1/22 (808)
kieruneksurowce.pl
Półrocznik
58.14.12.0 ISSN 1734-7998
TEMAT NUMERU
I
NIEZAWODNI W BEZPIECZEŃSTWIE
W DRODZE DO BEZPIECZEŃSTWA I Raport Wyższego Urzędu Górniczego I Dobre praktyki z zakładów produkcyjnych I Bezpieczne i nowoczesne urządzenia
CO DALEJ Z ZAWODEM GÓRNIKA?
> 15
PRZED NAMI NIEPRZEWIDYWALNE CZASY
> 18
KOPALNIE W TRAKCIE ZIELONEJ TRANSFORMACJI
> 54
SPIS TREŚCI
Z ŻYCIA BRANŻY 10 I Wojna w Ukrainie zagrożeniem dla rentowności polskiego budownictwa Bartłomiej Sosna 12 I Ostro w górę. Ceny materiałów budowlanych w Niemczech szybują Aleksandra Fedorska 15 I Co dalej z zawodem górnika? Piotr Krzemiński 18 I Przed nami nieprzewidywalne czasy rozmowa z Michałem Grysem, dyrektorem Pionu Materiałów, członkiem zarządu CEMEX Polska
Fot.: 123rf
10
WOJNA W UKRAINIE ZAGROŻENIEM DLA RENTOWNOŚCI POLSKIEGO BUDOWNICTWA
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA 40 I Pływająca koparka wieloczerpakowa dla CEMEX Kies Rogätz GmbH Marcin Ostrowski 44 I Platforma logistyczna Schüttflix cyfryzuje polski rynek towarów masowych Schüttflix 48 I Dekpol Steel – 10 lat i apetyt na więcej Małgorzata Gołaszewska 50 I Nowa gama koparek gąsienicowych CASE CNH Industrial
T E M AT N U M E R U : N I E Z A W O D N I W B E Z P I E C Z E Ń S T W I E
BEZPIECZEŃSTWO 2021 RAPORT WUG
22
E N E R G I A N A KO PA L N I 54 I Kopalnie w trakcie zielonej transformacji rozmowa ze Szczepanem Rumanem, prezesem Świętokrzyskich Kopalni Surowców Mineralnych CEMENT I WAPNO 56 I Branża cementowa na drodze do neutralności emisyjnej Przemysław Płonka
E N E R G I A N A KO PA L N I
ANALIZY 78 I Aktywo przyszłości. Zasoby perspektywiczne kopalin Krzysztof Szamałek SZMINKA NA WYROBISKU 81 I Przypadek? Nie sądzę! rozmowa z Urszulą Kaźmierczak z Politechniki Wrocławskiej
Fot. ŚKSM
PRAWO 60 I Prawo geologiczne i górnicze do poprawki? Aleksander Lipiński 65 I Utrata statusu odpadów po nowemu Mariusz Dyka 70 I Spod lustra wody. Ustawy regulujące wydobywanie kopalin z wód Marcin Staniszewski 74 I Korzystanie z własnych źródeł energii. Co powinien wiedzieć przedsiębiorca? Anna Wójcik, Michał Pater
KOPALNIE W TRAKCIE ZIELONEJ TRANSFORMACJI
54
Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022 3
Fot.: 123rf
T E M AT N U M E R U : NIEZAWODNI W BEZPIECZEŃSTWIE 22 I Bezpieczeństwo 2021. Raport WUG Sabina Szewczyk-Wajda 26 I Bezpieczne i przyjazne miejsce pracy rozmowa z Tomaszem Skibińskim, dyrektorem BHP w CEMEX Polska, Czechy, Niemcy 30 I Chcę mieć na was oko! Maciej Stachowski 32 I Dobre praktyki związane z bezpieczeństwem w Nordkalk Dominik Budny, Tomasz Pietrasik 36 I POWERSTONE GIGA zakłady stacjonarne do płukania i sortowania na mokro Rafał Czapski
Z ŻYCIA BRANŻY
OD REDAKCJI
Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.
