Air World Turkiye Sayi16 by Eda

25 TL • OCAK-ŞUBAT-MART 2021 / SAYI:16 • www.airworldturkiye.com.tr

Sincan-TemelliPolatlı Demiryolu Neden çalışmıyor? HÜSEYİN KUTSİ TUNCAY Anadolu OSB Başkanı

TÜRKİYE

SEKTÖREL DERGİ

CAATSA yaptırımları neleri kapsıyor? Avukat M. Hakan çınar

2021’e UMUTLA BAKIYORUZ ADNAN DALGAKIRAN

KOMPRESÖRE Türkiye’deKİ en büyük VAP DESTEĞİ

SPONSOR

M. Altuğ KARATAŞ

Bilgi ve teknolojiye dayalı

40 YIL

www.filsan.com.tr

SİZ İSTEYİN BİZ YAPALIM! Dalma Tip Separatörler Spin On Tip Separatörler Hava Filtreleri Yağ Filtreleri Kurutucu Hat Filtreleri Endüstriyel Filtreler Vakum Pompası Filtreleri

TRADE MARK

+90 (262) 722 93 90

info@filsan.com.tr

36 58

25 TL • OCAK-ŞUBAT-MART 2021 / SAYI:16 • www.airworldturkiye.com.tr

Sincan-TemelliPolaTlı Demiryolu neDen çalışmıyor? HÜSEYİN KUTSİ TUNCAY Anadolu OSB Başkanı

TÜRKİYE

SEKTÖREL DERGİ

CAATSA yApTırımlArı neleri kApSıyor? AvUKAT M. HAKAN çıNAr

İçindekiler OCAK-ŞUBAT-MART

2021'e Umutla Bakıyoruz / Adnan Dalgakıran-MAKFED Başkanı.....................16 ABD Türkiye Arasındaki Sorunlar / M.Hakan Çınar-Avukat...............................18 Yüksek Verimli Basınçlı Hava Sistemine Hibe Destek / M.Altuğ Karataş..........22

2021’e UmUTlA BAkıyorUZ ADNAN DALGAKırAN

KOMPreSÖre TürKiye’deKi en büyüK VAP deSTeĞi M. ALTUğ KArATAŞ

Basınçlı Hava Sisteminde Yıllık 8 Milyon TL Tasarruf.........................................26 Karanlık Fabrikalar / Murat Sururi Özbülbül-Ekonomist/Yazar.......................32 Sıkıştırılmış Hava Kurutma için Adsorban Çözümleri.........................................36

SPONSOR

Vidalı Hava Kompresörlerinde Proaktif Bakım ve Vibrasyon Analizi..................42 Basınçlı Hava Sistemlerinde Master Kumanda ile Çoklu Kompresör Kontrolü......50 Basınçlı Kaplarda Boyut, Kalınlık, Malzeme Seçimi...........................................54

KAPAK KONUSU

İnovasyonun Merkezi Anadolu OSB Fark Yaratıyor Hüseyin Kutsi Tuncay Anadolu OSB Başkanı

Kayaş-Polatlı arasında banliyö demiryolu hattı var ve bu hat çalışmıyor. Toplu taşıma yok buraya. Fabrikalar işi gücü bırakıyor servisçilik yapıyor.

Kök Neden Analizi Yardımıyla Rulman Arızalarının Teşhisi...............................58 Uygulamaya Göre İstenen Saflıkta, Yerinde Azot Üretimi...................................66 Metal Endüstrisinde Azot Gazı............................................................................70 Basınçlı Hava Tesisatı Planlamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler..................76 Yusuf İlhan - CS Instruments Türkiye Ülke Müdürü / RÖPORTAJ Ölçüm Ekipmanı İçin İlave Bütçeye Gerek Yok, Zaten Harcanıyor.....................82 Kompresörlerde Yağ Filtresi ve Seperatör Filtresinin Önemi............................86 Dünya Kadınlar Günü Sektörde Pandemi Döneminde Çalışan Kadın Olmak.........................................90 Medikal Basınçlı Hava Santralleri.......................................................................98 Sami Akdoğan - AEM Motor Genel Müdürü / RÖPORTAJ Verimli, Kaliteli ve Fiyat olarak Rekabetçiyiz.....................................................102 Pandemiye İnat Yaşasın Sanat / Merve Kılıç - Gazeteci....................................111 Sağlıklı Yaşam İçin 10 Beslenme Önerisi / Kardelen Ayten - Diyetisyen.........114 Kompresör Efsaneleri........................................................................................118

HABER

Editörden

İmtiyaz Sahibi Murat ALİŞİROĞLU Yazı İşleri Müdürü Murat ALİŞİROĞLU GÖRSEL YÖNETMEN Eda ÇELİK DADALI Haber MUHABİRİ Canan ALİŞİROĞLU hukuk müşaviri Av. M. Hakan ÇINAR - Çınar Hukuk Bürosu - Kolejli İş İnsanları Derneği (KİD) Başkanı Yayın İdare Merkezi İvedik OSB 1468.Cad. KA-CL İş Merkezi No:165/59 Yenimahalle / ANKARA Tel: +90 (312) 385 84 17 Fax:+90 (312) 385 84 18 Yayın KURULU Altuğ Karataş-Genel Müdür/VAT ENERJİ Enver KAYA-Yön.Krl.Bşk./SMS-TORK İbrahim ÖZEN-Genel Müdür/MEHMET ÖZEN MAK.SAN. Nuri KARA Yön.Kur.Üyesi/DALGAKIRAN KOMPRESÖR Özen TÜJÜMET Genel Müdür/ALKIN KOMPRESÖR DANIŞMA KURULU Bülent BULUT-Çimento Fabrikaları Enerji Verimliliği Uzmanı Cengiz ATEŞ-Kimya Yüksek Mühendisi / PENTA GAZ SİSTEMLERİ Emre TÜJÜMET-Yön.Krl.Bşk. / AYDIN TRAFO KOMPRESÖR Hüseyin GENÇ-Genel Müdür / GENSA İlker AKÇAY- Yüksek Uçak Müh. / DELTA FİLTRE MURAT ÇİMEN- Genel Müdür / FİLSAN FİLTRE Murat TÜYLÜOĞLU Genel Müdür / TÜYLÜOĞLU BLOWER Şakir Çakın- Genel Müdür / BURCKHARDT COMPRESSION Yakup TÜFEKÇİ- Genel Müdür / IHI DALGAKIRAN TURBO KOMPRESÖR FAB. Yusuf İLHAN -Genel Müdür / CS İNSTRUMENS Baskı Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hiz.Ltd.Şti. Anadolu Bulvarı Meka Plaza No:5/15 Gimat / Yenimahalle / ANKARA Tel: 0312 397 16 17 info@basakmatbaa.com Reklam ve Abonelik İletişim murat@airworldturkiye.com.tr • (0543) 217 71 71 ISSN No.: 2564-6540 Basım Tarihi: 15.01.2021 Yayının Türü: Yaygın-Süreli Yayın Üç Ayda Bir Yayınlanır. Bu Dergide yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir. Yayınlanan yazılar için yazarlara ücret ödenmez.

www.seyad.org.tr

ÜYESİDİR.

4 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ANTİ-DAMPİNG KANUNLARI UYGULANSIN

021 yılına girerken bu ilk sayımızda tüm okurlarımıza ve sektörümüze yeni yılın bolluk ve bereket getirmesini dileyerek başlamak istiyorum. Pandemi döneminde birçok basılı mecranın sıkıntıya düştüğü bu zorlu zamanlarda, bizden desteğini esirgemeyen, yerli ve ithal tüm sektör firmalarımıza ve dergimizin 4.yılında aramıza yeni katılan sektör temsilcilerine ayrıca teşekkür etmek istiyorum. Sayın okurlarım, sektörümüzün oyuncuları o kadar aktif bir çalışma içindeki her zaman söylediğim “Şayet bu markalar Almanya’da olsa tüm dünya’ya hükmederdi.” sözümü tekrarlamak istiyorum. Soru şu; Peki Türkiye’de neden bunu başaramıyoruz? Devletlerin kendi sanayicilerini koruyan yasaları ve politikaları vardır. Türkiye olarak Çin mallarına ve Uzakdoğu ürünlerine ek vergi uyguladık mı? Evet. Peki ne oldu? İthalatçılar Uzakdoğu’dan gelen basınçlı hava sistemlerini önce bir AB ülkesi limanına çekip sonra Türkiye’ye sokunca bu engeli aşmış oldular. Devletimiz buradan vergi kaybı yaşarken, yerli imalatçı da durmadan artan girdi maliyetleri nedeniyle Uzakdoğu ürünlerine karşı elindeki pazarı kaybetti. Burada ülkeye giren ürünlerin menşei şahadetnamesi, yani imal edildiği ülkeye de bakmak gerekiyor. Yerli ürünü dışlayan, tek bir ithal markayı işaret eden şartnamelerde Kamu ve KİK'lerde durum nasıl? Çoğunluğu kamu ve KİK‘lerden oluşan kurumlardaki şartnameler maalesef ithalatı besleyen kara delik durumunda. Öyle kurumlar varki ithalatın ateşine resmen benzin döküyorlar. Bugün Kamu kurumlarında, yerli malı kullanma zorunluluğu, aslında bir zorunluluktan ziyade tavsiye kararı şeklinde. Cumhurbaşkanımızın uzun zamandır ısrarla üzerinde durduğu, “Kamuda yerli malı kullanın” kararnamesine rağmen bunu uygulayanlar bir elin parmağını geçmiyor. Türkiye’de onlarca yerli üreticinin varlığına rağmen şartnamelerde, (kompresör, kurutucu, filtre ve azot jeneratörü için) “AB üyesi ülkelerde imal edilmiş olmalıdır” ibaresini gördü bu gözler pandemi döneminde. Diğer taraftan bazı ithal kompresör markalarının temsilcileri de reprezant gibi kamu kurumlarında şartnameleri sisteme sokmak için dolaşıyor. Yarı kamu kurumlarda durum daha da beter! Onlarda bir mecburiyet de yok tavsiyeyi takan da. Burada işini düzgün yapan, sanayimize düşmanlık beslemeyen ithal firmaları ise ayrı tutuyorum. Cumhurbaşkanımıza açık şikayetimizdir! Sayın Cumhurbaşkanım, Kamu ve KİK’lerde yapılan kompresör ve basınçlı hava sistemi alımları başta olmak üzere tüm ihalelerin araştırılmasını talep ediyoruz. Özellikle 2010 yılından bugüne Eti Maden ve şehir hastaneleri başta olmak üzere, alınan basınçlı hava sistemlerinin hangi şartlarda ve hangi markalardan alındığı öncelikle araştırılmasını talep ediyoruz. Bu şartnameler nasıl ve kimler tarafından hazırlanmıştır? Yetkinlikleri nedir? Sayın Sanayi bakanımıza TOGG tarafından alınacak kompresör ile ilgili yönelttiğimiz soruları, basın danışmanı, “Sektörel dergilere röportaj vermiyoruz” diyerek geri çevirdi. Saygı duyuyoruz. Sanayicilerin sesi olarak sorumuzu buradan yöneltelim belki cevap alır ve yayınlarız; Millet olarak tam destek verdiğimiz TOGG’un fabrikasına alınacak kompresörler için yazılan şartname konusunda bakanlığınızın bir tavsiyesi olmuş mudur? Yaklaşık 1 milyon Euro’luk kompresör alım şartnamesi için yapılan hatayı firmaya ve yetkililerine aktardık, durumu kabul ettiler fakat şartnamede zeyilname yapılmadı. Bu ülkede yerli sanayicilerin hakkını korumakla yetkili olan bakanlığın dikkatini bu konuya çekmeyi başaracak mıyız bilmiyoruz fakat sektörümüz büyük darbe alıyor ve tükenme noktasında. Bu proje ülkemizin yerli araba üretme başarısının mihenk taşı olacak fakat projenin şartnamesinde yerli kompresör firmaları alenen gözardı edilmiş. Bir güreş yapılacaksa da bu eşit şartlarda olmalı. “Bize ayrıcalık yapılmasın ama bazı özel maddelerle de bizleri saf dışı bırakmasınlar artık” diyor sanayicilerimiz. Konuyla ilgili de Sayın Cumhurbaşkanımıza kapsamlı bir şikayet dosyası hazırlıyorlar. Tüm bunlar olurken Batı'da ve ABD'de durum nasıl peki? Mesela ABD’de Trump dönemini hep beraber yaşadık. Anti damping davaları açtırmaktan tutunda hemen hemen ülkesindeki her bir sanayi kolu için ciddi yaptırımlar ve önlemler aldı. Avrupada ise Türkiye'den giden çeliğe Anti Damping Kanunları gereği Yüzde 6-7 ek vergi uygulandı. Türkiye’de ise bazı ithal markalar yerli firmaları bilinçli olarak batırma noktasına getirdi. Elimde %68-%70 gibi iskontolarla verilmiş kaşeli imzalı teklifler var. Bu firma bunu Almanya’da yapsa devlet hesabını sorar. Sanayi Bakanlığı’nın ilgili birimleri, kompresör üreticilerinin bu konudaki şikayetlerini mutlaka dinlemelidir. MAKFED ve MİB bu konuda yetkin iki kurumdur. Rahatsızlık had safhada. Antidamping kuralları bu konuda işletilmelidir. Bu ülkede pandemi döneminde zorlanan sanayicimiz tüy siklet olarak, global firmaların yani ağır siklet boksörlerin önüne atıldığı sürece dayak yemeye mecbur. Saygılarımla

Murat ALİŞİROĞLU murat@airworldturkiye.com.tr

HABER

"2021’E UMUTLA BAKIYORUZ" Sektörümüz korona virüsle mücadelenin üst düzeyde olduğu kısıtlamaların en yoğun olduğu dönemde de kamu sağlığını korumaya ve sosyal yaşamı aksatabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik olarak enerji, su, kanalizasyon, asansörler, iklimlendirme, soğuk zincirler gibi altyapı hizmetlerinin kesintiye uğramaması ve kritik sınai ve tarımsal üretimin sürdürülebilmesi için var gücü ile çalıştı.

Adnan Dalgakıran

Türkiye Makina Federasyonu Başkanı

16 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER

"Bu dönemde, pandeminin sektörümüze olan etkileri ile alınan tedbirleri değerlendirmek amacıyla seri anketler yaptık. İlk on ayı değerlendirdiğimiz beşinci anket raporumuzu da 30 Kasım günü yayımladık."

akine ihracatımız 2019 yılında %4,7 artarak tarihi rekoru olan 17,9 milyar dolara erişti. Serbest bölgelerden yapılan ihracat da eklendiğinde bu rakam 19 milyar dolara çıkmakta. Buna karşın ithalatın %12 azalmasının da etkisi ile ihracatın ithalatı karşılama oranı da %76 olarak gerçekleşti. Ancak, 2019’da makine yatırımlarda olan süregelen daralma nedeniyle iç pazar koşulları olumsuz gelişti. Buna bağlı olarak kapasite kullanım oranı %68,1’e gerilerken üretim ve ciro da geriledi. 2019’un olumlu gelişmesi ise sektörün Ar-Ge harcamasının %21 oranında artarak, 1,3 milyar TL’ye çıkması oldu. Sektörün çıkış yılı olarak gördüğümüz 2020’nin ilk 2 ayı beklentilerimizi doğrularken, korana virüsün Mart ayı itibariyle pandemi halini alması, ihracat başta olmak üzere talebi önemli ölçüde düşürdü. Bu durum, Nisan, Mayıs ve Haziran’da artarak devam eden ve %50’ye varan daralmaya neden oldu. Buna karşın, Temmuz ayı itibariyle, AB ülkeleri ile eşgüdümlü olarak normalleşmeye geçilmesi, artarak devam eden toparlanma ile 2020’yi ihracatta %4 kadar kayıpla tamamlamamızı sağladı. Sektörümüz korona virüsle mücadelenin üst düzeyde olduğu kısıtlamaların en yoğun olduğu dönemde de kamu sağlığını korumaya ve sosyal yaşamı aksatabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik olarak enerji, su, kanalizasyon, asansörler, iklimlendirme, soğuk zincirler gibi altyapı hizmetlerinin kesintiye uğramaması ve kritik sınai ve tarımsal üretimin sürdürülebilmesi için var gücü ile çalıştı. Bunun yanı sıra virüse karşı mücadelede medikal makine ve ekipman üretimi gibi kritik dallara olan ihtiyaç, stratejik bir sektör olan makinede yerlileşmenin önemini bir kez daha ortaya koydu. Bu dönemde, pandeminin sektörümüze olan etkileri ile alınan tedbirleri değerlendirmek amacıyla seri anketler yaptık. İlk on ayı değerlendirdiğimiz beşinci anket raporumuzu da 30 Kasım günü yayımladık. Buna göre, 2020 ilk çeyreğinde cirosunda azalış yaşayan firma oranı %50 iken bu oran ilk beş ayda %60’a çıkmış olup ilk yedi ayda %54’e ve ilk on ayda ise %27’ye gerilemiştir. 2020 ilk çeyreğinde ihracatında azalış yaşayan firma oranı da %53 iken bu oranın ilk beş ayda %62’ye tırmanmasına karşın, yılın ilk yedi ayında %51 ve ilk on ayda ise %31 olmuştur. Bu bakımdan ilk beş aydaki ciro ve ihracat kayıplarının telafisine gidildiği anlaşılmaktadır. Haziran itibariyle, firmaların normal üretime dönme eğilimine geçmesine rağmen ilk yedi ayda %46 olan normal seyir oranı ilk on ayda ise ancak %53’e çıkabilmiş olup firmaların yarıya yakını düşük kapasitedeki çalışmasını sürdürmektedir. Firmaların %80’nin elinde ancak 3 aya kadar siparişi olmakla birlikte hiç siparişi olmayan oranı da hala %6 civarındadır. Ekim ayı itibariyle firmaların %10’nunda yeni iç ve %30’unda ise yeni dış sipariş olmaması durumu Temmuz ile benzerlik göstermektedir. Bu durum, yeni sipariş alma oranlarındaki nispi iyileşmenin bir yerde tıkanmış olduğunu göstermektedir. Kapasite kullanım oranlarında nispi bir

artış olurken firmaların yaklaşık %23’ünde bu oran hala %50’nin altındadır. 2019 oranlarına göre Temmuz ayında firmaların %46’sı yıl sonu ciro artışı beklerken, bu oran Kasım’da %59’a çıkmış durumda. Düşüş bekleyen oranı ise %43’ten %24’e gerilemiştir. Yine bu dönemde ihracatında artış bekleyen firma oranı da %28’den %38’e yükselmiştir. Bilanço karı artışı bekleyen firma oranı ise %40’tan %49’a yükselirken, firmaların hala %28’i bilanço karlarında azalma öngörmektedir. Güncel TÜİK verilerine baktığımızda ise 2019 makine ve teçhizat yatırımları yıllık bazda %5,5 azalırken, 2020 ilk çeyrekte veri tabanında revizyona bağlı olarak, makine ve teçhizat yatırımlarında artış oranı ilk çeyrek için %14,7, ikinci çeyrekte yıllık bazda %4,5 ve üçüncü çeyrekte ise %23,5 olarak gerçekleşmiştir. Oranların yüksekliğinde, 2019 yılı ilk üç çeyrekteki makine ve teçhizat yatırımlarındaki daralmanın baz etkisinin olduğu göz ardı edilmemelidir. Ancak küresel salgın döneminde bu oranların yakalanması önemlidir. Makine imalatı sanayi üretimi ise 2019 son ve 2020 ilk çeyrekte sırasıyla %6,5 ve %9,8 oranında artarken, ikinci çeyrekte yaşanan salgının ekonomik etkisi ile %17,3 düşmüştür. Üçüncü çeyrekte, üretim yıllık bazda imalat sanayinde %2,4 artarken, makine imalatı sanayinde özellikle Ağustos ayındaki yüksek artış ile %7,6 olmuştur. Sektörün Nisan ayında %51,3’e düşen kapasite kullanım oranının Kasım ayında %71,4’e çıkmasına karşın, %75,8 olan imalat sanayinin oldukça altında kaldığı görülmektedir. Kasım ayı itibariyle, firmaların güncel sorunlarının başında, ödemeler dengesini bozması yanı sıra ara girdi ve sair maliyetleri yükseltmesi ile tedarike dair sorunları tetiklemesi bakımından kur hareketliliği gelirken, likidite ve borçluluğa bağlı finansal sorunlar, kapasite kullanım oranlarındaki düşüklük ve seyahat engelleri başlıca meseleler. Buna karşın finansmana erişim ve KDV gibi kamu alacakları gibi sorunlar bakımından, tedbir önerilerinin başında da yine vergi ve SGK ödemelerindeki kolaylıklar ile alacakların hızlandırılması ile uygun koşullarda finansman temini gelmektedir. Sonuç olarak, 2020’yi sektör olarak, en önemli varlığımız olarak gördüğümüz çalışanlarımızla dayanışma içerisinde, istihdamımızı olabildiğince koruyarak kapadık. Burada devamında fayda gördüğümüz kısa çalışma ödeneği gibi desteklerin önemli katkısı oldu. İhracatımızı da Haziran sonrasındaki gayretlerimizle 2019 değerlerine yaklaştırdık. Ancak bu dönemde firmalarımız üzerinde önemli derecede finansal kırılganlıklar oluştu. Ciro ve karlılık oranlarında düşüşler oldu. İlave Gümrük Vergilerine karşın, daralan dünya pazarı ilişkili olarak Çin başta olmak üzere rakiplerimizin fiyat dampingleri ülkemize olan ithalatı artırdı. Burada, uzun zamandır beklentimiz olan ülkemiz sanayi politikalarını destekleyen bütünsel bir kamu alımları politikası ile yatırımlara olan desteklerde, ülkemizde imalatı olan makinelerin ithalatının teşvik edilmemesine dair atılacak adımlar önemini daha da arttırdı.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 17

HUKUK

CAATSA yaptırımları neleri kapsıyor

» M. Hakan Çınar Avukat

ABD -TÜRKİYE arasındaKİ sorunlar Türkiye, yerli milli ve üst teknoloji içeren savunma sanayii hamlelerine hız vermeli ve müttefiklerine muhtaç durumdan kurtulmalıdır diyen Avukat M.Hakan Çınar'a, ABD'nin uyguladığı yaptırımların hukuki karşılığını, sektördeki firmalara etkileri ve NATO'nun bu iki müttefik ülke arasında nasıl bir tutum sergileyeceği konusunda önemli sorular yönelttik.

18 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER

SSB veya bağlı iştirakleriyle iş yapan şirketler bu yaptırımdan büyük ölçekte etkilenebilir. Özellikle A.B.D ile ortak yapılan SSB projeleri, yaptırımlar kaldırılana dek duracak ve A.B.D’den lisans alınamayacağı için ithalat duracaktır.

on dönemde çıkmaza giren ABD ve TÜRKİYE arasındaki ikili ilişkiler; Rahip Brunson ve S400 füze alımı ABD'nin gözünde Türkiye’ye CAASTA yaptırımlarının uygulanması için yeterli oldu. Türkiye’nin müttefiki olan ABD’nin de bu kapsamda Türkiye’nin hoşuna gitmeyen konularda attığı adımlar herkesin malumu. Yunanistan’ın S-300 lerinin silahlanması yasak olan adalarda konuşlandırması, Suriye’den, Irak’tan, İran’dan ülkemize olan saldırılara karşı ABD'den istenen patriotların verilmemesi bu bölgede bazı dengelerin değişmesine sebep oldu. Dolayısıyla ülkemizin de tüm bu sorunlar nedeniyle kendi savunması için gerekli adımları atması gerekiyordu ve bu nedenle S-400 Hava Savunma Sistemi alındı. ABD Türkiye’ye CAASTA kapsamında ilk önce F-35 leri vermedi ve yaptırımları Trump görevi bırakmadan onayladı. Tabi kafalar karıştı bu CAASTA tam olarak nedir, kimse bilmediği için bizde olaya hukuki yönden bakalım istedik. Merhaba Hakan bey, öncelikle böylesine önemli bir konuda sorularımızı

"Yaptırımların kısa vadede genişletileceğini düşünmüyorum" yanıtladığınız ve değerli bilgilerinizi paylaştığınız için okurlarım adına teşekkür etmek isterim. n Hakan bey, öncelikle sizi tanımak isteriz. İsmim M. Hakan Çınar. Liseyi bitirdiğim TED Ankara Koleji’nden sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldum. 1988 yılından beri Ankara Barosu’na kayıtlı bir avukat olarak mesleğimi sürdürmekteyim. Mesleğe başladığım günden bugüne kadar çeşitli yerli ve yabancı kuruluşlar ile kişilere avukatlık ve danışmanlık hizmeti vermekteyim. Aynı zamanda Kolejli İş İnsanları Derneği’nin Başkanlığını yapmaktayım. n ABD'nin yaptırım kanunlarını iyi bilen bir hukçu olarak, Türkiye'ye uygulanacak CAASTA tam olarak neleri kapsayacak? Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act, Türkiye’de bilinen kısaltmasıyla CAATSA, Amerika Birleşik Devletleri’nin Rakipleriyle

Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası olarak çevrilebilir. Bu yasa ile özellikle Rusya, İran ve Kuzey Kore ile her anlamda mücadele etmek amaçlanmış ve yasa 2017 yılında yürürlüğe girmiştir. Yasanın içerisinde yer alan 231 ve 235. Maddeler ülkemiz bakımından son yaptırımlarda uygulanan maddelerdir. 231. Maddede Rus Hükümeti’nin istihbarat veya savunma departmanlarıyla işlem yapan kişi ve/veya kurumlar hakkında yaptırımlar uygulanacağı belirtilmiştir. 235. Maddede ise uygulanabilecek 12 adet yaptırım çeşidi sayılmıştır. Türkiye Rusya’dan yaklaşık 2.5 Milyar Dolarlık S-400 sistemi satın aldığı için CAATSA’nın 231. Maddesini ihlal etmiş oldu. Bu nedenle Rus Hükümeti’nin savunma departmanıyla işlem yapan Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) kurumsal olarak ve bazı üyeleri ise kişisel olarak aşağıdaki yaptırımlara maruz bırakıldı: • SSB’ye verilecek olan mal veya teknolojiler için A.B.D ihracat lisansının

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 19

HUKUK ve gerekli izinlerin verilmemesi, • A.B.D finansal kuruluşlarınca SSB’ye değeri toplam 10 milyon doları aşan maddi destek veya kredilerin 12 ay boyunca verilmemesi, • SSB’ye yapılacak ihracatlarda A.B.D Export-Import Bank (İhracat-İthalat Bankası) tarafından destek sağlanmaması, • A.B.D’nin SSB yararına uluslararası finansal kuruluşlar tarafından verilecek kredilere karşı çıkması, • SSB başkanı İsmail Demir, Başkan Yardımcılarından Faruk Yiğit, Hava Savunma ve Uzay Dairesi Başkanı Serhat Gençoğlu ve aynı daireden Mustafa Alper Deniz’in “engellenen kişiler” listesine konularak vize kısıtlaması ile A.B.D’de bulunan varlıklarına engel konulması ve A.B.D özel/tüzel kişilerinin onlarla iş yapmasının engellenmesi uygulanan yaptırımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yaptırımlar A.B.D Dışişleri Bakanlığı tarafından, A.B.D Hazine Bakanlığı’nın da uygun görüşü alınarak, alınan kararname ile getirilmiş, 14.12.2020 tarihinde Bakanlığın resmi internet sitesinde duyuru olarak yayınlanmıştır. n CAASTA yaptırımları Türkiye’de Savunma Sanayi firmalarına iş yapan küçük ölçekli savunma firmalarını da kapsıyor mu? Örneğin Savunma Sanayi tedarik listesinde olan basınçlı hava sektöründe bulunan firmalar da bundan etkilenecek mi? Yaptırımlar her ne kadar yalnızca SSB ve ismi sayılan üyelerini kapsıyor gibi görünse de, özellikle SSB ile iş yapan küçük ve büyük ölçekli firmaları da etkileyecektir. Zira A.B.D, Türkiye’nin en büyük savunma sanayii ithalatçısı olma unvanını uzun yıllardır elinde bulunduruyor. SSB’ye doğrudan bağlı olmayan özel hukuk tüzel kişilerinin yani özel şirketlerin yaptırıma maruz kalmayacağı anlaşılabilir. Ancak SSB veya bağlı iştirakleriyle iş yapan şirketler bu yaptırımdan büyük ölçekte etkilenebilir. Özellikle A.B.D ile ortak yapılan SSB projeleri, yaptırımlar kaldırılana dek duracak ve A.B.D’den lisans alınamayacağı için ithalat duracaktır. Bu projelerde doğrudan veya dolaylı rolü olan bütün şirketler yaptırımdan olumsuz etkilenecektir. Ayrıca SSB’nin A.B.D’den doğrudan aldığı ürünlerin alınamayacak olması bu ürünlerin alınmasına bağlı olarak faaliyet yapan bütün şirketleri etkileyecektir. Türkiye bu durum için çeşitli çözümler deneyebilir, örneğin SSB üzerinden yapılacak ithalatın TSK veya MSB üzerinden yapılması gibi. Ancak A.B.D’nin buna ne ölçüde müsaade edeceği yani yaptırımları ne derece sıkı uygulayacakları belirsizliğini koruyor ve yaptırımlardan bu şekilde kaçınılmasının 20 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

"Her iki ülkenin NATO müttefiki olması nedeniyle A.B.D’nin yaptırım kararının NATO ilkeleriyle bağdaşmadığı söylenebilir. NATO ilkelerinin en önemlilerinden bir tanesi taraf ülkelerin anlaşmazlıklarını gidermesi ve birbirileriyle ekonomik bağların güçlendirilmesi için çalışmasıdır." da çeşitli riskler barındırdığı aşikar. Son olarak belirtmekte fayda görmekteyim ki, SSB’nin faaliyetleri yaptırım süreci boyunca büyük oranda yavaşlayacaktır. Bu nedenle savunma sanayiinde edindiğimiz bağımsızlığın güçlendirilmesi için gerçekten yerli ve milli ara mamül ve lisans ile teknolojinin geliştirilmesi önem kazanmaktadır. n Hakan bey, sormam gereken bir önemli konu da diyelim ki Türkiye, S-400 ler konusunda geri adım atmadı, askeri yaptırımdan sonra ticari yaptırım düşünür mü ABD? Tam olarak Türkiye’ye ne demek istiyor? Yaptırımlarda şu anda Savunma Sanayi dışında bir sıkıntı yok. Ancak olay psikolojik tetikleme ve algı yaratabilir diye bir endişesi var Türkiye’deki sanayicilerin. Bu konuda ne söylemek istersiniz? Bu aşamada yaptırımların sona ermesinin tek yolu S-400’lerin tamamen iade edilerek ülke topraklarından çıkarılması olarak görünüyor şu an için. Aslında gelen yaptırımlar herkesin beklediğinden daha hafif olarak yorumlanabilir. Şu an için sizin de belirttiğiniz gibi yalnızca Savunma Sanayii ve SSB ile iş yapan şirketlerin doğrudan etkileneceği söylenebilir. S-400’ler konusunda geri adım atılmaması halinde ise yaptırımların genişletilip genişletilmeyeceği belirsizliğini koruyor. Hepimizin bildiği gibi A.B.D’de bir hükümet değişikliği yaşandı ve yeni başkan görevine 2021 başı itibariyle başlayacak. Yeni başkanın Türkiye konusunda nasıl bir tutum alacağı merakla bekleniyor. Yeni başkanın tutumuna göre değişiklik gösterebilmekle beraber yaptırımların kısa vadede genişletileceğini düşünmüyorum. Çünkü tüm dünyada olduğu gibi A.B.D ve ülkemizde de pandeminin ekonomik yükü oldukça ağır hissedilmektedir. İlave yaptırımların uygulanması iki tarafı da olumsuz etkileyecektir. Ancak bu noktada ülkemizin alacağı tutum çok önemlidir. Özellikle yeni başkan ile ilişkilerin iyi tutulması ilave yaptırımların önüne geçilmesi bakımından zorunlu hale gelmiştir. Dünyanın içinde bulunduğu sıkıntılı durum yüzünden, A.B.D’nin veya A.B.D’li özel Türkiye ile iş yapmalarını önleyecek ilave yaptırımlar hiçbir taraf için yarar sağlamayacaktır. Ancak az önce de belirttiğim gibi Türkiye’nin bu

yaptırımlar karşısında alacağı tutum ve 2021 yılı içerisinde atacağı diğer adımlar bu konuda belirleyici rol oynayacaktır diye düşünüyorum. n Türkiye ve ABD Dünya Ticaret üyesi iki ülke ve müttefik! Burada benzer bir konu da hukuki olarak ABD herşeyi doğru yapıyor mu? Gerek ABD Hukuku açısından gerekse Uluslararası Hukuk açısından Soruyorum? Ülkelerin ticaretine direk bir müdahele söz konusu değil mi? Diğer sorulara verdiğim cevaplarda da görülebileceği gibi A.B.D’nin aldığı yaptırım kararları tek taraflı olarak uygulanabilecek olan yaptırımlardır. A.B.D kendi hukukuna göre bir yasa yürürlüğe sokmuş ve kendi tasarrufunda olan meseleler ile ilgili olarak yaptırımlar uygulamıştır. Bu nedenle uluslararası anlamda hukuka uygunluk bakımından sorun bulunmamaktadır. Ancak her iki ülkenin NATO’ya taraf ülkeler olması yani NATO müttefiki olması nedeniyle A.B.D’nin yaptırım kararının NATO ilkeleriyle bağdaşmadığı söylenebilir. NATO ilkelerinin en önemlilerinden bir tanesi taraf ülkelerin anlaşmazlıklarını gidermesi ve birbirileriyle ekonomik bağların güçlendirilmesi için çalışmasıdır. Ancak yaptırımlar bu ilkenin tam tersi bir durum ortaya çıkmasına neden olmuştur. Her ne kadar müttefiklik ilkelerine aykırı gözükse de bu aykırılığın NATO tarafından düzeltilmesi ya da yaptırımlardan bu sebeple vazgeçilmesi mümkün gözükmemektedir. Bu noktada NATO tarafından yalnızca iki müttefik arasındaki ilişkilerin yaptırım düzeyinde devam etmemesi için tavsiye niteliğinde açıklamalar gelecektir. Bu nedenle A.B.D kendi hukuku ve Uluslararası Hukuk bakımından hukuka aykırı bir işlem yapmamış olsa da yapılanın NATO ilkeleri ve müttefiklik ilkelerine uyduğu söylenemeyecektir. Buradan edinmemiz gereken derslerin, yaptırımlardan çok daha önemli olduğunu düşünüyorum. Türkiye yerli milli ve üst teknoloji içeren savunma sanayii hamlelerine hız vermeli, müttefiklerine muhtaç durumdan kurtulmalıdır. Türkiye’nin dünyada vazgeçilemeyecek, onurlu, güçlü, demokratik ve çağdaş bir ülke olarak görülmesi ileride böyle anlamsız yaptırımlara kimsenin yeltenemeyeceği gerçeğini ortaya koyacaktır.

Enerji Verimliliği

YÜKSEK VERİMLİ BASINÇLI HAVA SİSTEMİNE HİBE DESTEK Enerji verimliliği projeleri için kaynak ayırmamış olan firmalar enerji verimliliği yatırımlarını nasıl yapabilirler? Bunun bir çok yöntemi var, biz bu makalede hibe devlet desteği ile gerçekleşmiş bir projeden bahsedeceğiz. Aynı zamanda Enerji ve Tabi kaynaklar bakanlığının enerji verimliliği projelerine sağladığı hibe destekleri hakkında da bilgi vereceğiz.

» M.Altuğ Karataş VAT Enerji Genel Müdürü

nerji maliyetlerinin artması, rekabet koşullarının firmaları daha düşük maliyetle daha kaliteli üretime zorlaması, enerji verimliliğini endüstriyel tesislerin en önemli konu başlıklarından birisi yaptı. Türkiye enerji verimliliği potansiyeli yüksek bir ülke, enerji bakanlığı çalışmalarına göre sanayide %20-25 enerji verimliliği ile enerji tasarrufu yapma imkanı bulunuyor. Sanayide bir çok noktada enerji verimliliği sağlamak mümkün ama bunların başında en pahalı enerji olan Basınçlı hava geliyor. Basınçlı hava projeleri, hem yatırım geri dönüş süresi olarak en kısa sürede dönen projelerden hem de kaliteli hava üretiminde enerjiden sonra bakım ve onarım maliyetlerinin azalmasına da sebep oluyor. 5627 sayılı enerji verimliliği kanunu ile Türkiye'de enerji verimliliği konusunda bir çok yenilik sağlandı. Türkiye yayınlanan

22 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

yönetmeliklerle enerji verimliliği fırsatlarını hayata geçirerek ekonomik potansiyellerini hayata geçirmeye çalışıyor. Enerji ve Tabii kaynaklar bakanlığının enerji verimliliği projelerine hibe destek sağladığı en önemli destek Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP)

Peki VAP nedir?

Endüstriyel işletmeler’de ; enerji etüdü çalışması ile belirlenen önlemlerin uygulanması ve enerji tasarruf potansiyelinin geri kazanılması için hazırlanan projeler Verimlilik Artırıcı Proje ( VAP) olarak ifade edilmektedir. Verimlilik Artırıcı Proje Desteği ile;

Kısacası Enerji verimliliği ile enerji tasarrufu sağlayan ve yatırım bedelini tasarrufu ile 5 yılın altında ödeyen, 5 milyon TL'yi geçmeyen her proje VAP kapsamına girer. Son yıllarda başvurular içinde basınçlı hava sistemleri de önemli bir pay almaya başladı. Yüksek verimli Basınçlı hava kompresörleri, kurutucular, filtreler, basınçlı hava kullanan sistemler ya da basınçlı hava sistemlerinden ısı geri kazanım üniteleri vb proje kapsamına girebiliyor. Örnek olarak uluslararası bir tekstil firmamızda mevcut basınçlı hava üreten kompresörler yerine yüksek verimli turbo kompresör sistemleri değişimi proje olarak sunulmuştur. Eski kompresör güçleri ve spesifik enerji tüketimleri Ortalama Güç Tüketimi (kW)

Ortalama Debi (Nm3/h)

Ölçülen SET Değeri [kW/(Nm3/h)]

1 Kompresör

430,12

3.114,60

0,1381

2 Kompresör

456,84

3.468,60

0,1317

3 Kompresör

450,76

4.047,99

0,1114

4 Kompresör

498,12

4.020,70

0,1239

5 Kompresör

946,72

7.502,77

0,1262

6 Kompresör

382,9

3.297,60

0,1161

7 Kompresör

450,7

3.391,98

0,1329

8 Kompresör

441,31

3.874,76

0,1139

9 Kompresör

575,62

5.042,40

0,1142

10 Kompresör

572,68

4.939,20

0,1159

11-12 Kompresör

552,59

4.342,35

0,1273

13 Kompresör

477,02

3.936,96

0,1212

14 Kompresör

486,18

3.063,00

0,1587

Toplam

6.721,56

54.042,91

0,1244

Mevcut Kompresörler

VAP desteği KDV hariç 5 Milyon TL'ye kadar olan enerji verimliliği projelerine net %30 hibe destek sağlamaktadır. Şart ise projenin basit geri ödeme süresinin 5 yılın altında çıkması gerekmektedir. VAP desteğinden faydalanmak isteyen endüstriyel tesisler den beklenen şartlar ise;

Ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren ve her türlü mal üretimi yapan işletmelerin;

Yeni kompresör güçleri ve spesifik enerji tüketimleri Tasarruf Hesabı Mevcut Durum Spesifik Enerji Tüketimi

0,1244

kW/(Nm3/h)

Revize Durum Spesifik Enerji Tüketimi

0,1063

kW/(Nm3/h)

Birim Enerji Tasarrufu

0,0181

kW/(Nm3/h)

Ortalama Basınçlı Hava Tüketimi

54.042

Nm3/h

Hangi projeler için VAP başvurusu yapılabilir;

Mevcut Durum Yıllık Güç Tüketimi

58.074.278

kWh/yıl

VAP Başvurusu Yapılabilecek Sistemler;

Revize Durum Yıllık Güç Tüketimi

49.634.738

kWh/yıl

Elektrik Birim Maliyeti

0,4856

TL/kWh

Yıllık Enerji Tasarrufu Yıllık Parasal Tasarruf

8.439.540 4.098.241

kWh/yıl TL/yıl

Kompresör Yatırım Maliyeti

1.700.000

€

1 € 30.03.2020 tarihli TCMB kuru

7,228

TL/€

Kompresör Yatırım Maliyeti

12.287.600

Geri Ödeme Süresi

3,00

Yıl

VAP desteğine projesi için başvurmak isteyen endüstriyel tesis, Enerji ve Tabii kaynaklar bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş bir Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) Firması ile çalışmak zorundadır. Destek EVD firmasının hizmet bedelinin de %30'unu kapsamaktadır.

• Isıtma Sistemleri • Basınçlı Hava Sistemleri • Soğutma sistemleri • Pompa Sistemleri • Aydınlatma Sistemleri • İklimlendirme ve Havalandırma Sistemleri • Fan Sistemleri • Elektrik Sistemleri • Proses ve Yardımcı İşletme

Onaylanan Elektrik Projelerinin Dağılımı

Onaylanan Isı Projelerinin Dağılımı

Enerji bakanlığı Verimlilik artırıcı Proje desteği ile yüksek verimli basınçlı hava kompresörleri için alınacak hibe destek bedeli 3.686.280 TL olacaktır. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 23

BASINÇLI KAPLAR PRESSURE VESSELS

’GÜVEN VERİR DEĞER KATAR’ GIVES TRUST, ADDS VALUE...

| MERKEZ

| FABRİKA

İkitelli OSB Demirciler Sanayi Sitesi B-3 Blok No: 75-76 Başakşehir İSTANBUL / TÜRKİYE

Akçaburgaz Mah. 137. Sok. No: 11 Esenyurt İSTANBUL / TÜRKİYE

P | +90.212 549 60 36 F | +90.212 549 60 38 E | info@guvenbombe.com.tr

P | +90 212 407 08 08 F | +90 212 486 36 49 E | info@guvenbombe.com.tr

guvenbombe.com.tr

GBS İstanbul’da yerleşik; bombeler, basınçlı hava tankları çeşitli LPG depolama tankları, otogaz depolama tankları ve soğutucu gaz tankları üreten bir firmadır. GBS is a manufacturer of dished heads,compressed air tanks,pressure vessels such as small and large propane storage tanks, autogas filling tanks,transportation tanks and refrigeration tanks in Istanbul.

Ürünlerin detaylarına ve iletişim bilgilerine kısa yoldan ulaşın

BASINÇLI HAVA SİSTEMİNDE

YILLIK 8 MİLYON TL TASARRUF Şafak Yendün Demİr Pazarlama Müdürü

Ahmet Taşçı

AR&GE Mühendisi

Son yıllarda, enerji verimliliğinin önemi giderek daha önemli hale geldi. Gündelik hayatlarımızda karbon ayak izimizi minimize etmek için hayatımızı yeniden şekillendirmeye başladık. Enerjinin büyük bir bölümünü kullanan sanayilerde ise enerji tasarrufu artık bir bilinç ve görev olmaktan çıkıp hayati önem taşıyan bir zaruriyet haline gelmiştir. 26 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TEKNİK MAKALE

üm işletmelerde enerji maliyetlerinin azaltılmasına ihtiyaç vardır. Bu, mevcut enerjiyi hiç kullanmamak değil, aynı işi daha az enerji tüketimiyle yapabilmektir. Endüstriyel tesisler tarafından enerji verimliliği stratejileri uygulanırken Türkiye’de endüstriyel tesislerin enerji kullanımı toplam tüketimin %41’e yakındır. Son yıllarda yapılan analizlere göre basınçlı hava endüstriyel tesislerin en önemli kalemlerinden birini oluşturuyor. Sektörel bazda farklılıklar gösterse de özellikle demir-çelik, tekstil, cam, kimya, otomotiv, çimento sanayilerinde basınçlı hava üretimi için tüketilen enerji en büyük enerji maliyeti kalemleri arasındadır. Bu çalışmamızda Türkiye’nin demir-çelik sektöründe en önemli üreticilerinden olan TOSYALI TOSÇELİK Osmaniye tesislerindeki mevcut basınçlı hava sisteminde yapılan iyileştirmeyi TOSÇELİK yetkilileriyle beraber işledik. Enerji verimliliği başlığını en iyi işleyen sektörlerden biri olan Demir&Çelik sektöründe, öncü oyuncu Tosçelik işletmelerinde bu bilinç her bir işleyişte uygulanmakta. Verimlilik çalışmasına öncülük eden Tosçelik Osmaniye Tesisi AR&GE ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı İşletmeler Müdürlüğü departmanlarındaki tüm yetkililere teşekkür ederiz.

