Fakat çelişkili gibi görünse de bu hava yolculuğu yapanlar açısından avantajlı bir yıl olacağı anlamına gelebilir çünkü bir çok havayolu şirketi zararlarını azaltmanın ve sıcak para akışını telafi etmenin bir yolu olarak piyasaya çok sayıda ucuz bilet sürüyorlar.

Sivil havacılık uzmanları, koronavirüsün bilet fiyatlarını aşağı çekme etkisini sürdüreceğini tahmin ediyor.

Virüsün yayılışının etkileri

Virüsün yayılışı İran ve İtalya'da da ticareti etkilemeye başladı. İtalya'da virüsün yayılmasını engellemek amacıyla, daha dar bir bölgede de olsa Çin'deki gibi kapsamlı bir karantina uygulaması başlatılırken, hastalığın görüldüğü bölgelerde

dükkanlar ve lokantalar kapandı.

Fakat önlemler yetersiz kaldı. Şimdi küresel ekonomi açısından en önemli soru, alınan önlemlerin yeterli olup olmayacağı ve virüsün ortaya çıktığı yerden binlerce kilometre mesafedeki ekonomilerin de durma noktasına gelip gelmeyeceği.

Petrol ve maden fiyatlarının düşmesi Afrika ekonomilerini vuracak

Çin 2009 yılında Afrika'nın en çok ticaret yaptığı ülke sıfatını ABD'den devraldı. Örneğim Observatory of Economic Complexity adlı kuruluşun verdiği rakamlara göre petrolünün yüzde 67'sini Çin'e satıyor.

Ancak Bloomberg haber ajansının Şubat ayı başlarında geçtiği habere göre Çin'in petrol talebi koronavirüs nedeniyle yüzde 20 dolayında düşüş gösterdi ve petrol fiyatlarında düşüş ile etkisini gösterdi.

Aynı şekilde Afrika ülkelerinin Çin'e ihraç ettikleri en önemli ürünlerden bakır da salgından etkilenerek fiyat kaybetti.

Londra merkezli Overseas Development Institute (Denizaşırı Kalkınma Enstitüsü) uzmanlarından Dirk Willem te Velde "Afrika ülkeleri toplam 4 milyar dolar civarında ihracat geliri kaybına uğrayabilir" dedi.

20 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

STRATEJİK KORONAVİRÜS HAMLESİ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde düzenlenen ve dünyayı sarsan koronavirüsüne karşı alınacak tedbirlerin ele alındığı toplantının ardından stratejik bir adım attı. Bakanlık, artan dezenfektan ve kolonya ihtiyacının yerli üretim ile karşılaması için Enerji Piyasası Düzenleme Kurulundan (EPDK) talepte bulundu. Talebi değerlendiren EPDK, benzin türlerine etanol harmanlanmasına ilişkin yükümlülükleri 13 Haziran’a kadar askıya aldı. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, bu kararla benzine yüzde 3 oranında etanol karıştırma zorunluluğunun 3 aylığına kalktığını ifade ederek, “Böylece rafinerilerin biyoetanol talebi azalacak. Koronavirüsüne karşı kullanılan, son günlerde yoğun talep gören el dezenfektanları ve kolonyaların üretiminde kullanılan ve çoğunlukla ithal edilen etil alkolün yerli üretimi artacak. Biyoetanol üreten fabrikalar artık etil alkol üretecek” dedi.

HABER

Covid-19 Salgını Türkiye’nin Makine Sektörünü nasıl etkileyecek?

Covid-19 salgınının küresel imalat zinciri üzerindeki etkisini değerlendiren Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı Kutlu Karavelioğlu, bugüne kadar Çin'de yoğunlaşmış bulunan endüstriyel üretimin dünyanın ana merkezleri arasında daha dengeli paylaşılacağı bir dönemin hazırlıklarının salgından önce başladığına dikkat çekti.

22 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HABER

K

aravelioğlu, “Ticaret savaşları başlamadan önce küresel makine imalatının yüzde 51’i Asya’da yapılıyordu. Uzak Doğu’da imal ettirdikleri makineleri dünyaya pazarlayan sayısız küresel marka, yatırımlarını buraya kaydırırken bile bile bir risk alıyordu. Covid-19 salgını, imalat zincirlerinin rotasını değiştirme planlarını hızlandıracak bir unsur haline geldi” dedi.

Uzak Doğu’da üretilen mamullere, yarı mamul, komponent ve hammaddelere erişimin virüs nedeniyle ancak yüzde 50 kapasiteyle sağlanabildiğini belirten Karavelioğlu, “Üretim merkezlerinde coğrafya değişikliği sağlayacak orta vadeli geçiş süreci Türkiye’deki imalatçıları da etkileyecek. Seri üretim yapan büyük işletmelerimiz alternatif zincirler kurana kadar zorlanacaktır. Yan sanayimiz ile özel maksatlı ve ileri teknolojili makineler üreten imalatçılarımız ise kapasitelerini ve dünya ticaretinden aldıkları payı artıracaktır” dedi.

Makine sanayiimizin küresel marka değeri öne çıkarılmalı

Küresel makine imalatının gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında yeniden pay edileceği yeni dönemde Türkiye'nin, makine sektörünün uluslararası itibarını iyi değerlendirmesi gerektiğine dikkat

çeken Karavelioğlu şunları söyledi: “Virüsün tüm dünyayı etkisi altına aldığı 2 ayda Almanya, ABD, İtalya ve Fransa gibi ülkeler bizden daha fazla makine satın aldı.

Rusya'ya satılan makine miktarındaki artış yüzde 45’e yaklaştı. Bu artışın giderek yükselmesi muhtemeldir.

Yaşanan sürecin yurt içindeki yabancı yatırımlara etkisini dikkatle izlemeliyiz. Sektörü cesaretlendirmek ve ölçekleri büyütmek üzere yatırım ve faaliyet ortamını mutlaka iyileştirmeliyiz. İnsan kaynağı geniş, kayıt dışı oranları ihmal edilebilir seviyede olan, piyasası denetim ve gözetim altında tutulan ülkeler büyük avantaja sahip olacaklar. Bu ülkeler; sermaye, fikri mülkiyet hakları, evrensel norm ve değerler güvence altında olursa küresel yatırımların yeniden paylaşım sürecinde öne çıkacaklar.”

Makine sanayiinin yılın ilk 2 ayında en fazla ihracat gerçekleştirdiği ülkeler Almanya, ABD, İtalya, İngiltere ve Fransa oldu.

Makinecilerin Rusya'ya ihracatı, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre değer bazında yüzde 36 arttı. Makine sektörünün çok ihraç ettiği ürünler soğutma makineleri ile içten yanmalı motorlar olurken, inşaat ve madencilik makineleri, tarım makineleri ve türbin turbojetlerde ihracat artışı yüzde 10'nun üzerine çıktı.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 23

Bilgi ve teknolojiye dayalı

40 YIL

SİZ İSTEYİN BİZ YAPALIM!

Çerkeşli O.S.B. Mah. İmes O.S.B. İmes Bulvarı 1. Cad. No:26 Dilovası-KOCAELİ/TÜRKİYE +90 (262) 722 93 90 info@filsan.com.tr

Dalma Tip Separatörler Spin On Tip Separatörler Hava Filtreleri Yağ Filtreleri Kurutucu Hat Filtreleri Endüstriyel Filtreler Vakum Pompası Filtreleri

www.filsan.com.tr

18-21 Haziran

TRADE MARK

2020

HABER

İSO Türkiye İhracat İklimi Endeksi

Şubat Ayı Sonuçları Açıklandı Türkiye imalat sektörünün ana ihracat pazarlarındaki faaliyet koşullarını ölçen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi, şubatta 50,4 düzeyinde gerçekleşerek Türk imalatçılarının ihracat koşullarında ılımlı bir iyileşmeye işaret etti.

26 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

K

Türk imalat sektörünün en büyük üç pazarı Almanya, İtalya ve Birleşik Krallık’taki üretim artışları, ihracat koşullarındaki genel iyileşmeyi destekledi.

HABER

oronavirüs nedeniyle ekonomilerinde sert daralmalar yaşayan Çin ve Hong Kong’un, Türk imalat sektörü ihracat pazarındaki toplam payının yüzde 1 civarında olması nedeniyle salgının satışlar üzerindeki doğrudan etkisi görece düşük kaldı.

Türk imalat sektörünün en büyük üç pazarı Almanya, İtalya ve Birleşik Krallık’taki üretim artışları, ihracat koşullarındaki genel iyileşmeyi destekledi. ABD’de ekonomik aktivite Ekim 2013’ten beri ilk kez daralma kaydetti. Orta Doğu’nun bazı bölgelerinde ise ekonomik aktivitenin ilk çeyrek ortasında yavaşladığı gözlendi.

Türkiye imalat sektörünün ana ihracat pazarlarındaki faaliyet koşullarını ölçen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi’nin Şubat 2020 dönemi sonuçları açıklandı. Endekste eşik değer olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm rakamlar ihracat ikliminde iyileşmeye, 50’nin altındaki değerler ise bozulmaya işaret ediyor.

Mevsimsel etkilerden arındırılmış olarak açıklanan verilere göre, ocakta 51,1 olarak ölçülen İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi şubata 50,4 düzeyinde gerçekleşerek kritik eşik değer 50,0’nin üzerinde kaldı.

Sonuçlar, Türk imalatçılarının ihracat koşullarında ılımlı bir iyileşmeye işaret etti. Bazı ticaret ortaklarının Çin’deki koronavirüs salgını nedeniyle ciddi aksamalar yaşamasına rağmen ihracat ikliminde güçlenme kaydedildi. Özellikle Çin ve Hong Kong ekonomilerinde sert daralmalar gerçekleşti. Ancak bu iki ülkenin Türk imalat sektörü ihracat pazarındaki toplam payının yalnızca yüzde 1 civarında olması nedeniyle salgının satışlar üzerindeki doğrudan etkisi görece düşük kaldı. Güneydoğu Asya’daki diğer pazarlar da virüsten etkilendi ve bunun sonucu olarak üretimde sert düşüşler gerçekleşti. Bu ülkeler arasında Güney Kore, Singapur, Japonya, Malezya, Vietnam ve Tayvan yer aldı.

En büyük pazarlardaki üretim artışı, iyileşmeyi destekledi Türk

imalatçılarının en büyük üç ihracat pazarındaki üretim artışları, ihracat koşullarındaki genel iyileşmeyi destekledi. Almanya’da son üç ay, İtalya’da ise son iki ay boyunca ekonomik aktivite artış gösterdi.

Birleşik Krallık’ta da güçlü gerçekleşen üretim büyümesi, Eylül 2018’den beri en yüksek hızda kaydedildi. Bu üç ülke, Türk imalat sektörü ihracat pazarının beşte birinden fazlasını oluşturuyor. Fransa, İspanya ve Hollanda gibi diğer önemli Avrupa pazarlarında da talebin iyileştiği gözlendi. Buna karşılık, dünyanın en büyük ekonomisinde zayıflık belirtileri söz konusuydu. ABD’de ekonomik aktivite şubat ayında hafif bir düşüş göstererek Ekim 2013’ten beri ilk kez daralma kaydetti.

Orta Doğu’nun bazı bölgelerinde, ekonomik aktivitenin ilk çeyrek ortasında yavaşladığı gözlendi. Birleşik Arap Emirlikleri’nde aktivite son 10 yılın ilk düşüşünü kaydederken Mısır, Katar ve Lübnan’da daralma sürdü.

Suudi Arabistan’da üretim artmaya devam etti ancak büyüme belirgin bir şekilde yavaşlayarak PMI anketinin başladığı Ağustos 2009’dan beri en düşük hızda kaydedildi. Şubat’ta Çin haricindeki BRIC ülkelerinde üretim artışı gerçekleşti.

Brezilya ve Rusya’da ekonomik aktivite ılımlı büyüme kaydetti. Hindistan’da ise güçlü talep artışı gözlendi ve üretimdeki büyüme üst üste üç ay ivme kazanarak Şubat 2012’den beri en yüksek oranda kaydedildi. İstanbul Sanayi Odası Türkiye İhracat İklimi Endeksi hakkında değerlendirmede bulunan IHS Markit Direktör Yardımcısı Andrew Harker, şunları söyledi: “Türk imalatçıları şubat ayı itibarıyla Çin’deki koronavirüs salgınının en şiddetli doğrudan etkilerine maruz kalmadı. Bu durum, Doğu ve Güneydoğu Asya pazarlarının ihracatta görece düşük paya sahip olması ve Avrupa’daki temel pazarların büyüme eğilimini sürdürmesinden kaynaklandı. Öte yandan, küresel tedarik zincirinde aksama ve virüsün daha önemli pazarlara yayılma potansiyeli, önümüzdeki ayların Türk ihracatçıları açısından zor geçebileceğine işaret ediyor.”

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 27

HABER

Dünya ticareti her ay küçülürken Türk ihracatı rekor kırdı

T

ürkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı İsmail Gülle, Uluslararası Seramik Banyo Mutfak Fuarı UNICERA İstanbul'un açılışında yaptığı konuşmada, son dönemde, küresel ticaret açısından hareketli bir gündem yaşanıldığını söyledi.

Gülle, "Koronavirüs ve ülkeler arası ticari gerginlikler küresel ticaret hacmini daraltmaya devam ediyor.

Geçtiğimiz yıl, dünya ticareti neredeyse her ay küçülme yaşadı, buna rağmen biz ihracatçılarımızın özverili çabalarıyla ardı ardına rekorlar açıkladık. 2020 yılının ilk iki ayını da aylık bazda yeni rekorlarla kapatmak bizler için bir övünç kaynağı oldu." ifadelerini kullandı.

Dış ticaret fazlası veren Türkiye hedefine emin ve kararlı adımlarla

TİM Başkanı Gülle, "Dünya ticareti neredeyse her ay küçülme yaşadı, buna rağmen biz ihracatçılarımızın özverili çabalarıyla ardı ardına rekorlar açıkladık" dedi. ilerlediği bu yolda, seramik sektörünün katkıları da takdire şayan olduğunu belirterek, "Değerli ihracatçılar, 2019 yılında, Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri sektörümüz 3,5 milyar doları aşan ihracatıyla 2018 göre ihracatını yaklaşık yüzde 18 artırarak en çok ihracat artışı yakalayan 4. sektörümüz oldu." dedi.

"Seramik ürünlerinde Türkiye, dünyada en çok ihracat gerçekleştiren ilk 10 ülke arasında" Bu ihracatın üçte birini aşkın kısmı olan 1,2 milyar dolarının seramik ürünlerinde gerçekleştiğini belirten Gülle, şunları kaydetti: "Yine ay başında açıkladığımız şubat ayı ihracat rakamlarında; ihracatımız geçen sene şubat ayına göre yüzde 2,3'lük artışla yine rekorları

28 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

sürdürürken, sektörümüz yüzde 16,3'lük artışla ihracatını en çok artıran ilk 5 sektör arasında yer aldı.

Yine seramik ürünlerinde Türkiye, dünyada en çok ihracat gerçekleştiren ilk on ülke arasında yer alıyor. Diğer taraftan sektörümüz, deyim yerindeyse ülkemizin miktar bazında da ihracatını sırtlanmış durumda. Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri sektörü mart ayında 3,4 milyon tonluk ihracatı ile ülkemiz miktar bazlı ihracatının neredeyse yüzde 30'unu gerçekleştirerek en yüksek rakama imza attı. Bu başarıyı sağlayan tüm ihracatçılarımızı yürekten kutluyorum. Bu başarının yıl boyunca sürmesi çok önemli, zira bu yıl çok büyük hedeflerimiz var. Hem 2020 yılı ihracat hedefimiz olan 190 milyar dolara ulaşmayı, hem de çok daha fazla pazarda daha yüksek oranlarda pay alabilmeyi hedefliyoruz.

ENGINEERING & REVAMP PROJECTS, COMPRESSOR MODERNIZATIONS FOR RECIPROCATING COMPRESSORS, COMPRESSOR SYSTEMS AND AUXILIARY EQUIPMENT

www.burckhardtcompression.com

İmes Sanayi Sitesi 404. Sokak No: 5 Ümraniye, İstanbul, Türkiye

HABER

hava kompresörlerinin tarihsel gelişimi İlker Akçay

Y.Uçak Mühendisi DELTA ENDÜSTRİYEL MAKİNA

Rönesans ile başlayan fikri atılımlar sonrasında 18. Yüzyıldan itibaren Büyük Sanayi Devrimi ile birlikte sanayide yaşanan büyük gelişim ve 20. Yüzyılda meydana gelen dünya savaşları sırasında gerçekleşen teknolojik atılımlar kompresörlerin de doğal olarak gelişmesine ve evrilmesine yol açmıştır.

Bu yazımızda sanayinin vazgeçilmezi olan basınçlı hava kompresörlerinin tarihsel gelişimine kısa bir göz atacağız.

30 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HABER

Preshistorik Dönem:

İnsanoğlunun basınçlı hava ile olan ilişkisi binlerce yıllık tarihe dayanır. Tarihteki ilk kompresörler insan akciğerleridir!

Evet şaşırmayın sadece şöyle bir düşünün. Zayıf bir kıvılcımı alevlendirmek için henüz tutuşmuş dalların üzerine üflediğinizi düşünün ya da bir kuşu avlamak için bir kamışın ucundan ok üflediğinizi… Konuşmak veya müzik aleti çalmak için de ciğerlerinizi ve nefesinizi kullanırsınız… Ya hapşırmanıza ne demeli… işte size basınçlı hava…

Sağlıklı insan akciğerleri 0,02 ila 0,08 bar arasında basınçlı hava üretebilir. Yukarıda saydığımız işler için dahi ucu ucuna yeten bu kabiliyet, medeniyetin gelişerek özellikle de ilk metalürjik faaliyetlerin başladığı MÖ 3000-4000 yılları döneminde yetersiz kalmaya Körük başlamıştır.

Bu dönemde bakır, kurşun ve altın gibi yumuşak metalleri eritmeye ve şekillendirmeye başlayan Mısırlı ve Sümerli metalurjistler bu ergime sıcaklıklarına ulaşabilmek için nefesten fazlasına ihtiyaç duyuyordu… ve böylece körükler icat edildi.

Her ne kadar günümüz mekanik kompresörlerine hiç benzemese de körükler de benzer prensiple çalışırlar. Atmosferik hava bir odaya (körüğün içine) emilir, check valf kapanır, daha sonra genelde deriden yapılan körüğün her iki tarafındaki sert ahşap plakalarla güç uygulanarak hava sıkıştırılır ve basınçlı hava körüğün nozul şeklindeki ucundan yüksek basınçla ve hızla çıkar. Bu sayede yüksek oranda oksijen yanma verimini ve ısısını artırarak metallerin erimesine olanak verir. Kendi halinde yanan bir kömür ateşi 900°C sıcaklık üretirken basınçlı havayla beslenen aynı ateş 2000°C sıcaklıklara çıkabilir.

Başlangıçta kol gücü ile çalışacak şekilde tasarlanan körükler daha sonra bacak gücüyle ve su gücüyle çalışır şekle dönüşmüşlerdir ve 2000 yıldan fazla bir süre insanoğlu için en güvenilir kompresörler olarak görev yapmışlardır.

Medeniyetin gelişmesinde büyük pay sahibi olan basınçlı hava, özellikle metalürji konusunda büyük faydalar sağlamıştır. Yüksek sıcaklık değerlerine ulaşılmasına imkan veren körükler atalarımızın alet ve silah yapımında daha mukavim ve kaliteli sonuçlar elde etmesini sağlamışlardır. Körükler günümüzde hala birçok uygulamada kullanılmaktadır.

18. Yüzyıl:

Bugünkü anlamda modern mekanik kompresörler ile ilk karşılaşmamız çok daha yakın bir dönemde, Sanayi Devrimi döneminde gerçekleşmiştir. Ergime noktası daha yüksek metalleri eritmek üzere yüksek fırınların icat edilmesiyle bol miktarda oksijene ya da basınçlı havaya ihtiyaç duyulmuştur.

1762 yılında John Smeaton bir su değirmeni Grazebrook Körük Silindir

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 31

HABER

Buharlı Pistonlu Kompresör

vasıtasıyla tahrik edilen ilk körük silindirlerini icat etmiştir.

1776 yılında John Wilkinson İngiltere de ilk verimli basit kompresörleri icat ederek kompresörlerin ve pnömatik çağının kapılarını aralamıştır.

1799 yılına İngiliz George Medhurst bir motor ile tahrik edilen kompresörü icat etmiş ve madencilik dünyasının hizmetine sunmuştur.

Böylelikle insan ve hayvan gücüne dayalı sınırlı ve kullanışsız ilkel cihazlar yerini önce buhar gücüyle çalışan mekanizmalara bırakmıştır. Buhar gücüyle tahrik edilen ilk kompresörlerin ilk kullanım alanları su altı dalış faaliyetleridir. Bu kullanım su altı keşiflerinin hızla ilerlemesinin ve hatta su altında inşaat çalışmalarının önünü açmıştır. Basınçlı hava suyun derinliklerinde çalışan dalgıçların uzun saatler boyunca çalışmasına olanak vermiştir. Aynı prensip derin maden ocaklarına veya uzun tünellere temiz hava taşınmasında da kullanılmıştır. 1857 yılında inşa edilen 13 mil uzunluğundaki İtalya-Fransa demiryolu tünelinin inşasında kompresörler yüksek miktarda temiz havayı tünellere taşımıştır.

Kompresörlerin ve basınçlı havanın asıl devrimsel ilerleyişi ise madencilikte kullanılan erken dönem pnömatik aletler ve delici aletlerin geliştirilmesidir. İlk kaya deliciler önceleri su değirmenleri ile sonra buhar gücüyle tahrik ediliyordu. Ancak hepimizin malumu sıcak su buharı basınçlı havadan çok daha tehlikelidir ve hatta kırılan veya zarar gören bir bağlantı elemanı veya hortum ölüme sebebiyet verebilir. Buharla tahrik edilen delici ve kırıcılar çok kısa sürede Kompresörler sayesinde basınçlı hava ile tahrik edilmeye başlanmıştır. İcat edilen sayısız pnömatik aletler, tünel ve madencilikteki çok çeşitli uygulamalar, basınçlı havanın enerji nakli için kullanılması gibi ihtiyaçlar farklı basınç seviyelerinde ve farklı miktarlarda

32 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Pnömatik Kırıcı

basınçlı hava ihtiyaçları doğurmuş ve içten yanmalı motorların ve elektrik motorlarının devreye girmesiyle sanayide inanılmaz bir atılıma neden olarak kompresörlerin hızla gelişmesini sağlamıştır.

Basınçlı hava ve kompresör dendiğinde Paris Basınçlı Hava Ağı’ ndan mutlaka bahsedilmesi gerekmektedir. Elektrik enerjisi ve kablo ağı yaygınlaşmadan önce 1881 yılında Paris de eşine pek rastlanmayan türden bir “basınçlı hava ağı” kurulmasına başlandı. Asıl amacı şehirdeki meydan saatlerini ayarlamak ve kurmak olan bu sistem, 5-6 bardaki basınçlı havayı 65 km uzunluğundaki borularla yaklaşık 8.000 meydan saatine ulaştırıyordu.

Zamanla kıymeti gittikçe artan bu sistem 900 km uzunluğa ulaşmış ve boru hatları vasıtasıyla yaklaşık 10.000 orta ölçekli sanayicinin ve zanaatkarın vazgeçilmez güç kaynağı haline gelmiştir. Terziler, mobilyacılar, cilacılar, matbaalar, cam üreticileri, otomobil üreticileri ve en nihayetinde 1970 li yıllarda diş hekimlerinin de katılmasıyla sistem 100 yıldan

Paris Basınçlı Hava Ağı

HABER

Pistonlu Kompresör

fazla (1881-1994) hizmet vermiş ve ancak elektrik motorlarının devreye girmesi ve seyyar kompresör ünitelerinin yaygınlaşmasıyla servis dışı kalmıştır. İlk içten yanmalı motorlar icat edildiğinde sanayinin seyrinin ne kadar hızlı değişeceği de görülmeye başlandı… İçten yanmalı motorlar özellikle de benzin motorları kompresörlerin ana güç kaynağı haline geliverdi ki bugün hala benzinli ve dizel motorlar yaygın olarak seyyar pistonlu kompresörlerde güç kaynağı olarak kullanılmaktalar…

Teknolojik yenilikler, değişen ihtiyaçlara ve taleplere cevap verme zorunluluğu ve özellikle 1. ve 2. Dünya Savaşları sırasındaki teknolojik atılımlar kompresörlerin hızla gelişmesine, verimlerinin artmasına ve çeşitlenmesine yol açmıştır. Sanayi devriminin tetiklediği endüstriyel ve teknoljik patlama olağanüstü bir büyümeye ve gelişmeye yol açmış ve kompresörler gelişen ve büyüyen sanayinin başlıca aktörlerinden biri haline gelmiştir. Savunma sanayi, inşaat sektörü, gıda sektörü, sağlık sektörü, hızlı tüketim ürünleri, beyaz eşya ve akla gelmeyen sonsuz sayıdaki iş kolunda müthiş bir gelişme yaşanmış ve insanoğlu tüketim toplumu haline dönüştükçe makineleşen sanayinin kompresörlere olan ihtiyacı sürekli artmıştır.

Pistonlu Kompresörler:

Pistonlu kompresörün çalışma prensiplerinin temeli 1650 yılında Alman bilim adamı Otto von Guericke tarafından atılmıştır. Tek bir piston ve silindirden oluşan bir hava pompası ile bilim adamı basınçlı hava ve vakum deneyleri yapmıştır. 1900 lü yılların başlarında tek kademeli, buhar gücüyle çalışan piston kompresörler hızla yayılmaya başlamış ve başta yüksek basınç uygulamaları olmak üzere günümüzde varlıklarını hala devam ettirmektedir. Uygun fiyatlı,

Vidalı Kompresör

düşük bakım masraflarına sahip, enerji verimliliği yüksek pistonlu kompresörler küçük ve orta ölçekli sanayici ve diğer meslek gruplarının halen en çok kullandığı basınçlı hava üreticileridir.

Vidalı Kompresörler:

Vidalı kompresörün çalışma prensiplerine ilişkin ilk patent 24 Mart 1878 yılında Alman bilim adamı Heinrich Krigar tarafından alınmıştır. Ancak o dönemdeki üretim teknolojileri yetersiz olduğundan maalesef bu fikri hayata geçirmek mümkün olmamıştır.

Bundan tam 50 yıl sonra 1938 de İsveçli buhar türbini üreticisi Half Ljungstroms Angturbin AB firması, Alf Lysholm isimli yeni bir başmühendisi işe almasıyla basınçlı hava dünyası evrim geçirir. Alf Lysholm modern vidalı kompresörün üretiminde öncülük hatta bir nevi devrim yapmıştır. Bu yıllarda 1878 yılında alınmış orijinal patent haklarının süresi dolmuş olduğundan AR-GE çalışmaları daha da hız kazanmıştır. Lysholm büyük özveri ve çalışmayla kompresörün vida profillerini geliştirdi. Birçok konfigurasyonu ve rotor-lob kombinasyonunu test etti. Burada önemli olan sadece rotorların şekli değildi. Lysholm rotorların hassas bir şekilde üretilme yöntemini de keşfetti ve tüm patent haklarını aldı.

1935 yılında alınan patentte asimetrik olarak işlenmiş 5 dişi-4 erkek rotor tasarımı açıkça görülmektedir.

Ljungstroms Angturbin AB firması 1951 yılında ismini Svenska Rotor Maskiner AB olarak değiştirdi. Bu şirket günümüzde tüm dünyada SRM olarak bilinmekte olup neredeyse tüm vidalı kompresör üreticilerine üretim lisans haklarını sağlamaktadır.

Vidalı kompresörlerin ortaya çıkmasının hemen ardından dayanıklılığı ve performansı sebebiyle bu makinelere olan güven arttı. Ancak asıl atılım 1960 yılında gerçekleşti. Vida dişlerinin kompresyon bölümlerine yağ enjekte edilmesiyle hem rotor

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 33

HABER

dişlerinin neredeyse birbirlerine temas edecek kadar senkronize bir şekilde çalışabilmesi hem de dişlerin soğutulması sağlandı. Kompresörlerin verimliliği arttı…

Günümüzde yağ enjeksiyonlu vidalı kompresörler dünya pazarlarında ve endüstride en çok rağbet gören, en popüler, en yaygın kompresör tipleridir. Artık sanayi vidalı kompresörler olmadan düşünülemez, hayal edilemez.

Turbo Kompresör

Turbo Kompresörler:

Santrifüj pervanelerin fikri oluşumları Leonardo Da Vinci ye yani 14. yüzyıla kadar dayanmaktadır.

Sıvıları bir tüp boyunca yükseltme (pompa) fikri ve tasarımı Leonardo nun eskizleri arasında yer almaktadır. Ancak birçok tarihçi turbo kompresörün fikri tasarımını Fransız fizikçi Denis Papin e mal eder. Zira Papin in tasarımı özel şekilli kanatlar vasıtasıyla kapalı bir gövde içerisinde dairesel dönme sağlanarak sıkıştırılmış vortex oluşturulmasını tanımlar.

1791 yılında John Barber ilk gaz türbininin patentini alır ancak o tarihlerdeki metalürji bilgisi ve üretim imkanları fikrin pratiğe döndürülmesine engeldir.

1905 yılına kadar turbo kompresörler teoride, patentlerde ve tasarımlarda kalmıştır. Ancak 1905 yılında Fransız mühendis Rateau teoriyi hayata geçirmiş ve çok düşük verimli de olsa ilk santrifüj kompresörü üretmeyi başarmıştır.

1800 lü yılların son çeyreği ve 1900 lü yılların ilk çeyreğinde turbo kompresörlerin üretimi ile ilgili birçok çalışma olmuş ancak malzeme bilimindeki engeller, yüksek devirli güç kaynaklarının olmayışı, titreşim problemleri, yataklama ve aşınma problemleri gibi o dönem için çözümsüz problemlerin dışında bir de pistonlu kompresörlerin popülaritesi bu konudaki gelişmelerin önünü tıkamıştır.

Maalesef 1930lu yıllara kadar verimli, işe yarar bir gaz türbini üretilememiştir. 1939 yılında İsviçre

34 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Milli Fuarı’nda İsviçreli bilim adamı Brown Boveri ilk gaz türbini enerji santralini sergilemiş ve aynı yıl ilk turbojet motorlu uçuş gerçekleştirilmiştir.

Turbojet motorlarda kullanılan santrifüj kanatlara sahip kompresörler sabit sıkıştırma oranına ve dolayısıyla sabit basınç oranına sahip yüksek verimli ilk kompresörler olmuşlardır.

Basınçlı havanın ve kompresörlerin tarihi yazımızın başında da görüleceği gibi neredeyse modern insanlık tarihi kadar eski… Yazımızda çok farklı sanayi alanlarında kullanılan ve çok çeşitli uygulama alanlarına sahip kompresörlerin maalesef tamamını ele alamadık zira dergimizin sayfaları buna kafi gelmeyecekti. Ancak sektörde yoğun olarak kullanılan üç kompresör tipinin tarihsel gelişimine şöyle kısa bir bakış attığımzda bugün dünya devi birçok kuruluşun köklerinin neredeyse 18.yüzyıla dayanmasını daha kolay anlayabiliyoruz. Bununla birlikte Türkiye nin oyuna çok sonradan girmiş olmasına rağmen Kompresör imalatı konusunda global bir oyuncu konumuna gelmiş olmasını da mutluluk ve gururla izliyoruz.