Sabina Szewczyk-Wajda redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 45 tel. kom. 602 116 313 e-mail: sabina.wajda@e-bmp.pl
„Wypadek to dziwna rzecz. Nigdy go nie ma, dopóki się nie wydarzy” A. A. Milne, Kubuś Puchatek
B
ezpieczeństwo – słowo, które na kopalniach odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Bezpieczeństwo pracowników, procesów, instalacji, maszyn, lokalnej społeczności, środowiska… Nie bez przyczyny. Branża wydobywcza i budownictwo plasują się w czołówce najbardziej niebezpiecznych sektorów: łącznie 51 wypadków w odkrywkowych zakładach górniczych w zeszłym roku. Powody? Osuwiska, obrywanie się skał, zagrożenia wodne i techniczne, ale także w przeważającej większości (aż 83,8% powodów wszystkich wypadków), niezmiennie od lat tzw. czynnik ludzki, czyli błędy pracowników, zaniedbania obowiązków i nieprzestrzeganie przepisów BHP.
W
yższy Urząd Górniczy pod koniec maja br. opublikował dokument zawierający ocenę stanu bezpieczeństwa polskiego górnictwa – można go pobrać ze strony internetowej. W krajowym górnictwie, w latach 2017-2021 zdarzyło się łącznie 10 628 wypadków – w tym 88 śmiertelnych i 62 ciężkie…
N
ie można wykluczyć, że wypadek się nie wydarzy, natomiast można wprowadzić szereg dobrych praktyk, którymi w tym wydaniu Surowców i Maszyn Budowalnych dzielą się specjaliści z CEMEXu i Nordkalku – firm, gdzie systemowe podejście do zarządzania bezpieczeństwem w pracy przekłada się na niski współczynnik wypadkowości. Wypadek rzadko kiedy zdarza się przez przypadek, a jest składową kilkudziesięciu sytuacji i tak – jak podkreśla Tomasz Skibiński z CEMEX Polska (s. 26) – w zakresie bezpieczeństwa nic nie jest nam dane raz na zawsze: „Jesteśmy świadomi tego, że bezpieczeństwo nie jest stanem, tylko procesem – i tylko dzięki stałemu doskonaleniu możemy unikać zagrożeń, tworząc bezpieczne i przyjazne miejsca pracy”.
ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21 32 415 97 93 e-mail: surowce@e-bmp.pl http://www.kieruneksurowce.pl
BMP to firma od ponad 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.
Rada programowa: Mariusz Dyka, Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska w Starostwie Powiatowym w Gliwicach, Geolog Powiatowy dr hab. inż. Tomasz Gawenda, prof. AGH, Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie dr inż. Paweł Kawalec, Holcim (Schweiz) AG, Zementwerk Siggenthal, www.ptkawalec.com prof. dr hab. inż. Wiesław Kozioł, Sieć Badawcza ŁUKASIEWICZ, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Piotr Krzemiński, niezależny ekspert, autor bloga egornik.pl dr inż. Łukasz Machniak, Polski Związek Producentów Kruszyw, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie dr hab. inż. Wojciech Naworyta prof. AGH, Katedra Inżynierii Górniczej i Bezpieczeństwa Pracy, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie dr hab. Zdzisław Naziemiec, Sieć Badawcza ŁUKASIEWICZ, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Paweł Podsiadło, niezależny ekspert, www.leanmining.pl Danuta Rajczakowska, niezależna ekspertka, Strzeblowskie Kopalnie Surowców Mineralnych Hubert Schwarz, kancelaria prawna Amadeus Andrzej Skoneczny, niezależny ekspert, ASC Consulting
Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka, przemyslaw.plonka@e-bmp.pl Redaktor wydania: Sabina Szewczyk-Wajda, sabina.wajda@e-bmp.pl Redakcja techniczna: Marcelina Gąsior Reklama: Marta Mika, Jolanta Mikołajec-Piela, Monika Majewska, Magdalena Widrińska Kolportaż: Justyna Bujko, justyna.bujko@e-bmp.pl
Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: 123rf
4 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
W OBIEKTYWIE
SPOD LUSTRA WODY Wiosną 2021 roku w żwirowni CEMEX Kies Rogätz GmbH w Rogätz uruchomiono nową pływającą koparkę wieloczerpakową firmy ROHR-IDRECO, która została opracowana specjalnie do ekstrakcji piasku i żwiru z głębokości od 10 do 180 metrów pod wodą (więcej s. 40) Fot. ROHR-IDRECO Dredge Systems BV
Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022 5
Z P O R TA LU K I E R U N E K S U R O W C E . P L
ROZMAITOŚCI
2,7 mld zł
