4/2022 Kierunek Wod-Kan

TEMAT NUMERU: WOD-KAN – SZANSE I ZAGROŻENIA

SŁOŃCE CZY CHMURY… CO CZEKA BRANŻĘ?

| co z tymi taryfami?

| nowa ustawa o ochronie ludności i stanie klęski żywiołowej

| monitoring jakości wód – konieczność czy szansa?

Z ŻYCIA BRANŻY

8 I Kanalizacja deszczowa z gumy nie jest!

Anna Michałowska

10 I 110 Lat gospodarki wodno-ściekowej we Wrześni

Magdalena Jasińska, Jadwiga Powroźnik, Bogna Jaensch, Agata Szamałek, Krzysztof Nadolny, Jakub Siwiak, Rafał Welc

16 I Stróżowie zbiornika

Małgorzata Cygnarowicz

18 I Model hydrauliczny sieci wodociągowej i samojezdna kamera przemysłowa, czyli najnowsze inwestycje

MPWiK we Włocławku

Kamila Rudnicka

TEMAT NUMERU: WOD-KAN – SZANSE I ZAGROŻENIA

22 I Nie dolewajmy polityki do wody

Rozmowa z Krzysztofem Dąbrowskim, prezesem

Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”

26 I Branża wod-kan i regulator, czyli krótka historia małżeństwa z rozsądku

Krzysztof Buczkowski

34 I Sektor wod-kan w obliczu nowej ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej

Karolina Wojtasik

38 I Nowela Kodeksu spółek handlowych. Rekomendacje i zalecenia dla przedsiębiorstw komunalnych

Jędrzej Bujny

44 I Nowe spojrzenie na monitoring jakości wód. Wymuszona konieczność czy szansa do wykorzystania?

Krzysztof Filipek

48 I Ponowne wykorzystanie ścieków komunalnych

Izabela Kiełb-Sotkiewicz

NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA

54 I Satelita na usługach PWiK. Pilotaż przełomowej technologii w Tarnowskich Górach

Anna Tronina

56 I Wykorzystanie GIS-u w planowaniu inwestycji

Bogdan Skrzipek

64 I Gospodarka obiegu zamkniętego w praktyce na przykładzie odzysku fosforu w Zakładzie

„Południe” MPWiK Warszawa

Zbigniew Zakrzewski

68 I Cyfryzacja w analizie dystrybucji wody – podejście etycznie odpowiedzialne

Sandra DiMatteo

74 I Cyfryzacja w wodociągach

Sławomir Sochacki

SIECI WOD-KAN

76 I Czego nie widać… Dlaczego będą się wydarzać awarie sieci kanalizacyjnej o dużych przekrojach?

Andrzej Osiński, Grażyna Pilarczyk

80 I Możliwości bezwykopowej renowacji sieci kanalizacyjnych o dużych średnicach cz.II

Florian Piechurski

90 I Złożoność problematyki dotyczącej dokonywania ocen stanu technicznego przewodów kanalizacyjnych

Andrzej Kuliczkowski

ZARZĄDZANIE

98 I Menadżer nowych czasów. Jak poradzić sobie ze zmianą?

Katarzyna Burda

FELIETON

103 I Słodka woda, słona woda

Dariusz Dzida

104 I Dzida Blus

Michał Rżanek

105 I Wszechmocne Wody Polskie

Łukasz Lipiec

106 I Co się stanie, jeżeli…

Paweł Chudziński

TEMAT NUMERU: WOD-KAN – SZANSE I ZAGROŻENIA

NIE DOLEWAJMY POLITYKI DO WODY

Rozmowa z Krzysztofem Dąbrowskim, prezesem Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”

TEMAT NUMERU: WOD-KAN – SZANSE I ZAGROŻENIA

BRANŻA WOD-KAN I REGULATOR, CZYLI KRÓTKA HISTORIA MAŁŻEŃSTWA Z ROZSĄDKU

Krzysztof Buczkowski

SIECI WOD-KAN

CZEGO NIE WIDAĆ… DLACZEGO BĘDĄ SIĘ WYDARZAĆ AWARIE SIECI KANALIZACYJNEJ O DUŻYCH PRZEKROJACH?

Andrzej Osiński, Grażyna Pilarczyk

Przemysław Płonka redaktor naczelny

tel. 32 415 97 74 wew. 28

e-mail: przemyslaw.plonka@e-bmp.pl

Słońce czy… światełko w tunelu?

Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437

NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: ochrona@e-bmp.pl www.kierunekWODKAN.pl

Słońce

czy chmury? Co czeka branżę wod-kan? – zastanawiamy się w bieżącym wydaniu kwartalnika. Niektóre „elementy” przyszłości można przewidzieć i się do nich zawczasu przygotować. Mam tu na myśli unijne wymogi, akty prawne czekające na wdrożenie czy choćby – dotyczące wszystkich przedsiębiorstw – wyzwania związane z zarządzaniem personelem. Schodzą one na razie – przynajmniej w kuluarowych dyskusjach – na dalszy plan, by ustąpić miejsca „tematowi nr 1”, czyli taryfom. Piszemy o tym problemie wyjątkowo dużo, zastanawiając się, jak może wpłynąć na najbliższe miesiące, lata funkcjonowania „pewików”.