Mutlu ve sağlıklı günler dileğiye

TEKNİK MAKALE

Basınçlı Hava Sistemi Kaçakları Bir endüstriyel basınçlı hava sisteminde kaçaklar, önemli bir enerji israf kaynağı olabilir, bazen kompresör çıktısının %20 -30’unun boşa gitmesine yol açabilir.

Erdal Çalıkoğlu

Ulusal Proje Direktörü

Dr. Kubİlay Kavak

Proje Koordinatörü

36 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Prof. Dr. Atİlla Bıyıkoğlu Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. İsmaİl Coşkun Gazi Üniversitesi

TEKNİK MAKALE

İ

yi bakım yapılmamış tipik bir tesiste, büyük olasılıkla toplam basınçlı hava üretim kapasitesinin %20’si kadar bir kaçak oranı olur. Öte yandan, proaktif kaçak tespit ve onarımı, kaçakları kompresörün çıktısının %10’undan azına düşürebilir.

Enerji israf kaynağı olmanın yanında, kaçaklar, aynı zamanda diğer çalışma kayıplarının artmasına da neden olabilir. Kaçaklar sistem basıncında düşmeye yol açar ve bu düşüş, üretimi olumsuz etkileyerek havalı aletlerin daha az verimli çalışmasına neden olabilir. Buna ek olarak, kaçaklar, ekipmanı daha sık çevrime zorlayarak neredeyse tüm sistem ekipmanının (kompre-sör paketinin kendisi dâhil olmak üzere) ömrünü kısaltabilir. Çalışma süresinin artması da ilâve bakım ihtiyaçlarına ve planlanmamış devreye alma süresinin artmasına yol açabilir. Son olarak, kaçaklar kompresör kapasitesine gereksiz ilâvelere yol açabilir.

Kaçakların sistemin herhangi bir parçasından kaynaklanması mümkün olmakla birlikte, en yaygın sorun alanları şunlardır: • Kaplinler, hortumlar, borular, boru bağlantıları, • Basınç regülatörleri, • Açık yoğuşma suyu kapanları ve kapama vanaları, ve • Boru ek yerleri, kesiciler ve boru sızdırmazlık maddeleri.

Kaçakların Maliyeti

• •

Boyut Yıllık Maliyet 1/16 $523 1/8" $2.095 1/4" $8.382 Maliyet elektrik fiyatını her kwh için 0.055 alarak ve sürekli işletim ve verimli bir kompresör varsayılarak hesaplanmıştır.

•

Kaçak miktarının tahmin edilmesi

Dur/kalk kontrolü kullanan kompresörler için sistemdeki kaçak miktarını tahmin etmenin kolay bir yolu vardır. Bu yöntem, sistemde hiç talep yokken (tüm hava işletimli son kullanım ekipmanı kapatıldığında) kompresörü başlatmayı içerir.

Kompresörü yüklemek ve yüksüzleştirmek için geçen süreyi belirlemek üzere birkaç ölçüm alınır. Kompresör

yüklenip yüksüzleşecektir. Çünkü kaçaklardan kaçan havadan kaynaklı basınç düşüşlerinden dolayı, hava kaçakları, kompresörün açık ve kapalı çevrimine neden olacaktır.

Toplam kaçaklar (yüzde olarak) aşağıdaki gibi hesaplanabilir: Kaçaklar (%) = [(T x 100)/(T+t)] Burada: T = yüklü süre (dakika)

T = yüksüz süre (dakika) Kaçaklar kompresör kapasite kaybı yüzdesi cinsinden ifade edilir.

Kaçaklardan dolayı oluşan yüzde kaybı, iyi bakılmış bir sistemde %10’dan az olmalıdır. Yetersiz bakıma sahip sistemlerde, hava kapasitesi ve gücünün %20-30’u kadar yüksek kayıplar olabilir. Farklı kontrol stratejilerine sahip sistemlerde, alıcının akış aşağısında bir basınç ölçer varsa, kaçaklar hesaplanabilir. Bu yöntem toplam sistem hacminin, her akış aşağı ikincil hava alıcısı, hava şebekesi ve borular (V, ft3 cinsinden) dâhil olmak üzere, bir tahminini gerektirir. Sistem o zaman çalıştırılır ve normal çalışma basıncına (P1) getirilir. Ölçümler sistemin çalışma basıncının yaklaşık yarısına eşit olan daha düşük bir basınca (P2) düşmesi için geçen sürede (T) alınmalıdır.

Kaçaklar aşağıdaki gibi hesaplanabilir: Kaçaklar (ft3/dk, serbest hava) = (V x (P1-P2)/T x 14,7) x 1,25 Burada: V ft3 cinsinden, P1 ve P2 psig cinsinden, T dakika cinsindendir.

1,25 çarpanı, düşen sistem basıncında azalmış kaçaklara izin vererek kaçakları normal sis-tem basıncına düzeltir. Yine, %10’dan büyük kaçaklar, sistemin büyük ihtimalle iyileştirilebileceğini belirtir. Bu testler, normal kaçak tespit ve onarım programının bir parçası olarak üç ayda bir yapılmalıdır.

Kaçak Tespiti

Hava kaçaklarının görülmesi neredeyse imkânsız olduğu için, onların yerini saptamak üze-re diğer yöntemler kullanılmalıdır. En iyi yol, hava kaçaklarıyla ilgili yüksek frekanslı tıslama seslerini tanıyabilen bir ultrasonik akustik detektör kullanmaktır. Bu taşınabilir üniteler,

yönlü mikrofonlar, yükselticiler ve ses filtrelerinden oluşur ve kaçakları tespit etmek için ya görsel göstergelere ya da kulaklıklara sahiptir. Daha basit bir yöntem ise sabunlu suyu bir fırça yardımı ile şüphelenilen alanlara uygulamaktır. Güvenilir olsa da bu yöntem zaman alıcı olabilir.

Kaçaklar Nasıl Onarılmalı?

Kaçakların en sık olduğu yerler, ek ve bağlantı noktalarıdır. Kaçakları durdurmak, bir bağlantıyı sıkılaştırmak kadar kolay veya kaplinler, bağlantılar, boru bölümleri, hortumlar, ek yerleri, boşaltıcılar ve kapanlar gibi hatalı ekipmanı değiştirmek kadar kompleks olabilir. Çoğunlukla kaçakların nedeni, kötü veya uygunsuz bir biçimde uygulanmış boru sızdırmazlık maddesidir. Yüksek kaliteli bağlantı elemanları, kesiciler, hortum, boru sistemi seçin ve bunları düzgün biçimde uygun boru sızdırmazlık maddesi ile monte edilmelidir. Çalışmayan ekipman da, kaçakların ilâve kaynağı olabilir. Kullanımda olmayan ekipman, dağıtım sisteminde bir vanayla izole edilmelidir.

Sistemin talep hava basıncını düşürmek, kaçakları azaltmanın diğer bir yoludur. Bir orifis veya kaçak boyunca basınç farkı azaldıkça debi de azalır. Bu sayede düşen sistem basıncı, kaçak hızlarının azalmasını sağlar.

Sistem giriş basıncını en düşük uygulama aralığında kararlı hale getirmek, sistemdeki kaçak hızını minimize eder. Kaçaklar onarıldığında, toplam tasarruf potansiyelini gerçekleştirmek için kompresör kontrol sistemi yeniden değerlendirilmelidir.

Kaçak Önleme Programı

İyi bir kaçak önleme programı şu bileşenleri içerecektir: Saptama (etiketleme dâhil), izleme, onarma, doğrulama ve çalışan katılımı. Basınçlı hava sistemleri olan tüm tesisler, mücadeleci bir kaçak programı oluşturmalı ve üretim bölümüne mensup karar vericileri içeren karma bir ekip kurmalıdır.

Bir kaçak önleme programı, basınçlı hava sistemlerinin performansını iyileştirmeyi hedefle-yen genel bir programın parçası olmalıdır. Kaçaklar bulunup onarıldığında sistem yeniden değerlendirilmelidir.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 37

TEKNİK MAKALE

TAHLİYE CİHAZI SEÇİMİ Şeyda Ertarla

Arge Basınçlandırma Sistemleri Uzman Yardımcısı Dalgakıran Makine ve San. Tic. A.Ş.

Referanslar

2 kademeli kompresörlerde su tahliye cihazı için FAD yöntemi kullanmak yerine iki kademe için debiyi bulup oradan yoğuşan hava miktarını hesaplamak gerekir.

Böylelikle hem daha uygun cihaz seçilip hem de ekonomik açıdan fayda sağlanabilir.

• https://www.engineeringtoolbox.com/water-content-compressed-air-d_1275.html • https://daytonashrae.org/psychrometrics/psychrometrics_si.html#start • https://www.learnthermo.com/T1-tutorial/ch08/lesson-C/pg13.php • http://eng.harran.edu.tr/~hbulut/tablolar.pdf • http://www.drucklufttechnik.de/www/temp/e/drucklfte.nsf/70479b556c5dc3b4c125662900334cdf/631B217F4DE6518CC1256625007A258A?OpenDocument

38 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Y

TEKNİK MAKALE

ağsız kompresörler, yağlı kompresörlere göre basınçlandırılma sırasında sıcaklıkları çok fazla oranda artar. Bu yaklaşık 180° C dereceye kadar olabilir. Isınan hava radyatöre giderek yaklaşak emilen hava sıcaklığının 15 °C fazlasıyla dışarı atılır. Ancak bu işlem tek kademede gerçekleştirilmesi hem verimli değildir hem de sıcaklık oranını çok fazla arttıracağından iki kademede gerçekleştirilir.

Yağsız vidalı kompresörlerde iki kademede sıkıştırma oranları hesaplanarak ona göre vida seçimi yapılmaktadır. Her bir vidada sıkıştırma işleminden sonra ısınan basınçlı hava soğutulmak amacıyla radyatöre gider. 1. Vidada sıkıştırılan hava ön soğutucuya, ikinci vidada sıkıştırılan hava çıkan da son soğutucuya gider. Daha sonra birinci kademede basınçlanan hava ön soğutucudan geçtikten sonra seperatöre gidip yoğuşan hava su tahliye cihazıyla dışarı atılıp gaz haldeki hava tekrar kompresörün içine girerek ikinci kademedeki vidada istenilen basınca ulaşıp son soğutucuya giderek tekrar soğutulur. Basınç kaybı ihmal edilir. Daha sonra seperatöre gidip yoğuşan hava 2. Su tahliye cihazından dışarı atılıp gaz haldeki hava da hattan dışarı ya da tanka gönderilir. Bu yazıda iki kadameli yüksek sıcaklıklarda çalışan kompresörler için su tahliye cihazı seçme hesabı yapılacaktır.

.

V2

: çıkarılan hacimsel debi humax2 : sıcaklığa göre maksimum nem : bağıl nem ϕ2

Kompresör İçindeki Nem Hesabı (2.kademe) .

V3

qc2=

.

V2 humax2ϕ2 100

.

V3humaxϕ3 100

: çıkarılan hacimsel debi humax3 : sıcaklığa göre maksimum nem : bağıl nem ϕ3

.

V2 ve V3 Hacimsel debiler vidanın sıkıştırma oranına göre vida programından bulunur. Ona göre de girişteki hava debisi bulunabilir. . . p V1 = V2 abs pc1 Pabs ortamdaki mutlak basınç Pc1 1.kademede sıkıştırılan basınç miktarı

Tahliye cihazı kompresörün kapasitesine bakılarak seçilir. Ancak 2 kademeli Belirli sıcaklığa göre maksimum nem tutma kapasitesi de aşağıdaki tablodan bulunabilir kompresörlerde de kapasite hesabı FAD max. dew max. dew max. dew dew max. dew max. dew max. dew max. yöntemine göre yapılmaktadır. FAD peki nedir? point humidity point humidity point humidity point humidity point humidity point humidity point humidity (g/ m³) (°C ) (g/ m³) (°C ) (g/ m³) (°C ) (g/ m³) (°C ) (g/ m³) ( °C ) (g/ m³) ( °C ) (g/ m³) (°C ) FAD yönteminde, kompresörün ortamdan +100° 588,208 +76° 248,840 +52° 90,247 +28° 26,970 +4° 6,359 -19° 0,960 -43° 0,083 emdiği havanın basıncı, ve ortamın giriş +99° 569,071 +75° 239,351 +51° 86,173 +27° 25,524 +3° 5,953 -20° 0,880 -44° 0,075 sıcaklığı, ölçülmektedir. Daha sonra kompresör +98° 550,375 +74° 230,142 +50° 82,257 +26° 24,143 +2° 5,570 -21° 0,800 -45° 0,067 çıkışında çıkış basıncı ve havanın çıkış sıcaklığı +97° 532,125 +73° 221,212 +49° 78,491 +25° 22,830 +1° 5,209 -22° 0,730 -46° 0,060 yanı sıra çıkış debisi ölçülmektedir. +96° 514,401 +72° 212,648 +48° 74,871 +24° 21,578 -23° 0,660 -47° 0,054zvv 0° 4,868 1 kademeli kompresörlerde gerçek çıkış +95° 497,209 +71° 204,286 +47° 71,395 +23° 20,386 -24° 0,600 -48° 0,048 debiyi FAD ile görmek mümkündür. Ancak 2 +94° 480,394 +70° 196,213 +46° 68,056 +22° 19,252 -1° 4,487 -25° 0,550 -49° 0,043 kademeli kompresörlerde, 1. Kademede emilen +93° 464,119 +69° 188,429 +45° 64,848 +21° 18,191 -2° 4,135 -26° 0,510 -50° 0,038 +92° 448,308 +68° 180,855 +44° 61,772 +20° 17,148 -3° 3,889 -27° 0,460 -51° 0,034 hava ortam koşullarına göre alınmalıdır, ama +91° 432,885 +67° 173,575 +43° 58,820 +19° 16,172 -4° 3,513 -28° 0,410 -52° 0,030 ikinci kademede hava ortam koşullarından +90° 417,935 +66° 166,507 +42° 55,989 +18° 15,246 -5° 3,238 -29° 0,370 -53° 0,027 emilmiyor aksine 1. Kademedeki hava tekrar +89° 403,380 +65° 159,654 +41° 53,274 +17° 14,367 -6° 2,984 -30° 0,330 -54° 0,024 2.kademeye giriyor. Yani aslında 2.kademede +88° 389,225 +64° 153,103 +40° 50,672 +16° 13,531 -7° 2,751 -31° 0,301 -55° 0,021 vidaya giren hava değerleri ile 1. Kademedeki +87° 375,471 +63° 146,771 +39° 48,181 +15° 12,739 -8° 2,537 -32° 0,271 -56° 0,019 hava değerleri çok farklı oluyor. 2 kademeli +86° 362,124 +62° 140,659 +38° 45,593 +14° 11,987 -9° 2,339 -33° 0,244 -57° 0,017 kompresörlerde bu durum ihmal edilerek 1 +85° 340,186 +61° 134,684 +37° 43,508 +13° 11,276 -10° 2,156 -34° 0,220 -58° 0,015 kademeli sistem gibi hesap yapılıyor. Eğer sistem +84° 336,660 +60° 129,020 +36° 41,322 +12° 10,600 -11° 1,960 -35° 0,198 -59° 0,013 +83° 324,469 +59° 123,495 +35° 39,286 +11° 9,961 -12° 1,800 -36° 0,178 -60° 0,110 bir kademeli olsaydı ve bir kademede istenilen +82° 311,616 +58° 118,199 +34° 37,229 +10° 9,356, -13° 1,650 -37° 0,160 -65° 0,00640 basınca çıkabilseydi FAD yönetimine göre tahliye +81° 301,186 +57° 113,130 +33° 35,317 +9° 8,784 -14° 1,510 -38° 0,144 -70° 0,00330 cihazı seçilmeliydi. Ben aşağıdaki hesaplarda +80° 290,017 +56° 108,200 +32° 33,490 +8° 8,234 -15° 1,380 -39° 0,130 -75° 0,00130 iki ayrı kademe için çıkan su miktarını +79° 279,278 +55° 103,453 +31° 31,744 +7° 7,732 -16° 1,270 -40° 0,117 -80° 0,00060 hesaplayacağım. +78° 268,806 +54° 98,883 +30° 30,078 +6° 7,246 -17° 1,150 -41° 0,104 -85° 0,00025

Yoğuşma Hesabı

Ortam Havasındaki Nem Hesabı .

V1 humax1ϕ1 qw=

100

.

V1 : havadan alınan hacimsel debi humax1 : sıcaklığa göre maksimum nem : bağıl nem ϕ1

Kompresör İçindeki Nem Hesabı (1.kademe)

qc1= qw

.

V2 humax2ϕ2 100

+77° 258,827 +53°

94,483

+29° 28,488

+5°

6,790

-18°

1,050

-42°

0,093

-90° 0,00010

Tablo 2: maksimum nem

2 kademe içinde ayrı ayrı yapılan örnek hesap aşağıdadır Model Basınç Basınç Kapasite Kapasite Hava Giriş Bağıl (1.Kademe) (2.Kademe) (1.Kademe) (2.Kademe) Debisi Nem Bar (mutlak) Bar (mutlak) m³/dak m³/dak m³/dak EAGLE 37 EAGLE 45 EAGLE 55

0.800

1.kademe nem 2.kademe nem (Lt/saat) (Lt/saat)

3.010 3.628 3.799 3.051 3.201 3.161 3.421 3.215

8.0 9.5 11.0 8.0 9.5 11.0 8.0 9.5

6.322 5.608 5.112 7.903 6.815 6.268 9.793 8.997

2.1 1.5 1.3 2.6 2.1 2.0 2.9 2.8

19.028 20.347 19.419 24.113 21.815 19.814 33.503

0.761 3.528 3.935 1.218 1.892 1.534 4.492

28.924

2.601

9.959 9.625 8.945 12.501 11.063 10.140 16.284 14.579

3.179

11.0

7.868

2.5

25.013

2.042

12.717

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 39

HABER

Türkiye’nin İlk Yerli Hava Körüğü POSITIVE DISPLACEMENT BLOWERS

Q Series Blowers Flows up to 6200 m3/h Pressures up to 1000 mbar g Vacuums up to -920 mbar g

TÜYLÜOĞLU MAK. NAK. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

40 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

www.ruutblower.com

HABER

Pnömatik Taşımada Akılcı Çözümler

H Series Blowers Flows up to 8200 m3/h Pressures up to 1000 mbar g Vacuums up to -500 mbar g

Ostim Org. San. Böl. 1231. Sok. No:38-40 Yenimahalle – Ankara / TURKEY Tel: (+90) 312 354 19 11 • Faks: (+90) 312 385 13 97

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 41 ruutblower@ruutblower.com

TEKNİK MAKALE

HİDROJEN TEKNOLOJİLERİ: HİDROJEN KURUTUCULAR Ayşe Dİlay ERDALI Kimya Mühendisi YEDİC Mühendislik

42 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

TEKNİK MAKALE Çok yönlü kullanıma sahip olan ve “enerji taşıyıcısı” olarak nitelendirilen hidrojen günümüzde mevcut olan teknolojiler aracılığıyla depolanabilir, taşınabilir ve kullanılabilir durumdadır.

Yenilenebilir kaynaklar, nükleer, doğal gaz, kömür ve yağ dahil olmak üzere çok çeşitli kaynaklardan hidrojen üretilebilmektedir.

Endüstrilerde ham madde olarak kullanılabilmektedir. Hidrojen boru hatları ile veya sıvı halde, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gibi gemilerle taşınabilmektedir. Ulaşım araçlarında güç kaynağı olarak kullanılmak üzere arabalar, kamyonlar, gemiler ve uçaklar için yakıta dönüştürülebilmektedir. Endüstriyel tesislerde hidrojen kullanımı; petrol rafinerilerinde (%33), amonyak üretiminde (% 27), metanol üretiminde (%11) ve demir çelik üretiminde (%3) oranındadır.

Hidrojen üretim pazarının 2022 yılında yaklaşık 155 milyar dolar değerine yükselmesi bekleniyor. Orta ila uzun vadede, özellikle petrol rafinerileri, petrokimya sektöründe hidrojen kullanımı için önemli bir potansiyel vardır. Hidrojen talebinin ise üçte biri ulaşım sektöründeki uygulamalar içindir. Shell’in 2017’de yaptığı çalışmada, saf hidrojenin kullanıldığı 113 milyon yakıt hücreli elektrikli aracın (FCEV) 2050 yılında ulaştırma sektöründeki enerji tüketimini ve sera gazı emisyonlarını azaltmada önemli katkı sağlayacağı ve 68 milyon ton yakıt ve yaklaşık 200 milyon ton karbon emisyonundan tasarruf sağlayabildiği sonucuna varmıştır[1]. Şekil 1.1.’de hidrojen üretim teknolojilerine ait şematik bir gösterim bulunmaktadır.

Şekil 1.1. Hidrojen üretim teknolojileri [2].

2019 yılı itibariyle dünyada yaklaşık 70 milyon ton (Mt) “saf” hidrojen talebi bulunmaktadır. Burada "saf" olarak nitelendirilen hidrojen, kirletici maddelere tölerasyonu az olan uygulamalarda kullanılan ve spesifik uygulamalarda ihtiyaç duyulan hidrojen anlamına gelmektedir. Günümüzde üretilen hidrojenin % 95'inden fazlası fosillerden (ve az miktarda biyo-proseslerden) üretilmektedir ve üretilen hidrojen saf değildir[3]. Hidrojene ihtiyaç duyan tesisler maliyetler sebebi ile hidrojeni kendi bünyelerinde üretmek zorundadırlar. Bu nedenle dünyada saf hidrojen ihtiyacı artarken hidrojen saflaştırma ekipmanlarına ihtiyaç da artacaktır.

Hidrojen içerisindeki nem; membran kurutucular, soğutmalı kurutucular, adsorpsiyon tipi kurutucular ile ayrılabilmektedir.

Membran kurutucular yüksek maliyete sahipken, soğutmalı kurutucuların hidrojen saflığı açısından geliştirilmesi gerekmektedir.

Bu noktada adsorpsiyon tipi kurutucular hidrojen saflaştırma için gelecek vadetmektedir. Saf hidrojen gazının son ürün olduğu proseslerde kullanılan adsorbentli kurutucuların tasarımı oldukça karmaşıktır. Tasarım; adsorpsiyon teorisi hakkında derin bir bilgiye, optimal proses koşullarına, adsorpsiyona etki eden besleme ve son ürün bileşenlerinin özelliklerinin iyi tanımlanmasına dayalıdır.

Optimal bir tasarım, proses verimliliğini ve adsorpsiyon kolonunun ömrünü uzatarak proses ömrünü en üst düzeye çıkarabilir [3].

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 43

TEKNİK MAKALE

Hidrojenden nemin giderilmesi amacıyla kullanılan adsorpsiyon tipi kurutucu sistemi genel olarak kurutulacak hidrojen gazı, su buharı, katı bir adsorbent/desikant, süpürme gazından meydana gelmektedir.

Adsorpsiyon işlemi bir mekanizmaya dayanmaktadır. Gaz halindeki moleküller van der Waals kuvvetleri, polar-polar çekim, iyon-iyon çekim, polar-iyon çekim, London kuvvetleri, yerçekimi ve tanımlanmamış diğer moleküller arası kuvvetler tarafından katı yüzeylere çekilmektedir. Bu kuvvetlerden bazıları 500 ila 1000 Angstrom gibi aralıklarda bile önemli derecede etkilidir[4]. Adsorbentlerin yüksek adsorpsiyon potansiyeline sahip yüzeyleri vardır.

jellere ait örneklere yer almaktadır.

Resim 1.1. Aktif Alumina

Kurutucularda kullanılan adsorbentler En genel anlamda kurutucularda kullanılacak adsorbentin seçiminde nem tutabilme kapasitesi, rejenerasyon sıcaklığı, çiğlenme noktası, fiziksel kararlılık, rejenerasyon döngü sayısı, maliyet ve ömür önem arz etmektedir.

Aktif alumina, moleküler elek ve silika jeller endüstride en yaygın kullanılan adsorbent tipleridir. Alüminyum oksit (Al2O3) olarak bilinen alümina çeşitli kristal şekillerde bulunmaktadır[5].

Moleküler elekler sentetik zeolitler olarak da bilinmektedir. Nemi silika jel veya kilden daha güçlü bir şekilde tutmasına karşın rejenerasyon sıcaklığı diğer adsorbentler göre daha yüksektir.

Ancak saflaştırılmak istenen gaz, çok düşük bir bağıl neme sahipse moleküler elekler bu tip sistemlerde ekonomik olmaktadır. Resim 1.1.’de aktif aluminaya yer verilirken Resim 1.2.’de moleküler elek örneği yer almaktadır.

Resim 1.2. Moleküler Elek

Silika jel, bileşiminde yüksek miktarda silisyum dioksit (SiO2) bulunduran bir adsorbent türüdür.

Amorf gözenekli bir yapıya sahiptir.

Birbirine bağlı bu gözenekler, adsorpsiyon ve kılcal yoğunlaşma ile suyu çeken ve tutan geniş bir yüzey alanı oluşturmaktadır.

Silika jelin popülaritesi, aşındırıcı olmayan, toksik olmayan yapısından kaynaklanmaktadır. Ayrıca silika jellerin rejenerasyon ısısı diğer adsorbentlere göre düşük olduğundan hidrojen kurutma proseslerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Silika jellerin adsorpladıkları nem miktarına bağlı olarak doygun hale geldiğinde renk değiştiren türleri mevcuttur. Resim 1.3.’te adsorpladığı su miktarına/doygunluklarına göre renk değiştiren ve renk değiştirmeyen silika

44 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Resim 1.3. Neme doygunluklarına göre renk değiştiren ve renksiz silika jel türleri

Hidrojen kurutucularda kullanılacak adsorbent türü, saflaştırma işlemini etkileyen en önemli parametrelerden biridir. Adsorbentlerin adsorpsiyon kapasiteleri saflaştırma işleminin niteliğini belirlemektedir.

Adsorbentlerin nem tutma kapasiteleri bağıl neme ve zamana bağlı olarak değişmektedir. Şekil 1.2.’de değişen bağıl neme göre farklı adsorbent türlerinin su tutma kapasitelerine yer verilmiştir. Şekil 1.3.’te ise %75 bağıl neme sahip bir gazın kurutma süresine bağlı olarak farklı adsorbent türlerinin su tutma kapasiteleri bulunmaktadır.

TEKNİK MAKALE

Süpürücü gaz olarak azot gazı kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak hidrojen ekipmanlarında sızdırmazlık önemli bir ölçüt olduğu için hidrojen kurutucularda kullanılan akış kontrol ve güvenlik elemanları diğer kurutuculara göre farklılık arz etmektedir. Resim 1.4’te Türkiye’de ilk ve yerli hidrojen kurutucu olan Yedic Mühendislik firmasının ürünü yer almaktadır.

Resim 1.4. Rejeneratif Hidrojen Kurutucu

Şekil 1.2. Çeşitli adsorbentlerin bağıl neme göre H2O adsorpsiyon kapasitesi

Şekil 1.3. Çeşitli adsorbentlerin zamana göre H2O adsorpsiyon kapasitesi

KURUTUCULARIN TASARIMI

Hidrojen kurutucular, gazla temas ederek adsorbentler aracılığıyla nemi gazın bünyesinden ayırmaktadır.

Kurutucu kolonlar

genellikle iki ya da daha fazla kolon kullanımıyla saflaştırma işlemini gerçekleştirmektedir. Kolonların içerisine adsorbentler belirli konfigürasyonlarda yüklenerek adsorpsiyon işlemi optimize edilmektedir. Nemi gidermek amacıyla kullanılan kurutma sistemleri de rejeneratif olaraf tasarlanabilmektedir.

Rejeneratif gaz kurutma sistemlerin genel özelliği sistemin sürekli çalışmaya uygun bir tasarıma sahip olmasıdır.

Rejenerasyon işlemi, adsorplama kapasitesi dolan adsorbentlerin kolondaki sıcaklık veya basınç değerinin düşürülmesiyle tekrar kullanılabilir hale getirilmesidir.

Bu işlem sırasında nemli hidrojen gazı ikinci bir kolona yönlendirilip süreç kesintiye uğramadan kurutma işlemi devam etmektedir. Bu nedenle rejenerasyon işlemi, kurutucular için ayırt edici bir özelliktir[6]. Sistemde rejenerasyon işlemi için süpürücü gaza ihtiyaç vardır, hidrojen pahalı olduğu için süpürücü gaz olarak kullanılması istenmemektedir. Bu nedenle inert bir gazın süpürücü olarak sisteme beslenmesi gerekmektedir.

[1] Adolf. J., Fischedick., M. Shell Deutschland Oil GmbH. (2017). Shell Hydrogen Study, Energy of the Future, Sustainable Mobility through Fuel Cells and H2. Hamburg.

[2] Nowotny, J. Hoshino, T. Dodson, Atanacio, J. Ionescu M., Peterson V., Prince K.E., Yamawaki, M. Bak, T. Sigmund, W. Veziroglu, N. Alim, M.A. (2016). Towards Sustainable Energy.

Generation of Hydrogen Fuel Using Nuclear Energy. International Journal of Hydrogen Energy, 1-14.

[3] Office of Energy Efficiency & Renewable Energy. Hydrogen Production: Natural Gas Reforming.https://www. energy.gov/eere/fuelcells/hydrogenproduction-natural-gas-reforming. 21 Şubat 2020.

[4] White, D. Weber, B. Donaldson Company, Inc. (2005). The Adsorption Dryer Process. CAGI Technical Article Program (TAP).

[5] Gülen, J. Boztepe, A. (2015). Aktif Alümina.https://inovatifkimyadergisi. com/aktif-alumina. 21 Şubat 2020.

[6] Grace Davison, Sylobead Adsorbents for Process Applications, (2010). Almanya.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 45

HABER

Deniz kompresörü teknoloji liderleri işbirliği yapacak

T

MC Deniz Kompresörleri Şirketi (TMC) ve Sauer Kompresörleri, deniz ve nakliye şirketlerine gemilerindeki tüm basınçlı hava gereksinimlerini karşılayabilecek ürün sunmak için stratejik bir işbirliği anlaşması imzaladılar.

TMC, deniz araçlarında kullanılan vidalı kompresör tedarikçisi, Sauer Kompresör ise, ticari nakliye, deniz ve denizcilik segmentleri için küresel bir pistonlu kompresör tedarikçisi. Çoğu gemideki basınçlı hava gereksinimlerini karşılamak için hem vidalı hem de pistonlu kompresörlere ihtiyaç duyulmakta Sauer Kompresörleri COO'su Harald Schulz yaptığı açıklamada; “TMC ile işbirliği içinde, armatörlerin sıklıkla istediği eksiksiz deniz basınçlı hava paketini artık

rahatlıkla sunabiliriz. TMC ile yakın işbirliği içinde olmak için sabırsızlanıyoruz ”dedi.

