na biało czyli jak legalnie pracować w Europie
Spis treści Gdzie ta praca, czyli jak nie szukać wiatru w polu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Przyjechałem i… co dalej? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Szlachetne zdrowie – jak zadbać o opiekę medyczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Świadczenia, czyli na co można liczyć poza pensją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Dozwolone od lat kilkunastu. Młodzi pod specjalną ochroną. . . . . 12 Prace sezonowe.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Na celowniku fiskusa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Zyski kontra koszty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Austria .. . . . . . . . . . . Belgia . . . . . . . . . . . . . . Cypr . . . . . . . . . . . . . . . . . Czechy . . . . . . . . . . . . Dania .. . . . . . . . . . . . . Finlandia .. . . . . . . Francja . . . . . . . . . . . Hiszpania . . . . . .
22 24 26 28 30 32 34 36
Holandia . . ...... 38 Irlandia . . ......... 40 Islandia .......... 42 Luksemburg . 44 Malta . . ............. 46 Niemcy ........... 48 Norwegia .. ..... 50 Portugalia ..... 52
Szwajcaria . . ............... Szwecja ...................... Wielka Brytania ...... Włochy .......................
54 56 58 60
Redakcja Wydawca: Wawrzyniec Pater Tekst: Martyna Słowik Krzysztof Szwałek
Krajowe Biuro Eurodesk Polska Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Aleje Jerozolimskie 142A, 02-305 Warszawa tel. 22 46 31 450 e-mail: eurodesk@eurodesk.pl
Korekta: Agnieszka Pawłowiec
Wydanie 7 Październik 2018
Projekt: Joanna Garbacik
PUBLIKACJA BEZPŁATNA
Sfinansowano ze środków Komisji Europejskiej, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu Erasmus+. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.
Status quo po exodusie Dynamika emigracji zawodowej Polaków w ostatnich latach wyraźnie wyhamowała. Brexit, kryzys emigracyjny i rekordowo niskie bezrobocie w Polsce sprawiły, że do pracy za granicę wyjeżdża coraz mniej naszych rodaków. A jeszcze kilka lat temu rocznie emigrowało 100 tys. Polaków. Zmieniły się też trendy. Wielką Brytanię, przez lata główny cel migracji zarobkowej Polaków, zdetronizowały Niemcy i Holandia. Inne popularne kierunki to Włochy i Norwegia. Zarobkowy exodus to przeszłość, ale o powrocie do ojczyzny mało kto myśli. Ani systematycznie rosnące płace, które zaczynają dorównywać tym w najbiedniejszych krajach starej Unii, ani coraz atrakcyjniejsze warunki
oferowane przez pracodawców w Polsce nie są w stanie tego zmienić. W Europie, poza Polską, żyje ponad 2,2 mln Polaków.
podróżowania i zwiedzania świata. Znają języki, nie założyli jeszcze rodziny, starsi koledzy przetarli im szlaki – ryzyko nie jest więc duże.
Powody są prozaiczne: wyższe zarobki i wyższy standard życia. Polak pracujący w Unii Europejskiej zarabia średnio trzy-cztery razy więcej niż w Polsce. Dotyczy to zarówno pracowników niewykwalifikowanych – robotników budowalnych, kierowców, opiekunów dzieci i seniorów, jak i specjalistów – inżynierów, programistów, lekarzy.
Żeby było jeszcze mniejsze, wydajemy kolejną edycję „Na biało”. Już siódmą! W części pierwszej opisujemy najważniejsze zagadnienia związane z pracą w Europie. W drugiej prezentujemy najistotniejsze fakty i ciekawostki związane z zatrudnieniem w wybranych krajach. To przedsmak tego, co przygotowaliśmy na www. eurodesk.pl/europraca. Tam znajdziesz szczegółowe opisy rynków pracy 31 państw europejskich. Powodzenia!
Najczęściej emigrują ludzie młodzi. Ponad połowa myślących o wyjeździe to osoby przed 35. rokiem życia. Dla nich, oprócz kwestii materialnych, istotnym czynnikiem jest możliwość
Wawrzyniec Pater, koordynator sieci Eurodesk Polska
Gdzie ta praca, czyli jak nie szukać wiatru w polu Bezrobocie w strefie euro w lutym 2018 r. wyniosło 8,5 proc. To najlepszy wynik od grudnia 2008 r. Jeśli jesteś wysokiej klasy specjalistą, z dużymi umiejętnościami komunikacyjnymi i znajomością języków obcych, to nie musisz się martwić – znajdziesz pracę wszędzie. Jeżeli jednak dopiero skończyłeś studia, lub szukasz zatrudnienia po szkole średniej, powinieneś dokładniej przyjrzeć się poszczególnym rynkom pracy w UE. Wciąż są państwa, gdzie stopa bezrobocia osiąga wartość dwucyfrową. Na przestrzeni roku liczba bezrobotnych spadła o prawie 2 mln w całej Wspólnocie i 1,4 mln w strefie euro. Mimo ogólnie poprawiających się danych Eurostat szacuje, że w UE ponad 17,5 mln osób jest bez pracy, z czego niemal 14 mln w strefie euro. Spośród wszystkich państw członkowskich najniższy poziom bezrobocia odnotowano w Czechach – 3,5 proc. Kolejne miejsca zajmują
4
Niemcy i Malta (oba kraje ok. 3,6 proc.). Ekonomiści twierdzą, że tam, gdzie wskaźniki wynoszą ok. 5 proc., pracują wszyscy, którzy rzeczywiście chcą mieć zajęcie. Poza Czechami, Niemcami i Maltą do takich krajów należą: Holandia, Wielka Brytania, Dania, Luksemburg i Irlandia. W drugiej grupie krajów bezrobocie jest zbliżone do wartości średniej dla całej UE. Chodzi m.in. o Belgię,
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
Szwecję, Austrię i Finlandię. Zdecydowanie najtrudniejsza sytuacja panuje w krajach Południa: Grecji (ponad 20 proc.), Hiszpanii (16,7 proc.) oraz Włoszech (10,9 proc.). Zła informacja jest taka, że młodzi ludzie mają gorzej. To grupa, która w wyniku kryzysu gospodarczego sprzed kilku lat ucierpiała najbardziej. W krajach południowej Europy
wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży nie tylko jest dwucyfrowy, ale zwykle przekracza 20 lub 30 proc. (rekordowa Grecja – 43 proc., Hiszpania – 38 proc., Włochy – 34 proc., Cypr – 24 proc., Portugalia – 23 proc.). Spory odsetek młodych ludzi bez zatrudnienia jest też we Francji (22 proc.), Finlandii (20 proc.) i Szwecji (17 proc.). Sytuacja poprawia się, ale w skali całej Unii Europejskiej nadal nie można mówić o dobrych warunkach do pracy dla osób w wieku 15-24 lat. Chcesz ograniczyć ryzyko i stres? Lepiej odpuścić sobie wyprawę do kraju o wysokiej stopie bezrobocia, szczególnie w przypadku, gdy nie posługujesz się biegle tamtejszym językiem urzędowym. Jeżeli zależy ci na stabilnych warunkach zatrudnienia, dobrych zarobkach i zdobyciu
doświadczenia zawodowego w innym kraju, wybierz raczej pewniaka, czyli państwo, którego wskaźnik bezrobocia nie przekracza średniej unijnej (w lutym 2018 r. wynosił 7,1 proc.).
Uwaga! Stopa bezrobocia ogółem i stopa bezrobocia wśród młodzieży to dwa wskaźniki, których nie można ze sobą porównywać. Eurostat stosuje w ich przypadku inną metodologię. Ogólny odsetek bezrobotnych to stosunek osób bez zatrudnienia do wszystkich osób zdolnych do podjęcia pracy (zarówno pracujących, jak i niepracujących). Natomiast odsetek bezrobotnych wśród młodzieży to stosunek niepracujących do pracujących w wieku od 15 do 24 lat. Do grona niepracujących zaliczani są nie tylko ci, którzy zarejestrowali się w pośredniakach, ale również ci, którzy np. studiują.
5
Przyjechałem i… co dalej? Jako obywatel Unii Europejskiej możesz swobodnie poruszać się po krajach Wspólnoty i państwach z nią stowarzyszonych. Jedyne, o czym musisz pamiętać, to posiadanie przy sobie dowodu osobistego. Inne wymogi i procedury zaczynają się dopiero wówczas, gdy postanowisz się osiedlić i szukać pracy. Jakie to procedury? Przede wszystkim meldunek. Generalnie kraje Europy dzielą się na trzy grupy: (1) te, w których musisz się zameldować niezależnie od celu i długości pobytu (np. Austria – w ciągu trzech dni), (2) te, w których trzeba się zameldować, jeśli przyjechało się z zamiarem poszukiwania pracy lub dłuższego pobytu (m.in. Norwegia – osiem dni od wjazdu), (3) te, w których meldunek jest potrzebny dopiero wówczas, gdy znajdzie się pracę i zdecyduje na przeprowadzkę na stałe (Belgia, Dania i większość pozostałych krajów).
6
Jak długo można szukać pracy za granicą? Zgodnie z prawem UE – co najmniej 90 dni. Niektóre państwa są jednak bardziej gościnne i osobom poszukującym zatrudnienia pozwalają mieszkać aż sześć miesięcy. Tak jest m.in. na Islandii. Jak udowodnić fakt szukania pracy? Najprościej postarać się o wpis do rejestru bezrobotnych. Co prawda niezbędny do tego jest meldunek lub przedstawienie umowy najmu mieszkania, ale w zamian można liczyć na pełen zakres usług związanych z pośrednictwem pracy.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
Znalezienie zatrudnienia pozwala ubiegać się o potwierdzenie prawa do pobytu w danym kraju przez okres dłuższy niż 90 dni. W tym celu zwykle odwiedza się odpowiedni urząd i przedstawia wstępną umowę o pracę, dowód tożsamości i umowę najmu mieszkania. Wtedy urzędnicy przyznają numery: identyfikacyjny i podatkowy (odpowiedniki polskiego numeru PESEL oraz numeru NIP), które są zwykle niezbędne do załatwienia formalności związanych z podjęciem pracy. Kolejnym krokiem jest założenie
90 dni Pamiętaj, że zarówno przy zatrudnianiu, jak i rekrutacji studentów oraz rejestrowaniu firmy w danym kraju wszyscy obywatele UE muszą być traktowani dokładnie tak samo jak jego rodzimi lub długoletni mieszkańcy. konta w banku i uzyskanie numeru ubezpieczenia zdrowotnego. Prawo do pobytu dłuższego niż 90 dni uzyskasz nie tylko wówczas, gdy podejmiesz pracę. Przysługuje ono również tym, którzy uruchomią własną działalność gospodarczą, podejmą studia lub udowodnią, że są w stanie utrzymać się z własnych pieniędzy (oszczędności lub zagranicznych świadczeń).