MEVCUT DURUM ANALİZİ

TOSÇELİK- OSMANİYE TESİSLERİ MEVCUT KOMPRESÖR PARKURU

TOSÇELİK Osmaniye tesisinde tüm tesis bağımsız kompresör odalarından ve basınçlı hava tesisatlarından beslenmekteydi. Tesisi besleyen kompresör odalarında scada ve otomasyon sistemi bulunmamaktaydı. Tesisler birbirinden bağımsız basınçlı hava üretimi ve tüketimleri olduğundan, ihtiyaçtan fazla sayıda yedekli kompresörler bulunuyordu. Bu da esnek çalışma imkanını ortadan kaldırıp fazla enerji ve bakım maliyetleri yaratıyordu.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 27

TEKNİK MAKALE

Mevcut Kompresör parkuru ağırlıklı olarak, enerji verimliliği oldukça düşük olan tek kademeli, hava soğutmalı yağ enjekteli vidalı kompresörlerden oluşmaktaydı. Bakım ve işletme maliyetleri oldukça yüksek olan tesisteki vidalı kompresörlerdeki separatör, kurutucu ve hat filtreleri kayıpları ilave enerji kaybı olarak (yaklaşık 0,5 Barg) sisteme yansımaktaydı. Mevcut kompresör sistemleri, gerçekte ihtiyaç olan basıncın 1 Barg üstünde üretecek şekilde ayarlanmıştı. Bu da ilave enerji kaybı anlamına gelmekteydi. Buradaki enerji kaybını ölçümleyen Tosçelik Osmaniye tesisi AR&GE ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı işletmeler Müdürlüğü yetkilileri kalıcı bir çözüm bulmak için IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresör mühendisleriyle işbirliği yaptılar.

Mevcut enerji̇ ve i̇şletme mali̇yeti̇

Tosçelik Osmaniye tesisindeki 4 ana fabrikada olan Çelikhane, Spiral boru fabrikası, Haddehane ve ERW tesislerinde 4 ayrı kompresör odası bulunmaktadır. Bu odalarda 3 adet turbo kompresör ve 18 adet yağ-enjekteli vidalı kompresör tesislerin ihtiyacı olan basınçlı havayı üretmektedirler. Her bir kompresör odasında vardiya başına 1 personel olmak üzere toplam 12 personel çalışmaktadır. Tesislerin toplam ortalama tüketimi olan 49,645m3/ saat = 41,595 Nm3/saat basınçlı havayı üreten kompresörler şebekeden saatte 5722 kW enerji tüketmektedirler.

ŞALT TARAFI 1

İ İ İ

Osmaniye’deki tesiste birbirine yakın ama bağlı olmayan bir yerleşkede bulunan ÇELİKHANE, HADDEHANE, ve SPİRAL BORU tesislerinin basınçlı hava sistemlerini merkezi tek bir kompresör odasından beslenmesi için fizibilite çalışmaları yapıldı. Ardından Tosçelik tesis yetkililerinin de önerileriyle karar verilen yeni kompresör odasından belirtilen tesislere basınçlı havanın uygun tesisatlar ile minimum basınç kaybı ile taşınması kararlaştırıldı.

Doğru basınçlı hava tesisatı tasarımı;

GERÇEK İHTİYACI BELİRLEME A

Mevcut kompresör parkurunu çalıştıktan sonra ilk yapılan iş tesisin gerçek basınçlı hava ihtiyacını hesaplamak oldu. Bunun için de öncelikli olarak aşağıda belirtilen adımlar tek tek incelendi; • Doğru debi • Doğru basınç • Doğru kompresör seçimi • Doğru basınçlı hava tesisatı tasarımı • Doğru kompresör odası tasarımı Temel önceliğimiz tesisi tek bir basınçlı hava tesisatında birleştirmek oldu. 28 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Mevcut Parkurdaki Kompresörlerin Çalışma Basıncı: 7 Barg. Nihai tüketim noktasındaki çalışma basıncı ise 6,0 Barg’ye düşmekteydi. Mevcut sistem ağırlıklı olarak yağ enjekteli vidalı kompresörlerdi, bu da kurutucularda, hat filtrelerinde ve basınçlı hava taşıma sisteminde kayıplar yaratmaktaydı. Basınçlı Hava ana tesisatının tasarımında baz alınan debi parametresi (nominal debi 49,645 m3/saat olsa bile, ilave kapasite artış potansiyeli baz alınarak), basınçlı hava tesisatı için tasarım debisi 72,000 m3/saat baz alınmıştır. En uzak nokta arasındaki Nominal Boru Boyu: 1000m SONUÇ: Ana Hatlarda ölçülebilecek en düşük basınç: 6,1 Bar g olarak hesaplandı ve IHI DALGAKIRAN Turbo

TEKNİK MAKALE

etkisi göz önünde bulundurularak filtrasyonun buna göre yapılması • Kompresör kapasitelerine göre en verimli kurutucu seçimi yapılması Tosçelik Osmaniye tesisi için toplamda 5 adet IHI DALGAKIRAN T serisi TRE Model turbo kompresör seçimi yapıldı. Seçilen her bir turbo kompresörün debi modülasyonü 166 m3/dk ile 127 m3/dk (@6,3 Barg) aralığındadır. Seçilen TRE Model turbo kompresörler 800 kW gücünde ve alçak gerilim 400 V ile beslenmektedir.

Yumuşak Yol verme (Soft Starter) Panosu

Tesisteki tüm IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresörleri ana elektrik hattındaki elektriksel gerilmeyi minimize eden IHI DALGAKIRAN Turbo Intelligence yumuşak yol verici ile kalkış yapacaktır. IHI DALGAKIRAN T Serisi TRE Model Turbo Kompresörlerde Yumuşak Yol verme Panosu standarttır. Özellikleri; Demeraj akımı, doğrudan yol verme ve yıldız üçgen bağlantıya oranla daha küçüktür. Motor ve ana elektrik hattındaki elektriksel gerilme daha azdır. Tork kontrol fonksiyonu mevcuttur. Mekanik ekipmanlar üzerindeki aşınma ve gerilme daha azdır. Diğer cihazlarla haberleşmek için MODBUS RTU protokolü kullanılacaktır.

Kompresörlerinin nominal çalışma basıncı 6,3 Barg’ye set edildi.

Doğru Kompresör Seçimi;

Müşteriye özel turbo kompresör çözümleri sunan IHI DALGAKIRAN uzman mühendis kadrosuyla Tosçelik Osmaniye tesis ihtiyaçlarına uygun doğru kompresörlerin seçimini yaparken sadece tesisin ihtiyaç duyduğu basıncı değil, çevresel faktörleri de hesaplayarak tesis için en optimum çözümü sundu. Bu hesaplamalar yapılırken aşağıdaki değişkenlerin her biri tesis yetkilileriyle birlikte hesaplanarak doğru kompresör seçimine ulaşılmıştır. • Tesisin deniz seviyesinden yüksekliğinin hesaplanarak çıkış basıncındaki değişkenlerin ölçümlenmesi

• Osmaniye koşullarında mevsimsel bazlı ortalama hava sıcaklık verilerine göre emiş hava sıcaklıklarının değerlerinin doğru olarak belirlenmesi • Osmaniye koşullarında yaz aylarının periyodik incelenip en yüksek sıcaklığın referans alınarak kompresörlerin seçimleri belirlendi

• İşletme koşullarından ve çevresel koşullardan kaynaklı havadaki toz yoğunluğunun, basınçlı havaya

Kurutucu Seçimi Her bir kompresörün çıkışında Tüm basınçlı hava kurutucuları 5 adet DALGAKIRAN Marka DK260W modeli su soğutmalı kurutucular ile değiştirilmesi planlandı. Bu sayede basınçlı hava kurutma işleminde yüksek enerji verimlili sağlanırken, mevcut sistemde görülen yüksek basınç kayıplarının da önüne geçilmiş oldu. Akabinde kompresör çıkış basıncı 6,3 Bar g seviyelerine çekerek ilave enerji tasarrufu da sağlandı. Osmaniye tesislerinin basınçlı hava sisteminde “CLASS 0” yağsız hava kalitesinde ve kuru hava temin edildi.

Turbo Intelligence Grup Kontrol Sistemi

Kompresör odasına Grup Kontrol ve Scada otomasyon sistemleri kullanılarak ilave enerji tasarrufu, işletme maliyetlerinde düşüş ve Endüstri 4.0 ile uyumlu bir sistem haline getirildi. Bu sayede tüm tesisin basınçlı hava tüketimlerine ve maliyetlerine tek bir ekrandan erişim olanağı sunuldu. Tüm IHI DALGAKIRAN Turbo kompresörleri ve diğer kompresörlerin birbirine entegre çalıştırılmasını kontrol eden GCP, işletmenin hava tüketimine göre kompresör kapasitelerini belirleyerek enerji tasarrufu yapmakta. Tesiste GCP’ye bağlı tüm kompresörler için eş yaşlanma işlevi sağlayan IHI DALGAKIRAN Turbo Intelligence grup kontrol panelini, Tosçelik Osmaniye tesisindeki mevcut Scada sistemine entegre edildi.

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 29

TEKNİK MAKALE

BİRİM

MEVCUT KOMPRESÖR PARKURU

IHI DALGAKIRAN YENİ TURBO KOMPRESÖR PARKURU

KOMPRESÖR PARKURU

3 ADET TURBO KOMPRESÖR VE 18 ADET YAĞENJEKTELİ VİDALI KOMPRESÖR

5 ADET TURBO KOMPRESÖR

TOPLAM KOMPRESÖR ADETİ

KOMPRESÖR ODASI ADETİ

KOMPRESÖR ÇALIŞMA BASINCI

BarG

7,00

6,3

ANA BASINÇLI HAVA HATTI SİSTEM BASINCI

BarG

6,60

6,1

TOPLAM KOMPRESÖR DEBİSİ

m3 / saat

49.645

TOPLAM KOMPRESÖR DEBİSİ

Nm3 / saat

41.595

KOMPRESÖRLERİN ŞEBEKEDEN ÇEKTİĞİ TOPLAM PAKET GÜCÜ

5.722

4.090

TOPLAM ÖZGÜL ENERJİ TÜKETİMİ (ŞEBEKEDEN ÇEKİLEN TOPLAM PAKET GÜCE GÖRE)

kW/(m3/ saat)

0,1153

0,0824

TOPLAM ÖZGÜL ENERJİ TÜKETİMİ (ŞEBEKEDEN ÇEKİLEN TOPLAM PAKET GÜCE GÖRE)

kW/(Nm3/ saat)

0,1376

0,0983

YILLIK BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ENERJİ MALİYETİ (Yıllık 8500 saat çalışmaya göre)

TL/YIL

¨ 19.454.800

¨ 13.906.000

YILLIK BASINÇLI HAVA SERVİS MALİYETİ (Yıllık 8500 saat çalışmaya göre)

TL/YIL

¨ 1.900.000

¨ 350.000

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ PERSONEL MALİYETİ

TL/YIL

¨ 1.300.000

¨ 390.000

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ YILLIK TOPLAM İŞLETME MALİYETİ

TL/YIL

¨ 22.654.800

14.646.000

YENİ TURBO KOMPRESÖR İSTASYONU YATIRIMI İLE SAĞLANAN YILLIK TASARRUF (TL/YIL)

8.008.800

IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresör Çözümleri ile Yeni Sistem

Tosçelik Osmaniye Tesis yöneticileriyle ortaklaşa yürüttüğümüz bu çalışma sonucunda tesisin tüm basınçlı hava hattı tek bir kompresör odasından ve yapılan çalışmalar sayesinde optimum kompresör odası ve basınçlı hava tesisatıyla israfların önüne geçilmiş % 28,5 enerji tasarrufu sağlanmış basınçlı hava kalitesi iyileştirilmiş oldu. Tesisat iyileştirmeleriyle basınç kayıpları ortadan kalktı. Çoklu vidalı parkuru kapanıp yerini verimliliği yüksek IHI DALGAKIRAN Turbo kompresörlerinin alınması, bakım maliyetlerinin yanı sıra enerjide de muazzam bir tasarruf sağladı. Toplamda 12 operatörün çalıştığı ve 4 ayrı kompresör istasyonunda üretilen basınçlı hava, yeni sistem ile 3 ayrı operatörün çalıştığı merkezi bir basınçlı hava istasyonu tarafından üretilmiş oldu. Bu sayede ciddi bir işçilik maliyetlerinde tasarruf ve alan kazanımı da elde edilmiştir. IHI DALGAKIRAN turbo kompresör çözümleriyle basınçlı hava sisteminde yapılan tüm değişim ve iyileştirmelerle Tosyalı Tosçelik Osmaniye tesisinin elde ettiği sonuçlar, yandaki tabloda özetlenmiştir.

Verimlilik çalışmasına öncülük eden Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı ve üyelerine, IHI DALGAKIRAN Yönetimine, Tosçelik AR&GE ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı İşletmeler Müdürlüğü departmanlarındaki tüm yetkililere teşekkür ederiz. 30 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

NOT: - Kompresör performansları değerlendirilirken Osmaniye ilinin yıllık iklim koşulları ve 100m rakım baz alınmıştır. - Enerji birim maliyeti = 0,40 (TL / kW-saat) olarak hesaplanmıştır. - Mevcut basınçlı hava sistemi ile, yeni turbo kompresör sistemi karşılaştırılırken, Yardımcı ekipmanların (soğutma kuleleri, pompalar, havalandırma fanları ve kurutucular) aynı enerji tüketimi ve aynı koşullarda çalıştığı öngörülmüştür.

HABER

K I L N A KAR R A L A FABRiK

Sadece birkaç on yıl uzaklıktaki bir gelecekte tüm sınai üretim insanlar çalışmadığı için aydınlatmaya da ihtiyaç duyulmayan bu yüzden karanlık fabrikalar olarak adlandırılan üretim tesislerinde yapılacaktır. Bu tesisler insanların yaşam yerlerinden uzak, ıssız ve çorak arazilere, belki de yeraltına kurulacak ki yaratabilecekleri çevre kirliliği insanları ve doğayı etkilemesin. 32 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

EKONOMİ

D » Murat Sururi Özbülbül Ekonomist - Yazar

ünyamız çok büyük bir hızla değişiyor, yeni bilimsel keşifler ve teknolojiler hayatımızı kökten değiştiriyor. Üstelik sadece hayatımızı değil üretim ve tüketim biçimimizi de radikal bir şekilde değiştiriyor. Bu değişim ve dönüşüm o kadar hızlı ki çoğu zaman geçmişi hızla unutup bu değişim ve dönüşümü idrak bile edemiyoruz. Şöyle bir düşünün bilgisayar, internet ve cep telefonları bile sadece ve sadece son 30 – 40 yılda hayatımıza giren teknolojiler, oysa hepsi bugün vazgeçilmezlerimiz, iş görme biçimimizin temel taşları değil mi? 1980 yılında biri çıkıp “yakın zamanda herkesin evinde bilgisayar, elinde uzay yolu dizisindekine benzer kablosuz bir telefon olacak” deseydi, kim ona inanırdı? Çok yakın bir gelecekte bugün alıştığımız dünya tamamen yok olacak ve yerine bambaşka bir dünya kurulacak. Bugünkü üretim ve tüketim biçimimiz çok radikal bir şekilde değişecek ve bugün insanlar tarafından yapılan bir çok riskli, pis, sıkıcı ve yeknesak iş yapay zekaya sahip robotlar tarafından yapılacak. Sadece birkaç on yıl uzaklıktaki bir gelecekte tüm sınai üretim insanlar çalışmadığı için aydınlatmaya da ihtiyaç duyulmayan bu yüzden karanlık fabrikalar olarak adlandırılan üretim tesislerinde yapılacaktır. Bu tesisler insanların yaşam yerlerinden uzak, ıssız ve çorak arazilere, belki de yeraltına kurulacak ki yaratabilecekleri çevre kirliliği insanları ve doğayı etkilemesin. İnsanların çalışmasına, gidip gelmesine ihtiyaç duyulmayacağı için bu tesisleri insanlardan uzak, ıssız, çorak bölgelere kurabilmek mümkün olacak. Uzaklık çok da önemli olmayacak çünkü hem ham ve yarı mamul maddeleri hem de bu karanlık fabrikalarda üretilen ürünleri ihtiyaç duyulan tüketim mahallerine zaten otonom ya da robot kamyonlar, trenler, gemiler ve hava araçları ulaştıracak, insan faktörü ulaşımda da devrede olmayacak. Çok kısa bir süre içerisinde robotların devreye girebileceği bir diğer sektörde ulaşım sektörü olacaktır. Bugün sürücüsüz araçlar zaten yollara çıkmış vaziyette. Çok yakın bir zamanda, belki de 15-20 yıl içerisinde sürücülü araçlar tamamı ile tarihe karışacaktır. Bugün insanlar tarafından kullanılan araçlar kullanıcı hatası yüzünden her yıl 1 milyondan fazla kişinin ölümüne ve çok daha fazlasını yaralanmasına sebep oluyor, bu kabul edilebilir bir kayıp değildir. Birbiriyle haberleşen ve insani kusurlardan ari akıllı araçlar muhakkak ki otomobil kazalarını büyük ölçüde engelleyecektir. Karanlık fabrikalarda yüklenen sürücüsüz akıllı kamyonlar yüklerini çok büyük bir emniyet ve hız ile belirlenen noktalara ulaştıracaklardır. Bu gelişme elbette hem ekonomiyi ve hem de sosyal dokuyu etkileyecektir. Mesela geçimini kamyon

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 33

EKONOMİ

Hiç aklımıza gelmeyen diğer bir çok sektörde de robotlar insanların yerini alacak ve hepimizin çok insana bağımlı olarak algıladığı tıp ve hukuk gibi birçok alanda bile insan emeğinin yerine büyük bir hızla yapay zekaya sahip robotlar geçecektir.

kullanmak ile sağlayan birçok sürücü işsiz kalacaktır. Peki sadece kamyon sürücüleri mi etkilenecek elbette ki hayır misal bu gelişme yollardaki kamyoncu lokantalarının da ortadan kalkması demektir, çünkü sürücüsüz bir kamyonun çay, kahve, yemek molasına yahut da tuvalet için duraklamaya ihtiyacı olmayacaktır. Benzer bir süreç özellikle madencilik alanında yaşanacak insan yaşamı için çok riskli olan madencilik sektöründe insan çalıştırılması yakın bir gelecekte tamamen ortadan kalkacaktır, karanlık madenlerde hiç gün ışığına çıkma ihtiyacı olmayan, molaya gereksinim duymayan, 7/24 kazmak ve yüklemek ile uğraşacak robot madencilerin iş başı yapması artık an meselesidir. Hiç aklımıza gelmeyen diğer bir çok sektörde de robotlar insanların yerini alacak ve hepimizin çok insana bağımlı olarak algıladığı tıp ve hukuk gibi birçok alanda bile insan emeğinin yerine büyük bir hızla yapay zekaya sahip robotlar geçecektir. Daha bugün bile ultrason, MR ve bilgisayarlı tomografi gibi teşhis cihazlarının raporlamaları robotlar, ya da robot yazılımlar tarafından insan doktorlara göre hem çok daha hızlı ve hem de çok daha yüksek bir isabet ve başarıyla yapılabilmektedir. Küresel bir ağ üzerinden birbirine bağlı birçok yapay zekalı robot yazılım çok büyük bir hızla öğrenebiliyor, bir insanın bütün hayatı boyunca görebileceği sonuçlardan çok daha fazlasını birkaç saat içerisinde görebiliyor, analiz edebiliyor, öğrenebiliyor ve de bu öğrendiklerini kullanarak sonuçları muazzam bir hız ve hassaslıkta değerlendirebiliyor. Aynı şey hukuk alanı için de geçerli, hangi hukukçu, avukat, savcı ya da hakim bütün bir hukuk külliyatını satır satır ezberleyebilir ve gerektiği zaman hatasız bir şekilde hatırlayabilir? Elbette böyle bir hafıza performansı bir insan için asla mümkün değil oysa yapay zekaya sahip bir robot için çok sıradan ve kolay bir iş. Bugün tarım sektörü her ne kadar oldukça 34 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

makineleşmiş gibi görünse dahi hala büyük ölçüde insan emeğine bağlıdır. Birbirinden bağımsız milyonlarca hatta on milyonlarca çiftçi birbirinden habersiz yüz milyonlarca dönüm tarım arazisini ekiyor. Böyle bir üretim tarzında sağlıklı ve optimize bir ürün planlaması elbette ki mümkün olmuyor. Oysa her zaman birbirine bağlı ve birbirleri ile haberleşen yapay zekaya sahip tarım robotları en uygun arazilere, en uygun miktardaki tarım ürünlerini ekerek muazzam bir tarımsal optimizasyon yapabilir. Yapay Zeka tarafından yapılacak küresel ölçekteki bu tarımsal planlama sayesinde çok daha yeterli, sağlıklı ve verimli bir tarımsal ürün hasadı yapılabilir. Tarımsal ürün kalitesini çok derinden etkileyen su, ilaç ve kimyasal gübre kullanımı bu şekilde kontrol edilebilir. Bu saydıklarımız gibi çok yakında hayatımızı ve ekonomimizi derinden etkileyecek, elbette daha birçok gelişme örneği vermek mümkündür lakin bu verdiğim birkaç örnek bile geleceğin neler getireceğine dair bize ışık tutmaktadır. Üzücü olan o ki ülkemizde bu konular çok fazla tartışılmıyor ve kimse bu konulara çok fazla odaklanmıyor, çok fazla kafa yormuyor. Eğer böyle bir geleceği hayal ederek, gerekli hazırlığı yapamaz isek ortaya çıkacak işsizlik ya da gelirsizlik gibi sosyal ve insani sorunlar ile baş etmemiz hiçbir şekilde mümkün olamayacaktır. Bu süreçte elbette sadece insani ve sosyal sorunlar ortaya çıkmayacak, insan emeği de kullanan ve geleneksel metotlar ile üretim yapan tesisler ile bu karanlık fabrikalar arasında ortaya çıkacak rekabet farkı bir çok ekonomik sorun da doğuracaktır. Böyle bir geleceğe hazırlanmak sadece devletin ya da sadece üniversitelerin görevi değildir. Bu konu ilk başta eli taşın altında olan üreticileri ilgilendirmektedir. Sanayiciler, madenciler ve tarım üreticileri gelmekte olan bu geleceği ciddiye alıp, hızla hazırlanmalıdırlar. Hazırlıksız yakalanacağımız böyle bir gelecek bize çok ağır bedeller ödetecektir diye düşünüyorum.

Sıkıştırılmış Hava Kurutma için Adsorban Çözümleri YASİN KARAMEHMETOĞLU Kimyager DAMLA NEM KİMYA A.Ş.

Dünya genelinden neredeyse bütün endüstri alanlarında ve üretim sahalarında basınçlı hava; çalışma havası, proses hava şartlandırma, cihaz havası ve taşıma havası şeklinde kullanılmaktadır. Yüksek kalite standartları ve gelişen teknolojiler doğrultusunda basınçlı hava kullanımı sürekli gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır.

36 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER

Neden kurutma?

Sıkıştırılmış hava endüstride elektrikten sonra en çok kullanılan enerji kaynaklarından biridir. Dünya genelinden neredeyse bütün endüstri alanlarında ve üretim sahalarında basınçlı hava; çalışma havası, proses hava şartlandırma, cihaz havası ve taşıma havası şeklinde kullanılmaktadır. Yüksek kalite standartları ve gelişen teknolojiler doğrultusunda basınçlı hava kullanımı sürekli gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Tüm dünyada sıkıştırılmış hava; uzay ve havacılık, otomotiv, demir-çelik, boya, gıda, tekstil, ilaç, elektronik, kimya, petrokimya ve rafineri sanayilerinde proses kontrol, oksidasyon, azot ve medikal hava üretimi, boya ve toz kaplama, işlemci ve donanım üretimi pnömatik, paketleme, şişeleme, soğutma ve nakil işlemlerinde sıklıkla kullanılmaktadır [1]. Kompresör uygulamalarında basınçlandırılan hava belli bir miktar suyu basınçlı hava hattına bırakır. Bu suyun borularda ve diğer ekipmanlarda birikip aksaklıklara sebep olmasını önlemek için kurutulması gereklidir. Basınçlı havadaki su içeriğini belirmek için “basınç altında çiğlenme noktası (pressure dew point)” terimine kompresör ve kurutucu sistemlerde sıklıkla karşılaşılmaktadır. İlk yatırım ve işletme maliyeti dikkate alındığında çiğlenme noktasının daha düşük olduğu sistemler daha yüksek maliyetlere sebep olmaktadır [2]. Bir diğer deyişle; sistem

ne kadar düşük çiğlenme noktasında çalışması istenirse o kadar yatırım ve enerji maliyeti demektir. Genel kanının aksine, endüstrilerde kullanılan sıkıştırılmış hava uygulamalarının %60'ı için -25 C çiğlenme noktası yeterli gelmektedir.

Uygulamalar: Adsorpsiyonlu Hava Kurutma

Günümüzde adsorpsiyonlu kurutucular sıkıştırılmış hava ve enerji kaynaklarının bir parçasıdır. Doğru rejenerasyon prosesine ek olarak adsorban, her adsorpsiyonlu kurutucunun en temel bileşenlerinden biri olmakla birlikte sadece fiziksel adsorpsiyon işleminden değil aynı zamanda sistem verimliliğinden de sorumludur.

Sınıf 5

Basınç altında çiğ nok. C

H2O g/ m3

+7 C

7,8

Sınıf 4

+3 C

6,0

Sınıf 3

-20 C

0,88

Sınıf 2

-40 C

0,11

Sınıf 1

-70 C

0,003

Soğutmalı kurutma Adsorpsiyonlu kurutma

Tablo 1: ISO 8573-1: 2010'daki basınç altında çiğlenme noktasına göre kurutma sınıflandırmaları [3]

ISO 8573-1 uluslararası standardında belirtilen tabloda sınıflar her 1 m3 havada taşınan suya ve basınç altındaki çiğlenme noktasına göre belirlenmiştir. Bu tablodaki 5. ve 4. Sınıf daha çok

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 37

MAKALE soğutmalı kurutma sistemlerini temsil eder. 3,2 ve 1. Sınıflar ise adsorpsiyonlu kurutucu sistemleri belirtir. 3. Sınıftaki kurutucular daha çok boyahane ekipmanları, yüzey işleme prosesleri ve otomotiv sektöründeki çalışma havası uygulamalarını temsil eder. 2. Sınıf ise cihaz havası, medikal ve kimya endüstrisinde sıklıkla kullanılmaktadır. -70 C çiğlenme noktası ve daha düşük sıcaklıklar ise yarı iletken üretimi, düşük toleranslı kimyasal prosesler gibi özel uygulamalara sahip son kullanıcıları temsil etmektedir. Adsorpsiyonlu kurutma sistemlerinde kullanılın desikantlar kurutucu sınıflarına dolayısıyla da basınç altındaki çiğlenme noktasın göre değişiklik göstermektedirler. Endüstride sıklıkla çeşitli boyut ve miktarlarda aktif alüminalar, silikajeller ve moleküler elekler ( moleküler sieve) kullanılmaktadır. Pürüzsüz küresel tanecik yapıdaki aktif alüminalar yüksek adsorpsiyon kapasitesiyle sıvı ve gazların kurutulması sağlar. Her molekülü belirli miktarda adsorbe eden aktif alümina tanecikleri, daha çok yüksek polariteye sahip moleküllerin tutulmasında etkilidir. Moleküler elekler ise muntazam gözenekli yapısıyla sentetik kristalize alümina silikat olup, birçok özel uygulamada yaygın kullanılan bir absorbandır. Düşük kısmi basınçta ve -100 C dereceye kadarki çiğlenme (yoğuşma) noktasında yüksek su tutma kapasitesine sahiptir. Önceliği sıkıştırılmış hava kurutmak olan silikajeller sert küresel tanecikler/ boncuklar halinde bulunur. Bu tanecikler yüksek su tutma kapasitesine ve kırılma/ aşınma direncine sahiptir. Ortalamanın üzerinde kurutma kapasitesine sahip bu ürün, düşük nem bırakma sıcaklığıyla uzun kullanım ömrüne ve yüksek mekanik mukavemete sahiptir. Basınçlı hava kurutucu üreticileri enerji tasarrufu gereken sistemlerde ilk dolum için öncelikli olarak özel silikajeller tercih ediyorlar. Oldukça aktif olan standart silikajeller, evrensel olarak kullanılan rejenere durumdaki adsorban su damlalarına karşı hassastır. Bu sebeple % 15-20 suya dayanıklı silikajeller korucu katman olarak kullanılarak ana tabakayı yoğunlaşan su damlacıklarına karşı korunur.

Sıvılara karşı dirençli √ Şekil 2: Silikajel WS

Silikajel R her ne kadar Silikajel WS kadar sıvılara karşı dirençli olmasa da miktarı ne kadar fazla olursa neme karşı direnci de doğru orantılı olarak artıyor, fakat rejenerasyon kısmında suya karşı olan zaafı devam ediyor.

Tablo 2 : Basınçlı hava sistemlerinde kullanılan desikantların genel özellik tablosu [4]

Neden Silikajel Kullanmalıyız?

n Yüksek İşletme Emniyeti n Yüksek aşınma direnci ve dökme yoğunluğu n Yüksek kalite ve sabit çiğlenme noktalarıyla uzun ömür n 40 yıldan uzun zamandır süregelen Silikajelin ısı rejenerasyonlu hava kurutucular tecrübesi n REACH- KKIDIK uyumlu Silikajel ile İyileştirme n Silikajeller, sıkıştırılabilir hava kurutucularda kullanılan diğer desikantlarla değiştirilebilir.

Sıvılara karşı direnci zayıf ×

Şekil 1: Silikajel R

% 100 su direncine sahip tek adsorban olan bu ürün genellikle korucucu tabaka olarak Silikajel R ile kullanılır. Bu ürün rejenerasyonun nemli gaz ile yapıldığı uygulamalarda kullanmak içi idealdir.

38 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

PSA (Pressure Swing Adsorption) methoduyla çalışan hava kurutucular soğuk ve ısı aktif rejenerasyonlu olmak üzere ikiye ayrılır. Kurutulan havanın bir kısmının rejenerasyon havası olarak kullanılan ısıtmasız sistemlerde % 15-20 hava kaybı oluşur. İşletme maliyeti (enerji kaybı) yüksek olan bu sistemler ekonomik değillerdir. Isıtmalı sistemlerden sıkıştırma ısılı kurutucularda nem tutucu kimyasallara kompresörün mevcut ısısı

MAKALE kullanılarak rejenerasyon yaptırılır. Genellikle yağsız çalışan sistemlerde uygulanan bu metotla basınç altında çiğlenme noktası -20 C sağlanabilir. Harici ısıtıcı kullanılan sistemlerde ise tahliye havası harici bir elektrikli ısıtıcı, buhar veya diğer bir ortam ile ısıtılıp rejenerasyon bu şekilde sağlanır. Farklı versiyonlardaki modern tahliyesiz sistemler ( zero-purge) düşük rejenerasyon sıcaklıklarındaki ( 120 ile 150 C arası) basınç altında çiğlenme noktasına bağlı olarak sıkıştırılmış hava (tahliye havası) kullanımına ihtiyaç duymazlar [1,2,4].

Şekil 4: Sıkıştırılmış hava kurutuşunun toplama maliyet harcamaları [4]

Silikajeller ortalama üzerinden 10 yıla kadar vaat ettiği kullanım ömrüyle neredeyse bütün endüstri alanlarında farklı basınç çiğlenme noktalarında kullanılmaktadır (Şekil 5).

Tablo 3: Rejenerasyon çeşitlerine göre desikant seçim tablosu [4]

Silikajel avantajı: Enerji tasarrufu

Sıkıştırılmış hava ünitelerinin verimi adsopsiyon kapasitesi, rejenerasyon ve desikant ömründen oldukça etkilenmektedir. Adsorbanın düşük rejenerasyon sıcaklığına sahip ve uzun ömürlü olması daha verimli bir kurutucu elde etmenizi sağlar.

Şekil 5: Silikajel ve aktif alüminanın tasarruf karşılaştırması [4]

Yüksek adsorpsiyon kapasitesine ve enerji sarfiyatını destekleyen rejenerasyon şartlarına sahip oluşu düşük basınç altında çiğlenme noktalarına ulaşmasını sağlar. Silikajeller, düşük enerjili ısı rejenerasyonlu sistemlerde ilk tercih olarak kullanılır, bu sebeple en ekonomik ve çevre dostu adsorbandır. Şekil 3 de görüldüğü gibi, standart desikantlar kıyasla Silikajel kullanmak kurutucunun enerji sarfiyatını önemli ölçüde azaltır. Bu enerji tasarrufu da dolayısıyla ekonomik tasarrufu beraberinde getirir (Şekil 4). Silikajeller sadece toplam mülk maliyetinin %1,6’sını temsil etmekte, bununla birlikte toplam maliyetten %23 kadar bir tasarruf sağlamaktadır.

Sıkıştırılmış hava üniteleri kullanıcıları Silikajellerin’ın uzun ömrünü ve yüksek verimliliğini takdir ederken, sıralanan şu özelliklerin kombinasyonu öne çıkmaktadır: n Geniş özgül yüzey alanı ve gözenek yapısı sayesinde yüksek adsorpsiyon kapasitesi n Düşük basınç çiğlenme noktalarını sağlayan düşük rejenerasyon sıcaklığı ve nemli havalarda sağladığı iyi rejenerasyon kapasitesi n Aşınma mukavemeti ve düşük basınç düşümleri n İyi mekanik ve termal kararlılığı ve yüksek kimyasal direnci n Uzun ömürlü ve düşük bakım gereksinimi n Uzun yıllardır sahip olduğu ısı rejenerasyonlu kurutucu deneyimi sayesinde bilinen güvenilirliği.

Silikajel – Yüksek verimlilik

Referanslar

Şekil 3: Silikajelin enerji tasarrufuna etkileri [4]

Eras, J. J., Gutiérrez, A. S., Santos, V. S., & Ulloa, M. J. (2020). Energy management of compressed air systems. Assessing the production and use of compressed air in industry. Energy, 213, 118662. doi:10.1016/j.energy.2020.118662 Ertaş, E. (2006). Basınçlı Hava Kurutucular: Genel Tanıtım. Tesisat Mühendisliği Dergisi, (91), 16-32. ISO 8573-1:2010(en), Compressed air — Part 1: Contaminants and purity classes BASF. (2018). Adsorbents Solutions for Compressed Air Drying [Brochure]. Author. Retrieved from https://catalysts. basf.com/files/literature-library/BASF_Solutions_for_ compressed_air_drying_Brochure.pdf

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 39

HABER

Türkiye’nin İlk Yerli Hava Körüğü POSITIVE DISPLACEMENT BLOWERS

Q Series Blowers Flows up to 6200 m3/h Pressures up to 1000 mbar g Vacuums up to -920 mbar g

TÜYLÜOĞLU MAK. NAK. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. www.ruutblower.com

HABER

Pnömatik Taşımada Akılcı Çözümler

H Series Blowers Flows up to 8200 m3/h Pressures up to 1000 mbar g Vacuums up to -500 mbar g

Ostim Org. San. Böl. 1231. Sok. No:38-40 Yenimahalle – Ankara / TURKEY Tel: (+90) 312 354 19 11 • Faks: (+90) 312 385 13 97

ruutblower@ruutblower.com

VİDALI HAVA KOMPRESÖRLERİNDE

PROAKTİF BAKIM VE VİBRASYON ANALİZİ Ali GÜRBÜZ

Teknik Müdür Sarmak Kompresör

Bu makalenin bilgisayar ortamında yazılmasına yardım eden Şef Konstrüktör Mehmet Öz ‘e, Ölçümler sırasında yardım eden Elektrik Teknisyeni Fatih Menengiç‘e teşekkürlerimi bir borç bilirim.

42 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE

Frekans Spektrumu: Ham zaman-dalga formundan hesaplanan, frekans-genlik grafiğidir. Genel Vibrasyon (OV): Zaman dalgaformundan hesaplanan ; ortalama enerjiyi ifade eden tek bir sayı değeridir. Bu değer, makinanın genel durumunu ifade etmek için kullanılır. Harmonikler: Eşit aralıklarla sıralanan, kuvvetli bir vibrasyon değerinin yankılarıdır. Dönen makinalarda, bu türlü harmonikler normaldir. Yaygın Makine Arızaları: Dönen makinalarda en uygun olan makina arızaları – hizasızlık, balanssızlık, gevşeklik ve rulman arızalarıdır. Şekil 1

Potansiyel Arıza Eğrisi (P-F) :

Şekil 1'de gösterilen grafik, kavramsal bir grafiktir ve birim veya ölçü içermez. Grafik Eğrisi, vaka analizlerine dayanmaz, fakat endüstride kabul edilen bir görünümdedir. Bu grafik, sol üst taraftaki Arıza Potansiyeli ile, sağ alt taraftaki Arıza Oluşumu arasındaki zaman dilimini gösterir. Birçok makina, yaşam döngüsü boyunca bir eğri izler, ta ki, düzgün çalışma koşullarından tamamıyla arızalanana kadar. Gerçek bir arıza oluşumundan önce, gelişmekte olan arızaları algılayabilecek teknolojiler mevcuttur. Bunlar, genellikle < Öngörücü Teknolojiler > diye adlandırılırlar. Bu teorik bir çerçevedir ve makinadan makinaya değişebilir. Erken belirtiler algılandığında hemen makinayı tamir etmek demek değildir, çünkü çok erken olabilir. Erken belirtiler, yapılması gereken ek bakım işlemlerinin uyarıcısı olabilir, örneğin; rulmanların yağlanması ve sürprizlerle karşılaşmamak için, bakım planlarının gözden geçirilmesi gibi. Yeni P-A aralığı, potansiyel arıza ile belirlenmiş özelliklerine göre fonksiyonlarını yerine getirememe arasındaki zaman diliminin analizi için daha pratik bir yol gösterir. Elde edilen bu veri, birçok endüstri otoriteleri tarafından, orijinal P-F eğrisine göre daha değerli kabul edilmiştir, çünkü: n Bir makina arızalanmadan uzun bir süre önce fazla enerji tüketmeye başlar ve performansı düşer. n Bir problemi algılamak ve düzeltmek, tamir etmekten daha az maliyetlidir. Proaktif Bakımın Faydaları Bir çok faydası vardır: n Tahmin edebilirlik: Bakım personeline, gerekli yedek parçaların temini ve tamir planlaması için zaman tanır. n Güvenlik: Herhangi bir tehlikeli durum oluşmadan, makinanın devreden çıkarılmasına olanak tanır. n Gelir: Üretim durmalarına ve bu yüzden yaşanabilecek büyük gelir kayıplarına yol açabilecek ciddi arızalar minimuma indirgenir. n Uzatılmış Bakım Araları: Bakım aralıkları, ihtiyaç duyulan zamana kadar uzatılabilir ve makinanın ömrü uzatılır. n Güvenlik: Ani ve yıkımsal arızalar çok azdır ve problemli bölgeler, arıza oluşmadan tahmin edilebilir. Vibrasyon Terimleri : Zaman Dalgaformu: Bir makinadan ölçülmüş, zaman-genlik grafiği şeklinde gösterilen ham vibrasyon imzalarıdır.

Dalgaformu Analiz Temelleri: Vibrasyon dalgaformu, üç farklı metod kullanılarak ifade edilebilir : 1. Yer Değiştirme: Bir objenin, bir referans noktasına göre hareket ettiği mesafedir. Dönen bir makinada, yaklaşım probu kullanılarak ölçülebilir. Bunun için, rulmanlara kadar uzanan delik delmek gerekir, bu nedenle bu problar çok yaygın kullanılmazlar. Düşük frekans ölçümlerinde iyi performans gösterirler ve ölçüm birimleri mils p-p‘dir. 2. Hız: Bir objenin, verilen bir zaman diliminde kat ettiği mesafedir. Dönen makinalarda, hız probu kullanılarak ölçülebilir. Hız probları hareketsel parçalar içerir. Orta frekans değerleri için en iyi ölçüm metodudur, ölçüm birimi mm/sn veya in/sn‘dir. Hız = mesafe/zaman (V=d/t) 3. İvme: Zaman diliminde hızın değişme oranıdır. İvme ölçerler (Accelerometer) hareket eden parçaları yoktur, yaklaşık 15 yıldır yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Çok yüksek frekans ölçümleri için mükemmel performans gösterirler ve birimleri g (mm/sn2 )'dir. İvme = Hız/zaman (A=V/t) Hangi metot en i̇yisidir? Dönen makinalarda, çok geniş bir frekans aralığında, hız ölçümü iyi bir seçimdir. Aynı zamanda, hasar ve kırılmalara yol açan kuvvetlerin analizinde çok iyi performans gösterir. Sarmak Makina, kompresör ünitelerinde, Vibrasyon Analizi ve Proaktif Bakım yapmak amacı ile; Fluke810 tipindeki analizörü kullanmaktadır. Kompresör ünitelerindeki kritik ekipmanlar, (döner makina olarak) elektrik motoru ve vida bloğudur. Vidalı kompresör ünitelerindeki bu iki ekipman üzerinde yapılan titreşim (vibrasyon) analizi, tüm ünitenin kritik değerlerinin analiz değerini taşımaktadır Fluke810 analizörü içinde, bu detaylı ölçümler yanında < Genel Vibrasyon Değeri > ‘de ölçülmektedir. Bu değer, diğer makinalardan gelen etkiler, zemin koşulları gibi dış etkilerin, ünite üzerindeki etkilerin analizi ve bu etkilerin zaman içindeki değişimini gösteren değerdir. Vibrasyon analizörü, ölçüm yapılmadan önce hazırlanan setup değerlerine göre, yapılan ölçümlerden hangi değerlerin, hangi arıza sebeplerine sahip olduğunu bildirmektedir. Bu yüzden doğru setup hayati önem taşımaktadır. Sarmak Makina‘daki ölçüm avantajımız, 30 yılı aşkındır ürettiğimiz vidalı kompresörleri çok iyi tanımamız ve bu bilgileri doğru setuplara yansıtmamızdır. Bu yazıda setup ‘la ilgili ayrıntılara girilmeyecektir ama, yanlış setup; sağlam kompresörü arızalı, arızalı kompresörü sağlam gösterebilir. Bir diğer hayati konuda ölçüm noktalarıdır. Bu analizörde önerilen ölçüm noktaları, dönen makinanın rulman-

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 43

MAKALE larına en yakın noktalardır. Bu öneri, sadece rulman arızaları analizi edilecekmiş gibi görülse de; aslında, balanssızlık, gevşeklik, hizasızlık gibi arızaların da teşhisinde kullanılmaktadır. Vidalı kompresörlerde, potansiyel arıza sebeplerinin tümünün bu kategorilere sığdığını söylemek çok doğru bir tespittir. Vidalı kompresörler üzerinde yapılan vibrasyon ölçümleri, kompresörün ölçüm esnasındaki durumunu ve potansiyel arızalarını tespit etmenin yanında başka faydaları da vardır. Yapılan ölçümler, kompresör modellerinin imza değerlerini oluşturmakta (yeni üretilen kompresörler için), zaman ilerledikçe yapılacak ölçümlere bir database oluşturmaktadır. Doğru setup, doğru ölçüm sonrasındaki aşama; ölçümlerin değerlendirilmesi (diagnose) olacaktır ki bunun için iki seçenek vardır. Birincisi, vibrasyon spektrumlarını okuyabilen ve çeşitli teknikleri kullanarak, arıza belirtilerini anlayabilen bir uzman olmak. Bu işlemleri yapabilmek için, kapsamlı bir eğitim almış personel gerekir. İkinci alternatif ise, bu analizörün uyguladığı metottur. Bu metotta; vibrasyon konusunda çok detaylı ve derin bilgilere sahip uzmanların makinaları belirli kategorilere ayırarak, pompa, blower, fan, kompresör gibi bu makinalardan hangisi analiz ediliyorsa, o makinaya ait arıza olasılıklarını yazılıma yüklemektir. Girilen setup değerlerine göre (makina tipi, hızı, tahrik metodu gibi) analizör, kendi hafızasında bir sınır değer haritası oluşturur. Bu haritanın sınırları kullanıcıya gösterilmez, ölçülen değerler, analizör hafızasındaki limit değerleri geçip geçmediği ve geçtiği durumda, arızanın şiddetinin ne kadar olabileceği değerlendirilerek, kullanıcıya, saniyeler içinde bildirir. İşte bu nedenle, analizörün oluşturacağı arıza haritası ve limit değerlerin doğru olabilmesi için; setup ve doğru ölçüm noktaları, hayati öneme sahiptir. Analizörün arıza tanımlama prosedürüne, kullanıcının yapabileceği ek kontroller vardır. Bu kontroller spektrum grafiklerindeki vibrasyon şiddetlerinin doğru noktalarda gösterilip gösterilmediğidir. Örneğin; vida bloğu ana rotor diş sayısı 5 olduğunu farz edelim. Eğer bu değer, setup sırasında 4 girilmiş ise; hem analizör yanlış arıza tanısı yapar (örneğin; standart olmayan arıza gibi) hem de, spektrum üzerindeki vibrasyon değeri 5. order ‘da görülür. Analizörün yanlış arıza tanısı koymasının nedeni, kendi hafızasındaki arıza haritasını 4 diş değere göre oluşturmasıdır. Bu durumda setup düzeltilmeli ve tekrar ölçüm yapılmalıdır. Analizör üzerinde, vibrasyon değerlerinin nasıl gösterildiği aşağıdaki şekil 2 ‘de verilmiştir. Ölçümler, 3 yönde ( Aksiyal, Radyal ve Teğetsel ) ve 2 frekans aralığında verilmektedir. Bu da kullanıcıya, makine arızalarını, eksenler arası karşılaştırma ve teşhis edebilmesi için komple bir resim oluşturur. Ölçüm sensörü 3 eksenli olduğundan; hangi eksene konulursa konulsun, her 3 eksenin değerleri aynı anda ölçülebilmektedir.