TMC, 1,5 ila 20 bar basınç aralığında vidalı kompresörler sunarken Sauer, 20 ila 500 bar arasındaki basınçlar için yüksek basınçlı pistonlu kompresörler üretmekte. Özellikle 3 kademeli hava soğutmalı başlangıç havası kompresörleri ile Alman üreticisi uzun yıllardır bu alanda dünya pazar lideri konumundaydı TMC Kompresörler Denizi CEO'su Per Kjellin’de yaptığı açıklamada; “TMC ve Sauer, ilgili ürünlerimizi bağımsız olarak sunmaya devam edecekler, ancak bu anlaşma, hem

46 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

müşteriler, hem de armatörler için oldukça faydalı olabilecek daha yakın ve uygun maliyetli bir şekilde işbirliği yapmamızı sağlıyor.

Sauer Kompresörleri ve Alman mühendisliği ile ünlü pistonlu kompresör serisiyle bir araya gelmekten memnuniyet duyuyoruz ”dedi.

Her iki şirket de onlarca yıldır deniz ve denizcilik endüstrisi için kompresör tedarikçileri tarafından tercih ediliyor. Bunun ana nedeni, düşük enerji tüketimi, minimum bakım gereksinimi ve dolayısıyla gemi operatörleri ve sahipleri için düşük işletme harcamaları olan yüksek kaliteli ürünlerdir.

BİZİMLE GÜVENDESİNİZ Uluslararası akreditasyonlara sahip test, muayene, denetim ve belgelendirme hizmetlerimizle yanınızdayız...

444 9 511 Szutest

Szutest

szutest.com.tr Szutest

Szutesttr

2014/68/EU Basınçlı Ekipmanlar | 2010/35/EU Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar | 2014/29/EU Basit Basınçlı Kaplar Onaylanmış Kuruluş Hizmetleri | Periyodik Muayene | İSG Ölçümleri | Akredite Üçüncü Taraf İmalat Gözetimleri | PQR/WPS Onayları | EN ISO 3834 |EN 15085 | Kaynakçı Sertifikasyonu | MYK Belgelendirme | ISO 9001 | ISO 10002 | ISO 14001 | ISO 13485 | ISO 45001 | ISO 22000 | ISO 27001 | ISO 50001 | Seveso | ATEX | Enerji Santralleri Uygunluk Değerlendirmesi | Gost R | EAC | UkrSepro | CE Belgelendirme | Tahribatsız Muayene Hizmetleri

HABER AIR WORLD

KISA HABERLER

Kaeser'den Yeni 185 Cfm Taşınabilir Kompresör Güvenilirlik ve dayanıklılık göz önünde bulundurularak üretilen Kaeser'in yeni M55PE Mobilair ™ kompresörü 185 cfm lik (5,25 m3/dak) debisi ile pazara hızlı bir giriş yaptı. Özellikle Türkiye pazarında faizlerin düşmesiyle yeniden canlanmaya başlayan İnşaat sektörünün tüm oyuncularının bu taşınabilir kompresörü kiralama, inşaat, yıkım, kumlama, tamir kamyonları ve diğer zorlu uygulamalar için tercih etmesi bekleniyor. Kaeser gerek

bakım maliyetleri gerekse ürün kalitesi açısından mobil kompresörlerde iddalı.

Yeni Sigma 17G vidaya bağlanan ağır hizmet Tier 4 Final D1803CR-T Kubota dizel motor, daha az beygir gücüyle daha fazla hava üretirken 80 lt’lik yakıt deposuyla M55PE, yakıt ikmali yapmadan önce 10 saat boyunca tam yüklü olarak çalışabilir. Kullanışlı göz seviyesinde, kaldırım kenarındaki gösterge paneli, sezgisel kullanıcı ekranı, sistem izleme ve tanıma özelliklerine sahip Sigma Control Smart elektronik denetleyiciye sahiptir. Soğuk çalıştırma aküsü yıl boyunca güvenilirlik sağlar ve Kaeser'in donma önleyici valfi aletin donmasını önler.

Elektrostatik toz boyalı çelik şasi, bakım noktalarına kolay erişim için çizilmeye karşı dayanıklı polietilen mahfaza ile geniş açılan martı kanat kapılarına sahiptir. Yeni sepertör filtresi ise bakımı büyük ölçüde basitleştirir ve toplam ağırlığı azaltır. Yolda, burulma çubuğu süspansiyonu, daha büyük jantlar ve lastikler ve LED aydınlatma paketi mükemmel kullanım ve güvenlik sağlayacak görünüyor.

Yeni M55PE, çalışmama süresini azaltırken güvenilirliği ve güvenliği artıran özelliklerle ön plana çıktı

Burckhardt Compression, The Japan Steel Works'ten

Global kompresör bölümünü satın aldı

Burckhardt Kompresör, pazardaki varlığını güçlendiriyor ve The Japan Steel Works Ltd.'den küresel kompresör işini satın alıyor.

JSW, Global pazarda çelik, enerji santrali ekipmanı ve endüstriyel makinelerin güçlü bir üreticisi ve 2018'de toplam 1.9 milyar CHF satış gerçekleştirmiştir. Toplam satışların yaklaşık% 1-2'sinin kompresörden geldiği tahmin edilmektedir.

Burckhardt Compression, merkezi Tokyo'da bulunan ve Japon borsasında işlem gören The Japan

Steel Works Ltd.'in küresel kompresör işini Merkezi Yokohama'da bulunan Burckhardt Compression (Japan) Ltd, yerel müşteri ilişkileri yönetiminin sorumluluğunu üstlenecek.

Daha fazla genişleme Kompresör işinin JSW'den alınmasıyla Burckhardt Compression pazar kapsamını ve ürün portföyünü genişletmeye devam ediyor.

48 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Burckhardt Compression CEO’su Marcel Pawlicek: yaptığı açıklamada “Burckhardt Compression, kompresör’de pazar liderliğini hedef alıyor ve bu satın alma ile kilit pazar olan Japonya'daki varlığını genişletiyor.” dedi.

Her iki taraf da anlaşma fiyatının herhangi bir detayını açıklamama konusunda anlaştı. Satın alma sözleşmesi 4 Mart 2020'de imzalandı. İşlemin kapanmasının 2020 Mart sonunda gerçekleşmesi bekleniyor.

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

MİB’te önemli toplantı 5. Kompresörler, Hava Kurutucuları, Basınçlı Kaplar ve Ekipmanları Komitesi Toplantısı MİB’in yeni adresinde gerçekleşti.

TSE ile yürütülen ABD’deki CAGİ benzeri ölçüm istasyonu çalışması başta olmak üzere bakanlıklarla yürütülen çalışmalar, sektöre olumsuz etki eden faktörlerin tespiti ve mücadele kararlılığının dile getirildiği toplantı görüş birliği ile sonlandı.

Bu toplantıya MİB bünyesindeki sektör temsilcisi komite üyeleri 2020 yılında’da etkin bir şekilde sektördeki iyileştirmelerde kararlı ve aktif rol oynayacağının

sinyalini verdi.

MİB bünyesinde bulunan sektörel komite son yıllarda sektör ile ilğili bakanlıklar neznindeki bir çok düzenlemede etkili oldu. Uygulamada bulunan aksaklıklar konusunuda

takip eden komite özellikle firmaların sektörü olumsuz etkileyecek antidamping uygulamaları nedeniyle yerli basınçlı hava makine imalatçılarını koruma amaçlı çalışmalarda’da yoğun çaba sarfetti.

III.NÜKLEER SANTRALLER FUARI VE ZİRVESİ İSTANBUL’DA YAPILDI

4-5 Mart 2020 tarihleri arasında Pullman İstanbul Hotel & Convention Center Türkiye’de gerçekleşen III. Nükleer Santraller Fuarı ve Zirvesi’de Air World Türkiye dergisi Stratejik Medya partneri olarak yerini aldı.

Basınçlı hava Sektöründen Dalgakıran Kompresör etkinliğin altın sponsoru oldu. Pnömatik sektöründen sektör lideri firmalardan SMS-TORK ‘ta fuardaki stantıyla yoğun ilgi gördü. Fuarda Akkuyu Nükleer santrali için Satınalma yetkilileri görüşmeler gerçekleştirdi. Projenin Rus Ortağı Rosatom’un yetkilileri dergimize verdiği mülakatta “Akkuyu Nükleer santrali için yapılacak basınçlı hava sistemi alımlarında şartnameye uyan her firma teklif verebilir” dedi.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 49

TEKNİK MAKALE

Basınçlı Hava Sistemi Ekonomisi Erdal Çalıkoğlu

Ulusal Proje Direktörü

Dr. Kubİlay Kavak

Proje Koordinatörü

Prof. Dr. Atİlla Bıyıkoğlu Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. İsmaİl Coşkun Gazi Üniversitesi

Bir üretim tesisine basınçlı hava sağlamak pahalı bir işlemdir.

Basınçlı hava tedariği, çok büyük miktarlarda elektrik tüketen ve sık bakıma ihtiyaç duyan maliyetli ekipman gerektirir. Buna rağmen, birçok tesisin basınçlı hava sistemlerinin yıllık olarak onlara ne kadara mal olduğu veya bu sistemlerin performansını geliştirerek ne kadar para tasarrufu yapabilecekleri konularında fikirleri yoktur.

50 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

TEKNİK MAKALE

E

lektrik maliyeti, bir basınçlı hava sistemine sahip olmanın ve işletmenin açık ara en büyük maliyetidir. 100 hp’lik bir kompresörün ilk maliyeti, kompresör ve üreticinin tipine bağlı olarak 30.000$-50.000$ iken, aynı sistem için yıllık elektrik maliyeti 50.000$’a varabilir. Buna, sistemin ilk maliyetinin %10 veya daha fazlası kadar olabilen yıllık bakım maliyeti de eklenir.

Bu bölüm, yıllık elektrik maliyetini tahmin etmek için basit bir hesaplama ve elektriksel ölçüm gerektiren daha kesin bir hesaplama sunmaktadır.

Elektrik Maliyetinin Hesaplanması 1) Tam Yükte İşletim Bir kompresörün, ayrı olarak ölçülmese bile, yıllık elektrik maliyetini hesaplamak kolaydır.

Basit Hesaplama: Tam yükte çalışan bir kompresörün elektrik maliyetinin hızlı hesaplanması için aşağıdaki verilere ihtiyaç duyulur: n Kompresör motor etiket sınıfı (bhp), n Motor etiket verimi (veya verimin bir tahmini), n Yıllık çalışma süresi (saat/yıl), ve n Elektrik maliyeti ($/kWh).

Yıllık elektrik maliyeti, bu bilgileri aşağıdaki metin kutusunda yer alan denklemde yerlerine koyarak hesaplanabilir: Basit Hesaplama (100 hp’lik Kompresör) Yıllık Elektrik Maliyeti = (Motor tam yük fren beygirgücü) x (0,746 x kW/hp) x (1/0,90) x (Yıllık Çalışma Süresi, saat) x (Elektrik Fiyatı, $/kWh) Örneğin: Motor tam yük bhp = 100 hp Yıllık Çalışma Süresi = 8.760 saat (3 vardiyalı sürekli işletim) Elektrik fiyatı = 0,05 $/kWh Yıllık Elektrik Maliyeti = (100 hp) x (0,746 hp/kW) x (1/0,9) x (8.760 saat) x (0,05 $/kWh) = 36.305 $ Bu denklem, kompresörü süren elektrik motorunun %90 verimde (1/0,90 faktöründe 90) olduğunu kabul eder – 50 hp’den büyük modern bir sistem için makul

bir tahmindir. Daha yeni enerji verimli motorlar, daha yüksek verime bile sahip olabilir. Eğer sistem daha önce birkaç kez tekrar sarılmış eski bir motor kullanıyorsa veya küçük bir motora sahipse %80 verim (veya motor etiket verim sınıfı) kullanılmalıdır.

Daha kesin bir değerlendirme için, varsa yardımcı motorlardan kaynaklanan parazit yükler için beygirgücü sınıflarını, kompresörün motor sınıflandırmasına ekleyin.

Sanayideki yaygın kullanım, sürekli %15 hizmet faktörüne sahip olan motorları uygulamak ve bu hizmet faktörünün yaklaşık üçte ikisini kullanmaktır.

Bu demektir ki, etiket anma sınıfı 100 hp olan bir motor, gerçekte tam kompresör kapasite ve basıncında 110 hp’ye kadar yüklenebilir. Bu, üreticinin satış literatüründe ifade edilmeyebilir; bu yüzden, belirli bir kompresör için mühendislik veri formlarına başvurulmalıdır. Eğer motor hizmet faktörüne giriyorsa, etiket beygirgücü sınıflandırması yerine daha yüksek beygirgücü tahmini kullanılmalıdır. Ölçümlerle Hesaplama: Elektrik tüketimi ve maliyetini belirlemenin daha kesin yolu, tam yük akım ve gerilim şid-detlerinin elektriksel ölçümlerini almayı içerir. Motor tam yük bhp ve verimi bu hesaplama için gerekli değilken, motor üreticilerinden öğrenilebilen tam yük güç faktörü gereklidir. Hesaplama, tam yük akım şiddetini alır ve tam yük kW’ına çevirir ve sonra çalışma süresi ve elektrik fiyatı ile çarpılır. Hesaplama bir sonraki metin kutusunda gösterilmiştir.

Ayrıntılı Hesaplama (100 hp’lik Kompresör) Yıllık Elektrik Maliyeti = [(Tam yük akım şiddeti) x (gerilim) x (1,732) x (güç faktörü) / 1000] x (Yıllık Çalışma Süresi, saat) x (Elektrik Fiyatı, $/kWh) Örneğin: Tam yük akım şiddeti = 115 A Gerilim = 460 V Tam yük güç faktörü = 0,85 Yıllık Çalışma Süresi = 8.760 saat (3 vardiyalı sürekli işletim) Elektrik fiyatı = 0,05 $/kWh Yıllık Elektrik Maliyeti = [(115 A) x (460 V) x (1,732) x (0,85)) / 1000] x (8.760 saat) x (0,05 $/ kWh)

=34.111 $ 2) Kısmi Yükte Çalışma Eğer basınçlı hava sistemi bazen tam yükün altında çalışır ve iyi kontrol sistemine sahip olur ise, elektrik maliyeti kompresörün tüm çalışma saatlerinde tam yükte çalışacağı zamankinden daha az olacaktır.

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 51

TEKNİK MAKALE Kompresörün tam yükte çalıştığı zaman yüzdesini tahmin edin ve bu yüzdeyi bir başka çarpan olarak önceden gösterilen denkleme ekleyin. Hesaplamayı kompresörün yüksüz (ya da kısmi yüklü) çalıştığı zaman yüzdesi için tekrarlayın ve motordaki azalmış yükü telâfi etmek için faktörü de dâhil edin (yüksüz dönel vidalı kompresörlerin çalışması için 0,20 ilâ 0,30 ve resiprokan kompresörler için ise 0,10 ilâ 0,15 iyi birer tahmini değer aralığıdır -- bir sonraki metin kutusundaki denklemde 0,30 kullanılmıştır). Toplam enerji maliyeti için iki sonucu toplayın.

Kısmı yükte çalışan kompresörlerde enerji maliyetinin daha kesin bir hesabı için farklı yük yüzdelerinde geçen zaman yüzdeleri içeren birkaç aşama yaratın. Farklı yük yüzdelerinde enerji tüketimiyle ilgili üretici verilerine ihtiyaç olacaktır.

Aşağıdaki metin kutusu yüksüz çalışmayı hesaba katarak örnek bir hesaplama göstermek-tedir.

Kısmi Yükte Çalışma ile Hesaplama (100 hp’lik Kompresör) Yıllık Elektrik Maliyeti = [(Motor tam yük fren beygirgücü) x (0,746 kW/hp) x (1/0,90) x (Yıllık Çalışma Süresi, saat) x (Elektrik Fiyatı, $/kWh)] x [(Tam yüklü geçen zaman yüzdesi) + (0,30) x (Yüksüz geçen zaman yüzdesi)] Örneğin: Motor tam yük bhp = 100 hp Yıllık Çalışma Süresi = 8.760 saat (3 vardiyalı sürekli işletim) Zamanın %65’inde tam yüklü, %35’inde yüksüz çalışır Elektrik fiyatı = 0,05 $/kWh Yüksüz çalışma tam yüklü çalışmanın %30’u kadar elektrik tüketir Yıllık Elektrik Maliyeti = [(100 hp) x (0,746 kW/hp) x (1/0,9) x (8.760 saat) x (0,05 $/kWh)] x [0,65 + (0,30) x (0,35)]

= 27.410 $ Gösterilen hesaplamaların enerji tüketiminin tam değerini değil, sadece iyi bir tahminini ve-receğini unutmayınız.

Enerji ve Talep Bedelleri

Elektrik Faturasının Anlaşılması

Gösterilen hesaplar, her kilowatt-saat başına dolar ($/kWh) cinsinden ifade edilen elektrik fiyatlarını kullanır. Elektrik şirketleri, endüstriyel müşterileri, genellikle, hem enerji ($/kWh) hem de talep bedellerini ($/kW) içeren ve tüketim seviyesi veya mevsimlere

52 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

göre farklı fiyatlar kul-lanan daha karmaşık fiyat yapıları kullanarak faturalandırır. Talep bedelleri, verilen bir ay veya mevsimdeki tepe (puant) taleplerine bağlıdır ve bazı müşteriler için elektrik maliyetinde önemli etkilere sahip olabilir. Verimlilik önlemlerinin ekonomik etkileri hesaplanırken, elektrik ihtiyaç-larının gerçek marjinal maliyeti, enerji ve talep bedelleri, farklı tüketim seviyeleri için mevsimsel ve farklı fiyatlar hesaba katılarak düşünülmelidir.

Basınç ve Elektrik Maliyeti Yüksek basınçlı havayı üretmek ve sağlamak düşük basınçlı havaya göre daha pahalıdır. 100 psig civarında çalışan bir sistem için pratik bir yöntem, çalışma basıncındaki her 2 psi’nin ilâve %1 işletme enerji maliyeti gerektirmesidir. Gösterilen ilk örnekte anlatılan sistemde, sistemi 100 psig yerine 110 psig’de çalıştırmak enerji maliyetini %5 veya yılda 1.800 $ artırır.

Performanstan Tasarruf İyileştirmeler

Ömürlük elektrik maliyeti ile karşılaştırıldığında oldukça düşük olan kompresör ilk maliye-tinden dolayı kullanıcılar basınçlı hava sistemleri ile ilgili kararlar verirken ömür boyu maliyeti değerlendirmesinden faydalanmalıdır. Buna ek olarak, yüksek verimli bir basınçlı hava sistemi, sadece enerji verimli bir motor veya verimli kompresör tasarımına sahip bir sistem değildir. Toplam sistem verimi, maksimum tasarrufun anahtarıdır. Çoğunlukla kullanıcılar sadece ilk maliyet ile ilgilenir ve sistem verimini görmezden gelerek basınç hava sisteminde en düşük teklifi kabul ederler.

Verimli bir sistem elde etmek için ayrıntılı analiz ve tasarım gerekir. Birçok basınçlı hava sistemi kullanıcısı bu alanları görmezden gelir ve para tasarrufu yaptıklarını düşünüp sonunda enerji ve bakım maliyetinde daha fazla para harcarlar.

Kitap boyunca özetlenen adımları takip etmek, çoğu basınçlı hava sistemi için önemli enerji tasarrufu sağlayabilir. Sayısız modifikasyondan geçen ve çalışmasını devam ettirecek kadar bakım yapılan bir sistem, sıklıkla %20-50 veya daha fazla enerji tasarrufuna ulaşabilir.

Basınçlı hava sistemleri hakkında verilen kararların pek çoğu, maliyet bedeli temelinde veya çalışıyorsa kurcalama tavrında verilir. Optimum basınçlı hava sistemi ekonomisine ulaşmak için kullanıcılar ekipmanı ömür boyu maliyeti ekonomisine göre seçmeli, bileşenleri uygun biçimde boyutlandırmalı, ihtiyaç duyulmayan kompresörleri kapamalı, uygun kontrol ve depolama stratejilerini kullanmalı ve ekipmanı tepe performans için işletmeli ve ekipmana yine tepe performans için bakım yapmalıdır.

TEKNİK MAKALE

Basınçlı Havada Düşük Nem Ölçümü YUSUF İLHAN CS Instruments Ölçüm Ekipmanları Tic. Ltd. Şti.

Basınçlı havada bulunan nem miktarı, ISO8573-1 standardında belirtildiği üzere basınçlı çiğlenme sıcaklığı (pressure dew point) cinsinden ifade edilmektedir. Basınçlı çiğlenme sıcaklığı ise havanın içerdiği nem miktarının ilgili basınç ve sıcaklıkta yoğuşmanın başlayacağı nokta olarak tarif edilir.

54 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

TEKNİK MAKALE

I

SO8573-1 tarafından yapılan tanım gereği çiğlenme sıcaklığı ilgili basınçta ölçülmelidir. Bununla birlikte düşük nem değerlerine indikçe havadaki su buharı miktarı çok azalır. Bu nedenle sağlıklı ölçüm yapmak için koşulların özenle hazırlanması gerekir.

Tablo-1: Basınçlı havada çiğlenme sıcaklığı, mutlak ve bağıl nem, buhar basıncı ilişkisi

Şekil-1’de %60 bağıl nem olan ortamdaki su buharı miktarının -70°C pdp koşullarındaki su buharı miktarına oranı şematik olarak görülmektedir. Görüldüğü gibi atmosferle kuru basınçlı hava arasında çok ciddi bir nem miktarı farkı vardır.

Bu nedenle çok düşük nem miktarında ölçüm yaparken basınçlı hattın içerisinde atmosferden nem girmesi mümkündür. Her ne kadar basınçlı bir hattın içine, atmosferik basınçtan bir gazın sızması sağduyuya aykırı gibi görünse de, bu durum teknik literatürde suyun permabilitesi (water permeability) olarak bilinen bir fenomendir. Basitçe su buharının çok yoğun olduğu ortamdan, az yoğun ortama difüzyonu olarak da tarif edilebilir.

Tablo-1’den görüleceği üzere -70 °C çiğlenme noktasında basınçlı havada bağıl nem %0,008 mertebesine inmektedir. Bu koşullarda su buharının kısmi buhar basıncı ise 0,003 mbar seviyesindedir. Diğer yandan bağıl nemin %60 olduğu bir günde [25°C, 1013mbar] suyun kısmi buhar basıncı 18,96 mbar olarak hesaplanmaktadır.

Mutlak nem cinsinden mukayese edecek olursak, verili koşullarda atmosferde 13.779 mg/m3 su bulunurken basınçlı hat içerisinde 1,9 mg/m3 su bulunmaktadır. Yani -70°C pdp kuru havada atmosfere göre mutlak nem miktarı 7.532 (yedi bin beş yüz otuz iki) kat daha fazladır.

Grafik-1: Tablo-1 verilerinden oluşan grafik

Grafik-1’de, çiğlenme sıcaklığına göre mutlak ve bağıl nem miktarları Tablo-1’deki değerler için çizilmiştir. Sahada bazen “bizim hava hiç nem yok” olarak tabir edilen kuru havanın teknik bir anlamı olmasa da pratikte sıfıra yakın nem miktarına doğru inmenin mümkün olduğu grafikten görülmektedir.

Şekil-1: Atmosfer ve düşük nemli basınçlı hava

Şekil-2: Basınçlı hava hattında portatif sensör ile önerilen nem ölçümü [Doğrudan hatta bağlantı]

Bu nedenle basınçlı hatlarda çok düşük (-40°C ve daha düşük) nem miktarlıları ölçülmek isteniyorsa sağlıklı sonuç almak için hatlara mutlaka doğrudan bağlanmak [Şekil-2] arada sızıntıya sebep verecek bağlantılardan ve polimer hortumlardan kaçınmak gerekmektedir. Çünkü kaçak bölgeleri ve birçok polimer hortum hattın içine nem girişine neden olacaktır. Ölçüm noktasından sensöre kadar hortum kullanılması gerekiyorsa da sızdırmazlık bağlantısı iyi yapılmış teflon hortum kullanılmalıdır. Sabit nem sensörlerinin ise Şekil-2’de olduğu gibi hatlara doğrudan bağlanması önerilir.

Şekil-3: Sabit Nem Sensörü Montajı [Sol: ölçüm çemberiyle birlikte, sağ: ölçüm Çemberi olmadan]

Basınçlı havada düşük nem miktarı ölçerken, özellikle -40°C pdp değerinden sonra atmosferdeki nemin ölçümü etkileyebileceği göz önüne alınmalıdır. Bunu engellemek için ölçüm koşullarının çok iyi ayarlanması ve ölçüm noktasıyla sensör arasında sızıntı ya da difüzyona izin verecek bir bağlantıdan kaçınılması gerekmektedir.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 55

TEKNİK MAKALE

BASINÇLI KAPLARDA KAYNAK PROSESİ

Ahmet emİn çamlıbel Endüstriyel Hizmetler Ankara Bölge Sorumlusu SZUTEST

Basınçlı kaplarda kullanılan kaynak tipi metal kaynağı olmakla birlikte tanım olarak; Bir veya birden fazla metalik malzemeyi ısı veya basınç veya her ikisini birden kullanarak ve aynı cinsten ve erime aralığı aynı veya yaklaşık bir ilave metal kullanarak veya kullanmayarak birleştirmeye "metal kaynağı" adı verilir. İlave metal tanım olarak kaynak bölgesine verilen dolgu malzemesi olmakla birlikte, kimyasal ve mekanik değerler olarak en az kaynak yapılacak ana malzeme değerlerine sahip olmalıdır.

58 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

TEKNİK MAKALE

KAYNAK YÖNTEMLERİNİN SINIFLANDIRMASI Kaynaklı uygulamalarda temel olarak kaynaklanan malzemenin cinsine göre, kaynak sırasında tatbik edilen işlemlere ve kaynak işleminin maksadına göre sınıflandırma yapılır. n Kaynak uygulandığı malzeme cinsine göre ikiye ayrılır; o Metal malzeme kaynağı o Plastik malzeme kaynağı n Kaynak yapılış gayesine göre ikiye ayrılır; o Birleştirme kaynağı o Dolgu kaynağı o Tamir kaynağı n Kaynak uygulanış şekline göre dörde ayrılır; o Manuel kaynak o Yarı mekanize kaynak o Tam mekanize kaynak o Otomatik kaynak n Kaynak, işlemin cinsine göre ikiye ayrılır; o Eritme kaynağı o Basınç kaynağı Basınçlı kaplarda genel olarak uygulanan kaynak yöntemleri ISO 4063 standardına göre tanımlaması aşağıdaki gibidir; 1. 111 – Elle metal ark kaynağı (elektrik ark kaynağı) 2. 121 – Toz altı kaynağı 3. 131 – Metal inert gaz kaynağı 4. 135 – Metal aktif gaz kaynağı 5. 136 – Özlü tel ile gaz altı kaynağı 6. 141 – Argon Kaynağı (TIG kaynağı)

KAYNAK VE KAYNAKÇILARIN VASIFLANDIRILMASI

Basınçlı kaplarda uygulanan kaynak yöntemi ve kaynakçıların/kaynak operatörlerin ilgili standartlar ve yönetmelikler doğrultusunda vasıflandırılması gerekmektedir.

Kaynak Prosedür Onayı (WPQR): Kaynak yukarıda ki tanımda da belirtildiği üzere ana malzeme, var ise ilave tel, elektrot, akım, voltaj, kaynak hızı, koruyucu gaz vb. birden fazla bileşenin uyumundan ortaya çıkan birleşim yöntemidir. Bu sebeple uygulanan kaynak yönteminin ilgili tasarım standardı ve/veya yönetmeliklerde belirtilen vasıflandırma standartlarına göre Kaynak Prosedür Onayının (WPQR) yapılması gerekmektedir.

Tasarım standardına göre değişmekle beraber ülkemizde genellikle uygulanan kaynak prosedür onayı (WPQR) standartları aşağıdaki gibidir; 1. EN ISO 15613: Ön imalat kaynak testi tabanlı vasıflandırma 2. EN ISO 15614-1: Çelikler için ark ve gaz kaynağı, Nikel ve nikel alaşımları için ark kaynağı 3. EN ISO 15614-2: Alüminyum ve alüminyum

alaşımlarının ark kaynağı 4. EN ISO 15614-8: Boru boruya veya boru plakaya kaynak uygulaması 5. ASME Sec. IX: Kazan ve Basınçlı kap kaynağı

Standardın gerektirdiği tahribatlı / tahribatsız testlerden geçen ve onaylanan kaynak prosedür onayının (WPQR) aşağıda belirtilen direktifler kapsamında da onaylı olması gerekmektedir.

1. 2014/68/EU Basınçlı kaplar direktifi Annex I, madde 3.1.2 göre onaylı olması gerekmektedir.

2. 2014/29/EU Basit Basınçlı Kaplar Direktifi Annex II madde 3.c.iii göre onaylı olması gerekmektedir.

Kaynakçı/Kaynak Operatörü Belgelendirmesi (WPQ): Kaynak uygulama çeşidine göre el kaynağı veya mekanize-otomatik olarak ayrıldığı gibi kaynakçılarda yaptıkları uygulama çeşidine göre belgelendirilir.

Tasarım standardına değişmekle beraber ülkemizde genellikle uygulanan kaynakçı / kaynak operatörü (WPQ) standartları aşağıdaki gibidir; 1. EN ISO 9606-1: Çelik kaynakçıların belgelendirmesi 2. EN ISO 9606-2: Alüminyum kaynakçılarının belgelendirmesi 3. EN ISO 14732: Kaynak operatörlerinin belgelendirmesi 4. ASME Sec. IX: Kazan ve Basınçlı kap kaynakçılarının belgelendirmesi Standardın gerektirdiği tahribatlı / tahribatsız testlerden geçen ve onaylanan kaynakçı / kaynak operatörlerinin (WPQ) aşağıda belirtilen direktifler kapsamında da onaylı olması gerekmektedir.

1. 2014/68/EU Basınçlı kaplar direktifi Annex I, madde 3.1.2 göre onaylı olması gerekmektedir.

2. 2014/29/EU Basit Basınçlı Kaplar Direktifi Annex I madde 3.2 göre onaylı olması gerekmektedir.

Kaynak Prosedür Şartnamesi (WPS): Kaynak prosedür şartnamesi tanım olarak kaynakçıya yapacağı kaynak ile ilgili ana malzeme, sarf malzeme, paso sayısı ve sırası, akım, voltaj, gaz tipi ve debisi, ön ısıtma, pasolar arası sıcaklık vb. parametreleri ve/veya detayları içeren onaylanmış bir kaynak prosedür onayından (WPQR) atıfta bulunarak kaynak mühendisi veya kaynak koordinasyon personeli tarafından hazırlanmış iş talimatıdır. Kaynak prosedür şartnamesi basınçlı kap imalatçıları için genelde EN ve ASME normlarına göre hazırlanabilir. EN normu için EN ISO 15609-1 ve EN ISO 15609-2, ASME normunda da ASME Sec. IX standartlarına göre hazırlanmaktadır.

KAYNAKLARIN TAHRİBATSIZ MUAYENESİ

Tahribatsız Muayene: Malzemelerin tahrip etmeden muayene işlemine denir. Basınçlı kaplarda yapılan kaynaklı birleştirmeler ilgili tasarım standardına göre tahribatsız muayenelerinin yapılması gerekmektedir.

Tahribatsız muayenede özellikle hata bulunduktan sonra bu hatanın tiplerinin belirlenebilmesi için referans standartlar geliştirilmiş ve tanım olayları daha gerçeğe

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 59

TEKNİK MAKALE

yaklaştırılmıştır.