ZMARŁ JAROSŁAW BADERA Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość, że 16 maja 2022 roku, przeżywszy 54 lata, zmarł Jarosław Badera – doktor nauk o ziemi związany z Wydziałem Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Rodzinie i Najbliższym składamy serdeczne wyrazy współczucia. Urodzony 22 grudnia 1967 w Sosnowcu, związany z Wydziałem Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego – absolwent kierunku Geologia, od 1992 zatrudniony w Katedrze Geologii Stosowanej, w 1999 ukończył studia doktoranckie w zakresie „Przyrodniczych podstawy ochrony środowiska”. Jako przedstawiciel środowiska akademickiego zajmował się problemem społecznej akceptacji dla inwestycji górniczych, w szczególności konfliktami związanymi z wpływem górnictwa na szeroko rozumiane środowisko. Źródło i fot: BMP
W PARLAMENCIE EUROPEJSKIM O PRZYSZŁOŚCI PRZEMYSŁU CEMENTOWEGO Kilka dni po powołaniu Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce, delegacja Stowarzyszenia Producentów Cementu (SPC) odwiedziła Parlament Europejski, gdzie toczą się prace nad pakietem „Fit for 55”. Obejmuje on między innymi zmiany w ramach Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (EU ETS) oraz wprowadzenie tzw. cła węglowego, czyli Mechanizmu Ochrony Granic (CBAM). Ich kształt ma fundamentalne znaczenie dla konkurencyjności sektora cementowego, stalowego czy nawozowego. Źródło: newseria.pl
6 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
Dodatkowe pieniądze na drogi krajowe ustabilizują rynek. Rada Ministrów przyjęła projekty uchwał zakładających zwiększenie limitu finansowego Programu Budowy Dróg Krajowych o 2,6 mld zł oraz Programu budowy 100 obwodnic – o 115 mln zł. Do 10 proc. zostanie również zwiększony limit waloryzacji dla kontraktów zawieranych od początku 2022 r. oraz dla tych wcześniejszych.
DR HAB. INŻ. TOMASZ GAWENDA, PROF. AGH, ZDOBYWA LAUR „ZA ZASŁUGI DLA WYNALAZCZOŚCI” 30 marca 2022 roku w siedzibie Urzędu Patentowego RP w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie państwowej odznaki honorowej „Za zasługi dla wynalazczości”. Jedną z 40 odznaczonych osób był pracownik Wydziału Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami dr hab. inż. Tomasz Gawenda, prof. AGH., któremu serdecznie gratulujemy.
„
Źródło: www.gov.pl
Młodzi ludzie nie chcą tracić czasu na edukację w kierunku górnictwa, ponieważ mają negatywną wizję przyszłości tej branży, która jest od kilku lat skutecznie negowana przez polityków Unii Europejskiej w obszarze wydobycia węgla. A przecież węgiel to nie wszystko – Piotr Krzemiński, s. 15
Odznaczenie przyznane zostało na wniosek Polskiej Izby Rzeczników Patentowych przez Prezesa Rady Ministrów za całokształt działalności wynalazczej i projektowej. Odznaki wręczała prezes Urzędu Patentowego RP Edyta Demby-Siwek w asyście prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych Doroty Rzążewskiej. Źródło i fot.: wilgz.agh.edu.pl
Z P O R TA LU K I E R U N E K S U R O W C E . P L
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI URZĘDÓW GÓRNICZYCH W ROKU 2021 Na stronie internetowej Wyższego Urzędu Górniczego zostało opublikowane „Sprawozdanie z działalności urzędów górniczych w roku 2021”. To ważne, coroczne podsumowanie dokonań nadzoru górniczego. W dokumencie przedstawiono m.in.: działalność administracyjną, kontrolną, represyjną, legislacyjną, informacyjną i wydawniczą urzędów górniczych. W sprawozdaniu znajdują się także informacje dotyczące wypadkowości w górnictwie oraz opis działalności komisji powołanych przez Prezesa WUG. Opracowanie jest dostępne na stronie internetowej Wyższego Urzędu Górniczego. Źródło: WUG, fot. 123 RF
GÓRNIK ZNOWU NA NARTACH 11-12 marca 2022 roku na stokach Jaworzyny Krynickiej odbyły się VI Mistrzostwa Świata Braci Górniczej w narciarstwie alpejskim i snowboardzie – wydarzenie łączące rywalizację sportową z dobrą zabawą. Fotorelacja z wydarzenia dostępna jest na stronie gorniknanartach.pl. Już dziś zapraszamy na kolejną, VII edycję wydarzenia, która odbędzie się 10-11.03.2023 r. Źródło i fot.: gorniknanartach.pl
Grupa Górażdże, jeden z europejskich liderów w obszarze produkcji cementu i betonu oraz spółka należąca do koncernu HeidelbergCement, wprowadza na rynek innowacyjną linię produktów EcoCrete – nowy rodzaj betonu o znacząco obniżonej emisji dwutlenku węgla.