Co w przypadku, jeśli w odpowiednim czasie praca się nie znajdzie? Cóż – nie pozostaje nic innego jak spakować walizki i wracać. W przeciwnym razie możesz narazić się na przykre konsekwencje w postaci grzywny. Opuszczając dany kraj, sprawdź, czy nie musisz się wymeldować. Niedopełnienie tej formalności również może spowodować nieprzyjemne konsekwencje.
– tyle czasu (zgodnie z prawem Unii) możesz szukać pracy za granicą.
Ważne! W niektórych krajach Wspólnoty, gdy zaniedbasz obowiązek meldunkowy, narażasz się na grzywnę – w Austrii może ona wynieść nawet 700 euro!
Wracasz?
Opuszczając dany kraj, sprawdź, czy nie musisz się wymeldować. Czasami niedopełnienie tego obowiązku może skutkować karą finansową.
7
Szlachetne zdrowie – jak zadbać o opiekę medyczną Wierzysz, że jakoś to będzie? Lepiej nie ryzykuj. Nawet jeśli masz końskie zdrowie, musisz mieć dostęp do opieki lekarskiej. Jak ją uzyskać? Najprościej będzie postarać się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). To podstawowy dokument, który pozwoli ci uniknąć większości opłat za leczenie. Bez problemu zdobędziesz go w najbliższym oddziale NFZ.
Karta potwierdza, że masz prawo do darmowych świadczeń w Polsce, a co za tym idzie – automatycznie we wszystkich krajach UE. Musisz jednak pamiętać o kilku ważnych sprawach. Po pierwsze, Karta umożliwia bezpłatne korzystanie wyłącznie z niezbędnych świadczeń, zapobiegających konieczności przedwczesnego powrotu do kraju. Nie uzyskasz przy jej pomocy
8
dostępu do planowanych zabiegów, np. chemioterapii. Po drugie, za część świadczeń i tak będziesz musiał zapłacić, bo zakres usług finansowanych w ramach publicznych systemów opieki zdrowotnej jest w poszczególnych państwach zróżnicowany. Na przykład w Niemczech za leczenie szpitalne płaci się dodatkowo 10 euro za dobę przy maksymalnie
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
28 dniach pobytu. Z karty EKUZ nie można też korzystać w placówkach prywatnych. Jaki z tego wniosek? Jeśli wyjeżdżasz na dłuższy okres, a nie masz pewności, że szybko podpiszesz umowę z pracodawcą, Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego nie będzie wystarczającym rozwiązaniem. Musisz pomyśleć o prywatnej polisie
ubezpieczeniowej, która uchroni cię przed poważniejszymi wydatkami. Możesz ją kupić zarówno w Polsce, jak i za granicą. A co wtedy, gdy znajdziesz pracę? Wówczas obowiązują cię już inne zasady. Karta EKUZ traci swoją ważność, bo pracodawca zgłasza cię do ubezpieczenia zdrowotnego w miejscowym systemie (jeżeli uruchomisz jednoosobową działalność gospodarczą, musisz zgłosić się sam). Podobnie jak w Polsce, by móc korzystać z systemu ochrony zdrowia państwa goszczącego, musisz płacić składki – zwykle odprowadzają je z twojej pensji pracodawcy. Wysokość składek jest zróżnicowana, ale stosunkowo najwięcej płaci się w Skandynawii.
Nieco inaczej wygląda sytuacja pracowników delegowanych, np. z Polski do Wielkiej Brytanii. Składki za nich wciąż płaci polski pracodawca, są więc objęci polskim systemem świadczeń. W Wielkiej Brytanii mogą jednak korzystać z usług medycznych na takich samych zasadach jak miejscowi. Czas pracy osoby oddelegowanej nie może jednak przekroczyć 24 miesięcy. W przeciwnym razie trzeba przenieść swoje ubezpieczenie do systemu zabezpieczenia społecznego kraju, w którym się pracuje.
oddziale Funduszu można zdobyć podstawowe informacje na temat systemów opieki zdrowotnej w poszczególnych krajach. Najważniejsze kwestie opisano na stronie www.ekuz.nfz.gov.pl.
Uważaj na terminy
Ważność karty EKUZ wydanej w Polsce bezrobotnym wynosi dwa miesiące. Po tym terminie trzeba zgłosić się do NFZ z nowym wnioskiem. Fundusz nie wyda jej jednak osobie nieubezpieczonej, czyli np. pozostającej bez zatrudnienia i niezarejestrowanej w urzędzie pracy.
Od ręki do ręki
EKUZ wydawana jest praktycznie na poczekaniu – wystarczy odwiedzić NFZ z odpowiednio wypełnionym wnioskiem. W lokalnym
9
Świadczenia, czyli na co można liczyć poza pensją Polak pracujący w innym państwie Unii ma takie same przywileje jak obywatele kraju, do którego przyjechał. Nie ma mowy o niższej płacy minimalnej, niemożliwe jest też różnicowanie wysokości zasiłków czy wymiaru urlopu. Wszystkim pracownikom legalnie zatrudnionym na terenie UE przysługują m.in.: świadczenia rodzinne, zasiłki społeczne i mieszkaniowe; świadczenia w razie choroby, macierzyństwa i inwalidztwa; świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i bezrobocia; emerytury i zasiłki pogrzebowe. Z takich samych praw korzystają również członkowie najbliższej rodziny (mąż, żona, dzieci).
10
Regułą w Unii jest to, że za wypłatę świadczeń odpowiada kraj, w którym ty lub twój małżonek pracujecie (również w ramach własnej działalności gospodarczej), a nie ten, którego jesteś obywatelem (nie dotyczy to osób delegowanych do pracy). Jeśli jesteś zatrudniony jednocześnie np. w Polsce i Holandii, to za wypłatę świadczeń rodzinnych w pierwszej kolejności odpowiedzialny jest kraj, w którym mieszkają dzieci, o ile jedno z rodziców również w nim pracuje. Hojność systemów pomocy społecznej jest w Europie bardzo zróżnicowana. W niektórych krajach otrzymasz regularne
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
świadczenia rodzinne, podczas gdy w innych twoja sytuacja finansowa może cię uprawniać tylko do korzystania z ulg podatkowych. Z reguły najwyższe zasiłki przysługują rezydentom w krajach skandynawskich, znacznie skromniejsze są na południu Europy. W Norwegii możesz dostać – w przeliczeniu – aż 3400 zł zasiłku opiekuńczego (norw. kontantstøtte) na dziecko (jeśli jest między 13. a 23. miesiącem życia). Mocno zróżnicowane są również systemy ochrony przed bezrobociem. W części państw istnieją zasiłki podobne do polskiego (z budżetu państwa), w innych pracownicy muszą
opłacać specjalne składki ubezpieczenia na wypadek bezrobocia np. w specjalnych funduszach (Dania). Jeśli tego nie robią, mogą liczyć tylko na wypłatę tzw. stawki podstawowej, chroniącej przed ubóstwem (Szwecja). Podobnie sytuacja wygląda z emeryturami. Generalnie w Europie utrzymuje się tendencja do wydłużania wieku emerytalnego (Holandia, Dania, Hiszpania). Żeby kwalifikować się do otrzymania świadczenia emerytalnego, zwykle musisz mieć przepracowaną określoną liczbę lat. Na przykład w Wielkiej Brytanii prawo do emerytury państwowej mają wszystkie osoby, które pracowały przez co najmniej 10 lat. Okresy ubezpieczenia w poszczególnych krajach UE są uwzględniane we wszystkich pozostałych państwach członkowskich – są sumowane na
potrzeby przyznania konkretnych świadczeń. To ważne, bo oznacza, że wszystkie lata, jakie przepracowałeś w Polsce, są wliczane do okresów ubezpieczenia za granicą. Dzięki temu będziesz mógł liczyć na wyższe świadczenia lub otrzymać dane świadczenie, którego bez sumowania okresów ubezpieczenia z kilku państw nigdy byś nie dostał.
Zasiłek dostaniesz bezpośrednio na konto, o ile przed wyjazdem dopilnowałeś wszystkich formalności oraz pozostawałeś w dyspozycji polskich służb zatrudnienia przez co najmniej cztery tygodnie.
Zasiłek z importu
Czy można szukać pracy za granicą, żyjąc z polskiego zasiłku dla bezrobotnych? Tak! Swoje świadczenie możesz pobierać np. w Niemczech: przez okres trzech miesięcy (w wyjątkowych przypadkach wydłużonego do sześciu), w kwocie równej sumie otrzymywanej w Polsce, przeliczonej – w przypadku Niemiec – na euro.
Zasiłek opiekuńczy W Norwegii możesz otrzymywać świadczenie na dziecko do drugiego roku życia. W przeliczeniu na złotówki wynosi ponad 3400 zł.
11
Dozwolone od lat osiemnastu? Młodzi pod specjalną ochroną Skończyłeś gimnazjum i chcesz zarobić na wakacje? A może czujesz się na siłach, by przeprowadzić się na stałe? W Europie bez granic i jedno, i drugie jest możliwe. Najpierw warto jednak dokładnie przeanalizować potencjalne szanse i zagrożenia. Zgodnie z unijnymi przepisami, do pracy może iść każdy młody człowiek, który nie podlega obowiązkowi szkolnemu i ma co najmniej 15 lat. Nie znaczy to jednak, że można go zatrudnić na każdym stanowisku. Pracodawcy ze wszystkich krajów UE muszą chronić młodocianych przed wyzyskiem ekonomicznym oraz pracą, która mogłaby zagrozić ich edukacji, bezpieczeństwu, a także zdrowiu fizycznemu i psychicznemu, moralności lub rozwojowi społecznemu. W praktyce oznacza to, że 16- czy
12
17-latków nie wolno zatrudniać np. do prac przekraczających ich możliwości fizyczne i psychiczne, wiążących się z ryzykiem wypadku, pracy w hałasie czy w zbyt wysokiej temperaturze. Młodzi nie powinni więc zajmować się np. utylizacją azbestu, produkcją lub transportem materiałów toksycznych czy rakotwórczych oraz opieką nad groźnymi zwierzętami. Ograniczenia dotyczą również czasu pracy. Jeśli młody człowiek pracuje w ramach kształcenia zawodowego,
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
może wykonywać swoje obowiązki przez 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Jeżeli jednak jest to praca poza szkołą, może jej poświęcać tylko 2 godziny dziennie i 12 w tygodniu (oczywiście poza czasem, w którym uczęszcza do szkoły). Z unijnych dyrektyw (np. Dyrektywa nr 33/1994 z 22 czerwca 1994 r.) wynika, że młodociani nie powinni wykonywać żadnych obowiązków w godzinach od 22:00 do 6:00 lub od 23:00 do 7:00. W porze nocnej mogą pracować
jedynie wówczas, gdy nie podlegają już obowiązkowi szkolnemu i tylko w szczególnych rodzajach działalności i pod nadzorem osoby dorosłej (ale i tak poza godzinami 24:00-4:00). Państwa UE mają jednak pewną swobodę w stosowaniu się do opisanych wyżej przepisów. Mogą np. zezwolić na zatrudnianie młodocianych w dłuższym wymiarze do prac sporadycznych i dorywczych, związanych ze służbą w prywatnych domach (ang. domestic service) lub prowadzeniem rodzinnej firmy (o ile praca nie jest szkodliwa i niebezpieczna). Ta prawna furtka pozwala np. na zatrudnienie w rodzinnym gospodarstwie już 14-latka – pod warunkiem, że nie chodzi np. o karmienie tygrysa.
