SLIMME JOURNALISTIEK
DATA DASHBOARDS IN DE JOURNALISTIEKE SPOTLIGHTS
Er lijkt tussen journalisten en academici tweespalt te bestaan over het gebruik van data dashboards. Hoe gaan journalisten om met waarderingsscores en waar ligt de balans tussen het versterken van democratisch burgerschap en het vermaken van een zo breed mogelijk publiek? Fontys Hogeschool Journalistiek doet er onderzoek naar. 1973 WOORDEN VAN DANIËLLE ARETS, JESSY DE COOKER & JEROEN VAN DE NIEUWENHOF
Dit artikel is 5000 keer bekeken, 3000 keer hebben lezers doorgeklikt en gemiddeld besteedden ze drie minuten aan het artikel. De hedendaagse nieuwsruimte is ‘gedataficeerd’ geraakt. Niet langer is het gissen of lezers een artikel gelezen hebben, maar geven data glashelder inzicht in zowel de leestijd als de waardering van het publiek. Wat is het effect daarvan op de journalistiek? Die vraag staat centraal in het onderzoeksproject Journalism by the Dashboard Light dat het Lectoraat Journalistiek & Verantwoorde Innovatie in samenwerking met Brabants Dagblad, Smartocto, Vers Pers en Cream on Chrome onderzoekt. Na jarenlange afwezigheid, is het data-denken bezig aan een stille opmars in de nieuwsruimte. De introductie van Google Analytics in 2005 maakte dat data een belangrijkere rol gingen spelen in het nieuwsproces. Inmiddels zijn er dashboards die met actionable insights sturen op het besluitvormingsproces. Dashboards zijn niet langer een leuke aanvulling, maar onmisbaar in de nieuwsruimte, aldus het jaarlijkse trendrapport van Gartner. Wat is de rol van dashboards in de journalistiek en in hoeverre helpen ze om in de gewenste richting te sturen? Volgens Lucas van Houtert, hoofdredacteur Brabants Dagblad, kan de journalistiek met inzet van het dashboard eindelijk de lezer laten terugpraten. “Tot nog toe wisten we niets van de lezer. Met inzet van data weten we eindelijk wat hij interessant vindt en kunnen we beter inspelen op behoeften.” Het Brabants Dagblad is in 2020 het ‘Kwadrantenmodel’ gaan gebruiken om beter inzicht te krijgen in zowel het bereik als de waardering van de (nieuws)artikelen. Met het data-gestuurde model kan worden bijgehouden hoe artikelen scoren op leestijd, clicks en sociale-media engagement, maar ook hoe lezers de artikelen waarderen. Op basis van de beschikbare data worden alle artikelen ingedeeld volgens een assenstelsel; met op de horizontale as het bereik en op de verticale as de waardering. Op die manier ontstaan er vier kwadranten: te weten goud
30
(hoge waardering, groot bereik), aanjagers (groot bereik maar lage waardering), niche (hoge waardering maar laag bereik) en kelder (laag bereik en lage waardering). “We willen elke dag tenminste twee gouden artikelen in de krant hebben staan,” aldus Van Houtert. Voor het Brabants Dagblad is het dashboard een belangrijk sturingsmechanisme geworden. Daarin staan ze niet alleen. Veel nieuwsomgevingen zijn in de ban van dashboards geraakt. Volgens onderzoek van het Commissariaat van de Media zijn data en webstatistieken bij bijna 90 procent van de publieke redacties steeds belangrijker geworden en wordt het verzamelen en interpreteren van data in toenemende mate zelfs een kerntaak van mediabedrijven. “Het moet ook een kerntaak zijn,” aldus Rutger Verhoeven van Smart octo. Het bedrijf analyseert de data van diverse Nederlandse en buitenlandse mediapartijen en adviseert over het verbeteren van de kwaliteit en het krijgen van de juiste impact. “Onze data geven heel nadrukkelijk inzage in de wensen van het publiek. Bovendien zien we ook hoe goed diverse headlines scoren op de diverse platforms. Wat goed werkt op Facebook, werkt niet automatisch goed op Instagram of op een website. Op basis van inzichten uit data kunnen we heel gerichte adviezen geven waarmee we de journalistieke kwaliteit en de overall storytellingstrategie verbeteren. Doordat we in real time heel concrete tips geven over de verschillende verhalen wordt het makkelijker voor journalistieke merken om meer uit hun online aanwezigheid te halen. ” Het inzetten van data in de journalistiek is niet nieuw. Van oudsher spelen kijk- en abonnementscijfers een cruciale factor in de journalistiek. Met de transitie naar digitaal nieuws zijn data een steeds belangrijkere rol gaan spelen in het hele journalistieke proces. Er kan op basis van data beter worden ingespeeld op de contentselectie en research, de productie en de verspreiding.