Dört yaygın makina arızası:

Her makine parçasının kendine özgü vibrasyon değeri vardır. Spektrum içindeki bu sinyaller, karakteristik grafikleri oluştururlar. Aşağıdaki tablo, yaygın olan dört makine arızasını ve karakteristiklerini gözden geçirmek için hazırlanmıştır.

Yukarıdaki tabloda belirtilen tipik makina arızalarının, literatürde kabul edilen vibrasyon davranışları, Sarmak Kompresör ‘de yapılan gerçek ölçümler ile karşılaştırılmaları aşağıdaki bölümlerde verilmiştir.

Balanssızlık Arızası:

Literatürde geçen balanssızlık arızasında, 1X ‘de daha yüksek genlik ve radyal yönler olarak tarif edilmiştir. Spektrum 1 ‘de elektrik motoru arka tarafı spektrumu gösterilmektedir. Radyal eksende gösterilen bu spektrumda, 1X ‘deki yüksek genlik ve düşük frekans alanı, literatür ile uyuşmaktadır.

Spektrum 1

8 44 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE Elektrik motorunun mil tarafı, teğetsel spektrumu, spektrum 4 ‘te verilmiştir. En yüksek genlik, yine 1X‘dedir, fakat radyal eksenden daha düşük değere sahiptir.

Hizasızlık Arızası:

Yapılan ölçümlerde ; açısal hizasızlık problemi görüldüğünden; sadece açısal hizasızlık ele alınacaktır. Literatürde açısal hizasızlık için; 1X-Aksiyal genlik ve kaplinin her iki tarafı bölge olarak tarif edilmiştir. Spektrum 5 ‘te motorun mil tarafı, yani kaplinin motor tarafı aksiyal vibrasyonun, 1X‘de en yüksek değerde olduğu görülmektedir. Literatür ile uyumluluk vardır.

Spektrum 2 Aynı kompresör ve elektrik motoru arka taraf spektrumunun teğetsel eksendeki değeri spektrum 2 ‘de verilmiştir. Yine 1X ‘de yüksek genlik vardır, fakat radyal eksenden daha düşük değerdedir.

Spektrum 5

Spektrum 3 Elektrik motoru ön taraf ( mil tarafı ) spektrumu, spektrum 3 ‘te gösterilmiştir. Radyal eksende ve 1X‘deki yüksek genlik, literatür ile uyuşmaktadır.

Spektrum 6

Spektrum 4

Spektrum 7

46 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Sperktrum 6 ‘da kaplinin motor tarafında, bu sefer radyal eksendeki en büyük genlik, 1X ‘te görülmektedir.

MAKALE Spektrum 7 ‘de bu sefer, kaplinin vida bloğu tarafındaki aksiyal eksen spektrumunu göstermektedir. 1X‘deki yüksek genlik, açısal hizasızlığı teyid etmektedir. 4X, 8X ve 12X ‘deki spektrumlar, vida bloğu ana rotoru 4 dişli olduğundan görülen vibrasyon değerleridir. Motor spektrumunda çok küçük görülen genlikler ; vida bloğu spektrumunda belirgin şekilde görülmektedir.

Spektrum 10

Spektrum 8 Spektrum 8 ‘de kaplinin vida bloğu mili tarafının teğetsel spektrumu gösterilmektedir.

Gevşeklik Arızası:

Literatürde gevşeklik arızası, 1X ‘de yüksek genlik ve harmonikler olarak tarif edilmektedir. Spektrum 9‘da, 1X ‘de yüksek genlik ve harmonikler, literatürü desteklemektedir. Spektrum, teğetsel yönde ve vida bloğu arka tarafına aittir. Spektrum 11

Spektrum 11 ‘de, bu sefer vida bloğunun ön tarafı ve aksiyal eksendeki değerleri gösterilmektedir. Yine tam sayı olmayan ( 31.2) ‘deki yüksek genlik ve zemin gürültüsü, literatürü sıkı şekilde desteklemektedir.

Spektrum 9

Rulman Arızası:

Literatürde rulman arızaları, tam sayı olmayan order ‘larda ve bunun yanında, harmonikler, yan bantlar ve zemin gürültüsü tarif edilmektedir. Spektrum 10‘da, vida bloğu arka tarafı ve aksiyal eksendeki spektrumdur. Yüksek genlik değerinin; 14.23 ‘ünçü order ‘da olması ve yine tam sayı olmayan harmonikler bu tarifi desteklemektedir. Bu spektrum, yüksek frekans bölgesindedir. Bu da, yine literatürde tarif edilen, rulman arızalarının başlangıcının yüksek frekanslarda olacağı teorisini desteklemektedir.

Spektrum 12 Spektrum 12 ‘de vida bloğunun mil tarafının, radyal eksendeki değeri gösterilmektedir. Bu spektrumda, yüksek frekans bölgesinde, tam sayı olmayan order ‘da rulman vibrasyon genliği ve harmonikler açıkça görülmektedir.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 47

HABER AIR WORLD

KISA HABERLER

Xebec, Inmatec'i satın aldı

Küresel bir temiz enerji çözümleri sağlayıcısı olan Xebec Adsorption Inc., Inmatec Gase Technologie GmbH & Co. KG, Inmatec GmbH ve Inmatec Gas Technology FZC RAK'ın tüm ihraç edilmiş ve tedavüldeki hisselerini satın almak için kesin bir anlaşma yaptığını duyurdu. Xebec Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su Kurt Sorschak, "Bizim için stratejik bir satın alma duyurusu yapmaktan heyecan duyuyoruz. Inmatec, müşterilerin

önemli maliyet ve emisyon azaltımları elde etmelerini sağladığı için yerinde gaz üretimi konusundaki bizim savunduğumuz tezimizi de geliştiriyor" dedi. Adsorption Inc. “Inmatec, yerinde nitrojen ve oksijen jeneratörlerinde dünya liderlerinden biridir ve dünya çapında faaliyette olan 8.000'den fazla ünite ile önemli bir sayıya ulaşmıştır. Alman üretim ve mühendislik teknikleri ile yüksek kaliteli ve son derece güvenilir ürünlerle ciddi bir isim yaptı" dedi.

Özen Kompresör, Özen Air Technology Şirketi ile CAGI Üyesi oldu Özen Kompresör’ün Ekim 2018’den bu yana Kuzey ve Güney Amerika pazarında yer alan şirketi Özen Air Technology, 1 Ocak 2021 itibari ile CAGI-Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü üyesi oldu.

asınçlı hava endüstrisinin sesi olan Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü (CAGI), endüstriyi etkileyen teknik, eğitim ve tanıtım konularında tarafsız otorite olarak hizmet ediyor. Hava ve gaz kompresörleri ve ilgili ekipmanlar için standartlar ve mühendislik verileri geliştiren ve yayınlayan Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü (CAGI), sektör standartlarını belirliyor. Özen Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Özen, Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü (CAGI) Vidalı Kompresör Bölümü üyesi olarak onaylanmaktan mutluluk duyduğunu belirtti. Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü Amerika pazarında basınçlı hava sektöründe yer alan ürünlerin kalite, verimlilik, test edilmiş ve doğrulanmış verileri sağlaması

48 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

İbrahim Özen Özen Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı

konusunda bir standart oluşturuyor. Özen Kompresör ürünleri ile Amerika pazarının belirlediği standartları karşılıyor. Türkiye’de kompresör sektöründe standartların olmamasının rekabette sorun yarattığına değinen İbrahim Özen, bu konuda MİB bünyesinde bulunan Basınçlı Hava Kompresörü, Kurutucular ve Ekipmanları Komitesi ile çalışmaların sürdüğünü iletti. Konuyla ilgili olarak

TSE ile yapılan görüşmeler ile sonik nozul ile debi ölçüm sisteminin bağımsız bir kuruluş tarafından yapılması önerisi kurum tarafından kabul gördüğünü belirten İbrahim Özen, “TSE’nin bu ölçüm sistemini bünyesinde bulundurması sektördeki standardizasyonu sağlayacak. Özen Kompresör olarak bu sürecin bir parçası olmaktan ve buna öncülük etmekten gurur duyuyoruz” dedi.

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

Baran’dan, faaliyeti durdurulan işletmeler için “mücbir sebep” talebi

ATO Başkanı Gürsel Baran, yanındaki heyetle TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Cevdet Yılmaz’ı ziyaret etti.

TO Başkanı Baran, Başkan Yardımcısı Halil İbrahim Yılmaz, Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Ülkü Karakuş ve Yönetim Kurulu Üyesi Nuh Acar ile birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı olarak seçilen AK Parti Bingöl Milletvekili Cevdet Yılmaz’a “hayırlı olsun” ziyareti gerçekleştirdi. Yılmaz’ın Bakanlık ve Başbakan Yardımcılığı tecrübeleriyle TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı görevinde ülkeye büyük katkı sağlayacağını kaydeden Baran, ziyarette reel sektörün sorunlarını da aktardı. Koronavirüs nedeniyle kısıtlama kararının alındığı 16 Mart tarihinden bu yana hizmet sektörünün zor günler yaşadığını ifade eden Baran, o günden bu yana hiç açılmayan işyerlerinin bulunduğunu, açılanların da çok düşük

Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran, koronavirüsle mücadele çerçevesinde alınan kısıtlama kararlarıyla Ankara genelinde yaklaşık 15 bin işletmenin ya kapandığını ya da çok düşük iş hacmiyle faaliyetlerine devam etmek durumunda kaldığını belirterek, “Faaliyeti geçici süreyle durdurulan ya da kısıtlanan sektörler, bu süreci atlatabilmek için mücbir sebep ilan edilmesini bekliyor” dedi. iş hacmiyle faaliyetlerini sürdürmeye çalıştığını anlattı. Faaliyeti geçici süreyle durdurulan ya da kapanmak zorunda kalan işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmekte sorun yaşadığını kaydeden Baran, hizmet sektörü altında yer alan bazı sektörlerin “mücbir sebep” ilanı talebi bulunduğunu söyledi. Kira desteği talepleri olduğunu da kaydeden Baran, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın bu konuda çalışma yapıldığına ilişkin açıklamalarını hatırlatarak “Bizim üyelerimiz arasında yer alan şahıs kuruluşlarının da bu kapsamda değerlendirilmesini bekliyoruz” diye konuştu.

“Ertelenen ödemeler yapılamıyor” Salgın nedeniyle gerçekleşen ilk faaliyeti durdurma döneminde “mücbir sebep” kapsamına alınan işletmelerin Nisan, Mayıs ve Haziran aylarındaki vergi, SGK gibi yükümlülüklerinin

Ekim, Kasım ve Aralık aylarına ertelendiğini ifade eden Baran, “Kapanma sürecinden sonra açılan işletmeler, vatandaşların salgın tedirginliği nedeniyle ciro yapamadı. Şimdi yeniden kapanmalar söz konusu ve ödemeler büyük sıkıntı olarak işletmelerin önünde duruyor. Bu ödemelerin makul bir zamana ertelenmesini talep ediyoruz” dedi.

Baran, yapılandırma kapsamında ertelenerek taksitlendirilen borçlar için de Ocak ayında ödemelerin başlayacağını hatırlatarak, “Mevcut şartlarda bu borçların ödenmesi konusunda da güçlükler olacak. Üyelerimiz yapılandırma ödemelerinin de ileri tarihe ertelenmesi beklentisi içindedir” dedi. Baran, ziyarette, ticari hayatın daha sağlıklı işlemesine yönelik önerilerini de paylaştı. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 49

HABER

BASINÇLI HAVA SİSTEMLERİNDE

Master Kumanda ile

Çoklu Kompresör Kontrolü Tuna Can İşcan Satış Mühendisi DHE Endüstriyel Basınçlı Hava ve Gaz Çözümleri

Endüstriyel alanda günümüze kadar çeşitli kompresör tipleri üretilmiş ve kullanılmıştır. Kompresör performansı, kapasite esnekliği, bakım giderleri, montaj, kullanım-kontrol kolaylığı ve yatırım maliyetleri gibi kıstaslara göre kullanım tercihleri yıllar içerisinde şekillenmiştir. Vidalı kompresörler ise, gerek ülkemizde, gerekse dünyada 150 m³/dk.’ya kadar basınçlı hava tüketimi olan işletmelerde en çok tercih edilen kompresör modelleri olmuşlardır. Günümüz dünyası rekabet koşulları gereği, artan işletme maliyetleri ve azalan kar marjları neticesinde, en pahalı enerji kaynaklarından olan basınçlı havanın üretimi ve vidalı kompresörlerin verimliliği, endüstriyel tesisler için son yıllarda daha da fazla önem kazanmıştır.

50 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TEKNİK MAKALE

zellikle basınçlı hava üretimi için harcanan elektrik enerjisi oranının, endüstride tüketilen toplam elektrik kullanımının ortalama %15’i olduğu hesaba katıldığında, işletmeler için enerji tasarrufu potansiyeli listesinin ilk sıralarında olduğu mutlak bir gerçektir. Bu yazıda; basınçlı hava sistemlerinde çoklu kompresör kontrolü (Master Kumanda) ile kullanıcıya sağlanabilecek faydaları incelenecektir. Vidalı kompresörlerin bireysel olarak çalışma ve kontrol algoritması oldukça basit bir sistem olup, kompresöre entegre PLC bazlı bir kontrol paneline girilecek basınç değerleri ile sağlanmaktadır. Kompresörün çıkışında oluşturulan basınç, bir basınç sensörü vasıtasıyla ölçülür ve sinyaller kontrol paneline aktarılır. Vidalı kompresörlerde, bu basınç sinyalini kullanan iki farklı kontrol modu bulunmaktadır ve aynı anlama gelen çeşitli tanımlamalarla ifade edilirler: 1- Sabit devirli / Yıldız-Üçgen / Yük-Boş / Düz 2- Değişken devirli/İnvertörlü/Frekans Kontrollü / Konvertörlü İki farklı (sabit devirli ve değişken devirli) kontrol modu bulunan vidalı kompresörlerin yük/boş ve çalışma devri set edilen basınca göre ayarlanır. Sabit devirli bir kompresörde yüke girme ve boşa çıkma olmak üzere 2 ayrı basınç set değeri girilir. Örneğin; 6,5 ~ 7 bar veya 7,5 ~ 8,5 bar gibi 0,5 ile 1 bar civarında bir basınç aralığı bırakılır. (bkz. Resim 1.)

Resim 1. Sabit devirli vidalı kompresör basınca göre çalışma rejimi Sabit devirli kompresörler Resim 1.’deki gibi, alt basınç limitine ulaştığında yüke geçer, hava üretir ve %100 enerji tüketirken; basınç üst limite ulaştığında ise kompresör boşa geçer, hava emiş vanası kapatılarak hava üretimi durur ve yaklaşık %25-30 oranında enerji tüketimi devam eder. Basınç alt limite tekrar ulaşana kadar boşta çalışma devam eder ancak hava ihtiyacı azalır veya geçici olarak kesilirse (mesai sonu, hafta sonu, öğle arası gibi); bu durumda kompresörün boşta çalışmasının uzamasının önüne geçilmek için belli bir süre sonunda otomatik olarak motor duruşa geçer ve enerji tüketimi sıfırlanır. Sabit devirli bir kompresörün en verimli kullanımı; boşta çekilen enerji tüketiminin mümkün olduğunda azaltılması, hatta tamamen ortadan kaldırılması ile gerçekleşir. Değişken devirli kompresörler; tamamen bu amaçla geliştirilen ve boşta çalışma süresini minimize ederek tasarruf sağlama potansiyeline sahip kompresörlerdir. Yine iki, fakat çok yakın set basınç değerleri belirlenir (örneğin 6,2 ~ 6 bar), invertör vasıtasıyla vida devri değiştirilerek anlık ihtiyaç kadar hava üretilir. (bkz. Resim 2.)

Resim 2. Değişken devirli vidalı kompresör basınca göre çalışma rejimi Ortalama %20 ~ 100 yük arası devir ayarlanabilir, %2’nin altında ise sabit devirli bir kompresör gibi davranarak boşta çalışır. Yine ortalama olarak; invertörlü kompresörlerin %45 ile %85 yük arasının en verimli aralık olduğu söylenebilir. Bkz. Resim 3.

Resim 3. Değişken devirli kompresör verim grafiği Bu yük oranlarının altında, spesifik güç yükselmekte ve nispeten verimsiz bir çalışma rejimi ortaya çıkmaktadır. Eğer ağırlıkta %45’in altında bir tüketim varsa, daha küçük kapasiteli bir kompresör tercihi, %85’in üzerinde ve hatta %100’e yakın durumlarda ise sabit devirli bir kompresör veya daha büyük bir invertörlü kompresör tercihi ile sistem daha verimli hale getirilebilir. Gerek sadece sabit devirli, gerekse de 1 adet değişken devirli ve diğerlerinin sabit devirli kompresörlerden oluşan sistemler olsun; çoklu kompresörlü sistemlerde basınç set değerleri “kademeli - kaskat” şeklinde yapılır. Tüm kompresörler aynı anda kalkış, yük ve boşa geçmesin ve işletme şebekesine aşırı yüklenme olmaması amacıyla, kademeli ayarlanır. Bkz. Resim 4.

Resim 4. Kaskad (Cascade) Kontrol Modu

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 51

TEKNİK MAKALE Çoklu kompresör kontrol sistemi (Master Kumanda) olmayan sistemlerde, Resim 4.’deki gibi geniş bir basınç bandı ile minimum basınç ihtiyacından oldukça yüksek basınçta hava üretimi gerçekleşir. 1 barlık basınç artışının; enerji sarfiyatını yaklaşık %7 oranında yükselttiği düşünüldüğünde, önemli bir oranda elektrik tüketimi artışı olması kaçınılmazdır (bkz. Resim 5.). Sistemde 5 adet 110 kW’lık kompresör örneğine bakıldığında; %7’lik artış toplamda yaklaşık 40 kW’lık bir sarfiyata sebep olurken, yıllık 7.200 saat çalışan bir işletme için 288.000 kWh/yıl fazladan tüketim anlamına gelecektir.

Resim 5. Kaskad (Cascade) Kontrol Modu Enerji Tüketimi Kademeli olarak ayarlanan basınç set değerleri ile yükselen basınç bandını azaltmak amacıyla kullanılabilecek Master Kumanda sistemi ile ciddi oranda enerji tasarrufu sağlanabilir. (bkz. Resim 6.)

Resim 6. Master Kumanda ile Enerji Tasarrufu Master Kumanda sistemleri temel olarak şu şekilde çalışır: Belli bir noktada bulunan bir basınç sensöründen (örneğin kompresör istasyonu çıkışı) hat basınç bilgisi alınır. Bu noktada basıncı olabildiğince sabit tutmak için sinyaller üzerinden haberleşerek kontrol ettiği kompresörleri, mümkün olan en verimli şekilde yönlendirerek istenen basınçlı havayı üretmek için geliştirilmiştir. Özel olarak geliştirilen akıllı ve adapte olabilen yazılım algoritması sayesinde; sistemdeki kompresörlerin performans verileri bilgisi ile mümkün olan en sabit, en düşük basınçtaki havayı, en verimli kombinasyonu seçerek (bkz. Resim 7.) üretilmesini sağlamaktadır. Resim 6.’daki örnekte; üst basınç limiti 7,5 bardan 6,7 bara indirerek, 0,8 barlık daha düşük bir basınç bandı sağlanmış olmaktadır. Basınç bandı düşürülerek yaklaşık %5-6 civarında enerji tasarrufu sağlanmış olur. Farklı sistemlerde bu rakam %20-25’lere çıkarılabilir.

Resim 7. Master kumanda ile verimli kombinasyonun seçilmesi 52 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Master kumanda ile kompresörler ve diğer ekipmanlar; RS485, Modbus, Profibus, Ethernet gibi ara yüzlerle haberleşebilirler. Ayrıca hat üzerinde; basınç, çiğlenme noktası, sıcaklık sensörü, debimetre gibi noktalardan da bilgi toplama ve kaydetme amacıyla analog bağlantı yapılabilir. Kompresörler kontrol edilerek daha verimli çalışırken, aynı zamanda transfer edilen veriler kaydedilerek, gerçek zamanlı takip ve analiz olanağı da sağlamış olur. Geçmişe dönük uyarı, arıza ve çalışma performans parametreleri, hava tüketim trendleri, basınç eğrileri kaydedilerek, detaylı analize olanak sağlar. Genel olarak Ethernet ile PC’ye kolayca bağlantı yapılarak, ek bir yazılım gereksinimi duyulmadan, web browser üzerinden anlık bilgilerin ve verilerin aktarımı ile incelenmesi sağlanabilir. Tüm sistemin izlenmesi ve analizinin yanı sıra bağlı ekipmanların bireysel olarak incelenmesi de mümkündür. (bkz. Resim 8.)

Resim 8. Master kumanda web server görüntüsü Haberleşme sağlanarak; kontrol edilen ve bilgi transfer edilen veriler, işletmelerin kendi otomasyon sistemlerine entegre edilebilirler. (bkz. Resim 8.)

Resim 9. Master kumanda bağlantı ve haberleşme Bağlı tüm ekipmanların çalışma performans verileri haricinde, arıza bilgileri de e-posta ve/veya SMS olarak kullanıcıya iletilerek hızlı bir şekilde bilgilendirme sağlanır.

Özet olarak; Master Kumanda kontrol sistemi kullanımı ile sağlanabilecek faydalar şu şekildedir:

+ Akıllı algoritma ile en verimli kompresör kombinasyonunun çalıştırılması + Enerji yönetim sistemi entegrasyon + Dar basınç bandı ile düşük elektrik tüketimi + Eş yaşlandırma ile optimum bakım maliyeti + Veri kaydı + Veri takibi, izleme ve analiz + Kestirimci bakım + Hızlı arıza müdahale

HABER

BasınÇlı kaplarda boyut, kalınlık, malzeme seçimi Uğur karalı Makine Mühendisi & Kaynak Mühendisi URT MÜHENDİSLİK BASINÇLI KAPLAR CEO SU

Yüzbinleri aşan malzeme sayısı ve malzeme seçimi yapılacak alanların birbirleriyle ortak noktalarının azlığı, malzeme seçiminde belli bir alana odaklanmış seçim modellerinin geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Basınçlı kaplarda mevcut olan parçalar için en uygun malzemelerin seçimini yapacak bir yaklaşım geliştirilmelidir.

54 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

URT

MÜHENDİSLİK

BASINÇLI KAPLAR MAKİNA SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ.

asınçlı kaplar 0,5 atmosfer basınç ve üzerinde bir iç basınca sahip sıvı ve gazların üretiminde, taşınmasında ve depolanmasında kullanılan küre, silindirik veya koni şeklinde atmosfere kapalı ekipmanlar olarak tanımlanmış ve kullanım alanları ısıtma sistemleri, basınçlı hava-su sistemleri, kimyasal madde depolama ve sanayi gaz depolama tankları olarak verilmiştir. Basınçlı kapta ise depolanan veya taşınan akışkanın yüksek basınçlı ve uyguladığı basıncın değişken yapıda olduğundan dolayı mekanik özellikler oldukça önemlidir. Akışkanın neden olacağı korozyona ise tüm basınçlı kaplarda olduğu gibi bu kaplarda da önlem alınması gerekmektedir. Literatürde farklı tiplerde ve farklı amaçlarla kullanılacak basınçlı kaplar için malzeme seçimi yapan bir çalışma mevcut olmamasına rağmen, sadece belirli bir amaç için kullanılacak basınçlı kaplar için özel nitelikli malzeme seçimine yönelik çalışmalara rastlanmaktadır. Malzeme seçimine yönelik literatürde yıllık üretim miktarı, birim maliyet, sıcaklık, dayanım gibi malzemeden beklenen özelliklerde istenen değerleri sağlayan malzemeleri gösteren tabloları ve şekilleri kullanan klasik malzeme seçim yöntemleri ile beraber, son yıllarda literatürde yoğun olarak görülen çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemlerini kullanan çalışmalar da bulunmaktadır. Malzeme seçerken; malzemenin sertlik, tokluk, Young modülü, kayma modülü, çalışma sıcaklığı, aşınma direnci, kimyasal direnç, boyut, şekil, yüzey sertliği, malzeme içi bağ dayanımı ve biyokirliliğe karşı direnç kriterlerini dikkate alınmalıdır. Basınçlı kaplar için malzeme ve boyut özellikleri seçim yaparken ana hat belirleyici özellikler vardır. Bunlar; • Çalışma basıncı • Çalışma sıcaklığı • Silindir kabın çapı • Basınçlı kap için kulanılan malzemenin akma mukavemeti • Basınçlı kabın dizayn standartına göre NDT grubu • Basınçlı kabın kulanılacak ortam şartları (rüzgar, deprem, korazif ortam vb durum yoğunluğu • Basınçlı kap içerik maddesi. Bu özellikler dikkate alındığında basınçlı kap dizayn standartı hava tankları için • EN 13445 • EN 286-1 • AD 2000 Merkblatt • ASME SEC VIII DIV.1 Bu dizaynlar yukarıda belirtmiş olduğumuz değerler üzerinden basınçla hava tankların hem ölçüsel hem malzeme hem de içerik madde sıkalasına göre basınçlı hava tankı üretimi gerçekleşmektedir Bilindiği üzere basınçlı hava tankı malzeme seçimi yapılırken sadece bu standart ve değerler dışında hammadde bulunulabilirliği ve standart malzeme üretim ölçüleri de burda dikkatimizi çekmekte ve tasarım yaparken maliyet sıkalamızı belirleyen en temel unsurlardan biri olmaktadır. Biz basınçlı hava tankı üretimi ve projelendirmesi, dizaynı yaparken elimizden geldiğince, dizayn şartlarının el verdiği ve bulunabilirlik açısından değerlendirilmeliyiz. Basınçlı hava tanklarında ne kadar az kaynak uygularsak bizim için en sağlıklı basınçlı kabı üretmiş oluruz. En az kaynaktan bahsettiğimiz konuda kaynak ısı girdisi buda bizim malzeme meterolojimizi bozmakta ve bize

MAKALE ITAB yani ısı tesiri altındaki bölge olarak geri dönmektedir. Yapılan incelemeler ve kontroller sonucunda ülkemizde ve dünyada basınçlı kap patlamalarının yüzde 90'ı neredeyse kaynak yüzeyinde değil, kaynak metalinin hemen yanındaki İTAB yani ısı tesiri altındaki bölgeden kaynaklandığını görmekteyiz. Bu şartlarda üretilen basınçlı hava tankları için iyi bir kaynak reçetesi uygulanmak zorundadır. Basınçlı kap üreticileri bunu akredite kuruluşlardan yararlanarak sistemlerine sağlamaktadırlar. Bunun başka bir boyutu da ısıl işlem yöntemidir ki ülkemiz için maliyetli bir yöntem olup, yüksek basınçlı tanklarda dizayna göre neredeyse zorunluluk derecesindedir. Bu yöntemler ve kaynak hasasasiyeti olan bu ürünler için malzeme seçimi de bu derece önem arz etmektedir. Seçilen dizayna göre uygun malzeme temini kaynak prosedürüne göre önem arz etmektedir. Piyasalarda ölçü karmaşası yaşanılan günlerde üretici istediği çap ve boy ölçüsünde tank üretmek için herhangi bir yasal ve standart zorunluluğu yoktur. Buradaki amaç hammaddeye ulaşım ve malzeme çap ölçüleriyle oynayarak malzeme kalınlığının incelmesi veya artmasıyla maliyet olasılığı ve rekabetçi piyasa şartlarına göre mühendislik yöntemleriyle, müşterinin istediği hacimdeki bir tanka daha az ücret ödetmeye yöneliktir böyle bir bilimsel mühendislik çalışmasının önünde herhangi bir engel yoktur, sakıncası da yoktur. Yöntem olarak belirtmeliyim ki ürünün kalınlığını düşürmek maliyeti düşereceğinden, basınç sabit bir basınçlı tank için • Tank çapı • Tank çalışma sıcaklığı • NDT kontrol presödürü Basit olarak düşündüğümüzde bu üç değer tank kalınlığını yükseltip artıracak bir sonuç elde ettirir. Örnek vermek gerekirse çap 1200 mm'den de 3000 lt basınçlı hava tankı, çap 1400 mm dende 3000 lt basınçlı hava tankı yapılır. Ortalama piyasa kalınlığı baz alındığında çap 1200 mm için 6 mm çap 1400 mm için 8 mm kulanılması görüldüğü üzere çap arttığında sadece kalınlığı artırıp maliyeti artırmaktan başka bir şey ifade etmez, buradaki hesap ve yöntem mühendislik dizayn ve akredite kuruluşlarından alınan CE belgesi tip onayı ile ilgilidir. Kısaca ben şu litreyi şu kalınlıktan yapıyorum söylemi yanlıştır, ya da ben şu litreyi şu çapta şu kalınlıktan yapıyorum değeri doğru bir değerdir. Burada önemli olan kriter konu özet kısmı içerisinde basınçlı hava tanklarının ömür/yıl hesabı ve korozyon durumudur. Bu ömür yıl hesabına göre tankların değişimi yıllık akredite kuruluşlar tarafından periyodik kontrolleri yapılmalıdır ve zorunludur. Son dönemlerde çok duyduğumuz tankların test edilmeden yıllık muayene raporları verildiği yönündedir. Bu firmanız için alacağınız çok büyük bir sorumluluktur, hatta firmanıza bu ve bu gibi periyodik destek aldığınızda sizde mühendis arkadaşlara eşlik ediniz yada ettiriniz. İnsanımız milletimiz ve ülkemiz, bizim için değerlidir.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 55

Bilgi ve teknolojiye dayalı

40 YIL

SİZ İSTEYİN BİZ YAPALIM!

Çerkeşli O.S.B. Mah. İmes O.S.B. İmes Bulvarı 1. Cad. No:26 Dilovası-KOCAELİ/TÜRKİYE › AIR WORLD 56+90 OCAK-ŞUBAT-MART 2021 (262)TÜRKİYE 722 /93 90 info@filsan.com.tr

Dalma Tip Separatörler Spin On Tip Separatörler Hava Filtreleri Yağ Filtreleri Kurutucu Hat Filtreleri Endüstriyel Filtreler Vakum Pompası Filtreleri

www.filsan.com.tr

TRADE MARK

HABER

KÖK NEDEN ANALİZİ YARDIMIYLA

RULMAN ARIZALARININ TEŞHİSİ SELAMİ AVCI İşletme Müdürü Yaşar Ambalaj

58 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE

Rulmanların neden hasarlandığını/ arızalandığını belirlemek için iyi bir kök neden analizine ihtiyaç vardır. Kök nedeni belirlemek için altı tür arıza ve 12 ipucu belirtilmiştir.

ir makine planlanmamış arıza ile karşılaştığında, endüstri genelinde kullanılan yaygın bir ifade "Rulman arızalı" dır. Dönen parça dönmese bile, çoğu durumda rulmanı bozduğumuzu söylemek daha doğrudur. Farklı güvenilir uzmanlar tarafından "Rulmanlar bozulmaz, öldürülür" dendiğini duymuşuzdur. Arızalı rulmanlar satıldığında, boyutlandırıldığında, kurulumunda gözlenen ve analiz edilen genellikle durumun böyle olduğudur. İnsanlar her gün rulmanları hasarlamanın ve tabiri caizse onları öldürmenin yeni ve yaratıcı yollarını bulurlar. Bunu akılda tutarak, tartışma yaratma uğruna, şu soruyu soralım: "Rulmanlar neden aşınır, kilitlenir ve gece patlar?" Bu soruyu cevaplamak için, malzeme bilimi ve rulman tasarım geometrisindeki gelişmeler sonsuz bir biçimde potansiyel bir teorik tasarım ömrü oluştursa da, dönen bileşenlerin çeşitli nedenlerden erken hasarlandığını, arıza verdiğini unutmamalıyız. Rulman arızası konusu, metalurji, triboloji ve çalışma ortamının yanı sıra uygulanan yüklerin dikkate alınmasını içerir. Bazı durumlarda, hataya tek bir olay neden olmuş olabilir. Diğer taraftan çok sayıda karmaşık olay ve koşul, zayıf insan kararları, zorlu çevre koşulları, ağır çalışma koşulları ve yetersiz bakım uygulamaları bağlamında bir araya gelmiş olabilir. Bunların tümü erken arızaya katkıda bulunur. Sonuç olarak, bu, dönen veya ileri geri hareket eden bileşenin feci bir şekilde arızalanması ve ilgili mekanizmalarda ilave hasar ile sonuçlanır. Kayıp üretimin yüksek maliyeti ve bakım departmanlarına getirilen zaman kısıtlamaları

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 59

MAKALE

nedeniyle, gerçek, problem çözme sürecinin basitleştirilmesini ve uygun olmasını gerektirir. Albert Einstein'a atfedilen doğrulanmamış alıntı, "Her şey olabildiğince basit tutulmalı, ancak daha basit olmamalıdır", bir rulman arızasının temel nedenini belirlerken yararlı bir zihniyettir. Bir rulmanın neden arızalandığını doğru bir şekilde belirlemek için, güvenli bir ekip tarafından sistematik bir problem çözme yönteminin kullanılması gerekir. Kök neden arıza analizi (RCFA), bir olayın nedenini belirlemek ve onu etkilerden ayırmak için kullanılan bir problem çözme yöntemidir, ayrıca ekibin sorunu çözmesini ve gerekli olanı uygulamasını engelleyebilecek duyarsız gürültüyü filtrelemek için kullanılır. Süreç sırasında varsayımlardan ve önyargılardan kaçınmak bazen zordur, ancak sorunun doğasını tanımlamak için kesinlikle gereklidir. Ekip derinlemesine araştırma yapmalı, sorular sormalı ve bir Kök Neden Analizi zihniyetiyle mücadeleye yaklaşmalı ve tabii ki düzeltici eylem ve karşı önlemleri belirlemeli, uygulamalı ve takip etmelidir.

asıl neden aslında yağlama eğitimi eksikliği ve tribolojiye yönelik bir bırakınız yapsınlar kültürü olabilir. Basitleştirme adına, arızaları altı ana kategoriye ayıralım. Bunlar: yorgunluk, kullanım / kurulum, operasyonel, çevresel, yağlama ve kusurdur. Rulman arızalarını ve rulman üzerinde gözlemlenebilir görsel efektleri tanımlamak için kullanılan çok sayıda kafa karıştırıcı terim olsa da, bu altı arıza türü, endüstride meydana gelen tipik arızaları sınıflandırmak için kullanılmaktadır. Sınıflandırma mutlak değildir, ancak problem çözme adına kullanılabilir.

1. Yorgunluk

Yorulma arızasına neden olan zaman içindeki stres, rulmanların sonunda dönmeyi durdurması için doğru nedendir. Bu arıza nedeni aşınmadan farklıdır. Yorulma arızası, rulmanın zaman içinde maruz kaldığı stresle ilgilidir. Rulmanlardaki yorulma arızaları tipik olarak alt yüzeyden kaynaklanır ve nihayetinde yüzeye yayılır ve zamanla yırtılma olarak adlandırılan yerde görünecektir (bkz. Şekil 1).

Bariz olanın ötesine bakmak

İlk bakışta, yetersiz gresin rulman arızasına neden olduğu görünebilir. Ancak bu cevap çok basit ve uygun bir bahane. Rulman arızasının asıl temel nedenleri, doğru yağlayıcı viskozitesinin, doğru dağıtım yönteminin veya uygulama aralıklarının belirlenmemiş olması olabilir. Belirgin etkiler ısı, duman, işitsel gürültü ve planlanmamış duruş olabilir. Problem çözme sürecindeki analitik gürültü gereksizdir ve temel nedenin belirlenmesine ve düzeltici önlemlerin uygulanmasına engel olacaktır. İşitsel olmayan gürültü aslında yardımcı bir etkidir. Örnekler şunlardır: şikayet etme, kötü kabile bilgisi ve dikkat dağıtıcı düşünme. Problem çözme ekibi odaklanırsa ve derinlemesine sondaja devam ederse,

Şekil 1. Rulman yorulması arızasına örnek

Yorulma arızası kısmen çeliğin saflığı ve kalitesiyle ilişkilidir. Son birkaç on yılda çelik yapımındaki ilerlemelerle, rulman çeliğindeki mikro inklüzyon safsızlıkları minimum düzeydedir. Bir rulmanın yorulma ömrünü hesaplarken, yükü, hızı ve döngüleri veya zamanı dikkate alır. Rulman mühendisleri, bir rulmanı seçmek için boyutsal kısıtlamalar ve rulmanın tasarımıyla birlikte bir rulmanın L10 ömrünü

kullanır. L10 ömrü, özdeş rulmanların % 90'ının metal yorgunluğu olmadan aynı işletim ve çevre koşullarında işlendiği, kurulduğu, yağlandığı ve çalıştırıldığı bir ömür hesaplamasıdır. Arıza sebebinin ideal nedeni budur.

2. Kullanım / Takma

Yanlış kullanım ve takma uygulamaları genellikle rulmanı takmadan veya döndürülmeden önce öldürür. Islak veya çok kirli bir ortamda depolama, rulmanın ömrü için zararlıdır. Rulmanlar düz, kuru, temiz ve iyi durumda depolanmalıdır. Sıcaklık, yazdan kışı büyük ölçüde değiştirmemelidir. Nemli ortamlar, uzun rulman ömrü için elverişli değildir. Gereksiz ambalaj açılması ve hareketi önlemek için erişim kontrol edilmelidir. Rulmanlar depolanırsa veya bir makine uzun süre boşta kalırsa, rulman içindeki yağlayıcı sızıntı yapabilir ve bilya (çekirdek) aralıklarında birikerek yüzeylerde asitle aşınmaya neden olabilir. Mil ile iç bilezik veya yuva ile dış bilezik arasındaki uyum uygulama için önerilen özellikler dahilinde değilse, yüzeylerde aşınma-korozyon ortaya çıkacaktır. Bu, istilacı su ve oksijenin neden olduğu farklı bir korozyon türüdür. Bir rulman bileziği ile şaft veya gövde arasında hareket olduğunda sürtünme korozyonu oluşur çünkü bağlantı çok gevşektir. Mikroskobik çelik parçacıkları hareket nedeniyle kopar ve oksitlenir. Bu, bileziklerin yüzeylerinde korozyon alanlarının ortaya çıkmasına neden olacaktır. Yetersiz uyum durumlarında, dış veya iç bilezik dönebilir veya sürünerek yüzeylerin gevşemesine neden olabilir. Bunun çözümü, takılmadan önce tüm eşleşen bileşenleri ölçmek ve uygun. Depolama sırasında ortam titreşimi en aza indirilmeli ve rulmanlar asla bir rafta dik olarak saklanmamalıdır. Metal yüzeylerin hatalı sürtünmesi, bilya (çekirdek) ve bilezik birbiriyle temas ettiğinde ortaya çıkar. Rulman elleçlenirken düşerse

8 60 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE

gerçek bir aşınma olarak adlandırılan bir tür mekanik hasar meydana gelecektir. Bilyaların ve yuvaların birbiriyle temas ettiği bu malzeme yer değiştirmesi veya çukurluğu, yatağın takılma kuvvetinden (bkz. Şekil 3) veya çekiç gibi uygun olmayan bir montaj aletinin kullanımından da kaynaklanabilir.

Şekil 3. Elleçleme kusurlu bir rulman

Bir çelik yatağa doğrudan çekiçle vurmak tehlikelidir ve yatağın patlamasına neden olabilir. Çoğu zaman dikkatsizliğe ve aciliyete eğilen insan durumu, bu başarısızlık denkleminin büyük bir parçasıdır. Bir keresinde bir motor forklift ile taşınması esnasında sürücü köşeyi çok yüksek bir hızla döndüğünde, motor paletten yuvarlandı ve şaft önce yere çarptı. O rulman o anda oracıkta öldürüldü.

3. İşletimsel sorunlar

Bu kategori çevre ile ilgili olanlar dışındaki olumsuz çalışma koşullarını içerir. Aşırı baskı yükleri, yanlış hizalama, aşırı titreşim veya elektriksel erozyon olarak bilinen yataktan kaçak akım geçişi, rulman çalışırken görülen önemli hatalardan birkaçıdır. Bu tür arızaların çoğu, yuvarlanma yolu yüzeyindeki bilye veya çekirdek yolunu incelerken, özellikle de bileziklerin yük bölgesinde belirgindir. Yatak kapasitesinin ötesinde yanlış hizalanırsa, silindirlerin yolu bir taraftan diğerine çarpık görünecektir. Dönen bileşenlerin çalışma ömrünü uzatmak için doğru hizalama çok önemlidir. 62 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Merkez dışı bir bilya yolu gözlemlenerek aşırı itme belirginleşecektir. Bilyalı rulmanlarda, orantısız bir itme yükü, makara yolunun yayın dibinde değil, yuvarlanma yolu yivinde kaçık olmasına neden olur. Yanlış hizalamaya maruz kalan konik makaralı rulmanlar, makaraların uçlarında ve yuvarlanma yolunun eşleşen kısmında kenar yüklemesine ve bölgesel çapaklanmaya neden olur. Çalışan makinede yuvarlak olmayan dönen bileşenlerden kaynaklanan aşırı titreşim, rulman makaralarının veya bilyalarının yük bölgesine girip çıkarken zıplamasına ve kaymasına neden olur. Bu dalgalı veya yıkama tahtası deseni yanlış çizik olarak adlandırılır. Yatak boştayken statik yanlış çizilmenin meydana gelebileceğini unutmayın (bkz. Şekil 4). Dinamik bir yanlış çizme paterni, genellikle yatak statikken meydana gelenden daha aşırıdır.

Şekil 4 Yanlış çizilmiş pattern

Değişken frekanslı sürücülerin kullanımının artmasıyla, elektriksel erozyona atfedilen rulman arızaları daha yaygın hale geldi. Elektrik erozyonu, akımın kayardan dönen elemanlara geçişine izin veren ve çelikte ark çukurları oluşturan uygun olmayan topraklama veya rotor sorunları olduğunda meydana gelir. İlk aşama, bazıları insan gözüyle görülemeyen mikro çukurlardır. Bunlar yakında yiv olarak adlandırılan bir modele dönüşür (bkz. Şekil 5). Genellikle motora sonradan takılan şönt fırçalarla veya seramik bilyeli veya seramik kaplı dış bilezikler takılarak önlenebilir.

Şekil 5 Elektrik arkı kaynaklı problem

4. Çevresel sorunları

Çevresel koşullar, rulmanın ömrü üzerinde dramatik bir etkiye sahiptir. Kirlenme, uygun yağlama filmini engeller. Yatağı kuru, serin ve temiz tutmak için her makul girişimde bulunulmalıdır. Isı ve kumla dolu bir dökümhanede veya makinelerin yüksek basınçlı bir hortumla gece yıkamaya maruz kaldığı bir gıda tesisinde olduğu gibi çoğu durumda bunu yapmak zordur. Neme, kimyasallara, ince toza, büyük partiküllü kire ve aşırı sıcağa maruz kalmak, ömrünün kısalmasına neden olacaktır. Biraz koruma ve kaliteli sızdırmazlık, yatağın servis ömrünü uzatmak için uzun bir yol kat eder. Partikül kontaminasyonu, çok önemli yağlama filmini kesintiye uğratır ve metalin metale temasına neden olur, bu da dönen bileşenin yuvarlanma yüzeyini aşındırmasına ve anlık kaynağına neden olur. Taşıyıcı çelik parçacıkları ile birlikte yabancı parçacıklar, yatağın temas yüzeylerinde çökebilir ve çizilebilir (bkz. Şekil 6). Yağlayıcı içinde sıkışan ve asılı kalan küçük parçacıklar, bir alıştırma bileşiği görevi görür ve çelik ve tutucu malzemelerin yüzeylerini yıpratarak aşınmaya neden olur. Daha büyük parçacıklar yüzeyleri çürüterek parçaların çökmesine neden olur. Bu tür bir kirlenme, genellikle parçacıkların varlığı, yağlayıcının renginin bozulması veya yağlayıcı analizi yoluyla kolayca tespit edilir.