Co z pracą dzieci? Generalnie jest zakazana. Osoby poniżej 15. roku życia powinny się przede wszystkim uczyć, ale i tu możliwe są wyjątki. Kraje UE mogą np. zezwolić na zatrudnianie dzieci dla celów kulturalnych, artystycznych, sportowych lub reklamowych – za każdym razem musi jednak zgodzić się na to uprawniony organ. W grę wchodzi również zatrudnianie połączone z edukacją, np. w ramach kształcenia zawodowego. Państwa mogą też zezwolić na pracę 13-latków, jednak pod warunkiem, że wykonują oni prace lekkie przez z góry określoną liczbę godzin tygodniowo. Co rozumie się pod pojęciem lekkich prac? To takie, które nie zagrażają bezpieczeństwu, zdrowiu i rozwojowi dzieci oraz nie przeszkadzają im w nauce. Jaki jest czas pracy w przypadku dzieci? Uzależniony
od systemu kształcenia i rodzaju wykonywanej pracy. Konieczne jest jednak zapewnienie nieprzerwanego, 14-godzinnego odpoczynku. Dzieci nie powinny wykonywać żadnej pracy w godzinach od 20:00 do 6:00.
Uwaga! Unijna dyrektywa dotyczy tylko osób zatrudnionych na umowę o pracę lub pozostających w stosunku pracy. Nie ma w niej odniesienia do umów cywilnoprawnych!
Pensje Jako pracownik młodociany nie masz co liczyć nawet na minimalne wynagrodzenie. Zwykle przepisy pozwalają pracodawcom na płacenie 16- czy 17-latkom znacznie niższych stawek.
13
Prace sezonowe Chciałbyś dorobić, ale nie masz zamiaru przenosić się za granicę na stałe? Na takich jak ty czekają oferty prac sezonowych. Zwykle do ich wykonywania nie są potrzebne szczególne kompetencje – wystarczy dyspozycyjność o określonej porze roku, dwie ręce i podstawowa znajomość języka, by dobrze zrozumieć warunki umowy. Pracownicy sezonowi potrzebni są przede wszystkim w rolnictwie i ogrodnictwie oraz gastronomii i hotelarstwie. W pierwszym przypadku chodzi o zbiory owoców i warzyw (Francja, Hiszpania, Holandia, Portugalia, Włochy), w drugim – o obsługę turystów (Cypr, Hiszpania, Malta, Portugalia, Włochy, Wielka Brytania). Zdecydowanie łatwiej jest znaleźć zatrudnienie latem, choć i zimą może się to udać, szczególnie w austriackich i niemieckich ośrodkach narciarskich.
14
Jak szukać pracy sezonowej? Najbezpieczniej jest przyjąć ofertę z urzędu pracy lub wybrać się do pracodawcy sprawdzonego już przez naszych znajomych. Większą ostrożność trzeba zachować przy korzystaniu z prywatnych firm pośredniczących. Działa ich na rynku mnóstwo i wciąż zdarzają się takie, które nie dotrzymują obietnic, a klientów narażają na straty. Co z warunkami zatrudnienia? Pracujesz na takich samych jak szeregowi etatowcy. Czas twojej
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
pracy nie może przekraczać ogólnych limitów, masz też prawo do urlopu czy zwolnienia chorobowego. W przypadku pracownika sezonowego nie obowiązują jednak ograniczenia dotyczące dopuszczalnej liczby umów czasowych, po których musi zostać zawarta umowa na stałe. Ile oddasz fiskusowi? Podatki płacisz jak każdy inny pracownik – a w zasadzie zwykle zajmuje się tym zagraniczny pracodawca. Co ważne, po powrocie do kraju możesz starać się o ich odzyskanie.
Nieco bardziej skomplikowane są zasady dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wszystko zależy od twojego statusu w momencie wyjazdu. Jeśli pojechałeś dorobić w trakcie urlopu wypoczynkowego (lub zrobiłeś sobie przerwę w prowadzeniu działalności gospodarczej), to pracując za granicą, wciąż podlegasz ubezpieczeniu w Polsce. Oznacza to, że po zawarciu umowy o pracę sezonową twój zagraniczny pracodawca musi zgłosić cię do polskiego ZUS-u, a następnie odprowadzać za ciebie składki. Żeby mu to umożliwić, musisz przed wyjazdem postarać się o formularz A1 (potwierdza, któremu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego podlega dana osoba). Inaczej wygląda sytuacja, gdy wyjeżdżasz jako bezrobotny lub w trakcie bezpłatnego urlopu. Wówczas twój nowy pracodawca
odprowadza stawki do miejscowego systemu – zaczynasz więc pracować na dodatkową, zagraniczną emeryturę. A co z ubezpieczeniem zdrowotnym? Jeśli twój zagraniczny pracodawca będzie za ciebie płacił składki – masz prawo na tej podstawie korzystać z zagranicznej opieki lekarskiej. Jeśli jednak będziesz zgłaszany do polskiego ubezpieczenia – przed wyjazdem postaraj się w ZUS-ie o formularz A1, a następnie zgłoś się do NFZ-u po Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego dla pracowników sezonowych. Na jej podstawie będziesz miał dostęp do publicznej służby zdrowia w kraju, w którym podejmujesz pracę.
z pracownikami polskiego konsulatu. Skórka jest zwykle warta wyprawki: w niektórych krajach UE w ciągu miesiąca można zarobić tyle, ile w Polsce przez kwartał.
A1
– postaraj się o ten formularz przed wyjazdem, jeśli chcesz, by twój pracodawca odprowadzał za ciebie składki na ubezpieczenie do ZUS-u.
Jak widać, przepisy dotyczące pracowników sezonowych są skomplikowane. Opłaca się dobrze je poznać przed wyjazdem, a na miejscu sprawdzić treść umowy np.
15
Na celowniku fiskusa Atrakcyjność pracy w danym kraju oceniać należy nie tylko po poziomie zarobków. Równie ważne jest to, jaki procent pensji faktycznie trafi do naszej kieszeni. Z tym bywa bardzo różnie.
16
Generalnie zasady wszędzie są podobne: pracodawcy odprowadzają podatek dochodowy od twojej pensji, regulują też składki rentowe i emerytalne. Ty, idąc np. do sklepu, natrafiasz na podatki pośrednie, a więc VAT i akcyzę. Podatki płacą też przedsiębiorcy, często według tych samych zasad.
procentowo – oddaje fiskusowi) lub liniowy (wszystkich obowiązuje ta sama stawka podatkowa). W Europie dominuje model progresywny. W niektórych krajach najwyższe stawki sięgają 50 proc. (Austria, Belgia) lub nawet przekraczają tę liczbę (W Holandii najwyższa stawka wynosi 51,95 proc., a w Danii 51,7 proc.!).
Kraje UE różnią się między sobą kształtem systemu podatkowego i wysokością stawek. Ogólnie możliwości są dwie: system podatkowy może być progresywny (im kto więcej zarabia, tym więcej –
Drugie wspomniane rozwiązanie stało się modne dopiero w ostatnich dekadach i to wyłącznie we wschodniej Europie. Liniowy podatek dochodowy obowiązuje m.in. w Estonii, Rumunii, Bułgarii oraz na Litwie.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
Fachowcy zwracają uwagę, że porównując systemy podatkowe, warto uwzględniać również inne niż nominalna stawka podatkowa czynniki, takie jak kwota wolna od podatku, wysokość progów podatkowych czy możliwość stosowania ulg, np. na dzieci, dla osób uczących się itp. Pod względem wysokości kwoty wolnej od podatku Polska jest na szarym końcu UE. Liderem jest Cypr. Podobnie jest w przypadku ulg podatkowych – polskie ulgi są bardzo skromne. Najważniejszą z nich jest tzw. ulga prorodzinna
(na dzieci). W innych państwach od danin dla fiskusa można odjąć wiele rozmaitych wydatków. Np. w Holandii odliczyć można część kosztów związanych z obsługą kredytu mieszkaniowego i dojazdami do pracy, w Danii – wydatki na prywatny fundusz emerytalny, w Niemczech – koszty fachowej literatury niezbędnej do pracy. Na Łotwie możliwe jest odliczenie wydatków na cele edukacyjne i zdrowotne.
karty podatkowej. Dzięki niej nasz pracodawca będzie wiedział, jaką składkę powinien odprowadzać od naszej pensji.
Szczegółowe informacje na temat stawek i progów podatkowych można zdobyć w urzędach skarbowych poszczególnych państw. Zgłoszenie się do nich to zwykle nasz obowiązek przy podejmowaniu pracy. Podobnie jak w Polsce, również i za granicą konieczne jest zdobycie numeru identyfikacji podatkowej (odpowiednika NIP-u), a w wielu krajach również specjalnej
Z raportu PwC Praca w UE – podatki i składki 2018 wynika, że wynagrodzenie netto, czyli kwota, jaką otrzymuje pracownik po odjęciu wszystkich obowiązkowych podatków i składek, w Polsce wynosi 71 proc. pełnej pensji w przypadku przeciętnie zarabiającego singla i 77 proc. w przypadku przeciętnie zarabiającej rodziny. To poniżej średniej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej.
Co ważne, we wszystkich krajach UE pracownicy z Polski muszą być traktowani dokładnie tak jak miejscowi – zabronione jest stosowanie jakichkolwiek ulg czy domiarów ze względu na kraj pochodzenia.
Ile na rękę?
Składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) Jak podają pracownicy PwC, łączna składka na ZUS w Polsce to ponad 35 proc. wynagrodzenia. Ta wartość stawia nas w połowie zestawienia państw UE. W kilku krajach składka przekracza 40 proc. (Słowacja, Czechy, Rumunia, Węgry, Grecja, Belgia, Holandia, Niemcy), a we Francji nawet 60 proc. W 2017 r. na podwyżkę składek na ubezpieczenie społeczne zdecydowały się Niemcy, a na Cyprze i w Holandii obniżono składki pracodawcy z tego tytułu.