Kilka scenariuszy odnośnie przyszłości kreśli prezes poznańskiego Aquanetu Paweł Chudziński, zastanawiając się, co może się stać, jeśli sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstw wodociągowych będzie wciąż się pogarszała. Nie są to dobre opcje, a raczej – jak pisze autor – „ponura wyliczanka”, w której niestety często przewija się problem braku środków na utrzymanie infrastruktury, o inwestycjach nie wspominając. Tymczasem – jak przypomina Krzysztof Dąbrowski, prezes IGWP: „Niedawno została zatwierdzona 6. aktualizacja KPOŚK-i, a Ministerstwo Infrastruktury przygotowało raport o gospodarowaniu wodami w Polsce na lata 2021-2022. Zawarta jest w nim informacja, że z przedstawionych przez aglomeracje zamierzeń inwestycyjnych wynika, iż planowane jest wybudowanie 60 nowych oczyszczalni, przeprowadzenie 1038 innych inwestycji na oczyszczalniach, budowa 8 tys. km kanalizacji nowej i modernizacja 3000 km. Potrzeba na to prawie 30 mld zł”. Jeśli około 50% środków na in-

westycje płynie z przedsiębiorstw wod-kan, to w obecnej, pogarszającej się sytuacji, skąd branża ma pozyskać fundusze na realizację KPOŚK-i? – pyta prezes Izby, jak i zapewne wielu innych zarządzających wodociągami.

BMP to firma od ponad 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, webinariów, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa:

Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A.

W kontekście

„walki o taryfy” polecam bardzo ciekawy artykuł Krzysztofa Buczkowskiego, wiceprezesa Wodociągów Płockich, który opisuje burzliwy związek („małżeństwo z rozsądku”) branży wod-kan i regulatora. Podsumowując swoje rozważania, zauważa, że „jak w każdym małżeństwie z rozsądku jest czas zgodności i wzajemnego zrozumienia, ale zdarzają się także chwile podejrzliwości i dystansu. W ostateczności zwykle zwycięża rachunek ekonomiczny wspólnych korzyści. Należy mieć nadzieję, że analogicznie będzie również w tym przypadku, że obie strony – regulator i branża wod-kan – nie zamkną się na swoje argumenty, tylko będą aktywnie poszukiwać kolejnych punktów łączących i w efekcie znajdą satysfakcjonujące wszystkich rozwiązanie”.

Słońce czy chmury… Co czeka branżę wod-kan? – pytamy na okładce (oczywiście traktując to jako przenośnię, gdyż deszcz – oby tylko nie nawalny – z tej chmury bardzo by się przydał, patrząc na pogłębiającą się suszę). Słońca nie widać. Może ewentualnie „światełko w tunelu”, o którym wspomina prezes Dąbrowski. Wydaje się, że w obecnej sytuacji to i tak dużo…

prof. dr hab. inż. Marek Gromiec – członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, doradca Komisji Środowiska Senatu RP

Marek Kornatowski – Prezes Zarządu, Fundacja „Dolnośląskie Forum Wodociągowe”

Dariusz Latawiec – Prezes Zarządu Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu

Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

Klara Ramm – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w EURAU

Piotr Ziętara – prezes zarządu MPWiK S.A. w Krakowie

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk

Redaktor naczelny

Przemysław Płonka

Redaktor wydania

Aneta Skalik

Redakcja techniczna Marcelina Gąsior

Kolportaż rafał.ruczaj@e-bmp.pl

Sprzedaż:

Magda Widrińska, Marta Mika, Ewa Dombek, Jolanta Mikołajec-Piela, Krzysztof Sielski

Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma

Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca.

Fot. na okładce: 123rf.com

NA PIERWSZEJ EDYCJI KONFERENCJI OCZYSZCZALNIE PRZYSZŁOŚCI

Aż 150 uczestników wzięło udział w nowej Konferencji Naukowo-Technicznej Oczyszczalnie Przyszłości, która odbyła się 13-14 września 2022 w Warszawie. Organizatorem wydarzenia była firma BMP Sp. z o.o., a Gospodarzem Honorowym Hydrosfera Józefów Sp. z o.o.

Więcej o wydarzeniu – na str. 6 oraz na www.kierunekWODKAN.pl

ROZMAITOŚCI

PIERWSZA EDYCJA KONFERENCJI OCZYSZCZALNIE PRZYSZŁOŚCI

Konferencja Naukowo-Techniczna Oczyszczalnie Przyszłości odbyła się 13-14 września w Warszawie. Organizatorem wydarzenia była firma BMP Sp. z o.o., Honorowym Gospodarzem Hydrosfera Józefów Sp. z o.o.

Ponad 150 osób wzięło udział w 1. edycji konferencji Oczyszczalnie Przyszłości. Inspiracją do organizacji wydarzenia było zeszłoroczne webinarium poświęcone m.in. nowoczesnym rozwiązaniom w zakresie oczyszczania ścieków. Po sukcesie onlinowego spotkania, przedstawiciele branży wod-kan spotkali się „na żywo” (w hotelu Boss w Warszawie), by porozmawiać o wdrożonych i planowanych rozwiązaniach, zagospodarowaniu osadu czy gospodarce obiegu zamkniętego.

Pierwszy dzień konferencji stanowiła część merytoryczna: 22 prelekcje, które odbyły się w ramach 4 paneli tematycznych, dodatkowo wywiad publiczny z udziałem Beaty Wiśniewskiej (prezes Wodociągów Białostockich) i Stanisława Zdanowicza (prezesa Hydrosfery Józefów). Dodatkowo uczestnicy mogli odwiedzić wystawę stoisk, a wieczorem porozmawiać na spotkaniu integracyjnym. Drugi dzień konferencji to część „praktyczna” – wycieczka techniczna na oczyszczalnię w Józefowie.

