SLIMME JOURNALISTIEK
XXX HOE OPEN-SOURCEONDERZOEK TOT PRIJSWINNENDE JOURNALISTIEKE ONTHULLINGEN KAN LEIDEN
Ondanks zijn onthullingen over datalekken bij socialemedia-apps, deelt ook Bellingcat-onderzoeker Foeke Postma nog steeds dingen online. “Mensen zullen altijd de neiging hebben informatie met elkaar te delen. Daar moet de journalistiek slim en verantwoord op inspelen.”
1283 WOORDEN INTERVIEW MET FOEKE POSTMA
Naar eigen zeggen is Foeke Postma geen journalist, hoewel hij aan diepgravende onderzoeksjournalistiek meewerkt. Hij is opgeleid als conflictdeskundige en studeerde Internationale Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tegenwoordig werkt hij als expert in Open Source Intellingence onderzoek (OSINT) wel voortdurend met journalisten samen. De OSINT-methode wordt traditioneel gebruikt door opsporings instanties en inlichtingendiensten. Afgelopen jaren is deze online zoek methode steeds belangrijker geworden voor de journalistiek. Je kunt er foto- of videomateriaal mee verifiëren, reconstructies van belangrijke incidenten mee maken of relschoppers ontmaskeren via hun socialemediaprofielen. Postma werkt sinds kort fulltime als een van de kern onderzoekers voor Bellingcat en denkt dat de journalistiek veel te winnen heeft bij slimmer zoeken. OSINT kreeg als methode vooral bekendheid in het MH17-onderzoek, waarbij onderzoekscollectief Bellingcat de inmenging van Russische generaals bij het neerhalen van de Malaysia Airlines-vlucht 17 (17 juli 2014) wist aan te wijzen. Recentelijk achterhaalden Bellingcat onderzoekers de inmenging van de Russische geheime dienst FSB bij de vergiftiging van oppositieleider Navalny. Bellingcat heeft afgelopen jaren keer op keer laten zien dat slim speurwerk resulteert in hoogwaardige
24
onderzoeksjournalistiek. Postma: “De OSINT-methode wordt vaak dan ook de Bellingcat-methode genoemd.”
Sport-apps Postma droeg voor het eerst bij aan Bellingcat in 2017. Hij werkte toen nog voor vredesorganisatie Pax, waar hij onderzoek deed naar het gebruik van drones in oorlogsvoering. Vervolgens werkte hij in samenwerking met Bellingcat en De Correspondent aan het baanbrekende onderzoek rondom de populaire fitness-app Polar. Via de app wist het onderzoeksteam de namen en woonadressen van gebruikers te vinden, ook die van militairen op missie en geheim agenten. “Inlichtingenmedewerkers horen onvindbaar te zijn, hun identiteit is staatsgeheim. Maar via de app konden we vrij eenvoudig de namen en woonadressen traceren.” Afgelopen jaar onderzocht Postma, met steun van de Werkplaats van de Fontys Hogeschool Journalistiek (FHJ), de bierapplicatie Untappd. Via deze app delen de ruim acht miljoen gebruikers informatie over hun favoriete bieren, brouwerijen en cafés. “Wanneer gebruikers een biertje drinken kunnen ze bij Untappd ‘inchecken’ en een foto van hun drankje maken, waarbij zowel de locatie als de datum en tijd worden vastgelegd. De gegevens kunnen vervolgens gebruikt worden om locaties te vinden die bijvoorbeeld militaire basissen blootleggen.”