17
Zyski kontra koszty Liczba Polaków, którzy emigrują za pracą od lat utrzymuje się na wysokim poziomie. Świadczy to o tym, że szukanie zatrudnienia za granicą ogólnie się opłaca. Nie oznacza to jednak, że udaje się zawsze i każdemu, nie wszyscy są też zadowoleni ze standardu życia. Zanim podejmiesz decyzję o wyjeździe, weź pod uwagę więcej elementów niż tylko tabelę ze średnimi pensjami. Diabeł – jak zawsze – tkwi bowiem w szczegółach. Po pierwsze: owszem, pensje we wszystkich krajach zachodniej Europy są nominalnie wyższe niż w Polsce. Przykładowo w Szwajcarii średnie miesięczne wynagrodzenie fryzjera wynosi 2,6 tys. franków szwajcarskich (co przy kursie 1 frank = 3,70 zł daje ponad 9,6 tys. zł), a sprzedawcy 3,9 tys. franków (ponad 14,4 tys. zł). Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku każdego państwa takie dane są uśrednione, co w praktyce oznacza, że na miejscu może być różnie. Jeżeli wyjeżdżamy za granicę
18
w młodym wieku, bez doświadczenia zawodowego i w dodatku nie znając języka – lepiej przygotujmy się na pensję minimalną. Najniższe dopuszczalne wynagrodzenia są bardzo zróżnicowane. Najsłabiej wypadają Bułgaria, Rumunia, Łotwa i Litwa. Tam miesięczna płaca minimalna w przeliczeniu na euro to odpowiednio: 235 euro, 275 euro i 380 euro dla dwu ostatnich. Nieco lepiej wypadają kraje Południa:
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
Portugalia (650 euro), Grecja (684 euro), Malta (736 euro), Słowenia (805 euro), a także Hiszpania (826 euro). W pozostałych krajach UE na północy i zachodzie Europy pensja minimalna ustalona krajowymi przepisami wynosi ponad 1000 euro. W Wielkiej Brytanii jest to 1397 euro, we Francji 1480 euro, w Niemczech 1498 euro, w Belgii 1532 euro, w Holandii 1552 euro, w Irlandii 1563 euro i w Luksemburgu 1999 euro (wszystkie dane z 2017 r.). Na mapie znajdziemy również kraje, w których nie ma przepisów
regulujących najniższe wynagrodzenie lub są one zawarte w branżowych umowach między pracownikami a pracodawcami. Do tych ostatnich koniecznie trzeba zajrzeć przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy z pracodawcą. Po drugie: duża pensja brutto może oznaczać całkiem przeciętną pensję netto. W niektórych krajach pracownicy mogą tylko pomarzyć o polskiej, 18-proc. stawce PIT. Podatki, które płacą, są bowiem znacznie wyższe. Na przykład w Norwegii podstawowa stawka podatku dochodowego w 2018 r. wynosiła 23 proc., we Francji – 30 proc., a w Holandii pracownicy płacą co najmniej 36,55 proc. Jednak wysokie podatki zwykle wracają do obywateli w formie różnego rodzaju zasiłków i świadczeń, których wysokości także nie da się porównać
ze świadczeniami w Polsce. Po trzecie: wynagrodzenie, nawet wyrażone w kwocie netto, to zawsze tylko jedna strona medalu. Równie ważne są koszty zakwaterowania i wyżywienia. Pod tym względem czołówka najdroższych państw od lat jest podobna: w Szwajcarii, Norwegii czy Luksemburgu za towary i usługi możemy spodziewać się cen kilkukrotnie wyższych niż w Polsce. Koszty życia porównywalne z polskimi są na południu Europy – w Portugalii czy w Grecji. Oprócz opłat za mieszkanie i żywność warto wziąć pod uwagę koszty transportu, Internetu czy drobnych przyjemności (kawiarnia, kino, teatr). Jak więc wypada bilans? W krajach starej Unii, Szwajcarii czy Islandii Polacy pracujący
na pełen etat są zwykle w stanie utrzymać się na tzw. normalnym poziomie. Stać ich na wynajem mieszkania i wyżywienie, ale również na drobne przyjemności czy kupno samochodu. Sporo zależy jednak od ich kwalifikacji, komunika tywności i znajomości miejscowego języka.
8,84 euro wynosiła godzinowa stawka minimalna w Niemczech w 2017 r.
19
OFERTY PRACY NA TACY
Europejski Portal Mobilności Zawodowej
1 500 000 ofert pracy 1000 doradców 400 000 CV
EURES? EUREKA! ec.europa.eu/eures eures.praca.gov.pl
PAPIERY DO KARIERY EUROPASS to pakiet dokumentów,
dzięki którym skutecznie zaprezentujesz swoje osiągnięcia w całej Europie. - Curriculum Vitae
- Paszport językowy - Mobilność - Suplement do dyplomu szkoły wyższej - Dokumenty dla absolwentów kształcenia zawodowego
europass.org.pl
Austria Do pracy w Austrii wciąż wyjeżdża stosunkowo niewielu Polaków, choć to kraj, w którym można dobrze zarobić, żyć na wysokim poziomie oraz… zaangażować się w działalność licznych stowarzyszeń i związków (chórów, zespołów, drużyn sportowych itp.). W zawodach, które nie wymagają specjalistycznych umiejętności zatrudnienie znajdziesz od zaraz.
22
formalności
praca dla młodych
podatki
W Austrii istnieje obowiązek meldunkowy. Masz trzy dni, aby go dopełnić. Możesz to zrobić w urzędzie dzielnicowym lub gminnym, wypełniając formularz meldunkowy (Meldezettel). Meldunek jest bezpłatny, ale niedopełnienie formalności może kosztować nawet 700 euro.
Pracowników poniżej 18. roku życia chroni Ustawa o Zatrudnianiu Dzieci i Młodzieży (Kinder und Jugendlichen Beschäftigungsgesetz). Pracę możesz rozpocząć w wieku 16 lat. Wcześniej jest to możliwe tylko w rodzinnej firmie – od 13. roku życia.
Stosuje się progresywną skalę opodatkowania. Od 2016 r. obowiązuje sześć stawek. Najniższa wynosi 25 proc. Przy rocznych dochodach od 18 do 31 tys. euro fiskusowi zapłacisz aż 35 proc.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
8%
– tyle w kwietniu 2018 r. wynosiła austriacka stopa bezrobocia. To o trzy punkty procentowe więcej niż w 2015 r.
41 tys. euro to średnie roczne zarobki w Austrii. Tylko w siedmiu państwach UE zarabia się lepiej.
20%
W Austrii obcokrajowiec nie ma problemu ze znalezieniem pracy w charakterze sprzątaczki, sprzedawcy, budowlańca. Tego typu zajęcia są dostępne od ręki. Jednak w zawodach technicznych, związanych z medycyną, prawem czy dziennikarstwem Austriacy bardzo niechętnie przyjmują do pracy osoby spoza swojego kraju – nawet jeżeli bardzo dobrze znają język niemiecki. Zwykle trzeba przejść długi proces rekrutacji. Katarzyna Karpińska, baristka
– tyle wynosi podstawowa stawka podatku obrotowego od towarów i usług (Mehrwertsteuer), czyli polskiego VAT.
23
Belgia Ten kraj jest podzielony na trzy regiony. Różnią się one nie tylko pod względem językowym. W każdym występują odmienne wskaźniki bezrobocia oraz dysproporcje w liczbach osób pracujących. Liczba ludności aktywnej zawodowo rośnie też znacznie szybciej niż liczba miejsc pracy. Niewątpliwym atutem tego kraju jest jednak stabilizacja gospodarcza.
24
formalności
czas pracy
student w pracy
Jeżeli chcesz zostać w Belgii dłużej niż trzy miesiące, złóż wniosek o rejestrację (Aneks 19) w najbliższym urzędzie miasta. Będziesz musiał udowodnić, że posiadasz środki na utrzymanie, ubezpieczenie zdrowotne, umowę o pracę lub własny biznes, albo status studenta.
Dzienny limit czasu pracy to 9 godzin, tygodniowo – 40. Niedziela obowiązkowo jest dniem wolnym. Liczba nadgodzin nie może przekroczyć 65 w ciągu trzech miesięcy. Za dodatkowe godziny pracodawca musi ci zapłacić.
Od 1 stycznia 2017 r. studenci na belgijskim rynku pracy mogą być bardziej elastyczni. Zamiast progu 50 dni pracy w roku (ze zmniejszonymi składkami na ubezpieczenie społeczne) mogą teraz zgodnie z prawem pracować do 475 godzin rocznie.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
7%
wynosiła stopa bezrobocia w Belgii w kwietniu 2018 r. To o ponad jeden punkt procentowy mniej niż w 2015 r.
41,5 tys. euro to wysokość średniego rocznego wynagrodzenia w Belgii w 2016 r. Płaca minimalna wynosi obecnie ok. 1530 euro.
25% to najniższa stawka podatku dochodowego od osób fizycznych w Belgii. Pozostałe progi to: 30%, 40%, 45% i 50%.
Coś z czym cały czas muszę walczyć, to stereotypy dotyczące pracujących tutaj Polaków (czasami prawdziwe): że ciężko pracują, ale nie integrują się z tutejszym społeczeństwem, nie znają języków, nie mają wyższego wykształcenia i często można spotkać ich w parku z piwem w ręku. Mimo takich głosów Belgowie są bardzo życzliwymi ludźmi, choć niełatwo zdobyć ich zaufanie. Ola Krzywkowska-Lauwers, customer service
25
Cypr Od czasu kryzysu w 2013 r. bezrobocie wreszcie spadło tutaj do jednocyfrowej wartości. W dodatku podatki są stosunkowo niskie, a kwota od nich wolna – wysoka. Te informacje w połączeniu z gwarancją pięknej pogody i bogactwem krajobrazów oraz różnorodnością Cypru mogą kusić, by spróbować znaleźć swoje miejsce na wyspie Afrodyty.
26
formalności
czas pracy
na swoim
Jeżeli twój pobyt będzie dłuższy niż 90 dni, złóż wniosek o tzw. Registration Certificate dla obywateli UE (tzw. Yellow Slip) do Civil Registry and Migration Department (obecnie usługi te świadczy Wydział Imigracyjny na lokalnym posterunku policji).
Godziny pracy różnią się w zależności od branży. Większość firm pracuje od godz. 8:00 do 17:30 z przerwą w godz. 13:00-14:30. Często jedno popołudnie (środa), jest wolne – pracujesz do 13:00. Urlop roczny to min. cztery tygodnie (20 dni roboczych przy pięciodniowym tygodniu pracy, 24 dni robocze przy sześciodniowym tygodniu).
Jeżeli chcesz założyć biznes, zgłoś się do Departamentu Rejestracji w miejscowej komórce Ministerstwa Handlu, Przemysłu i Turystyki. Powinieneś sprawdzić, czy wybrana przez ciebie nazwa firmy jest wolna i złożyć formularze. Koszt procedury to 12 euro, a w trybie przyspieszonym 25 euro.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
9,6%
– tyle wynosiła stopa bezrobocia na Cyprze w kwietniu 2018 r. Wśród młodych ludzi jest znacznie większa – sięga 22%.