Kırılma mekaniği kavramlarına göre dizayn için tahribatsız usullerle bulunabilecek hata limitlerini en düşük seviyeye çekebilecek yöntemler araştırılmıştır ve araştırılmaktadır.

Bulunan hatalar için kabul red kriterleri oluşturulmaya çalışılmıştır.

Tahribatsız muayenelerin uygulamaları aşağıdaki gibidir; Görsel Muayene (VT): Görsel muayene, tahribatsız muayene yöntemlerinin en hızlı ve ucuz yöntemidir ve diğer tahribatsız muayenelerden önce mutlaka uygulanması gereken bir yöntemdir. Çıplak gözle yapılan bu muayenede, büyüteç, ışık kaynağı, kamera, ayna ve bunun gibi yardımcı ekipmanlar kullanılabilir.

Bu yöntemle malzeme yüzeyine açık çatlak, gözenek, yanma oluğu vb. hatalar tespit edilebilir ve yüzey temizliklerinin iyi yapılması gerekmektedir.

Görsel muayene çok basit bir yöntem olarak görünse de kendine özgü inceleme koşulları vardır ve personel tecrübesi çok önemlidir. Yeterli ışık şartları altında ve uygun bakma açılarında inceleme yapılmalıdır. Tavsiye edilen minimum ışık şiddeti 500 lux, minimum açı 30 Derece ve parçaya olan maksimum uzaklık 300 mm‘dir.

Görsel muayeneyi yapacak olan personelin EN 9712 standardına göre Level II sertifikalı olması gerekmektedir.

Metalik veya metalik olmayan bütün malzemelere uygulanabilir.

Sıvı Penetrant Muayenesi (PT): Penetrant testi yüzey hatalarının tespiti için kullanılan başka bir muayene yöntemidir. Tespit edilmesi istenen hataların yüzeye açık olması gerekir, yüzey altındaki hatalar tespit edilemez. Bu yüzden uygulanacağı malzemenin test yüzeyi düzgün ve temiz olmalıdır. Ön temizliğin yeterli ve uygun olarak yapılmaması durumunda, hataların üzerini kapatmasına ve penetrant sıvısının bu hatanın içine nüfuz edemediği için test sırasında herhangi bir hata belirtisi göstermemesine neden olacaktır.

Sıvı penetrant testini yapacak olan personelin EN 9712 standardına göre Level II sertifikalı olması gerekmektedir.

Bu yöntemin en büyük avantajı malzeme tipi ile sınırlanmamasıdır. Yani çelik, seramik, cam, plastik vb. birçok malzeme üzerinde kullanabilir.

60 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Manyetik Parçacık Testi (MT): Manyetik Parçacık Testi, yüzeye açık veya yüzeyin hemen altında oluşan hataların tespiti için kullanılan bir muayene yöntemidir.

Bu yöntemin temel prensibi; Muayene yüzeyine bir manyetik akı(Magnetic flow techniques) veya akım (Current flow techniques) uygulandıktan sonra herhangi bir süreksizlikle karşılaşılması durumunda manyetik dalgaların malzeme yüzeyde yoğunlaşarak taşmasıdır(Kaçak akı). Fon boyası, demir tozu vb. yardımcı ekipmanlar kullanılarak süreksizlikler görünür hale gelir ve süreksizlik tespit edilmiş olur.

Bu yöntemin uygulanabilmesi için parçanın mutlaka ferromanyetik (mıknatıslanabilir) olması gerekmektedir.

Yani paslanmaz, kompozit vb. malzemelere bu yöntemin uygulanması imkânsızdır ve bu durumda süreksizlik tespit etmek için alternatif test yöntemi uygulanmalıdır.

Manyetik parçacık testini yapacak olan personelin EN 9712 standardına göre Level II sertifikalı olması gerekmektedir.

Manyetik test yöntemleri aşağıda verilmiştir.

Endüstride kaynaklı imalat, döküm vb. sektörlerde en çok kullanılan manyetik test yöntemi ‘’Portable electromagnet (Yoke)’’ ‘dir.

TEKNİK MAKALE

Ultrasonik Test (UT): Ultrasonik muayene, yüksek frekanslı ses dalgalarının malzeme içine gönderilmesi ve geri yansıması prensibine dayanır. Ses dalgaları alıcı-verici özelliği olan tek probla ya da verici prob ve alıcı prob kullanarak malzeme içine gönderilir ve alınır.

Test edilecek parçanın boyutsal ölçüleri bilindiğinden gönderilen ve alınan ses zayıflamamsın hatasız parça için önceden hesaplanır fakat parça içinde herhangi bir hata(süreksizlik) olması durumunda ses zayıflaması daha fazla olur ve cihazın ekranında hatanın konumu hata yankısı olarak belirir.

KAYNAKLI İMALATTA KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ

Ultrasonik test ile her türlü parça, kaynak dikişleri, döküm ve dövme parçalar test edilebilmektedir.

Endüstride, Petro kimya, enerji, denizcilik, havacılık, otomotiv gibi endüstriyel ortamlarda metal et kalınlığını veya kaynak kalitesini izlemek için kullanılır.

Ultrasonik testi yapacak olan personelin EN 9712 standardına göre Level II sertifikalı olması gerekmektedir.

Radyografik Test (RT): Bu yöntem X-ışınları ya da Gama ışınları kullanılarak malzeme görüntüsünün bir film üzerine yansıtılarak oluşturulmasına dayanır. Test edilen parçanın içine nüfuz eden ışınlar, kalın ve ince kısımlarda farklı absorbe edildiği için parçanın arka tarafına konulan filmin üzerindeki görüntüdeki renkler kalınlığa göre farklılık gösterir. Eğer parça içinde bir boşluk (Gözenek) var ise görüntü daha koyu, eğer ana malzemenin yoğunluğundan daha yoğun (Tungsten kalıntısı vb.) bir süreksizlik var ise görüntü daha açık renkli çıkar.

Metalik veya metalik olmayan bütün malzemelerde beklenen hacimsel ve yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir.

Radyografik testi yapacak olan personelin EN 9712 standardına göre Level II sertifikalı olması gerekmektedir.

Endüstride Gama ışınları elde etmek için İridyum 192, Selenyum 75 ve Kobalt 60 gibi yapay çekirdekler kullanırken, X–ray ışını elde etmek için X-ray tüpleri kullanılmaktadır.

Kaynak, üretimde anahtar rol oynayan bir üretim yöntemidir. Basitten karmaşığa tüm ürünlerde bir anlama sahiptir. Örneğin; merdivenler, binalar, vinçler, köprüler, basınçlı kaplar, tasıma ve kaldırma ekipmanları gibi. EN ISO 9000’e göre özel prosestir, Hataların ortaya çıkmaması için önlemler alınmalıdır: Kalite Güvencesi • Yetişmiş ve belgeli üretim personeli istihdamı • Kalitesi güvence altına alınmış malzeme kullanımı • Onaylı talimatlarla çalışılması • Yetişmiş ve belgeli denetim personeli istihdamı • Önleyici faaliyetler ve sürekli iyileştirme • Düzeltici faaliyetler

Kaynak işlemi hatalara açık bir uygulamadır.

Kaynaklı bileştirmelerde yapılan hataların birleştirilmiş olan malzeme tahrip edilmeden ortaya çıkarılması olasılığı düşüktür. Bu nedenle; • Kaynak işleminin eğitimli ve belgeli personel tarafından uygulanması gereklidir, • Kaynak işleminin çok sıkı denetim altında tutularak uygulanması gereklidir, • Denetimi (kontrolü) yapacak olan personelin uygun nitelikte olması ve gerekli yetkilerle donatılması gereklidir. Bu personelin görev, yetki ve sorumlulukları EN ISO 14731 standardında tanımlanmıştır:

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 61

TEKNİK MAKALE o Kaynak Mühendisleri (IWE) o Kaynak Muayene Personeli (IWIP) o Kaynak Spesiyalisti (Teknikerleri ) (IWS) o Kaynak Teknisyeni ISO 9001 genel bir kalite yönetimi sistemidir. ISO 9001 kalite yönetimi sistemi kaynaklı imalat yapan işletmeler için bazı konularda yüzeysel kalmaktadır.

EN ISO 3834, “Kaynaklı İmalat Yapan İşletmeler için Kalite Yönetimi Sistemi” özel olarak hazırlanmış bir standarttır.

Kaynaklı İmalatta Kalite Yönetimi Sistemi; EN ISO 3834 EN 729: 1995 Kısım 1-4’ün yerine geçmiştir. 5 kısımdan oluşan standart, atölye ve/veya şantiyede yapılan kaynaklı imalat için gerekli kalite şartları ile ilgili yaklaşımları açıklar ve imalatçıların kaynak kalite sistemlerinin değerlendirilmesi için bir temel oluşturur.

Kaynaklı imalat yapılan işletmelerde kalite gereklerini tanımlamak amacıyla hazırlanmıştır. EN ISO 3834 serisi, yalnız basına imalatçının kendi üretim sistemi içinde veya ISO 9001 ile birleştirilerek uygulanabilir.

Kullanımı; • Sözleşme görüşmelerinde: Kaynak kalite beklentilerinin belirlenmesi • Üretici için: Kaynak tekniği kalite gereklerinin oluşturulması ve üretim sürecinde bunlara uyulması • Şartname hazırlayan kurullar: Kaynak tekniği kalite beklentilerinin belirlenmesi • Kalite uygulamalarını denetleyen organizasyonlar, örneğin; bağımsız muayene merkezleri, müşteriler veya üretici EN ISO 3834’ün sağladıkları • Kaynaklı Üretimin daha fazla kontrol altına alınabilmesi, güvenilirliğin sağlanması • Kaynaklı imalatta kalite ve maliyetlerin daha iyi kontrol altına alınması, • Tamir maliyetlerinin azalması, • Bakım Maliyetlerinin azalması, • Çalışanların sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi.

EN ISO 3834 standartlarının tanımları ve kabul kriterleri aşağıdaki tabloda kısaca tanımlanmıştır.

EN ISO 3834-1 Metalik Malzemelerin Ergime Kaynağı için Kalite Gerekleri

Kalite gerekliliklerinde uygun seviyenin seçilmesi için kriterler

EN ISO 3834-2 Metalik Malzemelerin Ergime Kaynağı için Kalite Gerekleri

Kapsamlı kalite gerekleri

EN ISO 3834-3 Metalik Malzemelerin Ergime Kaynağı için Kalite Gerekleri

Standart kalite gerekleri

EN ISO 3834-4 Metalik Malzemelerin Ergime Kaynağı için Kalite Gerekleri

Temel kalite gerekleri

EN ISO 3834-5 Metalik Malzemelerin Ergime Kaynağı için Kalite Gerekleri

Uygulanabilir dokümanlar

Tablo 1: Kalite gereklerinin sınıflandırılması

62 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

İşletmelerde sistemin uygulanmasında aşağıdaki hususlara mutlaka yer verilmesi beklenir.

• Sözleşmenin Gözden Geçirilmesi: İmalatçı, sözleşmedeki kaynakla ilgili bütün gereklilikleri yerine getirebileceğini teyit etmeli ve ilgili kalite faaliyetleri ile ilgili ayrıntılı bir planlama yapabilmelidir. Bu aşamada işletmede görev yapan sorumlu kaynak gözetim personelinin (kaynak koordinatörü) mutlaka yer alması ve isin yapılabilirliği konusunda onay vermelidir.

• Tasarımın Gözden Geçirilmesi: İmalat hattına verilmeden önce kaynak tekniği uygulamaları ile ilgili tüm tasarım detayları, kaynak gözetim personeli tarafından detaylı bir biçimde incelenmelidir.

• Kaynak Personeli: Tüm kaynakçı ve kaynak operatörleri EN 9606-1 veya EN 14732 standartlarının uygun kısımlarına göre test edilmiş ve sertifikalandırılmış olmalıdır.

• Muayene ve Test Personeli: İmalatçı kaynak uygulamaları ile ilgili gerekli planlama ve hazırlıkları yapacak, uygulamada denetim görevini yerine getirecek nitelik ve nicelikte personele sahip olmalıdır.

Tahribatsız muayene yaptırılacak personel EN 9712 standardına göre uygun belgeye sahip olmalıdır.

• İmalat ve Test Ekipmanları: İmalatçı gerekli ve yeterli sayıda ekipmana (kaynak akımı üreteci, tasımakaldırma ekipmanlar, takım-aparat-fikstür vb.) sahip olmalıdır. Kullanılan ekipman düzenli aralıklarla (periyodik) kontrollere tabi tutulmalı ve bu kontroller kayıt altına alınmadır.

• Faaliyetlerin Tanımı: İmalatçı, donanımını bir listesini yapmalı ve bunları izlemelidir. Gerekli donanımın kalibrasyonunu/doğrulamasını periyodik olarak yapmalı be bu işlemi kayıt altına almalıdır. o En büyük vinç kapasitesi, o Atölyenin ekipman alma kapasitesi, o Yarı otomatik veya otomatik kaynak ekipmanları kapasitesi, o Isıl işlem için fırın ebatları ve maksimum sıcaklık değerleri, o Bükme, kesme ve doğrultma ekipmanları kapasitesi, • Bakım: Bakım planları, kritik donanım için yapılmalı ve buna bağlı olarak periyodik bakımlar gerçekleştirilmelidir. Yapılan her türlü bakım işlemi kayıt altına alınmalıdır. Bu planlar, kaynak konstrüksiyon kalitesini doğrudan etkileyecek cihazlarla sınırlı kalabilir.

Bakım işlemi aşağıdaki uygulamaları kapsayabilir: o Isıyla kesme makinalarının, otomatik kaynak aparatlarının ve benzeri makinaların kılavuzlarının durumu, o Kaynak makinalarının kullanımı için gerekli olan ampermetre, voltmetre, debi ölçer gibi cihazların durumu, o Kabloların, hortumların ve bağlantıların durumu, o Yarı ve/veya tam otomatik kaynak ekipmanlarının kontrol sistemlerinin durumu, o Termokupulların ve diğer sıcaklık ölçme cihazlarının durumu, o Tel besleme ünitelerinin durumu.

TEKNİK MAKALE

• Kaynak Faaliyetleri: Kaynaklı imalatın başlamasından önce aşağıdaki aşamaları geçilmiş ve dokümante edilmiş olması gereklidir: o İmalat Planı; Kaynaklı imalat için ayrıntılı bir imalat planı hazırlanmalıdır ve bu plan şunları içermelidir: ▪ Konstrüksiyonun imalat sırası, ▪ Konstrüksiyonun imal edilmesi için gerekli ön imalatların tamamlanması, ▪ Uygun kaynak yöntemi ve ilgili proseslerin referanslarını, ▪ Mümkünse kaynak pasolarının sırasını, ▪ Ön imalatlar için talimatları, ▪ Yapılacak muayene ve testleri (tarafsız kontrol kurulusu faaliyetleri dahil), ▪ Numuneler ve/veya parçalar yardımıyla tanımlamaları o Kaynak Talimatı (WPS); İmalatçı EN ISO 15607 standardının uygun kısmına göre kaynak yöntem spesifikasyonlarını hazırlamalı ve imalatta uygulandığından emin olmalıdır. o Yöntem Onayları (WPAR); Uygulanacak kaynak yöntemleri, imalattan önce, EN ISO 15614-1 standardının uygun kısmına göre onaylanmış olmalıdır. o İş talimatları; İmalatçı, talimat amacıyla doğrudan WPS’leri kullanabileceği gibi, WPS’ye atıfta bulunarak da is talimatları da hazırlayabilir. o Dokümantasyon; İmalatçı, ilgili kalite dokümanlarının (örn. WPS, WPAR, kaynakçı sertifikaları) kontrolü için prosedürler hazırlamalı ve uygulamalıdır.

• Kaynak Sarf Malzemeleri: Kaynak sarf malzemelerinin kontrolünü içeren prosedürler, imalatçı tarafından hazırlanmalıdır. İmalatçı, sarf malzemelerin depolama, tasıma ve kullanımı için prosedürler hazırlamalı ve uygulamalıdır. Prosedürler, imalatçı firma tavsiyelerine uygun olmalıdır.

• Ana Malzemenin Depolanması ve İzlenebilirlik: Malzemeler, dış etkenlerden korunacak şekilde depolanmalıdır. Depolama sırasında, malzemelerin kalitesi ve boyutları tanımlı olmalıdır, ayrıca malzeme sertifikasına ulaşılabilecek şekilde izlenebilirlik sağlanmış olmalıdır (Markalama ve marka aktarımı).

• Kaynak Sonrası Isıl İşlem: İmalatçı, kaynak sonrası malzeme cinsi ve kalınlığına bağlı olarak uygulanacak ısıl işlemin belirlenmesinden ve uygulanmasından tamamen sorumludur. Isıl işlem yöntemi, ana malzeme, kaynak tipi, konstrüksiyon, vb. ile uyumlu olmalıdır. Kayıtlar gerekli işlem sırasının takip edildiğini göstermelidir. Özel ısıl işlem uygulamaları da izlenebilir olmalıdır.

• Kaynakla İlgili Muayene ve Testler: Muayene ve testlerin yeri ve sıklığı aşağıdakilere bağlıdır: o Sözleşmeye ve/veya standart, o Kaynak prosesi, o Konstrüksiyon tipi, Muayene ve Testler uygulanma zamanlarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

o Kaynaktan Önce ▪ Kaynakçı sertifikalarının uygunluk ve geçerliliği, ▪ Kaynak talimatı (WPS) uygunluğu, ▪ Ana malzeme uygunluğu, ▪ Sarf malzemelerin uygunluğu, ▪ Kaynak ağzı hazırlığı, ▪ Kaynak için çalışma şartlarının uygunluğu ▪ Vb. o Kaynak işlemi sırasında ▪ Pasolar arası temizlik, ▪ Altlık için arkadan taslama, ▪ Kaynak sırası, ▪ Vb. o Kaynaktan sonra ▪ Uygun EN standardına göre gözle kontrol, ▪ Uygun EN standardına göre tahribatsız muayene, ▪ Uygun EN standardına göre tahribatlı muayene, ▪ Kaynaklı yapının ölçü, biçim ve sekil kontrolü, ▪ Kaynak sonrası işlemlerin sonuç ve kayıtları, taslama, kaynak sonrası ısıl işlem, ▪ Vb. • Uygunsuzluk ve Düzeltici Faaliyetler: Belirlenen gerekliliklere uymayan parçaların istem dışı kullanımını engellemek için ölçümler yapılmalıdır. Tamir, imalatçı tarafından üstleniliyorsa, uygun yöntem tarifleri (tamir talimatları) tamirin yapıldığı bütün is istasyonlarında mevcut olmalıdır.

• Tanımlama ve İzlenebilirlik: Kaynak operasyonlarının tanım ve izlenebilirliğinden emin olmak amacıyla dokümante edilmiş sistem aşağıdakileri içermelidir: o İmalat planları, o İş sıralama kartları, o İmalattaki kaynak yer kayıtları, o Kaynak markalama, damgalama, etiketleme, vb. o Özel kaynaklar için izlenebilirlik, o Kaynakçı ve yöntem onayları, o Tahribatsız muayene yöntem ve personeli, o Kaynak sarf malzemeleri, tip, döküm no, numune no, o Ana malzeme, tip, numune, o Tamir bölgesi.

• Kalite Kayıtları: Kalite kayıtları, aksi belirtilmedikçe en az 5 yıl boyunca muhafaza edilmelidir, kabaca aşağıdakileri içermelidir: o Sözleşme ve tasarımın gözden geçirme kayıtları, o Malzeme sertifikaları, o Sarf malzeme sertifikaları, o Kaynak talimatları (WPS), o Kaynak yöntem onayları (WPAR), o Kaynakçı ve kaynak operatör sertifikaları, o Tahribatsız muayene personel sertifikaları, o Isıl işlem ve yöntem test kayıtları, o Tahribatlı, tahribatsız muayene yöntem ve raporları, o Ölçü raporları, o Tamir, uygunsuzluk rapor ve kayıtları.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 63

HABER AIR WORLD

KISA HABERLER

Dalgakıran Kompresör'ün gözbebeğinde üretim başladı

Dalgakıran Kompresör, Kocaeli Dilovası’ndaki 50.000 m2’lik kapalı alana sahip yeni fabrikasında seri üretime başladı

D

algakıran Kompresör Avrupa’nın en büyük kompresör fabrikalarından birisini Kocaeli Dilovası’nda her ünitesiyle bitirmek üzere. Bir yandan fabrika’da inşaat çalışmaları ve çevre düzenlemeleri

yoğun bir şekilde devam ederken diğer yandan da tam kapasite üretime yeni fabrikada start verdi. İdari binanında yıl sonuna kadar tamamlanmasıyla 70.000 m2 lik arsanın içerinde yapılan 50.000 m2 lik fabrika yatırımı Türkiye’de alanındaki en büyük,

Avrupa’nın ise ilk 3 tesisinden birisi olacak. Dalgakıran Kompresör daha öncede japonya’nın Dünya devi IHI ile ortaklık kurmuş ve Türkiye’nin ilk Turbo Kompresör fabrikasınıda Dilovasında IHI DALGAKIRAN adıyla hizmete açmıştı.

Haus’dan eğitime katkı HAUS olarak, Aydın Meslek Eğitimine Katılım Sağlama (Aydın MEKAS) Projesi kapsamında meslek lisesi öğrencilerine burs verdiğimiz ve projede sosyal sorumluluk kapsamında görev aldığımız için şirketimize Aydın Valisi Sayın Yavuz Selim KÖŞGER tarafından plaket verilmiştir.

Bölgesinde ilk örnek proje

HAUS şirket bünyesinde Millî Eğitim Bakanlığı ve Aydın Valiliği iş birliğiyle meslek lisesi projesi için protokol imzaladı. Böylelikle meslek lisesi öğrencileri HAUS ile güncel teknolojik imkanlarla pratik yapma ve uzmanlık kazanma fırsatı elde edip, gelecekteki meslek hayatlarına şirketin örgüt kültürüyle birlikte hazırlanacaklar. Bölgesinde ilk defa gerçekleştirilen bu proje ile HAUS örnek bir çalışmaya imza atmıştır.

"Geleceğe nefes" seferliği kapsamında fidan bağışı

Geçtiğimiz yaz aylarında ülkemizin birçok bölgesinde ve bölgemiz civarında bir çok yangın sebebi ile ülkemizin can damarları olan ormanlarımızı kaybettik. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen Geleceğe Nefes Projesi kapsamında

64 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HAUS Makina Sanayi Ticaret Anonim Şirketi olarak biz de ülkemizin geleceğine nefes olmak adına Aydın Bölgesine çalışanlarımız adına fidan bağışında bulunduk. HAUS Santrifüj Teknolojileri olarak ürettiğimiz ürünler ile çevreye faydalı olmaktan gurur duymanın yanı sıra bakanlığımızın düzenlediği bu projeye katılmanın da mutluluğunu yaşamaktayız.

Vidalı Hava Kompresörlerinde

5 YIL GARANTİ Dönemi Başladı!

TÜRK

İYE’D E İLK

* Tüm yağ enjekteli vidalı seri kompresörlerimizde standart periyodik bakımların orijinal yedek parçalarla yetkili servisler yapılması koşuluyla geçerlidir.

dalgakiran.com

i n e isi

YR Ser A

Pistonlu ve vidalı kompresörler olmak üzere geniş bir ürün yelpazesine sahip Eccoair, az yatırımla mümkün olan en yüksek kalite ve performansı sunarak şirketinizin gelişiminde itici güç oluyor.

Eccoair bir Dalgakıran Grup markasıdır. www.eccoair.com.tr

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

1915 Çanakkale Köprüsü Projesi'nde

Özen Kompresör Tercih Edildi

M

art 2017'de temeli atılan Çanakkale'nin Lapseki ilçesine bağlı Şekerkaya mevkisi ile Gelibolu'nun Sütlüce mevkisi arasında yapımı süren 1915 Çanakkale Köprüsü inşaatında; toplam 4 adet olmak üzere, her bir ayağında Özen Kompresör ürünleri kullanılıyor.

Projeye özel olarak hazırlanan kompresör seti; OSC V serisi frekans invertörlü vidalı kompresör, kurutucu ve hava tankından oluşuyor. Ortam koşullarına ve taşımaya uygun olarak tasarlanan sette yer alan OSC V serisi frekans invertörlü vidalı kompresör, motor devrini işletmenin anlık hava ihtiyacına göre ayarlayarak enerji tasarrufu ve düşük maliyetli üretim yapma imkânı sağlıyor. Set üzerinde entegre soğutmalı tip hava kurutucusu basınçlı hava sistemindeki nem ve partikülleri uzaklaştırıyor. Basınçlı hava şartlarına özel olarak tasarlanan hava tankı ile de komple bir çözüm sağlanmış oluyor.

Verimliliği ve dayanıklılığı ile ön plana çıkan Özen Kompresör ürünleri köprü inşaatının kumlama ve boyama

işlemleri için kullanılıyor.

Projeye ilişkin olarak Özen Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Özen; “Ülkemiz için önemli olan bu proje bittiğinde Trakya ile Ege Bölgesi’ni bağlayacak ve bölgenin entegrasyonuna büyük katkı sağlayacak. Bu projeye verdiğimiz katkıdan dolayı gururluyuz. Yerli bir

kompresör üreticisi olarak üzerinde hassasiyetle durduğumuz konulardan biri uluslararası rekabette global bir oyuncu haline gelmek için gerekli tüm altyapı çalışmalarını yapmak ve bu yolda kararlılıkla ilerlemek. Yaptığımız tüm çalışmalar ve aldığımız büyük projeler bu yolda ilerlediğimizin bir göstergesi” dedi.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 65

MAKALE

7

Yağsız Kompresörler Hakkında Yanlış Bilinen

Bilgi

Bu makale, Parker Gas Separation and Filtration Division EMEA Marka İletişimi Takım lideri Dave Sykes tarafından kaleme alınmış, Parker Türkiye Distribütörü DHE Endüstriyel Satış Müdürü Burak Yüce tarafından Türkçeleştirilmiştir.

66 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

MAKALE

P

iyasada çok miktarda farklı seçeneğin bulunması nedeniyle mevcut kompresörün değişimi veya yeni endüstriyel kompresör alımı için doğru kararı verebilmek can sıkıcı bir iş olabilir.

Maliyetleri düşürmeyi vaat etmesi, yağsız kompresörleri ilgi çekici hale getirir. Yağ enjeksiyonlu kompresörlere kıyasla avantajları ve dezavantajları bulunsa da yağsız kompresörler hakkında endüstride birçok yanlış bilgi bulunur.

Bu makale, yanlış kanıları ortadan kaldırmayı ve bir sonraki kompresörünüzü seçerken düşünmeniz gereken bazı önemli kurallar hakkında fikir vermeyi amaçlıyoruz.

1

Yanlış Bilgi: Hava kompresörü yağ kirliliğinin tek sebebidir

Genellikle yağsız kompresörler sıkıştırma odacığında yağ kullanmadığı için, çıkan basınçlı havanın tamamen yağsız olduğu düşünülür. Basınçlı hava sistemlerindeki kirlilik dört farklı kaynaktan geldiği için bu düşünce yanlıştır. Kompresörün emdiği hava, ortam havasında bulunan yağ buharı nedeniyle zaten kirlidir ve yağsız kompresör bunu gideremez.

Umarız, bu makale yeni bir kompresörün avantajlarını ve dezavantajlarını araştırırken karşılaştığınız bazı ikilemleri ortadan kaldırmaya yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

2

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler kirletici madde içermeyen hava sağlar

Yağsız kompresörler, basınçlı havadan giderilmesi gereken yağ miktarını azaltmasına rağmen, genellikle havanın içinde bulunan diğer kirletici maddeleri azaltma özelliğine sahip değildir.

Genellikle, partiküllerin ve mikroorganizmaların yanı sıra su ve yağ (farklı aşamalarda) basınçlı havayı kirletir. Proseslerin bu kirletici maddelerden etkilenmediğinden emin olmak

için, bu maddeleri kabul edilebilir bir düzeye azaltmak veya ortadan kaldırmak önemlidir.

3

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler şartlandırma ekipmanına ihtiyaç duymaz

Yağsız kompresör kurulurken, yaygın olarak yapılan uygulamalardan biri akış yönündeki filtrelemelerin tamamını veya bir kısmını çıkarmaktır. Basınçlı hava sistemindeki arıtma ekipmanları çoğunlukla çift filtre kurulumu içerir. Bu filtrelerden birinin partikül filtresi diğerinin ise yağ temizleme filtresi olduğu düşünülür. Aslında bu iki filtre yağ/su/partikül tutucu filtrelerdir ve sistemdeki arıtma ekipmanlarının en önemli parçalarıdır.

Her iki filtre de aynı kirlilik giderme fonksiyonunu üstlenir.

Ancak bu işlemi farklı filtreleme düzeylerinde yaparlar. İlk filtre, genel amaçlı ve yüksek verimli ikinci filtreyi yoğun kirlilikten koruyan bir filtredir. Bu çift filtre kurulumu, daha düşük işletme maliyetleri ve tekli yüksek verimli filtreye kıyasla daha az bakım gibi ek avantajları sayesinde kesintisiz basınçlı hava teminini sağlar.

Basınçlı hava kurutucuları sıvı veya aerosol biçimindeki suyu ayrıştırmak için değil, sadece su buharını gidermek için tasarlanmıştır. Ayrıca verimli bir şekilde çalışması ve istenilen çiğ noktasına ulaşması için yağ/ su/partikül tutucu filtrelerin kullanılması gerekir.

4

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler yağ kullanmaz Tasarımları gereği, yağsız kompresörler basınç odacığında yağ kullanmaz. Bu sayede yağ sıkıştırılan havaya temas etmez. Ancak, hareketli parçaların yağlanması ve

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 67

MAKALE

makinenin soğutulması için genellikle yağ kullanılır.

Yağsız kompresörlerde genel olarak dişli kutusunu yağlamak için kullanılan yağın, basınçlı havaya girmesini engellemek için ayrıntılı ve karmaşık sızdırmazlık sistemleri kullanılır. Ancak sızdırmazlık mekanizmasında sorun olduğu durumlarda, yağın basınçlı hava sistemine girme ihtimali ortaya çıkar. Karter havalandırmasından çıkan yağ buharı da kompresör hava emişinden sisteme gidebilir.

5

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler ISO85731:2010 Sınıf 0 spesifikasyonuna uygun basınçlı hava sağlar

ISO8573-1, Basınçlı Hava Saflığı için Uluslararası Standart'tır ve hava kalitesi için farklı sınıflandırmalar sunar. Sınıf 0, bu sınıflandırmaların en sıkı koşullarına sahip olanıdır ve birçok kompresör üreticisi yağsız kompresörlerin Sınıf 0'a uygun olduğunu iddia eder.

Bazı kompresör üreticileri yağsız kompresörlerden sağlanan havanın Sınıf 0 standartlarına uygun olduğunu iddia eder. Sınıf 0, sıfır kirlilik anlamına gelmez. Kompresör temiz oda koşullarında test edilirse kompresörün çıkış noktasında kirlilik en düşük seviyede olur. Aynı kompresör endüstriyel bir ortama kurulduğunda, kirlilik kompresörün hava giriş noktasından çekilen havaya bağlı olur. Dolayısıyla Sınıf 0 iddiası geçerliliğini yitirir.