MAKALE

"toplama", belirtildiği gibi, birleşme yüzeylerinde pürüzlü bir yüzey bırakır. Yağlama filmi, yuvarlanma elemanı yükleme bölgesine girerken yetersiz kalırsa, bir leke oluşturacak şekilde kayar (bkz. Şekil 7). Fazla sert, fazla viskoz veya yedek olan bir yağlayıcı, yük bölgesindeki kayma yüzeylerinde bulaşmaya neden olur.

Yatak arızasının temel nedeni: Analizde aranacak 12 şey

Şekil 6 . Yabancı parçalardan hasarlanmış iç bilezik

Su ile kirlenen rulmanlar paslanacaktır. Yağlayıcının hacimce % 1 veya 500 ppm'den daha az kirlenmesi bile yatağın ömrünü önemli ölçüde kısaltacaktır. Yatağı öldüren sadece korozyon değildir; su gerekli yağlama filminin yerini alır ve ayrıca yağlayıcıyı oksitleyerek ve asitler oluşturarak bozar. Bununla birlikte, bazı aşırı koşullarda, hidrojen gevrekliği veya kabarma meydana gelebilir. Kirletici bertaraf cihazları ve stratejileri her zaman iyi bir yatırımdır. Su ve kir bir tehdittir ve rulman yataklarının düşmanıdır.

5. Yağlama

Yağlama sorunları, rulman arızalarının başlıca nedenlerinden biridir. Rulman yağlaması, bakımla ilgili endişeler listesinin en üstüne konulmalıdır. Eğitim ve analizin yanı sıra uygun depolama, kullanım ve dağıtım, bakım departmanının yağlama güvenilirliği hedeflerinin bir parçası olmalıdır. Doğru tip, miktar, yağlama sıklığı aralıkları, uygulama yöntemi, yağ veya gresin viskozitesi ve temizliği, uyumluluk konusu ile birlikte, yatağın hizmet ömrü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Yetersiz yağlanan rulman yuvarlanma yolları sırlı veya donuk bir görünüme sahiptir. Bu camlama, metalin anlık olarak kaynak yapıldıktan sonra yüzeyden çekilmesinin bir sonucudur. Bu

geçerlidir. İndirimli, ucuz piyasa veya sahte ürünlere dikkat edin. Sadece birkaç kez, neredeyse tamamı şüpheli şirketlere ait olan hatalı üretilmiş rulmanlar görülmektedir. Uygun şekilde yürütülen ölüm sonrası arıza araştırmaları veya rulmanların geriye dönük analizi size zaman, para ve üretim kaybından tasarruf sağlayabilir. Amaç, tesis güvenilirliğine yol açacak olan erken arızalardan kaçınmaktır. Unutmayın, rulmanlar genellikle bizi yüzüstü bırakmaz. Onları biz yüzüstü bırakıyoruz.

Şekil 7 . Yağlama filmi yetersizliği sonucu oluşan hasar

Yetersiz yağlama durumlarında, sıcaklık yükselmeye devam edecek, bu da daha fazla yağlayıcı bozulmasına ve bileziklerin renginin bozulmasıyla ortaya çıkan metalurjik değişikliklere neden olacaktır. Yanık kokusu olan veya kömürleşmiş bir görünüme sahip gres bozulur. Süt gibi bir görünüme sahip olan yağ nem doludur. Modern yağlayıcılarla ilgili önemli bir sorun, uyumluluktur. Karmaşık formüller ve katkı maddeleri ile, yağlayıcı türlerinin ve markalarının karıştırılması, başarısızlık için bir reçetedir. Yağlama konusunda eğitimli, sertifikalı ve tutkulu bir teknisyen tarafından yönetilen bir yağlama programı uygulanmalıdır. Program, temizliğin yanı sıra renk kodlamasını, uygun saklama ve kullanımı da içermelidir.

6. Kusurlar

Günümüzde, mevcut hassas çalışma uygulamaları, kaliteli çelik ve üretim sürecinin bir parçası olarak gereksiz boyut tolerans kontrolleri sayesinde kusurlu rulmanlar neredeyse yoktur. Bu, tüm saygın üreticiler için

Bir rulman arızasının temel nedenini nasıl belirleriz ve tekrar olmasını nasıl engelleriz? İşte bu analizin 12 anahtarı: 1. Arızalı parçaları kaydedin ve işaretleyin (tarih, saat, yön, konum, vb.). 2. Analizi başlatın. Kök Neden Arıza Analizi (RCFA) için 5-Neden gibi bir problem çözme sistemi kullanın. 3. Titreşim analizi, termografi, yağlayıcı örnekleme ve ultrason veri toplama işlemlerini bir araya getirerek durum izleme için çok yönlü bir yaklaşım kullanın. 4. Fotoğraf çekin ve belge oluşturun. 5. Toplanan verileri analiz edin. Trendleri izleyin. 6. Nedeni, sonucu ve duyulmayan gürültüyü ayırın ve ayırt edin. Hatanın temel nedenini belirleyin. 7. Çalışanlardan ve sektör uzmanlarından oluşan bir ekip kullanın ve ekibin önerilerini uygulayın. 8. Bireyleri suçlamaktan kaçının. 9. Kültürü, çalışmadan başarısızlığa doğru değiştirin. 10. Düzenli eğitim seansları düzenleyin; Eğitim önemlidir. 11. Takip edin. 12. Başarılı çözümü genişletin ve başkalarına iletin.

Kaynak : https://www.plantengineering.com/articles/diagnose-bearing-failuresbeyond-root-cause-analysis/

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 63

HABER AIR WORLD

KISA HABERLER

Alkın Kompresör 30. yılını kutladı

üksek Basınç Kompresör imalatında Türkiye’nin tek, dünyanın sayılı kuruluşlarından biri olan Alkın Kompresör, 30. Kuruluş yıldönümünü çalışanları ile birlikte kutladı. 13 Kasım günü Alkın Kompresör fabrikası bahçesinde gerçekleşen mangal organizasyonunda çalışanları ile buluşan Genel Müdür Özen Tüjümet, başarılarının devamını dileyerek heves ve azimle çalışmalara devam edeceklerini belirtti. Tüjümet sözlerine şöyle devam etti; "ALKIN KOMPRESÖR, 1990 yılında Yüksek Uçak Mühendisi Erol Çiprut tarafından kurulmuştur. Yüksek basınçlı solunum havası kompresör üretiminde öncü olan firmamız, Haziran 2012 tarihinde pazar lideri konumunda olan AYDIN TRAFO MAK. SAN. ve TİC. A.Ş. bünyesine geçmiştir. Aydın Trafo

üretimine 1960 yılında kaynak makinası imalatı ile başlamış, 1978 yılında pistonlu, 1998 yılında ise vidalı kompresör üretimi ile devam etmiştir. Günümüzde farklı sektörlere hitap eden ürünleri, hızlı ve kaliteli servisi, iç ve dış piyasalardaki tanınırlığı ve artan ihracat kapasitesi ile ALKIN KOMPRESÖR Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen kompresör üreticilerinden biri olmayı başarmıştır. Alkın Kompresör kuruluşundan bu yana ilkelerine ve değerlerine bağlı bir şirket olmuştur. Bu nedenle çalışanlarımızla kurduğumuz güçlü bağlar, ülke ekonomisine değer katan başarılarımızın temelini oluşturmuştur. Hedeflerimize adım adım yaklaşmamızı sağlayan personelimizin çabalarını ve başarılarını büyük bir içtenlikle kutluyoruz. Sektörümüzün lideri konumunda, kalitemizi en üst düzeye çıkarmak için

Özen Tüjümet Alkın Kompresör Genel Müdürü

büyük bir azim ve gayretle çalışmaya devam ediyoruz. Kazandığımız bilgi birikimi ile dünyanın önde gelen kompresör firmalarıyla rekabette her geçen gün daha çok güçleniyoruz. Ülkemizin 2023 hedeflerine ulaşması arzusuyla çalışmalarımızda emin adımlarla ilerlemekteyiz. Kendimizi sürekli geliştirerek, yenilikçi, çevreye duyarlı, verimliliği yüksek ürünlerle rekabet gücümüzü artırıyoruz. Yerli ve milli üretime verdiğimiz önem neticesinde sektörümüzde öncü bir kuruluş olmaya devam edeceğiz."

2020 yılında pandemi bizden MUZAFFER ŞENGÜL’ü aldı

Basınçlı hava sektöründe arka arkaya kayıpların yaşandığı 2020 yılı son olarak sektörde 42 yıllık bir geçmişe sahip Yiğitsan Kompresör'ün kurucusu, değerli sanayici büyüğümüz Muzaffer Şengül’ü bizden aldı. Kronik rahatsızlıkları da bulunan Muzaffer Şengül'ün, koronavirüs tedavisinin son haftasını yoğun bakımda geçirdiği bilgisi gelmişti. Muzaffer Şengül’ün Kasım 2020'de verdiği yaşam mücadelesini kaybettiği bilgisi tüm camiayı yasa boğdu. Bugün piyasada 10 binin üzerinde çalışan Yiğitsan marka kompresörüyle, ülke sanayisine ciddi katkıları bulunan Muzaffer Şengül’ün devrettiği bayrağı oğlu Hakan Şengül devraldı. Air World Türkiye olarak ailesine, sevenlerine ve yakınlarına başsağlığı diliyoruz.

64 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Ankara 1274. Cadde No:9 Ostim 06374 Yenimahalle / Ankara Tel: +90 312 395 20 30 ankara@dinamikmotor.com.tr

İstanbul İkitelli OSB Metal-İş San. Sit. 12. Blok No: 41 34490 Başakşehir / İstanbul Tel: +90 212 576 73 73 istanbul@dinamikmotor.com.tr

İzmİr Tire OSB 2. Yol Sk. No: 11 35900 İzmir izmir@dinamikmotor.com.tr

Ankara 1274. Cadde No:9 Ostim 06374 Yenimahalle / Ankara Tel: +90 312 395 20 30 ankara@dinamikmotor.com.tr

İstanbul İkitelli OSB Metal-İş San. Sit. 12. Blok No: 41 34490 Başakşehir / İstanbul Tel: +90 212 576 73 73 istanbul@dinamikmotor.com.tr

İzmİr Tire OSB 2. Yol Sk. No: 11 35900 İzmir izmir@dinamikmotor.com.tr

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

İlaç üreticisi için doğru basınçlı havanın teşhisi tasarrufu beraberinde getiriyor

vrupa'nın büyük ilaç geliştiricisi ve üreticisi olan Recipharm, Enerji verimliliği mühendislerini şirketin İngiltere’nin Ashton-underLyne'deki tesisinde basınçlı hava üretimi ile ilgili bir veri kaydı araştırması yapmak için davet etti. Tesisin toplam işleme ihtiyacını karşılayan mevcut iki kompresörün enerji verimliği hesaplamasında istenilenin de altında verimliliğe sahip olduğunu tespit etti. Bu, Mevcut kompresörlerin fabrikadan çıkartılması ve yeni seri değişken devirli kompresörlerin fabrikaya eldeki veriler ışığında önerilmesiyle son buldu.

Bu çalışma sonrasında önerilen yeni kompresörler artık tamamen devreye alındı ve şimdiden gözle görünür faydalar sağladı. Yeni kompresör kurulumundan önceki rakamlarla karşılaştırıldığında, Recipharm'ın yıllık enerji profili, karbon üretiminin yaklaşık 64 ton azaldığını, elektrik tüketimi ise 100.000 kWh'nin çok üzerinde düşeceğini ve enerji faturalarının her yıl yaklaşık 9.500 £ düşeceğini görecek. Recipharm'ın Proje Mühendisi Les Williams, bu iyileştirmeden bahsederken şunları söyledi; “Enerji verimliliği uzmanlarını bize gönderen Thorite'in veri kaydetme

uygulaması, verimsizlik sorunlarının kesin olarak tespit edilmesini sağladı ve uzmanlıkları hızlı ve ekonomik bir çözüm üretti. Yeni sistem, üç yıldan çok daha kısa bir süre içinde yalnızca maliyet tasarruflarından kendini amorti edecek ve genel karlılıkta bir artışa yol açacak, ancak çevresel avantajlar da aynı derecede önemli ve şimdiden gerçekleşiyor. Thorite'in veri kaydı, sızıntı azaltma programları ve eksiksiz basınçlı hava denetimleri ve anketleri, basınçlı hava kullanan ve mevcut tüm mevzuata uyarken gelişmiş enerji verimliliği sağlamaya ihtiyaç duyan herhangi bir şirket için sunulan hizmetlerden sadece birkaçıdır.” 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 65

UYGULAMAYA GÖRE İSTENEN SAFLIKTA, YERİNDE AZOT ÜRETİMİ Tuğba MEMİLİ Ar-Ge Takım Lideri

Mehmet YANARDAĞ Ar-Ge Uzman Yardımcısı

Soluduğumuz havanın yüzde 78,1’ni oluşturan ve çoğunlukla saf halde bulunan azot gıda endüstrisinde, elektronik, kimya, metal sanayi vb. gibi sektörlerde geniş kullanım alanına sahiptir. Azot, inert özellikleri, atmosferdeki bolluğu ve üretim kolaylığı nedeniyle endüstriyel, bilimsel ve laboratuvar uygulamaları için ideal bir gazdır.

66 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE

Bilinen metotlarla azot sağlamak yerine, kendi azotunuzu üretmek, uygulamaya göre yüzde 50 ile yüzde 90 arasında tasarruf sağlar.

zot gazlarının genel olarak özellikleri renksiz, kokusuz, tatsız ve kuru olmasıdır. Azot gazı başlıca şunlar için kullanılır; • Malzemelerin oksidasyona karşı korunması • Bakteriyolojik büyümelerin engellenmesi • Yanma riskinin azaltılması • Kuru ve oksijensiz ortam sağlanması Ticari olarak kullanılan azot gazının büyük çoğunluğu, az sayıda üretici tarafından damıtma metoduyla üretilmektedir. Atmosferi oluşturan her bir gaz çok düşük sıcaklıklarda kaynama noktasına sahiptir. (CO2 için bu değer donma noktasıdır) n Oksijen -184 °C (eksi 184 santigrat derece) n Argon -186°C (eksi 186 santigrat derece) n Azot -196°C (eksi 196 santigrat derece) n Karbondioksit -79°C (eksi 79 santigrat derece) Ayrımsal Damıtma yöntemi için büyük miktarlarda basınçlı hava kullanır, filtreleme yolu ile temizlenir ve aşamalı olarak soğutulur. Bu yöntemde azot gazı sıvı hale getirilir ve sıvı halde depolanır, sevk edilir. Genel olarak damıtma yöntemi pahalı bir işlemdir. Azot fiyatlandırmasına ek olarak, gizli maliyetler arasında tank kiralama ücretleri, teslimat ücretleri, çevre ücretleri, tank muayeneleri yer almaktadır. Bu maliyetler göz önüne alındığında azot yıllık maliyetine on binlerce lira eklenebilmektedir. Sıvılaştırma yöntemi ile azot üreten firmalar, kriyojenik sıvı, sıvı ve gaz azot tüpleri ile azotu kullanıcılara sağlarlar. Havadan sıvılaştırma ile azot gazı üretimi enerji, işletme sahiplerine önemli ölçüde maliyet oluşturur. Gelenekselleşmiş yöntemlerin dışında kullanıcıların kendi tesisleri içinde azot ihtiyacını karşılaması günümüz teknolojisiyle artık hem daha ekonomik ve avantajlı hem de daha kolay olmaktadır. Üretim kapasitesine uygun, sürekli, güvenli ve daha düşük maliyetlerde azot jeneratörleri ile azot ihtiyacı karşılanabilmektedir. Bilinen sıvılaştırma yöntemi ile azot jeneratörü teknolojisi kıyaslandığında, azot

jeneratörü teknolojisi ile, uygulamaya ve kullanım miktarına göre %50 ile %90 arasında tasarruf sağlanabilmektedir. Azotu toplu olarak satın almakla karşılaştırıldığında, azot jeneratörlerinin kararlı, güvenilir ve en önemlisi, uygun maliyetli olduğu görülmektedir. Azot jeneratörleri yatırımının kendini amorti süresi ortalama 1 ile 3 yıl arasındadır.

Azot jeneratörlerinin kullanılabilirliği

Üretim tesislerinde düzenli olarak azot ihtiyacı duyuluyorsa, mevcut yöntemlerle, tank kiralanarak ya da satın alınarak bu ihtiyaç sağlanabilmektedir. Bu tanklar hem çok pahalı hem de üretim tesislerinde çok büyük alanları işgal ederler. Yüksek basınç altında doldurulan tankların güvenlik riskleri de göz önünde bulundurması gereken önemli bir konudur. Gelişen teknoloji ile bu sorunları ortadan kaldırma odaklı çalışmalarda en önemli gelişme, kullanıcıların kendi azot ihtiyacını yerinde üretebilmesi olmaktadır. Yerinde azot üretimi sağlayan iki yöntem bulunmaktadır. Bunlar; PSA (Pressure Swing Adsorption – Basınç Salınımlı Adsorpsiyon) Azot Jeneratörleri ve Membran azot jeneratörleridir. Membran, oksijen ve azotun ince bir hollow fiber membran yüzeyinden geçirgenliğini kullanarak azot üreten yöntemdir. Buradan oksijenin membrana nüfuz etme hızı azota göre daha hızlıdır. Bu fark sayesinde oksijen ve azot yüzeyde ayrışır ve azot oranı zenginleştirilir. Ancak bu yöntemle maksimum 99,9% saflığa kadar azot üretilebilmektedir. Diğer yöntem PSA, azot ve oksijenin ayrıştırması için adsorplayıcı olarak karbon moleküler sieve (CMS) kullanılmaktadır. CMS’in özelliği, basınç altında havadaki azotun geçmesine izin verirken oksijen gazını tutuyor olmasıdır. Basınç düştüğünde CMS oksijeni serbest bırakır ve rejenerasyon gerçekleşir. Basınçlandırma ya da basınçsızlaştırma döngüsünde, azot jeneratörü ile kullanılan buffer (depolama) tanklar sayesinde sabit azot saflığı ve debisi sağlanır. Yerinde azot üretim yöntemlerinin temel avantajları saflık kontrolü, güvenli üretim, maliyet tasarrufu ve verimliliktir.

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 67

MAKALE

Verimli ve Çevre Dostu Olması

Mikropor PSA tip Azot Jeneratörü

Saflık Kontrol

Gaz şirketleri azot tanklarını bütün müşterilerine standart olarak %99,99 saflıkta azot ile doldururlar. Çünkü %99,99 saflıktaki azot sektördeki uygulamaların büyük çoğunluğunu karşılamaktadır. Ancak yüksek saflıkta azot tankı alan bu işletmeler için düşük saflıkta azot (%95, %97, %98 veya %99) yeterli olabilir. Lazer kesim, elektronik lehimleme, plastik ekstrüzyon gibi başlıca uygulamalarda %99,99 saflıktan daha düşük saflıkta azot yeterli olabilmektedir. Azot jeneratörleri ile, tüketiciler ihtiyaç duyulan azotu, istenen saflık seviyesine göre ayarlayıp üretebilirler, bu da yüksek saflıkta depolanmış azotun maliyetiyle karşılaştırıldığında genellikle önemli bir maliyet tasarrufu sağlar. %95 saflık seviyesinde azot üretmek, %99,99 saflıkta azot üretmeye göre çok daha ucuz bir yöntemdir ve gerekli basınçlı hava ve dolayısıyla kompresör seçimi üç kat daha düşüktür. Azot jeneratörleri ile yerinde azot üretimi saflık ihtiyacına bağlı olarak, 12 ile 24 ay arasında kendini amorti edebilmektedir.

Güvenli Üretim

Yüksek basınçta doldurulmuş azot tüpü ağırlığı yaklaşık 45 kg’dır. Bu tüpler taşınırken çarpması, düşmesi ya da devrilmesi durumunda büyük tehlike yaratmaktadır. Diğer bir yandan, sıvı halde taşınan azotun, temas halinde soğuk yanık riski bulunmaktadır. Azot jeneratörü ile üretim sırasında bu riskler minimize edilir.

Maliyet Tasarrufu

Azot jeneratörü teknolojilerinin maliyet tasarrufu sağlamasının en cazip nedeni yatırımının kısa vadede amorti edilebilmesidir. Ayrıca, işletme sahiplerinin tank kiralamak için ödedikleri ücretler, azot jeneratörü kurulumundan sonra ortadan kalkacaktır. Sahada yalnızca sahip olunan azot jeneratörü bulunacak ve istendiğinde ihtiyaç duyulan miktar kadar azot üretilebilecektir. Ve buna ek olarak, kiralanan tüplerin iade edildiğinde içinde ücreti ödenen ancak kullanılmadan kalan azot dolayısıyla oluşan zararlar da ortadan kalkacaktır.

68 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Azot jeneratörü sayesinde sıvılaştırma işlemi olmayacağından dolayı, azot gazını sıvı hale getirmek için kullanılan enerjiden tasarruf edilmektedir. Azot jeneratörleri için ilk kurulum sonrası herhangi bir taşıma işlemi yoktur, bu sayede, azot tüpü dağıtım araçlarının ürettiği karbondioksit emisyonlarını azaltır ve teslim edilen her bir tüp için ihtiyaç duyulan üretim ve teslimat aşamalarını ortadan kaldırarak verimlilik ve çevresel faydalar yaratır. Ayrıca kısmen de olsa dolu tüplerin geri dönüşümde boşaltılması/havalandırılması sırasında azot kullanılır. Azot jeneratörleri ile bu atık azot kullanımı da olmamaktadır. Azot jeneratörleri ilk yatırımını çok hızlı bir şekilde karşılayabilen bir takım avantaj ve kolaylıklar sağlar. Bunlar; • Daha az bakım/arıza gerekliliği: Azot jeneratörüne sahip işletmelerde sürekli azot üretimi olacağından tanklarını kapatmak zorunda olmayacaklardır, bu durum da bakım/arıza sürelerini azaltacaktır. • Daha az iş gücü: Tankları düzenli olarak açıp/ kapatma ihtiyacı olmayacağından bununla ilgili işçilik maliyeti düşecektir. • Daha az risk: Tankların taşınma durumu ortadan kalkacağı için taşıma sırasında ortaya çıkacak yanma, patlama vb. durumlar büyük ölçüde azalacaktır. • Daha az depolama alanı ihtiyacı: Azot jeneratörüyle sürekle doldurulan tek bir tank ile üretim tesislerinin fazladan tank depolama ihtiyacını ortadan kaldıracaktır. Böylelikle tesisler içinde farklı amaçlar için kullanılmak üzere değerli bir alan sağlanacaktır. • Daha az atık: Azot jeneratörleri belirlenen basınç, debi ve saflıkta azot üretebildiğinden, gerekli saflık seviyesine ulaştırmak için hiçbir gaz boşa harcanmaz. Kiralanan tüpler, içinde bir miktar azot ile iade edilir. Özellikle yüksek miktarlarda azot kullanan işletmelerde bu durum büyük israfa neden olabilir. Ayrıca uzun süre kullanılmayan tüplerin, tahliye vanasından bir süre azot gazının boşaltılması gerekmektedir. Bu işlemler maliyeti ödenmiş bir kaynağı israf eder. Saflık ve Azot debisine göre en uygun Azot tedarik yöntemi grafiği

HABER

Metal Endüstrisinde Azot Gazı CENGİZ ATEŞ Kimya Yüksek Mühendisi Penta Gaz Sistemleri

Azot gazı işlem görecek malzeme yüzeyinde oksijenin etkisini ortadan kaldırmak için uzun yıllardır endüstride pek çok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. 70 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TEKNİK MAKALE

İşletmelerin temel ihtiyacı optimum maliyetle maksimum verim ve kÂrlılıktır. Bu nedenle proses gereksinimleri doğru analiz edilmeli; buna uygun sistem ve çözümler üretilmelidir.

erinde azot üretim sistemleri yaygınlaşmadan önce dış kaynaklardan tedarik edilen azot gazı AZOT Jeneratörleriyle birlikte ihtiyaç duyulan miktarda ve kalitede kullanıcının kendi gazını üretmesine imkan sağlamıştır. Örneğin %95 saflıkta azot gazının ihtiyaca cevap verebildiği durumda çok daha yüksek saflıklarda, dolayısı ile daha yüksek maliyetlerle gaz üreticisinden satın alma bir zorunluluk iken bu durum tamamen değişmiştir.

LAZER KESİM

Lazer kesim metal sektöründe üretim kabiliyetleri, hızı ve şartları değiştiren bir teknoloji haline geldi. Özellikle son dönemlerde yük güce sahip lazer kesim makinelerinin erişilebilir fiyatlarla piyasaya arzı kullanıcı imkanlarını ve sınırlarını da ciddi ölçüde değiştirmiştir. Lazer kesim makinelerinde azot gereksinimi CO2 ve FIBER makineler için paslanmaz çelik kesiminde aynıdır. Paslanmaz kesimde temiz bir kesim yüzeyi için 99,999 % saflıkta azot kullanımı önerilen referans kalite değeridir. Daha önce oksijenle kesimin zorunlu olduğu malzeme kalınlıkları yüksek güçlü makinelerin kullanımıyla birlikte azot ile daha yüksek hızlarda kesilebilir hale gelmiştir. Kesim kalitesi ve hızını artırmak için sektörde yeniliklere öncülük eden firmalarda azot ve oksijenin belli oranlarda karıştırılarak kullanıldığı bir süreçteyiz. Esas olan veriye dayalı çözümler üretmektir. Bu maksatla sektörler arası iş birliği ve proje geliştirilmesi öncelenmelidir.

6 kW FIBER LAZER Kalınlık

Kesme gazı

Kesim hızı mm/dak

4 mm

Oksijen

4.000

4 mm

Azot

10.000

Kalınlık

Kesme gazı

Kesim hızı mm/dak

4 mm

Oksijen

3.600

4 mm

Azot

26.000

15 kW FIBER LAZER

Tablolardan görüleceği üzere, ortalama bir güçte lazer makinasında bile kesme gazı değişikliği kesim hızında 2,5 kat bir artışa neden olmakta; bu değer aynı kalınlıkta malzeme için 15 kW bir makinede 10 kata çıkmaktadır. Sonucun en basit değerlendirmesi ortalama güçte bir makinede bile kesme gazının değişimi ile bir makine ile üç makine üretimi gerçekleştirilebilir. Bu durum üretim alanının yatırım kaynağının verimli kullanılması konusunda dikkate alınmalıdır. İlaveten yüksek güç lazer kesim makineleri ile kalın çelik plakaların 6-7 kat hızlı kesimi söz konusudur.

15 kW FIBER LAZER Kalınlık

Kesme gazı

Kesim hızı mm/dak

10 mm

Oksijen

1.200

10 mm

Azot

8.000

ISIL İŞLEM

Isıl işlem metallerin mekanik ve kimyasal özelliklerinin yüksek sıcaklıklarda kontrollü olarak değiştirilebildiği bir prosestir. Bu işlem sırasında ortamda oksijen varlığı sadece istenmeyen oksit yüzey değil parçanın mekanik özelliklerini de etkileyen olumsuz sonuçlara neden olur. Isıl işlem prosesinde ihtiyaç duyulan azot saflığı 99,999 % (10 ppm O2) mertebesinde olmalıdır. Yukarıda genel değerlendirmesi yapıldığı üzere ihtiyaç duyulan kriterlerin iyi analiz edilmesi yatırım ve işletme maliyetlerinin optimizasyonu açısından son derece önemlidir. Azot Üretiminde küçük ve orta ölçekteki sistemlerde PSA teknolojisi 99,99 % azot üretimi için makul işletme maliyetleri sunarken, daha yüksek saflıklarda (99,999 % ve üzeri) hem yatırım hem de işletme maliyetleri ciddi ölçüde artmaktadır. Bu nedenle özellikle yükse saflık ihtiyacı olan yerlerde PSA ileri saflaştırma sistemi (DeOXO) ile entegre edilmelidir. Böylelikle daha düşük işletme maliyeti ile sürdürülebilir yüksek saflıkta azot gazı üretmek mümkün olur.

99,999

PSA

PSA+ DeOXO

Hava Azot Oranı

12:1

4:1

Kurulu Güç

3 Birim

1 Birim

Seçimler yapılırken bütüncül yaklaşım; işletme ihtiyaçlarının tanımı ve hedeflerine hizmet edecek sistemin seçimi açısından çok önemlidir. Teknik gereklilikler, seçim öncesi tercih edilecek teknolojilerin avantaj/dezavantajları iyi analiz edilmeli; işletmenin hedefleri göz önünde bulundurularak çalışma şekillendirilmelidir. Unutmayalım ki;makinelerin suçu olmaz, önerenin yada seçenin suçu olur.

HABER

Sadece iş hayatında değil, sosyal hayatta da insanları biraraya getiren Anadolu OSB, herkesin keyifli vakit geçirebileceği bir alana sahip. Havası, çevre düzeni, doğası ve bisiklet yollarıyla iş hayatınızı alışılmışın dışına taşıyor.

İ Z E K R E M N U N O Y S A V O İN B S O U L O D ANA ARATIYOR FARK Y i TUNCAY s t u K in y e Hüs Başkanı SB Anadolu O

72 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ÖZEL RÖPORTAJ

Murat Alişiroğlu

ÖZEL RÖPORTAJ

021 yılının bu ilk sayısında OSB’lere açtığımız pencere çerçevesince Anadolu OSB başkanımız Sayın Hüseyin Kutsi Tuncay ile birlikteyiz. n Sayın başkanım, birçok OSB'yi gezdik, buradaki değişim o kadar belirgin ki bunu belirtmeden geçemeyeceğim. Yönetim olarak OSB ile beraber burada bir yaşam alanı yarattığınızı görüyoruz, tebrik ederiz. Ayrıca Air World Türkiye Dergisi olarak bizi kabul ettiğiniz için de teşekkür ederiz. Öncelikle Sanayinin sorunlarına kulak veren, sorunları yayınlayan AIR WORLD TÜRKİYE Dergisi'ne asıl biz yönetim ve OSB olarak teşekkür ederiz. Sektörel yayınların, sanayicinin sorunlarını irdelerken pek görmek mümkün olmuyor. Farklı birşeyler yapan insanlar da, OSB’lerde, dergilerde fark ediliyor diyelim. n Başkanım, sizleri farklı kılan bir yönetim anlayışınız var. Buranın hikayesini dinleyebilir miyiz? Yaklaşık 1997-2020 yani 23 yıllık bir proje Murat bey. 23 yıl önce buradaki firmaların %90'ı Ostim’de küçük bir işletme olan, üretim yapan firmalardı. 350 m2 alanların 150 m2'si açık 200 m2'lik kapalı alanlar da ise üretim yapıyorlardı. Ama Türkiye sanayileşmede o dönemde atılım yapma hevesindeydi. Bizler de ithalatın zor olması, Türkiye’deki çalışan makinaların yedek parça ihtiyaçlarından kaynaklanan bir hareketle üretime girmiştik. O nedenle bir çok firma da, kimi Türk Traktöre, kimi Aselsan’a, kimileri yeni kurulan savunma sanayi firmalarına, kimleri de inşaat sektörüne çalışıyordu. Biz bir sivil toplum örgütü olan Ostim Sanayici ve İş Adamları Derneği'nde (OSİAD) bir araya geldik. Sivil toplum örgütleri aktif yurttaşların içinde bulunduğu duruma göre görev çıkartan insanlardan oluşuyordu. Bir durum vardı ortada. Biz mikro ölçekli işletmeyiz, aile şirketleriyiz. İşletmeler büyüyor, işletmeler büyürken fiziki olarak Ostim’de kalma şansımız yok. İşletmeler 2.nesile geçerken Ostim'de kalırlarsa 2.nesile geçemezler. n Burdan, asıl çıkış yolunuzun 2. nesile hazırlık olduğunu anlıyoruz, doğru mu? Devamlılık açısından evet. Kurmamız gereken OSB farklı olmalıydı. Bir parça yaşam merkezi haline gelebilecek. Çünkü işletme sahiplerinin çalışma süreleri belli değil. Sabah erken başlayıp gece geç saatlere kadar devam edebiliyorlar. Daha modern işliklere ihtiyacımız var ki yurt dışından gelecek iş ortakları ile eşit şartlarda masaya oturabilelim dedik. Böyle bir hayal kurduk ve bir sanayi

örgütlenmesine girdik n Tam olarak ne zamandı? Nasıl bir örgütlenmeydi anlatabilir misiniz? 1997 yılında kurulan, bir sanayi kooparatifi örgütüydü. Bir sürü çabe ve engelden sonra bir Organize Sanayi Bölgesi kuruluşuna döndü 2002 yılında. 28 Aralık 2020 de 18 Yaşına girdi. Sanayi Bakanlığını zorlaya zorlaya Organize Sanayi Bölgesi Kurma yetkisi aldık. Burayı kurarken iki tane sloganımız vardı bizim;

"Herşeyi kendinden bekle, başkasından bir şey bekleme." "Dayanırsan başarırırsın"

Sabredeceksin, çalışacaksın, dayanacaksın ki başaracaksın. Başka’da yolu yok. O slogan bizi bu zamana kadar taşıdı. n Bir kredi ve borçlanma olmadı mı? Nasıl başardınız? Bugüne kadar ne kredi kullandık, ne yatırımcıyı borçlandırdık, ne devletten destek aldık, ne de kimseden para istedik. Tamamen kendi kaynaklarımızla, kendi imkanlarımızla aileleri inandırarak aile bütçelerinden para aldık. Halen de alıyoruz, doğru projeyi gerçekleştirdik. Şimdi işletmeler 2.nesile geçmekte zorluk yaşamıyor. 90 firmamızın 20 tanesi 2.nesile geçti. Diğerlerinde hala 1.nesil devam ediyor. Niçin? Çünkü aile bütçesinden para alırken aileyi de işin içine kattık. Kamulaştırmayı bitirdikten sonra her sene daha burada hiçbirşey yokken ailelerle kahvaltı programları yaptık. Çocukları pikniğe çağırdık, bölgenin doğuşuna ve gelişimine şahit olsunlar diye. O günün çocukları bugün işletmelerin başına geçti. Çünkü ben yakın zamana kadar Türkiye’deki genel kurulunu yapmış organize sanayi bölgelerinin

kurduğu bir dernek var. Organize Sanayi Bölgeleri Derneği, onun başkanlığını yaptım 2 dönem. İzmir Atatürk OSB Başkanı Hilmi bey şu an başkanlığı yürütüyor. Ben de şu an onun yardımcısıyım. Türkiye’deki bir çok Organize Sanayi Bölgesini gezdim. Artıları nedir? Eksileri nedir? Yanlışı niye yapmışlar? Doğruyu nasıl yapmışlar? Bütün o seyahatlerde izledim bölgeleri. Tamam, şu arkadaki fabrika binalarını görmek için insanlar buraya gelmez. Yatırımcı arkadaki o binayı yapmak için Ankara’dan 30-40 km gelip burada bu yatırımı yapmaz. Her yerde yapılıyor bu, bura değil sadece. Mesele bir ufuk katmak ve vizyon geliştirmek. Yani şimdi buradaki işletmeciler kapıdan girdiğinde huzurlu. Niye? Çünkü hizmeti burası veriyor. Bütün ihtiyaçlarını burası çözüyor. Devlet ile arasında köprü görevini Organize Sanayi Bölgesi'nin idari mekanizması yapıyor. Bir sıkıntıları varsa da problemlerini de burası çözüyor. Başka yere gitmiyor kimse. Altyapı yapma yetkisi bizde. Umumi işletme yetkisi bizde, hizmet verme yetkisi bizde, bizimle muhattap oluyor. Biz dediğimiz kim? Buranın yatırımcısı ben de buranın yatırımcısıyım, bugün buranın başındayım yarın bir başkası geçecek ben fabrikamda işime devam edeceğim. İhtiyaç duyduğum hizmetleri buradan alacağım. Elektriği, suyu, doğalgazı.. Sonuç itibariyle önemli bir ekonomik başarı hikayesi var. n Her fabrikanın arıtması olmak zorunda mı? Her firmanın değil, fakat biz arıtma ihtiyacı olan fabrikaya bunu bağıra bağıra yaptırtıyoruz. Eğer riski varsa denetliyoruz. Ayrıca bizim kendi paket arıtmamız var. Murat bey, belli kurallar koyduk, bu kuralları herkese eşit uygulamaya çalışıyoruz. Yatırımcımız buraya

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 73

ÖZEL RÖPORTAJ gelirken temiz havaya geliyor, düzgün ortama geliyor, sessizliğe geliyor. "Ben burada sağlığımı koruyorum, sporumu yapıyorum" diyor. n Peki kapanan firmalar oldu mu? Konkordato ilan eden oldu. Fakat bunlar ekonomik krize girdiler. El değiştiren ve bankaların el koyduğu 3-4 firma oldu. n Anadolu OSB'ye girerken şimdi yolları gördüm. Melih Gökçek dönemini de biliyorum. Mansur Yavaş'ın gelmesiyle beraber OSB'nizde asfalt çalışması ve bisiklet yolları gördüm. Bu arada ilk defa bir OSB'de bisiklet yolu görüyorum. Altyapının eksiklerinin giderilmesi ile beraber Anadolu OSB ciddi bir gelişime tanık oldu. Diğer OSB'ler bu kadar şanslı değil sanırım. Murat bey, bu bir yönetim anlayışı. Başından beri "Burası bir yaşam merkezi olmalı, sırf üretim merkezi değil" dedik. Sonuçta bir üretim merkezi ama burada yatırım yapan insanların üretim dışındaki zamanlarında da yaşam ile ilgili bir takım dokunuşları görmeliler. Gölet ile başlayan, badem ağaçları ile devam eden yaklaşık 300-350 bin metre karelik ortak kullanım alanı planladık. Mesela burada bir yağmur suyu göleti var, başka bir akarı yok. Orada bir doğal hayat başladı yağmur suyuyla beraber. Botanik park gibi bir park oluşturduk. Yabani ördekler kuşlar yuva yaptı o bölgeye. Bu aks’ta bölgede yaşayanların tüm ihtiyaçlarını belirledik. Kadının neye ihtiyacı var, çalışanın neye ihtiyacı var, işletme sahibinin neye ihtiyacı var? Bu ihtiyaçlara göre yapılanma yerleri belirlendi. Yapı şekilleri belirlendi. Şimdi imkanımız elverdiği şekilde ve ölçüde bunları yapmaya çalışıyoruz. İdari binamızı yaptık. Sosyal tesis yaptık. Meslek yüksek okulunu yaptık. Eğitim hayatı başladı. Otel yeri planladık onu yapacaktık ama bu pandemi tuz biber ekti yapamadık. Yani 40-45 yıllık geleceğini planladık buranın. Türkiye’nin 5 yıllık planı yok iken, biz 45 yıllık plan yaptık. n Anadolu OSB öğrencileri de mutlu ediyor, peki nasıl? Öğrenciler için ilk yaptığımız şey; Burada yüksek gerilim hattının altı çöplük alanı idi orayı temizledik. Toprağını zenginleştirdik. Ankara’dan gidip Çanakkale’de verdiğimiz 1764 şehit anısına 1764 tane badem ağacı diktik. "Ceviz ağacı gibi badem ağacı da geleceği olan bir ağaç" dedik. Akasya ile kavak ile mukayese olmaz. Bedem büyür meyve verir, meyvesi kıymetli raf ömrü uzun cefakâr bir ağaç. Yani nazlı bir ağaç değil. Onlar büyüdü ve bademler meyvesini verdi. Onların geliriyle Polatlı Meslek Lisesi öğrencilerine burs vermeye başladık 5 yıl önce. Öğrencilerin bölgede staj yapmalarını sağladık. Yaz çalışmasını yapmaya 74 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

"Buranın Sincan-Temelli-Polatlı Demiryolu ulaşımı kopuk. Çalışmıyor. O hat çalışsa buranın personel ihtiyacı Polatlı ve Sincan‘da çözülecek." başladık. Mezuniyetleri sonrası mezun oldukları gün iş başı yaptılar. İstihdamı sağladık. Üniversiteye gidiyorsa çocuk burslarına devam ediyoruz. Bu ilişkiyi Türk Eğitim Vakfı ile geçen sene bir protokol yapmıştık. Halen burs devam ediyor. Polatlı Meslek lisesindeki öğrencilerle. Halen onlara staj yaptırıyoruz. Öğrenciler de mutlu, iş hayatlarında edinecekleri tecrübeyi öğrencilik hayatlarında ediniyorlar. Terorisini okulda görüyorsa pratiğini burada uygulama imkanı buluyor. Biz de yatırımcılar olarak mutluyuz. n Sanayicinin nasıl bir elemana ihtiyacı var? Temelli'de personel sorununu nasıl çözüyorsunuz? Aranılan elemana ihtiyaç var. Ara eleman değil. Türkiye’de çok işsizlik var. Diplomalı insan fazla ama meslekli insan yok. Burada firmaların aradığı elemanları yetiştirelim diye sürekli eğitim merkezi kurduk. Çocuk okulu bitirdiği gün, firmanın aradığı eleman haline dönüyorsa o zaman o çocuğun gelecek kaygısı olmaz. n Bisiklet yolu Neden? Planlı mıydı? Biz bisiklet ile dolaşmayı hedefledik, kaldırımlarımızı ona göre yaptık. Planlama yapılırken dikkat ettiyseniz yolda logar kapağı göremezsiniz, bütün alt yapı kaldırımların altında. Öğrencilere 25’e yakın bisiklet aldık. Boş zamanlarında bisiklet kullansınlar, gideceklerse bisikletle sosyal tesise gitsinler dedik. Bisiklet kullandırmaya başladık. Buranın Sincan-Temelli-Polatlı Demiryolu ulaşımı kopuk. Çalışmıyor. O hat çalışsa buranın personel ihtiyacı Polatlı ve Sincan‘da çözülecek. Demiryolu çalışmaya başlarsa bir tane Malıköy’e bisiklet park yapalım. Malıköy Tren istasyonu ile OSB arasına bisiklet yoluyla ulaşımı sağlayalım diye düşündük. Yani

hem sağlık açısından hem ekonomik açıdan bisiklet ulaşımını biz destekliyoruz ve 4 yıldır da bisiklet turu yapıyoruz. 4 yıldır da balık tutma yarışması yapıyoruz. Aynı güne getiriyoruz etkinliği. Burada bir seromoni yapıyoruz. Plaketler kupalar veriliyor. Sonuçta iş hayatı dışında insanların biraraya gelmesini sağlıyoruz. İnsanlar çocuklarıyla buraya geliyor. Hem manevi bir amacı var, hem de sosyal. Zamanımız sınırlı, ömür sınırlı öyleyse gerçek hayatı kendimize de zehir etmememiz lazım. Yani yaşadığımız ortam düzgün olsun, yediğimiz düzgün olsun, çevre düzgün olsun, kirletmeyelim, bozmayalım. n Ulaşım sorunu kalmadı sanırım, yollar tam olarak yapıldı. Peki demiryolu taşımacılığı? Burada üretilen ürün karayoluyla çıkmak zorunda, demiryoluyla taşınamıyor. Havaleli ürünler demiryoluyla taşınamıyor Türkiye’de. çünkü tüneller yapılırken insan taşımaya göre dizayn edilmiş. Ayrıca Türkiye'de demiryolu taşımacılığı hala çok pahalı. Firmalar demiryolunu ürettiği malın sevkinde kullanamıyor. n Burası bir OSB havzası, bu geldiğimde araştırdım tüm OSB'lerin ortak sorunu Kayaş-Polatlı arası banliyo hattının çalışmıyor olması. Bu soruna çözüm bulamayışınızın sebebi nedir? Bakın Murat bey, önemli bir konuyu gündeme getirdiniz. Sanayi Bakanımız bu sesi duymalı. Sincan-Polatlı arasındaki tren 7-8 yıldır çalışmıyor. Kimse bunun farkında bile değil. n Hat var tren mi yok? Hat var çalışmıyor, sinyalizasyon sistemi yok. Niye çalışmıyor? Neden Yapılmıyor? Cevap yok. Koskoca bir ilçe Polatlı, koskoca bir ilçe Sincan. Bakın bu hattın başlangıcı Kayaş.