W imieniu organizatorów serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom, a w sposób szczególny Honorowemu Gospodarzowi – za zaangażowanie i nieocenioną pomoc w przygotowaniu konferencji. Równocześnie już dziś zapraszamy na drugą edycję, która odbędzie się 13-14 września 2023 w Białymstoku. Honorowym Gospodarzem będą Wodociągi Białostockie.

Fot. BMP

110LAT

Tyle wynosi historia gospodarki wodno-ściekowej we Wrześni (s. 10).

Tyle samo lat rodziny Wilków i Nowaków opiekują się historycznym zbiornikiem wody pitnej na wzgórzu Roszkowice w Nowym Sączu (s. 16)

RZESZÓW: KOLEJNY

NOWOCZESNY ZBIORNIK NA WODĘ ZDATNĄ DO PICIA

Rzeszowski MPWiK wzbogacił się o nowy, dziewiętnasty już zbiornik na wodę zdatną do picia. Powstał na osiedlu Pobitno, przy ulicy Morgowej, a jego pojemność to 15 tysięcy m3.

Nowoczesna architektura świetnie komponuje się w osiedlowe otoczenie. Sama konstrukcja betonowa zbiornika jest ciekawa. Ma aż 53 metry średnicy wewnętrznej, jest podzielona na dwie części. Do budowy wykorzystano 500 ton stali zbrojeniowej i 5 tysięcy m3 betonu.

Dzięki zamontowaniu naściennej fotowoltaiki zbiornik MPWiK będzie wytwarzał energię na własne potrzeby.

Źródło: UM Rzeszowa Fot. Grzegorz Bukała, UM Rzeszowa

SOSNOWIECKIE WODOCIĄGI:

PRAWIE 37 MLN ZŁ NA

MODERNIZACJĘ OCZYSZCZALNI

Woda jest dobrem, które winno być traktowane szczególnie, a przynajmniej na równi z  innymi mediami, np. energią elektryczną.

dr Krzysztof Buczkowski, wiceprezes zarządu, Wodociągi Płockie Sp. z o.o.

Artykuł s. 26

Sosnowieckie Wodociągi rozpoczynają inwestycję związaną z modernizacją oczyszczalni ścieków przy ulicy Ostrogórskiej. To jeden z największych obiektów tego typu w całym województwie śląskim. Na jego modernizację i remonty od 2002 do 2025 Sosnowieckie Wodociągi przeznaczą ponad 119 mln zł. Cała inwestycja wykonana będzie w ciągu 26 miesięcy.

Źródło i fot.: rpwik.sosnowiec.pl

BLUE BRIDGE – W 2025 ROKU PŁOCKIE ŚCIEKI BĘDĄ WYKORZYSTYWANE PRZEZ ORLEN

Innowacyjny projekt o nazwie BLUE BRIDGE nabiera tempa. Uzdatnione ścieki z miejskiej oczyszczalni zamiast do Wisły trafią do Zakładu Produkcyjnego PKN ORLEN w Płocku i tam zostaną wykorzystane do wybranych procesów technologicznych. W ten sposób Wodociągi Płockie zmniejszą ilość ścieków zrzucanych do Wisły, a koncern zdecydowanie, bo aż o 25%, ograniczy pobór wody z rzeki.

24 października 2022 r. partnerzy projektu: Wodociągi Płockie oraz PKN ORLEN podpisali z PGW Wody Polskie List Intencyjny dotyczący współpracy na rzecz ograniczenia zużycia wody i ponownego jej wykorzystania przy realizacji projektu BLUE BRIDGE. Projekt ten zakłada obróbkę oczyszczonych ścieków komunalnych na terenie miejskiej oczyszczalni eksploatowanej przez Wodociągi Płockie i transport odzyskanej z nich wody w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska rurociągiem do ujęcia wody Zakładu Produkcyjnego PKN ORLEN w Płocku, skąd przetransportowane będą i wykorzystywane w procesach technologicznych realizowanych przez Koncern. Przeprowadzone w ostatnich miesiącach analizy i badania wykazują, że najkorzystniejszym wariantem jest rurociąg o długości ponad 4 km ułożony wzdłuż Wisły, który stanowi pewnego rodzaju most.

Planuje się, że pierwsze miejskie ścieki będą wykorzystywane przez ORLEN w 2025 roku.

Źródło i fot.: inf. prasowa

LAMUS NA POWIERZCHNI

Rzeka Lamus stanowiła niegdyś o włókienniczym rozwoju miasta Łodzi. Z czasem jej siłę zastąpiła maszyna parowa, a rzekę ukryto w podziemnych kanałach. Miasto ma zamiar wydobyć ją na powierzchnię.

Oprócz odkrycia rzeki, częścią zadania pn. „Błękitno-Zielona Łódź: Zrównoważona gospodarka wodna w dolinie rzeki

Lamus” będzie także retencja wody w okolicy. Do zasilenia rzeki w wodę zostaną wykorzystane wody opadowe i roztopowe z okolicznych nieruchomości i dachów. Planowane jest także podczyszczanie wód opadowych poprzez wykorzystanie rozwiązań bazujących na naturze.

Źródło: uml.lodz.pl

JUBILEUSZ IZBY – 8. EDYCJA KONGRESU WODOCIĄGOWCÓW POLSKICH

To jedno z największych spotkań branży wodno-kanalizacyjnej w Polsce. 8-9 września 2022 r. w warszawskim hotelu Hilton odbył się kolejny Kongres Wodociągowców Polskich.