2,1 tys. euro to średnie miesięczne wynagrodzenie pracowników na Cyprze w styczniu 2018 r. Kwota wolna od podatku wynosi aż 19,5 tys. euro w skali roku.
19%
– tyle wynosi podstawowa stawka podatku VAT na Cyprze. To jedna z niższych w Europie.
Cypr ma wiele do zaoferowania potencjalnemu inwestorowi, a perspektywy są ogromne. Kiedy mówimy o zachętach do założenia własnej działalności gospodarczej, powinniśmy myśleć nie tylko o podatkowych i finansowych ułatwieniach. Równie ważne przy podejmowaniu decyzji o inwestowaniu i życiu w danym kraju są: osobiste i rodzinne bezpieczeństwo, jakość życia, warunki pogodowe, standardy edukacji oraz opieka medyczna. Christodoulos Angastiniotis, prezes Cypryjskiej Izby Przemysłowo-Handlowej Za: cyprusprofile.com (wypowiedź z kwietnia 2018 r.)
Czechy Coraz więcej polskich pracowników postanawia spróbować sił na czeskim rynku pracy, a wiele rodzimych firm przenosi się do południowych sąsiadów. Nic dziwnego – prowadzenie działalności gospodarczej w Czechach jest dużo tańsze, szybsze i prostsze, średnie wynagrodzenia wyższe niż w Polsce, a stopa bezrobocia najniższa w całej Unii Europejskiej.
28
podatki
na swoim
ciekawe
Obowiązuje ujednolicona stawka podatku dochodowego, która wynosi 15 proc. dla wszystkich pracujących. Kwota wolna od podatku nie istnieje, jednak płatnicy mogą liczyć na szereg ulg podatkowych (np. na dziecko, dla studentów itp.).
Zakładając działalność gospodarczą, możesz skorzystać z jednolitego formularza rejestracyjnego (Jednotný registrační formulář – JRF), za pomocą którego działalność zgłasza się jednocześnie do urzędu skarbowego, urzędu ds. ubezpieczeń społecznych, urzędu ds. ubezpieczeń zdrowotnych i urzędu pracy.
Struktura czeskiego rynku pracy bardzo się zmienia. Więcej niż ¼ wszystkich zatrudnionych ma ponad 50 lat.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
3,5%
wynosiła w Czechach stopa bezrobocia w kwietniu 2018 r. To najniższa wartość w UE i jedna z najniższych w całej Europie (lepiej wypadły tylko Islandia i Szwajcaria).
12,2 tys. koron to minimalne miesięczne wynagrodzenie brutto na etacie od stycznia 2018 r. W przeliczeniu na złotówki to ok. 2035 zł, więc nieco mniej niż polska minimalna krajowa.
Moim zdaniem plusy rynku pracy w Czechach to niska stopa bezrobocia, liczba dni urlopu (min. 20) oraz popularność różnych benefitów: bony żywnościowe, na rozrywkę, dopłaty do transportu publicznego. Umowa o pracę na czas nieokreślony jest powszechną formą zatrudnienia. Zarobki są w porządku, ale pod warunkiem, że mieszkasz z kimś i dzielisz czynsz na pół – w ostatnim czasie ceny wynajmu lawinowo wzrosły. Katarzyna Jurcza, specjalistka ds. obsługi klienta
27,2 tys. koron
wyniosło w Czechach średnie miesięczne wynagrodzenie brutto w II kwartale 2016 r. To ponad 4500 zł.
29
Dania Podatki w tym kraju może i są wysokie, ale dzięki nim państwo ma fundusze, aby opłacać stypendia naukowe, publiczną służbę zdrowia czy wakacje dla studentów. Średnie miesięczne wynagrodzenie jest kilkukrotnie wyższe niż w Polsce. Dłużej można też wypoczywać na urlopie – 30 dni w ciągu roku.
30
formalności
ważne
praca dla młodych
Jeżeli szukasz pracy, możesz przebywać w Danii przez sześć miesięcy bez rejestracji pobytu. Fakt poszukiwania zatrudnienia musisz udowodnić. W przeciwnym razie lepiej się zarejestruj: w duńskim urzędzie administracyjnym, za pośrednictwem poczty lub w duńskiej ambasadzie w Polsce.
Nie ma państwowego systemu zasiłków dla bezrobotnych. Każdy obywatel musi odpowiednio wcześnie zadbać o świadczenia na wypadek utraty pracy. Ubezpieczenie jest dobrowolne. Działa wiele kas ubezpieczenia od bezrobocia (arbejdsløshedskasse, a-kasse) – warto porównać ich oferty.
Zatrudniając niepełnoletnich, należy wziąć pod uwagę ich wiek, rozwój i stan zdrowia. Młodzi między 13. a 15. rokiem życia, którzy wciąż się uczą, nie mogą pracować więcej niż dwie godziny w dni szkolne i siedem godzin w pozostałe dni.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
4,1%
– tyle wynosiła stopa bezrobocia w Danii w kwietniu 2018 r. To o dwa punkty procentowe mniej niż w 2015 r.
44 tys. euro czyli 432 tys. duńskich koron wyniosła średnia roczna pensja w Danii w 2016 r. To jedno z najwyższych uposażeń w Europie.
25%
to jednolita stawka podatku VAT obowiązująca w Danii.
W duńskim przemyśle jest coraz więcej miejsc pracy. Jednym z gospodarczych celów rządu jest promowanie współpracy między sektorem publicznym a prywatnym. I choć w naszym kraju płaci się bardzo wysokie podatki, to dzięki nim obywatele mają dostęp do darmowych przedszkoli, bezpłatnej edukacji i bezpłatnego systemu opieki zdrowotnej. Lars Løkke Rasmussen, premier Danii Za: cnbc.com (wypowiedź ze stycznia 2018 r.)
31
Finlandia Choć standard życia w Finlandii należy do najwyższych na świecie, to w ostatnich latach wzrost gospodarczy w tym kraju należał do najsłabszych w Unii Europejskiej. Fińska stopa bezrobocia jest znacznie wyższa niż w sąsiadujących krajach nordyckich. W 2017 r. centroprawicowy rząd przyjął plan gospodarczy na lata 2018-2021, który ma walczyć z niekorzystnymi trendami i poprawić sytuację w Finlandii.
koszty życia Finlandia należy do najdroższych krajów UE i EOG. Szczególnie drogie są Helsinki. Miesięczny koszt wynajmu pokoju to min. 300 euro, a mieszkania 700-800 euro. Jeśli zamierzasz żyć skromnie, posiłki przygotowywać samemu i zadowolisz się jednym pokojem, jest szansa, że wystarczy ci 900 euro na miesiąc.
32
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
zasiłek dla bezrobotnych Aby mieć szansę go dostać, musisz wcześniej płacić składki do jednej z kas ubezpieczenia. Od państwa dostaniesz tylko podstawową, stosunkowo niewielką zapomogę. W 2017 r. wynosiła 32,4 euro dziennie, czyli ok. 648 euro miesięcznie (bo zasiłek wypłacany jest przez pięć dni w tygodniu).
czas pracy Normalny wymiar wynosi osiem godzin dziennie (40 tygodniowo). Porozumienia zbiorowe w wielu sektorach ustalają jednak krótszy czas pracy np. 37,5 godziny tygodniowo. Nadgodziny są możliwe tylko za zgodą pracownika. Pracodawca ma obowiązek prowadzenia rejestru czasu pracy i wynagrodzenia.
8,8%
wynosiła stopa bezrobocia w Finlandii w kwietniu 2018 r. Jeszcze wyższy wskaźnik bezrobocia dotyczy młodych – 19,8%.
3,4 tys. euro wynosiła średnia miesięczna pensja brutto w Finlandii w styczniu 2018 r. Na rękę to 2500 euro – znaczną część wynagrodzenia pochłaniają wysokie podatki.
4,1 tys.
– tylu Polaków przebywało w Finlandii na koniec 2016 r. W tym samym roku liczba wszystkich cudzoziemców zamieszkujących kraj przekraczała 243 tys. Najwięcej stanowili Estończycy i Rosjanie.
Znajomość języka fińskiego to klucz do integracji w fińskim społeczeństwie i na tutejszym rynku pracy. Ważne są również staże zawodowe – stwarzają szansę na zatrudnienie w przyszłości. Nawet jeśli nie dostaniesz pracy po jego odbyciu, to poznasz specyfikę danego zawodu i organizacji, nawiążesz cenne znajomości oraz zdobędziesz nowe umiejętności, co bez wątpienia zaprocentuje w przyszłości. Leva Silineviča, Fińska Narodowa Agencja ds. Edukacji
33
Francja Zatrudnienie nad Sekwaną może być lekkie i przyjemne, bo Francja wciąż ma najkrótszy czas pracy w Europie. Jednak z tego dobrodziejstwa będą mogły korzystać tylko osoby swobodnie komunikujące się w języku gospodarzy. Francuzi są na tym punkcie przeczuleni, a zawodów, w których wystarczy ci znajomość języka angielskiego jest naprawdę niewiele.
34
ważne
podatki
ciekawe
Obok Kodeksu pracy (Code du travail) we Francji dużą rolę odgrywają układy zbiorowe (conventions collectives). Zawierane są dla poszczególnych sektorów (np. budownictwo, transport) w drodze negocjacji prowadzonych pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi. Po przyjeździe sprawdź, czy obowiązują w twojej branży.
Stosuje się progresywną skalę opodatkowania dochodów. Kwota wolna to 9710 euro rocznie. Progi podatkowe wynoszą: 14 proc., 30 proc., 41 proc. i 45 proc. Podstawowa stawka VAT to 20 proc.
W momencie ubiegania się o obywatelstwo francuskie można poprosić o modyfikację nazwiska i/lub imienia (demande de francisation) poprzez zastąpienie ich francuskimi odpowiednikami.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
8,9%
wynosiła stopa bezrobocia we Francji w lutym 2018 r. To o ponad dwa punkty procentowe mniej niż w 2015 r. Wśród młodych ludzi bezrobocie sięga jednak 22,3%.
1,5 tys. euro – takie było minimalne miesięczne wynagrodzenie brutto we Francji w 2018 r. przy pełnoetatowej pracy. Minimalna stawka godzinowa wynosiła 9,88 euro brutto.
36,8 tys. euro
We Francji pracowałam dorywczo (barmanka, opiekunka) cztery lata. W tym samym czasie studiowałam dwa kierunki. Mieszkałam w Paryżu, a tam konkurencja jest duża – pełno studentów, którzy szukają zatrudnienia. Żeby związać koniec z końcem, trzeba się napracować. Życie w Paryżu jest drogie. Jako dziennikarz – wolny strzelec zazwyczaj pracuję na umowie zleceniu, jak większość znajomych po fachu. Magdalena Chodownik, dziennikarka-freelancerka
to średnie roczne wynagrodzenie we Francji w 2016 r.