ÖZEL RÖPORTAJ

"Aranılan elemana ihtiyaç var. Ara eleman değil. Türkiye’de çok işsizlik var. Diplomalı insan fazla ama meslekli insan yok." Yani Kayaş-Polatlı arasında banliyö demiryolu hattı var ve bu hat çalışmıyor. Toplu taşıma yok buraya. Fabrikalar işi gücü bırakıyor servisçilik yapıyor. Bu hattı çalıştırabilsek, bisiklet ile 1,5-2 km Malıköy İstasyonu'ndan burası. Toplu taşımaya ihtiyaçta yok tren istasyonundan sonra. n TCDD ne diyor peki, var mı bir mantıklı açıklama? Pandemi döneminde çalıştıramıyoruz diyorlar. Pandemi döneminde en güvenilir ve en uygun toplu taşıma aracı tren. İl koordinasyon kurulu toplantılarına katılıyoruz orada da gündeme getiriyoruz yok yapmıyorlar. Anlayamıyoruz niye yapmıyorlar, neden çalışmıyor, niçin çalışmıyor, herşey var ama çalıştırmıyorsun neden? TCDD burada üretimi ve istihdamı kötü etkiliyor ve muhatap yok şu anda. Sanayi Bakanlığı'nın devreye girmesi lazım fakat sonuç alamıyoruz. n Hızlı tren çalışıyor değil mi? Hızlı trenin buraya faydası yok ki, buraya zarar verdi. Kamulaştırmaya başladık 10 lira idi, hızlı tren geçti diye 23 liradan kamulaştırma yaptık. Hızlı trenin buraya ne faydası var. Geçip gidiyor buradan durmuyor, yolcu almıyor, yolcu indirmiyor. Ancak geçerken görüyorsun. Buradaki insan o treni kullanamıyorsa ne faydası var buraya. n Türkiye’de sanayii denilince aklımıza gelen onlarca sıkıntı var. Sanayi Bakanlığı'nın TCDD için Ulaştırma Bakanlığı nezninde gerekeni yapması gerekirken 7-8 yıl bu sorun çözülmüyorsa, çağrımızı Cumhurbaşkanımıza mı yapmak lazım. Yakın zamanda Sayın Cumhurbaşkanımız Kalyon Güneş Enerjisi ile ilgili fabrika açılışı yaptı bu bölgede. Yani Cumhurbaşkanına gelene kadar bunun aşağıda halledilmesi lazımdı. Olmadı, Bakanlar düzeyinde çözülmesi gerekirdi çözülmedi. Sonuçta burda 50-100 fabrikadan bahsetmiyoruz. OSB havzası burada, bu sorun acilen çözülmeli. n Üniversite sanayi işbirlikleri neden doğru yapılamıyor sizce? Ülkemizde izlediğimiz ekonomik politikalar üretime dayalı değil. Böyle olunca üniversitenin sanayi ile işbirliği yapması mümkün değil. Sanayinin sanayi ile işbirliği yapması da mümkün değil.

n OSB'ler, yurt dışındaki OSB'ler ile iş birliği yapsa teknoloji transferi açısından... Yapabilirde size bir tespitte bulunayım. 2002'de dolar ne kadardı? 1.680.000 di. 2012'de sıfırları atınca 1,68 oldu. 2013'e geldiğimizde dolar 1.15 lere 1,20 lere düştü. Bu, yurt dışındaki firmalarla rekabet edememeyi getirdi. 2002-2013 dolar %7,6 değer kaybetti TL karşısında. 2002-2013’te Türkiye’de ana girdi maliyetleri %140 arttı. Yani üretim maliyetleri %140 artarken döviz %7,6 değer kaybetti TL karşısında. Bu neyi getirdi peki; Türkiye hurda fiyatına navlun malzeme almaya başladı Uzakdoğu'dan. Biz Kore'den %40 pahalıydık, Avrupa Birliği'nden %20 ucuzduk. AB ülkelerine mal satıyorduk, satamaz hale geldik. Dolar sabit, TL de sabit. Hatta dediler ki 1 tl 1 dolar olacak. O yanlış politika bizim ürettiğimiz herşeyi ithal etmemize yol açtı. Onun sonucunda sen şu anda kompresör de üretemiyorsun vida da üretemiyorsun, arabanın farını da üretemiyorsun, iş makinasının tekerini de. Halen dolar bu kadar artmasına karşın biz Avrupa ile rekabet edemiyoruz. Türkiye şu an koca bir montaj sanayi oldu. Her sektörde böyle durum. Makine imalatında üretip ihraç ettiğimiz 100 dolarlık bir üründe 90 dolar ithal girdi kullanıyoruz. Kompresörde de öyledir bu. Niye? sen bunun vidasını da yapacak durumdasın, sen onun birçok parçasını da yapacak durumdasın ama yaptığında rekabet edemiyorsun. Satamıyorsun. Herşeyi kendin yapıp satabilirsin. Ama herşeyi kendin yaptığında Avrupa’dan pahalı hale geliyorsun. Niye? Çünkü; sendeki girdi maliyetleri dövizden çok hızlı gitti. n Nasıl aşacağız bunları? Nasıl aşacağız? Bugün globalleşme diye yutturulan hap bizim gibi bütün

ülkeleri mahvetti. Sen hurdayı da ithal ediyorsun samanı da. Tarımda da farklı değil durum. Kendi üreticisini korumayan bir ülke olmaz. Biz ne yapıyoruz; tüy sikleti ağır sikletin karşısına çıkartıyoruz. Sopa yememesi mümkün değil ki. İthalatçıların eli güçlü bu ülkede. Bakın bir ihale vardı “İthal yoluyla temin”maddesi vardı. Bu ne demektir yerli üretici bu ihaleye girmesin. Hele şu Fetö olaylarında birçok firmanın TSE belgelerini iptal ettiler. DSİ’nin onun bunun ihalesine giremesin diye. Bir tanesi de benim firmamdı. Alttan girdi üstten çıktı TSE standart belgesini iptal ettiler. Niye? İhale şartlarından biri oydu TSE belgesi olacak deniyordu. Şimdi belgeyi iptal ederse ihaleye giremiyoruz. Dünyanın belgesi iptal edildi o dönem. Lanet olsun dedik ve yıllardır devlet ihalesine girmiyorum. Fakat Çin’den getirip ihaleye girersem hiçbirşey istemiyor. Böyle bir şey olur mu? Göstermelik yok efendim yok bakanlar kurulu kararı ile Kamuda %10 pahalı da olsa alacaksın. Kim uyuyor? Kimse uymuyor. n KİK lerde hiç uyan yok Bu tavsiye kararı. Tavsiye olduğu için uyan da olmuyor. Şu an ithalaat lobisi etkin, her türlü tavizi kopartıyorlar. Türkiye'de ciddi bir ekonomik sıkıntı var. Herkesin bu taşın altına elini sokması gerekir. n Başkanım içten cevaplanız içinteşekkür ederim. Eklemek istediğinizson sözünüzü de alalım. Ben teşekkür ederim. AIR WORLD TÜRKİYE Dergisi çizgisini bozmadan sanayicilerin yanında olmaya devam ettiği sürece, OSB’leri yerinde ziyaret ettiği, sorunlarını kaleme aldığı sürece bizlerin masasında yeri daim olacaktır. 2021 yılı ve derginizin 4. yılı kutlu olsun. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 75

HABER

BASINÇLI HAVA TESİSATI PLANLANMASINDA

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Bİrkan IŞIK

Proje ve Satış Mühendisi KAESER Kompresör - Topkapı Endüstri

Proje ve Satış Mühendisleri ekibi olarak basınçlı hava projelerinde önceliğimiz, 1 m3 havayı en düşük enerji ile üretecek bir istasyon tasarlayarak son kullanıcının karşısında olabilmek. Bu sadece kompresör satarak değil aynı zamanda basınçlı hava istasyonunun doğru kurulması ve fabrika içi basınçlı hava tesisatının doğru planlanması ile mümkün olabilmektedir.

76 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TEKNİK MAKALE

u yazımızda fabrika için basınçlı hava tesisatı planlaması yapalırken dikkat edilmesi gereken başlıca konuları sizlere aktaracağız;

1) Ana Hat Tipi:

Öncelikle fabrika içi basınçlı hava hat şebekesi planlanırken ring şebeke olarak planlamalar yapılmalıdır. Dal şebekelerde özellikle hattın son noktasında basıncın çok düşmesinden kaynaklı sorunlar yaşanabiliyor. Bu sebeple basınç dalgalanmalarının önüne geçmek için dal şebekelerin yerine tüm noktalarda mümkün olduğunca basıncın eş dağılmasını sağlayabilmek için ring hattı olarak plan yapılması gerekmektedir.

2) Doğru Hat Çapı Seçimi ve Dizaynı

1 bar basınç kaybı %6 daha fazla enerji tüketimine sebep olur. Örneğin; 6 bar(g) 30 m3/dk debi veren bir kompresörün enerji tüketimini 160 kW olarak dikkate aldığımızda, bu kompresörü 7 bar(g) olarak çalıştırdığınızda 160 * 0,6 = 9,6 kW daha fazla enerji tüketmesi demektir. Yıllık olarak 1 bar basınç artışının bu işletmeye maliyeti yaklaşık olarak (9,6 kW x 8000 x 0,50 TL/ kWh) yıllık 38.400 TL olmaktadır. Aynı şekilde hat çapı küçük seçilirse fazla dirsek, T bağlantı vb. kullanılırsa hattaki basınç kayıpları artacaktır ve bu da maliyet olarak yansıyacaktır. Basınçlı hava hattındaki borularda ideal olan basınç kaybı azami 0,1 bar’dır. Boru hattı seçimi yapılırken bazı seçim abakları bulunmaktadır. Fakat bu noktada Kaeser Kompresörleri internet sitesinde kullanımı kolay olan toolbox programını herkese sunmaktadır. Kaeser toolbox programında, borudan geçecek debi miktarı, çalışma basıncı, hat uzunluğu ve hat çapı girilerek hattaki oluşacak basınç kaybı kolayca hesaplanmaktadır.(Link:https://www.kaeser.com/int-en/ services/know-how/calculator/pressure-drop/) Örnek: 10 m³/dk @ 7 bar için; DN 40 ve DN 50 çapında boru çapının metrajlara göre basınç kaybını görüyoruz.

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 77

TEKNİK MAKALE Basınçlı hava hattını doğru boyutlandırmak için daima hesaplama yapılmalıdır. Temel olarak kabul, kompresörün devreye giriş-çıkış basınç farkı ile standart basınçlı hava şartlandırması (soğutucu kurutucu) dahil olarak, kompresörle basınçlı hava tüketen cihazlar arasında maksimum 1 bar’lık bir basınç düşüşü olmasıdır.

İdeal Basınç Kayıpları: Ana hat: Dağıtım hattı: Tüketim besleme hattı: Soğutucu kurutucu: Servis ve hortumlar Toplam basınç kaybı:

0.03 bar +0.03 bar -0.04 bar +0.2 bar +0.5 bar 0.8 bar

Son kullanım noktasına havayı iletene kadar hattaki kondensi bertaraf etmek oldukça önemlidir. Bu sebeple aşağıdaki resimde de görüldüğü üzere hatlara yapılan inişleri kuğu boynu şeklinde, branşmanları hattın üstünden iniş yapacak şekilde planlamalıyız. Ayrıca hattın dönüş yaptığı yere kadar hattı 2 0/00 eğimle planlayabilir ve tam dönüş noktalarına su tuzakları kurarak hattan kondensin alınmasını sağlayabiliriz.

Malzeme

Avantaj -Pas yok, iyi hava Paslanmaz kalitesi Çelik -Düşük basınç kaybı -Korozyona dayanıklı ve kolay kurulum Alüminyum -Düşük işçilik maliyeti, hafif malzeme. -Düşük basınç kaybı Bakır

-Pas yok, iyi hava kalitesi -Düşük basınç kaybı

Galvaniz

-Makul malzeme maliyeti -Farklı çaplarda kolay kurulum -Biraz pas koruması

Siyah Boru

-Makul malzeme maliyeti -Farklı çaplarda kolay kurulum

PVC

-Hafif ve ucuz malzeme maliyeti

Dezavantaj -Yüksek kurulum(işçilik ve malzeme) maliyeti -Sınırlı basınç değeri -Yüksek malzeme maliyetleri -Sızıntıları önlemek için gerekli kalitede lehimleme yapılmalı. -Termal döngüye duyarlı -Kurulum sırasında açık alev ortaya çıkar. -Yüksek işçilik maliyetleri -İlerleyen yıllarda, iç yüzey yapısında oluşabilecek kir sebebiyle basınç kaybı. -Bağlantı noktalarında paslanma ve kaçak riski. -Yüksek işçilik maliyetleri -Paslanabilir ve sızıntı olabilir -İlerleyen yıllarda, iç yüzey yapısında oluşabilecek kir sebebiyle basınç kaybı. - Patlama riski sebebiyle düşük güvenilirlik. - Statik yükler taşır. - Yapıştırıcıların, kompresör yağları ile uyumsuz olması

4) Kaçakların Minimize Edilmesi

Hat çapları ve kompresör seçimi yapılmadan önce mevcut tesisteki hava kaçaklarının minimize edilmesi çok önemlidir. Basınçlı hava hattı boyunca borular ultrasonik cihazlarla (bu ölçümleri teknik ekiplerimiz yapıyor, aynı zamanda bu cihazları temin ediyoruz) dinlenerek kaçak noktaları belirlenebilir.

Kompresör Yük-Boş Süresi İle Kaçak Miktarının Belirlenmesi

3) Boru Hattı Malzeme Seçimi

Basınçlı hava tesisatı planlarken yatırım bütçesinin azaltılması gerektiğinde boru malzemesine dikkat edilmeyip, ucuz olan malzemeye yönelimi görmekteyiz. Fakat boru malzemesi seçimi basınç düşüşünü, hava kalitesini ve kaçakları büyük ölçüde etkilemektedir. En yaygın boru malzemeleri paslanmaz çelik, alüminyum, bakır, galvaniz, siyah boru ve PVC’dir. Aşağıdaki tablo, her birinin avantajlarını ve dezavantajlarını listelemektedir. 78 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

VL = Kaçak akış hacmi (m3/dk) VK = kompresör kapasitesi (m3/dk) tX = Kompresörün yükte çalışma sürelerinin toplamı T = Toplam ölçüm süresi Örnek: VK = 3 m3/dk tX = t1 + t2 + t3…= 120 sn T = 600 sn

Özetle;

Basınçlı hava tesisatı planlaması yapılırken, boru hattının doğru boyutlandırılması (basınç kaybının önlenmesi), dal şebekelerin ring veya kombine sistemlere bağlanması, boru hattında sistem basıncının azami % 1,5’i kadar basınç kaybı olmasına dikkat edilmesi, kaçakların önlemesi, nemli sistemlerin önlenmesi için eğim veya drenajlı planlama, gereksinime göre boru malzeme seçimi ve dış boru hatlarının donmaya karşı korunması önemlidir.

HABER AIR WORLD

KISA HABERLER

CompAir'den yeni hava filtreleme ve su ayırma çözümleri CompAir, basınçlı hava sistemleri için hem yüksek verimli hava filtreleme hem de su ayırma çözümleri sunduğu iddia edilen iki yeni hava temizleme serisini piyasaya sürdü.

tkili basınçlı hava temizleme, herhangi bir sistemin hayati bir unsurudur. Kir, yağ ve sudan kaynaklanan kirlenme, potansiyel olarak boru tesisatının aşınması, sistemin iç parçalarında hasar, bozulmuş ürünler ve adsorpsiyonlu kurutucular için erken ve plansız nem giderici değişimi gibi bir dizi soruna yol açabilir. Tüm bunlar, bununla birlikte ortaya çıkan ilgili maliyetlerin yanı sıra onarım ve bakım için daha fazla harcama yapılmasının yanı sıra beklenmedik arıza sürelerine neden olur.

En yüksek kalite standartları

Bir kuruluşun basınçlı hava süreçlerini korumaya yardımcı olmak için CompAir, yeni CF hava filtresi yelpazesini ve X serisi su ayırıcılarını müşterilerine duyurdu. Yeni çözümler, Gardner Denver'ın Ingersoll Rand ile birleşmesinin bir sonucu olarak, Slovenya, Logatec merkezli özel bir hava işleme tesisinde üretilmektedir. Bu, CompAir müşterilerinin yeni hava temizleme çözümlerinin basınçlı hava saflığını yöneten uluslararası standartlar olan ISO 8573-1: 2010 tarafından tanımlanan en yüksek kalite standartlarını karşıladığından emin olabileceği anlamına geliyor. Dahası, satış sonrası perspektifinden bakıldığında, özel hava işleme tesisleri, servis parçalarına ihtiyaç duyanların bunları hızlı bir şekilde tedarik edebilmesini sağlacak görünüyor. CF döküm alüminyum serisi basınçlı hava filtreleri, gereksinimlere bağlı olarak 45 m3 / dk'ya kadar akış hızları sağlıyor. Ayrıca, daha yüksek akışlı uygulamalar için 516 m3 / dakikaya kadar akış hızları sağlayan bir dizi CF flanşlı filtre de mevcuttur. Müşteri geri bildirimlerinin bir sonucu olarak, yeni filtreler bir diferansiyel basınç göstergesine sahiptir

80 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ve operatörlerin ISO 5001 ve ISO 11011'de belirtilen yönergelere uygun olarak herhangi bir basınç düşüşünü izlemelerine olanak tanırken, süreçte enerji tasarrufu sağlamaya yardımcı olur. Diğer önemli özellikler arasında, zorlu endüstriyel ortamlara karşı korozyon koruması sağlamak için filtrelerin hem iç hem de dış yüzeylerine uygulanan tescilli bir kaplama ve değiştirmelerin yapılabilmesini sağlayan 'dokunmasız' bir filtre elemanına sahip ergonomik bir kase tasarımı yer alır. Montaj ise hızlı ve kolay bir şekilde yapılır. Bu arada, yeni X serisi su ayırıcılar, sıkıştırılmış havadan toplu sıvı kontaminasyonunun çoğunu ortadan kaldırarak bir birleştirme filtresinin her zaman olabildiğince verimli çalışmasını sağlamaya yardımcı olabilir. 200 m3 / dakikaya varan akış hızlarında mevcut olan X serisi, minimum bakım gerektirirken diferansiyel basıncı azaltmak için optimize edilmiştir. Hem CF serisi hava filtreleri hem de X serisi su ayırıcılar CompAir'in Assure garantisi kapsamındadır. Garantinin tek koşulu, ürünlerin orijinal CompAir parçaları kullanılarak kullanım kılavuzuna uygun olarak muhafaza edilmesidir.

Kritik öğeler

CompAir'de hava işleme ve gaz üretimi ürün müdürü Keith Atkinson konuyla ilgili olarak: “Hava filtreleme ve su ayırma, herhangi bir basınçlı hava sisteminin kritik unsurlarıdır. Kontaminasyon yalnızca ürünlerin bozulmasına ve hasar görmesine yol açmakla kalmaz, aynı zamanda bir işletmenin operasyonel maliyetlerini etkileyen verimsiz üretim süreçlerine de yol açar. Basınçlı hava sistemi önemli bir yatırım olabilir. Hava

filtreleri ve su ayırıcılarından ödün verilmemelidir çünkü bunlar, tüm sistemin kalite ve verimliliğini sağlamanın temel araçlarıdır. “İçinizin rahat olması için, en yeni CF hava filtrelerimiz ve X serisi su ayırıcılarımız güvenilir ve yüksek kaliteli hava temizleme sağlar, boru tesisatını korozyondan ve ürünlere veya basınçlı hava işleminin kendisine gelebilecek herhangi bir hasardan korur. maliyetli ve çözülmesi zaman alıcı olabilir. “Özel hava işleme tesislerimizde tasarlanan ve üretilen operatörler, bu yeni hava temizleme çözümlerinin en yüksek standartlara göre kalite kontrolüne tabi tutulurken, ek parçalara ihtiyaç duyan her müşteriye hızlı bir şekilde hizmet verilebilmesi için lojistiği optimize ettiğinden emin olabilir. "Sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için sürekli artan baskı altında olan işletmelerle, etkili hava filtreleme, bir kuruluşun basınçlı hava süreçlerini optimize etmeye yardımcı olabilir ve bir kompresörün kullanım ömrü maliyetlerini azaltırken bir sahanın çevresel etkisini iyileştirmeye de katkıda bulunabilir."

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

Ege'ye Dinamik Motor etkisi

Dinamik Motor Redüktör A.Ş.'nin İzmir Şubesi ve fabrikasındaki çalışmalarda sona gelindi. Firmanın üretim ve montaj hatları İzmir’e taşınıyor

rganize Sanayi Bölgeleri’nin amaca uygun olarak yapılan altyapısından ve lojistik imkanlarından faydalanmak üzere TOSBİ’de ocak ayında faaliyete geçecek olan tesis, 3.500 m2 kapalı alanıyla gelişen elektromanyetik motor fren üretiminin artmasına büyük katkı sağlayacak. Yönetim Kurulu Başkanı Emre Tavman’ın verdiği bilgilere göre; "Üretim ve montaj tesisi hali hazırda İstanbul İkitelli’de bulunmaktadır. Mümkün olan bütün iyileştirmelerin yapılmasına rağmen büyüme trendi göz önüne alındığında 2021 senesinin ikinci yarısında artan taleplerin karşılanamayacağı

görülmektedir. Bu gerçek 2020 başında görülmeye başladıktan sonra öncelikle İstanbul çevresindeki OSB’ler ve özel alanlar incelendi. Nüfus yoğunluğu, maliyetler, trafik sıkışıklıkları personelin hareket zorlukları hesaplandı. Sonuç olarak İstanbul ve Ankara’da faaliyet gösteren şirketimizin stratejik olarak İzmir’de de bulunmasına karar verildi. Yeni yapılan otoban yolunun ulaşım süresini kısaltması, fabrika üretimine Ege ikliminin pozitif yönde etki etmesi, şu anda istihdam edilen nitelikli personelin Ege Bölgesi’ne taşınabilirliği, yeni personelin kolay bulunabilirliği, limanın yakın ve İzmir’den dünyanın büyük limanlarına direkt gemi hatlarının

ihracatta nakliye sürelerini kısaltması gibi etkenler de karar verilmesine yardımcı oldu." Tavman, "Yaklaşık iki hafta sürecek olan taşınma ve yeni yerde üretime başlama prosesinin ocak ayı içinde bitirilmesi planlanmıştı. Yurtdışından temin edilen ürünlerin alternatifi olarak ithalatı yavaşlatacak ayrıca ihracat imkanı ile ülkemizin dış ticaret dengesinin düzelmesine katkı sağlayacak bir yatırım olacaktır" dedi.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 81

ÖZEL RÖPORTAJ

Murat Alişiroğlu

“Ölçüm Ekipmanı İçin İlave Bütçeye Gerek Yok, Zaten Harcanıyor” Yusuf İlhan

CS Instruments Türkiye Ülke Müdürü

"Ölçüm ekipmanlarında risk almak çok tehlikeli sonuçlar yaratabilir. Mutlaka denenmiş, zor koşullarda kendini kanıtlamış ürünlerle ve yaptığı işin ticari boyutunun yanında arka planındaki fizik koşullara da hakim insanlarla çalışmak gerekiyor." 82 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ÖZEL RÖPORTAJ

"Bizden ürün tedarik eden müşterimizin, uzun zaman sonra başka bir ihtiyaç ya da ürün için tekrar aklına gelen ilk firma olmayı amaçlıyoruz" n Merhaba Yusuf Bey, öncelikle bizi kırmadığınız için şahsım, dergim ve okurlarımız adına teşekkür ederek başlamak isterim. Sizinle tanışmamız dergimizin ilk çıkış tarihlerine kadar dayanıyor. Fakat okurlarımızın da sizi yakından tanımasını isterim, Yusuf ilhan kimdir? İstanbul Teknik Üniversite Makine Mühendisliği bölümünden mezunum. Mühendislik yaptığım sürede hep basınçlı hava ve enerji verimliliği alanında çalıştım. Derginizin de ana konusu olan basınçlı hava, benim için sadece çalıştığım sektör değil, mesleğim oldu diyebilirim. 2019 yılında CS Instruments Türkiye Ofisi'nin açılmasında görev aldım ve halen Ülke Müdürü olarak keyifle devam ediyorum. n CS Instruments firmasını biraz tanıyabilir miyiz? CS Instruments basınçlı hava ve gazlar için ölçüm ekipmanları üreten Almanya merkezli bir firma. Alman endüstrisine göre oldukça yeni sayılabilir aslında, 2002 yılında kuruldu. Kurucu ekip uzun yıllardır basınçlı gazlarda ölçme değerlendirme tecrübesine sahipti elbette. Kompakt ve sadece belirli bir alana yoğunlaşmış bir firma olarak, tasarımdan lojistiğe kadar her şeyi kendi bünyesinde yapan, çelik imalat ve plastik enjeksiyon gibi süreçler de dahil tüm tedarikini Almanya’dan yapan bir firma. Tüm ana ürün gruplarımızda tasarım, tedarik, üretim, kalibrasyon ve lojistik CS Instruments tesislerinde yapılıyor. Yani CS Instruments ürünleriyle ilgili teknik

bir sorunuz olduğunda, üçüncü partilere sorma ihtiyacı duymadan çok kısa sürede firma içinden cevabını bulabiliyorsunuz. Bu da firma olarak kendine güven ve hız avantajı sağlıyor. n Peki Türkiye Ofisinin açılmasına nasıl karar verildi? Firma şu ana kadar bu kararından memnun mu? CS Instruments Almanya dışındaki ticari faaliyetlerini yürütmek için kendi ofislerini açmayı tercih ediyor. Türkiye, Güney Afrika’dan sonra Avrupa Birliği bölgesi dışında açılan ilk ofis oldu. 2020 yılında da Türkiye’den sonra Çin, ABD ve İsveç ofisleri açıldı. CS Instruments tarafından kurulan bu ofisler yerel uzmanlar tarafından yönetiliyor. Türkiye endüstrisi hem çok dinamik hem de demir çelik, tekstil, otomotiv gibi basınçlı hava ve gazların yoğun kullanıldığı sektörlerde yoğunlaşmış. Bu alanda ölçüm ekipmanlarına ihtiyaç duyan firmaların ihtiyaç duyduğu desteği yerinden sağlamak amacıyla Türkiye ofisi açıldı ve geçtiğimiz bir yıldaki ilgiden dolayı çok memnunuz. n CS Instruments Türkiye olarak sadece ürün satışı mı yapıyorsunuz? Firmanız sorunu olan fabrika veya firmalara çözüm ortağı oluyor mu? Bizim çalıştığımız alanda öncelikle tesisin neye ihtiyacı olduğunu tespit etmeniz gerekiyor. Basınçlı hava kompresörlerde üretilip, kurutucu ve filtrelerle şartlandırıyor, boru hattıyla taşınıyor, hortum ve fittingsler ile dağıtılıp makinelerde kullanılıyor. Dolayısıyla firmanın basınçlı havayı ürettiği yerden başlayıp, şartlandırma, taşıma ve kullanım alanlarının hepsine dair fikir sahibi olmanız ve yaşadığı soruna dair bir çözüm önermeniz gerekiyor. Gerek CS Instruments felsefesi gerekse benim mühendislik anlayışımda hep sahada olmak var. Bize ulaşan firmaları yerinde ziyaret etmek, gerekiyorsa sahada demo ölçümler yapmak işimizin önemli bir parçası. Bu nedenle müşterilerimizle uzun vadeli ilişkiler kuruyoruz. Bizden ürün tedarik eden müşterimizin, uzun zaman sonra başka bir ihtiyaç ya da ürün için tekrar ilk aklına gelen firma olmayı amaçlıyoruz ve böyle örneklerin oluştuğunu görmek çok sevindirici. n Ürün Portföyünüzde hangi ürünler var? Basınçlı hava, doğalgaz, azot, oksijen, argon ve daha birçok teknik gaz için

debimetreler, nem sensörleri, partikül ve yağ buharı ölçüm cihazları, kaçak tespit cihazları ana ölçüm gruplarımız. Bunun yanında basınç ve enerji ölçüm gruplarımız da var. Tüm bu sensörlerden toplanan veriyi kaydedip işleyecek datalogger / ekranlı kaydediciler ve yazılımlar sunuyoruz. n Yusuf Bey, ülke olarak pandemi dönemini ağır atlatıyoruz. Pandemiye rağmen istediğiniz çalışmaları yapabildiniz mi? Bu kısa sürede fuar çalışması olmadığı için dergimizden beklediğiniz geri dönüşü alabildiniz mi? Bizim işimizde saha ziyareti çok önemli. Gerek ilk tanışmada gerekse kullanıcının ürünlerle ilgili sorunu olduğunda kısa sürede sahada olmayı tercih ediyoruz. Seyahat etmenin oldukça riskli olduğu bu dönemde mobiliteyi azaltmak hatta bazı zamanlarda tamamen kesmek zorunda kaldık. Sanırım uzunca bir süre daha hareket imkanımız kısıtlı olacak. Bu nedenle derginiz ve bunun yanında dijital iletişim çok daha önemli hale geldi elbette. n Pandemi döneminin şirket planlarınıza ne gibi olumlu/olumsuz etkisi oldu? Yaparak öğrenme (learning by doing) felsefesine inanıyoruz. Bu nedenle gerek İstanbul ofisimizde gerekse firmaların tesislerine giderek ürünlere dokunarak, deneyerek, yani yaparak ölçüm felsefesini ve ölçüm ekipmanlarını anlatmak istiyoruz. Ancak bırakın binlerce kişinin bir araya geldiği fabrikaları ziyaret etmeyi, markete gitmenin bile çok riskli olduğu zamanlar yaşıyoruz. Fakat mevcut durum bu ve biz de alternatif yollar bulmak zorundayız. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 83

ÖZEL RÖPORTAJ "Seyahat etmenin oldukça riskli olduğu bu dönemde mobiliteyi azaltmak hatta bazı zamanlarda tamamen kesmek zorunda kaldık. Sanırım uzunca bir süre daha hareket imkanımız kısıtlı olacak. Bu nedenle derginiz ve bunun yanında dijital iletişim çok daha önemli hale geldi" n Bir kompresör markasının bayisi olmak yerine Türkiye’de zor olanı, yani ölçmeyi seçtiniz. Burada sanki farklı bir misyon üstlendiğinizi düşünüyorum. İnsanlara ne aldığını, aldığı kompresörün ne kadar hava ürettiğini ne kadar enerji tükettiğini, hava kaçağı olup olmadığı gibi konuları bilmesi için bir mücadele vermek üzere bu yola çıktığınızı düşünüyorum. Doğru mu? 500 kW aktif kompresör gücü olan bir firmanın sadece basınçlı hava için elektrik maliyeti bir yılda 2 milyon TL civarında. Avrupa’da yapılan çalışmalar, üretilen basınçlı havanın yaklaşık %30’nunun kaçaklara gittiğini gösteriyor. Tasarruf imkanları bununla da sınırlı değil, verimsiz kompresörler, boşa hava kullanan noktaların elimine edilmesi, sistem basıncının düşürülmesi, ısı geri kazanımı, şartlandırmanın ve boru tesisatının optimize edilmesi gibi başlıklar altında toplam tasarruf potansiyeli %50’yi buluyor. Tüm bu tasarruf potansiyelini hayata geçebilmesi için ilk yapılması gereken şey ölçüm. Bir kompresör ne kadar para harcayıp karşılığında size ne veriyor? Bu üretilen basınçlı havayı nerede, neden ve hangi kalitede kullanıyorsunuz? Bu sorulara cevap vermeden iyileştirme yapmak mümkün değil. Bu nedenle ben hep şöyle söylüyorum, bizim için ilave bütçe ayırmanıza gerek yok. Zaten yıllardır elektrik faturası olarak ödediniz bu parayı ve ödemeye devam edeceksiniz eğer sistemi iyileştirmezseniz. Elbette ölçüm bu işin ilk aşaması, sonrasında yeni ekipman ve revizyonlar gelecektir. Mevcut koşulların izlenmesi de üretim başına maliyet kontrolü, verimsiz/bakım gerektiren bölgelerin ve makinelerin tespiti gibi nedenlerle çok önemli. Örneğin paket başına 1 litre gıda gazı kullanan bir termoform makinesine sahipseniz, 1 litre ile

84 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

5 paket yapan rakibinizle rekabet etmeniz çok zor. Peki sorunun kaynağı nedir? Bu soruyu sormak ya da fiyatı/karlılığı düşürüp rekabet etmek gibi seçenekleriniz var. Biz bu soruyu sordurmaya çalışıyoruz. n Aslında bir önceki sorumla bağlantılı bir soru; Neden bazı ithalatçılar gibi satışı daha kolay olan Uzakdoğu ürünlerini değil de pahalı ve zor ürünlerden birisini seçtiniz? Mühendislikte enerjinin korunumu yasası vardır ve ben bu prensibin hayatta da geçerli olduğuna inanırım hep. Sonuç almak istiyorsanız gerekli aksiyonları almanız gerekir. Daha az çaba sarf ederseniz daha düşük bir sonuç alırsınız. Ölçüm ekipmanlarında risk almak çok tehlikeli sonuçlar yaratabilir. Mutlaka denenmiş, zor koşullarda kendini kanıtlamış ürünlerle ve yaptığı işin ticari boyutunun yanında arka planındaki fiziki koşullara da hakim insanlarla çalışmak gerekiyor. Çünkü eğer ölçümü yanlış yapıyorsanız sonrasında atacağınız adımların hiçbir anlamı kalmaz. Ürünlerin menşeinden ziyade firmanın altyapısına, yönetim biçimine ve yaptığı işe duyduğu saygıya bakmak gerekiyor. Ben CS Instruments’ta çalışmaya başlamadan önce de uzun yıllar aynı ürünlerin kullanıcısı olduğum pozisyonlarda çalıştım ve yıllar içinde birçok karşılıklı sınanmadan geçerek bu güven oluştu. n Firmanızın Türkiye’deki pazar payını büyütmek için ne düşünüyorsunuz? Yeni bir ürün olacak mı? Olacaksa firmalara ne gibi faydaları olacak? Biz firmalara ürün satışından önce neyi, neden ölçmek gerektiği konusuyla başlıyoruz. İmkan veren firmalarda da bunu demo ölçülerle yerinde göstermek istiyoruz. Zaten basınçlı hava ve gazlarda tasarruf potansiyelini gören firmalar ölçüm ekipmanı yatırımı yapmaya kendileri karar veriyorlar. Dolayısıyla mümkün olduğunca firma ile birebir temas etmemiz gerekiyor. Bu nedenle firmalardan gelecek eğitim taleplerine her zaman açığız. Yeni ürünler için sahadan gelen talepler doğrultusunda ürün geliştirme faaliyetleri elbette devam ediyor. Bir süredir üzerinde çalışılan ıslak havada kullanıma uygun debimetremiz VD500 en yeni ürünümüz. Kompresör performansını doğrudan ölçmek isteyen kullanıcıların çok ih-

tiyaç duyduğu bir üründü. Gaz ölçümü alanında farklı ölçüm prensiplerini de içeren yeni projeler deva ediyor. Ayrıca makine bazlı ölçümler için çok küçük boyutlarda ve uygun fiyatlı bir debimetre modelimizi de yine yıl içinde tanıtmayı planlıyoruz. Debimetre konusunu çok canlı olsa da aslında kaçak tespit cihazı konusuna da çok önem veriyoruz. Mesafe ve basınç değişkenlerini en geniş bantta kullanan en iddialı kaçak tespit cihazına sahibiz. Bu yılın ilk yarısında gelecek yeni versiyon ile kaçak tespit cihazlarında oldukça yenilikçi ve benzeri olmayan bazı değişiklikler yapacağız. n Tecrübelerinize dayanarak basınçlı hava sektöründe başarı için en kritik unsurlar olarak neleri görürsünüz? Bu bağlamda en değerli varlığınız nedir? En az yatırımla mümkün olan en büyük tasarruftan başlamak gerekiyor. Bu nedenle hava kaçaklarını tespit ve tamir etmenin mutlaka atılması gereken ilk adım olduğunu düşünüyorum. Çünkü her fabrikada mutlaka değer yaratacak bir ürün. Bazen demo ölçümlerde öyle durumlarla karşılaşıyoruz ki bir saatlik bir demo ölçümde cihazın kendi parasını çıkartacak kadar kaçak bulunuyor. Her firmanın bu demo ölçümü talep etmesi ve durumu kendi gözleriyle görmesi gerekir diye düşünüyorum. Bu bağlamda şunu da eklemem gerekir, CS Instruments Türkiye 2020 yılında Almanya ve İspanya’dan sonra en çok kaçak tespit cihazı satışı yapan ülke oldu. Bu konuda oldukça başarılıyız. Gerçi bu yıl açılan Çin ve Amerika ofisleriyle rekabet etmemiz mümkün görünmese de 2021 yılında araya bir başka ülkeyi almadan yerimizi korumak istiyoruz. n CS Instruments Türkiye olarak 2021 yılının bu ilk sayısındaki bu keyifli sohbet için teşekkür ediyorum. Bu vesile ile okurlarımıza son olarak nasıl bir mesaj vermek istersiniz? Pazardan domates alırken dahi ölçmek zorundayız ki paramızın tam karşılığını alabilelim. Malumunuz küresel ekonomik koşullar oldukça sert ve belirsiz, ülkemizde de ilave problem var. Böyle dönemlerde firmalar için satışları ve karlılığı arttırmak çok zor. Dolayısıyla imalat sektöründeki her firmanın mutlaka kullandığı basınçlı hava ve gazlara dikkatle bakmasını öneriyoruz. Buradaki tasarruf potansiyeli firmanın rekabetçiliğine ve karlılığına havadan gelen sürpriz bir katkı sunacaktır.

Hava Kurutucularında Adsorban Çözümler Malıköy Anadolu OSB 1. Cadde No:7 S ncan / ANKARA Tel: 0312 394 03 20 Fax: 0312 395 24 67 www.damlak mya.com damlak mya@damlak mya.com

HABER

KOMPRESÖRLERDE YAĞ FİLTRESİ VE SEPERATÖR FİLTRESİNİN ÖNEMİ Onur Işıkcevahİr Makine Mühendisi

FiLTRE 86 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TEKNİK MAKALE

ompresörlerde kullanılan yağ, rotor kısmında sürtünmeyi önlemesi ve sızdırmazlığı sağlaması açısından sistemin vazgeçilmez unsurlarından biridir. Rotor bölümünde sıkıştırılan hava ile karışan yağ, seperatör filtresi tarafından kompresörden çıkan havada yağ partiküllerinin bulunmaması ve sistemden dışarıya temiz hava akışı sağlamak için havadan ayrıştırılır. Ayrıştırılan yağ sisteme geri dönmeden önce yağ filtresinden geçerek zararlı olabilecek partiküllerin rotor kısmına girmesi engellenir. Bu partiküller, yağın sistemde sürekli bir döngü içinde olması ve ısınıp soğuması sonucunda oluşur ve bir süre sonra kompresörlerde bulunan rotor sistemini aşındırarak sisteme zarar verirler.

ŞEKİL 1: Vidalı Kompresörlerin Çalışma Prensibi

YAĞ FİLTRELERİ VE HİDROLİK YAĞ FİLTRELERİ

1.YAĞ FİLTRELERİ

Kompresörlerde kullanılan yağ filtreleri genellikle selüloz bazlı olup çoğunlukla istenilen filtrasyon özelliklerini karşılamaktadır. Sisteme ciddi anlamda zarar verebilecek boyutlardaki partikülleri engelleyerek kompresörün verimli çalışmasını ve rotor kısmında partiküllerden meydana gelebilecek sürtünmeden dolayı aşınmaları minimize ederek kompresör kullanıcılarını yeterli düzeyde memnun etmektedir.

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 87

TEKNİK MAKALE

ŞEKİL 2: Hidrolik Filtrelerde Kullanılan Microglass Kağıtların Teknik Özellikleri

2.2.Örgülü Teller

FİLTRASYON VERİMLİLİĞİ (%)

Selüloz kağıtların yeterli filtrasyonu sağlayamadığı durumlarda kompozit kağıtlar kullanılmaktadır. Kompozit kağıtlar, selüloz kağıdına hamur haldeyken bir miktar sentetik elyaf katılarak elde edilir. Bu işlem partikül boyutlarına göre filtrasyon kabiliyetini arttırarak ve kullanıcılara kompresördeki yağı daha iyi filtreleme imkanı sunarak kompresörün ömrünü uzatmasına olanak tanımıştır.

Farklı üretim proseslerine sahip olan hidrolik filtreler genellikle krom-nikel alaşıma sahip mesh örgülü tellerle güçlendirilir ve yüksek basınçlara karşı filtrenin dayanıklılığı sağlanmış olur. Bu örgülü tellere aynı zamanda epoxy kaplama yapılarak yüksek sıcaklıklara da dayanımı arttırılır. Hidrolik filtrelerin kullanıldığı ortama ve filtrasyon özelliğine göre farklı tel kalınlarına ve mesh sayılarına sahip örgülü teller hidrolik filtrelerin dayanıklılığı açısından önemli bir ek materyaldir.

PARTİKÜL BOYUTU (μm)

GRAFİK 1: Partikül Boyutunu Göre Filtrasyon Verimliliği

2.HİDROLİK YAĞ FİLTRELERİ

2.1-Hidrolik Filtrelerde Microglass Kağıdın Kullanımı

Kompresörlerin daha uzun ömürlü ve verimli olabilmesi için üretilen hidrolik yağ filtreleri, selüloz ve kompozit bazlı yağ filtrelerinden farklı olarak microglass yapısıyla daha düşük mikronlu (0,5um30um) filtreleme işlemi yaparlar. Microglass kağıt sayesinde sisteme zarar verebilecek partiküllerin filtrelenme yüzdesi arttırılarak sistem içinde oluşabilecek zararlar azaltılmış olur.

88 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Şekil 3: Hidrolik Filtrelerde Kullanılan Örgülü Tellerin Teknik Özellikleri

2.3.Laminasyon İşlemi

Hidrolik yağ filtrelerinde kullanılan microglass kağıtlara laminasyon işlemi uygulanarak filtrenin yüksek sıcaklıklara ve basınçlara karşı dayanıklılığı arttırıldığı gibi partikül tutma kapasitesi de arttırılarak filtrenin ömrü uzatılmış olur. Laminasyon işlemi, genellikle tank içinde bulunan polimer bazlı sıvıların püskürtülmesi sonucunda elde edilen elyafın(melt-blown) microglass kağıdın iki tarafına hotmelt veya tutkal tarzı yapıştırıcılar vasıtasıyla lamine edilmesi işlemine verilen addır.

TEKNİK MAKALE

SEPERATÖR FİLTRELERİ

Seperatör filtreleri temel olarak rotordan çıkan hava yağ karışımını filtreleyerek hem dışarıya temiz hava verilmesini hem de yağın sistemin içinde kalmasını sağlayan filtrelerdir. Bu filtreler helis haline getirilmiş delikli sac üzerine istenilen filtrasyon özelliğine göre coalescer adı verilen kağıtlar sarılarak oluşturulur. Bu coalescer kağıtlar elyaf ile beraber sarılarak filtrenin ömrünü ve filtrasyon kabiliyetini arttırır. Seperatör filtreleri, sarım sayısı ve kullanılan kağıdın kalitesine göre 4000-6000 saat çalışma kapasitesine sahiptirler. Kompresör sistemlerinde 22 bar’a kadar basınca maruz kalan seperatör filtrelerinin üretimi yüksek basınca mukavemet gösteren materyallerle gerçekleştirilir. Kullanılan sacın kalitesinden kağıdına kadar basınca ve yüksek sıcaklığa dayanıklı yapıları vardır. Bu filtrelerin yüzey alanı, kompresörlerde istenilen filtrasyon özelliklerine göre ayarlanmalıdır. Kompresörün gücüne göre yeterli düzeyde filtrasyon alanı oluşturulmazsa kompresör kullanıcıları seperatör filtresinden dolayı sistemden yeterli düzeyde verim alamayabilir.

Seperatör Filtrelerinde Coalescer Kağıdın Kullanımı

Coalescer kağıdı, basınçlı hava veya gaz akışlarından yağ, su ve diğer sıvıları filtreleme yöntemlerinde sıkça kullanılan filtrasyon kağıdı çeşidir. Kompresör sistemlerinde basınçlı hava ile birlikte gelen yağ partikülleri coalescer kağıdı üzerinde damlacık şeklinde tutunur ve bu damlacıklar birbirleriyle birleşerek seperatör tankının aşağısında bulunan haznede birikir. Yağ partiküllerinin kağıt üzerinde damlacık şeklinde birikmesi, coalescer kağıtlarının liflerinde yağ itici özelliğinin bulunmasından kaynaklıdır.