8. edycja wydarzenia była pod dwoma względami szczególna: po pierwsze – odbyła się po pięcioletniej przerwie spowodowanej pandemią, po drugie – wieńczy obchody jubileuszu 30-lecia Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”, organizatora wydarzenia. W tym szczególnym czasie Izbie przyświeca motto przewodnie: „W obliczu nowych wyzwań”. Po raz pierwszy od pięciu lat do Warszawy zjechali przedstawicie zarządów przedsiębiorstw będących członkami IGWP. Dwa dni paneli dyskusyjnych, spotkań i rozmów na tematy branżowe. Konferencja prasowa, spektakl Kabaretu Hrabi Ubawi, uroczysta kolacja oraz całe grono znamienitych gości. Tak w skrócie można opisać Kongres Wodociągowców Polskich, który tematycznie koncentrował się na zmianach, jakie czekają branżę, współpracy wodociągów z ośrodkami naukowymi czy wpływie otoczenia prawnego na funkcjonowanie przedsiębiorstw wod-kan. Czasopismo „Kierunek Wod-Kan” pełniło rolę patrona medialnego wydarzenia.

Fot. IGWP

MODERNIZACJA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W OLEŚNIE ZAKOŃCZONA

Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni była jedną z największych inwestycji realizowanych na terenie gminy Olesno w przeciągu ostatnich kilkunastu lat. Oprócz rozbudowy oczyszczalni inwestycja objęła także rozbudowę sieci wodociągowo-kanalizacyjnej na terenie miasta. Łączny koszt tej proekologicznej inwestycji wyniósł ok. 29 milionów złotych netto.

– Dzięki inwestycji mamy bardzo czysty odpływ ścieku. Ścieki są przezroczyste, zapewniają odpowiednie warunki do tego, żeby nie zanieczyszczać rzeki Stobrawy, która jest zlewnią rzeki Odry – mówi Piotr Kętrzyński, kierownik Jednostki Realizującej Projekt.

Źródło: Urząd Miasta Olesno

KANALIZACJA DESZCZOWA Z GUMY NIE JEST!

GDY JUŻ NAPISAŁAM TEN TYTUŁ, TO STWIERDZAM (Z PRZYMRUŻENIEM OKA), ŻE ZASTOSOWANIE ELASTYCZNYCH MATERIAŁÓW DO BUDOWY ELEMENTÓW ODWODNIENIA BYŁOBY DOŚĆ

INNOWACYJNYM I EFEKTOWNYM ROZWIĄZANIEM. PÓKI JEDNAK NIE JEST TO MOŻLIWE – PODEJMĘ

PRÓBĘ OCENY ZJAWISK „ODPOWIEDZIALNYCH” ZA CZASOWE TWORZENIE SIĘ ZBIORNIKÓW

WODNYCH NA TERENACH USZCZELNIONYCH W CZASIE I PO DESZCZACH NAWALNYCH.

Tzw. oberwanie chmury, czyli krótkotrwały opad o dużym natężeniu, występujący lokalnie, obecnie zdarza się coraz częściej w ciągu roku. Piszę to na podstawie obserwacji z własnego „podwórka”. Takich ulewnych deszczy na moim osiedlu, w ostatnim sezonie wiosenno-letnim, było kilka. Wśród sąsiadów z domków położonych w niższej części mojej ulicy były społeczne „dyżury pogodowe”, układanie worków z piaskiem – aby chronić garaże, w ruch także szły pompy. Dodam, że takie sytuacje w czasie mojego dzieciństwa były sporadyczne – doskonale je pamiętam, bo to, co dla rodziców było udręką, dla dzieci stanowiło prawdziwą frajdę!

Zaniżanie obliczeń

Mimo że o zmianach klimatu mówi się już długo, to jednak nadal wiele dokumentacji zawierającej prognozy opadów miarodajnych na potrzeby budowy czy przebudowy elementów odwodnienia bazuje na wzorze Błaszczyka, którego model powstał w oparciu o opady historyczne zarejestrowane na przełomie XIX i XX wieku (ponad 100 lat temu!), co znacznie zaniża wyniki obliczeń obecnych natężeń deszczy. Zatem słusznym podejściem w procesie projektowania wydaje się prognozowanie natężenia opadów, z którymi ma zmierzyć się przyszła infrastruktura, w perspektywie czasu, na jaki przewidziane jest jej użytkowanie, czyli na około 50-100 lat.

Z wykształcenia technolog wody, inżynier środowiska i hydrolog. Od 15 lat zawodowo związana z działaniami na rzecz równowagi gruntowo-wodnej przy inwestycjach liniowych. Na co dzień mierzy się z okołowodnymi wyzwaniami na etapach: projektowania, realizacji i utrzymania inwestycji. Autorka bloga „Jesteś wodą”, gdzie porusza tematy związane ze świadomym zarządzaniem zasobami wodnymi i inspiruje do oszczędzania wody

Zatrzymanie wody opadowej

Ale to tylko jedna strona medalu. Drugie ważne ogniwo, które zminimalizuje skutki deszczy nawalnych (i mam tu na myśli wprost wytyczne prawne i normatywne), to wdrażanie wszystkich możliwych do realizacji rozwiązań związanych z zatrzymaniem wody opadowej najbliżej miejsca jej powstania. W kogo bijemy, gdy woda stoi na drodze? Oczywiście w zarządcę (drogi bądź infrastruktury komunalnej).