To kolejny etap realizowanej strategii, która zakłada, że do 2050 roku wszystkie produkty firmy osiągną pełną neutralność klimatyczną. Nowe rozwiązanie Grupy Górażdże występuje w dwóch odmianach – z 50 proc. i 60 proc. współczynnikiem redukcji emisji dwutlenku węgla na metr sześcienny betonu. Źródło: inf. prasowa, fot. Grupa Górażdże
CIEKAWOSTKA
Kobiety bardziej widoczne w branży przemysłowej Badanie HRK „Kobieta w branży przemysłowej” wskazuje, że w zaledwie 20 proc. firm kobiety stanowią więcej niż połowę zatrudnionych. Większość pań w sektorze pracuje w takich obszarach, jak administracja, księgowość czy HR. Co trzecia firma chce jednak zwiększać zatrudnienie kobiet na stanowiska specjalistyczne, inżynierskie i naukowo-techniczne, a co czwarta – na stanowiska wyższego szczebla. Źródło: biznes.newseria.pl
Fot. 123rf.com
CELE KLIMATYCZNE POZOSTAJĄ WCIĄŻ AKTUALNE. GRUPA GÓRAŻDŻE WPROWADZA NA RYNEK NISKOEMISYJNY BETON ECOCRETE
Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022 7
Z P O R TA LU K I E R U N E K S U R O W C E . P L
WARTOŚĆ RYNKU WYROBÓW BETONOWYCH W POLSCE DO 2023 R. SIĘGNIE 12 MLD ZŁ Jak wynika z najnowszego raportu firmy badawczej Spectis, zatytułowanego „Rynek wyrobów betonowych w Polsce 2022-2027”, w wyniku ponadprzeciętnego wzrostu kosztów produkcji, w 2021 r. wartość rynku wyrobów betonowych wzrosła w ujęciu nominalnym o ok. 14%, do poziomu ponad 10,6 mld zł. Prognozy na 2022 r. zakładają kolejny dwucyfrowy wzrost wartości tego rynku.
LAFARGE WPROWADZA KOLEJNY CEMENT Z RODZINY ECOPLANET Lafarge wprowadza na rynek ECOPlanet CEM V, kolejny cement z rodziny ECOPlanet o obniżonej o 40% emisyjności, tworzony na bazie materiałów z recyklingu.
Wyraźny przyrost wartości rynku to jednak nie tylko zasługa wzrostu wolumenu rynku, ale przede wszystkim efekt rosnących kosztów produkcji. Podobnie jak w latach 2017-2018, także w okresie 2021-2022 producenci wyrobów betonowych doświadczyli znaczącego wzrostu cen stali (stanowiącej 65-75% kosztów materiałowych w branży ciężkiej prefabrykacji), a także cementu i kruszyw. Wzrósł również koszt siły roboczej, usług obcych oraz nośników energii. Rosnące koszty bardzo szybko znalazły odzwierciedlenie w wyższych cenach produktów. O ile w latach 2015-2016 na 1 tonę wyrobów betonowych przypadała sprzedaż na poziomie około 240 zł, o tyle w 2019 r. było to już blisko 290 zł, a w 2021 r. około 330 zł. Kontynuacja wysokich wzrostów cen wyrobów oczekiwana jest także w 2022 r. Rynek wyrobów betonowych pozostaje rynkiem rozdrobnionym, w którym nawet czołowi producenci posiadają udziały rynkowe na poziomie 6-7%. Jak wynika z kalkulacji Spectis, 15 największych graczy rynkowych odpowiada za blisko 50% całkowitej produkcji analizowanych w raporcie 150 producentów. Z punktu widzenia poszczególnych segmentów najbardziej skoncentrowana jest branża betonu komórkowego. Natomiast najbardziej rozproszonymi segmentami są te, w których bariery wejścia na rynek są niewielkie, technologie produkcji stosunkowo tanie, a transport wyrobów na dalsze odległości jest nieopłacalny – czyli takie segmenty, jak kostka brukowa czy bloczki i pustaki betonowe (np. fundamentowe, ścienne, stropowe czy kominowe). Źródło: Bartłomiej Sosna, Ekspert rynku budowlanego, Spectis