Kompresörün çıkışından Sınıf 0 kalitesinde hava sağlansa bile son kullanım noktasında havanın hala Sınıf 0 kalitesinde olacağının garantisi yoktur. Çünkü hava tankından ve dağıtım borularından gelecek olan kirlilik basınçlı havayı da kirletecektir.

Yanlış bir kanı olarak Sınıf 0 standartlarının yalnızca yağ ile ilgili olduğu düşünülür. Ancak ISO8573-1 standartlarının Partikül, Su ve Yağ için sınıflandırmaları da bulunur. Sınıf 0 iddiasında bulunurken, Sınıf 0 ile hangi kirletici maddelerin

68 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

6

kastedildiği spesifikasyonlarda belirtilmelidir.

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler toplam sahip olma maliyetini de düşürür

Filtre ihtiyacı ortadan kalkacağı ve bu sayede daha düşük basınç kayıpları ile işletme maliyetleri düşürüleceği için, genellikle yağsız kompresör kullanmanın toplam sahip olma maliyetini düşürdüğü belirtilir.

Ne tür bir kompresör kurulursa kurulsun aynı düzeyde arıtma ekipmanı gereklidir. Arıtma ekipmanları, kompresörün hava giriş noktasından giren kirletici maddelere, kompresör tarafından eklenen kirletici maddelere ve boru hatlarından gelen pas ve çapak gibi diğer kirliliklere göre seçilmelidir.

Genellikle yağsız kompresörün satın alma fiyatı ona eşdeğer yağlı bir kompresör fiyatından oldukça yüksektir. Vida grubunun bakımı ise genellikle eşdeğer yağlı kompresörün bakımından daha pahalıdır. Bazı modellerde yalnızca birkaç yıldan sonra vida grubunun tamamen değişimi gerekir. Bu nedenle, aslında toplam sahip olma maliyeti önemli ölçüde artar.

7

Yanlış Bilgi: Yağsız kompresörler yağlı makinelere kıyasla daha çevre dostudur

Sıvı yağ bulunmamasına rağmen, su buharı yine de kompresör tarafından emilir.

Yani yağsız kompresörler bile havadaki yağ buharından ötürü yağlı kondensat üretebilir.

Giriş noktasından çekilen yağ buharı yoğuşarak likitleşebilir ve bu yağ, kompresördeki yoğunlaşmış suyla karışabilir. Kompresörden çıkan atık kondens içerisindeki yağ miktarını belirlemek ve atık su içerisindeki yağ kontaminasyonunu yerel yasal koşullarla belirlenmiş seviyelere indirgemek, kompresör kullanıcılarının sorumluluğundadır.

Atık sınırlamalarına ve atmosferik havadaki yağ buharı hacmine bağlı olarak, yağsız kompresör kurulumlarında da kondens hattına bağlı yağ/su seperatörü kullanmak gerekebilir.

MAKALE

Sahada Azot Üretimi ile Lazer Kesme Maliyetlerini Azaltın

Bu yazı Parker Hannifin Nitrojen Ürün Yöneticisi ve Gaz Üretimi Teknolojisi Blog Ekip Üyesi David Connaughton ile Gaz Üretimi Teknolojisi Blog Ekip Üyesi Judy Silva tarafından kaleme alınmış, Parker Türkiye Uygulama Mühendisi Ege Atillâ tarafından Türkçeleştirilmiştir.

70 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Lazer uygulamaları için sahada azot üretimi; azaltılmış maliyetler, daha istikrarlı tedarik, kesintisiz üretim ve geliştirilmiş güvenlik de dahil olmak üzere pek çok fayda sağlar.

MAKALE

Bir lazer nasıl çalışır?

L

azer, uyarılmış bir kaynaktan yayılan foton emisyonuyla, elektromanyetik spektrumun kızılötesi, görünür ışık veya morötesi aralıklarında monokromatik güçlü bir ışın üreten bir cihazdır. Lazerler yüksek teknoloji gerektiren bilgisayar çiplerinden kalın sacların dilimlenmesine kadar birçok endüstriyel üretim uygulamaları için kullanılır.

Bugünün global üretim ortamının tedarikçilerden; kısaltılmış teslim süreleri, en yüksek hassasiyet, sıfır iade, enerji verimliliği, minimum risk ile maksimum çalışma süresi ve en düşük maliyet de dahil olmak üzere çok sayıda talebi vardır. Lazer uygulamaları da buna istisna değildir; teknoloji geliştikçe daha güçlü, hızlı ve verimli makineler üretilir ve geliştirilirken, mali sürdürülebilirliği sağlamak için maliyetlerin kontrol altında tutulması da artan bir zorluktur.

Lazer uygulamalar nasıl azot kullanır?

Bir yardımcı gaz olarak Oksidasyon, oksijen bulunan bir ortamda sıcaklık uygulanması ile ortaya çıkar; oksidasyon, kesilen kenarda karbon tabakası oluşmasından kaynaklanan renk bozulmasına sebep olabilir. Bu bitmiş ürünün görünümünü olumsuz etkileyebilir veya oksitlenmiş yüzeye uygulanan kaplama ya da boyanın yapışmamasına neden olabilir. İnert özellikleri nedeniyle azot, lazerin oksijensiz bir ortamda çalışmasına, böylece oksidasyonun önlenmesine imkan sağlar. İlave olarak, azot gazının basıncı, erimiş malzemeyi uzağa üfleyerek temiz bir kesim işlemine imkan verir.

Kaliteli bir kesim elde etmek

için paslanmaz çelik %99,95 veya daha saf azota ihtiyaç duyarken, alüminyum ve çelikte hızlı bir kesim için %98 saflık seviyelerinden faydalanılabilir.

Işın yolunu temizlemek için

Birçok endüstriyel lazer kesim sistemlerinde, özellikle CO2 lazerlerde, ışın bir bölümde üretilmiştir ve başka bir bölümdeki kullanım noktasına yönlendirilmelidir.

Lazer ışını genel olarak kılavuz yollar (guide-ways) içinde yer almaktadır. Kılavuz yollar, lazeri hedef alana odaklamak ve yansıtmak için, lensler ve aynalar içeren teleskopik boru ve esnek körüklerden meydana gelir.

Işının bozulmasını önlemek ve güç ve yoğunluğunu korumak için, ışın yolunun nemden, CO2den, kirli parçacıklardan ve sapmaya veya güç kaybına neden olacak diğer kirleticilerden temizlenmiş olması gerekmektedir. Lensler ve su soğutmalı aynalar da aynı zamanda kirden, hidrokarbonların yoğuşmasından ve su buharından uzak tutulmalıdır, aksi takdirde yanmaya ve bu pahalı parçaların çizilmesine neden olur.

Azot, ışın kılavuz yolunun kuru, temiz, yağsız ve çok az kirleticiye sahip olarak kullanılması için ideal bir ortam sağlar.

Yardımcı ve/veya temizleme gazı olarak kullanılan nitrojen gibi sarf malzemeleri, lazer teknolojiye sahip kesme cihazlarının maliyet ve duraklama süreleri için önemli etkenlerdir. Aslında, geleneksel sıvı ve silindir besleme yöntemlerinde azot, toplam lazer işletme giderlerinin %60'ının üzerinde olarak dikkate alınabilir.

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 71

MAKALE

Düşük maliyet - Sahada azot üreten tesisler geliştirilmiş işletme verimliliğinin yanı sıra, gaz maliyetlerinde önemli bir azalma gerçekleştirebilir.

Azot kaynakları

• Azot çeşitli şekillerde satın alınabilir: yüksek basınçlı silindirler, sıvı tankları veya dökme depolama kapları.

• Azot ayrıca, kurum içi bir azot jeneratörü ile standart basınçlı hava kullanılarak sahada da üretilebilir. Kurum içi jeneratör, havanın içindeki azot ve oksijeni ayırır ve genellikle azot sağlanması için en verimli ve ekonomik yöntemdir.

Dış kaynaklardan azot sağlamanın dezavantajları

• Azot için dış tedarikçilere dayanmak, kontrol edilemeyen fiyat artışları, sözleşme görüşmeleri, tank kira ücretleri, OSHA isterlerine bağlılık, tehlikeli madde ücretleri, teslimat ek ücretleri, yerel ve eyalet vergileri gibi çeşitli zorluklar yaratabilir. Zamanlama çatışmaları, teslimat gecikmeleri ve uzun tedarik süreçleri gibi problemler, işlemleri yavaşlatabilir.

• Bu, ekstra idari işler ve yüksek işletme masrafları anlamına gelmektedir. Teslimat yaklaşımı da, yalın üretim teknikleri ve gittikçe yaygınlaşan daha az ve daha verimli tedarik zincirleri oluşturma eğilimi ile uyumlu değildir.

• Yüksek basınçlı silindirler taşınırken ve depolanırken gerekli önlemler alınmalıdır. Silindir düşerse ve bir vana kırılırsa, silindirin potansiyel bir 72 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

roket haline gelmesinden dolayı tehlikeli bir durum oluşabilir.

Sahada azot üretmenin faydaları

• Düşük maliyet - Sahada azot üreten tesisler geliştirilmiş işletme verimliliğin yanı sıra, gaz maliyetlerinde önemli bir azalma gerçekleştirebilir. İlave olarak bir azot jeneratörü kamyon taşımacılığıyla ilişkili giderleri ve CO2 emisyonlarını ortadan kaldırır.

• Sürekli besleme - Tipik bir saha sistemi bir operatöre ihtiyaç duymadan süreklilik esasına göre çalışır. Tankların değişimi için üretim zamanı harcanmaz.

• Daha az atık - Saha sistemi uygulama için gerekli olan basınçta ve debide azot üretir, böylece gaz boşa gitmez.

• Gelişmiş tesis güvenliği - Bir azot jeneratörü ile yüksek basınçlı silindirlerin yükleme-boşaltma tehlikesi ortadan kaldırır.

• Daha fazla tedarik güvenliği - Teslimattaki gecikmeleri, uzun vadeli sözleşmeleri ve kontrol edilemeyen fiyat artışlarını eleyerek dış tedarikçilere bağımlılığı ortadan kaldırır • Kolay kurulum - Azot jeneratörleri ayaklıdır ve gerekli azot miktarına bağlı olarak bir kabin veya kızak üzerine monte edilmiştir. Kurulum kolaydır.

Sadece azot jeneratörü girişine standart bir sıkıştırılmış hava hattı bağlayın ve azot hattına çıkış bağlayın.

Yetkili distribütör

Enkosan Kompresör yeni yerinde Atlas Copco ile daha güçlü!

Yağ Enjeksiyonlu Pistonlu Kompresörler Yağ Enjeksiyonlu Vidalı Kompresörler

Hava Kurutucular Membran Kurutucular

Nitrojen ve Oksijen Jeneratörleri

.

MAKALE

Kompresör Atık Isı Geri Kazanımı Sistemi Altuğ KARATAŞ

Makine Mühendisi MBA VAT ENERJİ HİZMETLERİ A.Ş.

Basınçlı hava sistemleri enerji tüketimi çok yoğun sistemler oldukları için verimlilik çok önemlidir. En uygun koşullarda bile, kompresörlere verilen enerjinin oldukça büyük bir bölümü ziyan edilir. Bu atık enerjiyi faydalı enerjiye dönüştürmenin yolları aranmalı ve basınçlı hava sistemi olabilecek en verimli şekilde tasarlanmalıdır.

74 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

MAKALE

H

ava sıkıştırıldığında ısı oluşur. Isı enerjisi sıkıştırılmış hacim içerisinde kalmakta ve basınçlı hava boru hattına gönderilmeden önce bu ısının fazlası uzaklaştırılmaktadır. Aşağıda (Resim 1) ısı dağılımının şeması gösterilmektedir.

Kompresör Atık Isısı Sistemi Nasıl Çalışır?

Kompresörde basınçlı hava üretiminden dolayı ısınan sıcak hava kullanılmadan dışarı atılır, atılan bu enerji, kompresöre verilen toplam enerjinin %70’i kadardır. Bu yüzden atık ısı geri kazanım sistemi uygulaması yapılarak atılan bu enerji geri kazanılabilir. Atık ısıyı geri kazanmak için kullanılan atık ısı geri kazanım kiti ile elde edilen ısı enerjisi eşanjörler vasıtasıyla kullanımın olduğu bölüme gönderilmek üzere dağıtılır. Elde edilen bu ısı enerjisi, kompresör dairesine en yakın alan için ortam ısıtmasında ve/veya tesisin ihtiyacı olan sıcak suyun üretilmesinde kullanılabilir. Örnek tesiste uygulanacak atık ısı geri kazanım sisteminde, yağ ve hava yerine su kullanılacaktır.

Kompresör atık ısısı sisteminin akış şeması aşağıda gösterilmiştir;

Resim 1: Bir Kompresörde Yaklaşık Isı Dağılımı Şeması 1 2 3 4 5 6 7 8

Elektrik Motorundan Şafta Verilen Güç Radyasyon Kayıpları Alçak Basınç Kademesinden Isı Geri Kazanımı Ara Soğutucudan Isı Geri Kazanımı Yüksek Basınç Kademesinden Isı Geri Kazanımı Son Soğutucudan Isı Geri Kazanımı Teorik Olarak Geri Kazanılabilen Isı Basınçlı Havada Kalan Isı

%100 %4 %4 %43 %4 %43 %94 %6

Bir Tesiste Yapılan Kompresör Atık Isısı Geri Kazanımı Sistemi Projesi

Basınçlı hava elde etmek için kompresörlerde harcanan elektrik enerjisinin %90 veya fazlasını ısı enerjisi olarak geri kazanmak ve işletmenin herhangi bir noktasındaki ısı ihtiyacını gidermek mümkündür. Böylece hem atık ısıdan faydalanılmış olacak hem de işletmenin enerji maliyeti ve çevreye olan etkisi azalacaktır.

Resim 3 : Kompresör Atık Isısı Sistemi Akış Şeması

Tasarruf Hesabı

Aşağıdaki şemada gösterilen kompresörlerin, atık ısıdan elde edilen enerji tasarrufu hesaplanmıştır.

Resim 4: Örnek Kompresör Dairesi

Resim 2: Kompresör Atık Isı Geri Kazanımı Sistemi

Örnek kompresör dairesinde 55 kW, 90 kW ve 132 kW olmak üzere 3 adet kompresör bulunmaktadır.

Kompresörler tam yükte ve yıllık 8400 saat çalışmaktadır.

Hesaplamalar sonucu örnek kompresör dairesine ait toplam yıllık ısıl kapasite 1.400.675 kcal/yıl, doğalgaz tasarrufu 188.664 Sm³/yıl ve parasal tasarrufu ise 301.863 TL/yıl’dır.

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 75

MAKALE

55 kW Kompresör Isı Geri Kazanım Kiti Isıl Kapasite : 33.100 kcal/saat Su Giriş Sıcaklığı : 20 °C Su Çıkış Sıcaklığı : 50 °C Su Debisi : 1.103 kg/saat Doğalgaz Tasarrufu : 4,46 Sm³/saat Doğalgaz Birim Fiyatı : 1,60 TL/Sm³ Tesis Çalışma Saatleri : 24x350 saat/yıl Yıllık Doğalgaz Tasarrufu : 37.464 Sm³/yıl Yıllık Parasal Tasarruf : 59.943 TL/yıl 90 kW Kompresör Isı Geri Kazanım Kiti Isıl Kapasite : 54.180 kcal/saat Su Giriş Sıcaklığı : 20 °C Su Çıkış Sıcaklığı : 50 °C Su Debisi : 1.806 kg/saat Doğalgaz Tasarrufu : 7,3 Sm³/saat Doğalgaz Birim Fiyatı : 1,60 TL/Sm³ Tesis Çalışma Saatleri : 24x350 saat/yıl Yıllık Doğalgaz Tasarrufu : 61.320 Sm³/yıl Yıllık Parasal Tasarruf : 98.112 TL/yıl 132 kW Kompresör Isı Geri Kazanım Kiti Isıl Kapasite : 79.467 kcal/saat Su Giriş Sıcaklığı : 20 °C Su Çıkış Sıcaklığı : 50 °C

76 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Su Debisi : 2.649 kg/saat Doğalgaz Tasarrufu : 10,7 Sm³/saat Doğalgaz Birim Fiyatı : 1,60 TL/Sm³ Tesis Çalışma Saatleri : 24x350 saat/yıl Yıllık Doğalgaz Tasarrufu : 89.880 Sm³/yıl Yıllık Parasal Tasarruf : 143.808 TL/yıl Kompresör dairesi için atık ısı geri kazanımı kiti, toplam tasarruf ve geri ödeme süresi hesaplanmıştır; Atık Isı Geri Kazanımı Kiti Kompresörlerin Toplam Tasarrufu Geri Ödeme Süresi

Sonuç

: 250.120 : 301.863 : 10

TL TL Ay

Kompresörlerin egzoz gazlarından ısı geri kazanımı ile elde edilecek enerji ile tesis içindeki herhangi bir alanın ısıtmasını gerçekleştirmek ya da proseslerde kullanılan sıcak suyun elde edilmesini sağlamak mümkündür. Bu proje sayesinde hem atık ısıdan faydalanılmış olacak hem de işletmenin enerji maliyeti düşürülerek, çevreye yayılan CO2 emisyonu azaltılacaktır.

Basınçlı havanın en pahalı enerji olduğu gerçeği göz önünde bulundurularak yapılacak müdahalelerle hem sistemin güvenli çalışması sağlanacak hem de enerji tasarrufu elde edilebilecektir.

ÖZEL RÖPORTAJ

"Basınçlı Hava Çözümleri Uzmanı" Daha minimalist ve modern hatlara sahip olan yeni logomuz, Özen Kompresör’ün gelişimine ve iç pazar kadar global pazarda da devam eden büyüme başarısına işaret ediyor.

n e z Ö m i h İbra Özen Ko

nı

rulu Başka

önetim Ku mpresör Y

78 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

T

ürkiye’de kompresör sektöründe standartların olmaması rekabette sorun yaratıyor diyen Özen Kompresör Yönetim kurulu Başkanı İbrahm Özen, "Küresel rekabette yerli firmaların söz sahibi olabilmesi için sektörde standartların sağlanmasının çok önemli olduğuna inanıyorum" dedi. n Yeni logo lansmanı yaptınız. neden ihtiyaç duydunuz?

Zaman içinde hem teknolojinin hem de tasarım standartlarının değişmesiyle beraber markaların kullandıkları logolar da değişime ihtiyaç duyuyor. Kullanılan yazı fontlarından renklere ve şekillere kadar birçok unsur günün standartlarına uyum sağlamıyor ve değişim yapmak bir zorunluluk haline geliyor. Ayrıca firmamızın Amerika pazarına açılmasının beraberinde getirdiği değişim de logo değişimini tetikledi diyebiliriz. 20 seneyi aşkın süredir kullandığımız logomuzu ve kurumsal kimliğimizi günümüzün gereksinimlerine göre yeniledik.

Daha minimalist ve modern hatlara sahip olan yeni logomuz, Özen Kompresör’ün gelişimine ve iç pazar kadar global pazarda da devam eden büyüme başarısına işaret ediyor. Tüm ürün tasarımları ve renklerini de yeniledik. Bu yenilenme sürecinde sloganımızı da “Basınçlı Hava Çözümleri Uzmanı“ olarak değiştirdik.

n Türkiye’de henüz kompresör sektöründe denetim ve standartlar oturmamışken firma olarak, ASME standartlarında ve zor bir pazarda oyuncu olmak gibi bir risk aldınız.

ABD için üretilen ürünlerde yapılan değişimleri ise Türkiye’deki üretime yansıtmak için logodan tüm tasarıma varana kadar bir değişime gittiniz.

Belirttiğiniz gibi Türkiye’de kompresör sektöründe standartların olmaması rekabette sorun yaratıyor.

Küresel rekabette yerli firmaların söz sahibi olabilmesi için sektörde standartların sağlanmasının çok önemli olduğuna inanıyorum. Sonik nozul debimetre konusundaki çalışmalarımız bunun en önemli

ÖZEL RÖPORTAJ

"Son yılların en çok konuşulan konuları sürdürülebilirlik ve verimlilik. Biz de bu paralelde ürünlerimizde gerekli gelişmeleri yapıyoruz" kilometre taşlarından biri. Türkiye’de sonik nozul debimetre ile debi ölçen ilk firmayız.

Debi ölçümünde standartların oturtulması için MİB bünyesinde bulunan Basınçlı Hava Kompresörü, Kurutucular ve Ekipmanları Komitesi çalışmalarını sürdürüyor. Sektörün öncüsü olan firmalar sonik nozul ile debi ölçme yöntemini bir bir bünyelerine kazandırıyorlar.

Bunun yanı sıra TSE ile yapılan görüşmeler ile sonik nozul ile debi ölçüm sisteminin bağımsız bir kuruluş tarafından yapılması önerisi kurum tarafından kabul gördü. TSE’nin bu ölçüm sistemini bünyesinde bulundurması sektördeki standardizasyonu sağlayacak.

Standartları belirlenmiş üretim ile markamızı uluslararası arenada da bir adım ileriye taşıyacağımıza inanıyorum.

Ayrıca bir sonraki adım da kurumların enerji kimlik bilgileri çıkarılarak, doğru ve güvenilir bir kurumdan doğru hizmetin alınmasına olanak sağlayacak. Böylece kompresörler enerji verimliliğine göre sınıflandırılarak tüketicilerin enerji maliyeti düşük olan kompresörleri almasının yolu açılacak. Özen Kompresör olarak bu sürecin bir parçası olmaktan ve buna öncülük etmekten gurur duyuyoruz. n Özen Kompresör olarak yaptığınız bu değişimle gerek satış, gerek servis bayilerinize de bir standart getirecek misiniz?

Mesela araçlar, giyim kuşam, servis teknisyenlerinin kıyafeti?

Kurumsal kimliğin yenilenmesi ile birlikte bayi tabelalarından araçlara, şirket içi kullanılacak kıyafetlerden baskılı malzemelere kadar her şeyi bir standarda oturttuk. Yarım asırlık endüstriyel makine imalatı tecrübemizle basınçlı hava sektörünün önemli oyuncularından biriyiz. Yenilikçi ve müşteri memnuniyeti odaklı çalışmamızla güvenilir, dayanıklı ve verimli ürünler üretiyoruz. Bu da durmadan gelişmeye devam etmek ve öncü olmak gibi önemli bir misyon yüklüyor bize. n 2020 ile beraber farklı kompresör serilerini de kattınız mı kataloğunuza?

Son yılların en çok konuşulan konuları sürdürülebilirlik ve verimlilik. Biz de bu paralelde ürünlerimizde gerekli gelişmeleri yapıyoruz. Ürün portföyümüze OSC DS direkt akuple frekans invertörlü vidalı kompresör serisini ekledik. Zorlu ve yoğun koşullarda çalışan endüstrilerin beklentilerine cevap verecek şekilde tasarlanan serimiz; daha sessiz, daha verimli ve daha uzun ömürlü olması ile ön plana çıkıyor. Bu ürün ile özellikle yoğun ve yüksek debili çalışan endüstrilerde birim tüketim (debi) başına düşen enerji (kW) tüketiminin (spesifik güç) minimum seviyelere gelmesini sağladık. OSC DS serimiz müşterilerimizden beklediğimiz ilgiyi gördü. Bu da bizim doğru yolda ilerlediğimizin bir göstergesi ve çalışmalarımızın karşılığının en iyi ödülü diyebiliriz.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 79

MAKALE

Azot Gazı ile Kahve Paketlemenin

Tüketiciler ve Üreticiler İçin Avantajları Kökeni yüzyıllar önce Etiyopya'ya dayanan kahve, olağanüstü derecede popüler bir içecektir. Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı'na göre günümüzde kahve tüketimi küresel olarak yaklaşık yılda 153,3 milyon pakettir.

Bu makale, Azot Jeneratörleri Ürün Müdürü David Connaughton ve Parker Gaz Üretimi ve Filtrasyonu Divizyonu Gaz Jenerasyonu Blog Ekibi Üyesi Jennifer Fiorello tarafından kaleme alınmış, Parker Türkiye Proje Mühendisi Okan Öztürk tarafından Türkçeleştirilmiştir.

80 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

MAKALE

K

ahve kavurmacılığı 13. yüzyılda başlamıştır. Kavurma aromayı, rengi ve lezzeti ortaya çıkararak kahve çekirdeklerinde kimyasal değişime sebep olan bir ısıl işlemdir. Kahve çekirdekleri kavrulduktan sonra uzun süre havayla temas ederse bayatlayıp tatsızlaşabilir. Raf ömrünü artırmak amacıyla, modern kahve ambalajlama ve üretiminde 20.yüzyılın sonlarında durağan bir atmosfer sağlayan azot gazı kullanılmaya başlanmıştır. Aşağıda azot ile kahve ambalajlamanın (paketlemenin) ve yerinde azot gazı üretiminin yararlarını inceleyeceğiz.

Tazelik Güvencesi

Raf ömrünü uzatmak gıda ve içecek endüstrisi için temel bir amaçtır.

Kahve ambalajcıları ve işleyicileri sürekli olarak raf ömrünü uzatmanın, taze ve lezzetli bir ürün elde etmenin yollarını arar. İster kartuş ister paket kahve olsun azot gazı kullanılarak paketleme, öğütülmüş kahvenin tazeliğini ve aromasını korumasına yardımcı olur. Tüketiciler, kafeler ve kavurucular azot gazı ile paketlenen kahveden yararlanır.

Kahve; içime taze tat, zengin krema ve nefis kokular katan aromatik yağlarla doludur. Kahve çekirdeklerinin öğütülmesiyle, içerisindeki yağ dışarı çıkar. Bu yağlar zamanla kahvenin tadını azaltan gazlar yaymaya başlar ve bu yağlar kahvenin oksitlenmesine neden, bu nedenle de paketi kapatmadan hemen önce öğütülmüş kahve çekirdeklerini azot gazıyla ambalajlamak gerekmektedir. Azot, paketteki oksijenin yerini doldurur ve kahvenin raf ömrünü uzatır.

Ayrıca, azot paketteki oksijen ve nemi ortadan kaldırarak bakteri oluşumunu da engeller. Kullanılan azotun steril bir filtrasyondan geçirilmesi gerekir.

Böylece azot gazı maya, küf ve bakteri oluşumunu da engeller. Kahve organik bir ürün olduğu için azot gazı böceklenme ihtimalini de ortadan kaldırır.

Proses Nasıl İşler

Kahve üreticileri, müşterilerinin kendi evlerinde kahvelerini yudumlarken onların adeta bir kafede kahve içiyormuş deneyimi yaşamalarını isterler, bunun için müşterilerine mümkün

olan en taze kahveyi sunmaya çalışırlar.

Bunu sağlamak için azot gazı ile paketleme kilit noktadır. Kahve dikey form dolum makinaları kullanılarak ambalajlanır. Öğütülmüş kahve besleme hunisinin içine aktarılır. Paket besleme hunisinden gelen kahveyle dolunca paketler azot gazıyla doldurma işlemi yapan dağıtım makinelerine gönderilir.

Son olarak paket kapatılana kadar azot gazıyla doldurulur ve bu sayede kahve aylarca taze kalır.

Şirket Büyümesi

Tazelik ve kalitenin yanı sıra, azot gazı ile paketleme coğrafi erişimi de geliştirerek kahve üreticisine işini büyütme imkânı sunar. Azot gazıyla korunan kahvenin raf ömrü uzar ve nakliye ile dünyanın dört bir yanına taşınabilir. Ayrıca, üreticiler bireysel olarak satılan kahve paketlerinin yanı sıra genelde daha uzun bir raf ömrü gerektiren oteller ve otomatik harici kahve makinaları için de paketleme yapabilir.

Azot Kaynakları

Azot, yüksek basınçlı silindir veya sıvı tank biçiminde dışarıdan tedarikçiler tarafından da temin edilebilir. Azot gazı ayrıca azot jeneratörleri ile yerinde de üretilebilir.

Azot jeneratörü atmosferdeki azot ve oksijeni ayrıştırarak çalışır.

Yerinde Azot Gazı Üretiminin Yararları

Kahve üreticilerinin büyüklüğüne bağlı olarak yerinde azot üretimi dışarıdan temin edilen azota kusursuz bir alternatif olabilir. Üretilen azot; işi basitleştirip sadeleştirir ve güvenilirliği artırır. Aynı zamanda çevre dostudur. Örneğin; Parker azot jeneratörü basınçlı havadan sınırsız saf azot gazı üretimi yapabilir. Kahve paketleme işi için yerinde azot gazı üretimi durumunda, kompresörden elde edilen basınçlı hava azot jeneratörüne gönderilir ve dikey form dolum makinasındaki azot gazı besleme girişine aktarılır. Azot jeneratörü için gereken tek servis ihtiyacı her altı ayda bir filtrelerin değiştirilmesidir. Ağır, tehlikeli yüksek basınçlı azot gazı tüplerini veya sıvı azot tanklarını tesisinize taşımayı gerektirmez.

Azot gazı jeneratörü dışarıdan tedarik edilen azota göre çevreci bir alternatiftir. Çünkü dizel yakıt kullanan kamyonlarla yapılan teslimat ihtiyacını ortadan kaldırır.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 81

TEKNİK MAKALE

Frekans Konvertörlerinin Neden Olduğu Harmoniklerin

Pasif Filtrelerle Eliminasyonu Gökhan gülşen Elektrik Elektronik Mühendisi

Frekans konvertörü ile şebeke arası ve frekans konvertörü ile indüksiyon motor arasında, şebeke ve motor için meydana gelen olumsuz etkileri elimine edebilmek için birtakım uygulamalar yapılmaktadır. Frekans konvertörünün yapısı gereği neden olduğu harmoniklerden kaynaklı olumsuz etkilerin eliminasyonu ile şebeke tarafında (özellikle giriş tarafında kullanılacak filtreler ile) hem birincil tüketici hem de diğer tüketiciler için daha temiz ve verimli bir enerji kullanabilme imkânı sağlanmaktadır.

82 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Teknik MAKALE

F

rekans konvertörünün, indüksiyon motor üzerinden neden olduğu olumsuz etkileri elimine ederek de indüksiyon motorun ve frekans konvertörünün, dolayısıyla bu iki komponentin bağlı olduğu sistem bütününün işletme ömrü uzatılmaktadır.

Filtrelerin performansını ölçmek için, 7,5kW frekans konvertörlü indüksiyon motorun bulunduğu bir kompresör referans olarak alınmıştır. İlk etapta mevcut durumun harmonik seviyeleri ile güç değerleri ölçülmüştür. Ardından, belirlenen filtreler eklenerek aynı ölçümler tekrarlanmış ve çıkan sonuçlar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Giriş tarafında %2 ve %4 hat reaktörü ile LCL tip pasif filtre kullanılmıştır.

1. Frekans Konvertörlü Durumda Harmonikler

Şekil 1.1. Frekans Konvertörü Kullanıldığında Şebeke Gerilim-Akım Dalga Şekli

Tablo 1.2 Frekans Konvertörü Kullanıldığında Güç ve THB Değerleri Harcanan Güçler

Güç Çarpanları

THB Değerleri

2. %2 Hat Reaktörlü Durumda Harmonikler

Şebeke ile frekans konvertörü arasına %2 empedansa sahip bir hat reaktörü bağlanarak aynı testler tekrarlanmıştır. Kompresör basıncı sabit tutularak indüksiyon motorun %100 yüklenmesi sağlanmıştır. Bu koşullar altında elde edilen akımgerilim dalga şekli aşağıda verilmiştir.

