AL
Điều kiện để có thể chuẩn độ riêng từng acid là KHA/KHB hơn kém nhau 104 lần. Chỉ khi thỏa mãn điều kiện này trên đường cong chuẩn độ mới xuất hiện hai bước nhảy để chọn chỉ thị.
IC I
Tuy nhiên như đã nêu dù phép chuẩn độ tiến hành chung hay riêng từng acid thì việc xây dựng đường cong chuẩn độ cũng là rất phức tạp. 5.6. DUNG DỊCH ĐỆM
OF F
Khi nghiên cứu đường cong chuẩn độ ta thấy rõ ràng chúng có hai phần. Trong vùng bước nhảy pH, đường cong chuẩn độ gần như thẳng đứng, ở đây chỉ cần thêm một lượng rất ít acid hoặc base vào cũng làm cho pH thay đổi rất nhiều. Trái lại, ở các phần khác thì đường cong gần như nằm ngang. Điều đó có nghĩa là, tại đấy pH của dung dịch gần như không thay đổi khi ta thêm acid hay base vào. Ta nói rằng những dung dịch như thế có tác dụng đệm hoặc chúng là các chất đệm.
NH
ƠN
Thật vậy, xét trường hợp chuẩn độ acid yếu CH3COOH bằng base mạnh, tại thời điểm trước điểm tương đương, dung dịch chứa cặp acid base liên hợp (CH3COOH/CH3COO-) và chúng có tác dụng đệm, đó là do khi thêm một lượng acid mạnh vào, thì H+ do acid mạnh phân ly ra sẽ tác dụng hoàn toàn với lượng base (CH3COO-) có mặt trong dung dịch để chuyển thành một lượng tương đương acid yếu, mà sự phân ly của acid này bị hạn chế nhiều bởi sự có mặt của base yếu liên hợp vẫn còn dư trong dung dịch. ⇌ CH3COOH
Y
CH3COO- + H+
QU
Hay nói cách khác, hầu hết các ion H+ đưa vào dung dịch không ở trạng thái tự do mà kết hợp với CH3COO- để trở thành acid yếu ít phân ly, do đó pH của dung dịch thay đổi rất ít.
KÈ M
Cũng tương tự như vậy, khi thêm một lượng base mạnh vào dung dịch đệm thì nó sẽ chuyển thành một lượng tương đương base yếu do đã tác dụng với acid yếu có mặt trong dung dịch với lượng dư, mà sự phân ly của acid này bị hạn chế nhiều bởi sự có mặt của base yếu liên hợp vẫn còn dư trong dung dịch. OH- + CH3COOH
⇌
H2O + CH3COO-
DẠ Y
Do đó trong trường hợp này pH gần như không thay đổi.
Ta nói rằng hỗn hợp acid acetic và natriacetate có tác dụng đệm, nghĩa là có khả năng duy trì giá trị pH ban đầu không đổi dưới tác dụng của các tác nhân làm thay đổi môi trường từ bên ngoài. Vậy: Dung dịch đệm là dung dịch có khả năng giữ cho pH của dung dịch thay đổi không đáng kể khi thêm một lượng nhỏ acid hay base mạnh. 103