8 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
Zmieniający się klimat nie tylko zagraża ludziom i środowisku, wywołując gwałtowne zjawiska pogodowe, ale również wpływa na to, gdzie będziemy mogli bezpiecznie mieszkać, przemieszczać się i pracować. Szacuje się, że do 2050 roku 70% ludzi będzie mieszkać w miastach. Tymczasem 60% infrastruktury potrzebnej dla przyszłych mieszkańców nie zostało jeszcze wybudowane. Planowana infrastruktura musi być więc wytrzymała, odporna i bardziej przyjazna dla środowiska, aby zaspokoić potrzeby przyszłych mieszkańców i zmniejszyć wpływ na środowisko. Redukcja śladu węglowego Sektor budownictwa odpowiada za 38% procent emisji CO2 w Unii Europejskiej. Dlatego został on wpisany jako jeden z ośmiu priorytetów strategii Zielonego Ładu. To pokazuje, jak dużą wagę musimy przykładać do procesu budownictwa oraz wykorzystywanych materiałów. Cementy z rodziny ECOPlanet, których producentem jest firma Lafarge, pozwalają wpływać bezpośrednio na redukcję śladu węglowego. Do ich produkcji wykorzystywane są materiały z recyklingu, pochodzące z innych gałęzi przemysłu. To pozwala zastąpić w składzie tradycyjny klinkier i obniżyć emisję CO2 o min. 40% na tonę cementu bez uszczerbku na jakości. Nowy cement ECOPlanet CEM V/A (S-V) 42,5 jest uzupełniony dodatkami mineralnymi, m.in. zawiera 36-80% dodatku żużla i pucolany, co wpływa na niższy ślad węglowy. Ma on szerokie zastosowanie w budownictwie ekologicznym, w szczególności jako składnik betonów o niskim śladzie węglowym. Dodanie ECOPlanet do mieszanki pozwala uzyskać beton o dużej szczelności oraz z niskim CO2. Cement ten może być wykorzystywany m.in. do produkcji betonów samozagęszczalnych i architektonicznych, przeznaczonych do obiektów o dużych gabarytach oraz infrastruktury związanej z ochroną środowiska, prefabrykowanych elementów, zapraw murarskich i tynkarskich, mieszanek do stabilizacji gruntu, a także do wytwarzania mieszanek betonowych, w których istotne jest zminimalizowanie ryzyka korozji spowodowanej reakcją alkalia-krzemionka. Z ECOPlanet CEM V/A (S-V) 42,5 mogą powstać także betony zwykłe zgodne z normą PN-EN 206 w klasach wytrzymałości od C8/10 do C50/60, a także betony o niskim cieple hydratacji i odporne na korozję siarczanową. Źródło i fot: Lafarge
TRIO
ZNA ODPOWIEDŹ
Jeśli potrzebujesz kruszarki, przesiewacza, podajnika, płuczki, przenośnika lub wszystkich powyższych urządzeń, gama produktów Trio® jest dla Ciebie. Nie jesteśmy tutaj po to, by sprzedać jedną część układanki, nasz wysoko wykwalifikowany zespół inżynierów Weir Minerals patrzy na całą operację globalnie i decyduje, w jaki sposób oferta Trio® może Ci pomóc. Wszystko, czego potrzebujesz, aby uruchomić zakład przeróbki kruszyw, w jednym miejscu.