Şekil 4: Damlacık Şeklinde Filtrelenen Yağ Partikülleri

Şekil 5 :Coalescence of Droplets

Şekil:6 Microglass Media

Coalescer kağıdı ile 1 mikron ile 25 mikron arasında değişen ortalama gözenek boyutlarının yanı sıra minimum akış direnci ve mükemmele yakın kimyasal direnci ile hemen hemen her düzeyde istenilen verimli filtrasyon ortamı oluşturulur. Filtrasyon ortamına göre coelescer filtre kağıdı seçerken dikkat edilmesi gereken hususlar; -Taşıma ve verimlilik -Minimum basınç düşüşü -Kimyasal uyumluluk -Uzun ömürlü olması -Çalışma sıcaklığı ve basınç aralığı

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 89

r a l n ı d a K a y n ü D E D R Ö T SEK E D N İ M E N Ö D İ M E D PAN K A M L O N I D A K N ÇALIŞA

Kadın olmanın zor olduğu bir ülkede bunun yanına bir de iş hayatını eklemek ancak kadın olmanın gücüyle açıklanabilecek bir durumdur. Sektörde ve hayatın her alanında pandemi döneminde çalışan kadınların sorunları ve yaşadığı tramvaları sektörün önemli isimlerine sorduk. Dergimizin 4. yılını kutladığımız bu sayımızda, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nde söz hakkı sektörün güçlü kadınlarında...

MART

nü ü günü g r a l n ı d a ünya Kadınlar Dünya 90 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Günü

Aslı SaraÇoğlu Özer Sarmak Makina Kompresör Pompa ve Sanayi Tic. A.Ş. Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı

2020 YILINDA YAŞADIKLARIMIZ VE ÖĞRETİLERİ

020 yılı, tüm dünyada olduğu gibi, daha önce birçok kriz deneyimi olan Türk işverenlerinin de şimdiye dek karşılaşmadığı bir yıldı. Çok hızlı karar alıp uygulamak zorunda olduğumuz bir dönem oldu. Sanırım işverenler için en zoru, hem üretime devam etme zorunluluğu, hem de çalışanların sağlığını koruma mesuliyeti idi. Özellikle uzaktan çalışma imkanı olamayan sürekli maskeyle fiziksel olarak fabrikada bulunması gereken ve dışarda satış, servis hizmeti veren çalışanlarımız çok zorlu bir mücadele verdiler. Belli bir süre uzaktan çalışanlar da iyi iletişim yetenekleri, iç motivasyonları ve teknolojiyi kullanarak işlerini aksatmadan yürüttüler. Yaptıkları fedakarlıklar için tüm çalışanlarımızla gurur duyuyorum. Bu dönemde biz yöneticiler için en önemli husus, çalışanlarımızın motivasyonunu her daim yüksek tutmak ve her ne kadar koşullar zor olsa da, tedbiri elden bırakmadan odağımızı işimizde tutarak yolumuza devam etmek oldu. Bu yıl belirsizliklerle dolu ve zordu ve her zorlu dönemin bize öğrettiği hususlar oluyor. Bu yıl , artık dijitalleşmenin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha teyit etmiş olduk. Yerli üretimin bir ülke için ne kadar kritik seviyede önem taşıdığını herkes görmüş oldu. Lojistik olarak yakın yerli tedarikçilerle çalışmanın avantajı ortaya çıktı. Bir şirketin yönetimsel olarak hızlı hareket edebilmesi ve koşullara uyum sağlamadaki esnekliğinin önemi anlaşıldı. Birlikte çalışmak için artık aynı ortamda bulunmak gerekmediğini tecrübe ettik. Bizim sektörümüzle ilgili olarak da diyebilirim ki ,basınçlı havanın sanayi için ne kadar vazgeçilmez olduğu ve en derin krizlerde bile basınçlı hava ihtiyacının hiç bitmediğini görmüş olduk. Tabii burada basınçlı havanın her sektörde kullanılmasının büyük avantajını da belirtmek gerekir. Kişisel olarak bu dönemde herkesin bildiği ve yaşadığı zorlukları az çok tabii ki ben de yaşadım. Ancak en başından itibaren değiştiremeyeceğim koşullara odaklanmak yerine o koşullarda en iyi ne yapabilirim diye düşündüm. Evde olduğumuz dönemlerde hobilerim için online eğitimlere katıldım, online olarak spor yaptım. Bu şekilde sosyalleşme imkanı da buldum. Eşimle, çocuklarımla şimdiye kadar hiç olmadığı kadar bol vakit geçirdim. Bağışıklık sistemini güçlü tutmanın en önemli unsurunun moral olduğunu bildiğim için, çocuklarımın da endişeli olmalarını önlemek amacıyla olumsuz haberlerden evde pek de konuşmadık. İnsanlık tarihinde daha önce de olmuş salgınlar, savaşlar gibi bu dönemin de atlatılacağı umudunu hiçbir zaman kaybetmedim.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 91

HABER

r a l n ı d a K a y n ü D G

LALE ALGAN Dalgakıran Kompresör Genel Müdür

92 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

eçtiğimiz senelerdeki verileri incelediğimizde, her seviyedeki kadın ve erkek personelin işten ayrılma oranlarının yaklaşık aynı olduğunu görürüz. Ancak 2019 kasımından beri tüm dünyayı etkisi altına alan; tüm tedarik zincirlerini, çalışma modellerini kökten değiştiren, eşi benzeri görülmemiş global krizler yaratan Covid-19 salgını, zaten kadınların ciddi bir mücadele içinde olduğu iş dünyasında yine kadınlar için de etkilerini göstermeye başladı. İş ve okul hayatının hanelere taşınmasından ciddi anlamda etkilenenler içinde, ev ve iş yükünü birlikte üstlenmek durumunda kalan, toplumsal normlar ve dinamikler itibariyle bu görevlerin doğal sorumluları olarak görünen kadınlar oldu. Pandemi öncesi dönemde, ev ve iş hayatının arasındaki ayrımın rahatlıkla çizilebilmesi sebebiyle kendine özgürlük alanı yaratabilen kadın, pandemiden sonra bu özgürlüğünü kaybetti. Şimdilerde ev işlerini, çocukların uzaktan eğitimini ve performans beklenen işlerini birlikte yürütmenin zorluklarını yaşıyor, çoğu senaryoda bu sorumlulukları tek başına yürütmek zorunda kalıyor veya paylaşım yeterli olmuyor. Bu da toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin derinliğini arttırmakla kalmıyor; hem fiziksel hem de psikolojik olarak kadınlara oldukça büyük bir sorumluluk yüklüyor. Motivasyonu ve enerjisi çeşitli kaynaklar tarafından saldırıya maruz kalan kadın, bu iki dünyanın arasında sıkışmış bir biçimde mücadelesini sürdürüyor. Bu mücadelenin en zor yönlerinden bir tanesi, ya çocuk bakımı ve ev işleriyle birlikte profesyonel iş yaşamlarını da aynı kalitede ve seviyede sürdürmelerinin beklenmesi. Bu stres, ekonomik çevre ve dinamikleri itibariyle de olası bir krizde iş kaybetme korkusu ile birleşiyor; adeta kadın için bir çıkmaz haline geliyor. Sağlıktan sosyal güvenceye, iş hayatından ev hayatına kadar her alanda toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin derinliği gittikçe artıyor. Salgın öncesi dönemde iklim değişikliği, ekonomiye katılımın önündeki zorluklar, güvenilir gıdaya erişmekte yaşanılan zorluklar, siyasette kadın temsilinin azlığı cinsiyet eşitliğindeki ilerlemeleri zaten ciddi anlamda etkilemekteyken, toplumsal ve ekonomik alanda karşılaşılan yapısal eşitsizlikler daha da belirgin hale geldi. Bu sebeple salgın sürecinden kadınların orantısız ve ciddi anlamda etkilenmelerini engellemek, bundan sonrası için de bu problemleri ortadan kaldıracak hızlı ve direkt adımlar büyük önem taşıyor. Birleşmiş Milletler’in geçtiğimiz dönemde yayınladığı yeni global veriler, koronavirüs salgınının kadınların son 20 yıllık eşitlik mücadelesinde elde ettikleri kazanımları yok edebileceğini işaret ederken, salgının etkisiyle ortaya çıkan ve kadından beklenen diğer emeklerin yükünün büyük bir kısmının kadınlar tarafından üstlenildiğini ortaya koyuyor. Yine aynı rapor, kadınların erkeklere kıyasla ücretsiz emek yükünün salgın öncesine göre en az 2 katına çıktığını ortaya koyuyor. Asıl kaygı verici olan başka bir nokta ise, ücretsiz izne çıkarılan kadınların ne kadarlık bir kısmının görevinin başına dönebileceği. Kadınlar, istediği her şeyi yapabilecek kuvvete ve kudrete sahip; ama kendisinden beklenen her şeyi aynı anda, büyük fedakarlıklar olmadan yapmaları imkansız. Bu sadece bir cinsiyet eşitsizliği yahut kadın hakları meselesi değil, hepimizin dikkate alması gereken, acil çözümler geliştirmemiz gereken, daha büyük sorunlara evirilebilecek bir problem.

ü n ü G

Aslı Tüjümet Alkın Kompresör Genel Müdür Yardımcısı

HABER

İmalatta kadının gücü

ünümüzde belirli bir eğitim alan, çalışıp ekonomik özgürlüğüne kavuşan her kadın toplumsal statüsü konusunda yeni sorgulamalar yapmaktadır. Bu nedenle toplum kadının geleneksel rol ve sorumluluğu konusundaki bakış açısını ve tutumunu değiştirmek zorundadır. Kadınların işgücüne katılımının bir gereklilik olmasının yanı sıra, teknik eğitim alan kadın sayısının artması da bir gerekliliktir. İmalat sanayi sadece erkek egemen bir kültür olmaktan çıkarak kadınların da karar süreçlerinin içinde olduğu bir sektöre dönüşmektedir. Biz kadınların imalat sanayinde, özellikle talaşlı imalatta çalışamayacağı algısını yıkmayı başardık ve nitelikli kadın işgücünün sadece ofis ortamlarında değil üretimin içinde de yer almasını sağladık. ALKIN KOMPRESÖR olarak imalat sanayinde kadın işgücünün daha görünür olması gerektiğini düşünüyoruz. Kadınların işgücüne katılımının milli gelire olumlu etkisini hepimiz öngörebiliriz. Devletimizin kadınların iş dünyasındaki konumlarını iyileştirmek için birçok fırsat tanıdığını düşünüyoruz. Örneğin devletimiz 2023 yılına kadar kadınların işgücüne katılım oranını ciddi şekilde artırmayı hedeflemektedir. Bizde bu stratejiler ışığında şirket büyüme politikalarımız içinde kadın varlığına daha çok yer verme kararı aldık ve kadın istihdamına yönelik somut, ölçülebilir adımlar attık. Bu karar sonucunda şirket içinde hem ekonomik hem sosyolojik olarak olumlu değişimler gözlemledik. Böylece kadının elini değdiği her yeri güzelleştirdiği gerçeğini kanıtlamış olduk. Son 5 yılda kadın personel sayımızı artırmaya yönelik çalışmalarımızın olumlu geri dönüşlerini fazlasıyla aldığımızı gördük. Kadın çalışanlarımızın yeteneklerinin göz ardı edilmediği fırsatlar oluşturmakta ve İnsan Kaynakları politikamızı da buna göre şekillendirmekteyiz. Ar-Ge, finans, ihracat, talaşlı imalat gibi departmanlarda kadın personellerimiz şu an büyük bir özveri ve başarı ile görevlerini sürdürmektedirler. Kadın ve erkeğin üretimde eşit seviyede yer almasını önemsiyoruz. Kadın çalışanların teknik ve kişisel gelişimleri için eğitimlere katılmasını teşvik ediyoruz. Kadın çalışanlarımızın karşılaştıkları sorunları ve sorunların çözümüne ilişkin beklentilerini büyük bir titizlikle inceleyerek onlara uygun çalışma ortamı yaratıyoruz. ALKIN KOMPRESÖR cinsiyet ayrımı olmaksızın kadınların güvenle çalışabilecekleri bir firma olmaya devam edecektir. Burada kadınlar sadece bir anne veya ev hanımı değil, ayrıca, güçlü, ayakları üzerinde durabilen, görüşlerine değer verilen başarılı birer iş kadınlarıdır.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 93

ü n ü G r a l n ı d a K a y n ü D 'Geleceğimizi, işimizi, ailemizi, hedeflerimizi, başarılarımızı yeniden şekillendirmeliyiz'

üm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınında, bir iş insanı ve bir kadın olarak kendimizi bir belirsizliğin içerisinde bulduk. Herkes gibi biz de böyle bir pandemiyle karşı karşıya kalınca, tedirgin bir bekleyişin ardından, yeni planlar oluşturmak, yeni yol haritaları çizmek ve kriz planımızı oluşturmak için harekete geçtik. Kriz şartlarını, tabi ilk önce sağlık ve hijyen başta olmak üzere işyerlerimize göre revize ederek günlük çalışma düzenimizi oluşturduk. Bu süreçte MC Kompresör jeneratör olarak çalışmalarımıza hiç ara vermedik. Kontrollü bir şekilde çalışmaya devam ettik. Ekonomik anlamda ise bu fırtınalı süreçte; Sağlam bilanço yapısının bir avantaj olduğunu gördük.

Leyla Uyar Cantürk MC Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı

94 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Ama bu kriz dönemi bize şunu öğretti: Geleceğimizi, işimizi, ailemizi, hedeflerimizi, başarılarımızı yeniden şekillendirmeliyiz. Yeni dünya düzenine ayak uydurmalıyız. Kriz yönetiminden çıkıp, değişim yönetimine geçmeliyiz. Planlı bir şekilde yeni dönemi yönetmeliyiz. Dijital platformlara eskisinden daha fazla yer vermeliyiz. Artık eski normalimiz yok! Yeni normallerimiz var. Eskiden çok zor zannettiğimiz şeyler, artık güncelimizde. Ve bu değişimler çok kısa sürede hayatımızda kalıcı olarak yerini aldı. Bu süreçte pek çok dijital ortamlarda çalışmayı öğrenmiş bulunuyoruz. Hayatımıza ‘online’ kelimesini kattık. Böyle bir değişimde ve yeniye ayak uydurduğumuz bu dönemde, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü münasebetiyle dileğim ve isteğim; Türk kadınının her zaman olduğu gibi şimdi de her konuda ve alanda varlığını göstermesidir. Yeni dönemde geleceğimizin gençler olduğunu düşünerek; Onların dijital bilgilerine, değişime açık olmalarına, mücadeleci ruhlarına önem vermeliyiz. Ülkemizin, işyerlerimizin geleceğinin gençler olduğunu unutmamalıyız. Bu vesile ile tüm kadınlarımızın 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutlar, bol bereketli hayırlı işler dilerim. Saygılarımla

AIR WORLD KISA HABERLER

TOGG'un şartnamesi moralleri bozdu TOGG’un fabrikasında kullanılacak ortalama 1 milyon euro’luk kompresör sistemi için yazılan şartnamede, ithal markayı işaret eden maddeler yerli üreticinin moralini bozdu.

HABER - Murat Alişiroğlu

ürkiye’nin otomobili TOGG’da kullanılacak motor ve batarya için yapılan anlaşmaları savunan şirketin CEO’su Gürcan Karakaş’ı sanayiciler olarak tam anlamaya çalışırken, yapılacak fabrika için alınacak Kompresörler ve basınçlı hava şartnamesi kafaları karıştırdı. Türkiye’de üretilen ve 150’den fazla ülkeye satılan kompresörler konusunda abartısız üretici sayısıyla dünyanın başkenti konumuna gelmişken; TOGG’un yayınladığı yerli kompresörleri dışlayan şartname moralleri bozdu. Öyleki İmal edip ürettiğimiz kompresörlerin yabancılar tarafından etiketlenip yurt dışında marka haline getirilmesi, Türkiye’deki kamu ve özel işletmelerin satınalmalarının bu durumu gözardı etmeleri, markalarımızın kendi ülkemizde zayıf kalmasına neden oluyor. Geçtiğimiz yıl MKE, bugün ise TOGG tarafından yayınlanan şartnameler can sıkmaya devam ediyor.

96 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Türkiye’de yabancı markalar için üretim yapan birçok şirket var. Özellikle kompresör sektöründe bunu görebiliriz. Ülkemizin nitelikli iş gücü sayesinde kompresörde yabancı markaların fason merkezi konumundayız. Kompresör, hava tankı, azot jeneratörü, filtre ve hava kurutucuları konusunda ülke olarak başarılı olduğumuzu tekrar üstüne basarak yazıyorum. Bir türlü anlam veremediğimiz ithal ürün ve hizmet kullanma alışkanlığımızın nedenleri ne olabilir? Ürünün ithal olması hizmetin kaliteli olacağı anlamına mı geliyor? Yada kaliteli olarak çıkan bir markanın sonradan ürününü bozsa bile “Nasılsa herkes bizi tanıyor ve alır” özgüveninin nedeni, kendini korumak adına "Ben en bilinen markayı aldım" rahatlığındaki satınalmalar mı? Hangisi doğru? Yeter ki içeride önlerini açarak destek olalım yerli girişimcilerimize, yeter ki inanalım, bu ülkenin girişimcilerinin başarılı ve kaliteli işlere imza attığına. TOGG’un kompresör şartnamesindeki maddeler için

yaptığımız itiraz bizzat TOGG’un satınalması tarafından uygun bulunmuş ve yönetime bu durumu bildireceklerini tarafımıza söylemişlerdir. Fakat zeyilname yapılmadığı için tesisat ve mekanik işini alacak olan firma nihayetinde şartnameye bakacağı için yerli firmaların pek bir şansı olmayacak görünüyor. Konuyu Sayın sanayi bakanımıza soru olarak yönelttik fakat Bakan beyin basın danışmanı sektörel dergiler ile ropörtaj yapmadıklarını söylediler. Biz de konuyu TOGG’un altı ortağından biri olan TOBB’un değerli başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu beye duyurmayı sektörümüze bir borç biliyoruz. Bu konuda son derece duyarlı olduğunu bildiğim Rıfat Hisarcıklıoğlu beyden konuya özellikle müdahil olmasını sektör olarak bekliyoruz. Burada yerli firmalarında bu ihaleye katılabilmesinin önündeki engeller konusunda TOGG’un diğer ortakları ile yerliyi saf dışı bırakan bu şartname için müdahil olmasını bekliyoruz. Diğer kurumlarında TOGG'dan pek farkı yok.

i n e isi

YR Ser A

Pistonlu ve vidalı kompresörler olmak üzere geniş bir ürün yelpazesine sahip Eccoair, az yatırımla mümkün olan en yüksek kalite ve performansı sunarak şirketinizin gelişiminde itici güç oluyor. Eccoair bir Dalgakıran Grup markasıdır. www.eccoair.com.tr

AIR WORLD HAZİRAN ECCO ONAY.indd 1

2.07.2018 17:57

HABER AIR WORLD KISA HABERLER

OSB'ler Bilişim Vadisi ile dijitalleşecek Teknoloji ve inovasyon üssü Bilişim Vadisi, dijital teknolojilerin hem tedarikçisi, hem kullanıcısı konumunda olan sanayi kuruluşlarına özel bir çalışma başlattı.

oğu Marmara Kalkınma Ajansı’nın (MARKA) desteklediği “Sanayide Dijital Dönüşüm Analiz Programı” ile Organize Sanayi Bölgelerindeki işletmelere dijital olgunluk analizi yapılacak. İlk etapta 3 OSB’den 15 firma ile başlayacak program kapsamında dijital dönüşüm kapasitesi ve ihtiyaçları belirlenecek. Belirlenen Dijitalleşme yol haritası ile hem teknoloji tedarikçilerinin yerlileşmesi hemde uluslararası pazarda firmaların daha rekabetçi hale gelmesi planlanıyor.

Dijitalleşme çabaları hızlandı

Covid-19 salgını, KOBİ’lerin dijital üretim ve karar verme teknolojileri ile donatılmış olmasını zorunlu hale getirdi. Bu nedenle tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’deki işletmeler de pandemi ile birlikte dijitalleşme çabalarını hızlandırdı. Türkiye’nin en büyük teknoloji geliştirme bölgesi olan Bilişim Vadisi, bu çabalara destek olacak önemli bir adım attı.

Di̇ji̇tal olgunluk anali̇zi̇

Bilişim Vadisi’nin yürütücüsü olduğu program çerçevesinde OSB’lerdeki sanayi firmalarına dijital olgunluk analizi gerçekleştirilecek. Bu analiz sonucunda sanayi kuruluşlarının dijitalleşme alanındaki eksikleri tespit edilecek. Bilişim Vadisi bu sorunlara çözüm önerileri getirecek.

3 OSB’de uygulanacak

Doğu Marmara Kalkınma Ajansı’nın Sanayide Dijital Dönüşüm çağrısı kapsamında hazırlanan program, Otomotiv Yan Sanayi ve İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TOSB) İstanbul Madeni Eşya Sanatkârları Sanayi Sitesi (İMES) ve Güzeller Organize Sanayi Bölgesi’nde uygulanacak.

İlk etapta 15 fi̇rma

Bu üç OSB’den ilk etapta 15 firma seçildi. 15 işletmenin dijitalleşme

bağlamındaki mevcut durumları, işleyişleri, olanakları, dijital dönüşüme karşı bakış açıları, kısa ve uzun vadeli projeleri, dönüşüm için nelere ihtiyaç duydukları gibi konular belirlenecek.

Di̇ji̇talleşme yol hari̇tasi

Bunlara bakılarak KOBİ’lerin dijital olgunluk analizleri gerçekleştirilecek. Analiz sonuçlarına göre firmaların dijitalleşme yol haritaları belirlenecek. İşletmelere dijitalleşme sürecinde rehberlik yapılacak.

İmzalar atıldı

Programın tanıtımı, Bilişim Vadisi, MARKA ve TOSB İnovasyon Merkezi arasında gerçekleştirilen Sanayide Dijital Dönüşüm Analiz Programı İmza Töreni ile yapıldı. TOSB’daki törende, Bilişim Vadisi Genel Müdürü A. Serdar İbrahimcioğlu, MARKA Genel Sekreteri Mustafa Çöpoğlu ve TOSB Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Dudaroğlu sözleşmeye imza attı.

Firmaların röntgeni̇ çeki̇lecek

Bilişim Vadisi Genel Müdürü A. Serdar İbrahimcioğlu, bu imzalarla Sanayide Dijital Dönüşüm Analiz Programının başladığını ifade ederek “İlk etapta firmalarımızın her biriyle ayrı ayrı görüşmeler yapılacak. Bilişim Vadisi’nin aracı olduğu danışmanlar, anlaşma yapılan firmaların çalışanlarına eğitimler verecek. Fiziki ve teknik incelemeler yapacak. Danışmalar firmaların, üretim süreçlerini analiz edecek. Hangi firmanın neye, nasıl bir dijital dönüşüme ihtiyacı olduğu

tespit edilecek. Bir anlamda firmaların röntgeni çekilecek” dedi.

Yerli̇ ve mi̇lli̇ dönüşüm

Üç ay sürecek çalışmanın ardından bir yol haritası çıkarılacağını anlatan Genel Müdür A. Serdar İbrahimcioğlu, “Hazırlanan raporlar kapsamında işletmelere tavsiyelerde bulunacağız. Dijitalleşme sürecinde ihtiyaç olan yazılım, IOT, elektronik, haberleşme gibi ihtiyaç olan teknolojik ekipmanların tedariği sürecinde de bizatihi rol alacağız. Beklentimiz sanayicimizin dijital dönüşümünü yerli ve milli kaynaklarla sağlayabilmek” diye konuştu.

Di̇ji̇talleşme ve küresel rekabet

MARKA Genel Sekreteri Mustafa Çöpoğlu, işletmelerin artık geleneksel yöntemlerle değil dijitalleşerek küresel rekabette kendilerine yer bulabildiklerine işaret ederek “Bu noktadan hareket eden Bilişim Vadimiz, görev alanımızda bulunan 3 OSB’den 15 firmanın dijital dönüşümünü sağlayacak” dedi.

Farkındalık oluşturacak

TOSB İnovasyondan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Burhanoğlu, otomotiv sektöründe dijitalleşmenin olmazsa olmaz olduğunu vurgulayarak “Bu program farkındalık oluşturması açısından da çok önemli. Firmalar bu farkındalıkla birlikte küresel otomotiv pazarında yerini alacak" dedi. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 97

HABER

Medikal Basınçlı Hava Santralleri Aleyna Dursun

Makine Mühendisi Dalgakıran Kompresör A.Ş.

Atmosferik havayı sıkıştırarak basınçlandıran kompresörden elde edilen basınçlı hava, direkt solunabilir nitelikte değerlendirilemez. Solunabilir hava; atmosferik kirler, su, yağ buharı, hidrokarbonlar, mikroorganizmalar ve tüm zararlı bileşenlerden arındırılmış temiz havadır.

98 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

MAKALE

Bileşen

European Pharmacopoela/ Avrupa Solunabilir Medikal Hava Standardı

US OSHA GRADE BS EN Pharmacopoela CSA Z180.1-00/ D(CGA G-7.112021:2014/ / Amerika Kanada 2011 GRADE Avrupa Solunabilir D)/ Amerika Solunabilir Solunabilir Medikal Hava Hava Standardı Solunabilir Hava Standardı Standardı Hava Standardı

Oksijen 20,4 % ≤O2≤ 21,4% (v/v) 19,5 % ≤O2≤ 23,5% (v/v) 20-22% Karbon Dioksit ≤500 ppm (v/v) ≤500 ppm (v/v) ≤600 ppm Karbon Monooksit ≤5 ppm (v/v) ≤10 ppm (v/v) ≤5 ppm Sülfür Dioksit ≤1 ppm (v/v) ≤5 ppm (v/v) Yağ ≤0,1 mg/m3 ≤0,1 mg/m3 Azot Oksitler (NOx) ≤2 ppm ≤2,5 ppm Su ≤67 ppm (v/v) -

21 +-1% ≤500 ppm ≤15 ppm ≤0,5 mg/m3 -

19,5-21,5% ≤1000 ppm ≤10 ppm ≤5 mg/m3 -

olunabilir olması için yukarıdaki normlara göre şartlandırılmış olmaları gerekmektedir. Solunabilir havayı daha nicel tanımlamak için içerisindeki kimyasal bileşen miktarlarını belirten, yurtdışında Avrupa ve Amerika da kabul edilen standartlar aşağıdaki gibidir. Her ne kadar biz kompresör üreticileri Yağsız kompresör gibi sektör ihtiyaçlarına uygun yağsız modeller çıkarsak da solunabilir hava sistemleri için tek başına yeterli değildir. Hastanelerin ve solunabilir hava ihtiyacı olan sektörlerin bu ihtiyacını karşılamak üzere Medikal Basınçlı Hava Santrali ürünümüz ile bu ihtiyacı karşılamayı hedeflemekteyiz. Medikal basınçlı hava santralleri, hastane ve sağlık birimlerinde ihtiyaç duyulan solunabilir havanın tek merkezden elde edilerek bakır boru ağı ile gerekli ünitelere dağılımını sağlayan pratik kullanımlı emniyetli ve kalıcı sistemlerdir. Medikal basınçlı hava santralleri, solunabilir havayı bir santralden elde ederek nominal kullanım basıncına düşürdükten sonra bakır boru tesisatı ile sağlık birimlerindeki (hasta servis odaları, yoğun bakım üniteleri, acil servisler, ameliyathaneler, acil durum odaları, doğumhaneler vb.) tıbbi tedarik ünitelerine (hasta yatak başı ünitesi, pendant) veya medikal gaz prizlerine kadar iletilmesini sağlayan, olası tehlike durumlarında sesli ve ışıklı olarak kullanıcıyı uyaran, pratik kullanımlı ve emniyetli, kalıcı sistemdir. Medikal basınçlı hava santrallerinde amaç, bina içerisinde kompleks ve emniyetsiz yapıda bulunan basınçlı tüpler vb. bulundurulmasına gerek kalmadan tek bir merkezden hijyen kurallarına uygun, emniyetli ve estetik biçimde sağlık kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılamaktır. Çoklu ünite ile kompresörlerin eşit düzeyde kullanımı, arıza durumlarında kompresör geçişinin otomatik olarak gerçekleşmesi, basıncın sürekli kontrol altında tutulması ve gerektiği zamanlarda iki kompresörün aynı anda devreye girerek sistemi beslemesi sağlanmaktadır. Medikal Basınçlı Hava santralleri, eğitilmiş ve resmi olarak görevlendirilmiş hastane teknik personeli tarafından kullanılması amacıyla tasarımı gerçekleştirilmiş ürünlerdir. Tüm medikal hava ihtiyacı olan hastane alanlarında kullanılabilir. Özellikle yoğun bakım ünitlerinde kullanılmakta olan anestezi cihaz, ventilatör, vb. tıbbi cihazların ihtiyaç duyduğu medikal havanın sistem üzerinden sürekli sağlanabilmesi solunum havasına ihtiyaç duyan hastalar için büyük yarar sağlamaktadır. Dalgakıran Medikal Basınçlı Hava Santrali aşağıdaki komponentlerden oluşur.

3 adet Kompresör:

Basit tabiriyle bir gazın basıncını, hacmini düşürme veya hızını

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 99

MAKALE

arttırma yoluyla yükselten mekanik ünitedir. Hastane ihtiyacına uygun kapasitede ve teknik özellikte yağlı ve yağsız tip, vidalı ve pistonlu tip farklı modelleri kullanılabilir. ISO 7396-1 standardına göre santrallerde medikal hava santralinde ana, yedek ve yedeğin yedeği şeklinde en az 3 kompresör bulunması gerekliliği belirtilmektedir.

2 adet Hava Tankı:

Tesisata verilecek olan medikal havayı depolamak amacı ile kullanılmaktadır. Basınçlı hava tankları yatay veya dikey olarak farklı kapasitelerde Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği, Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği’ne uygun olarak üretilmektedir.

Su seperatörü:

Basınçlı havanın içinde likit halde bulunan su ve yağı yani kaba kondensi merkezkaç etkisiyle toplayıp dışarı atan ekipmandır. Likit halde gelen su ve yağın büyük bir kısmını sistemden uzaklaştırdığı için kendisinden sonra gelen filtrelerin kontaminasyon yükünü önemli ölçüde azaltmaktadır.

Partikül Filtre:

Kompresörden çıkan basınçlı havanın 1.kademe filtrasyon ünitesinde 1 mikrona kadar filtrelenerek kaba partiküllerden arındırılması için kullanılan filtredir.

Solunabilir Hava Filtrasyon Grubu:

4 Bar Basınç Regülatör grubu :

Solunabilir hava filtrasyon grubundan çıkan hava, regülatör grubunda 4 bar olarak regüle edilir. 4 bar basınçlı medikal hava, solunum cihazı, anestezi cihazı gibi cihazlarda kullanım için uygundur.

Alarm Paneli :

Teknisyenin odasında bulunan kontrol cihazıdır. Basınç değerinde oluşacak olan alarmların görüntülendiği paneldir.

PLC kontrol panosu :

Sistemde bulunan tüm ürünlerin enerjilerinin dağıtıldığı ve kompresörlerin sistemin ihtiyacı doğrultusunda 1,2 veya 3’ünün de devreye girmesini sağlayan panodur.

Solunabilir Hava Kapasitesi Hesabı

Medikal Basınçlı Hava santrallerinin, hastane ihtiyacına göre kapasitesi belirlenirken, HTM 02-01 standardında belirtilen akış hesabına uygun olarak yapılır. Aşağıdaki tablo üzerinden hastanenin ihtiyacı belirlenip, uygun ürün seçilebilir.

Departman

Hasta Konaklama (Servis Birimleri) Tek / Çift Yatak ve Hasta Odası Servis Bloğu / Bölümleri Kaza ve Acil Durum Hasta Canlandırma Odası, Araba Başına Ana Tedavi ve Alçı Odası Anestezi Sonrası Tedavi Ünitesi Operasyon Anestezi Odası Ameliyat Odası Anestezi Sonrası Tedavi Ünitesi Kadın Doğum Ünitesi Doğum Odası Bebek Ünitesi Operasyon Odaları Anestezi Ünitesi Anestezi Sonrası Tedavi Ünitesi Yeni Doğan Ünitesi Radyoloji Tüm Anestezi ve İşlem Odaları Yoğun Bakım Alanı Yaşam Destek Ünitesi Diyaliz Ünitesi Ortodonti Dental ve Ağız Bakım Cerrahisi Diğer Bölümler Ekipman Hizmet Odası

Hava deposunda depolanan basınçlı hava solunabilir hava filtrasyon grubundan geçtikten sonra sisteme verilmektedir. Solunabilir Hava Filtrasyon Sistemi aşağıda yer alan ekipmanlardan oluşmaktadır. Hava Kurutucu: Hava kurutucu, kompresör tarafından üretilmiş sıcak havanın, soğutulması ve kurutulmasını gerçekleştirir. Partikül Filtre: Ana sistemdeki partikül filtre ile aynı görevi yapmaktadır. Aktif Karbon: Kirlilik kontrolü için kullanılan en önemli desiccantlardan biridir. Odun, turba, linyit, kömür, hindistan cevizi kabuğu ve yağ vb. ürünlerden elde edilen karbonların işlenip aktive edilmesiyle elde edilir. Aktif karbon taneciği hava içerisindeki yağ buharı ve kokuyu gözeneklerinde tutarak 0.003 mg/m3 değerine kadar düşürmek için kullanılan filtrelerdir. Hopkalit: Bakır ve manganez oksit karışımından (CuMnOx) oluşur. Çevreye zararlı gazların uzaklaştırılmasında kullanılan önemli bir

100 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

katalizördür. Karbon monoksit gazının oksidasyonu için kullanılır ve CO gazını katalitik oksidasyon ile zararsız bir gaz olan CO2’ye dönüştürür.

Adet

Her Terminal Ünitesi İçin Akış Dizaynı (l/min)

n nW

20 20

Qw=20 + ((n-1)*10/4) Qd=Qw(1+(nW-1)/2)

n n n

40 40 40

Q=40 + ((n-1)*20/4)) Q=40 + ((n-1)*20/4)) Q=40 + ((n-1)*40/4))

nT n

40 40 40

Akış hesabına ilave yapılmayacak Q=40 + ((nT-1)*40/4)) Q=40 + ((n-1)*10/4))

n n

40 40

Q=40 + ((n-1)*40/4)) Q=40 + ((n-1)*40/4))

nS n n

40 40 40

Q=40 + ((nS-1)*10/4)) Q=40 + ((n-1)*40/4)) Q=40n

n n n n

40 80 80 20

Q=40 + ((n-1)*40/4)) Q=80 + ((n-1)*80/2)) Q=80 + ((n-1)*80/2)) Q=20 + ((n-1)*10/4))

40 40 40

Q=40 + ((n-1)*40/2)) Q=40 Q=40

Akış Hesabı (l/min)

TÜM BİRİMLER İÇİN GEREKLİ TOPLAM AKIŞ OLAN AKIŞLARIN TOPLAMINDA ELDE EDİLİR.

Medikal Basınçlı Hava Santrali ürünü, tıbbi cihazlar kapsamında olduğu için Tıbbi Cihazlar Yönetmeliğinin ilgili kapsamındadır.

HABER

Hastanedeki patlama göz göre göre yaşanmış Antep'te 12 kişinin yaşamını yitirdiği özel SANKO Hastanesinde yüksek akım oksijen cihazının patlamadan bir gün önce Sağlık Bakanlığı, cihazlardaki riskle ilgili yazı göndermiş

ntep’te Sani Konukoğlu Üniversitesi Hastanesi Kovid-19 yoğun bakım ünitesinde 12 kişinin ölümüne yol açan patlamanın riskinin önceden bilindiği ortaya çıktı. Sözcü'den Erdoğan Süzer'in haberine göre, Kovid-19 hastalarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan düşük kaliteli oksijen terapi cihazlarının yangın çıkardığı yönünde çok sayıda hastaneden Sağlık Bakanlığı'na bildirim yapıldı, ancak cihazların kullanımına devam edildi. Sağlık Bakanlığı da Antep'teki patlamadan bir gün önce tüm hastanelere yazı göndererek bu cihazların yangına neden olabildiğini bildirdi ve yangınların önlenmesi için eğitime ağırlık verilmesini istedi. Uzmanlar, kalite sorunu yaşanan cihazları ithal eden firmalar ile bu cihazları tüm hastanelere göndermek üzere satın alan Sağlık Bakanlığı yetkililerinin araştırılması gerektiğini

ifade ettiler.

Geç gelen bakanlık yazısı

Antep'te meydana gelen patlama ve yangından sadece bir gün önce Sağlık Bakanlığının hastanelere bir yazı gönderdiği ve bu yazıda yangın riskini dile getirdiği ortaya çıktı. Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü tarafından ‘Tıbbı Cihazların Güvenli Kullanımı' başlığıyla gönderilen yazıda, oksijen cihazlarının yandığına dair bildirimlerin geldiği uyarısı yapıldı.

Daha önce de yangın çıktı

Bu cihazların daha önce de küçük çapta yangınlara sebep olduğu ve anında söndürüldüğü belirtildi. Temmuz ayında İstanbul Esenler'de özel bir hastanede meydana gelen yangın da bu cihaz nedeniyle yaşanmıştı. Yüksek oksijen akımına, hasta yataklarının başındaki merkezi oksijen sistemleri yeterli gelmeyince yoğun bakım odalarına bu kez

büyük oksijen tüpleri getirilmeye başlandı. Sözcü'ye konuşan uzmanlar, küçük bir kıvılcım ya da elektrik kontağına maruz kalması halinde patlama riski taşıyan bu tüplerin hastaların başucunda tutularak olası felaketlere davetiye çıkarıldığını söyledi. Uzmanlar, normalde merkezi oksijen jakına takılması gereken cihazın direkt tüpe bağlanması nedeniyle patlamanın yaşandığını, bunun eğitim eksikliğinden meydana geldiğini belirtti. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 101

kaliteli , "Verimli olarak fiyat ve " rekabetçiyiz S

nel Müdürü

Motor Ge AEMOT / n a ğ o ami Akd

ÖZEL RÖPORTAJ

"Türkiye’deki elektriğin yüzde 36'sını elektrik motorları tüketiyor. Burada farkındalık yaratabiliriz." Murat Alişiroğlu 102 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ÖZEL RÖPORTAJ n Merhaba Sami bey, bir yıl aradan sonra orta gerilim ile hidrojeneratör fabrikasının bittiğini bu ziyaretimizle görmüş olduk. Bizi kırmayıp misafir ettiğiniz için teşekkür ederim. Öncelikle basınçlı hava sektöründe ciddi çalışmaların yayınlandığı AIR WORLD TÜRKİYE dergisinin 4.yılını kutluyorum. Sektörel yayıncılığın sadece reklam mecrası olmadığını teknik bilgi paylaşımının ne kadar önemli olduğunu AIR WORLD TÜRKİYE kanalıyla gördük bu geçen süreçte. Yaptığınız çalışmalar ciddi ses getiriyor. Son dönemde TOGG’da IE5 motor konusunda yaptığınız itirazlar ve akabinde teknik bilgi desteği için bizimle yaptığınız kontak neticesinde AEMOT olarak basınçlı hava sektörü için çok özel çalışmalar yaptık. Bu konuda sektör firmaları içinde bizleri arayanlarda oldu. Umarız çizginizi hiç bozmazsınız. n Basınçlı hava sektörünün olmazsa olmazı elektrik motoru. AEMOT motor tesislerinizi gezerken her birimin full çalıştığını gördüm. Bu kompresör fabrikalarında da böyle, gezdiğim bir çok fabrika kilit durumda ve pandeminin etkilemediğini görüyorum. Salgın, Türkiye için bir avantaj mı oldu? Bu dönemde Türkiye’de sizce eksikler nelerdi? Sanayinin problemi neydi? Türkiye’de bir kere kapasite problemi var Murat bey, bu çok net. Pandemide çok az bir sipariş Türkiye’ye kaydığı halde Türkiye’de fabrikalar kilitlendi. Burada şunu sormak lazım; Türkiye kimin alternatifi olabilir? Çin’in alternatifi olabilmesi için çok zaman geçmesi lazım. Yani kapasiteye yönelik çalışmalar yapılması lazım. Türkiye’nin bir kere montaj sanayiden çıkıp dikey üretim dediğimiz üretim modelini benimsemesi lazım. Üçüncüsü her zaman herkesin söylediği katma değerli ürün yapması gerekir. n Peki katma değerli ürün nasıl yapılacak? Katma değerli üründe yine globalleşerek yapılır. Sadece ben işte bugün üniversiteyi alıyım yanıma, ben bir şey üreteyim ile değil, orda da senin global ortakların olacak, ortaklaşa bir proje çıkartacaksın. Örneğin bugün hidrojeneratör üretiminde Hindistan bizden çok önde. Bugün Hindistan bizim yeni ürettiğimiz Hidrojeneratörü yıllardır üretiyor. Türkiye’de daha yok. Mesela Taiwan'da inanılmaz teknoloji şirketleri var. Burada şu olacak Murat bey; Ülkede sanayiÜniversite işbirliğinin yanına üçüncü olarak birde yabancı global bir partneri de ekleyeceksin. Hatta ülkemizdeki

üniversitelerin her birinin yabancı bir ortağı olması gerekir. Şimdi çok büyük bir fırsat var! Bu pandemiden ötürü de değil, burada Avrupalı Tüketici, “Biz tek bir tedarikçi ile gidemeyiz. Bizim mevcut tedarikçilerin yanına alternatifler koymamız lazım” dedi. Bu dönemde Türkiye, “Ben buradayım!” dedi. Pandemi döneminde küçük aksaklıklar oldu ama müşterilerin ürünlerini göndermeye devam ettik, Avrupa gibi bir anda kapatmadık. “Bakın biz Türkiye’de pandemiye rağmen ürünümüzü alabildik” dediler. Burada önemli olan şu Murat bey; Birincisi kapasiteyi kesin arttıracağız, ikincisi de katma değerli ürün yapacağız. Türkiye bu şansı yakalarsa, bu bizim için sanayi devrimi olur. Bakın Türkiye’de saatlik ücretler ne kadar? 5 - 6 Euro civarı. Bunun içinde maaş, elektrik, su ve diğer giderlerin hepsi var. Başka ülkeler ile karşılaştırdığınızda Türkiye’nin avantajını göreceksiniz. Buna rağmen yatırımcı niye Türkiye’ye gelmiyor, onu sorgulamak lazım. Burada en büyük sıkıntı kapasite. Türkiye’deki firmaların kapasitesi belli. Yabancı bir firma gelip, “Bütün bir yılı kapatıyorum” dese, bizim gibi firmaların yıllık olarak başka yere üretim yapma şansı kalmaz. Demek ki bu tarz işler için önce kapasite. Peki kapasiteyi nasıl arttıracak insanlar? Yatırım. Peki yatırım nasıl olacak? Finans nerede? İşte orada devlet girecek devreye. Bakın Murat bey, size şunu anlatayım. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarında devlet, "Yerli üretim olursa, tesis sahibine teşvik veriyorum" dedi. Bu çok güzel bir şey. n Alım garantisi veriyor yani.. Aynen hem alım garantisi veriyor, hem de yerli kullanırsan sana bu kadar da fazladan para veriyorum diyor. Şimdi Devlet diyeceğini demiş, çok güzel ama şu olmuş, Yerli üreticiler olarak bu avantajı kullanmamışız, aksine yabancı firmalar bu açığımızı kapatmış. Asıl soru şu; devlet bu kadar güzel destek vermişte niye biz bu üretime girmemişiz? Niye biz üretmemişiz? Demek ki sektörel bir iletişimsizlik var. Kurumlar tarafından belki bunun üreticilere bir lansman gibi anlatılması, belki de fabrikalara gelip o açığı bize anlatıp bakın bu üretime girin, bu işlere girin denilmesi gerekiyordu. n İşleyişte bir sıkıntı mı var? Yani herşey var Aynen işleyişte bir sıkıntı var. n Basınçlı hava sektörü olarak MİB'te Aslı Saraçoğlu döneminde çok aktif olarak çalışmalar yapıldı. Birçok karar alındı bakanlıkça. Alınan

kararlarda, firmalara müfettişlerin ziyareti olacaktı. Sektör firmaları ile konuşuyoruz ne gelen var ne giden... Yani Sami bey, kararlar alınıyor, yasalar çıkıyor fakat uygulamada sıkıntılar oluyor bununla ilgili çözüm önerileriniz nedir? Murat bey, bir iletişim eksikliği var. Özel sektör tarafında da devlet tarafında da. Demek ki bizler çok gidip gelmiyoruz bakanlığa, kurumlara hem de oradan bir eksiklik var bu çok net. İkincisi teşvikler çok güzel ama Türkiye’nin sorunu ne istihdam değil mi? İstihdamı sen nasıl yaparsın, üreterek yaparsın. Hizmet sektörünü gördük. Pandemide her yer kapandı hizmet sektöründe. Çözüm üretimden geçiyor. Peki sen nasıl bu üretimi yapacaksın? Yatırım yapacaksın uzman kadron olacak ve katma değerli ürün üreteceksin. Teşvikler çok güzel, Ne diyor orada “Yerli alırsan sana bu kadar teşvik veririm”. Tamam çok güzel tesis sahibi yerli almaya teşvik ediliyor. Çok iyi ama kompanent üreticileri, makine üreticileri, kompresör ve bu jeneratör vs. gibi ürünleri üretenler bundan yararlanmıyor. Doğrudan yararlanmıyor. Doğrudan yararlansa, misal bugün verilen teşvikin bir kısmı da üreticiye verilse burada istihdam yaratılır. "Ben 10 yıl size 200 kişi garanti veriyorum” diyebiliriz. Normalde bir elektrik üretim tesisinde kaç kişi çalışıyor? 5-10 kişi değil mi? Halbuki üreticiye verse teşviki 100-200 kişi istihdam eder üretici. Burada Teşvik veriliyor ama teşvik doğru dağıtılmıyor. Tekrar ediyorum Devletimizin hamleleri yerinde. Ama hem özel sektör hem de kurumlar iç içe çalışarak bu teşvikleri daha verimli hale getirebiliriz. Bu konuyla ilgili kapsamlı bir föy hazırlıyoruz, Bakanlığa sunacağız.