35
Hiszpania Jeżeli bardzo dobrze posługujesz się językiem angielskim i hiszpańskim, ten kraj Półwyspu Iberyjskiego może okazać się dla ciebie łaskawy – masz szansę na znalezienie pracy i dobre życie. Wskaźniki bezrobocia wciąż nie napawają jednak optymizmem – w kwietniu 2018 r. wynosiło ono 16,7 proc.
36
formalności
podatki
poszukiwani
Jeśli chcesz podjąć pracę, musisz postarać się o Numer Identyfikacji Cudzoziemca (będzie to równocześnie twój NIP). Formalności załatwisz w hiszpańskim konsulacie w Warszawie lub na lokalnym posterunku policji. Czas oczekiwania to od 25 do 40 dni. Przygotuj się na wniesienie opłaty administracyjnej.
Obowiązuje progresywna stawka podatku dochodowego od osób fizycznych. Najniższy z pięciu progów podatkowych to 19 proc., najwyższy – 45 proc. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 21 proc.
Bezrobocie wciąż jest bardzo wysokie. Jednak sytuacja stabilizuje się na tyle, że agencje pośrednictwa pracy znowu zachęcają do wyjazdu. Poszukiwane są osoby do pracy w hotelach i gastronomii: jako pomoc kuchenna, kelnerzy, pokojówki, barmani. Pracę znajdą też budowlańcy z dużym doświadczeniem, wykwalifikowani specjaliści IT czy opiekunowie osób starszych. Atrakcyjny może być wyjazd do pracy sezonowej, np. przy zbiorach owoców.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
16,7%
– taka była stopa bezrobocia w Hiszpanii w kwietniu 2018 r. Niezmiennie przeraża liczba młodych ludzi bez pracy – w 2017 r. bezrobocie w tej grupie wynosiło 38,7%.
707 euro to kwota hiszpańskiego minimalnego miesięcznego wynagrodzenia w pełnym wymiarze czasu pracy w 2017 r.
12,4 tys. euro wynosiła kwota wolna od podatku w Hiszpanii w 2017 r. Z kolei średnie miesięczne wynagrodzenie na początku 2018 r. sięgnęło 2020 euro.
Hiszpania jest krajem przyjaznym, wielokulturowym i otwartym dla osób szukających tutaj zajęcia. Pomimo wysokiego poziomu bezrobocia i biurokracji, który zauważysz na początku (uzbrój się w cierpliwość!), wysokiej klasy specjaliści z innych krajów są cenieni – zwłaszcza, jeżeli mówią po hiszpańsku, są elastyczni i pozytywnie nastawieni do pracy. Enrique Gallardo, były koordynator Eurodesku w Hiszpanii
37
Holandia Stopa bezrobocia w Holandii jest jedną z najniższych w całej Unii Europejskiej. I choć podatki wydają się wysokie, to zawierają już w sobie kwotę na trzy rodzaje ubezpieczenia społecznego (w tym państwową emeryturę). Jeżeli więc komunikacja w języku angielskim i niemieckim nie jest dla ciebie problemem, możesz sprawdzić, jak żyje się w kraju tulipanów, rowerów i przyczep kempingowych.
38
formalności
podatki
urlop
Od stycznia 2014 r. istnieje obowiązek rejestracji pobytu dłuższego niż cztery miesiące. W tym celu musisz udać się do jednego z 19 holenderskich urzędów gminy i złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji Ludności.
Holenderskie podatki wydają się bardzo wysokie. Pamiętaj jednak, że uwzględniają także stawkę pobieraną na sfinansowanie trzech podstawowych ubezpieczeń społecznych (w tym państwową emeryturę). Np. najniższa stawka 36,55 proc. uwzględnia 27,65 proc. pobierane na ubezpieczenia społeczne i tylko 8,9 proc. stawki podatkowej.
Zazwyczaj reguluje go umowa o pracę lub umowa zbiorowa. Przy 40-godzinnym tygodniu pracy przysługuje ci min. 20 dni urlopu. Niezależnie od wysokości zarobków pracodawca wypłaci ci miesięczny dodatek urlopowy w wysokości 8 proc. wynagrodzenia (tzw. wakacyjne).
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
3,9%
– taką stopę bezrobocia odnotowano w Holandii w kwietniu 2018 r. Mniejsze bezrobocie było tylko w Niemczech, Czechach i na Malcie.
43,8 tys. euro – wg OECD tyle wynosiły średnie roczne zarobki w Holandii w 2016 r. Miesięczna płaca minimalna w styczniu 2018 r. ustalona została na poziomie 1578 euro.
21%
Podoba mi się podejście pracodawcy do osoby przebywającej na zieku, czyli chorobowym. Wszędzie podkreśla się, że zdrowie pracownika jest najważniejsze i tak jest w rzeczywistości. Nie musimy martwić się, że z powodu choroby zostaniemy zwolnieni (o co często boją się ludzie pracujący tymczasowo). Widzę w tym duży plus – pokazuje to wielkie zaufanie pracodawcy do pracownika. Niestety wiele osób nadużywa zgłaszania chorobowego i wyrozumiałości pracodawcy. Katarzyna Konarska, magazynier
– tyle wynosi podstawowa stawka podatku VAT w Holandii.
39
Irlandia To dobry czas, by pomyśleć o pracy w tym kraju – stopa bezrobocia wynosi tu tylko 6,1 proc. Mimo spodziewanego szturmu Polaków na Zieloną Wyspę, spowodowanego Brexitem, tłumów na razie nie widać. Odstraszać mogą wysokie koszty życia. Jeżeli jednak biegle mówisz po angielsku, ze znalezieniem pracy nie powinieneś mieć większego problemu.
koszty życia
podatki
poszukiwani
W 2008 r. Dublin był 16. najdroższym miastem na świecie, a 8. najdroższym w Europie. W 2016 r. znalazł się na 47.pozycji na świecie. Najkosztowniejszy jest wynajem mieszkania, bo popyt wciąż przewyższa podaż. W centrum Dublina za pokój zapłacisz min. 400 euro miesięcznie. Trzydaniowy posiłek na mieście kosztuje 25-50 euro.
Ich wysokość zależy od sytuacji rodzinnej. Generalnie obowiązuje dwustopniowa skala podatkowa: 20 i 40 proc. Np. osoba samotna nieutrzymująca innych ma kwotę wolną 16,5 tys. euro, płaci 20 proc. podatku od dochodu do 33,8 tys. euro, a od nadwyżki 40 proc.
Pracę znajdą: mechanicy, kierowcy, opiekunowie osób starszych, pomoc domowa, budowlańcy, kelnerzy, barmani i kucharze. Jest też zapotrzebowanie na inżynierów (w tym specjalistów IT), lekarzy, pielęgniarki, położne, księgowych i marketingowców. W większości przypadków musisz biegle znać angielski.
40 na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
6,1%
– taka była stopa bezrobocia w Irlandii w kwietniu 2018 r. Gorzej jest wśród ludzi młodych – w 2017 r. 14,3% z nich pozostawało bez pracy.
9,25 euro wynosiła minimalna stawka godzinowa w Irlandii w 2017 r. Według irlandzkich statystyk większość zarabia znacznie więcej – krajowa średnia to ponad 44 tys. euro rocznie.
23%
wynosiła irlandzka podstawowa stawka podatku VAT w 2017 r.
Jeżeli pewne tendencje na naszym rynku utrzymają się, to w 2018 roku i później możemy mieć więcej miejsc pracy niż ludzi, którzy będą mogli lub chcieli tę pracę wykonać. Musimy liczyć się z taką sytuacją i odpowiednio na nią reagować. Paschal Donoho, minister finansów i wydatków publicznych Za: thejournal.ie (wypowiedź z 2017 r.)
41
Islandia Liczba mieszkańców tego wyspiarskiego państwa wynosi niespełna 340 tys., a 60 proc. terytorium kraju nie jest zamieszkałe. Przy tym Islandczycy to jeden z najszczęśliwszych narodów świata. Kto byłby niezadowolony, gdyby stopa bezrobocia w jego miejscu życia wynosiła tylko 2,5 proc.? Nic dziwnego, że na Islandii mieszka już 10 tys. Polaków.
42
formalności
koszty życia
poszukiwani
Po przyjeździe możesz szukać pracy przez sześć miesięcy, bez żadnych pozwoleń. Gdy w tym czasie zechcesz skorzystać z niektórych usług publicznych lub podjąć krótkoterminową pracę, musisz wyrobić islandzki PESEL oraz kartę podatkową.
Reykjavik zajmuje pod tym względem 7. miejsce wśród 523 miast świata. Miesięczne wydatki czteroosobowej rodziny to w przeliczeniu na złotówki ponad 18 tys., nie licząc czynszu. Wskaźnik kosztów utrzymania jest o ponad 162 proc. wyższy niż w Warszawie.
Żeby rozpocząć pracę, musisz znać język angielski. Z czasem szef może oczekiwać, żebyś rozpoczął naukę islandzkiego. Dużo ofert występuje w przemyśle rybnym i rolnictwie. Rośnie też zapotrzebowanie na doświadczonych pracowników budowlanych.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
2,5%
na takim poziomie utrzymywała się stopa bezrobocia w kwietniu 2018 r. Nie licząc mikroskopijnego Liechtensteinu, to najniższa wartość wśród państw UE i EOG.
46,8 tys. euro – tyle wg OECD wynosiły średnie roczne zarobki mieszkańca Islandii w 2016 r.
Gdy już udało mi się znaleźć wymarzoną pracę w Reykjaviku, zaczęły się problemy ze zdobyciem lokum. Stawki czynszu na Islandii są wysokie, a dostępność mieszkań na wynajem nie zaspokaja popytu. Jednak życie w domku z widokiem na lodowiec i ocean było kojące. Islandczycy nigdzie się nie spieszą, co też jest dużym plusem. Daniel Mikuliński, barista/all rounder w hostelu
110 tys. koron to średni szacowany koszt miesięcznego utrzymania w Islandii. W przeliczeniu na walutę UE to ok. 900 euro.
43
Luksemburg Koszty życia są tu wyższe niż w Niemczech, Belgii czy Francji, ale większe są też zarobki. Mieszkańcy Luksemburga należą do niewielkiego procenta najbogatszej części świata. Stopa bezrobocia nie sięga nawet 6 proc., jednak znalezienie pracy może nie być łatwe – konkurencja jest bardzo duża. Największe szanse na zatrudnienie mają wysokiej klasy specjaliści z zakresu bankowości, którzy znają co najmniej dwa języki obce.
formalności
umowy
podatki
Jeżeli planujesz przebywać w Księstwie dłużej niż trzy miesiące, musisz w ciągu ośmiu dni złożyć deklarację przybycia w lokalnym urzędzie gminy. Drugi krok to wypełnienie formularza rejestracyjnego. Masz na to 90 dni od momentu przybycia.