Odwiedź www.theanswer.weir i zobacz, jak produkty Trio® pomogły w rozwoju firmy Pattison Sand. Copyright © 2018, Weir Minerals Australia Limited. All rights reserved. TRIO is a trademark and/or registered trademark of Weir Minerals Australia Ltd and Weir Group African IP Ltd; WEIR and the WEIR Logo are trademarks and/or registered trademarks of Weir Engineering Services Ltd.
www.minerals.weir
Fot. 123rf.com
Z ŻYCIA BRANŻY
WOJNA W UKRAINIE ZAGROŻENIEM
dla rentowności polskiego budownictwa Bartłomiej Sosna
ekspert rynku budowlanego, Spectis
Jak wynika z najnowszego raportu firmy badawczej Spectis, zatytułowanego „Rynek budowlany w Polsce 2022-2029”, po mocnym początku 2022 r. perspektywy dla budownictwa na dalszą część roku rysują się mniej optymistycznie. Do oczekiwanego spowolnienia w sposób pośredni przyczyni się trwająca w Ukrainie wojna, która potęguje już wcześniej obserwowane na rynku problemy, takie jak rosnące ceny surowców, materiałów i nośników energii czy niedobór pracowników.
10 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
Z ŻYCIA BRANŻY
N
Fot. 123rf.com
ajnowsze dane statystyczne wskazują na to, że w pierwszym kwartale 2022 r. sektor budowlany zdołał wypracować znaczący bufor, dzięki czemu – pomimo oczekiwanego w najbliższych miesiącach spowolnienia – cały 2022 r. powinien zakończyć się kilkuprocentowym wzrostem wartości rynku. Większe obawy budzi okres 2023-2024, zarówno jeśli chodzi o wolumen realizowanych robót, jak i rentowność kontraktów. Pod względem rentowności minione lata określić można jako udane dla firm budowlanych. Duża część z nich powinna mieć zatem przygotowaną poduszkę finansową na gorsze czasy, do czego w znaczącym stopniu przyczyniły się wysokie zyski z ubiegłego roku. W 2021 r. grupa 1200 średnich i dużych firm budowlanych wypracowała łączny wynik finansowy netto w wysokości blisko 11,3 mld zł, wobec 5,4 mld zł rok wcześniej. Za ponad połowę (5,8 mld zł) wypracowanego zysku odpowiadały firmy specjalizujące się we wznoszeniu budynków, które są jednym z głównych beneficjentów trwającego już kilka lat ożywienia w budownictwie mieszkaniowym. Co istotne, w minionym roku wysoce zyskowna była także grupa firm inżynieryjnych, które łącznie wypracowały ponad 4 mld zł zysku netto. Natomiast firmy specjalistyczne (w grupie tej przeważają podmioty instalatorskie i wykończeniowe) do wyniku sektora dołożyły 1,4 mld zł. W przeliczeniu na rentowność netto wykonawcy
SIŁĄ ROZPĘDU Polskie budownictwo działa jeszcze siłą rozpędu z uwagi na kończenie licznych inwestycji rozpoczętych w 2020-21. Natomiast dalsza część roku zapowiada się znacznie mniej optymistycznie
RYS. 1 Wynik finansowy netto firm budowlanych w Polsce (mld zł) (Źródło: Spectis)
RYS. 2 Poziom kosztów oraz rentowność firm budowlanych w Polsce (Źródło: Spectis)
kubaturowi osiągnęli rekordowy wskaźnik 9,7%, firmy inżynieryjne wypracowały marżę na poziomie 6,6% (również rekordowy poziom), a wykonawcy specjalistyczni 5,7% (czyli poniżej rekordowego 2016 r.). W 2021 r. firmy budowlane w Polsce wyraźnie odczuły wzrost cen materiałów budowlanych i robocizny, jednakże dzięki odpowiedzialnej polityce ofertowej, rosnącym kosztom towarzyszył także wyraźny wzrost przychodów. W rezultacie wykonawcy zdołali obniżyć wskaźnik poziomu kosztów branży do 91%, natomiast wskaźnik rentowności obrotu netto zdecydowanie się poprawił i wyniósł rekordowe 7,8%. *** Z uwagi na tegoroczne dalsze wzrosty cen praktycznie wszystkich rodzajów materiałów budowlanych oraz nośników energii i siły roboczej, osiągnięcie równie dobrych wyników w 2022 r. jest mało prawdopodobne. Wiele kontraktów wycenianych w latach 2020-2021 realizowanych będzie bowiem ze stratą. W 2022 r. spodziewać się można fali roszczeń cenowych generalnych wykonawców względem inwestorów. To w dużej mierze od wyników renegocjacji cen poszczególnych kontraktów zależeć będzie wynik finansowy budownictwa w bieżącym roku.
Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022 11
Z ŻYCIA BRANŻY
OSTRO W GÓRĘ Ceny materiałów budowlanych w Niemczech szybują Aleksandra Fedorska niezależny ekspert
Ceny materiałów budowlanych w Niemczech drastycznie wzrosły, nie tylko przez wojnę w Ukrainie. Jak sytuacja wygląda obecnie?
P
rzedstawiciele niemieckiego przemysłu budowlanego zwracają uwagę na dalszy wzrost cen materiałów budowlanych w tym kraju. Ich drastyczne podniesienie się w ostatnich latach spowodowane było między innymi wybuchem pandemii COVID-19 oraz wzrostami cen energii związanymi z polityką ochrony klimatu. Obecnie, w związku z wojną w Ukrainie, szczególnie odczuwalne są wzrosty cen związanych z wysoką ceną ropy. Większość maszyn stosowanych w budownictwie to ciężkie pojazdy z silnikiem diesla. W ciągu jednego miesiąca cena oleju napędowego w Niemczech zwiększyła się o blisko ⅓, a w porównaniu z ubiegłym rokiem – o 65,5%. Z kolei wzrost ceny asfaltu wyniósł w skali roku 13,9%. Trudna sytuacja dotyczy także stali, która jest niezbędna w budownictwie. W tym przypadku ceny poszybowały o 70% w porównaniu z 2021 rokiem.
Fot. 123rf.com
Duże wzrosty, duży problem
12 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
Wzrosty cen surowców i materiałów budowlanych stały się największym problemem niemieckiej branży budowlanej. Prawie 80% niemieckich firm z tego sektora widzi w tym największe ryzyko biznesowe w bieżącym roku. Przedsiębiorcy przewidują, że proces ten w nadchodzących miesiącach przybierze jeszcze na sile, a ceny stali podniosą się o dalsze 60-40% w przyszłych miesiącach. Takie oczekiwania wpływają negatywnie na rozwój rynku, bo mimo wysokich cen wykonawcy
Z ŻYCIA BRANŻY
nadal zaopatrują się w materiały, chcąc uchronić się przed jeszcze wyższymi kosztami w przyszłości. To z kolei uruchamia spiralę inflacyjną, która obecnie w niemieckim budownictwie narasta.
Niepewność kosztowa Szczególnie trudny wydaje się dla olbrzymiej większości (91%) niemieckich przedsiębiorców budowlanych fakt, że w obecnej sytuacji nie ma pewności co do kosztów i wydatków z nimi związanymi. Dostawcy materiałów i surowców wyznaczają w najlepszym wypadku ceny obowiązujące w danym dniu i nie chcą ich utrzymywać dłużej niż przez 24 godziny. Wielu z nich zaprzestało nawet tego i nie podaje żadnych cen. Transakcje realizowane są w trybie nagłym, jak tylko materiał jest dostępny. Zaledwie 32% przedsiębiorców budowlanych w Niemczech podaje, że udało się im renegocjować umowy i zlecenia budowlane, tak aby nie ponosić kosztów wzrostu cen jednostronnie. Jednak większość przedsiębiorców nie widzi takiej możliwości i decyduje się obecnie na wstrzymanie zawierania wszelkich umów, które opierają się na sztywnej ofercie finansowej. – W obecnej sytuacji nie są oni w stanie przedstawić ofert, ponieważ w przeciwnym razie doprowadziłoby to do dodatkowych nieobliczalnych kosztów, co odciążyłoby własną marżę
przedsiębiorcy – informuje Główne Stowarzyszenie Niemieckiego Przemysłu Budowlanego.