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 103

ÖZEL RÖPORTAJ

"Ülke olarak rekabete açık olmalıyız. Yoksa bu güvensizlik YARATIR."

n Devletin verdiği teşvik üreticiden ve halktan toplanan vergiler aslında. Bakıyorsunuz teşvik verilen bir fabrika Türkiye’de yerlisi varken hiç yatırımı olmayan ithal bir markayı alıyor. Burada ciddi bir kayıp yaşıyoruz ülke olarak. Sizin tarafınızda durum nasıl peki? Biraz farklı. Bizim rekabete açık olmamız gerekiyor. Yoksa bu güvensizlik yaratır. Benim mantığıma göre bugün Avrupalıdan daha ucuz olmam lazım. Niye? İşçiliğime bakıyorum, genel giderlerime bakıyorum daha ucuz olmam lazım. Orada bilinen bazı ithal markaların olması önemli değil. Kendimi iyi bir fiyatla, kaliteli olarak ispatladıysam ve karşı taraf da buna mantıken açık ise zaten alması lazım. Fakat baştan bu bilinen motor firmaları olmasın dersek, Türkiye’ye karşı bir güvensizlik olur. Onu da yapmamak lazım. Yani rekabete açık olunması lazım. Ben zaten kendime güveniyorum. Bugün Avrupa’da hangi tesise gidersen git (motor için konuşuyorum) bunun fazlası yok, belki bizde fazladır eksiği yoktur. Ruslardan kalma 1970‘lerin mantığıyla üretmiyoruz. Sovyetler Birliği inanılmaz sanayi hamlesi yapmıştı. Çok büyük fabrikalar vardı. Bin dönümlük arazilerde üretimler yapıyorlardı ama onu geliştirmemiş, üzerine bir şey katmamış, yeni yatırım yapmamış. Şimdi git hala o eski makinalar vardır. Çin devamlı kendini yeniledi. Hem devlet politikası ile yeniledi, hem özel sektör mantığıyla devamlı yatırım yaptı. Bugün dünyada bir çok ünlü markayı zorlayan yatırımları ve markaları var. İşte en basiti Huawei. Türkiye’de yatırımcılar bunu kendiliğinden yapıyor. Orada olan eksiğimiz yabancı teknoloji firmalarıyla bu yatırımlar bir araya getirilirse bu olur çok daha ileriye gidebilir. n Türk Sanayi Şirketlerinin eksik gördüğünüz yönleri nedir? Türk sanayi şirketleri "sadece

Türkiye’ye çalışacağım" mantığıyla iş yapıyorsa zaten baştan bitiyor. Hiçbir şey fizibile olmaz. İşte o zaman birbirimize sararız. Niye o oldu, niye o marka? Sonra iş fiyata endekslenir. Türkiye’deki firmalar Avrupa ve Dünya pazarı için koştursa zaten ürün yetiştiremeyecektir. Böyle bir durumda Türkiye’deki o kısır döngüye bakacak zamanı da olmaz. Birde kendi alanlarımıza odaklanıp zirveye çıkmamız gerekiyor. Özellikle müşterinin alanına girmemek gerekiyor. Örneğin bugün kompresör üreticisine bir kompanent yapıyorsan gidip kompresör üretmemen lazım. Ama kendi alanında rekabet her zaman olması gerekiyor. Bugün IE5 motoru rakiplerde yapıyorsa mutluluk duyarız, çünkü Pazar çok büyük. Bu Pazar sadece global rakiplerimizin saldırmasıyla AEMOT’un elinden gitmez. Aksine daha iyi olur daha çok kamçılanırız. n ABD yaptırımları sizi etkiler mi? Türkiye nasıl etkilenir? Sayın Cumhurbaşkanımız "Bu bizi ırgalamaz" dedi. Sizce tesadüfen söylenmiş bir söz mü Cumhurbaşkanımızın bu çıkışı? Evet aslında ben de etkileyeceğini sanmıyorum. Pandemide bakın 1 yılda bütün dünya zarar gördü. Herkesin oyun alanı kısıtlandı. Bugün Avrupa’nın birçok ülkesinde ufak tefek şirketler battı. Çünkü talep yok, devam ettiremediler, Lockdown oldu. Burada Murat bey, malımızın yüzde kaçını ABD'ye satıyoruz ona bakmak lazım. Ama şu var aynı soruyu Avrupa için sorsanız bak orda sıkıntı olur. Biliyorum ki Türkiye ihracatının yüzde 50’sini Avrupa’ya satıyor. Ama ABD’ye üretimimizin yüzde kaçını veriyoruz? Bunu bilmiyorum. Belki sektör farkı olabilir. Ama motor için bizi zorlayacak bir şey olmaz. n ABD için çelik sektörü önemli sanırım? Bilinen bir sektör olması açısından önemli ama orda da uzun süredir devam

104 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

eden bir sıkıntı vardı zaten, ona rağmen firmalarımız ayakta. Genel anlamda şunu söylemek gerekirse iyi geçinmek lazım. Şunu da eklemek gerekir ki yurt dışının da çok oyun alanı kalmadı. Bugün hem Türkiye’yi alternatif görüp (üretim anlamında) bunu yapıyorlarsa, iki sebebi var birincisi ya başka bir alternatifleri var ki onlar için çok iyi değil, yada gözden çıkartmışlardır tamamen Türkiye’yi ama ben o kadar ileri gideceklerini sanmıyorum. Çünkü şu an herkesin birbirine ihtiyacı var. n Sami bey, AEMOT olarak IE4, IE5, Hidrojeneratör, orta gerilim motor derken devamlı bir yatırım içerisindesiniz. Fakat Türkiye’de bunu söylediğimizde özellikle bilmeyenler şaşırıyor. Anadolu'nun göbeğinde çok ciddi teknolojik yatırımlarınız var. Yaptıklarınız ortada Türkiye’den bu yapılanları merak edip size gelenler oluyor mu? AEMOT olarak farklı bir misyonu da üstleniyoruz. Anadolu’da teknoloji şirketi olmak. Bugün yapılan yatırımlar azımsanmayacak şekilde. Daha önce dediğim gibi eksiğimiz yok fazlamız vardır. Türkiye’de üretilmeyen motor ve generator teknolojilerine odaklandık. Bunun gereği ne ise onu yapıyoruz. Türkiye ve yurtdışından misafirimiz geldiği zaman şaşırıyorlar. AEMOT kuruluşu 2016 yılı. 5 yılda bu seviyeye ulaşmak zordur. Ama şunu biliyoruz durduğumuz zaman kaybederiz. O yüzden gelişime acık olarak projeleri ticarileştirerek devam edeceğiz. n IE3-IE4 satışları şu an ne durumda? AEMOT olarak aslında yoğunluğumuz ihracat, ihracatımızın da yüzde 99’u Avrupa’ya. Çok da başka bir yere satmıyoruz aslında. Avrupalı verim konusunda Türkiye’den daha istekli. Bugün regülasyonun olması önemli değil. Avrupalı, "Bugün senin elinde IE4 motor varsa yada daha iyisi bana onu öner" diyor. Bu birinci etken çünkü diyor ki ben ne kadar az enerji harcarsam benim için daha iyi bir makine üreticisi olarak. Çünkü oda ürettiğini son kullanıcıya bir satış hikayesi olarak anlatıyor. "Bak benim makinam şu özelliklerinden dolayı daha az enerji tüketiyor" diyor. Fakat bu zaten Avrupa’da bir kültür, yani zorunluluk olduğu için değil. Türkiye’de bu yanlış anlaşılıyor. Sanki

ENGINEERING & REVAMP PROJECTS, COMPRESSOR MODERNIZATIONS FOR RECIPROCATING COMPRESSORS, COMPRESSOR SYSTEMS AND AUXILIARY EQUIPMENT

www.burckhardtcompression.com

İmes Sanayi Sitesi 404. Sokak No: 5 Ümraniye, İstanbul, Türkiye

ÖZEL RÖPORTAJ bir zorunluluk varda biz o yüzden IE3 veya IE4’ü almalıyız gibi. n Çözüm nedir sizce, son kullanıcıyı mı eğiteceğiz veya bilgi sahibi yapacağız? O kesin zaten, son kullanıcının bu eğitimi alması gerekiyor. fark ne, bilmesi lazım n Ülkemizde son kullanıcı ilk yatırım maliyeti yüksek diye genelde almak istemiyor. Getirisini bilmiyor. Aynen Murat bey, mesela burada şu da var. Ürün bir yerde 2 saat ve daha az çalışıyorsa orası için çokta verimli bir motor seçmek mantıksız oluyor. Geri dönüşü çok uzun zaman alır. Özellikle 24 saat full çalışan bir yerde ilk yatırım maliyetinin önemi ortadan kalkıyor. Motorun ömrü nedir? Siz gerekli bakımları yaptığınız sürece, yani bakım prosedürüne uyduğunuz sürece ben diyorum ki insan ömrü kadardır. Yani siz yaşadığınız süre boyunca çalışacak ve devamlı az enerji tüketecek, olaya bu açıdan bakmak gerekiyor. Siz de bir makine üreticisi olarak makinanızı satarken de diyeceksiniz ki mesela "buzdolabında ne oluştu A+++ mı? yada klimada HI-TECH invertörlü mü?", yani bunu ev hanımı da soruyor artık. Aynısı bizim motorda da var. Peki motorda kaç kişi soruyor. Çok az. Çünkü burada henüz o kültür oluşmadı. Son kullanıcı da oluşsa zaten üretici de bunu uygulamak zorunda kalacak. n Yüzde 90 son kullanıcı bakmıyor bile, motorunu dahi sormayan var. Neye bakmak lazım? Tabi ki test raporuna bakmanız lazım yüzde kaç verimlilikte, ısınması nedir? Birazda karşıdaki insanların bilgili olması gerekir. Bu eğitimden başlıyor. Son kullanıcıyı iyi eğitmek lazım. İkincisi Avrupa’nın buna geçiş oranını göstermek lazım. Şu anda Avrupa’daki müşteriler, "Bırakın IE3’ü varsa IE4 ver bana" diyor. O nedenle o kültürün Türkiye’de değişmesi gerekiyor. Yok mu? Büyük şirketlerde var. Bugün devletin kurumsal şirketlerinde de var. Hatta buraya gelip kabul testlerini yapıyorlar, bu daha çok hoşumuza gidiyor. Motor verimi yüzde kaç görüyor ve anlatıyoruz neyin nasıl olduğunu verimin faturalara nasıl yansıyacağını gösteriyoruz. İnsanlar kendi alanında bir şeyler araştırmıyorsa zaten bize ilgi duyması da beklenemez. Bizim de burada eksiğimiz olabilir. Belki biz de birçok mecrayı kullanmıyoruz yaptığımız uygulamalar için. Bu yıl daha agresif olacağız. n Bir ürün alırken veya araştırırken sorgular mısınız? Kendi ürünümle ilgili bir şey

"Sanayi Bakanımız Sayın Mustafa Varank, Aksaray Valimiz Sayın Hamza Aydoğdu ve beraberindeki heyet fabrikamızı ziyaret ederek yüksek verimli motor ve generator ürünlerimizi yerinde inceledi." araştırırken yani motoruma yeni bir şey koyacaksam sorgularım. İki yıl önce sizin de bildiğiniz uzaktan erişim cihazını geliştirdik. Niye? Çünkü bir ihtiyaçtan doğdu bu. Motor bozulmadan biz nasıl arızalara müdahale edebiliriz. İnsanlarda aslında motorla veya kendi üreteceği makine ile ilgili daha fazla verimi nasıl arttırırım, müşterim açısından sorun yaşamaması için neler kullanmam gerekiyor diye araştırma olsa ilgi daha çok artacak ama genel anlamda Türkiye’deki ilgi Avrupa‘ya kıyasla çok az. Bugün Hollanda havalimanına indiğinizde elektrikli çalışan taksiler görüyorsunuz. Türkiye’de ise daha yeni yeni başlıyor. Çin çok daha önce girdi. Verimlilik ile ilgili eğitim panellerine bakıyorum, başka komponentlerden bahsediyorlar. Ama motor verimliliği ile ilgili çok bir şey görmüyorum. Türkiye’deki elektriğin yüzde 36’sını elektrik motorları tüketiyor. Burada farkındalık yaratabiliriz. IE3 veya IE4 ü anlatarak değil de farklı bir şekilde aksettirmek lazım insanlara. Bununla ilgili bir çalışma yapmak lazım. n Aslında Motor verimliliğini incelediğinizde tüm makine sektörünü içine alan bir girdap oluşur. Çünkü kimse verimsiz bir kompresörü fabrikasında istemeyecek ve firmalar da bu konuda çekidüzen verecek üretimlerine. Hatalı satılan makinalar yüksek kW'lı kompresörlerin çalışması sizce çıkış yolu nedir? Fabrika sahipleri ne yapmalı? Kompresörcüler artık enerji analizörü koyuyorlar. Bizim kompresörlerde ekranda ne kadar elektrik tükettiğini

106 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

hangi frekansda çalıştığını, ekranda görebiliyorum. Bu bile bir farkındalık. Siz IE2 yerine IE4 motor seçerseniz farkı anında göreceksiniz. sanayiciler de bunu sorgulasın anında kendisi bile görebilir o farkı. . Biz AEMOT olarak yine de bir kültür oluşturduk. İnsanların gelip "kabul testlerini görmek istiyoruz" demesi bir kültür başlangıcı. Bu memnun edici bir şey. Özet olarak araştırma yapmalıyız ve test laboratuvarlarını ziyaret ederek gerçek verim değerlerini görmeliyiz ki mukayese yapabilelim. n AKSARAY yatırım için nasıl? Avantajları nelerdir? Sanayinin Anadolu'da olmasını isterim. Sebebi de bir kere çalışanlarınızın biraz daha mutlu olması lazım. Standardın yüksek olması lazım. Anadolu'da İnsanların yaşam kalitesi artıyor. Bugün Aksaray’dan 20 km’lik bir mesafedeyiz 10-12 dakika da evinizden fabrikaya gelebiliyorsunuz. Bu bir standarttır. Evinize daha erken varabiliyorsunuz ama büyük şehirlerde bu saatler çok daha uzuyor. Dolayısıyla o çalışandan bu kadar verimde bekleyemiyorsunuz. İkincisi Anadolu şehirlerinin gelişmesi açısından da fabrikaların Anadolu’da olması çok önemli. Bugün bütün Çin de sanayi var. Almanya’nın nerdeyse bütün şehirlerinde fuarlar düzenleniyor. Sanayi homojen şekilde yayılmış. Türkiye’de de sanayinin homojen bir şekilde yayılması lazım. Özellikle Anadolu’nun desteklenmesi lazım. Burada devlet bunu yapıyor teşviklerle fakat biraz da teknik kadro ile güçlendirmek lazım

ÖZEL RÖPORTAJ

"Her şey var makine parkuru var personel var fakat dizayn yok. Montaj yapmak yerine biz kendimiz üretelim, ülkemize kazandıralım dedik" n Bize yeni fabrika ve Hidrojeneratör üretim aşamasından bahsedebilir misiniz? Öncelikle yeni fabrikanın tavan yüksekliği 15 metre, 40 ton ve 15 ton iki adet vinç var. Yatırımımız tamamlandı.A dan Z ye üretim bu fabrikada olacak. ilk hidrojeneratörümüz lisansı AEMOT a ait olarak subat ayının ilk haftası çıkarıyoruz.1 MW 750 Devir. Bugün bittiğinde şu an piyasada yüksek verimli diye olanlardan çok daha verimli çıkacak. Bu HES lerde kullanılacak ve tribün bunu tahrik edecek ve elektrik üretecek. 2021'de 13 adet hidrojeneratör projemiz var. Bunlar şu ana kadar yurt dışından Çin, İtalya, Hindistan gibi ülkelerden geliyordu. Bu arada hem verimliyiz, hem kaliteliyiz, hem de fiyat olarak rekabetçiyiz. n Her parçası mı size ait olacak yoksa montaj mı? A- Z ye üretim AEMOT tarafından yapılıyor. Parçaları alıp burada montaj yapmıyoruz Murat bey. Türk Sanayisinin montaj ile yükseleceğine inanmıyorum. Makina parkımızı görüyorsunuz 6,5 metre ye kadar mil işleyebiliyoruz. Gövdeyi işleyebiliyoruz, sargısını yapabiliyoruz. Stator Rotorlarını üretebiliyoruz. Kısacası tüm üretim fabrikada gerçekleşiyor. n Makine Parkı yatırımı ne durumda? Makina parkının kuvvetli olması çok önemli bir şey, bu firmaya iş getiriyor. Makine yatırımı birinci adımdı yaptık. n İkinci adım ne olacak; Nasıl daha farklı ürün yapabilirim? işte diyorum ki globalleşerek. Yani global teknoloji firmalarıyla işbirliği yapacaksın ve üretimlerini burada yapacaksın. Yavaş yavaş öğreneceksin sonra kendi elemanlarını yetiştireceksin. Ondan sonra sahaya çıkacaksın. Bu fabrika bittiğinde Türkiye’nin ilk Hidrojeneratör ve Orta Gerilim Motor Fabrikası olacak. Birçok insan istihdam edeceğiz. n Geçtiğimiz günlerde Sanayi Bakanımız gelmişti değil mi? Önemli bir destek.. Sağ olsun Bakanımız geldi. Devletin bu konudaki en üst merciinin, "Türkiye'de neler oluyor, Anadolu’da neler oluyor" diyerek gelmesi çok önemli bir şey. Aynı zamanda Aksaray valimiz Sayın Hamza Aydoğdu, bir eğitimci olduğu için yapısal reformların nasıl

olması gerektiğini iyi biliyor. Valimiz, bu fabrikaya 2-3 defa geldi sağ olsun. Devletin bu tarafının gelmesi bize moral veriyor, mutlu ediyor, "Bu tesisi kazandıracağız, daha farklı işler olacak öğrenciler yetişecek" diyoruz. n Tamda bu konuda çok canımızı yakan işsiz mühendisler konusu var. Bakın bugün her yerde mühendis var üniversitelerde eğitim gören binlerce mühendis adayı var. Peki bu insanlar nasıl iş bulacak? Mühendis demek sanayi demek. Bugün sadece AEMOT‘un değil bir çok firmanın bu işlere el atıp sanayi yatırımı yapması gerekiyor. Diyecekler ki Pazar nerede? Bu bahaneyi bırakmalıyız. Pazar var, Türkiye’nin şu kapasitesine göre Pazar çok çok fazla var. Ama iyi ürün çıkması lazım, kaliteli ürün çıkması lazım. Bu yüzden üniversitelerin öncelikle iyi eğitim vermesi ve bu eğitimi sanayideki paydaşlarıyla ilerletmesi gerekiyor. Bugün dünyadaki yenilikler üniversitelerin bilgi aktarımı ve araştırmalarıyla neticelendiriliyor. Bizim de sanayici olarak imkanlarımızı üniversitelerin hizmetine sunmamız lazım. Örneğin şu an ODTÜ ile Rüzgar Tribüne generatör projemiz var. ODTÜ tasarlayacak biz üreteceğiz. 4.25 MW Generator. Bir çok öğrenci deneyim sahibi olurken arkadan gelen öğrenciler bu birikimden faydalanacak. Ama şu nu da belirtmek isterim her üniversitenin mühendislik fakültesi neredeyse var ve binlerce mühendis her geçen gün mezun oluyor. Açıkçası bu kabul edilebilir bir durum değil. O kadar mühendise iş imkanı şu an için bulunmuyor. Bu yüzden bizim mühendis adaylardan beklediğimiz kendilerini geliştirmeleri. Bugün ingilizce bilmeyen mühendis olamaz olmamalı. Kendi konusunda uzmanlaşmak isteyen insanlar ileride tercih sebebi olacaktır. n Test Merkezi fikri nasıl doğdu? Maliyeti ne kadar? Evet Murat bey, ölçemiyorsanız tek başına ürün üretmek yetmiyor. Dedik ki bu ürünleri nasıl test edeceğiz. Şimdi Avrupa’nın sayılı test laboratuvarlarından birini kuruyoruz 3,6 milyon Euroluk bir yatırım. 2021'in eylül ekim ayı gibi hazır olacak. Burada hem hidrojeneratör, hem rüzgar tribünü generatoru hem de orta gerilim motor testi yapılacak. Bugün Türkiye’de yüksek gerilimde yük testi yapan kimse yok. Diyeceksin ki laboratuvar

doğrudan senin kapasiteni arttıran bir şey mi? Hayır. Ama ölçebildiğinden eminsindir. Biz global firmalar ile çalışıyoruz. Bu firmaların çıkış noktası ürettiklerini ölçmeleri ve bu şekilde pazara sunmaları. Alçak gerilim deki başarımız su anki laboratuvarımızın son teknoloji olmasından ve bir çok ArGe’nin burada yapılan testler sonucunda neticeye ulaşmasından kaynaklanıyor. Aynı stratejiyi orta ve yüksek gerilim dede uygulayacağız. Yurtdısında bir çok şartnamede test sonçları isteniyor. Aynısının Türkiye’de de olması lazım. Amacımız ülkemizi bu konuda da uluslararası arena da tanıtmak. n Sami bey önümüzdeki üç yılda AEMOT’u nerede görüyorsunuz? Murat bey, AEMOT önümüzdeki üç sene içerisinde dünyanın en iyi global şirketleri arasında olacak. Çünkü o altyapısı var ve ekibi var. Bunun Anadolu’dan çıkması ayrı bir önem. AEMOT Anadolu’da iyi bir rol model olursa ki olacak, işte o zaman birçok firma da buraya gelir. n Peki Generatorlerin Türkiye’de yapılıyor olması neyi hızlandırır? Yenilenebilir enerji konusunda Türkiye bir gelişim içerisinde. Rüzgar enerjisinde bayağı yol kat ettik. Bakın yakında bu alanda mühendisler mezun olacak. Hiç kimse "Elektrikli makinalarda sona geldik" diyemez. Sen bu ürünleri yapınca bu seferde bunların yan sanayisi çıkacak. "Bunun konvertörünü, diğer aksamlarını kim yapacak" diye sorulacak. Yeni yeni sanayi kuruluşları ortaya çıkacak. Orta gerilim motorda Pazar payı Avrupa’da 1 milyar Euro. Türkiye bu pazardan 1 kuruş pay almıyor. Bugün bu ürünü yaparak aslında hem o pazardan pay alıyorsun, hem de katma değerli ürün yaparak refah seviyesini yükseltmeye çalışıyorsun. Bugün Türkiye olarak motor ve jeneratör üssü olmamız lazım vizyon bu olmalı. Bu konuda başarılı olunca yurt dışından firma satın almalar gelecektir. Sadece Türkiye için bu yatırımı yapmak fizibl değil zaten. Know-how’ın Türkiye de olması ile bu alanda bir çok gelişme yapabileceğiz. Yukarıda bahsettiğim gibi vizyon Avrupa’nın motor generator üretim üssü olmak. Türk sanayicilerini ilerde yurtdışındaki kuruluşların sahibi yada ortağı olarak görmek gerekiyor. n Sami bey çok sağolun, çok içten cevaplar oldu. Sektörümüz ve okurlarımız adına teşekkür ederiz. Ben teşekkür ederim. AIR WORLD TÜRKİYE okurlarının ve sektör temsilcilerinin yeni yılını kutlarım. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 107

Suriyeli Emel Shamma'dan

İlham veren başarı öyküsü

Ellerimle yaptığın lokumu bir çok ülkeye gönderebiliyorum ancak yurtdışı fuarlara yada müşterilerime gidemiyorum, mülteci bir kadın olarak seyahat kısıtlamam var.

108 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

ÖZEL RÖPORTAJ

n Merhaba Emel hanım, Türkiye’de ilk mülteci kadın sanayici olmanız vesilesi ile Gaziantep’te sizinle ropörtaj isteğimizi kırmadığınız için teşekkür ederim. Bu arada ben de 2006 - 2009 yılları arasında 3 yıl Suriye’nin başkenti Şam'da (Damascus) yaşadım. Güzel dostluklar kurduğum Suriye’de olup bitenleri yakından takip ediyorum. Türkiye’de başarılı olmanız buradaki Suriyeli mültecilere olan bakışı da kökten değiştirecek diye düşünüyorum. Bu vesile ile Halep’ten tek çocuğunuzla geldiğiniz Gaziantep’te yakaladığınız bu başarıyı ve şirketinizi ne zaman kurduğunuzu anlatabilir misiniz?. Merhaba Murat bey, öncelikle Türkiye’den ve yurt dışından birçok gazete ve TV'ye ropörtaj verdim. Fakat bir sanayi dergisine ropörtaj vermek hayalimdi diyebilirim. Ayrıca Suriye’de yaşamış olmanız nedeniyle ülkem ile ilgili görüşleriniz nedeniyle mutlu oldum. Şirketim Tat Global Gıda Sanayi A.Ş.’yi 11 Şubat 2020 yılında kurdum. Yaklaşık bir yıl oldu. n Kısa dönemde yakaladığınız bu başarıda neyi daha iyi yaptığınızı düşünüyorsunuz? Mesela araştırıp gazetelerde çıkan haberlerinize baktığımda yurt dışı bağlantılarınızı gördüm, bir fuara mı katıldınız? Çok zor bir dönem geçirdim Murat bey, buraya geldiğimde bir çocuğum vardı. Türk insanının bize verdiği desteği asla unutamam. Şirketimi kurduktan sonra şubat ve mart 2020’de iki fuara katılım sağladık. Yurt içi ve yurt dışında müşteriler bulduk ve bağlantılar kurduk. Öyleki Rusya’ya ürün gönderdim. n Tam pandeminin başladığı dönemden bahsediyorsunuz? Peki sonrasında neler oldu?

Tam işlerimi yoluna koyuyordum bir ay sonra pandemi ile tanıştık. Pes edemezdim ve etmedimde. Karar verdim ve başarılı olmak için çok çalıştım. Bir personelle işe başlamıştım. Kurumsal yapı, e-ticaret, AR-GE ürünler hakkında çalışmak için kısıtlamaları fırsat bildik bu süreçte. Pandemide e-ticaret ve sosyal medya için iki personel daha istihdam ettim. Hem yönetici hem personeller olarak evden online eğitimlere katıldık, aramızda online toplantılar yaptık. n Gerçekten umutsuzluğa kapılmamış olmanız etkileyici. Baktığımda Lokum üretiyorsunuz, peki ürettiğiniz lokumun diğerlerinden ne farkı var? Yaptığımız araştırmalara göre bağışıklık sistemi zayıf kişiler Covid19’u daha ağır atlatıyor hatta ölümle sonuçlanabiliyordu. Buna karşın Vitamin Lokum fikrini geliştirdik. Bal, arı poleni, incir ve C vitamini ile Covid-19’a karşı vitamin lokum formülü yaptım. Kısıtlamada evimde denemeler yaparak lokumu nihai formuna getirdim. Seri imalata geçip tanıtımı ve satışı için iki personel daha istihdam ettim. n Dönüşler nasıl oldu peki? Çok güzel dönüşler aldık. Bir çok şehirden bayilik isteği geldi, Londra’dan talep aldık. Üretim Mühendisi istihdam ettim. Ardından İstanbul WORLD FOOD 2020 Fuarı’na katıldık. Bugün on kişi ile yolumuza devam ediyoruz. n Pandemi döneminde Türkiye’de ve Dünya’da birçok sanayici sıkıntı yaşadı. Peki mülteci bir kadın sanayici olarak sizin de yaşadığınız zorluklar oldu mu? Maalesef Murat bey, pandemide bende yaşadım aynı sıkıntıları. Fakat kendi ülkemde yaşadıklarım ve bir çocuğum için ayakta kalmam gerektiğini de biliyorum. Peki neler

yaptım? Öncelikle kadın istihdam hedefimin olumsuz etkilenmemesi için personel çıkışı yapmadım, personelimle beraber online etkinliklerle krizi fırsata dönüştürdük. Bu dönemde çalışanlarımızla ödüllü sosyal medya takipçi arttırma etkinliği yaptık, en çok katkı sağlayana hediye çekleri verdik. n Yaşadığınız önemli bir sorun olmadı mı? Yaşadığım önemli bir sorun var tabiki. Ellerimle yaptığım lokumu birçok ülkeye gönderebiliyorum ancak yurtdışı fuarlara yada müşterilerime gidemiyorum, mülteci bir kadın olarak kısıtlamam var. n Sayın Cumhurbaşkanımızdan veya Sanayi Bakanımızdan beklediğiniz bir destek var mı? Evet Murat bey, bu yıl 100. kuruluş yıl dönümünü kutlayan, dünyanın en büyük gıda fuarı olarak kabül edilen ANUGA Gıda ve İçecek Fuarı Almanya’nın Köln şehrinde yapılacak. Fuara katılmak ve Türkiye'ye oradaki yapacağım bağlantılarımla döviz girdisi sağlamak istiyorum. Ayrıca Dubai Gulf Food Gıda Fuarı sektörüm için çok önemli, ancak mülteci olduğum için seyahat edemiyorum. Bu konuda destek bekliyorum. n Hedefiniz nedir peki? Türkiyeli ve Suriyeli Kadınlarla el ele verip ürünümüzü ve markamızı ulusal ve uluslararası bir marka haline getirmeyi hedefliyorum. Daha çok kadına iş ortamı sağlamak ve istihdam yaratmak istiyorum. n Emel hanım çok teşekkür ediyorum. Bize zaman ayırdınız. Umarım başarılarınızı her zaman göreceğiz. Ben teşekkür ederim Murat bey, AIR WORLD TÜRKİYE okurlarına sizin vasıtanızla 2021'in güzellikler getirmesini dilerim. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 109

HABER

t a n a S KÜLTÜR

110 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

TİYATRO

PANDEMİYE İNAT YAŞASIN SANAT

» Merve Kılıç Gazeteci

mervekilic9214@gmail.com

Air World Türkiye Dergisi'nde 2019 yılının ilk aylarında bir ilk gerçekleştirmiştik ve iş dünyasıyla ilgili sektörel bir dergide kültür sanat sayfası yayınlayarak siz değerli okurlarımıza 2019'da yapılabilecek sanatsal ve kültürel faaliyetleri bu sayfalardan aktarmıştık.

020'nin ilk aylarından itibaren tüm dünyayı ve Türkiye'yi etkisi altına alan birçok sektörü sekteye uğratan covid-19 belası ile mücadele ediyoruz. Pandemi; iş dünyasından medyaya, eğlence sektöründen kültür - sanat faaliyetlerine kadar her sektöre telafisi uzun zaman alacak büyük zararlar verdi. Zararlardan en çok nasibini alan sektör ise kültür - sanat sektörü oldu. Air World Türkiye Dergisi olarak 2021'de bu sektörü canlandırmak ve iş insanlarımızı iş stresinden uzaklaştırmak adına her sayımızda kültür - sanat sayfası yayınlama kararı aldık. İlk sayımızda ise tiyatronun sorunlarına yer verdik. Tiyatro izleyicisinin en çok ve en vefalı olduğu bir kent Başkent'imiz. Ankara'da ne kadar ekonomik sıkıntı yaşanırsa yaşansın tiyatrolar dolup taşar. Ne felaket yaşanırsa yaşansın kapanmayan perdeler ne yazık ki pandemi sebebiyle perdelerini kapatmak zorunda kaldı. Devlet Tiyatroları'nın kadrolu çalışanları ve süreli sözleşmeli personelleri geçimlerini sağlayacak maddiyatı bu dönemde dahi sağlarken pandemi öncesinde de büyük sorunlar yaşayan özel tiyatrolar ve emekçileri varlıklarını sürdürme savaşı vermekteler. Biz de bu süreçte yasaklara ara verilen dönemlerde oynanan bir müzikalin mutfağına konukluk ettik ve emekçilerin sorunlarını onlardan dinledik.

Aytekin Kobat: Devlet Tiyatrosu'yla aynı kalitede işler yapıyoruz ve seyircinin sahip çıkmasını bekliyoruz

Son kısıtlamaların yaşandığı günlerde Yenimahalle Belediyesi 50. Yıl Dört Mevsim Tiyatro Salonu'nda bir müzikal izledi Ankaralı sanatseverler: İstanbul Efendisi Müzikal Komedi KOBAT Sanat Tiyatrosu'nun hazırladığı "kyb medya" organizatörlüğünde oynanan güldürü yasaklara rağmen bol alkışlıydı. KOBAT Sanat Tiyatrosu sahibi Aytekin Kobat hem yönettiği hem oynadığı müzikal daha önce de

farklı organizatörlerce ve tiyatro ekiplerince sahnelendi. Aytekin Kobat, müzikalle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: "Aslında geleneksel Türk tiyatrosu motiflerinin tamamı oyunda mevcut. Biz biraz daha salon oyununa çevirdik bunu. Çok keyifli bir hikayesi var. " Uzun yıllardır tiyatroya emek veren kendini tiyatro emekçisi olarak tanımlayan Kobat, 2010'dan beri KOBAT Sanat Tiyatrosu olarak verdikleri mücadeleyi anlattı. Pandeminin her açıdan sancılı bir dönem olduğunu belirten Kobat, "Birçok projemizi iptal etmek zorunda kaldık ama ayakta kalmak için mücadele veriyoruz. Başka gruplarla biraraya gelmeye ve proje üretmeye çalışıyoruz. Bu dönemin en önemli getirisi Ankara Tiyatro Yapımcıları Platformu'nun kurulması oldu. O platform derneğe dönüştü."dedi. Özel tiyatroların çilehane olduğunu vurgulayan Kobat, seyirci olmadan ayakta kalmalarının mümkün olmadığını belirtti. Kobat, " Ödeneksiz tiyatro her açıdan yorucu bir iş. Birçok sanatçının hayatını idame ettirdiği bir iş. Devlet Tiyatrosu'yla aynı kalitede işler yapıyoruz. Seyircinin sahip çıkması lazım" ifadelerini kullandı.

Volkan Özbay: Keşke tiyatro tek başına yeterli olsa Müzikalin boşrol oyuncusu Volkan Özbay'da oyun

8 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 111

HABER

öncesi sorularımızı yanıtladı. Uzun yıllardır tiyatronun içinde olan ve dizi, reklam projelerinde de yer alan Özbay özünde bir jeofizik mühendisi ve uzun süredir bir eczanede çalışıyor. Özbay, tiyatroya bu kadar gönül vermesine rağmen maddi açıdan yeterli olmadığı için tiyatro dışında da bir iş yaparak hayatını idame ettiriyor. Özbay, tiyatroda yaşanan maddi sıkıntıları şu şekilde özetledi " Her ne kadar tiyatroda maneviyatımızı doyursak da işin maddi boyutu var. Keşke tiyatro tek başına yetse ve tüm zamanımı buna harcasam. O zaman çok daha verimli olacağımdan eminim. 30 küsur yıldır alaylı bir şekilde bakarak öğreniyorum tiyatroyu.". AFTİT (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Tiyatro Topluluğu)'te de güzel projelere imza atan Özbay, AFTİT'le ilgili " 34 yıldır faaliyette olan ve benim de 30 yıl emek verdiğim bir topluluk. Fakültenin alt katında ellerimizle kurduğumuz sahnemizde yeni gelenler bayrağı devralarak ilerletiyor topluluğu. Tabi pendemiden dolayı 1,5 yılları heba oldu maalesef." ifadelerini kullandı. Özbay, müzikal hakkında da " Günümüz şartlarında yapılan oyunlar 3 - 5 kişilik. Burada kadro 30'a yakın. Büyük bi proje. Şartlar ne kadar el verirse devam etmek istiyoruz. İki tane daha buna benzer oyun hazırlıyoruz. Üretmeye çalışıyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Murat Demirbaş: Vecih-i uçmaya devam edecek

Müzikalde seyirci koltuğunda da çok önemli bir isim vardı. Ankara tiyatrosuna olağanüstü değer katan, "Vecih-i Hürkuş" oyunu tüm ülkede büyük yankı uyandıran ve pandemi döneminde kurulan ANTİYAP Derneği'nin kurucu üyelerinden Murat Demirbaş da müzikali seyredenler arasındaydı. Demirbaş, tiyatroya dair çok özel açıklamalar yaptı. Demirbaş, Vecih-i Hürkuş ile ilgili " Uzun süredir yönetmenlik yaptığım için sahnede oyun oynamayı çok özlemiştim ve kendime metin arıyordum. Mansur Erk'in " Bir Tayyareci Vecih-i Hürkuş oyununu okuyunca çok etkilendim. Bunu mutlaka oynamam gerek dedim. Sanırım benim enerjim seyirciye yansıdı. Tek kişilik oyunlar zordur ama bizim seyirciyle kurduğumuz ilişki bana tiyatroda yeni şeyler öğretti. Baya ilgi var. Vecihi uçmaya devam ediyor." değerlendirmesini yaptı. ANTİYAP Platformu'na öncülük eden deneyimli tiyatrocu Murat Demirbaş, ANTİYAP'ın kurulmasının pandeminin en olumlu yanı olduğunu söyledi. Demirbaş, " Pandemide ANTİYAP, tiyatroları biraraya getirdi. Sanatçılar arasındaki dayanışma duygusunu yeniden gündeme getirdi. Biz de Tiyatro Sahneden olarak KOBAT Sanat Tiyatrosu ile güçlerimizi birleştirdik. " dedi. Demirbaş, yeni projesi olan "Aşk Grevi" adlı müzikali yakında seyirciyle buluşturacaklarının da müjdesini verdi.

"Dayanışmayı ve sesimizi duyurmanın gerekliliğini öğrendik"

Murat Demirbaş, pandeminin tiyatroya etkisiyle ilgili de önemli açıklamalar yaptı. Demirbaş, " Pandeminin olumsuz etkisi sadece seyirciyle buluşamamak değil. Bu sektörde çalışanların sigorta sorunları, yevmiye usulü çalışanların para kazanamamaları... İnsanlar bu sektörlerden evlerini 112 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

geçindiriyorlar. Çok tiyatro emekçisi ve barlarda, pavyonlarda çalışan müzisyen arkadaşlarımız da sigorta ve yevmiyeleriyle ilgili sıkıntılar yaşandı. Arkadaşlarımız işsiz kaldı. Bu süreçte devlet Kültür Bakanlığı üzerinden tiyatrolara yardım şartlarını esneterek daha çok tiyatroya bütçeyi daha çok artırarak bir takım girişimlerde bulundu. Bunları memnuniyetle karşıladık. Ancak yeterli değil. Çalışan arkadaşlarımız devletin gözünde kayıt altında bile değil. Önce bunların kayıt altına alınması gerekliliği ortaya çıktı. Tiyatrolar pandemi döneminde tiyatroların örgütlenmesini ve toplulukların oluşmasını sağladı. Biz de Ankara'da ANTİYAP'ı kurduk. Çeşitli belediyelerle, STK'larla, devlet kurumlarıyla görüşmeler yapıyoruz. Bu dönemi atlatmaya çalışıyoruz. Bu süreçte dayanışmayı, örgütlenmeyi , sesimizi çıkarmanın ne kadar önemli olduğunu öğrendik."dedi.

Sanatın da Başkenti Ankara...

Demirbaş, Sanata olan ilginin en fazla olduğu kent Ankara'da büyükşehir belediyesinin de kolları sıvadığının müjdesini verdi. Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığına bağlı Başkent Tiyatroları; Ankara Tiyatro Yapımcıları (ANTİYAP) Derneği üyesi 25 tiyatro başta olmak üzere diğer tiyatrolardan 10, engelli tiyatrolardan da 2 oyunun sahnelemesi için kapılarını açıyor. Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından satın alınan toplam 37 tiyatro oyununu ABB TV ve Başkent Mobil üzerinden izlenebilecek. Pandemi süreci nedeniyle seyircisiz olarak Başkent Tiyatroları sahnesinde oynanacak oyunlar, kayıt altına alınarak özellikle sokağa çıkma kısıtlamasının uygulandığı saatlerde ve hafta sonları yayınlanacak. İlk etapta 12’si yetişkin, 13’ü ise çocuk oyunu erişime açılacak.

HABER

FLIR, Titreşim ve Sıcaklık İzleme Kitini piyasaya sürüyor

eni FLIR SV87-KIT düşük maliyetli, yapılandırması kolay ve 7/24 uzaktan titreşim ve sıcaklık algılama çözümü sunar. Kağıt fabrikalarından yiyecek ve içecek işlemcilere, petrol ve gaz endüstrisine kadar üretim tesisleri, kritik altyapı ve makinelerin 7/24 uzaktan durum izlemesinden yararlanır. FLIR'in titreşim ve sıcaklık algılamanın gücünü birleştiren endüstriler artık üretim verimini en üst düzeye çıkaran, işçi güvenliğini artıran ve operasyonel maliyetleri azaltan eksiksiz bir çözüm kitine sahip. Titreşim algılama, yalnızca bakım sürprizlerini gerçekleşmeden önce ortadan kaldırmaya yardımcı olmak için erken uyarı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda personelin bakım

Çoğu zaman, endüstriyel makineler acil bakım gerektiren sorunları göstermeye başlamadan önce, küçük titreşim değişiklikleri ile bekleyen sorunlar tespit edilebilir. Bu nedenle, etkili durum izlemenin ilk bileşeni, birleşik bir uzaktan titreşim ve sıcaklık algılama izleme çözümüdür. programını öncelik sırasına koymasını ve kesinti süresini azaltırken verimliliği en üst düzeye çıkarmasını sağlar. Bununla birlikte, geleneksel kablolu sürekli titreşim izleme sistemleri pahalı olabilir. Her zaman güncel olmayabilir ve kurulumu zahmetli olabilir. Öte yandan FLIR SV87-KIT, düşük maliyetli, yapılandırması kolaydır ve bir Wi-Fi ağına kablosuz bağlantı ile herhangi bir yüzeye kurulabilir. Bu aynı zamanda bakım personeline titreşim ve ısıdaki değişiklikleri gerçek zamanlı olarak ve zaman içinde izleme yeteneği sağlar ve arızadan önce potansiyel olarak ciddi sorunları tahmin etmek için operasyonel içgörüler sağlar. Bugün satın alınabilen FLIR SV87-

KIT, titreşim ve sıcaklık verilerinin 7/24 sürekli izlenmesi için kablosuz bir FLIR GW65 ağ geçidi ile birlikte dört adet kablosuz SV87 titreşim ve sıcaklık uzaktan algılayıcısı içerir. SV87-KIT, ek SV87 uzak sensörler veya GW65 ağ geçitleri satın alma seçenekleriyle genişletilebilir. Veriler, bir Wi-Fi ağı aracılığıyla herhangi bir tablete, akıllı telefona veya bilgisayara aktarılabilir ve bir eşiğin aşılması durumunda kullanıcının eğilimleri görselleştirmesine ve bir uygulama veya e-posta yoluyla uyarılar almasına olanak tanır. Eşiklerin konfigürasyonu, özelleştirilmiş uygulamalar için manuel olarak veya ortak ISO standartlarına göre ayarlanabilir. 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 113

HABER

k ı l ğ Sa SAĞLIKLI YAŞAM İÇİN

BESLENME ÖNERİSİ

Hatalı yaşam tarzı alışkanlıkları, aşırı besin tüketimi ve fiziksel aktivite yetersizliği, öğün atlama, tek tip beslenme, yetersiz ve dengesiz beslenme gibi faktörler nedeniyle obezite ve kronik hastalıklar prevalansı endişe verici bir şekilde artmaktadır. » Kardelen Ayten Diyetisyen 114 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

SAĞLIK

atalı yaşam tarzı alışkanlıkları, aşırı besin tüketimi ve fiziksel aktivite yetersizliği, öğün atlama, tek tip beslenme, yetersiz ve dengesiz beslenme gibi faktörler nedeniyle obezite ve kronik hastalıklar prevalansı endişe verici bir şekilde artmaktadır. Yetersiz ve dengesiz beslenme alışkanlıkları obeziteyle birlikte kolesterol, kalp damar hastalığı, hipertansiyon, diyabet, kanser gibi sağlık sorunlarının oluşumuna zemin hazırlamaktadır.