To on, wraz z falą opadu, zbiera drugą falę: roszczeń, oczekiwań i skarg na fatalne funkcjonowanie sieci. A ja mówię – weźmy winę na siebie i podzielmy ją między sobą sprawiedliwie. W mojej ocenie każdy z nas dokłada rękę do tej sytuacji. I tak, biorę to także mocno do siebie. Przyczyny „z życia wzięte” dotyczące tego typu sytuacji podzielę obszarowo. Na terenach szczelnych pozamiejskich największe trudności z funkcjonowaniem odwodnienia (dotyczy to szczególnie dróg i parkingów) powoduje degradacja gruntów terenów przyległych i spływ opadu wraz z masami ziemnymi (przyczyną jest tu stan zachowania roślinności lub metody upraw terenów rolniczych). Spotkałam się także z sytuacjami źle zabezpieczonych materiałów sypkich, składowanych w pobliżu drogi, które wraz z opadem i spadkiem terenu ulegały „upłynnieniu” i zatykały odbiorniki. Kolejnym grzechem są samowolnie (i niewłaściwe) wykonane przepusty, zanieczyszczenia rowów odpadami (np. gruzem) i nielegalne odprowadzanie wód opadowych, a także ścieków, co w sposób bezpośredni zakłóca przepustowość i naturalny odpływ wody w rowach. Na terenach miejskich dużą ulgą dla kanalizacji deszczowej byłaby większa dyscyplina mieszkańców, deweloperów i przedsiębiorców, którzy (aby odciążyć kanalizację deszczową) powinni zagospodarować w maksymalnym stopniu opad zebrany z całej powierzchni szczelnej własnego terenu.

Którą z win bierzesz na siebie?

Niestety często jeszcze walczymy z przekonaniem, że opad jest niechcianym problemem, zamiast dostrzegać jego wartość. Niech potwierdzeniem tych słów będzie przykład mocno nietrafionego określenia „podatku od deszczu”, faktycznie ponoszonego właśnie z tytułu ograniczenia powierzchni czynnej biologicznie.

Anna Michałowska

KOMPLETNA OFERTA ARMATURY SAINT-GOBAIN PAM

ZASUWY

KOŁNIERZOWE/ GWINTOWANE

KSZTAŁTKI

KOŁNIERZOWE/ KIELICHOWE

OBUDOWY

TELESKOPOWE/ SKRZYNKI ULICZNE

ŁĄ

ZASUWY NOŻOWE

HYDRANTY PODZIEMNE/ NADZIEMNE

WSTAWKI

MONTAŻOWE

110 LAT GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ WE WRZEŚNI

Magdalena Jasińska, Jadwiga Powroźnik, Bogna Jaensch, Agata Szamałek, Krzysztof Nadolny, Jakub Siwiak, Rafał Welc

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji we Wrześni Sp. z o.o.

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni to z jednej strony ciekawe, zabytkowe obiekty, pamiętające początki działalności spółki, a z drugiej nowoczesne rozwiązania, pozwalające na sprostanie dzisiejszym wymogom.

Września, przepiękna miejscowość leżąca na najważniejszym szlaku komunikacyjnym Europy – niemalże pośrodku odcinka pomiędzy Berlinem a Warszawą. To stolica zarówno gminy, jak i powiatu. Atrakcyjna lokalizacja czyni z Wrześni jedno z najbardziej interesujących miejsc inwestycyjnych, przyciągających każdego roku nowych inwestorów, a wraz z nimi nowych mieszkańców. Na koniec roku 2021 miasto Września liczyło ich blisko 30 tys., a sama gmina – ponad 16 tys. To stawia przed władzami lokalnymi spore wyzwania, szczególnie

w zakresie zapewnienia dostępu do wody i odbioru ścieków. Realizację tych zadań samorząd powierzył Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni. Za początek wrzesińskich wodociągów przyjmuje się połowę roku 1912, kiedy to oddano do eksploatacji wieżę wodociągową i do użytku publicznego wodociągi, obliczone na zaspokojenie maksymalnego zapotrzebowania 12 tys. mieszkańców, przy dziennym zapotrzebowaniu 100 l/m. Zaopatrywały one w wodę całe miasto.

Pobór wody na początku XX w.

Woda ujmowana była wówczas z dwóch studni wierconych, o głębokościach 142,5 m i 140,2 m, zlokalizowanych w pobliżu stacji uzdatniania. Pobór odbywał się systemem mamutowym za pomocą kompresorów o mocy 40 KM, zlokalizowanych w budynku elektrowni. Żeby ludność miasta zaopatrzyć dostatecznie w wodę, pompowano ją 18 godzin na dobę siłą elektryczną (zużycie prądu pociągało za sobą poważne koszty produkcji). Wydobyta tym sposobem woda kierowana była do odżelaziaczy koksowych i dalej, przez filtry żwirowe, do dwóch zbiorników podziemnych o pojemności 40 m3 każdy. Ze zbiorników dwie pompy odśrodkowe o wydajności 50 m3/h odprowadzały wodę do zbiornika wieżowego o pojemności 250 m3, na wysokość 35 m. Zbiornik wieżowy zlokalizowany był na samym szczycie wieży ciśnień. Gromadził on wodę czystą i znajdował się w najwyższym punkcie miasta. Ze zbiornika wieżowego woda była dostarczana do miasta grawitacyjnie, a do jej tłoczenia używano najczęściej pomp motorowych.

Występowały wówczas liczne problemy z wadliwymi wodomierzami: po części były zniszczone, a po części zużyte. W tym wypadku winę ponosił zarząd samorządu z czasów zaborów, albowiem od początku zbudowania zakładu, tj. od 1912 do 1919 r., nie wymieniał wodomierzy.