Ceny rosną i ceny spadają Jednak obraz dynamicznie wzrastających cen w Niemczech wcale nie jest jednoznaczny. Widać parę ważnych wyjątków. Jeśli chodzi o drewno i miedź, doszło nawet do spadku cen – choć niedrastycznego, gdyż wynosi on mniej niż 0,5%. Jest to spowodowane inną dynamiką rozwoju cen tych surowców. Szczególnie mocno reaguje na zmiany koniunktury światowej oraz na bezpieczeństwo dostaw ropa naftowa. Jej cena spadła między innymi w wyniku globalnej pandemii i zmniejszenia się mocy produkcyjnych na świecie. Po pandemii popyt nagle wzrósł i na rynkach ledwo nadążano z dostawami. W tym momencie pojawiły się zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i konsekwencji rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Jednak na podwyżki cen ropy złożył się więcej niż jeden powód, co nie może zostać krótkoterminowo rozwiązane. Całkiem inaczej sytuacja wygląda w Niemczech jeśli chodzi o drewno. Tu apogeum problemów osiągnięto w pierwszej połowie 2021 roku. Większość niemieckiego drewna w drugiej fazie pandemii trafiała na rynek amerykański i chiński. Tam ceny znacznie wzrosły, tak że większość drewna z NieReklama
DRASTYCZNE WZROSTY W ciągu jednego miesiąca cena oleju napędowego w Niemczech zwiększyła się o blisko ⅓, a w porównaniu z ubiegłym rokiem – o 65,5%
Fot. 123rf.com
Z ŻYCIA BRANŻY
miec wyeksportowano już na koniec 2020 roku. Niemiecki eksport tego surowca wzrósł wtedy o 80%. W wyniku tego, w pierwszej połowie 2021 roku ceny drewna w Niemczech drastycznie się zwiększyły, bo miejscowi producenci nie byli w stanie zaspokoić potrzeb rynku wewnętrznego. Ceny wielu produktów, takich jak belki dachowe, wzrosły trzykrotnie. Sytuacja na niemieckim rynku wewnętrznym zaczęła się normalizować dopiero pod koniec 2021 roku. – Wzrost cen spowolnił, a wystarczająco wysoka produkcja drewna w Niemczech sprawia, że ceny stabilizują się na obecnym poziomie. Drewno budowlane jest znów dostępne – uspokajała branża przemysłu drzewnego w październiku zeszłego roku.
Szczególnie trudny dla olbrzymiej większości (91%) niemieckich przedsiębiorców budowlanych wydaje się fakt, że w obecnej sytuacji nie ma pewności co do kosztów i wydatków z nimi związanymi Rynek ten powrócił do całkowitej równowagi; ceny drewna nie wykazują już wahań, jakie miały miejsce w zeszłym roku.
Infrastruktura hamuje logistykę Kolejnym aspektem rozwoju cen w Niemczech są problemy z magazynowaniem i transportem towarów. Ostatnie lata były bardzo chaotyczne i nie pomagały przedsiębiorcom w realizowaniu i podejmowaniu racjonalnych decyzji biznesowych. Szczególnie w pierwszej fazie pandemii, ale także w obliczu politycznych decyzji proklimatycznych,
14 Surowce i Maszyny Budowlane 1/2022
przedsiębiorcy reagowali niekiedy panicznie, tnąc w popłochu wszystkie możliwe koszty. Ofiarą padały tu także powierzchnie magazynowe i struktury logistyczne, które w obliczu pandemii mogły wydawać się bezużyteczne, a w momencie normalizacji nie mogły zostać reaktywowane. To wszystko zaburzyło łańcuchy dostaw w samych Niemczech. Do tego doszły te same efekty na poziomie Unii Europejskiej i na rynkach globalnych. Łańcuchy dostaw na całym świecie uległy zmianie i znacznym wstrząsom. Nie wszystkie relacje biznesowe, trasy logistyczne oraz zazębienia logistyczne dało się krótko- i średnioterminowo odbudować. W wielu przypadkach musiały zostać wdrożone nowe mechanizmy, które wymagaynajpierw etapu próbnego. *** Dodatkowe utrudnienia występują zwłaszcza na regionalnych rynkach, gdzie nawet ograniczone zaburzenia popytu i podaży mogą mieć krótkoterminowo znaczące skutki. Niekiedy sytuacje wykorzystywane są przez struktury przestępcze lub lokalne grupy wpływu, które na poziomie lokalnym opanowały intratny biznes budowlany. Typowym problemem jest tu na przykład piasek, który jest z racji swojej struktury i względnie niskiej ceny surowcem dostarczanym lokalnie. Szczególnie napięta sytuacja występuje w regionach ze wzmożoną aktywnością budowlaną. Są to w większości niemieckie metropolie oraz ich peryferie. W tych regionach trudno jest utrzymywać magazyny z dużą ilością piasku, co skutkuje znacznie większym znaczeniem transportu drogowego dla dostaw tego surowca na budowy. Firmy transportowe i dostawcy mają w tej sytuacji lepsze warunki do realizacji zmów cenowych, co skutkuje ogólnym wzrostem cen.