Şekil 2.1. %2 Hat Reaktörü Kullanıldığında Şebeke GerilimAkım Dalga Şekli

Şekil 2.1. incelendiğinde akım dalga şeklindeki bozulmanın bir miktar düzeldiği gözlemlenmektedir.

Frekans konvertörü öncesine eklenen hat reaktörü sistemin empedansı arttırarak akımın daha düzgün bir yapıda olmasını sağlamaktadır. Yapı olarak içeriğinde bulunan indüktör, akımın ani değişimlerine izin vermediğinden akım dalga şeklinde iyileşmeye yol açmaktadır. Elde edilen gerilim ve akım harmonik spektrumları aşağıda verilmiştir.

Şekil 1.2. Frekans Konvertörü Kullanıldığında Gerilim-Akım THB Değerleri Tablo 1.1 Frekans Konvertörü Kullanıldığında Akım ve Gerilim Harmoniği Genlik Değerleri Harmoni Mertebesi

Gerilim Harmoniği Genliği (V)

Akım Harmoniği Genliği (A)

Şekil 2.2. %2 Hat Reaktörü Kullanıldığında Gerilim-Akım THB Değerleri

8

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 83

TEKNİK MAKALE Şekil 2.2’den görüldüğü üzere %2 hat reaktörünün, %46,1 olan THBI1 değerini, %34,6’ya düşürdüğü gözlemlenmiştir. Akım ve gerilime ait harmonik büyüklükler, aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Şekil 3.1 incelendiğinde akım dalga şeklinin, %2 hat reaktörlü duruma göre bir miktar daha iyileştiği gözlemlenmektedir. Elde edilen gerilim ve akım harmonik spektrumları aşağıda verilmiştir.

Tablo 2.1. %2 Hat Reaktörü Kullanıldığında Akım ve Gerilim Harmoniği Genlik Değerleri Harmonik Mertebesi

Gerilim Harmoniği Genliği (V)

Akım Harmoniği Genliği (A)

Tablo 2.2. %2 Hat Reaktörü Kullanıldığında Güç ve THB Değerleri Harcanan Güçler

Güç Çarpanları

THB Değerleri

Tablo 2.2 incelendiğinde %2 hat reaktörünün, akımın THB değerini azalttığı, buna bağlı olarak da bozulma kaynaklı kayıp gücü düşürdüğü gözlemlenmektedir.

Bozulma gücü azaldığı için toplam görünür güç de azalmıştır. Reaktörler, indüktif reaktif bir karakteristiğe sahip olduklarından, frekans konvertörlerinin DC bara ünitelerinde bulunan kapasitörler nedeniyle azalan reaktif gücün artmasına, 1’e yaklaşan cos� değerinin ise bir miktar 1’den uzaklaşmasına neden olmaktadırlar.

Ancak harmonikler azaldığından güç faktörü değeri 0,85’ten 0,88’e yükselmiştir.

3. %4 Hat Reaktörlü Durumda Harmonikler

Şebeke ile frekans konvertörü arasına %4 empedansa sahip bir hat reaktörü bağlanarak aynı testler tekrarlanmıştır. Elde edilen akım-gerilim dalga şekilleri aşağıda verilmiştir.

Şekil 3.2. %4 Hat Reaktörü Kullanıldığında Gerilim-Akım THB Değerleri

Beklendiği üzere %4 hat reaktörü, %2 hat reaktörüne oranla harmonik bozulmayı bir miktar daha azaltarak THBI1 değerini %34,6’dan %31,6’ya düşürebilmiştir.

Empedans değeri yükseldikçe harmonik eliminasyon oranı artmaktadır ancak yüksek empedanslar ekstra gerilim düşümlerine neden olmaktadır. Bu durum da frekans konvertörünün girişindeki gerilimi azaltarak cihazın daha fazla akım çekmesine ve düşük performansla çalışmasına neden olmaktadır. Harmoniklere ait büyüklükler, aşağıdaki tablolarda verilmiştir.

Tablo 3.1. %4 Hat Reaktörü Kullanıldığında Akım ve Gerilim Harmoniği Gerlik Değerleri Harmonik Mertebesi

Gerilim Harmoniği Genliği (V)

Akım Harmoniği Genliği (A)

Tablo 3.2. %4 Hat Reaktörü Kullanıldığında Güç ve THB Değerleri Harcanan Güçler

Güç Çarpanları

THB Değerleri

Tablo 3.2 incelendiğinde, daha önce de bahsedildiği üzere hat reaktörlerinin indüktif karakteristiklerinden dolayı cos� değerinin 0,87’ye gerilediği görülmüştür.

Ancak artan indüktif reaktansla birlikte harmonik bozulma değeri ve bozulma gücünün azaldığı da görülmektedir.

4. Pasif Filtreli Durumda Harmonikler

Şekil 3.1. %4 Hat Reaktörü Kullanıldığında Şebeke Gerilim-Akım Dalga Şekli

84 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Pasif filtreler de diğer hat filtreleri gibi sisteme seri olarak bağlanırlar. Ancak içeriğinde indüktörlerle beraber kapasitörler de bulunur. Filtre belirli bir kesim frekansına sahiptir. Bu değer genel olarak bu tarz uygulamalarda baskın olarak görünen 5. ve 7. harmonik mertebelerine göre ayarlanmaktadır. Bu

TEKNİK MAKALE uygulamada kullanılan pasif filtrenin kesim frekansı 250 Hz’dir. Pasif filtreler LC kolu ile 5. harmoniği, diğer seri bağlı reaktör ile de geniş banttaki harmonikleri filtrelemektedir. Pasif filtre sisteme eklendiğinde, gerilim-akım dalga şeklindeki iyileşme, aşağıda verilen şekilden net bir biçimde görülmektedir.

Sistemde yalnızca frekans konvertörünün olduğu durumda 5 A seviyelerinde olan 5. harmonik akımı, pasif filtrenin sisteme eklenmesiyle beraber 0,6 A seviyelerine gerilemiştir. Benzer azalma, diğer baskın olan harmoniklerden 7. harmonikte de yaşanmıştır.

Böylece düşük bir harmonik bozulma elde edilerek, harmoniklere bağlı kayıpların da azalması sağlanmıştır.

Pasif filtrenin olduğu durumda elde edilen güç ve THB değerleri, aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 4.2. Pasif Filtre Kullanıldığında Güç ve THB Değerleri Harcanan Güçler

Güç Çarpanları

THB Değerleri

Şekil 4.1 incelendiğinde akım dalga şeklinin sinüzoidal forma yaklaştığı görülmektedir. Elde edilen gerilim ve akım harmonik spektrumları aşağıda verilmiştir.

Harmonik kaynaklı kaybedilen güç azaldığından, bununla orantılı olarak toplam harcanan güç de azalmıştır. Pasif filtreler, yapılarında bulundurdukları kapasitör gereği sisteme reaktif kompanzasyon yapmaktadır. Bundan dolayı da cos� değeri 1 çıkmıştır.

Sistem, reaktif güç ihtiyacını kapasitör üzerinden karşıladığından, reaktif olarak harcanan güç değeri sıfır olarak elde edilmiştir. Hem cos� değerinin 1 olarak elde edilmesinden hem de harmonik bozulma değerinin az olmasından dolayı elde edilen güç faktörü, yapılan testler içerisinde en yüksek değere sahip olanıdır.

Şekil 4.2. Pasif Filtre Kullanıldığında GerilimAkım THB Değerleri

THBI1 değeri %46,3 olarak ölçülen frekans konvertörlü indüksiyon motorun bağlı olduğu sisteme harmonik filtre eklendiğinde, elde edilen akım toplam harmonik bozulma değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Yine aynı tabloya, hem performans hem de maliyet bakımından optimum filtrenin belirlenebilmesi için bu filtrelerin maliyet oranları da eklenmiştir. Baz maliyet olarak %2 hat reaktörü, akım harmoniği baz değeri olarak da frekans konvertörlü durumdaki %46,3 alınmıştır.

Şekil 4.1. Pasif Filtre Kullanıldığında Giriş Gerilim-Akım Dalga Şekli

Akım harmonikleri %46,3 THBI1 değerinden, %8,7’ye gerileyerek büyük oranda elimine edilmiştir.

Akım ve gerilim için ölçülen harmonik genlik değerleri, aşağıdaki tabloda verilmiştir.

5. Sonuç

Tablo 5.1. Harmonik Filtreler için Performans ve Maliyet Karşılaştırma Tablosu Sistem Kombinasyonu

THB1 (%)

Filtreleme Performansı(%)

Maliyet Oranı

Tablo 4.1. Pasif filtre Kullanıldığında Akım ve Gerilim Harmoniği Genlik Değerleri Harmonik Mertebesi

Gerilim Harmoniği Genliği (V)

Akım Harmoniği Genliği (A)

KAYNAKLAR [1]. Gülşen, G., Frekans Konvertörlü İndüksiyon Motorların Harmonik Analizi ve Optimum Filtre Tasarımının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mersin, 2018.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 85

ÖZEL RÖPORTAJ

" R Ü T K Ü L R Ü G Z Ş Ö E T K A E Z İ M G T N E E C "ÜR , alanda r i b l e Öz e yerli ir d ’ e y i k Tür ayan b m l o i m i üret tmek, e r ü i m em siste imizi h ısıyla d n e k y hem zi dola mek i m i c i y ir sana gürleşt z ö i z i ülkem la çıktık. o üzere y

86 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

ÖZEL RÖPORTAJ

Ü

rün tedarikçisi değil çözümün parçası olmayı hedeflediğini belirten Penta Gaz Sistemleri'nin kurucusu Cengiz Ateş, "Başlangıçtan bu yana, kullandığımız ölçü kontrol elemanlarında alanının en iyilerini tercih etmeye çalıştık. Böylece uzun yıllar sorunsuz çalışacak sistemler geliştirdik" dedi.

Air World Türkiye Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Murat Alişiroğlu'nun sorularını yanıtlayan Ateş, kendisinin ve sektörün yaşadığı zorlukları, basınçlı hava sektörünün sıkıntılarını ve gelişmenin önünü açacak atımlara dair kıymetli bilgiler verdi. n Türkiye’de Azot Jeneratörü denildiğinde ilk akla gelen ve saygı duyulan isimlerden Sayın Cengiz Ateş bey, öncelikle sizinle bu söyleşiyi yaptığım için çok memnunum. Sizi tüm sektöre ve okurlarımıza yine sizin anlatımınızla tanıtmak isteriz. Cengiz Ateş kimdir?

Aslen Ardahanlıyım üniversiteye kadar eğitimimi Yalova'da tamamladım.

1987 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde öğrenimime başladım ve 1992 yılında mezun oldum. Kimya endüstrisinde üretim ve kalite operasyonlarında farklı pozisyonlarda çalıştıktan sonra 1999 depreminin ardından yaklaşık 3 yıl Ankara'da kaldım ve bu sırada ODTÜ'de Polimer Bilim ve Teknoloji Ensititüsü’nde yüksek lisans yaptım. Bu süre zarfında ithalat yapan, temsilcilikleri olan bir firmada satış pozisyonunda çalıştım. Yüksek lisansı tamamladıktan sonra Yalova'ya döndüm ve 2002 yılında kendi şirketimi kurmaya karar verdim. Özellikle ayrıştırma ve saflaştırma teknolojileri konusunda faaliyet göstermek üzere Penta Mühendislik ve Kimya Sanayi Dış Ticaret Limited Şirketi'ni kurdum. Evli ve bir oğul babasıyım. n Okurlarımız için kısaca PENTA'dan bahseder misiniz?

Penta Mühendislik Yalova'da kurulu halen orta yüksek teknoloji sınıfında üretim yapan; özellikle de yüksek performans Azot jeneratörleri konusunda ürünler geliştiren bir firmadır. Yaklaşık 10 yıl gıda, kimya, içecek endüstrisi ve ilaç sanayide tedarikçi firma olarak hizmet verdik. O dönemde de sadece ürün tedarikçisi değil çözümün parçası olmayı hedefledik. Fakat bu süreçte sadece al/sat yaptığımızdan bizim dışımızda ana üreticinin şartları belirleyici olduğu gerçeği ile yüzleştik. Üretim konusunda yolumuza

"Genel sorunumuz son derece teknik bir konuda dahi, veri olmadan konuşuyoruz. Ölçemezseniz kontrol edemezsiniz, basınçlı hava ekipmanları bağımsız olarak her biri çok iyi kalitede dahi olsa birlikte çalışmaları gerektiğinde uygun seçimler yapılmazsa sistemin bütünü verimsiz çalışabiliyor." devam etmeye karar verdik; 2009 yılında gaz ayrıştırma sistemleri ile ilgili uzun bir araştırmanın ardından ilk azot jeneratörümüzü ürettik. sistemlerimizde temel olarak Japon teknolojisi kullanıyoruz.

Heyecan verici bir o kadar zorlu bir süreç başladı bizim için.

Temel motivasyonumuz, ‘’ÜRETMEK ÖZGÜRLÜKTÜR.’’ Bunun da kaynağı Atatürk’ün çok sevdiğim bir sözüdür "Çalışmadan, yorulmadan ve üretmeden, rahat yaşamak isteyen toplumlar; evvela haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini daha sonra da istiklal ve istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar."

Biz de özel bir alanda, Türkiye’de yerli üretimi olmayan bir sistemi üretmek hem kendimizi hem sanayicimizi dolayısıyla ülkemizi özgürleştirmek üzere yola çıktık. n Bu süreçte neler yaşadınız?

Yaşadığınız zorluklardan bahsedebilirimisiniz?

Ne yazık ki bir fikre hayat vermek ülkemizde oldukça zor. Buna pek çoğu-

muz şahitlik etmişizdir. Sancılı dönemler geçirdik elbette, zaten PSA teknolojisini bilen kimse yok ve biz ürettik diye çıkıyorsunuz piyasaya. Yerli ürüne gösterilen ilgi ortada, sonuçta zor oldu ama başardık. Artık sektörde bilinen ve tercih edilen bir firma durumundayız.

Başlangıçtan bu yana, kullandığımız ölçü kontrol elemanlarında alanının en iyilerini tercih etmeye çalıştık. Böylece uzun yıllar sorunsuz çalışacak sistemler geliştirdik. n ODTÜ Kimya Bölümü mezunusunuz, ciddi bir sektör tecrübeniz var.

Geriye dönüp baktığınızda yapmayı planladığınız fakat yapamadığınız bir projeniz oldu mu? İşini hobi olarak görenlerdenim. Şahsen ilgilendiğim mesleğimle ilgili bir kaç konu var fakat onlar henüz hobi düzeyinde. Mevcut ürünlerle ilgili daha hızlı ilerleyebilirdik fakat ortak çalışma alanları konusunda yol almak kimi zaman kolay olmuyor. Bireysel başarıların daha ön planda olduğu bir coğrafyadır

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 87

HABER

"Kendinizle yarıştığınızda her gün yeni bir rekor yeni bir şampiyonluk gelir" burası. Kolektif çalışma, takım başarısı çok alışkın olmadığımız bir tarz ne yazık ki. Bunlara karşılık her geçen gün müşteri ilgisi ve tercihi fark edilir düzeyde artıyor. n Ülke olarak sektörde kalkınmada sorunu nerede görüyorsunuz? Çözüm nedir? Ülke olarak topluca kalkınmanın yolu ekonomik anlamda bağımsızlıktan geçiyor. Bunun için de yüksek standartları karşılayabilecek ürün ve sistemler üretmek öncelikli hedefimiz olmalı.

Avrupadan gelen bir ürünün yedek parçasının temini konusunda yaşanan gecikmeler üretimde aksamalara ve maliyet artışlarına neden olabilir. Buna karşılık iç piyasadan temin edildiğinde sorunun çözümü çoğu kez aynı gün ya da ertesi gün gerçekleşmektedir. n Türkiye’de basınçlı hava sektörünün gelişimi ve sıkıntılarını düşündüğünüzde 11 yıldan bu güne neler değişti, neler hatalı gidiyor, ne yapmak gerekiyor sizin bakışınızla?

Biz basınçlı hava sektörüne sonradan dahil olmuş, kompresör sonrası tesisler geliştiren ve üreten bir firmayız. Ana ürünümüz Azot jeneratörü ve oksijen jeneratörü. Genel sorunumuz son derece teknik bir konuda dahi, veri olmadan konuşuyoruz. Ölçemezseniz kontrol edemezsiniz, basınçlı hava ekipmanları bağımsız olarak her biri çok iyi kalitede dahi olsa birlikte çalışmaları gerektiğinde uygun seçimler yapılmazsa sistemin bütünü verimsiz çalışabiliyor.

Ne yazık ki; sektör kapsamı içindeki ürünler pek çok sanayi tesisi için yardımcı işletme konumunda. Direkt üretim ekipmanı olmadığı için yeterli ilgi gösterilmediğini düşünüyorum.

Halbuki basınçlı hava sistemi uygun seçilmemişse bu durum üretimi, verimliliği ve üretim maliyetlerini etkileyecektir.

Sahada basınç ve debi arasındaki ilişkiyi, farkı bilmeyen hem müşteri hem tedarikçi ayağında çok kişi var.

Bu durumun değişmesi konusunda sektör temsilcileri inisiyatif almalı diye düşünüyorum. Türkiye’de basınçlı hava konusunda elli yıl hizmet vermiş firmalar var. Büyüklere önemli sorumluluk düşüyor. Hem ekipman standartlarının belirlenmesi, hem de teknik ekiplerin ve müşterinin eğitilmesi konusunda.

"REkabet sadece fiyata dayalı olduğunda müşteri de dahil kazanan olmuyor maalesef. Bu sürdürülebilir bir durum değil. Üreticiyi birbirine kırdırıp çok düşük fiyatlara aldığımız ekipmanların maliyeti %15 fazla ödeyip aldığımızdan daha fazla olabilir."

Veri ile konuşabildiğinizde bir adım önde veya geride dahi olsanız bile güvenilir olduğunuzu veya olacağınız aşikârdır. Kullanıcı veriye dayalı tercih yaptığında yanılmayacaktır. Dünyanın en ünlü markalarının ülkemizde beklide başka hiç bir ülkede uygulamadıkları metodlarla ve sepeklerle fiyat temelli satışları etkileyecek kompresörler önerdiklerini biliyoruz. Bu durumda bağlayıcılığı olan gerçek, ölçüme dayalı teknik veri kullanılarak yerli ürüne akşam pazarı muamelesinin yapılmasının önüne geçmek için kullanılabilir.

Yerli bir ürünün 22 kW güçle ürettiğini 18,5 kW ile ürettiğini rakip iddia/ ispat ettiğinde 1. lig ürünü/ markası olamıyorsunuz ne yazık ki.

Boru çapından seçilecek kompresör tip ve kapasitesine kadar optimizsayonun yapılmadan projelendirildiğini görüyoruz. Basınçlı hava konusunda satışla birlikte müşterinin de eğitilmesi gerektiğini düşünüyorum. Zira firma yaklaşımı çözüm önerisi, yatırım ve işletme maliyet analizi gibi hususlarda fark yaratamıyorsanız tek parametre

kalıyor ne yazık ki o da fiyat.

Açıkçası sektördeki proje ortaklarımızla genel anlamda bu durumu paylaşıyoruz. Bu sadece basınçlı hava değil tüm imalat sektörlerini ilgilendiren bir husus. Ürün speklerinin sözleşme/ katolog verileri ile sahadakilerin uyumlu olması zorunlu olmalı ve uygunsuzluğu iade/tazminat konusu olmalı. Aksi halde sektörün oyuncu sayısı artmaya devam ederken kalite, oluşan rekabet şartları nedeniyle düşecektir.

Aynı zamanda sektör liderleri ilgili alanlardaki üreticileri teknik açıdan uygunluğu test edilip onaylandıktan sonra desteklemeli diye düşünüyorum. Zira mevcut bir iş ağına dahil olabilmek orta ve küçük ölçekli firmaların gelişimine çok önemli bir itici güç olacaktır. n Penta Gaz Sistemleri olarak ürün gruplarınız hakkında bilgi verir misiniz? Ağırlıklı olarak hangi sektörlere çözüm üretiyorsunuz? Özellikle yüksek saflıkta azot kullanımı gerektiren uygulamalarda iddialıyız. Türkiye’de ilk katalitik yöntemle saflaştırma sistemini kuran firmayız. Bu

8 88 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HABER sayede üretim kalitesi artarken üretim maliyetlerinde neredeyse %50 ye varan tasarruf sağladık. %99,9999 saflıkta azot üreten komple tesislerimizin yanında mevcut azot üretim tesislerine 1000 m3/h‘e kadar saflaştırma sistemleri de entegre ediyoruz.

Azot jeneratörü çok değişik saflık, debi ve basınç şartlarında üretim yapabilecek şekilde üretilebilir. Kimya sanayinden gıda paketlemeye, ısıl işlemden lazer kesime kadar plastik endüstrisinden tutun denizcilik sektörüne pek çok alanda kullanılan ekipmanlardır.

Kendi üretimimiz yanında ithalat yoluyla gelen özellikle yüksek kapasiteli tesisler için de danışmanlık hizmeti ve teknik destek sağlıyoruz. n Son yıllarda Türkiye'de yaşanan basınçlı hava piyasasındaki rekabet ortamını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Biz moda firması değiliz, sezonda satış fiyatı yüz birim olan ürünü üç ay sonra kırk liraya satamayız; satmamalıyız. Bu belki yine coğrafyamızdan kaynaklı bir sonuç. Yani müşterinin doymak bilmez iskonto beklentisi. %60 iskontonun açıklanabilir bir tarafını görmüyorum şahsen.

Rakabet sadece fiyata dayalı olduğunda müşteri de dahil kazanan olmuyor maalesef. Bu sürdürülebilir bir durum değil. Üreticiyi birbirine kırdırıp çok düşük fiyatlara aldığımız ekipmanların maliyeti %15 fazla ödeyip aldığımızdan daha fazla olabilir. Batan firmanın malını ucuza aldığınızı düşünün, yedek parça servis vesair hususlarda yaşayacağınız sorunlar ürünün kullanılmaz hale gelmesi ile sonuçlanabilir. Biz birbirimizle savaşırken dünya çapında marka olmadığımız gibi kendi ülkemizdeki etkinliğimizi de yitiriyoruz. n Sizce sektör açısından geçen süreçte yozlaşan veya bozulan değerler nelerdir?

En göze çarpan husus kendimizin neyi üstün onu konuşacağımıza rakipte ne sorunlu ona bakıyoruz. Bu birazda normal, sonuçta firmaları da insanlar yönetiyor. Çocukluğundan beri başkalarıyla yarışmaya alışmış bir satış yetkilisinin böyle davranması anlaşılabilir.

Ne yazık ki iftiraya varan yalanlarla iş almaya çalışan birbirini karalayan firma temsilcileri var. Daha anlaşılmaz olanı bu gayri ahlaki durum müşteri tercihlerinde etkili olabiliyor.

Kendinizle yarıştığınızda her gün yeni bir rekor yeni bir şampiyonluk gelir n Penta olarak kısa veya uzun va-

"Öğrenme ömür boyu sürer. Durumu doğru tespit edeceğiz ve tedbirimizi ona göre alacağız. Sokaklar vazgeçmiş adamlarla dolu, umutsuzluğa kapılmadan çok çalışacağız ve hep en iyisini yapma iddiasında olacağız." dede hayata geçirmeyi düşündüğünüz yeni projeler var mı?

Açıkçası Win 2020'de görüceye çıkacak bir sistemimiz var. Üç aydır lazer kesimde test ediliyor. Sonuçlar etkileyici. FiberCut Fiber Lazer için azot sistemimiz, tek kademede 20 bara kadar çıkabilen özellikle siyah sacın fiber tezgahlarda hızlı ve temiz kesimi için tasarlanmış bir sistem. Gerek yurtiçinde gerek yurtdışında ilgi göreceğine inanıyorum. Kuru hava kesim sistemlerinin getirdiği olumsuzlukları tamamen ortadan kaldıracak bir ürün FiberCut. Sahadaki verileri ve beklentileri iyi analiz etmek gerekir. Sanayicinin kazancına katkısı olabilecek metodlar geliştirmek ve uygulamak için çalışıyoruz.

Uygulama alanı aynı dahi olsa müşteri ihtiyaçları farklılık gösterebiliyor. Kendi alanımızda tüm ihtiyaç ve beklentilere cevap verebilecek çözümlere sahip olmak çok kıymetli. n Son olarak eklemek istedikleriniz nelerdir?

Diplomalarla sertifikalarla eğitimin süreçleri sonlanır, öğrenme ömür boyu sürer. Durumu doğru tespit edeceğiz ve tedbirimizi ona göre alacağız. Sokaklar vazgeçmiş adamlarla dolu, umutsuzluğa kapılmadan çok çalışacağız ve hep en iyisini yapma iddiasında olacağız.

Birey ve toplum olarak konfor alanımızdan çıkmalı, sınırlarımızı en azından zorlamalıyız. Topraktan, uzay teknolojisine kadar her alanda ilgili kişi, kurum ve kuruluşların bir meselesi olmalı.

Salt skora dayalı bir yaşam bize başarı ve mutluluk getirmeyecektir. Çünkü sayıların hep bir fazlası vardır ve ikinci

olmamız an meselesidir. Özgür düşünce, iyi eğitim, kaynakların rasyonel kullanımı başarıyı getirecektir. Çıkarsak birlikte çıkacağız, batarsak birlikte. n Cengiz bey, dergimize son iki yıldır gerek teknik makale, gerekse reklam desteği veriyorsunuz. Güveniniz ve destekleriniz için dergimiz ve okurlarımız adına teşekkür ediyorum.

Murat bey, bu vesile ile sektörde doğru işlerden birisi de sizin sektörden bir kardeşimiz olarak binbir zorluklarla, ciddi uğraş vererek bize, sektörümüze ait kaliteli bir dergiyi çıkartmak için verdiğiniz uğraş. Yaptığınız işin ne kadar zor olduğunu az da olsa ne sıkıntılar çektiğinizi duyuyor ve görüyorum.

Biraz önce söyledim sektör olarak biz kendimizi eğittikten sonra müşteriyi de bilgilendirmeliyiz, eğitmeliyiz. Bilgili ve donanımlı müşteri neyi alacağını bilir.

Bu dergi bunun için üreticiler açısından gerçektende ciddi bir fırsat. Fakat orada bile bakıyorumda sektörden birçok firma bunun kıymetini hala anlamadı.

Biz ne kadar bu dergiye teknik makale desteği ve mali açıdan reklam desteği verirsek bu dergide çizgisini bozmadan bizlerin sesi soluğu olmaya devam edebilir. Yoksa bugün firmaların yetişmiş satış mühendisi bulmakta zorlandığı bir dönemde Murat Alişiroğlu olarak hangi firmadan istese makine alır ve satar, hayatını her şekilde idame ettirir.

Bunu sorgulamak gerekiyor. Bu adam bu kadar çırpınırken biz üreticiler ne yapıyoruz? Beni okurlarınız ile buluşturduğunuz için teşekkür ederim.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 89

MAKALE

KABLOLARDA İLETKEN KESİT HESABI Elektrik enerjisine ihtiyaç duyulan her alanda, kullandığımız kabloları doğru seçiyor muyuz? Tiplerini doğru belirleyebiliyor muyuz? Çevresel şartlara göre performans ve reaksiyonları, enerjiyi ya da sinyali taşımaya ve dağıtmaya yarayan bu vazgeçilmez sistem elemanlarının karakteristik özelliklerini doğru belirlemenin hayati önem arz ettiğinin farkında mıyız?

Bu yazımızda, dört bir yanımızı bir ağ gibi saran kabloların iletken kesitlerinin belirlenmesi ve CableApp uygulamasının size bu konuda nasıl yardımcı olabileceği hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

92 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

K

ablo tipini olası alternatiflerle belirledikten sonra, bu kablolarda kullanılacak olan iletkenin elektriksel kesiti (büyüklüğü) belirlenmelidir. Kablo kesit hesabı ise, en az kablo tipini belirlerken yapılacak analizler kadar detaylı ve dikkatli yapılmalıdır. Kablo kesiti hesabı konusundaki en önemli unsur güvenlik olmalıdır.

Kablonun herhangi bir güvenlik problemi oluşturmadan görevini devam ettirebilmesi için, mevcut güç ve ileride sisteme eklenmesi olası güç analizleri doğru yapılmalıdır.

Resim 1: Asya-Avrupa bağlantısını sağlayan Türkiye'nin ilk 380 kV 1600 mm2 kesitli Denizaltı Yüksek Gerilim Enerji Kablosu

Elektrik enerjisi, üretildiği santrallerden ulaştırıldığı son noktalara kadar, çeşitli kesitlere ve gerilim seviyelerine sahip kablolar ile iletilir ve dağıtılır.

Bu kabloların tipleri belirlenirken; hangi ortamlarda kullanılacağı, ne gibi dış etkilere maruz kalacağı, olası ortam şartlarına nasıl tepki vereceği gibi konular analiz edilerek bir karar verilmelidir.

İletkenin boyutları, iletkeni saran polimer malzemenin sınır değerlerini zorlamayacak ve üzerinden akacak olan akıma, uluslararası standartların belirlediği azami direnç değerlerinin üzerinde bir direnç göstermeyecek şekilde belirlenmelidir. Daha sonra, maliyet unsurları devreye girecektir.

Sistemin güvenliğini sağlamak adına, fazla harcamalardan kaçınılmalıdır. Bunun yolu da maliyet-güvenlik optimizasyonu yaparak, en uygun iletken kesitini belirlemektir.

MAKALE geçen mesafede azalması durumudur. Taşıma mesafesi uzadıkça, bu kayıp artar ve iletken kesitin büyütülmesi gerekir.

Kısa Devre Akımı: Alternatif akım sistemlerinde zamana göre değişen bir parametre olup, kısa devrenin oluştuğu bölgede kısa devre süresi boyunca akan akım miktarıdır.

Bu üç parametreyi kullanarak, üç farklı kablo kesiti elde etmek mümkündür.

Burada yapılacak olan işlem, belirlenen bu üç kesit arasından en büyüğüne eş değer ya da en yakın üst bir kesit seçerek, güvenli ve ekonomik bir kablo iletken boyutu belirlemektir.

Bir örnek üzerinden iletken kesit hesabı yaptığımızı farz edelim: 200m uzaklıkta, etiketinde 235kW güç ve 1kV gerilim seviyesi yazan ve maksimum %3 gerilim düşümüne izin veren bir kompresörü beslemek için 3 damarlı bir kablo tipi ve kesiti belirleyelim.

Bilinen değerler; Güç: P=235kW Gerilim: U=1kV Güç Faktörü: cosφ=0,8 Uzaklık/Mesafe: L=200m İzin Verilen Gerilim Düşümü: %e=%3 Bu bilinen parametreler doğrultusunda, aşağıdaki güç formülü ile bir akım değeri bulmamız mümkün;

Bulunan bu akım değerine göre kabloların iletken kesitlerini; PVC izolasyonlu kablo için 50mm2, XLPE izolasyonlu kablo için 35mm2 olarak belirleyebiliriz. (Bkz. Tablo:1)

Güvenlik ve maliyet unsurları göz önünde bulundurulduğunda, kablo kesit hesabı yapılırken üç önemli parametre bulunmaktadır: Akım taşıma kapasitesi, gerilim düşümü ve kısa devre akımı.