Zarząd polski, przejmując w 1919 r. zakład w swoje ręce, nie miał możliwości wymiany wodomierzy na nowe, z powodu braku tychże w kraju. Natomiast doprowadzenie do porządku wodomierzy używanych utrudniały ciężkie warunki gospodarcze. Dopiero od roku 1924 wymieniano stopniowo zużyte wodomierze na nowe i dokonywano generalnej naprawy liczników. Z czasem, po roku 1928, miasto zastąpiło stare wodomierze nowymi – skrzydełkowymi.

Wieża ciśnień

Dziś wieża ciśnień stanowi nowoczesne „centrum dowodzenia”. Na stacji znajduje się 11 filtrów ciśnieniowych o średnicy 2400 mm, pracujących naprzemiennie. Przepływa przez nie średnio 30 m3 wody na godzinę. Filtry te muszą być płukane wodą i powietrzem, a woda z płukania trafia na oczyszczalnię ścieków. Na SUW Września znajdują się też dwa zbiorniki retencyjne, a każdy z nich ma pojemność 1 000 m 3. Produkcja wody utrzymuje się średnio w ilości 6 300 m3 na dobę, jednak w okresach letnich wzrasta średnio do 9 000 m3 na dobę.

Radiowy system sterowania i sygnalizacji pracy ujęć i stacji uzdatniania umożliwia regulowanie pracy urządzeń obiektów znacznie oddalonych od SUW Września. Stacja jest bowiem w pełni zautomatyzowana. Obsługa ręczna ogranicza się wyłącznie do kontroli ruchu urządzeń, obserwacji poziomu wody w zbiorniku wody czystej oraz dostosowywania produkcji wody do zapotrzebowania poprzez załączenie lub wyłączenie studni głębinowych.

Systematycznie kontroluje się stan studni głębinowych i prowadzona jest ich renowacja, a w razie konieczności przedsiębiorstwo zleca wykonanie odwiertów zastępczych. Ma też w planach sporządzenie nowych odwiertów studni głębinowych oraz przebudowę rurociągów wody surowej, transportujących wodę do SUW Września.

Sieci wodociągowe i kanalizacyjne

Od 1912 roku prawie wszystkie domy mieszkalne, na podstawie istniejącego statutu miejskiego, były przyłączone do kanalizacji miejskiej. Do spłukiwania kanałów również wykorzystywano siłę prądu elektrycznego. Ścieki odprowadzano poprzez pompowanie, na specjalnie urządzone łąki irygacyjne,

które w obszarze 40 morgów znajdowały się za miastem. Czyszczenie kanałów odbywało się za pomocą specjalnych szczotek. W późniejszym okresie ścieki podczyszczane były na stawach ściekowych i odprowadzane do rzeki Wrześnicy. To wszystko spowodowało jej ogromne zanieczyszczenie.

Z początkiem swojej działalności wrzesińskie wodociągi przejęły 8 788 metrów sieci, uzbrojonej w 72 hydranty podziemne, 10 hydrantów nadziemnych i 54 zasuwy. W miarę potrzeby sieć wodociągowa rozrastała się i podłączano do niej wszystkie nowe budowle, o ile nie były zbyt odległe od głównej sieci. Dla usprawnienia akcji przeciwpożarowych montowano dość liczne hydranty na wszystkich ulicach miasta. Organizowano także pompy do pojenia zwierząt i publicznego użytku dla ludności przybywającej do miasta na targi i jarmarki. Do 1928 r. do sieci wodociągowej podłączonych było 329 nieruchomości i 1 523 gospodarstw domowych.

Eksploatowana przez przedsiębiorstwo sieć wodociągowa na koniec 2021 roku wynosiła 369 km, zaś długość eksploatowanej sieci kanalizacji sanitarnej – 141 km. Spośród wszystkich odbiorców zaopatrywanych przez przedsiębiorstwo w wodę, zarówno na terenie miasta, jak i gminy Września, 64% podłączonych jest do sieci kanalizacji sanitarnej. PWiK pozyskał tu dofinansowanie z funduszy unijnych, w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 rozpoczęto w 2021 r.

budowę sieci kanalizacji sanitarnej o długości ok. 2,6 km w miejscowości Słomowo.

Głównym wyzwaniem w zarządzaniu sieciami w najbliższych latach będzie na pewno sukcesywna wymiana najbardziej awaryjnych i wyeksploatowanych rurociągów. Dlatego zakupiono nowoczesny tabor samochodowy oraz profesjonalne narzędzia i urządzenia, które ułatwiają szybką i sprawną interwencję podczas usuwania wycieków lub zatorów.

Nowoczesne technologie

Elementem niewątpliwie usprawniającym pracę na sieciach wod-kan jest stosowana w przedsiębiorstwie cyfrowa mapa GIS. W 2021 roku zakupiono także geofon – urządzenie służące do precyzyjnej lokalizacji potencjalnych, nieujawnionych wycieków na sieci i przyłączach wodociągowych.

Przedsiębiorstwo prowadzi całoroczne analizy i podejmuje działania, w ramach których wdrożyło system ciągłego monitoringu sieci wodociągowej, by zdobyć informacje na temat miejsca wycieków niekontrolowanych. W tym celu miasto zostało podzielone na 6 stref – sektorów pomiarowych. W każdej strefie na sieci wodociągowej zamontowano przepływomierze, które mierzą wodę wpływającą do i wypływającą ze strefy oraz wskazują jej ciśnienie na rurociągu. Dzięki czujnikom zlokalizowanie wycieku na sieci odbywa się w dużo krótszym czasie, co nie tylko ogranicza starty wody, ale także pomaga w ustaleniu, który rurociąg w pierwszej kolejności podlegać powinien modernizacji bądź wymianie.