Yetersiz, dengesiz ve sağlıksız beslenen kişilerde;

• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur. Hastalıklara karşı vücut direnci düşer. • Hastalıkların ağır seyretmesine ve tedavinin uzun sürmesine neden olur. • Fiziksel gücün ve verimliliğin düşmesine neden olur. • Zihinsel geriliğe neden olur. • Şişmanlığın (obezitenin) oluşmasına neden olur. • Hazımsızlık, yorgunluk, iştahsızlık, isteksizlik, sık sık baş ağrısı, bel ve omuzlarda deformasyon, cilt kuruluğu ve saç dökülmesi görülür.

Sağlıklı Bir Yaşam İçin Akdeniz Diyeti Besin çeşitliliğine önem verin! Akdeniz Diyetinde Yer Alan Besinler

Tam Tahıl Kaynağı Besinler Kilo kontrol, sindirim sistemi, kalp damar hastalığı, diyabet, kolesterol, kanser gibi kronik hastalıklardan korunmak için günde ortalama 3-4 porsiyon tam tahıl kaynaklarından tüketilmelidir. Tam tahıl ürünlerine örnekler; tam buğday unu, bulgur ve yarma, tahıllı ekmek, çavdar, tam tahıldan yapılmış kahvaltılık gevrekler, karabuğday ve amarant.

Sebze ve Meyveler Günlük sebzeler için ortalama 2-3 porsiyon, meyveler için ise 4-6 porsiyon tüketilmelidir. Sebze ve meyveler çeşitli besin ögelerinden, posa, antioksidanlar ve fitokimyasallardan zengindirler. Kalp damar hastalığı, diyabet, kolesterol, kanserden korunmak, bağışıklık sistemini güçlendirmek, sindirim sistemini iyileştirmek için sebze ve meyveler Akdeniz Diyetinin parçasıdır. Her öğünde yeşillik, salata bulundurmak ara öğünlerde meyve tüketmek oldukça önemlidir. Kurubaklagiller Kurubaklagil tüketimi vücut ağırlığı ve bel çevresinin azalması, kolesterolün düşürülmesi, kalp

damar hastalıkları, diyabetten korunma ve riskinin azaltılmasında etkilidir. Kurubaklagil yüksek posa içerir, vücuttan enfeksiyonu temizler ve kanser oluşumunu önler. Haftada 2 kez 1 porsiyon nohut, fasulye, mercimek, bezelye, börülce, bakla tüketilmelidir. Yağlı Tohumlar Yağlı tohumlar Akdeniz diyetinin önemli bir parçası olup, bitkisel kaynaklı yağ asitlerinin alımında temel rol oynar. Kolesterolün düşürülmesi, kalp damar hastalıklarından korunmada önemlidir. Kahvaltınıza ceviz, ara öğünlerinize çiğ badem, fındık eklemelisiniz. Kalorisi yüksek olmakla birlikte tüketim miktarına dikkat etmelisiniz.

Zeytinyağı Akdeniz diyetinin en önemli özelliklerinden biri zeytinyağının ön planda olması. Zeytinyağı enfeksiyon oluşumunu önler, trombosit birikimini engeller, kolesterol düşürücü etki gösterir, kalp ve damar sağlığı için önemli etkileri bulunmaktadır. Yemeklerinizde ve salatalarda zeytinyağı kullanımına önem göstermelisiniz. Kızartmalarda zeytinyağı kullanmamalısınız. Balık İyi kalite protein örneği olan balık tipik Akdeniz diyetinde haftada 2 gün, 4-5 porsiyon tüketilmelidir. Ayrıca balık ve deniz ürünleri kalsiyum, fosfor, demir, bakır, selenyum ve iyot gibi minerallerden ve B grubu vitaminleri, A ve D vitaminlerinden zengindir. Balık ve deniz ürünlerinde bulunan Omega3 kalp damar sağlığı koruyucu etkileri arasında kan yağlarını düşürür, enfeksiyonlardan korur, kalp ritim bozukluklarını önler. Kırmızı Et Akdeniz diyetinde kalp damar sağlığını korumak, kronik hastalıkların oluşum riskini azaltmak daha çok bitkisel ve posa kaynaklarının tüketilmesi benimsendiği için kırmızı etin ayda 1-2 kez tüketilmesi önemlidir. Süt Ürünleri Süt, yoğurt, kefir, ayran, peynirde bulunan kalsiyum yağ yakımını hızlandırmaktadır. Potasyum, fosfor, riboflavin, iyot, çinko, A, E ve B vitaminleri içermektedir. Gastrointestinel bozukluklara, hipertansiyona yol açan kötü kolesterol ve kalp-damar hastalıklarına karşı güçlü bir koruyucu besin haline getirmektedir. Günde 3-4 porsiyon süt grubundan tüketilmelidir. Kırmızı Şarap Akdeniz diyetinde düzenli kırmızı şarap tüketimi

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 115

SAĞLIK

gözlemlenmektedir. Düzenli ve ılımlı kırmızı şarap tüketimi kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, tip 2 diyabet, ve bazı kanser türlerinin azalmasına yardımcı olmaktadır. Kırmızı şarap antioksidan bileşenler içermektedir. HDL kolesterol düzeyinin yükselmesi, trombosit birikiminin azalması, endotel işlevin gelişimi ve insulin duyarlılığının yükselmesi gibi görevleri ile kalp damar hastalıklarından koruyucu etki göstermektedir. Haftada bir kez kadınlar için 1, erkekler için ise 2 kadeh tüketimi sağlık açısından uygundur.

Sağlıklı Bir Yaşam İçin 10 Beslenme Önerisi

Öğün atlamayın Yeterli ve dengeli beslenmek için öğün atlamayın. Uzun süreli açlık daha fazla kilo alımına, daha çok besin tüketimine, iş kapasitenizde düşüşe ve beyin fonksiyonlarınızda azalmaya sebep olmaktadır.

Tek tip beslenmekten kaçının Besin çeşitliliği kilo kontrolü, beden sağlığı ve iş hayatı için önemlidir. Her öğününüzde tüm besin gruplarından (süt, et, tahıl, sebze-meyve, yağ) belirli miktarlarda, renkli ve çeşitli beslenme denge ve düzen sağlayacaktır . Bağışıklık sisteminizi korumak için sebze ve meyve tüketin Porsiyon kontrolüne dikkat ederek farklı renklerde sebze, meyve tüketmeniz hem kilo kontrolüne yardım eder, hem de birçok hastalıktan (kanser, kalp-damar hastalıkları) korunmanızı sağlar. Mevsimine uygun sebze ve meyve tüketmelisiniz. Görünmez kalorilere dikkat Fark etmeden gün içerisinde yemeklerden çok fazla miktarda yağ alıyoruz. Yemeklere eklenen yağ miktarı azaltılmalı. Margarin kullanılmamalı, bitkisel yağlar tercih edilmeli. Tereyağ tüketimi sınırlandırılmalı. Yemekler hazırlarken kızartma yerine ızgara, haşlama, buharda ve fırında pişirme yöntemleri kullanılmalı.

Paketli gıdalardan uzak durun Açlığınızı yatıştırmak için tercih ettiğiniz abur cuburlar kalorisi yüksek besleyici değeri düşük fazla miktarda yağ ve şeker içeriyor. Gıda katkı maddeleri kilo alımına, hastalıklara ve bağımlılığa neden olur. Bu nedenle bu yiyeceklere mutlaka sınırlama getirin. 116 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

Kurubaklagilleri ve lifli besinleri tüketin Tüketilen karbonhidrat kaynağının türüne ve miktarına dikkat edin. Saf şeker kaynakları ve rafine unlu besinler yerine tokluk hissini arttıran, kabızlığı engelleyen ve kilo kontrolünü kolaylaştıran kurubaklagilleri (nohut, mercimek, barbunya gibi), lifli tahılları, taze ve kuru meyveleri, sebzeleri tercih edin. Su tüketimine özen gösterin Vücut ısısının dengelenmesi, metabolizmanın devamı ve vücuttan zehirli atık maddelerin atılması, sindirim ve emilim, beyin ve organların fonksiyonlarının devamlılığı için su elzemdir. Her 1 kilo vücut ağırlığı için 30 ml su tüketilmelidir. Sigara-Alkol tüketimine dikkat Alkol ve sigara tüm vücut sistemini doğrudan etkiler. Kronik hastalıklar ve kanserin başlıca nedenleri arasındadır. Alkol boş enerjidir ve yağ depolanmasına neden olur. Alkol alırken, yanında atıştırdığınız kuru yemiş, cips türünde besinlerin son derece kalorili olduklarını da unutmayın.

Yürümeye özen gösterin Sağlıklı yaşam ve sağlıklı beslenme düzeninin içerisine muhakkak bir egzersiz programını dahil edin. Gün içerisinde vakit problemi yaşıyorsanız asansör yerine merdiven tercih edin. Araçsız gidebileceğiniz mesafelere mutlaka yürüyün. Her gün 10.000 adım atmaya çalışın. Kas, iskelet ve organ sağlığınız için en iyi aktivite yürümek. İdeal kilonuzu koruyun Hastalıklara yakalanma riskinizi azaltmak, her zaman zinde ve enerjik olmak için sağlıklı kilo aralığınızda olmanız oldukça önemlidir. Bunun için Beden Kitle İndeksi (BKİ), vücut yağ yüzdesi, bel çevresi ve kalça çevresi ölçümlerinizin sağlıklı dilimde olmasına özen gösterin.

HABER

.. Kompresor Efsaneleri

118 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER

Efsane: Bir çalışma alanındaki kir ve döküntüleri basınçlı hava kullanarak temizlemek güvenlidir. Gerçek: Hayır. Bu güvenli olmayan bir uygulamadır. Bir çalışma alanını basınçlı hava kullanarak temizlemek, partiküllerin göze kaçmasına, kulaklara veya cilde girmesi sonucunda ciddi yaralanmalara neden olabilir. Daha güvenli bir alternatif, bir elektrikli süpürge, paspas veya süpürge kullanmaktır.

Kompresör kullanıcıları veya sanayi tesislerinde kullanılan kompresörler ile ilgili olarak kulaktan dolma bilgiler veya mit ler mevcuttur. CAGI de yayınlanan bu Mit ler ve doğrular nelerdir bir bakalım istedik.

Efsane: İnvertörlü kompresörler, en verimli kısmi yük performansı için her zaman en iyi çözümdür. Gerçek: Kesin olarak değil. Tasarımlarına uygun olarak, invertörlü kompresörler, en verimli şekilde çalıştıkları yerde optimum bir uç hızı aralığına sahiptir. Kompresör yük gereksinimleri bu aralığın dışında kalırsa, diğer kontrol seçenekleri en verimli çözümü sağlayabilir. Kompresör tedarikçisinin, iş için en verimli basınçlı hava çözümünü önermek için çeşitli uygulama gereksinimlerini dikkate alması gerekecektir. Efsane: Değişken hızlı tahrik, yağ taşınmasını artırır. Gerçek: Düşük hızlarda çalışmanın yağ taşınması üzerinde hiçbir zararlı etkisi olmamalıdır. Azalan hava akışı, ayırıcı ortam boyunca hızı düşürecek ve bu da verimliliğini artıracaktır. Taşınmadaki artışa, daha düşük basınç ve daha yüksek sıcaklıkta iki ana katkıda bulunur. Bu sorunların hiçbiri bir VSD'nin eklenmesinden kaynaklanmaz. Efsane: İnvertörlü kompresör kullanmak, akış kontrolörü ihtiyacını ortadan kaldırır. Gerçek: Her uygulama farklıdır, ancak bir akış kontrol cihazının çok dinamik bir sistemde sağlayabileceği kararlı, sabit basınçtan ve bir VSD kompresörünün kısmi yük

verimliliğinden faydalanacak sistemler olduğu açıktır. Akış denetleyicisi ve uygun depolamayla bile, optimize edilmiş bir sistem depolamayı en verimli şekilde dolduracaktır. Çoğu sistemde bu, bir VSD kompresörü içerebilir. Efsane: Tüm "Sentetik" kompresör sıvıları aynıdır. Gerçek: Hayır, aynı değiller. Hava kompresörü sıvılarına bakıldığında, "Sentetik" terimi genellikle temel stoğu tanımlamak için kullanılır. "Sentetik" basitçe, sıvının bir hidrokarbon baz stoğu olmadığı anlamına geldiğinden, çarpıcı biçimde farklı performans sunan birçok farklı baz stoğu kapsar. Asıl soru, sentetik baz stok, PAG, Diester, PAO nedir? Baz stoğu belirledikten sonra avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirebilirsiniz. Efsane: Tüm Poliglikol (PAG) karışımlı kompresör sıvıları aynıdır. Gerçek: Poliglikol kompresör sıvıları genellikle iki tür "Ester", "Poliolesterler" veya "Diesterler" ile karıştırılır. Bu ikisi, bir döner vidalı hava kompresöründeki performanslarında büyük ölçüde farklılık gösterir. DİKKAT, birçok jenerik Poliglikol / Ester karışımı minimum miktarda Poliglikol içeren bir Diester bazı haline gelir. Bu jenerik sıvılar, bir Diester sıvısı ile ilgili tüm sorunlara sahip olacaktır. Efsane: OEM yedek parçalar ve kompresör yağlayıcıları, üreticiye ait parçalar ve yağlayıcılarla aynıdır. Gerçek: Bakım kitleri ve üreticiye özel yedek parçalar ve yağlayıcılar en iyi genel performansı sunar. Birim verimliliğini ve güvenilirliğini korumak için tasarlanmıştır. OEM parçalar sorumluluğu artırır, performansı düşürür ve üretici garantilerini geçersiz kılabilir.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 119

HABER

Müşteri “Ne?” Değil “Neden?” Satın Alır? Müşteri “ne?” değil “neden?” satın alır işte asıl mesele bu! İşte fırsat tam burada yatıyor! Müşteri ‘neden, ne amaçla satın alıyor?’

» Baran Şimşek

Satış Eğitmeni info@baransimsek.com 120 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

SATIŞ EĞİTİMİ ütfen, bırakın şu satıcıyı müşterinin gözünde küçük düşüren sözüm ola ‘satış teknik’leri ve ‘satış taktik‘lerini.

“Bir müşterinin ‘ne?‘ istediğini bilmek size gömlek sattırır, ama ‘neden?’ veya ‘niçin?’ istediğini bilmek, size kombinasyon sattırır!"

Eğer uzun vadeli ilişkiler kurmak peşindeysen, eğer müşteri sadakati oluşturma peşindeysen ‘satış stratejileri’ne odaklanmalısın, kısa vadeli ilişkiler ayak oyunlarına ve ‘satış taktik’ veya ‘satış teknik’lerine dayanır. Satar geçersiniz ve müşteri bir daha yüzünüzü dahi görmek istemez!

İtici ‘satış taktik’ ve ‘satış teknik’lerini kullanmayı diğer satıcılara bırak ve nasıl müşterileri sadakati oluşturan bir strateji geliştirebileceğini düşün bul ve uygula.

Kendini kısa vadeli yaklaşımlar peşinde koşan bir satıcı olmaktan müşteriye ‘yardım etmeye çalışan’, ‘değer sunan’ , ‘uzun soluklu ilişkiler geliştiren’. ‘müşteri memnuniyeti ve sadakati’ inşa eden bir satıcı olmaya odakla. Bunu başarmanın en kilit noktalarından biri de odağını müşterinin “Ne?” almak istediğinden ziyade “Neden? ve ne amaçla?” satın almak istediğine kilitlemekten geçer.. Bir müşterinizin ‘neden?’ satın almak istediğini bilirseniz;

Müşteriye isabetli ‘yerinde öneriler’ sunabilme fırsatı yakalarsınız,

Bir satıcı olarak itibarınızı, müşteriye karşı samimiyetsiz görünme ve küçük düşürme riskinden korumuş olursunuz. Müşterinin şimdi veya ileride ihtiyacı olabilecek ‘bağlantılı ürünleri kolaylıkla anlarsınız’.

Müşteriye elinizdekini zorla satmaya çalışmaktan ihtiyacı olanı satın almasını sağlamaya başlayabilirsiniz, böylece uzun soluklu bir güven inşaa etme fırsatı yakalarsınız.

Müşterinin satın alma nedenlerini ortaya çıkararak ‘satıcı pozisyonundan danışman pozisyonuna’ terfi etme fırsatı yakalarsınız. İnsanlar kendilerini doğru anlayan kişilerle daha hızlı kaynaşma eğilimdedir.

Satış taktiklerine sarılan satıcı tipi evirip çevirip müşteriye elindeki malı satmaya çalışır, ‘müşteri alır sonra pişman olur’… Dikkat..! Sadece o ürünü aldığından dolayı değil aynı zamanda ‘o satıcıyla iş yaptığından dolayıda pişman olur.’

Belkide bundan dolayıdır ki müşteriler birisi, satıcıyım dediğinde hemen gardlarını alırlar, ceplerini ve cüzdanlarını tutarlar. Uzak durmaya görüşmemeye, baştan reddetmeye çalışır, satıcı tarafında yapılan önerilerin önünü kapamaya çalışır. Çünkü ihtiyaçları olmayan bir şeyi saçma sapan teknikler kullanarak müşteriye satmaya çalışacaklar. Sonuçta müşteri ya para kaybedecek ya da zaman..!

Nedeni ortaya çıkarmak satıcıya danışman pozisyonuna geçme fırsatı verir.

Belkide sadece aslında müşterinin alma istediği şeyden çok daha fazla şey var elinizde ve müşterinin gerçekten işine yarayacak ancak, gerçek satın alma nedenlerini ortaya çıkarmadığın için bunları önermek aklının ucundan bile

geçmez. Eğer satıcı satın alma nedenlerini ortaya çıkarabilirse şu senaryoyu yaşama fırsatını yakalayabilir.

Satıcı ” Hoşunuza gidebilecek birkaç öneride bulunabilir miyim?” Müşteri “Tabi ki, neden olmasın?”

Satıcı, “Almak istediğiniz şeyden daha çok işinize yarabileceğini düşündüğüm birkaç şey var, önerimi görerek aynı zamanda sizi tam olarak anlayıp anlamadığımı test etmiş olursunuz?” Müşteri “Harika!”

Bu aşamadan sonra müşteri için daha uygun olacağını düşündüğün ve seni müşterinin ihtiyaçlarını iyi anlayan bir danışman gibi gösterecek şeyleri sunabilirsin. İŞİN PÜF NOKTASI, Müşterinin ne aldığından ziyade almak istediğini ‘neden’ almak istediğidir.

“Ne?” kendini usta satıcı sanan siparişçilerin peşine düştüğü bir şeydir, çünkü biran önce satıp geçmek isterler. “Neden?” ise gerçek satıcıların peşine düştüğü bir şeydir, çünkü bununla müşteri ile uzun soluklu bir ilişki kurabilir, sürekli, memnum ve sadık müşteriye dönüştürebilirler. ‘Potansiyel müşterilerin satın alma nedenlerini nasıl buluyorsun?’

‘Sence potansiyel müşteriler neden satın alıyorlar? Ya da satın almıyorlar?’ ‘Sende mi potansiyel müşterilerin sadece fiyattan dolayı satın aldıklarını zannediyorsun?’

Satın alma nedenleri hakkında Jeffrey Gitomer’in Türkçeye çevrilen e-kitabı al ve en az 10 kez oku. Bu kitabı gerçek satın alma nedenlerinin ne olduğunu bilmen ve nasıl bulacağını öğrenmen için JEFFREY GİTOMER tarafından yazıldı! Tarafımdan ilk defa Türkçeye çevrildi senin tarafından öğrenilmeyi ve paraya çevrilmeyi bekliyor! Sadece ”Satın alma Nedeni ya da dürtüsü” olarak düşünme, “Para” olarak düşün. Nedeni bulmak parayı bulmaktır. Bana satın alma nedenini göster sana satışı göstereyim.

“Sakın potansiyel müşteriler ya da müşteriler satın alma nedenlerinin fiyat olduğunu zannetmeni sağlamaya çalışarak veya seni buna inandırarak, seni daha çok indirim yapmaya kârını sıfırlamaya zorlamak istiyor olmasınlar?” vay vay vay…!

Hadi şimdi git ve içerisinde müşterilerin gerçek satın alma nedenlerini nasıl bulacağını ve müşterilerin ne gibi nedenlerden dolayı satın aldıklarını işe yarar bilgileri içerisinde barındıran şu e-kitabı oku ve usta satıcı olma yolunda bir adım daha ilerle, rakiplerin satmak için zorlarken.

Hızlı, tekrar eden, uzun vadeli, eğlenceli ve bereketli satışlar.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 121

HABER

Vidalı Kompresör Hesapları ile ilgilİ

Formüller

Dairenin (Boru veya Silindir İç Çaplarının) Kesit Alanı: A = (Pi*d2)/4 = mm2 Pi = 3.14159265 D = Çap (mm) –İç ÇapA = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı1 m2 = 100 dm2 = 10,000 cm2 = 1,000,000 mm2

A = Akışa Dik Kesit Alanı (m2 ) 1 m3/s = 60 m3/dk = 1000 litre/saniye (L/s) 1 m3/dk = 1/60 m3/s = 1000 litre/dakika (L/dk) 1 m3/h = 60 m3/dk = 1000 litre/saat (L/h)

Borunun (Uzunluğuna göre) veya Silindirin (Yüksekliğine göre) Hacmi:

Kasnak Çaplarına Göre (Yaklaşık) Motor ve Vida Devir Oranları:

V = A * h = mm3

Dm = Motor Kasnağı Çapı ( mm) Dv = Vida Kasnağı Çapı (mm) nm = Motor Devir Sayısı (d/dk) nv = Vida Devir Sayısı (d/dk) i= Vida/Motor devir oranı = Dm/Dv nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)

A = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı, İç çapa göre hesaplanmış alanh = Borunun uzunluğu veya silindirin yüksekliği (mm) V = Hacim (mm3) 1 dm3 = 1 litre = 1,000,000 mm3 = 1000 cm3 = 0.001 m3 1 m3 = 1000 dm3 = 1000 litre

Dişlikutusu (GearBox) Dişlilerinin Diş Sayısına Göre Devir Oranı:

v Dairenin (veya Çemberin) Çevresi (çevresel uzunluk) = Pi*d

Dm = Çeviren (Hareket veren) dişlinin diş sayısı Dv = Çevrilen (Hareket alan) dişlinin diş sayısı

Pi= 3.14159265 d= Çap

nm = Çeviren dişlinin Devir sayısı (d/dk) nv = Çevrilen dişlinin DevirSayısı (d/dk)

Dairenin Belli Bir Sarma açısına göre çevresel uzunluk=(Pi*∝ * d)/360

i= Çevrilen/Çeviren devir oranı = Dm/Dv nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)

∝ = Sarma açısı (derece) => yarım daire için ∝ = 180º v Bir kesitten geçen (Boru içinden veya kanal içinden) geçen akışkanın hızı:

Motor Gücünün kW, HP (Beygir Gücü), kcal/h olarak farklı ifadeleri:

v = Q / A = m/s

1 HP (metrik) = 75*9.80665 kg*m/sn2 = 735.5 Watt = 0.7355 kW

Q = Akışkanın debisi (m3/s)

1 kW = 1/0.7355 HP = 1.3596 HP

122 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER

Yaklaşık değerler: 1 HP (metrik, PS) = 736 Watt, 1 kW= 1.36 HP (metrik sistem) İngiliz/Amerikan sistemindeki HP'ye göre: 1 kW = 1.34 HP, 1 HP = 746 Watt 1 kW = 860 kcal/h 1 kWh Enerji = 860 kcal ısı enerjisi (1 kWh elektrik enerjisi, 860 kcal’lik ısıya denktir.)

Hız ile güç ve kuvvet ile basınç arasındaki bağlantılar: Güç = P = Kuvvet * Hız = F * v = Newton * m/s = Watt = 9.81 kg * m/s (9.80665)

T1= Başlangıç Sıcaklığı (Kelvin) P2= Sonuç Basıncı V2= Sonuç Hacmi T2= Sonuç Sıcaklığı (Kelvin) Sabit Sıcaklıkta: V2= V1* (P1/P2) , P2= P1*(V1/V2) 1 ºC = 273 K , 100 ºC = 373 K (Kelvin) -273 ºC = 0 K Sabit Basınçta : V2 = V1*(T2/T1) , T2= T1*(V2/V1) P1*V1 = m*R*T1 P2*V2 = m*R*T2

P = Güç (Watt) = 860 cal/h

m = kütle (kg, yoğunluk= m/V = deniz seviyesinde standart atmosfer 1.255 kg/m3)

1 kilogram kuvvet (kg) = 9.80665 Newton (N)

R = gaz sabiti (hava için 287 J/kgK)

(1 kg kütlenin dünyadaki ağırlığı = 1 kg kuvvet = kütle * yerçekimi ivmesi = 9.81 N)

(P1*V1)/(P2*V2) = T1/T2

P = Güç (HP/PS metrik sistem) = 75 kg(kuvvet)*m/s = 75*9.80665 N*m/s = 735.5 Watt F = Kuvvet (Newton) = basınç * alan = p*A = (N/m2) * m2 1 bar = 100,000 N/m2 = 100 kN/m2 = 10 N/cm2 = 10/9.80665 kg/cm2 = 1.02 kg/ cm2 1 atmosfer = 1.013 bar (deniz seviyesinde) 1 atmosfer ~= 1 bar ~= 1 kg/ cm2 Efektif Basınç = Manometreden Okunan Basınç = Gerçek Basınç – Atmosfer Basıncı 1 atm = 0 bar (efektif) = 1 bar (mutlak) (Hassas hesaplarda 1 atm = 1 .013 bar)

Sıkıştırılabilir akışkanların (gazların) hacmi ile basıncı arasındaki ilişki: P1*V1/T1 = P2*V2/T2 P1= Başlangıç Basıncı V1= Başlangıç Hacmi

Vidalı Kompresörün Serbest Hava Debisinin İfadesi (FAD):

FAD, kompresörün bastığı havanın emdiği havanın miktarı cinsinden ifadesidir. Yani 20 ºC referans emiş sıcaklığına göre, atmosfer basıncında, 1 dakikada emilen hava miktarı (hacim olarak); m3/dk (metreküp/dakika). Başkaca bir ifade yok ise, Kompresörün FAD değeri, kompresörün 1 dakikada bastığı havanın, 20 ºC’de, 1 atmosfer basınçta (0 bar efektif, 1-1.013 bar mutlak basınçta) kaplayacağı hacim anlamına gelir. Bununla birlikte, basınçlı hava aygıtlarının kapasitesi 0 ºC'yi referans alan Nm3/dk (normal metreküp/ dakika) cinsinden ifade edilebilmektedir. (Hava soğudukça kompresörün bastığı havanın kütlesi artar, ısındıkça azalır. Kompresör çıkışındaki hava ısınmış olduğu için emdiğinden daha fazla hacime sahip olur. Burada asıl olan kompresörün emdiği hava miktarıdır, ki, aynı miktarı çıkışına taşıyarak, basar.) Gerçekte boru içinden geçen havanın miktarı, kompresörün FAD değerinin çalışma basıncının mutlak (barometre) değerine bölünmesiyle bulunan değerdir. (Örneğin: 8 m3/dk FAD değeri ölçülüyorsa, 7 bar efektif basınçta, bu kompresörün bastığı hava boru içinden 1 m3/dk olarak geçiyor demektir. Boru içindeki hava hızını hesaplarken bu durumu dikkate almak gerekir.) NOT: “Debi” birim zamanda akış miktarı demektir.

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 123

HABER

EKİM 2020 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*) FİRMANIN Adı

Yatırımın YERİ

Yatırımın SEKTÖRÜ

Yatırımın CİNSİ

Öngörülen Destek Unsurları

Yatırımın KAPASİTESİ

SABİT Yatırım (TL)

ZN ÇİNKO RAFİNERİ A.Ş.

İZMİR

ÇELİK DIŞINDAKİ ANA METAL SANAYİİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

Çinko {işlenmemiş}

710.887.487

GÜNEŞ İPLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

ŞANLIURFA

TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ;

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

OPEN-END İPLİK ÜRETİMİ

213.000.000

BAYTEKS TEKNİK TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

GAZİANTEP

HALI VE KİLİM İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Halı Dokuma

127.500.000

GAZİANTEP

BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

SPUNBOND ÜRETİMİ, MELTBLOWN ÜRETİMİ

44.616.151

OMA İPLİK A.Ş.

TOKAT

BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İML.

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

GİPE İPLİK, ELASTİKİ SENTETİK 24.410.000 PUNTOLU GİPE İPLİK

BİLSA SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ A.Ş.

SAKARYA

SİLAH VE MÜHİMMAT İML.

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Muhtelif Silah ve Tüfek Aksam Parçaları

82.250.703

SANVAR İNŞAAT ELEKTRİK ENERJİ MALZEME TUR. SAN. TİC. A.Ş.

MARDİN

ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik Enerjisi Üretimi {BES}

34.892.144

BEYAZ DENİM TEKSTİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

BATMAN

KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Muhtelif Konfeksiyon Ürünleri

26.269.713

İŞKOM YAZILIM DAN. TUR. DIŞ TİC. VE SAN .A.Ş.

ORDU

METAL YAPI MALZEMELERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Metal prefabrik yapı 56.779.901

TÜRKİYE ECZACILAR DEPOSU A.Ş.

İSTANBUL

TIBBİ VE CERRAHİ KOMPLE YENİ TEÇHİZAT İLE ORTOPEDİK YATIRIM ARAÇLARIN İMALATI

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Tıbbi ve cerrahi maske

39.474.828

TACER İNŞAAT TİC. VE ANKARA SAN. A.Ş.

TAKIM TEZGAHLARI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

CNC KONTROLLÜ HASSAS DELME MAKİNASI

23.509.501

BAMBİ MOBİLYA VE YATAK SAN. A.Ş.

MOBİLYA İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

YATAK -BAZA BAŞLIK, KOMODİN

54.556.176

22.280.049

GLOBAL SENTETİK KUMAŞ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

İZMİR

EDİRNE

KALDIRMA VE TAŞIMA TEÇHİZATI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Muhtelif araçlar için hidrolik silindir, Hidrolik sistemlere yönelik muhtelif pompalar, Muhtelif Valf,

ENDER PVC VE ALÜMİNYUM YAPI ELEMANLARI SAN.VE TİC. A.Ş

GAZİANTEP

BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

NONWOVEN KUMAŞ İMALATI

120.500.000

ARDEN MAKARNA GIDA SAN. VE TİC. A.Ş

GAZİANTEP

MAKARNA, ŞEHRİYE, KUSKUS V.B. UNLU MAMÜLLERİN İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Makarna

89.898.031

DEMİR-ÇELİK ANA SANAYİİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

BORU PROFİL, GALVANİZ TRAPEZ SAC BOY KESME RULO AÇMA

62.820.060

MASHPROM ENDÜSTRİYEL ÜRÜNLER SAN.VE TİC.A.Ş

EREĞLİ ÜNALLAR METAL SANAYİ VE TİC. KOCAELİ LTD. ŞTİ.

124 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER FİRMANIN Adı ÖZKAPLAN İPEK HALI TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş

Yatırımın YERİ

Yatırımın SEKTÖRÜ

Yatırımın CİNSİ

Öngörülen Destek Unsurları

Yatırımın KAPASİTESİ

SABİT Yatırım (TL)

GAZİANTEP

HALI VE KİLİM İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MAKİNE HALISI

65.000.000

HÜNER SENTETİK KUMAŞ SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ

GAZİANTEP

BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

DOKUNMAMIŞ MENSUCAT {NON WOVEN KUMAŞ }

68.864.450

ALTINTAŞLAR İNŞ. GERİ DÖNÜŞÜM NAKLİYE SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

ANKARA

METAL OLMAYAN ATIK VE KOMPLE YENİ HURDALARIN YENİDEN YATIRIM DEĞERLENDİRİLMESİ

KDV İstisnası

Muhtelif Ambalaj Atığı Geri Kazanımı

26.000.000

KÜTAHYA

PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Plastikten diğer plakalar, levhalar, filmler, folyo ve şeritler

30.460.914

NATURE ENERJİ ÖLÇÜM ELEKTRİK ÜRETİMİ, TEKNOLOJİLERİ AFYONKARAHİSAR İLETİMİ VE DAĞITIMI DANIŞMANLIK SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {Biyokütle}

195.926.168

MAFELL BASKI TEKNOLOJİLERİ ANONİM ŞİRKETİ

SOYLU İPLİK SAN. VE TİC. A.Ş.

İSTANBUL

DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

BASKILI ETİKET, BASKISIZ ETİKET

50.817.246

KONFİDA AMBALAJ TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.

OSMANİYE

DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

KAĞIT BOBİN, KAĞIT KÖŞEBENT VB. ÜRÜNLERİN İMALATI

56.000.000

MERTEL BİLİŞİM SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ.

GAZİANTEP

PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Plastik Telefon Kabı, 25.106.063 Plastik USB Şarjı

YONCA İPLİK SAN. VE TİC. A Ş

TEKSTİL ELYAFININ KAHRAMANMARAŞ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Pamuk ipliği

35.830.000

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik Enerjisi Üretimi {BES}

21.505.229

KDV İstisnası,

Vitrifiye Döküm Makinesi, Yük Test Makinesi, Çatlak Test Makinesi, CNC Taşlama Makinesi,

26.445.734

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonlarının 22.403.443 aksam ve parçaları, bağlantı parçaları

4B ADIYAMAN ENERJİ ATIK TOPLAMA GERİ ADIYAMAN DÖNÜŞÜM SAN. TİC.A.Ş ORGANİZE ENDÜSTRİYEL GAYRİMENKUL YATIRIMLARI A.Ş.

ÇORUM

E M A MAKİNE YEDEK PARÇA KİMYASAL VE SAKARYA KOMPAZİT ÜRN. İML. İTH. İHR.SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

ENERJİ - ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI

İMALAT - TAKIM TEZGAHLARI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

DEMİRYOLU VE TRAMVAY KOMPLE YENİ LOKOMOTİFLERİ İLE YATIRIM VAGONLARININ İMALATI

MADENCİLİK ERDEMİR MADENCİLİK ZONGULDAK - TAŞKÖMÜRÜ SAN. VE TİC. A.Ş MADENCİLİĞİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Yeraltı kömür üretim kapasitesi, Kömür 340.118.024 Zenginleştirme Kapasitesi

ÖZGÜN GRUP ZİRAAT HAY.ENERJİ SAN. VE TİC. A.Ş.

ESKİŞEHİR

ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik Enerjisi Üretimi {Biyogaz }

52.974.250

DOĞAN TEL ÖRGÜ DEMİR İMALAT MONTAJ TİC. TAAH. İTH. VE İHR. SAN. LTD. ŞTİ.

ÇANKIRI

METAL EŞYA İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Panel Çit Üretimi Jiletli Tel Üretimi

23.486.355

2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 125

HABER FİRMANIN Adı

IŞIK ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş

Yatırımın YERİ

KARABÜK

Yatırımın SEKTÖRÜ

DEMİR-ÇELİK ANA SANAYİİ

Yatırımın CİNSİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Öngörülen Destek Unsurları

Yatırımın KAPASİTESİ

SABİT Yatırım (TL)

KDV İstisnası

Sadece sıcak haddelenmiş veya çekilmiş, bunların 229.970.643 dışında bir işlemden geçirilmemiş demir veya alaşım

1.325.473.680

VEM İLAÇ SAN. VE TİC.A.Ş

TEKİRDAĞ

ECZACILIKTA VE TIPTA KULLANILAN KİMYASAL VE BİTKİSEL KAYNAKLI ÜRÜNLERİN İMALATI

ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Onkolojik ilaç, Hormon ilaçları Tedavide ve korumada kullanılmak üzere hazırlanmış ürün, beşeri ilaç

ENKAY MODA KONFEKSİYON SAN. VE TİC. A.Ş

ERZİNCAN

KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

MUHTELİF KONFEKSİYON

25.558.050

UŞAK

TEKSTİL ELYAFININ HAZIRLANMASI VE İPLİK HALİNE GETİRİLMESİ; TEKSTİL DOKUMACILIĞI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Pamuk ipliği

42.873.760

OMNİA NİŞASTA SAN. VE TİC. A.Ş

ADANA

ANA KİMYASAL MADDELERİN İMALATI (KİMYASAL GÜBRE VE AZOTLU BİLEŞİKLER HARİÇ)

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

KİMYASAL TÜREVLİ ENDÜSTRİYEL 161.179.280 NİŞASTA ÜRETİMİ

TT TIBBİ MALZ.VE MED. SAN. TİC. A.Ş

DÜZCE

DİĞER KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Cerrahi Nitril Eldiven

500.630.000

Plastikten diğer plakalar, levhalar, filmler, folyo ve şeritler {gözeneksiz}

30.986.185

PAK PAMUK TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş

KARAPLAST AMBALAJ SAN. VE TİC.A.Ş.

GAZİANTEP

PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

MEMİŞOĞLU TARIM ÜRÜNLERİ TİC. LTD. ŞTİ.

MERSİN

ÖĞÜTÜLMÜŞ TAHIL ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

BULGUR, KIRMIZI MERCİMEK İŞLEME

91.744.361

KARDEMİR HADDECİLİK SANAYİ VE TİC. A Ş

İZMİR

ANA KİMYASAL MADDELERİN İMALATI (KİMYASAL GÜBRE VE AZOTLU BİLEŞİKLER HARİÇ)

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Oksijen Üretimi

96.988.001

DEMİR MAKİNE TİC. VE SAN.LTD ŞTİ

TEKİRDAĞ

KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Eldiven {örme}

52.925.872

CİNER GLASS MADEN KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş

BİLECİK

BASIM

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Cam Şişeye Baskı

163.182.465

SAKARYA

BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Non Woven kumaş 123.000.000 Spunlace

MTF PROKON METAL İNŞAAT TAAHHÜT SAN. VE TİC. LTD ŞTİ

ANKARA

ÇATAL-BIÇAK TAKIMI, EL ALETLERİ VE HIRDAVAT MALZEMELERİ İML.

KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

ÇELİK SAÇ LEVHA, YAKIT DEPOSU, GENLEŞME DEPOSU

32.062.032

GÖKOVA ENERJİ ÜRT. İNŞ. LTD ŞTİ

MANİSA

ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI

KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {HES}

38.024.300

ANKARA

ÖLÇME, KONTROL, TEST, SEYRÜSEFER V.B. AMAÇLI KOMPLE YENİ ALET VE CİHAZLARIN YATIRIM İMALATI

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Kızılötesi dedektör takımı

84.660.750

TURKUVAZ PLASTİK VE TEMİZLİK ÜRN. SAN. TİC. A.Şİ

TRANSVARO ELEKTRON ALETLERİ SAN. VE TİC. A.Ş

126 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2021

HABER FİRMANIN Adı

Yatırımın YERİ

Yatırımın SEKTÖRÜ

Yatırımın CİNSİ

Öngörülen Destek Unsurları

Yatırımın KAPASİTESİ

SABİT Yatırım (TL)

MERZİFON TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEP.A.Ş

AMASYA

DEPOLAMA VE AMBARLAMA HİZMETLERİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Lisanslı Depoculuk

28.973.331

VSY BİYOTEKNOLOJİ VE İLAÇ SAN.A.Ş.

İSTANBUL

ANA KİMYASAL MADDELERİN İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

SODYUM HİYALÜRONAT

72.284.807

KARAKOYUNLU GROUP DIŞ TİC.VE SAN.A.Ş.

ANKARA

METALLERİN DÖVÜLMESİ, PRESLENMESİ, KOMPLE YENİ BASKILANMASI VE YATIRIM YUVARLANMASI; TOZ METALÜRJİSİ

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti,

Toz metalürjisi

54.374.778

ATEŞSÖNMEZ KİMYA SAN.VE TİC.A.Ş.

GAZİANTEP

DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Çocuk Bezi Üretimi

114.000.000

MİRAY TEKSTİL SANAYİ VE DIŞ TİC. LTD.ŞTİ.

DİYARBAKIR

TRİKOTAJ (ÖRME) ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Yuvarlak Örgü Kumaş

42.600.000

YUNUS DAŞAN

MALATYA

OLUKLU KARTON VE MUKAVVA İLE KAĞIT VE MUKAVVADAN YAPILAN AMBALAJLARIN İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Oluklu Mukavva ve Ambalaj

43.800.000

ANKA BİYOGAZ ELEKTRİK ÜRT.A.Ş.

KIRŞEHİR

ELEKTRİK ÜRETİMİ, İLETİMİ VE DAĞITIMI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Elektrik enerjisi üretimi {BES}

29.173.034

HD DESIGN HALI VE TEKSTİL İTH.İHR. SAN. VE TİC. LTD ŞTİ

GAZİANTEP

HALI VE KİLİM İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

Makine Halısı İmalatı 63.000.000

AĞAOĞLU TEKSTİL SAN. VE TİC.A.Ş..

UŞAK

TEKSTİLİN APRELENMESİ

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası,

BASKI, APRELEME

88.000.000

43.903.397

KÜRK HARİÇ, GİYİM EŞYASI İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Diğer hazır giyim aksesuarları {örme}; giyim eşyası veya giyim aksesuarlarının parçaları {örme}

ÇOKYAŞAR TEL ÖRME VE DOKUMA TEL ADANA GALVANİZLEME ÇİVİ SAN.TİC.A.Ş.

ÜCRET VEYA SÖZLEŞME ESASINA DAYALI OLARAK METALLERİN KAPLANMASI VE İŞL.

KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

Metalik kaplama hizmetleri

76.618.295

GLOBAL ELİT TOBACCO MAKARON TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLERİ SAN. DIŞ TİC.LTD ŞTİ

MANİSA

DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ İMALATI

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti,

Makaron

81.844.886

NESAN OTOMOTİV A.Ş.

İZMİR

MOTORLU KARA KOMPLE YENİ TAŞITLARI VE BUNLARIN MOTORLARIYLA İLGİLİ PARÇA YATIRIM VE AKSESUARLARIN İML.

KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti,

Muhtelif oto yedek parçaları

48.650.000

ANKARA

GIDA, İÇECEK VE TÜTÜN İŞLEYEN MAKİNELERİN İML.

KOMPLE YENİ YATIRIM

KDV İstisnası,

ŞEKER FABRİKALARININ MAKİNE VE TEÇHİZATLARININ İMALATI

22.510.000

KONYA

MOTORLU KARA TAŞITLARI VE BUNLARIN MOTORLARIYLA İLGİLİ PARÇA VE AKS.İML.

KOMPLE YENİ YATIRIM

Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası

Motorlu Taşıtlara Ait 28.380.000 Aksam ve Parçalar

NAİSA TEKSTİL TURİZM SANAYİ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ARAT-ER MÜHENDİSLİK MAK. SAN.VE TİC. LTD ŞTİ

SÖZEN ENDÜSTRİ METAL A.Ş.

TEKİRDAĞ

(*) Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2021 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 127

Air World Turkiye Sayi16

Articles inside

Sağlıklı Yaşam İçin 10 Beslenme Önerisi / Kardelen Ayten - Diyetisyen

Pandemiye İnat Yaşasın Sanat / Merve Kılıç - Gazeteci

Sami Akdoğan - AEM Motor Genel Müdürü / RÖPORTAJ

lleriMedikal Basınçlı Hava Santra

Kompresörlerde Yağ Filtresi ve Seperatör Filtresinin Önemi

Dünya Kadınlar Günü

Yusuf İlhan - CS Instruments Türkiye Ülke Müdürü / RÖPORTAJ

Basınçlı Hava Tesisatı Planlamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

ıMetal Endüstrisinde Azot Gaz

Kök Neden Analizi Yardımıyla Rulman Arızalarının Teşhisi

Uygulamaya Göre İstenen Saflıkta, Yerinde Azot Üretimi

Basınçlı Hava Sistemlerinde Master Kumanda ile Çoklu Kompresör Kontrolü

eçimiBasınçlı Kaplarda Boyut, Kalınlık, Malzeme S

Vidalı Hava Kompresörlerinde Proaktif Bakım ve Vibrasyon Analizi

Sıkıştırılmış Hava Kurutma için Adsorban Çözümleri

Yüksek Verimli Basınçlı Hava Sistemine Hibe Destek / M.Altuğ Karataş

Karanlık Fabrikalar / Murat Sururi Özbülbül-Ekonomist/Yazar

2021'e Umutla Bakıyoruz / Adnan Dalgakıran-MAKFED Başkanı

ABD Türkiye Arasındaki Sorunlar / M.Hakan Çınar-Avukat