Akım Taşıma Kapasitesi: Tesis edilen veya edilecek kablonun temelde sıcaklık esasına dayanarak, hiçbir bileşeninin bozulmadan, güvenle kullanımına devam edilebileceği azami akım değeridir. Akım taşıma kapasitesinin, kablo kesitinin seçiminde doğrudan bir etkisi vardır.

Gerilim Düşümü: İletkenin kendi iç direncinden kaynaklanan kayıplardan dolayı gerilimin, kaynaktan yüke ulaşıncaya kadar

Tablo 1: 0,6/1 kV NYY ve N2XY Alçak Gerilim Enerji Kablosu Akım Taşıma Kapasitesi Cetveli

Son olarak yapmamız gereken işlem, belirlediğimiz bu tiplerinin istenen maksimum yüzde gerilim düşümü hesabına uygunluğunu kontrol ettikten sonra, seçilen

8 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 93

MAKALE kesitinin değişip değişmeyeceğine karar vermek olacaktır. Gerilim düşümünü iki farklı izolasyon malzemesine sahip kablo için de hesaplayacak olursak; Güç: P=235kW Gerilim: U=1kV Uzaklık/Mesafe: L=200m İzin Verilen Gerilim Düşümü: %e=%3 İletkenlik Katsayısı: k(Cu)=56 m/Ωmm2 İletken Kesiti: SPVC=50mm2, SXLPE= 35mm2

Elde edilen değerler, izin verilen gerilim düşümü %e (%3) değerinden küçük olduğu için bu işlemi tekrarlamaya gerek yoktur; ancak, maksimum gerilim düşümü baz alınarak mümkün olan asgari iletken kesitini belirleyecek olursak; Bu hesaba göre elde ettiğimiz iletken kesitine en yakın kesit 35mm2’dir.

35mm² kesit, XLPE izolasyon ile (N2XY), hesaplanan 169,80A değerindeki akım için yeterli akım taşıma kapasitesine sahipken (174A); PVC izolasyon ile (NYY) daha düşük bir akım taşıma kapasitesine (159A) sahiptir. Bu şekilde yapılan hesaplamada bir üst kesite çıkma ihtiyacı oluşmuş ve 50mm2 olarak belirlenmiştir.

Resim2: 0,6/1 kV N2XH FE 180 3x35/16 mm2 Alçak Gerilim Enerji Kablosu

Resim 3: 0,6/1 kV NYY 3x70ş mm2 Alçak Gerilim Enerji Kablosu

Yapılan örneğe ek koşullar ekle-

yerek, daha detaylı bir hesaplama yapılmak istenirse; örneğin, sistemimizi besleyecek 3 damarlı kabloyu toprak altından geçireceğimiz varsayımı doğrultusunda, toprağın tipine, sıcaklığına ve ısıl özdirencine ihtiyaç duyulacaktır.

35 derece sıcaklığa sahip, kuru kum ve ısıl direnci de 1,5 K.m/W olan bir ortamımız olduğunu var sayarsak, bu şartlar altında standartlarda (IEC 60364-5-52 veya DIN VDE 0298-4) yer alan düzeltme faktörleri; sıcaklık için fPVC= 0,84 / fXLPE= 0,89 iken ısıl özdirenç için 1,1’dir.

Bu durumda ilk belirlediğimiz akım değerini bu düzeltme faktörlerine göre tekrar düzenlersek, yeni akım değerlerimizi bulmamız gerekir. Bu nedenle, ilk öngörülen kablo ve ilgili iletken kesitinin bir üst kesitinden başlayarak, akım taşıma kapasitesi değerleri, yukarıdaki düzeltme faktörleri ile çarparak elde edilmelidir. Düzeltme faktörleri ile çarpılması sonucu ortaya çıkan akım değeri, ilk tespit edilen akım değerine eşit ya da daha büyük bir değer ise; seçilen kesitin uygun olduğu anlamına gelmektedir. Aksi takdirde, bir üst kesite daha çıkıp düzeltme faktörü ile çarpılarak kontrol edilmeye devam edilmelidir. Verdiğimiz örneğe göre bu işlemi gerçekleştirdiğimizde, bir üst kesitteki kabloların akım taşıma değerleri, düzeltme faktörleri ile çarpıldığında istenilen akım değerinden daha büyük bir değere sahip olduğu için kesitler “uygun” olarak değerlendirilmiştir. Kesitlerin düzeltme faktörü uygulanmış yeni akım değerleri; IPVC(70mm2)=232x0,84x1,1= 214,36A IXLPE(50mm2)= 206x0,89x1,1= 201,67A’dir.

Bu yeni akım değerlerine göre yeni belirlenecek kablo ve kesitleri; NYY - 3x70mm2, In = 232A N2XY - 3x50mm2, In = 206A Bu ek koşullar için, 50mm2 iletkenli ve PVC izolasyonlu, 35mm2 iletkenli ve XLPE izolasyonlu iki tip kablo için belirlenen şartlarda, istenen gerilim düşümü gerekli seviyenin altında; 70mm2 iletkenli ve PVC izolasyonlu, 50mm2 iletkenli ve XLPE izolasyonlu kabloların gerilim düşümü ise bu çıkan seviyeden daha aşağıda çıkacağından, tekrar bir gerilim düşümü hesabı yapılmasına gerek yoktur.

Prysmian Kablo olarak, sahadaki uygulamalara yönelik hazırlanmış olan standartlarda kolaylık sağlamak, zamandan tasarruf etmek, sektörün daha da bilinçlenmesini sağlamak amacı ile

94 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

artan ihtiyaçlar ve gelen talepler doğrultusunda, yeni bir uygulama geliştirdik: “CableApp”. Gerek web üzerinden gerekse tüm mobil işletim sistemleri ile uyumlu çalışan mobil uygulamamız sayesinde kesit hesaplarını çok kısa sürede yapabilmenize olanak sağlıyoruz. Cable App Özellikle Kompresör sektöründe servis teknisyenlerinin sahada işlerini daha da kolaylaştıracak bir uygulama, CableApp uygulaması, 2 farklı yöntem ile kablo araması yapmanıza olanak sağlar.

1. Türk Prysmian Kablo bünyesinde yer alan ürünlerin özelliklerine göre, 2. TS HD 60354-5-52 standartları çerçevesinde, kablonun uygulanacağı tesisat yöntemine göre.

Sadece kabloların yapılarına göre arama yapmak için ana menüde yer alan “Özelliklerine Göre” başlığını seçtiğinizde karşınıza çıkan ürün ailesi, anma gerilimi, üretim standardı, CPR sınıfı vb. gibi özelliklere göre arama yapabilirsiniz.

Kablo kesit hesabı yapmak için ise ana menü üzerinden “Montaj Tipine Göre” kısmına giriş yaparak, montaj detaylarınıza uygun kablo seçimi yapıp, uygun bir kesit için basit ve detaylı olarak hesaplamalar yapabilirsiniz.

Basit yöntem ile hızlı bir şekilde iletken kesit hesabı yapmak için; kablo damar sayısı, şebeke sistemi, gerilim değeri, güç faktörü değeri, çekilen akım değeri, hat uzunluğu ve sayısı değerlerinin yanı sıra, isteğinize göre gerilim düşümü oranı (%e) ya da uygulanması gereken farklı herhangi katsayı oranı değerlerinden faydalanılır.

“Detaylı” kısmından, TS HD 603545-5-52 standardında bulunan tesisat detaylarına göre iletken kesiti hesabı yaparken ise; ilave olarak kullanım oranı, kısa devre değeri ve süresi, ortam sıcaklığı, güneş ışığına maruz kalınıp kalınmadığı ve hatlar arasındaki boşluk mesafesi gibi birçok detayı hesaplamanıza dahil edebilirsiniz.

Sadece istenen parametreleri kullanıcı dostu bir ara yüze sahip olan CableApp uygulamamız aracılığı ile seçip, adım adım ilerleyerek istenen sonuca kolayca ulaşabilirsiniz. Hesap sonuç kısmında, en uygun ve alternatifli kablo kesitlerini, daha üst kesitlerin seçilmesi durumunda ne kadar enerji tasarrufu yapacağınızı, CO2 emisyon değerini ve hatta gerilim düşümüne uygun kesit değerini elde etmiş olacaksınız.

TÜRK

İYE’d

e İLK

TRAKYA BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

HABER

“Dijital Dönüşüme Hazırlanan Türkiye”

Kongresi gerçekleştiRİLDİ

10. Pompa, Vana, Kompresör Kongresi 13-14 Şubat 2020 tarihlerinde, Ankara’da, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi.

B

u yıl “Dijital Dönüşüme Hazırlanan Türkiye” temasıyla gerçekleştirilen Kongre; ODTÜ Makina Mühendisliği Bölümü, İTÜ Makine Fakültesi, MİB ve POMSAD (Türk Pompa ve Vana Sanayicileri Derneği) tarafından düzenlendi. Birçok yerli ve yabancı sektörel dernek ve federasyon tarafından desteklenen Kongre’ye; Türkiye’nin Makinecileri Ana Sponsor olarak olarak destek verirken, Alarko, Doğuş Vana, Eagle Burgmann, KSB, Layne Bowler, Mas-

Daf, Sempa Pompa, Göksan Pompa, Samsun Makine Sanayi, Standart Pompa ve Vansan Altın Sponsor olarak; Asteknik Vana ve Numesys firmaları da Gümüş Sponsor olarak destek verdi. Kongre’de Air World Türkiye dergisi Basın Sponsoru olarak yer aldı.

Kongre 13 Şubat tarihinde; Prof.

Dr. Erkan Ayder (İTÜ), POMSAD Başkanı Sn. Nurdan Yücel, MİB Başkanı Sn. Emre Gencer, TİM Başkan Vekili Sn. Kutlu Karavelioğlu ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakan

96 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Yardımcı Sn. Hasan Büyükdede’nin konuşmalarıyla başladı. Açılış konuşmalarının ardından firmalar adına konuşmacılar seminerlerini verdi. Kompresör ve Basınçlı hava sektöründen Dalgakıran Kompresörün kongrede “Yaşayan Makine Tasarımları Konsepti ve IOT uygulaması” semineri için yoğun ilgi gördü. Salonu dolduran öğrenci, akademisyen ve sanayicilerimizin ortak temennisi Basınçlı hava sektöründen bir sonraki seminerde daha geniş bir katılımın olması oldu.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 97

TEKNİK BİLGİ

Motor Koruma Şalteri Nedir

Butonlu Tip Motor Koruma Şalteri

Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalteri

98 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Motorları tesisatta oluşan kısa devre ve aşırı akımın etkilerine karşı koruyan, aşırı akım ve kısa devre açtırma özelliği bulunan elektromekanik koruma elemanıdır.

T

esisatın güç kaynağının izolasyonunu sağlayan bu devre elemanı aynı zamanda manuel anahtarlama yapabilen bir devre elemanıdır.

Devreye seri olarak bağlanan bu devre elemanı motorun hemen önüne bağlanır. Bu bağlantı sayesinde şalter üzerinden sadece motor akımı geçer. Böylelikle arıza sebebi ile veya yol alama anında çekilen aşırı akımlar dolayısıyla motor zarar görmemektedir.

Kısacası motor koruma şalterleri motorun üzerinden geçen akımı kontrol etmektedir.

Elektrik enerjisi ile çalışan cihazlar çeşitli sebeplerden dolayı arızalanabilmektedir.

1. Yüksek gerilim 2. Düşük gerilim 3. Faz dengesizliği 4. Tek fazda çalışma 5. Rotorda sıkışma 6. Aşırı yüklenme 7. Aşırı akım dolayısıyla sargıların ısınması Meydana gelebilecek bu tarzdaki motor hasarlarına karşı şalterde çeşitli özellikler yer almalıdır.

Aşırı yük koruma mekanizması

Motor sargılarının aşırı ısınmasını önlemek amacıyla motor tam yük akımının 10 katına kadar meydana gelebilecek aşırı akımları kesebilmektedir. Faz kaybından kaynaklı meydana gelebilecek arızaları önlemek amacıyla da faz koruma röleleri kullanılmaktadır.

Güç Kumanda Mekanizması

Cihazın aç/kapa (on/off) anahtarlamasını yapan mekanizmadır.

Yalıtım Malzemeleri

Herhangi bir elektrik yükü ile çalışan cihazlarda cihaz ile şebeke arasındaki enerji kesilebilmelidir. Bu sebeple yalıtım fonksiyonu devreye entegre edilerek sistem ile cihazın ayrılması sağlanmaktadır.

Kısa Devre Koruma Mekanizması

Motor tam yük akımının 10 katı veya üzeri akım çekmeye başladığında bu akım algılanmalı ve motora ulaşmadan kesilmelidir. İki farklı potansiyele sahip olan hatların birbirleri ile olan teması, gevşek bağlantılar, kablo kopmaları, izolasyon hataları, yabancı maddelerin etkileri ile oluşabilmektedir. Bu akımlar sigortalar veya motor koruma şalterleri yardımı ile kesilebilmektedir.

Motor Koruma Şalterlerinin Yapısı Küçük güçlü motorların direkt

TEKNİK BİLGİ çalıştırılması veya korunması için kullanılan bu cihazlar kumanda sistemi yerine kullanılarak maliyeti azaltmaktadırlar. Etiket değerlerinde belirtilen kesme kapasitesi sınırına kadar yüksek seviyeli akımları içerdikleri manyetik açma devresi ile devreyi meydana gelebilecek aşırı akımlardan korurlar. İçlerinde tek faz üzerinden geçen akımı algılama özelliği bulunmasına rağmen 3 fazı da açarak devreyi ve sistemi korumaktadırlar.

Motor Koruma Şalterlerinin Çeşitleri Çalışma prensipleri aynı olmasına karşın üretici firmaların üretim ve tüketim taleplerine bağlı olarak 2 farklı çeşitte üretilmektedirler.

1. Butonlu Tip Motor Koruma Şalteri 2. Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalteri

Butonlu Tip Motor Koruma Şalteri

Açma ve kapama düğmelerine sahip olan bu model düğmeler yardımıyla kumanda edilmektedir. Belirli akım değerleri için üretilmektedirler.

Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalterleri Butonlu tip ile aynı şekilde çalışan şalterlerdir. Bu tip şalterlerde buton yerine mandal bulunmaktadır.

Belli başlı markalar; Schneider electric, Siemens, legrand, Abb gibi uluslar arası markalarda yaygın olarak üretilmektedir.

Genel Özellikler

Şalter üretimi yapan firmalarca TS EN 60947-4-1, IEC 60947-4-1 ve VDE 0660 standartlarına uygun olarak imal edilmektedir. Bu standartlar sırasıyla; 1. 13 kademeli 0,1-25A arasında ayarlanabilir aşırı akım koruyucu 2. Kısa devre koruması 3. Kesme kapasitesi minimum 3kA/400V olmalı 4. 6,3A'e kadar sigortasız kullanılabilme 5. Sıcaklık etkilerine karşı kompanze, faz eksikliğine karşı koruma 6. Şalter fonksiyonu IEC 204-1, izolasyon 7. 35 mm’lik kolay raya montaj aparatı 8. Anma gerilimi 690V AC, anma işleteme akımı 0,1-25A ayar aralığı 9. Anma sürekli akım 32A , darbe dayanım gerilimi 6 kV, kablo kesiti 0,75-2,5/4 mm^2 10. Çevre koşullarına dayanıklı olup, sıva üstü üretilmelidir.

11. İzolasyon test gerilimi 3000 V AC 12. Aç/Kapa Ömür 10.000

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 99

SAĞLIK

Düzenli bakım ile sağlıklı ayaklar ÖZGE ATALAN Ayak Bakım Uzmanı ozgeatalan06@outlook.com

Her yaştaki insan için ayaklarında oluşan problem yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Yaşam kalitesinin bozulması, kişinin psikolojik olarak da olumsuz etki altında kalmasına neden olacaktır. Yürüme eylemini gerçekleştirirken ayağında ağrı hisseden bir insan, çoğu zaman daha az yürür, izole bir hayat yaşar ve kendini dış dünyaya kapatır. Bu, bilhassa yaşlı ve bakıma muhtaç kişilerde daha büyük bir sorun oluşturur. Bu noktada Podoloji Bilimi ve Podologlara ihtiyaç ön plana çıkmaktadır.

100 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

SAĞLIK Podoloji nedir?

Latincede ayak anlamına gelen podo ile bilim anlamına gelen loji kelimelerinden doğmuştur. Podoloji ayak sağlığı ile ilgilenir: batık tırnak, tırnak mantarı, kalınlaşmış tırnak, tırnak şekil bozukluğu (deforme olmuş tırnak), epidermal lezyon olan: nasır, siğil, ayak tabanı deri sertleşmesi ve topuk çatlağı bakımı her hangi bir cerrahi işlem olmadan bakımlar ve kalıcı bir şekilde tedavi edilir.

Batık tırnak nedir?

Çeşitli sebeplerden dolayı tırnak veya tırnak yatağında oluşan bozulma, tırnağın uzamamasına ete gömülmesine neden olabilir. Tırnak batmasında: ağrı, kızarıklık, deri altı enfeksiyon enfeksiyondan dolayı iltihaplanma gibi reaksiyonlar meydana gelebilir.

Batık tırnağı olan kişiler bir uzmana ya da podologlara danışabilir, kişilerin kendince çözümlemeleri daha farklı hatta dönülmesi zor olan sonuçları ortaya çıkarması kaçınılmaz olabilir. Tırnak batmasını önlemek için doğru bir şekilde tırnak pensleri ile kesilip törpülenmeli, olan bir tırnak batması var ise de tırnak bantı ya da tırnak teli uygulanmalıdır.

Tırnak mantarı nedir?

Tırnağın şeklini-görüntüsünü bozan hatta bazı durumlarda ise deride kötü kokuya sebep olan ve kişilerin psikolojik açıdan kötü etkileyen: ayağın sağlığını bozan rahatsızlıklardan biridir. Tırnak mantarı veya cilt mantarı olan kişiler periyodik bir şekilde bakım yaptırmalı ve hijyenine dikkat etmelidir. Çünkü tırnak mantarı ilerledikçe tırnak ciddi anlamda kalınlaşır ve şekil bozukluklarına sebep olur. Estetik açıdan rahatsız edici olduğu gibi tırnak yatağına da ağrı yapabilir.

Tırnak mantarı açısından risk altında olan kişiler: n Diyabetli kişiler, n Dolaşım bozukluğu olan kişiler, n Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, n Çok sık/aşırı ilaç kullanan kişiler, n Sporcu, asker, işçi gibi çok fazla ayak üstünde duran meslek gruplarında ve ayakkabı içerisinde terleyen ayaklarda oluşur. Oluşmasını engellemek için veya çözümlemek için düzenli bir şekilde periyodik bakım yapılması ve dermokozmetik ürün kullanılarak dezenfekte edilmesi gerekir.

Tırnak kalınlaşmasında ve tırnak deformasyonu genel tanımı:

Deforme tırnak: Yanlış ayakkabı kullanımı, yanlış tırnak kesim/törpülenmesi, travmalar, genetik faktörler ve tırnak yeme sonucunda el/ayak tırnaklarında oluşan şekil bozukluklarıdır. Kalınlaşmış tırnak ise yaşlılık/yaşlılık belirtisi, mantar enfeksiyonu, diyabet, dolaşım sistemi bozuk olan kişilerde görülebilir. İlk önce yapılması gerekenler bu tarz durumları tetikleyen veya tetikleyebilecek unsurları azaltmak ve kontrollü bir biçimde podolojiden yardım alınmalıdır. İkinci olarak canlı dokuya zarar vermeden üst tabaka inceltilir ve sonrasında, kişinin isteğine bağlı olarak kayıp tırnak revizyonu yapılabilir.

Nasır bakımı?

Epidermal tabakada oluşan yoğun keratizasyon yani deri olduğundan fazla kalınlaşmış durumlarda oluşur. Kişinin canını yakması yüzeydeki kalınlaşma değil bu kalınlaşmanın sinir ve dokulara baskı yaptığındandır. Basış bozukluğu olan kişilerde, çok sık dar ayakkabı giyen kişilerde ya da çok fazla ayakta duran kişilerde sıklıkla görülür. Ortopedik ayakkabı ve urea içeren kremler kullanılarak daha aza indirgenebilir.

Tek seferde alınması, kesilip-oyulup çıkartılması o bölgede-çevresinde daha fazla deri kalınlaşması meydana gelir. Ya da nasır bantları gibi kimyasal içeren (geçici) çözümler sonrasında yarardan çok zararı dokunacağı için kullanılmamalıdır.

Topuk çatlağı nedir-nasıl bakım yapılmalıdır?

Topuk çatlağı daha çok kuru ciltlerde ve yaşlanmaya bağlı olarak cilt elastikiyetini ve nemini kaybetmiş ciltlerde görülür.

Topuk çatlağında yapılmasından çok nelerin yapılmaması gerekenlerden bahsedecek olursak kısaca şöyle özetleyebiliriz. Geçici rahatlamalar ve çözümler olsun diye cilt jiletlenmemeli ve kazınmamalıdır. Daha çok urea içeren kremler kullanılmalı ve düzenli olarak kişilerin evde törpülemesi ya da bir uzman tarafından bakım yapılması gerekmektedir.

Aksi takdirde çatlak topuk bakımı yapılmaz ise burada bulunan damarlar yoluyla mikroorganizmaların çatlaklardan vücudun içerisine ulaşarak enfeksiyona neden olur.

Ve burada bulunan açık sinir uçları çok fazla ağrı hissedilmesine yol açabilir.

Yaz aylarında sıcak ve kuru havalardan dolayı terlik ve sandalet tarzı açık ayakkabılar giyilmesi de topuk çatlak oluşumunu hızlandırır, düzenli olarak bakım yapılarak çatlaklar engellenebilir.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 101

TEKNİK

Vidalı Kompresör Hesapları ile ilgilİ

Formüller

Dairenin (Boru veya Silindir İç Çaplarının) Kesit Alanı: A = (Pi*d2)/4 = mm2 Pi = 3.14159265 D = Çap (mm) –İç ÇapA = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı1 m2 = 100 dm2 = 10,000 cm2 = 1,000,000 mm2

Borunun (Uzunluğuna göre) veya Silindirin (Yüksekliğine göre) Hacmi: V = A * h = mm3 A = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı, İç çapa göre hesaplanmış alanh = Borunun uzunluğu veya silindirin yüksekliği (mm) V = Hacim (mm3) 1 dm3 = 1 litre = 1,000,000 mm3 = 1000 cm3 = 0.001 m3

A = Akışa Dik Kesit Alanı (m2 ) 1 m3/s = 60 m3/dk = 1000 litre/saniye (L/s) 1 m3/dk = 1/60 m3/s = 1000 litre/dakika (L/dk) 1 m3/h = 60 m3/dk = 1000 litre/saat (L/h)

Kasnak Çaplarına Göre (Yaklaşık) Motor ve Vida Devir Oranları: Dm = Motor Kasnağı Çapı ( mm) Dv = Vida Kasnağı Çapı (mm) nm = Motor Devir Sayısı (d/dk) nv = Vida Devir Sayısı (d/dk) i= Vida/Motor devir oranı = Dm/Dv nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)

1 m3 = 1000 dm3 = 1000 litre

Dişlikutusu (GearBox) Dişlilerinin Diş Sayısına Göre Devir Oranı:

v Dairenin (veya Çemberin) Çevresi (çevresel uzunluk) = Pi*d

Dm = Çeviren (Hareket veren) dişlinin diş sayısı Dv = Çevrilen (Hareket alan) dişlinin diş sayısı

Pi= 3.14159265 d= Çap

nm = Çeviren dişlinin Devir sayısı (d/dk) nv = Çevrilen dişlinin DevirSayısı (d/dk)

Dairenin Belli Bir Sarma açısına göre çevresel uzunluk=(Pi*∝ * d)/360

i= Çevrilen/Çeviren devir oranı = Dm/Dv nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)

∝ = Sarma açısı (derece) => yarım daire için ∝ = 180º v Bir kesitten geçen (Boru içinden veya kanal içinden) geçen akışkanın hızı:

Motor Gücünün kW, HP (Beygir Gücü), kcal/h olarak farklı ifadeleri:

v = Q / A = m/s

1 HP (metrik) = 75*9.80665 kg*m/sn2 = 735.5 Watt = 0.7355 kW

Q = Akışkanın debisi (m3/s)

1 kW = 1/0.7355 HP = 1.3596 HP

102 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

TEKNİK

Yaklaşık değerler: 1 HP (metrik, PS) = 736 Watt, 1 kW= 1.36 HP (metrik sistem) İngiliz/Amerikan sistemindeki HP'ye göre: 1 kW = 1.34 HP, 1 HP = 746 Watt

T1= Başlangıç Sıcaklığı (Kelvin) P2= Sonuç Basıncı V2= Sonuç Hacmi T2= Sonuç Sıcaklığı (Kelvin) Sabit Sıcaklıkta: V2= V1* (P1/P2) , P2= P1*(V1/V2)

1 kW = 860 kcal/h 1 kWh Enerji = 860 kcal ısı enerjisi (1 kWh elektrik enerjisi, 860 kcal’lik ısıya denktir.)

1 ºC = 273 K , 100 ºC = 373 K (Kelvin)

Hız ile güç ve kuvvet ile basınç arasındaki bağlantılar:

Sabit Basınçta : V2 = V1*(T2/T1) , T2= T1*(V2/V1)

Güç = P = Kuvvet * Hız = F * v = Newton * m/s = Watt = 9.81 kg * m/s (9.80665)

-273 ºC = 0 K

P1*V1 = m*R*T1 P2*V2 = m*R*T2

P = Güç (Watt) = 860 cal/h

m = kütle (kg, yoğunluk= m/V = deniz seviyesinde standard atmosfer 1.255 kg/m3)

1 kilogram kuvvet (kg) = 9.80665 Newton (N)

R = gaz sabiti (hava için 287 J/kgK)

(1 kg kütlenin dünyadaki ağırlığı = 1 kg kuvvet = kütle * yerçekimi ivmesi = 9.81 N)

(P1*V1)/(P2*V2) = T1/T2

P = Güç (HP/PS metrik sistem) = 75 kg(kuvvet)*m/s = 75*9.80665 N*m/s = 735.5 Watt F = Kuvvet (Newton) = basınç * alan = p*A = (N/m2) * m2 1 bar = 100,000 N/m2 = 100 kN/m2 = 10 N/cm2 = 10/9.80665 kg/cm2 = 1.02 kg/ cm2 1 atmosfer = 1.013 bar (deniz seviyesinde) 1 atmosfer ~= 1 bar ~= 1 kg/ cm2 Efektif Basınç = Manometreden Okunan Basınç = Gerçek Basınç – Atmosfer Basıncı 1 atm = 0 bar (efektif) = 1 bar (mutlak) (Hassas hesaplarda 1 atm = 1 .013 bar)

Sıkıştırılabilir akışkanların (gazların) hacmi ile basıncı arasındaki ilişki: P1*V1/T1 = P2*V2/T2 P1= Başlangıç Basıncı V1= Başlangıç Hacmi

Vidalı Kompresörün Serbest Hava Debisinin İfadesi (FAD):

FAD, kompresörün bastığı havanın emdiği havanın miktarı cinsinden ifadesidir. Yani 20 ºC referans emiş sıcaklığına göre, atmosfer basıncında, 1 dakikada emilen hava miktarı (hacim olarak); m3/dk (metreküp/dakika). Başkaca bir ifade yok ise, Kompresörün FAD değeri, kompresörün 1 dakikada bastığı havanın, 20 ºC’de, 1 atmosfer basınçta (0 bar efektif, 1-1.013 bar mutlak basınçta) kaplayacağı hacim anlamına gelir. Bununla birlikte, basınçlı hava aygıtlarının kapasitesi 0 ºC'yi referans alan Nm3/dk (normal metreküp/ dakika) cinsinden ifade edilebilmektedir. (Hava soğudukça kompresörün bastığı havanın kütlesi artar, ısındıkça azalır.

Kompresör çıkışındaki hava ısınmış olduğu için emdiğinden daha fazla hacime sahip olur. Burada asıl olan kompresörün emdiği hava miktarıdır, ki, aynı miktarı çıkışına taşıyarak, basar.) Gerçekte boru içinden geçen havanın miktarı, kompresörün FAD değerinin çalışma basıncının mutlak (barometre) değerine bölünmesiyle bulunan değerdir. (Örneğin: 8 m3/dk FAD değeri ölçülüyorsa, 7 bar efektif basınçta, bu kompresörün bastığı hava boru içinden 1 m3/dk olarak geçiyor demektir. Boru içindeki hava hızını hesaplarken bu durumu dikkate almak gerekir.)

NOT: “Debi” birim zamanda akış miktarı demektir.