Inwestycja prowadzona jest w oparciu o technologię i doświadczenie firmy Złote Runo z Warszawy. Przebieg pracy czujników zapisują rejestratory, a te z kolei – z wykorzystaniem modemu GSM – przekazują dane do systemu działającego w oparciu o oprogramowanie PMAC. Dzięki takiemu rozwiązaniu dyspozytor na stacji uzdatniania wody ma możliwość podglądu i stałej kontroli przepływu wody w sieci.

Monitoring sieci wodociągowej umożliwia też stosowany w przedsiębiorstwie radiowy system odczytu wodomierzy. Posiada on szeroki zakres alarmów i informacji, z których spółka korzysta na bieżąco. W 2018 r. Września miała już 100% rozliczanych przez przedsiębiorstwo wodomierzy głównych. Dzięki temu koszty odczytu trudnych i niedostępnych miejsc zostały zminimalizowane, a czas znacznie skrócony. Na koniec 2021 roku przedsiębiorstwo rozliczało blisko 13 000 instalacji, w tym 9 200 wodomierzy głównych.

Studnie głębinowe

W roku 1935 wywiercono trzecią studnię o głębokości 183 m. W latach 1956-1957 ujęcie zostało zmodernizowane, odwiercono dwa nowe otwory (studnie 1 i 2) i zmieniono system poboru wody z mamutowego na eksploatację pompami głębinowymi oraz zmieniono technologię. W 1962 roku wykonano studnie nr 3, w latach 1963-1964 nr 4 i 5, a w latach 1971-1973 zastępczą nr

WIEŻA CIŚNIEŃ, stara pocztówka

Fot. Archiwum PWiK we Wrześni

2b i dwie kolejne nr 6 i 7. W okresie 1977-1993 wykonano następne studnie o numerach 8 - 14 oraz kolejne generacje studni zastępczych.

Obecnie przedsiębiorstwo dysponuje 17 studniami o głębokościach od 130 metrów do 160 metrów we Wrześni oraz 15 studniami na 8 stacjach wiejskich.

PWiK we Wrześni dziś – modernizacja SUW

W 2001 roku rozpoczął się czteroletni proces modernizacji SUW we Wrześni. Zakres prowadzonych robót obejmował: wprowadzenie nowej technologii napowietrzania wody (kaskady), modernizację filtrowni i zbiorników podfiltrowych, modernizację rurociągów technologicznych i rurociągów wody surowej, wymianę starej pompowni III stopnia na nową, w pełni zautomatyzowaną, instalację kontrolno-pomiarową umożliwiającą monitorowanie ujęć wody. Poniesione wówczas nakłady na nowoczesne technologie uzdatniania wody w kwocie ok. 4,5 mln zł zlikwidowały zakłócenia w poborze wody i przyczyniły się do poprawy jej jakości, a także do ograniczenia kosztów eksploatacji.

Kolejna modernizacja Stacji Uzdatniania Wody odbyła się w latach 2015-2016 i polegała na wybudowaniu i włączeniu do eksploatacji pięciu nowych filtrów ciśnieniowych. Powodem zwiększenia powierzchni filtracji była budowa na terenie gminy Września fabryki Volkswagena. Po jednym dołożono w filtrowni nr 2 i 4 i w dobudowanej filtrowni nr 3.

Poza SUW Września, aktualnie przedsiębiorstwo eksploatuje 8 stacji uzdatniania wody na przyległych do Wrześni wsiach, w: Bardzie, Kaczanowie, Gutowie Małym, Gozdowie, Nowym Folwarku, Otocznej, Marzeninie i Sokołowie. Stacje te są w pełni monitorowane i sukcesywnie modernizowane.

Kompleksowa modernizacja SUW Gozdowo

To jeden z największych projektów inwestycyjnych PWiK w ostatnim okresie. Stacja ta działała w niezmienionej formie od lat 70. ubiegłego wieku i w tym dziesięcioleciu też została odwiercona pierwsza studnia głębinowa w Gozdowie. Dopiero w 2018 roku na terenie SUW odwiercono drugą studnię głębinową o wydajności sięgającej 70 m3/h. W 2021 roku zaś zakończono budowę zbiornika retencyjnego o pojemności 100 m3

Modernizacja SUW Gozdowo rozpoczęła się w sierpniu 2021 roku na podstawie wcześniej opracowanego projektu. Koszt modernizacji zamknął się kwotą ponad 1,5 mln zł. Prace trwały 8 miesięcy, a ich efekt to w pełni zautomatyzowana, nowoczesna, przystosowana do zwiększenia dziennej produkcji stacja uzdatniania wody. Cała modernizacja SUW Gozdowo, która objęła swoim zakresem zarówno część budowlaną, elektryczną, technologiczną i sanitarną, przyniesie nie tylko jej bezawaryjną pracę na kolejne dziesięciolecia, ale zastosowanie nowoczesnych technologii sterowania, nowego oprogramowania, jak i unowocześnione systemy filtracji zaowocują optymalizacją kosztów eksploatacji tej stacji.

Pozwolenie wodnoprawne zezwala stacji na miesięczną produkcję w ilości 11 200 m3. Długość sieci zasilanej przez SUW Gozdowo to ponad 15 km, jednak po modernizacji i dołączeniu doń kolejnych odbiorców wody, długość sieci znacznie wzrosła.