Podpisz umowę przed podjęciem obowiązków. Rozpoczęcie pracy bez posiadania dokumentu jest wykroczeniem. W Luksemburgu obowiązują trzy języki urzędowe: luksemburski, francuski i niemiecki. Masz prawo domagać się umowy o pracę w jednym z nich. Niektóre firmy międzynarodowe stosują zapisy w języku angielskim.
Należą do najwyższych w Europie. Istnieje aż 19 progów wyznaczonych przez osiągany dochód – od 0 do 40 proc. Podstawowa stawka VAT to 17 proc., a obniżone 14 i 8 proc.
44 na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
5,7%
wynosiła stopa bezrobocia w kwietniu 2018 r. Wśród młodych ludzi ten wskaźnik utrzymuje się na poziomie 15%.
62 tys. euro wynosiła średnia roczna pensja w Luksemburgu w 2016 r. W żadnym innym kraju Europy pracownicy nie zarabiali tak dobrze.
11,2 tys. euro
to wysokość kwoty wolnej od podatku w Luksemburgu. Podatki w Księstwie należą do najwyższych w Europie.
Luksemburg to kraj sprzeczności: kojarzony przez wielu z wysokimi zarobkami, ale już rzadziej z równie wysokimi kosztami życia (głównie wynajmu mieszkania). Z jednej strony konserwatywny, z drugiej coraz bardziej otwarty na innowacje i start-upy mające szanse wykluwać się w licznych inkubatorach finansowanych przez rząd oraz miasta. To miejsce zdecydowanie otwarte na ludzi z nowymi pomysłami – przyzwyczajone do obcokrajowców, którzy stanowią tu ponad 50 proc. populacji i wnoszą nowe pomysły na rynek. Magdalena Jakubowska, założycielka i szefowa Art Square Lab
45
Malta W ogólnoeuropejskich badaniach poziomu satysfakcji życiowej mieszkańcy Malty wciąż zajmują wysokie miejsce – tuż za Duńczykami i obywatelami Luksemburga. Nic dziwnego – dużo słońca, ładne plaże, a także niska stopa bezrobocia i stosunkowo wysoka kwota wolna od podatku mogą zachęcać do osiedlenia się na Błękitnej Lagunie nie tylko podczas urlopu.
zatrudnienie
koszty życia
podatki
Pracodawca powinien przekazać ci umowę w ciągu ośmiu dni od momentu rozpoczęcia zatrudnienia. Dokument może być sporządzony w języku maltańskim lub angielskim. Okres próbny ustala się indywidualnie, jednak nie może trwać dłużej niż sześć miesięcy.
Od kilku miesięcy mieszkańcy Malty zaczynają narzekać na rosnące ceny wynajmu i zakupu nieruchomości. Za dwupokojowe lokum zapłacisz od 700 do 1200 euro miesięcznie (plus media). Miesięczne wyżywienie kosztuje min. 300 euro.
Są progresywne. Jeżeli masz status rezydenta (przebywasz na wyspie co najmniej 183 dni w roku), zapłacisz podatek od przychodu uzyskanego na wyspie i za granicą. Pozostałe osoby płacą tylko od przychodów uzyskanych na Malcie.
46 na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
3,7%
wynosiła stopa bezrobocia na Malcie w marcu 2018 r. To o ponad dwa punkty procentowe mniej niż w 2015 r. Wśród państw UE mniejsze bezrobocie jest tylko w Niemczech i Czechach.
18% to podstawowa stawka podatku VAT na Malcie.
17,8 tys. euro wynosiło średnie roczne wynagrodzenie brutto na Malcie w 2017 r.
Największym plusem jest zapotrzebowanie na mój zawód. Z jednej strony daje to komfort znalezienia czegoś innego i likwiduje stres, z drugiej – motywuje firmy do walki o pracownika. Na Malcie firmy z branży iGaming oferują wiele dodatków: zajęcia integracyjne i wyjazdy, posiłki (niektóre mają nawet kucharzy na etacie), dostęp do nowoczesnego sprzętu. Jeżeli jest się programistą na Malcie i nie szuka się pracy, to praca szuka człowieka. Sebastian Cholewa, lead frontend developer w branży iGamingowej
47
Niemcy Choć średnie roczne pensje u zachodniego sąsiada nie są najwyższe w Europie – Niemców wyprzedzają m.in. Luksemburczycy, Szwajcarzy, Belgowie, Holendrzy czy Duńczycy – to pracownicy mogą czuć się w tym kraju naprawdę dobrze. Przeciętne wynagrodzenie bez problemu wystarcza na wynajem mieszkania, opłacenie rachunków, codzienne wydatki, ale i systematyczne oszczędzanie.
48
formalności
czas pracy
praca dla młodych
Jeśli chcesz mieszkać w Niemczech przez dłuższy czas, powinieneś zgłosić się do lokalnego urzędu meldunkowego. Należy zrobić to w ciągu siedmiu dni, choć niektóre landy dają na to dwa tygodnie.
Tydzień pracy wynosi między 38 a 40 godzin tygodniowo. Dziennie pracuje się zwykle osiem godzin i wg prawa nie można przekroczyć dziewięciu godzin. Pracownicy zwykle nie mogą być zobowiązani do pracy w niedziele i święta. Jednak w praktyce wiele branż jest wolnych od tego zakazu.
Jeżeli masz ukończone 14 lat i zakończyłeś regularną edukację, możesz zostać zatrudniony do lekkich prac odpowiednich dla twojego wieku – będziesz mógł pracować maks. 7 godzin dziennie i 35 tygodniowo. Minimalny wiek do regularnego zatrudnienia w firmie wynosi 15 lat.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
3,6%
– tyle w lutym 2018 r. wynosiła stopa bezrobocia w Niemczech. To jedna z najniższych wartości w całej UE.
3,8 tys. euro to średnie miesięczne wynagrodzenie otrzymywane przez Niemców w styczniu 2018 r. W rankingu OECD lepsze są m.in. Austria, Belgia, Dania, Holandia i Luksemburg.
8,84 euro
Niemcy bardzo cenią wykształcenie i umiejętności poparte odpowiednim doświadczeniem w CV. Jeśli jest się nastawionym na pracę w konkretnej branży i podjęło się wysiłki, nie powinno być problemów ze znalezieniem zatrudnienia. Anna Szendzielorz, analityk KYC (finanse)
wynosiła godzinowa stawka minimalna w 2017 r. Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze godzin powinien otrzymywać nie mniej niż 1536 euro na miesiąc.
49
Norwegia Ten kraj ma jeden z najatrakcyjniejszych rynków pracy w Europie. W żadnym innym państwie pracodawcy nie są w stanie zapewnić aż tak wysokich zarobków. Według OECD średnie roczne wynagrodzenie mieszkańca Norwegii w 2016 r. wyniosło blisko 45 tys. euro!
50
formalności
koszty życia
urlop
Jeśli przyjeżdżasz z zamiarem stałego pobytu, musisz zgłosić się do rejestru ewidencji ludności w ciągu 8 dni od wjazdu. Rejestry prowadzą urzędy skarbowe. Przy zgłaszaniu przeprowadzki otrzymasz norweski numer personalny (fodselsnummer).
Należą do jednych z najwyższych w Europie. Na mieszkanie w Oslo musisz przeznaczyć ok. 3700-4000 koron norweskich miesięcznie, drugie tyle wydasz na jedzenie. Nie przeliczaj swoich wydatków na złotówki – może cię to przyprawić o niepotrzebne nerwy.
Masz prawo do co najmniej 25 dni urlopu. Po ukończeniu 60 lat przysługuje dodatkowy tydzień wakacji. Pracownicy otrzymują świadczenie urlopowe, które wynosi 10,2 proc. sumy podstawowej. Zwykle jest wypłacane w terminie ostatniej pensji przed urlopem.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
3,9%
– taki był poziom bezrobocia w Norwegii w kwietniu 2018 r. To jeden z najniższych wskaźników w Europie. Lepiej było tylko w Szwajcarii, Niemczech, Czechach i na Malcie, a tak samo w Holandii.
45 tys. euro to średnie roczne wynagrodzenie w Norwegii w 2016 r. Lepsze w rankingu były tylko Islandia, Szwajcaria i Luksemburg.
25%
– tyle wynosi podstawowa stawka podatku VAT w Norwegii. Poza nią obowiązują dwie obniżone: 14% (na produkty spożywcze) i 8% (usługi).
Plusem pracy w Norwegii jest przyjazna atmosfera i brak sztywnej hierarchii stanowisk. Minusem jest pogoda. Potrafi być depresyjnie, a kiedy świeci słońce, ty akurat siedzisz w pracy. Znajomość języka bardzo ułatwia znalezienie zajęcia, choć Norwegowie w znakomitej większości mówią po angielsku. Są branże, w których on wystarcza: IT, gastronomia, budowlanka. Magdalena Drąg, branża odzieżowa/muzeum
51
Portugalia Jeżeli nie mówisz dobrze po portugalsku, nie będzie ci łatwo znaleźć pracę. Choć bezrobocie w ciągu ostatnich trzech lat spadło prawie o połowę, to wciąż największe szanse na zatrudnienie mają osoby znające język lub pracownicy sezonowi. Zawsze sprawdzaj pochodzenie oferty i nie zapomnij podpisać wstępnej umowy. Dzięki temu będziesz mógł egzekwować swoje należności, a w przypadku trudności liczyć na pomoc konsulatu.
52
czas pracy
podatki
koszty życia
Ustawowy średni czas pracy to 40 godzin tygodniowo. Portugalczycy pracują zwykle od godz. 9:00 do 18:00. Przysługuje im godzinna przerwa obiadowa, zazwyczaj w godz. 12:00-14:00. Jest ona obowiązkowa i nie wlicza się do liczby przepracowanych godzin.
Obowiązek odprowadzania zaliczek na poczet podatku dochodowego spoczywa na pracodawcy. W 2017 r. istniało pięć progów podatkowych, od 14,5 proc. do 48 proc. Małżeństwa oraz pary mieszkające razem mogą rozliczać się wspólnie.
Są o ponad 27 proc. wyższe niż w Polsce, a koszty wynajmu mieszkania ok. 30 proc. większe niż w naszym kraju. Za wynajęcie kawalerki w Lizbonie zapłacisz 550-1200 euro. Do ceny mieszkania musisz doliczyć min. 500 euro na jedzenie, transport i inne wydatki.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
8,1%
– na takim poziomie utrzymywało się bezrobocie w Portugalii w lutym 2018 r. To aż o sześć punktów procentowych mniej niż w 2015 r.
557 euro wynosiła w Portugalii miesięczna płaca minimalna w 2017 r. Przy kursie euro na poziomie 4,2 zł dawało to ponad 2300 zł, czyli o 300 zł więcej niż w Polsce.
3 tys.