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 103

HABER

KASIM 2019 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*) FİRMANIN ADI

SEKTÖRÜ

YATIRIMIN YERİ

CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

EMİN BİYOGAZ ENERJİ ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET KIRŞEHİR ANONİM ŞİRKETİ

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

Elektrik Enerjisi Üretimi {BES} 6 MW

20.500.905

RMM MADENCİLİK METALURJİ AKARYAKIT GIDA TURİZM TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

KAYSERİ

İMALAT - METAL ATIK VE HURDALARIN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

BACA TOZUNDAN ÇİNKO OKSİT GERİ KAZANIMI

279.178.000

SKYDEF MÜHENDİSLİK TASARIM SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

Savunma Sanayine Yönelik Muhtelif Talaşlı İmalat

24.968.628

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

Halılar, diğer tekstil yer kaplamaları

38.185.307

SMART POLYESTER ANONİM GAZİANTEP ŞİRKETİ

İMALAT - HALI VE KİLİM İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

ALBATROS KARALAR DIŞ TİCARET TURİZM OTOMOTİV İNŞAAT SARACİYE SANAYİ SAKARYA VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İMALAT - BAVUL, EL ÇANTASI VE BENZERLERİ İLE SARAÇLIK VE KOŞUM TAKIMI İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Valiz, Çanta ve Kemer 105.039.037 İmalatı

TEMA OFSET AMBALAJ SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İSTANBUL

İMALAT - OLUKLU KARTON VE MUKAVVA İLE KAĞIT VE MUKAVVADAN YAPILAN AMBALAJLAR KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Oluksuz kağıt veya kartondan katlanabilir 19.362.340 kutu, koli ve muhafazalar

OLTAN VE KÖLEOĞLU ELEKTRİK VE ENERJİ ÜRETİMİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

SAMSUN

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {Biyokütle}

228.200.000

KIRKLARELİ

İMALAT - ELEKTRİK AMPÜLÜ VE Gümrük Vergisi LAMBALARI İLE AYDINLATMA Muafiyeti, KDV TEÇHİZATI İMALATI İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

Muhtelif LED ampul Aydınlatma armatürleri

16.785.244

İZMİR

İMALAT - KALDIRMA VE TAŞIMA Gümrük Vergisi TEÇHİZATI İMALATI Muafiyeti, KDV NAKİL, TEVSİ, ÜRÜN İstisnası, ÇEŞİTLENDİRME

Çelik Konstrüksiyon

34.266.358

MİTAŞ ENDÜSTRİ SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - ÜCRET VEYA SÖZLEŞME ESASINA DAYALI OLARAK METALLERİN KAPLANMASI VE İŞLENMESİ KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Metalik kaplama hizmetleri

28.403.955

BİLEŞİM TURİZM İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İSTANBUL

HİZMETLER - HASTANE HİZMETLERİ MODERNİZASYON

KDV İstisnası

Cerrahi hastane hizmetleri

96.310.000

ASELSAN KONYA SİLAH SİSTEMLERİ ANONİM ŞİRKETİ

KONYA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Silah ve silah sistemlerinin kurulumu

633.135.000

İSTANBUL

İMALAT - İZOLE EDİLMİŞ TEL VE Gümrük Vergisi KABLO İMALATI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası

YAVUZ AYDINLATMA LİMİTED ŞİRKETİ ANADOLU TELEFERİK TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

NEMUS ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

104 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

ENJEKSİYON SOKETLİ 10.422.197 OTOMASYON SİNYAL KABLOSU

HABER

FİRMANIN ADI

YATIRIMIN YERİ

SEKTÖRÜ CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

SİLVAN VARLIK TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

DİYARBAKIR

HİZMETLER - DEPOLAMA VE AMBARLAMA HİZMETLERİ KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

Tahıl depolama ve ambarlama

13.214.870

VARAKA KAĞIT SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

BALIKESİR

İMALAT - KAĞIT HAMURU, KAĞIT VE MUKAVVA İMALATI MODERNİZASYON

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

kağıt

132.530.438

PAŞABAHÇE CAM SANAYİİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ESKİŞEHİR

İMALAT - CAM VE CAM ÜRÜNLERİ İMALATI MODERNİZASYON

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti,

Boyalı Camdan Ev Eşyası

100.000.000

ŞAKALAK TARIM MAKİNALARI SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KONYA

İMALAT - TARIM VE ORMAN MAKİNELERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Kombine Hububat Mibzeri Hububat Ekim 20.800.000 Makinesi

OMAS-ÖZALTIN OLUKLU MUKAVVA AMBALAJ SANAYİİ ANONİM ŞİRKETİ

ADANA

İMALAT - OLUKLU KARTON VE MUKAVVA İLE KAĞIT VE MUKAVVADAN YAPILAN AMBALAJLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Oluklu kağıt ve kartondan kutu, koli ve muhafazalar

ARTPACK KAĞIT AMBALAJ ANONİM ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

kağıttan poşet imalatı 22.471.116

İMALAT - KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

Tişört, fanila, atlet ve diğer iç giyim eşyası

Sigorta Primi İşveren Hissesi 2 Yıl, Vergi İndirimi %50, YKO %15, KDV İstisnası

Kanatlı Hayvan Yemi {Hendek}, Kanatlı Hayvan Yemi {Adliye} TON/YIL, Kuluçkahane faaliyetleri {Beşevler}, Kuluçkahane 47.262.738 Faaliyetleri {Sıraköy}, Damızlık Tavuk {Yarka} Yetiştiriciliği {1 TesisÇifteler} Damızlık Tavuk Yetiştiriciliği {2.Tesis-Mahmudiye}

DV İstisnası,

Uçucu yağlar; koku veren madde karışımları

13.600.000

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

DENTAL İMPLANT, ABUMENT VE VİDA HEALING, ANALOG VE ÖLÇÜ POSTU CERRAHİ SET, CERRAHİ DRILL

16.846.464

SEZAİ AYAS SE TEX TEKSTİL DİYARBAKIR SANAYİ VE TİCARET

43.202.951

11.657.720

ŞENPİLİÇ GIDA SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

ESKİŞEHİR

TARIM - DİĞER HAYVANLARIN YETİŞTIRİLMESİ; BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ HAYVANSAL ÜRÜNLERİN ÜRETİMİ ENTEGRASYON

AGRİLA TARIM YATIRIMLARI ANONİM ŞİRKETİ

ÇANKIRI

İMALAT - B.Y.S. KİMYASAL ÜRÜNLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

İSTANBUL

İMALAT - TIBBİ VE CERRAHİ TEÇHİZAT İLE ORTOPEDİK ARAÇLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

MANİSA

İMALAT - SEBZE VE MEYVELERİN İŞLENMESİ VE SAKLANMASI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

DOMATES KONSERVE VE SALÇASI, BİBER 42.623.780 KONSERVESİ, MEYVE KONSERVESİ, MARMELAT

MAX MOTHES CIVATA ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET MANİSA LİMİTED ŞİRKETİ

İMALAT - B.Y.S. METAL EŞYA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

B.y.s. demir veya çelik bağlantı elemanları {vidalar, civatalar, somunlar v.b.}

13.148.321

KORUCU MAKİNA ELEKTRİK İNŞAAT TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İMALAT - ELEKTRİK DAĞITIM VE Gümrük Vergisi KONTROL CİHAZLARI İMALATI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası,

YÜKSEK GERİLİM HATTI SİLİKON İZOLATÖR

11.100.286

NOBLE İMPLANT TEKNOLOJİLERİ VE MEDİKAL HİZMETLERİ SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

MAİA ORGANİK GIDA VE KOZMETİK SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 105

HABER

FİRMANIN ADI

SEKTÖRÜ

YATIRIMIN YERİ

CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

TMK MAKİNA KALIP SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

KOCAELİ

İMALAT - DİĞER ÖZEL AMAÇLI MAKİNELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Faiz Desteği

KALIP İMALATI

13.825.000

KUYUMA ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ

SAMSUN

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

HES- Elektrik enerjisi üretimi

32.215.389

TOPALOĞULLARI MAKİNA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

TEKİRDAĞ

İMALAT - DİĞER ÖZEL AMAÇLI MAKİNELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

MOTORLU ET KIYMA MAKİNESi HAMUR YOĞURMA MAKİNESİ ve MUHTELİF EV ALETLERİ

10.358.872

ARF BİO YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - KİMYASAL GÜBRE VE AZOTLU BİLEŞİKLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

ORGANİK GÜBRE

10.482.350

GÖKNAS ENERJİ SANAYİ VE SİİRT TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

TARIM - KOYUN, KEÇİ, SIĞIR, AT, EŞEK, BARDO, KATIR VB. YETİŞTİRİLMESİ; SÜT HAYVANCILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

Süt Yönlü Büyükbaş, Süt İşleyerek Süt ve Süt Mamulleri Üretimi, Karma Yem, Soğuk hava deposu

21.487.751

POLİPROPİLEN ELYAF SANAYİ VE DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

BİLECİK

İMALAT - GİYİM EŞYASI DIŞINDAKİ Gümrük Vergisi HAZIR TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası

Çuval ipliği

36.999.998

KAMPOTU İLAÇ GIDA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İSTANBUL

İMALAT - ECZACILIKTA VE TIPTA KULLANILAN KİMYASAL VE BİTKİSEL KAYNAKLI ÜRÜNLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Tablet, Kapsül İlaç, Toz Şase İlaç, Soft Jelatin İlaç, Toz İlaç, Şurup

100.000.000

GÜRSÜT BESİCİLİK GIDA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - SÜT ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

SÜT İŞLEYEREK SÜT VE SÜT MAMÜLLERİ ÜRETİMİ 90 TON/GÜN

10.254.514

AYDIN

İMALAT - ALKOLSÜZ İÇECEK İMALATI, MADEN VE MEMBA SULARI ÜRETİMİ TEVSİ, MODERNİZASYON

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Memba Suyu Dolumu

43.425.839

GİPS GELİŞTİRİLMİŞ İNŞAAT MALZEMELERİ VE PERLİTLİ SIVA SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

MERSİN

İMALAT - ÇİMENTO VE ALÇI İLE SERTLEŞTİRİLMİŞ MADDELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

Alçı Plaka

33.974.608

TORA SAC İŞLEME METAL FORM MERKEZİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ESKİŞEHİR

İMALAT - DİĞER ÖZEL AMAÇLI MAKİNELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti,

muhtelif beyaz eşya ve otomotive yönelik aksam parça

12.317.500

CEMRE MARİN ENDÜSTRİ ANONİM ŞİRKETİ

YALOVA

İMALAT - GEMİ YAPIMI VE ONARIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

Yük gemileri ve hem insan hem de yük taşımaya 227.833.842 yönelik gemiler

BİLECİK

İMALAT - YAPI MALZEMELERİ DIŞINDAKİ, ATEŞE DAYANIKLI OLMAYAN SERAMİK EŞYA İMALATI MODERNİZASYON

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Porselen veya Seramik sofra ve süs eşyası

64.700.784

TRANSVARO ELEKTRON ALETLERİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KOCAELİ

İMALAT - OPTİK ALETLER VE FOTOĞRAFÇILIK TEÇHİZATI İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Çift tüplü gece görüş gözlüğü,Gece görüş silah nişangahı,vb,

123.961.446

ÜÇEL GLASS CAM İNŞ.

AMBALAJ PLASTİK NAK. SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ

AYDIN

İMALAT - CAM VE CAM ÜRN. İML. KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

B.y.s. cam eşyalar

14.130.000

DONANIM İÇECEK SU GIDA NAKLİYE SANAYİ İÇ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

KAR PORSELEN SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

106 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

HABER

FİRMANIN ADI

İNTERMAT AMBALAJ VE MATBAACILIK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

YATIRIMIN YERİ

SEKTÖRÜ CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

Baskılı çok katlı esnek ambalaj folyosu Baskılı ambalaj malzemesi 70.721.244 Baskılı parafinli kağıt metrajlı BOPP film

İSTANBUL

İMALAT - BASIM MODERNİZASYON

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

İLKE AMBALAJ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

TEKİRDAĞ

İMALAT - OLUKLU KARTON VE MUKAVVA İLE KAĞIT VE MUKAVVADAN YAPILAN AMBALAJLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Oluklu kağıt ve kartondan kutu, koli ve muhafazalar

211.790.337

MİDYAT PATLAYICI MADDELER SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

MARDİN

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Tabanca Fişeği Tüfek Fişeği

26.695.850

BALKAN SÜT ÜRÜNLERİ SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - SÜT ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

SÜT İŞLEYEREK SÜT VE SÜT MAÜLLERİ ÜRETİMİ

83.442.153

BİOSER ENERJİ ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ

ŞANLIURFA

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

, KDV İstisnası

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ {BİYOKÜTLE}

34.245.000

AYMES EV TEKSTİL İTHALAT İHRACAT SANAYİ TİCARET BURSA LİMİTED ŞİRKETİ

İMALAT - TEKSTİLİN APRELENMESİ KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Dokumaların boyanması

15.550.733

GÖKKARTAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ

VAN

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti

Elektrik enerjisi üretimi {HES}

56.737.460

KUŞ ENERJİ SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

GÜMÜŞHANE

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

HES ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ

18.290.002

ANTALYA MERMER SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BURDUR

MADENCİLİK - KUM, KİL VE TAŞOCAKÇILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

BLOK MERMER ÜRETİMİ

32.000.000

ARFEN ALÜMİNYUM SANAYİ VE TİCARET ANONİM TEKİRDAĞ ŞİRKETİ

İMALAT - ÜCRET VEYA SÖZLEŞME ESASINA DAYALI OLARAK METALLERİN KAPLANMASI VE İŞLENMESİ KOMPLE YENİ YATIRIM

Sigorta Primi İşveren Hissesi 5 Yıl, Vergi İndirimi %60, YKO %25, Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Eloksal ile yüzey kaplama 4.500 TON/ YIL

14.509.419

TAT MAKARNACILIK SANAYİ VE TİCARET ANONİM GAZİANTEP ŞİRKETİ

İMALAT - MAKARNA, ŞEHRİYE, KUSKUS V.B. MODERNİZASYON

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MAKARNA

31.524.639

BİG PAZARLAMA ANONİM ŞİRKETİ

GAZİANTEP

İMALAT - BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Giyim eşyası hariç, dokuma olmayan kumaş ile bundan yapılan ürünler

10.104.800

SAMİR TIBBİ ÜRÜNLER MEDİKAL TEKSTİL ENERJİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

DİYARBAKIR

İMALAT - ECZACILIKTA VE TIPTA KULLANILAN KİMYASAL VE BİTKİSEL KAYNAKLI ÜRÜNLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Sargı Bezi ve Bandaj Muafiyeti, KDV , Tıbbi Korseler, Tek İstisnası, Faiz Desteği Kullanımlık Maske

SÜRMENEK ENERJİ ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {HES}

47.984.900

İMALAT - PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Etilen polimerlerden torba ve çantalar

52.105.818

KRCPACK AMBALAJ SANAYİ SAMSUN TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

12.601.000

(*) Kaynak : Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 107

HABER

ARALIK 2019 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*) FİRMANIN ADI

SEKTÖRÜ

YATIRIMIN YERİ

CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

CANADA GREEN GATE KOZMETİK ÜRÜNLERİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ADANA

İMALAT - KAĞIT HAMURU, KAĞIT VE MUKAVVA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

ÇOCUK BEZİ

52.988.233

LEVENT CAM SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ANTALYA

İMALAT - CAM VE CAM ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Emniyet camları Çok katlı yalıtım camları; cam aynalar

11.443.028

DÖRTDİVAN ÇERÇEVE VE MACUN SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BOLU

İMALAT - İNŞAAT KERESTESİ VE Gümrük Vergisi DOĞRAMA İMALATI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası

Ahşap Profil Ahşap Çerçeve

31.824.888

ER-GA MERMER MADEN NAKLİYAT PETROL GIDA İNŞAAT TURİZM İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

MUĞLA

MADENCİLİK - B.Y.S. DİĞER Gümrük Vergisi MADENCİLİK VE TAŞOCAKÇILIĞI Muafiyeti, , KDV İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

BLOK MERMER

13.200.000

BATEX TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BATMAN

İMALAT - KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MUHTELİF KONFEKSİYON ÜRÜNLERİ İMALATI

13.575.171

AKPRO GIDA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KIRKLARELİ

İMALAT - NİŞASTA VE NİŞASTA ÜRÜNLERİNİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Gluten Üretimi

10.854.412

YILTEKNİK ENERJİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

BURSA

İMALAT - ELEKTRİK DAĞITIM VE KONTROL CİHAZLARI İMALATI KDV İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

TAMKOÇLAR ÇELİK MÜHENDİSLİK ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - KALDIRMA VE TAŞIMA Kara Taşıtları İçin KDV İstisnası, Gümrük TEÇHİZATI İMALATI Vinç ve Kaldırma Vergisi Muafiyeti, KOMPLE YENİ YATIRIM Ekipmanı

10.074.687

TECTONE TEKNOLOJİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

MERSİN

İMALAT - B.Y.S. EV ALETLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Ev tipi çamaşır KDV İstisnası, Gümrük makineleri, çamaşır Vergisi Muafiyeti, kurutma makineleri

350.034.168

KOCAELİ

İMALAT - BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Balistik malzeme üretimi

29.003.459

SAMSUN

İMALAT - ÇİMENTO VE ALÇI İLE SERTLEŞTİRİLMİŞ MADDELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Gaz Beton

55.500.000

K.MARAŞ

İMALAT - B.Y.S. METAL EŞYA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

Demir, çelik, bakır veya alüminyumdan sofra, mutfak veya diğer ev 23.370.000 işlerinde kullanılan eşyalar ve bunların aksamı

MAR DENİM TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

GAZİANTEP

İMALAT - TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ; TEKSTİL DOKUMACILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Pamuk ipliği

115.099.331

AKSPA DANTEL BRODE SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

SAKARYA

İMALAT - BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Parça, şerit veya motif halinde nakış ve işlemeler

32.226.588

BALSAN TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK ANONİM ŞİRKETİ

DİYARBAKIR

HİZMETLER - DEPOLAMA VE AMBARLAMA HİZMETLERİ KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

LİSANSLI DEPOCULUK HİZMETLERİ

18.900.000

KORDSA TEKNİK TEKSTİL ANONİM ŞİRKETİ

ARKOZ GAZ BETON SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

GÖRGEL DIŞ TİCARET SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

108 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

KADEME DEĞİŞTİRİCİ 26.610.730

HABER

FİRMANIN ADI ULUSAN ELEKTRİK ELEKTRONİK İNŞAAT TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

YATIRIMIN YERİ ANKARA

SÖYLEMEZ KAUÇUK OTOMOTİV SANAYİ TİCARET KOCAELİ LİMİTED ŞİRKETİ

SEKTÖRÜ CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

İMALAT - ELEKTRİK DAĞITIM VE KDV İstisnası, Gümrük Mesnet Tipi OG Akım KONTROL CİHAZLARI İMALATI 11.658.705 Vergisi Muafiyeti, Trafosu KOMPLE YENİ YATIRIM İMALAT - MOTORLU KARA TAŞITLARI VE BUNLARIN MOTORLARIYLA İLGİLİ PARÇA VE AKSESUARLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

MOTORLU KARA TAŞITLARI MOTOR KAUÇUK AKSAMLARI,

27.294.377

CME BRONZ METAL SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - DEMİR DIŞINDAKİ METALLERİN DÖKÜMÜ KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Bronz, Bakır, Pirinç, Alüminyum vb. metallerinin dökümleri ve dökülen 11.059.944 ürünlerin savunma sanayine yönelik muhtelif talaşlı imalatı

ÖZEN MENSUCAT BOYA TERBİYE İŞLETMELERİ ANONİM ŞİRKETİ

TEKİRDAĞ

İMALAT - TRİKOTAJ (ÖRME) ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

YUVARLAK ÖRME KUMAŞ

Zİ LAN ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ

VAN

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

PROFEN INDUSTRIE PVC ALÜMİNYUM SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

DÜZCE

İMALAT - METAL YAPI MALZEMELERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

AND ENDÜSTRİYEL HAM MADDELER DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

AKSARAY

KARBA OTOMOTİV MAKİNA SANAYİ VE TİCARET MİMARLIK MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LİMİTED ŞİRKETİ

13.928.548

Elektrik enerjisi üretimi {HES}

22.594.000

PVC PENCERE

12.000.000

MADENCİLİK - B.Y.S. DİĞER MADENCİLİK VE TAŞOCAKÇILIĞI KDV İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

Kalsit İstihracı ve zenginleştirmesi

12.339.000

ANKARA

İMALAT - MOTORLU KARA TAŞITLARI KAROSERİ İMALATI; RÖMORK VE YARI - RÖMORK İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

MOTORLU ARAÇ ÜSTÜ EKİPMAN

21.777.200

BÜYÜK HUĞLU AV MALZEMELERİ SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

KONYA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Av Tüfeğinin Aksam ve Parçaları

12.200.000

TAŞKAZAN SOMUN CIVATA BAĞLANTI ELEMANLARI SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

KONYA

İMALAT - B.Y.S. METAL EŞYA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Gijon bağlantı elemanları

30.711.343

YS BATI ANADOLU MADEN ANONİM ŞİRKETİ

MANİSA

MADENCİLİK - LİNYİT MADENCİLİĞİ KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

Linyit İstihracı

92.754.000

İZMİR

İMALAT - ATEŞE DAYANIKLI OLMAYAN, KİL VE SERAMİK Gümrük Vergisi YAPI MALZEMESİ ÜRÜNLERİNİN Muafiyeti, KDV İMALATI İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

Seramik Karo

1.145.765.223

KOCAELİ

İMALAT - MOTORLU KARA TAŞITLARI VE BUNLARIN MOTORLARIYLA İLGİLİ PARÇA VE AKSESUARLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Motorlu taşıtların KDV İstisnası, Gümrük b.y.s. diğer parça ve Vergisi Muafiyeti, aksesuarları

71.586.850

KUTLUCAN TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED BURSA ŞİRKETİ

İMALAT - TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ; TEKSTİL DOKUMACILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Gümrük Tekstürize ve diğer Vergisi Muafiyeti iplikler

45.127.722

BİBERCİ İNŞAAT NAKLİYE PETROL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İMALAT - METAL OLMAYAN Gümrük Vergisi ATIK VE HURDALARIN YENİDEN Muafiyeti, KDV DEĞERLENDİRİLMESİ İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

ANATOLİA PORSELEN SERAMİK ANONİM ŞİRKETİ

ALBA PLASTİK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KONYA

Katı Atık Geri Kazanım

56.886.676

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 109

HABER

FİRMANIN ADI

SEKTÖRÜ

YATIRIMIN YERİ

CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

KONYA

İMALAT - MOTORLU KARA TAŞITLARI VE BUNLARIN MOTORLARIYLA İLGİLİ PARÇA VE AKSESUARLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

MOTORLU ARAÇ ÜSTÜ EKİPMAN İMALATI

16.613.200

MOBSTİL MOBİLYA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - MOBİLYA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Sandalye Yatak Başlığı ve Bazası

39.700.000

YALOVA PİLOTAJ ANONİM ŞİRKETİ

YALOVA

HİZMETLER - DENİZ VE KIYI TAŞIMACILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

HER TÜRLÜ GEMİYE VERİLEN İTMEÇEKME HİZMETLERİ

18.000.000

AİR LİQUİDE GAZ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ESKİŞEHİR

İMALAT - ANA KİMYASAL MADDELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Sınai Gazlar {tüp} dolum ve depolama

13.176.644

ASGENA HAVACILIK VE SAVUNMA MAKİNA SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

KOCAELİ

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

HARP UÇAĞI İNİŞ TAKIMI SİSTEM PARÇALARI

22.500.000

SUEZ ÇANAKKALE RR ATIK HİZMETLERİ ANONİM ŞİRKETİ

ÇANAKKALE

İMALAT - METAL OLMAYAN ATIK VE HURDALARIN YENİDEN KDV İstisnası DEĞERLENDİRİLMESİ KOMPLE YENİ YATIRIM

Yeniden değerlendirilmiş metal olmayan atık ve hurdalar

33.458.000

AER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ

ARTVİN

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {HES} 9 MW

28.377.887

HB HAMMİKO HİJYEN ÜRÜNLERİ SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

GAZİANTEP

İMALAT - DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

BEBEK BEZİ, ISLAK MENDİL

17.350.000

BURSA

İMALAT - ALKOLSÜZ İÇECEK İMALATI, MADEN VE MEMBA SULARI ÜRETİMİ MODERNİZASYON

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Sade maden suyu, meyve aromalı maden suyu ve meyveli doğal 26.500.250 mineralli içecek, Gazlı İçecekler

ŞANLIURFA

İMALAT - TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ; TEKSTİL DOKUMACILIĞI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Pamuklu dokumalar

71.010.580

İZMİR

İMALAT - ANA KİMYASAL MADDELERİN İMALATI MODERNİZASYON, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME

KDV İstisnası

Hidrokarbonların diğer türevleri

23.542.120

CRİTİCAL TIBBİ ALETLER İMALAT MAKİNA SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İZMİR

İMALAT - TIBBİ VE CERRAHİ TEÇHİZAT İLE ORTOPEDİK ARAÇLARIN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Diş Protezi Muhtelif Sırt Protezi, Muhtelif Bacak Protezi

36.491.650

DAYAN BETON SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KİLİS

İMALAT - ÇİMENTO VE ALÇI İLE SERTLEŞTİRİLMİŞ MADDELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Çimento, beton veya suni taştan inşaat amaçlı prefabrik yapı elemanları

96.856.826

KIRKLARELİ

İMALAT - METAL OLMAYAN Gümrük Vergisi ATIK VE HURDALARIN YENİDEN Muafiyeti, KDV DEĞERLENDİRİLMESİ İstisnası KOMPLE YENİ YATIRIM

Atıktan Türetilmiş Yakıt Hazırlama Ünitesi Ambalaj Atığı 32.496.438 Geri Kazanımı Çamur Kurutma Tesisi Tehlikeli Atık Geri Kazanımı

MERSİN

TARIM - SEBZE, BAHÇE VE KÜLTÜR BİTKİLERİ İLE FİDANLIK KDV İstisnası, Yatırım ÜRÜNLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ Yeri Tahsisi KOMPLE YENİ YATIRIM

OTOMASYONA DAYALI SERADA BİTKİSEL YETİŞTİRİCİLİK

12.505.212

GAZİANTEP

İMALAT - MAKARNA, ŞEHRİYE, KUSKUS V.B. UNLU MAMÜLLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Kuskus İmalatı

31.512.227

KONYA HİDROAN HİDROLİK MAKİNE SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ULUDAĞ İÇECEK TÜRK ANONİM ŞİRKETİ

PİNALDİ TEKSTİL KONFEKSİYON SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

AKT ENERJİ ANONİM ŞİRKETİ

4R ÇEVRE VE ENERJİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İDİN DENİZCİLİK VE GAYRİMENKUL SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ MUTLU MAKARNACILIK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

110 › AIR WORLD TÜRKİYE / NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2020

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

HABER

FİRMANIN ADI

YATIRIMIN YERİ

SEKTÖRÜ CİNSİ

ÖNGÖRÜLEN DESTEK UNSURLARI

YATIRIMIN KAPASİTESİ

SABİT YATIRIM (TL)

GAZİANTEP

İMALAT - BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Giyim eşyası hariç, dokuma olmayan kumaş ile bundan yapılan ürünler

12.189.040

DARİNDA TURKEY ÇORAP SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

İSTANBUL

İMALAT - TRİKOTAJ (ÖRME) ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Çorap, külotlu çorap, tayt

21.352.816

TUMA SAVUNMA MAKİNE İMALAT SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Savunma Sanayine KDV İstisnası, Gümrük Yönelik Talaşlı/Kaynaklı 10.746.422 İmalata Yönelik Vergisi Muafiyeti, Muhtelif Ürünler

OPTİMA KİMYEVİ MADDELER SANAYİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

TEKİRDAĞ

İMALAT - B.Y.S. KİMYASAL ÜRÜNLERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Faiz Desteği, Sigorta Primi Tekstil Yardımcı İşveren Hissesi 6 Yıl, Kimyasalları Vergi İndirimi %70, YKO %30

17.841.000

LARTON AMBALAJ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

ÇORUM

İMALAT - DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

29.150.000

ÖZ İŞ MAKİNA VE DİŞLİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

TEKİRDAĞ

İMALAT - MADEN, TAŞOCAĞI VE Gümrük Vergisi İNŞAAT MAKİNELERİ İMALATI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası,

Traktör ve iş makinaları 11.989.115 için talaşlı şekillendirilmiş aksam ve parçaları

TUNÇ ET MAMÜLLERİ TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

DÜZCE

İMALAT - MEZBAHACILIK; ETİN İŞLENMESİ VE SAKLANMASI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası, Faiz Desteği

Et işleyerek et ve et mamülleri üretimi

EGE GÖNÜLDEN ENGELLİ BAKIM MERKEZİ GIDA İZMİR TURİZM SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

HİZMETLER - BARINACAK YER SAĞLANARAK YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER KOMPLE YENİ YATIRIM

Faiz Desteği, KDV İstisnası

Yerleşik kuruluşlarca yürütülen, fiziksel ve zi29.054.700 hinsel özürlülere yönelik yardım hizmetleri

KARMAŞ KUMLAMA BOYA SAC NAKLİYAT İMALAT MONTAJ İNŞAAT TAAHHÜT TARIM ZONGULDAK VE HAYVANCILIK SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

İMALAT - B.Y.S. METAL EŞYA İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

ÇELİK KONSTRÜKSİYON İMALATI

COTTON PROM TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

DİYARBAKIR

İMALAT - TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE KDV İstisnası, Gümrük Pamuk ipliği GETİRİLMESİ; TEKSTİL DOKUMACILIĞI Vergisi Muafiyeti, KOMPLE YENİ YATIRIM

CAN ALİ TOYS İTHALAT İHRACAT ANONİM ŞİRKETİ

ŞANLIURFA

İMALAT - OYUN VE OYUNCAK İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

TİMSAN TEKNİK İNŞAAT VE MAKİNA SAN. TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - DİĞER ÖZEL AMAÇLI MAKİNELERİN İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

RCR VE SEYİTOĞLU MADENCİLİK, İTHALAT, İHRACAT, TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ

HAKKARİ

MADENCİLİK - B.Y.S. DİĞER Gümrük Vergisi MADENCİLİK VE TAŞOCAKÇILIĞI Muafiyeti, KDV KOMPLE YENİ YATIRIM İstisnası,

ÇİNKO

21.225.000

MODEL CNC MAKİNA SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ

ANKARA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Roket ve füze sistemleri için güç birimlerinin aksam ve parçaları ile çeşitli mühimmat aksam ve parçaları

14.679.659

UĞUR TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ŞANLIURFA

İMALAT - KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MUHTELİF KONFEKSİYON HAZIR GİYİM

43.686.017

ANKARA

İMALAT - SİLAH VE MÜHİMMAT İMALATI KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

SAVUNMA SANAYİNE YÖNELİK TEKNİK VE 34.525.420 HASSAS PARÇA VE YEDEK PARÇA ÜRETİMİ

ROZA HALI SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

DORA MAKİNA İMALAT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

(*) Kaynak : Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Ebat Karton İmalatı

33.925.220

10.272.000

374.733.349

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MUHTELİF OYUNCAK 12.314.056 ÜRETİMİ

KDV İstisnası,

Ahşap/Orman Ürünleri, Kimya, Plastik, Maden, Mobilya, Gıda ve İnşaat 17.934.000 Sektörlerine Yönelik Komple Fabrika İmali

2020 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 111

YILLIK 50TL

ABONELİK FORMU SUBSCRIBE FORM

ABONE BİLGİLERİ / SUBSCRIBE INFORMATION Alişiroğlu Dergi ve İnternet Yayıncılığı ve Reklam Hizmetleri Bağdat Caddesi 387/3 Ostim Yenimahalle / ANKARA Tel: +90 (312) 385 84 17 Fax:+90 (312) 385 84 18 murat@airworldturkiye.com.tr

Türkiye İş Bankası İvedik Bulvar Şubesi IBAN:

(*) Doldurulması zorunlu alanlar / (*) Indicates required fields Adı ve Soyadı/Name&Surname*:...............................................................................................................................

Firma/Company*:.......................................................................................................................................................

Vergi Dairesi/N/A*:.....................................................................................................................................................

Vergi No/VAT No*:.....................................................................................................................................................

Telefon/Phone*:.........................................................................................................................................................

Faks/Fax*:...................................................................................................................................................................

TR51 0006 400000143840027184

E-posta/E-mail*:.........................................................................................................................................................

Adres/Address*:..........................................................................................................................................................

Lütfen adres ve telefon değişikliklerini abone servisimize bildiriniz. Dergiler mesai saatlerinde teslim edileceğinden, mesai saatlerinde bulunacağınız adresi forma doldurmanızı önemle rica ederiz. Banka makbuzunuzla birlikte gönderiniz. Lütfen bu formun bir kopyasını kendinize saklayınız.

TÜRKİYE

Murat Alişiroğlu

MERMER OCAĞININ İNCELİKLERİNİ

EN İYİ O BİLİR

Bu ülkenin görünmez kahramanları operatörler, güçlerini yine bu topraklardan alıyor.

GÜCÜNÜZÜ HAREKETE GEÇİRİN towerhidrolikyaglari.com

YÜZBİNLERCE LİRALIK YATIRIMLARINIZI HANGİ YAĞA EMANET EDİYORSUNUZ?

www.sncoil.com.tr

Saray Mah. Saraykent San. Sit. 64 Cadde No:7 Saray-Kahramankazan/ANKARA