Nowoczesna czyszczalnia ścieków

Przełomowym momentem dla gospodarki ściekowej we Wrześni był rok 1993, kiedy to Rada Miejska podjęła decyzję o budowie nowoczesnej oczyszczalni ścieków. Ważną datą dla PWiK we Wrześni jest dzień 17 listopada 1994 roku, gdy wmurowano kamień węgielny pod jej budowę.

Obiekt powstawał w latach 1994-1996. Zastosowane wówczas najnowsze technologie oczyszczania, czyli 3-fazowy układ reaktora biologicznego z komorą pre-denitryfikacji, pozwalają (pomimo przeciążenia dopływającym ładunkiem zanieczyszczeń, w stosunku do projektu), do dziś uzyskiwać odpowiedni stopień redukcji substancji oraz dotrzymywać wymogów pozwolenia wodno-prawnego.

W trakcie eksploatacji oczyszczalni ścieków wprowadzano udoskonalenia, takie jak: odzysk ścieków oczyszczonych (wody technologiczne) do płukania urządzeń, zmodernizowano część obiektu odpowiedzialną za mechaniczne oczyszczanie przy pomocy sitopiaskowników. Wymieniono także park maszynowy, wspomagający pracę załogi w codziennych czynnościach (ładowarka teleskopowa do osadów ściekowych oraz samochód z zabudowaną suwnicą do wyciągania pomp). Wybudowano również wagę najazdową o nośności do 60 ton. Dzięki dokładnemu pomiarowi, każda wywożona partia ustabilizowanych osadów ściekowych, przeznaczona do rolniczego zagospodarowania metodą R10, podlega weryfikacji względem wyliczonych dawek oraz przekłada się na znaczne oszczędności w stosunku do wcześniej szacowanych ilości. Odczyty z wagi pozwalają również na prawidłową ewidencję odpadów poprzez system BDO dla przedsiębiorstwa, jak i firmom okolicznym, którym udostępnia się możliwość wykonywania pomiarów. Przede wszystkim jednak, mając na uwadze rosnące koszty energii oraz dobro środowiska na-

WRZEŚNIA wodomierz 1928 r. Fot. Agata Szamałek

turalnego, zakupiono efektywne i energooszczędne urządzenia do napowietrzania reaktorów biologicznych, dmuchawy z silnikiem wyposażonym w aktywne łożyska magnetyczne oraz z dwupunktowym systemem kontroli optymalizującym efektywność energetyczną urządzeń.

W celu poprawy stanu technicznego głównego kanału transportującego ścieki na teren oczyszczalni ścieków, wykonano bezwykopową renowację kanalizacji. Prace polegały na gruntownym oczyszczeniu kanału, wykonaniu jego inspekcji telewizyjnej i wprowadzeniu termoutwardzalnego rękawa z wzmocnionego włókna szklanego nasączonego żywicą poliestrową.

Poza obiektem oczyszczalni ścieków, przedsiębiorstwo eksploatuje 57 przepompowni zlokalizowanych zarówno na terenie miasta, jak i w przyległych wioskach oraz 24 tłocznie ścieków, w tym tłocznię główną zlokalizowaną w centrum miasta.

Rozwój Wrześni i plany na przyszłość

Przedsiębiorstwo stara się też sprostać oczekiwaniom coraz liczniejszych inwestorów na terenie gminy Września, w tym ogromnej firmy jaką jest Volkswagen. Stąd w 2015 roku została oddana do użytku Stacja Podnoszenia Ciśnienia. To kompletna pompownia wody czystej III stopnia wraz z obiektami i infrastrukturą towarzyszącą oraz zdalnym przekazem danych do dyspozytorni PWiK we Wrześni.

Na terenie, na jakim usytuowana jest pompownia wody czystej, znajdują się również dwa zbiorniki wody czystej, każdy o pojemności 1000 m3, oraz tłocznia ścieków, która zapewnia odprowadzanie ścieków z zachodniej części terenu inwestycyjnego znajdującego się na obszarze Wrzesińskiej Strefy Aktywności Gospodarczej (WSAG).

Dynamiczny rozwój gospodarczy gminy Września, a co za tym idzie zwiększająca się powierzchnia zabudowy mieszkaniowej, pociąga za sobą konieczność planowania rozbudowy sieci wodociągowej oraz pozyskania większych ilości wody dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców i strefy przemysłowej. Mając jednak świadomość deficytu zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych, a jednocześnie ciągły wzrost zapotrzebowania na wodę, PWiK prowadzi rozmowy w celu wykorzystania wód powierzchniowych jako alternatywnego źródła wody dla gminy. Ewentualna realizacja tego przedsięwzięcia polegałaby na wybudowaniu ujęcia wody na rzece Warta, magistrali transportującej wodę oraz stacji uzdatniania. Choć to spora inwestycja, pociągająca za sobą ogromne koszty, to jednak strategiczna i przyczyniająca się do powolnego naprawiania stosunków wodnych i poprawy warunków hydrologicznych. ***

Zadowolenie odbiorców jest dla przedsiębiorstwa głównym wyzwaniem. Stąd nieprzerwanie podejmowane inwestycje i przedsięwzięcia mające na celu nieustanne podnoszenie jakości usług. Niewątpliwie rok 2022 i kolejny to dla PWiK przede wszystkim realizacja inwestycji „Modernizacja, rozbudowa i przebudowa oczyszczalni ścieków we Wrześni”. Zakłada ona całościową modernizację wyposażenia, aparatury kontrolno-pomiarowej, armatury, hermetyzację obiektów generujących odory oraz budowę nowej części oczyszczalni odpowiedzialnej za przeróbkę osadów ściekowych.

Źródło dostępne w redakcji.

Fot. Agata Szamałek