Portugalia to zdecydowanie nie jest kraj, do którego emigruje się dla zarobków. Pensje są bliższe realiom polskim niż tym w pozostałych krajach zachodniej Europy. Rekompensują to piękne plaże, pyszne jedzenie i wino. W sezonie turystycznym łatwiej znaleźć pracę, zwłaszcza w większych miastach i na południu. Edyta Pałuk-Batista, kierownik zespołu Cardif Services, AEIE
to przybliżona liczba Polaków mieszkających na stałe w Portugalii. Wśród nich przeważają osoby młode, aktywne zawodowo, z wyższym wykształceniem.
53
Szwajcaria Zachęca wysokim standardem życia i jednymi z najlepszych zarobków w Europie. Wprawdzie koszty utrzymania – w porównaniu do polskich – przyprawiają o zawrót głowy, jednak zarabiając we frankach szwajcarskich nawet w słabiej opłacanych zawodach, możesz mieć pewność, że nie będzie problemów ze spięciem domowego budżetu.
54
formalności
poszukiwani
ciekawe
Jeśli przybywasz z zamiarem dłuższego pobytu i podjęcia pracy, masz 14 dni na zgłoszenie się do lokalnego urzędu ds. pracy i imigracji. Musisz złożyć wniosek o wydanie tzw. pozwolenia L. Umożliwi ono pobyt w Szwajcarii przez maks. 364 dni.
Zwykle nie ma problemów ze znalezieniem pracy. Najłatwiej o zatrudnienie będzie specjalistom od informatyki, bankowości i finansów, wykwalifikowanym rzemieślnikom, budowlańcom i opiekunom do dzieci oraz osób starszych.
Obywatele Szwajcarii mają największe oszczędności. Szacuje się, że przeciętny Szwajcar posiada 560 tysięcy dolarów. Głównymi pozycjami na liście wydatków Helwetów są kolejno: ubezpieczenia, mieszkania i energia, podatek, artykuły spożywcze, jedzenie poza domem, rozrywka i kultura.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
2,9%
– tak niski wskaźnik bezrobocia odnotowano w Szwajcarii w kwietniu 2018 r. Niższy osiągnęły tylko Islandia i Liechtenstein.
135,8 tys. euro wyniosło średnie roczne wynagrodzenie w Szwajcarii w 2016 r. Spośród państw UE i EOG lepiej zarobić można tylko w Luksemburgu.
7,7%
to podstawowa stawka podatku VAT w Szwajcarii od 2018 r.
Minusem pracy w Szwajcarii jest długi tydzień roboczy – w moim przypadku 43 godziny. Ciekawy jest aspekt łączenia kariery z macierzyństwem: prawie żadna znana mi matka nie pracuje na pełny etat. W związku z tym kobiety posiadające małe dzieci rzadko zajmują wysokie stanowiska. Natalia Wood, campaign manager
55
Szwecja Ojczyzna Alfreda Nobla wciąż cieszy się zainteresowaniem Polaków szukających zatrudniania poza granicami kraju. Nic dziwnego: stosunek zarobków do kosztów życia w Szwecji jest dużo korzystniejszy niż w Polsce. Za najniższą szwedzką pensję można opłacić mieszkanie i godnie żyć oraz odłożyć na wakacje. Pozostaje tylko przyzwyczaić się do odmiennej od polskiej mentalności północnych sąsiadów.
56
ważne
urlop
podatki
Posiadanie szwedzkiego numeru osobowego (Personnummer) jest podstawowym warunkiem stabilnego funkcjonowania w Szwecji. Numer jest konieczny do rozpoczęcia legalnej pracy, założenia rachunku bankowego czy wynajęcia mieszkania.
W ciągu roku masz prawo do minimum 25 dni wypoczynku (pięciu tygodni). W niektórych układach zbiorowych zapisano jednak znacznie korzystniejsze rozwiązania.
Należą do najwyższych w Europie. Płaci się zarówno na rzecz lokalnego samorządu (stawki wahają się od 29 do 34 proc., w zależności od gminy), jak i państwa. Mieszkańcy płacą także inne daniny – m.in. podatek majątkowy i od nieruchomości. W zamian od państwa dostajesz naprawdę wiele. W dodatku wysokie podatki idą w parze z godnymi zarobkami, które pozwalają na dostatnie życie.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
6,5%
– tyle wynosiła stopa bezrobocia w Szwecji w kwietniu 2018 r. Porównywalny wskaźnik miały w tym czasie Belgia i Irlandia.
36,4 tys. euro – tyle wg OECD wyniosło w 2016 r. średnie roczne wynagrodzenie pracownika w Szwecji. Nie jest to najwyższa wartość w Europie, ale gwarantuje wygodne życie.
80%
mieszkańców Szwecji potrafi mówić po angielsku. Większość programów telewizyjnych i filmów nadawana jest z napisami, a nie z dubbingiem czy lektorem.
Niełatwo znaleźć pracę w Szwecji. Znajomość języka jest koniecznością, a specyfika szwedzkiej kultury może na początku frustrować. Należy postawić na zbudowanie sieci kontaktów i uzbroić się w cierpliwość. Warto rozważyć założenie własnej działalności. Prowadzenie firmy w Szwecji, zwłaszcza jednoosobowej, jest bajecznie proste. Urząd skarbowy pomaga i ułatwia ten proces. Martyna Olszowska, menedżer kultury
57
Wielka Brytania W czerwcu 2016 r. Brytyjczycy powiedzieli „tak” wyjściu swojego kraju z Unii Europejskiej. Premier Theresa May zapowiedziała jednak, że obywatele UE, którzy żyją na Wyspach od minimum pięciu lat, będą mogli ubiegać się o status osoby osiedlonej. Zapewniła też, że prawa imigrantów z UE zostaną włączone do prawa brytyjskiego. Nieoficjalnie mówi się jednak, że po marcu 2019 r. rząd będzie systemowo zmniejszał liczbę imigrantów pracujących na Wyspach.
58
ważne
podatki
poszukiwani
W marcu 2019 r. Wielka Brytania opuści UE. Wiele wskazuje, że od tego momentu pracodawcy najpierw będą musieli próbować znaleźć rodzimego pracownika, zanim ogłoszą nabór wśród pracowników z innych krajów Europy i świata. Warto śledzić doniesienia prasowe oraz zmieniające się z powodu Brexitu prawo.
Podatek zapłacisz m.in. od zarobków z tytułu zatrudnienia, dochodów z samozatrudnienia, odsetek od oszczędności, dochodów z inwestycji oraz emerytury i zasiłków państwowych. Pracowników obowiązują trzy progi podatkowe: 20 proc. (przy dochodach rocznych do 45 tys. funtów), 40 proc. (dochody 45-150 tys. funtów) oraz 45 proc. (powyżej 150 tys. funtów).
Krajowy Urząd Statystyczny regularnie publikuje informacje na temat przeciętnego tygodniowego wynagrodzenia w Wielkiej Brytanii dla różnych zawodów. Wśród najlepiej zarabiających są specjaliści od finansów, pracownicy służby zdrowia, menedżerowie firm oraz specjaliści IT i telekomunikacji. Najniższe wynagrodzenia mają kelnerzy.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
4,3%
wynosiła stopa bezrobocia w Wielkiej Brytanii w styczniu 2018 r. To jedna z najniższych wartości w Europie.
7,5 funta wynosiło w 2017 r. minimalne wynagrodzenie za godzinę pracy dla osób w wieku powyżej 25 lat.
36,7 tys. euro
Mieszkam w Edynburgu. Tutejszy rynek pracy nie oferuje wielu możliwości. Dominują usługi, gastronomia, turystka, finanse lub IT w międzynarodowych korporacjach. Osobom szukającym zajęcia w tych branżach jest zdecydowanie łatwiej. Szkoci są dość pragmatycznym narodem, np. dojeżdżanie do miejsca pracy oddalonego nawet o godzinę jazdy nie sprawia im problemu. To poszerza możliwość znalezienia zatrudnienia. Mateusz Cwetler, specjalista ds. rekrutacji
– tyle wyniosło średnie roczne wynagrodzenie w Wielkiej Brytanii w 2016 r. To europejska czołówka.
59
Włochy W latach 2014-2015 to państwo przeprowadziło poważną reformę rynku pracy. Mimo to w niektórych włoskich regionach, w szczególności na południu Włoch (Apulia, Kampania, Sycylia, Kalabria), sytuacja jest wyjątkowo dramatyczna: mniej niż połowa dorosłych mieszkańców ma legalne zatrudnienie. Eksperci twierdzą, że najmniejsze szanse na znalezienie zajęcia mają młodzi ludzie z niskim wykształceniem.
60
na swoim
poszukiwani
podatki
Od kilku lat wszystkie formalności związane z rejestrowaniem działalności gospodarczej we Włoszech załatwia się drogą elektroniczną w ramach procedury Comunicazione Unica. Formularze wypełnisz dzięki darmowej aplikacji.
Cudzoziemcom stosunkowo najłatwiej jest znaleźć pracę w budownictwie i opiece zdrowotnej oraz w charakterze opiekuna do dzieci i osób starszych. Pracownicy niewykwalifikowani mogą jednak zapomnieć o wysokich pensjach.
We Włoszech są wyższe niż w Polsce. Najniższa stawka wynosi 23 proc., ale już przy średniej pensji musisz oddawać państwu 38 proc. W Italii działa jednak rozbudowany system ulg i odliczeń podatkowych. Możesz liczyć na ulgę np. w związku z wydatkami na kształcenie średnie i wyższe czy aktywność sportową swoich dzieci.
na biało, czyli jak legalnie pracować w Europie
10,9%
– tyle wynosiła stopa bezrobocia we Włoszech w kwietniu 2018 r. Wśród młodych ludzi jest jeszcze gorzej – poziom bezrobocia przekracza 30%.
31,1 tys. euro wynosiły średnie roczne zarobki we Włoszech w 2017 r. Specjalista ds. administracji zarabia w tym kraju ok. 1118 euro miesięcznie, a analityk informatyk aż 2144 euro na miesiąc.
10,9%
– tylu mieszkańców Italii ma ponad 65 lat. Włosi to jeden z najstarszych narodów w Europie.
Chcemy dopuścić do głosu wielu młodych ludzi, którzy nie mogą znaleźć pracy i muszą wyjeżdżać za granicę lub pozostać tutaj bezrobotni, ale i wiele kobiet, które zarabiają gorzej od mężczyzn i są niedopuszczalnie dyskryminowane w miejscu pracy, a także czują się osamotnione, kiedy decydują się na dziecko. Giuseppe Conte, premier Włoch Za: thejournal.ie (wypowiedź z 2017 r.
Broszury do szybkiej lektury
www.eurodesk.pl
Europraca
dla początkujących XX XX XX XX XX XX XX XX XX XX
Formalności Ubezpieczenia Zasiłki Podatki Samozatrudnienie Poszukiwany/poszukiwana Praca dla małolata Zarobki Koszty życia Poszukiwane zawody
www.eurodesk.pl/europraca
Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Norwegia Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy
