Info Garage NL juni22

PB- PP B- 06139 BELGIE(N) - BELGIQUE

28

MAANDELIJKS TIJDSCHRIFT (NIET IN JAN., APRIL, JULI, AUG., NOV.) - JUNI 2022 - AFGIFTEKANTOOR - TOELATING GESLOTEN VERPAKKING / P608421 - VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: T. DE CLERCQ

NR. 4 JUNI ‘22 / 28STE JAARGANG • HET VAKBLAD VOOR ALLE GARAGISTEN EN CARROSSIERS • WWW.INFOGARAGE.BE

OP DE KOFFIE BIJ VAN MOSSEL

CARROSSERIE SECTOR IN BEWEGING

EV-SPECIAL

Juni 2022

Info GARAGE 1

LEIDER IN ELEKTRISCHE ONDERDELEN

ERA Batterijen

EXPERIENCE THE POWER!

ERA biedt individuele oplossingen op maat: • ERA AGM batterijen, voor maximale prestaties in moderne voertuigen met geavanceerde start/stop systemen, en voor voertuigen uit de midden- en hogere klasse met de hoogste energiebehoefte.

• ERA EFB batterijen, voor sterke prestaties in instap start/stopsystemen en voertuigen met hoge energiebehoeften.

• ERA SLI batterijen, als een betrouwbare keuze voor alle toepassingen zonder start/stop functie.

Voorwoord

PB- PP B- 06139 BELGIE(N) - BELGIQUE

28 NR. 4 JUNI ‘22 / 28STE JAARGANG • HET VAKBLAD VOOR ALLE GARAGISTEN EN CARROSSIERS • WWW.INFOGARAGE.BE

MAANDELIJKS TIJDSCHRIFT (NIET IN JAN., APRIL, JULI, AUG., NOV.) - JUNI 2022 - AFGIFTEKANTOOR - TOELATING GESLOTEN VERPAKKING / P608421 - VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: T. DE CLERCQ

Geef moar gaazze…

OP DE KOFFIE BIJ VAN MOSSEL

Nog even het gaspedaal induwen, net voor de vakantie. Figuurlijk dan. Zoals altijd wegen de laatste loodjes het zwaarst. Laatste deadline en fotospeurtocht. Geef moar gaazze zeiden we dan vroeger.

CARROSSERIE SECTOR IN BEWEGING

Maar hoe realistisch is het nog. Letterlijk dan. Als zelfs de grootste Europese economie moet omschakelen naar verouderde steenkoolcentrales. Terwijl wij hier in Belgenland alleen maar te horen krijgen dat er geen bevoorradingsproblemen zullen zijn.

EV-SPECIAL

Juni 2022

Info GARAGE 1

Ondertussen kreunt onze sector onder de extreme hoge gasprijzen en zien we onze winstmarges smelten als sneeuw voor

BRANCHE NIEUWS

4 –7

Polestar is begonnen met de leveringen van nieuwe Polestar 2-wagens aan Hertz.

de zon. Dit gekoppeld aan het blijvende nijpende tekort aan technische opgeleiden en werkkrachten zorgt ervoor dat de meeste van onze bedrijfsleiders serieus hun batterijen zullen mogen opladen tijdens hun zomerse bezinningsperiode.

Want hun najaar beloofd heet te worden, met of zonder gas.

INTERVIEW

8 – 11

REPORTAGE

12 – 13

DOSSIER ELEKTRISCH RIJDEN

14 – 29

OPHANGING EN STUURINRICHTING

30 – 32

DOSSIER CARROSSERIE

34 – 43

Tot drie jaar geleden was Van Mossel zo goed als onbekend in de Belux, niet meer dan een typische Nederlandse familienaam.

Tony De Clercq

“De verkoop van tweedehandsauto’s zit sinds de Covid-19 pandemie in stijgende lijn”.

‘Even blussen’, sneller gezegd dan gedaan.

Uitgever

Moog, dat deel uitmaakt van Tenneco, is gespecialiseerd in kogelgewrichten, draagarmen, stabilisatorstangen en spoorstangen. Enkele weken geleden lieten ze bij Moog weten dat ze op hun onderdelen drie jaar garantie geven.

Technologie neem hoge vlucht, maar de uurlonen volgen niet.

Alles erbij.

Distributieriemset + waterpomp Alles binnen handbereik. Naast de distributieriem zelf, bevatten de volledige verpakkingen van Continental alle componenten die nodig zijn voor het vervangen van de riem. www.continental-engineparts.com ContiTech Antriebssysteme GmbH

5 JAAR

GARANTIE

Nu registreren www.continental-ep.com/5

BRANCHENIEUWS

HET NIEUWS UIT DE AUTOZAKENWERELD

door TONY DE CLERCQ

HERTZ GOES POLESTAR Polestar is begonnen met de leveringen van nieuwe Polestar 2-wagens aan Hertz. Dit maakt deel uit van de deal dien in april werd aangekondigd, waarbij Polestar aan het wereldwijd actieve autoverhuurbedrijf 65.000 wagens levert in de komende 5 jaar. Het partnership tussen Polestar en Hertz is een van de grootste afzonderlijke orders voor elektrische wagens ooit. De start van de leveringen illustreert de operationele capaciteit van Polestar als een relatief matuur merk in een omgeving vol nieuwe start-ups. Het langetermijnplan van Polestar is om de jaarlijkse verkoop te verhogen tot ongeveer 290.000 wagens tegen het einde van 2025. Deze groei is nu al bezig – Polestar heeft meer dan 32.000 klantenorders ontvangen voor de Polestar 2 sinds begin 2022, wat neerkomt op een stijging met 290% ten opzichte van dezelfde periode in 2021. “Ons partnership met Hertz is een opwindende mijlpaal die een aanzienlijk aantal nieuwe

klanten de kans geeft om voor het eerst een elektrische wagen te ervaren, meer bepaald in een Polestar”, zegt Thomas Ingenlath, CEO van Polestar. “Met meer dan 55.000 wagens van Polestar die al rondrijden in onze 25 huidige markten, lijdt het geen twijfel dat ons merk in een ongelooflijk tempo groeit.”

CONTINENTAL BANDEN MET POLYESTER GEMAAKT VAN GERECYCLEERDE PET-FLESSEN Continental banden met polyester gemaakt van gerecycleerde PET-flessen zijn nu beschikbaar voor alle dealers in Europa. Continental heeft de zogenaamde ContiRe.Tex-technologie, die het conventionele polyester in het karkas van de band volledig kan vervangen, in april 2022 in serieproductie genomen. Momenteel biedt de premium bandenfabrikant drie modellen in vijf afmetingen aan met polyester gemaakt van gerecycleerde PET-flessen: de PremiumContact 6, de EcoContact 6 en de vierseizoenenband de AllSeasonContact. In september 2021 onthulde Continental voor het eerst de ContiRe.Tex-technologie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van

polyestergaren dat zonder chemische tussenstappen wordt verkregen uit gebruikte PET-flessen en niet op een andere manier wordt gerecycled. Hierdoor is de technologie veel efficiënter dan andere standaardmethoden voor de verwerking van PET-flessen tot hoogwaardige polyestergarens. De flessen die voor de technologie worden gebruikt, komen uitsluitend uit regio’s zonder een gesloten recyclingcircuit. Een set standaardbanden voor personenauto’s gebruikt het materiaal van ongeveer 40 gerecyclede PET-flessen. Banden met ContiRe. Tex technologie hebben een speciaal logo op de zijwand (“Bevat gerecycled materiaal”).

EDI - ELECTRIC BY D’IETEREN NEEMT GO-SOLAR OVER De dochtermaatschappij van D’Ieteren koppelt voortaan haar aanbod oplaadoplossingen voor elektrische voertuigen aan het installeren van fotovoltaïsche panelen en batterijen en geeft zo de elektromobiliteit in België een duwtje in de rug. Go-Solar, opgericht in 2008, is een Belgisch familiebedrijf met een erkende expertise in de installatie van fotovoltaïsche panelen en thuisbatterijen. Deze geïntegreerde aanpak is een sleutelfactor voor succes in een krachtige groeimarkt. Het bedrijf, dat een groei met dubbele cijfers kent, is voornamelijk actief in het Vlaamse Gewest en wil zijn activiteiten over het hele land uitbreiden door gebruik te maken van het potentieel aan activiteiten dat door de fusie met EDI wordt geboden. Met de overname van Go-Solar wil EDI zijn leiderspositie op de markt consolideren, in lijn met zijn missie om de elektromobiliteit in België te bevorderen en tegelijk een economisch en ecologisch voordeel te koppelen aan het energieverbruik van zijn klanten. Nicolas Paris, CEO EDI: “Voertuigen met een oplaadaansluiting zullen tegen 2025 EDI Go-Solar Nicolas Paris EDI - Roy Mulder Go-Solar - Chris Poppe Go-Solar 4 Info GARAGE

Juni 2022

naar verwachting goed zijn voor 50% van de verkoop van nieuwe voertuigen. Met de overname van Go-Solar willen wij het leven van onze klanten gemakkelijker maken door hun een volledig elektrisch ecosysteem aan te bieden en door voort te bouwen op de bewezen deskundigheid, de kwaliteit van de teams en de betrouwbaarheid van de installaties van Go-Solar.”

BRANCHENIEUWS

HET NIEUWS UIT DE AUTOZAKENWERELD

NIEUWE KIA NIRO De nagelnieuwe Kia Niro werd van A tot Z herwerkt. Een dominant esthetisch kenmerk van het koetswerk is de contrasterende C-stijl die een nuttige aerodynamische functie vervult. Het paneel verbergt namelijk een ‘aerodynamische tunnel’ die de lucht over de flanken van de auto leidt om ze langs de achterlichten weer los te laten en zo de luchtweerstand te verminderen. Een ander subtiel element is ‘Active Air Flap’, een actieve luchtklep in het radiatorrooster. Wanneer de motor geen koeling nodig heeft, wordt deze klep automatisch gesloten om een vloeiendere luchtstroom over de neus van de wagen te creëren. Deze ‘Active Air Flap’ is geïntegreerd in het bovenste en onderste radiatorrooster van de Niro HEV en PHEV, en in het onderste radiatorrooster van het EV-model.

De ‘Aero C-Pillar’ en ‘Active Air Flap’ dragen bij tot de competitieve luchtweerstandscoëfficiënt van 0,29 Cd. Door efficiëntie en duurzame mobiliteit centraal te stellen in hun ontwikkeling, pakken de HEV- en PHEV-modellen uit met een intelligente ‘Green Zone’-rijmodus. Op basis van de

locatiegegevens van de gps, de analyse van rijpatronen of manuele input van de bestuurder, schakelt de ‘Green Zone’-modus automatisch over op een zuiver elektrische aandrijving om de uitlaatemissies te elimineren in de buurt van onder meer scholen en ziekenhuizen, en in de eigen buurt van de bestuurder. De ‘Green Zone’-rijmodus kan de resterende lading ook beheren op een geprogrammeerde route door de vraag naar batterijenergie voortdurend af te wegen tegen de resterende afstand en door zo efficiënt mogelijk over te schakelen tussen benzine en elektriciteit. Voor nog meer gebruiksgemak breidt een ingebouwde geofencingfunctie de elektrische modus (EV) van de Niro PHEV uit wanneer men in de Europese ultralage-emissiezones rijdt. De V2D-functie (Vehicle-to-Device) van de Niro EV maakt het mogelijk om de bidirectionele batterij te gebruiken als een draagbare energiebron van 3 kW om toestellen en uitrusting zoals elektrische fietsen of kampeervoorzieningen aan te drijven.

Alle sterke merken onder één dak.

INFO@ACCU-SERVICE.BE - WWW.ACCU-SERVICE.BE

BRANCHENIEUWS

HET NIEUWS UIT DE AUTOZAKENWERELD

door TONY DE CLERCQ

SHELL RECHARGE SOLUTIONS EN CARNEXT BUNDELEN HUN KRACHTEN. Dankzij dit partnership is het mogelijk om laadoplossingen, zoals een laadpas en laadpunt, af te nemen voor tweedehands elektrische auto’s via één leverancier. Daarmee wordt de overstap op e-mobiliteit gemakkelijker. De tweedehands EV-markt groeit hard en het aantal elektrische occasions neemt naar verwachting de komende jaren alleen maar toe. Zo is in 2021 een recordaantal tweedehands verkocht, inclusief een stijgend percentage elektrische voertuigen.

Een groter aanbod aan aantrekkelijk geprijsde elektrische tweedehands voertuigen - mede doordat de toestroom van EV’s uit de lease-sector toeneemt - zorgt ervoor dat elektrisch rijden ook voor een breder publiek toegankelijk is. “Met de samenwerking met CarNext kijken we vooruit naar de ontwikkelingen op de tweedehands

EV-markt. De massale overstap op EV’s vraagt niet alleen om betaalbare elektrische auto’s. Voor een vlotte transitie naar e-mobiliteit is ook een naadloze laadervaring belangrijk”, zegt Jurriaan Fischer, Regional Manager Benelux bij Shell Recharge Solutions. “EV-rijders hebben behoefte aan een oplossing die aansluit op hun wensen voor het laden thuis, onderweg en op het werk. Dus dat geldt ook voor de kopers van een tweedehands EV”.

UNIEKE HYUNDAI-LEVERING ZET WATERSTOFTECHNOLOGIE IN DE VERF Op 14 juni was het waterstoftankstation aan de Leuvensesteenweg, net buiten Brussel, het decor voor een wel heel bijzondere levering van wagens. Hyundai Belux overhandigde er, in samenwerking met Hyundai Motor Company Brussels Office, de sleutels van niet minder dan tien NEXO waterstofwagens aan vertegenwoordigers van het Europees Parlement. Een bijzondere gelegenheid, georganiseerd in samenwerking met Hydrogen Europe en Air Liquide, die werd opgeluisterd door Zijne Excellentie Soon-gu Yoon, Ambassadeur van Zuid-Korea, en Dominique Moorkens, Ere-consul van Zuid-Korea.

CASTROL VERBETERT POSITIE OP BELGISCHE, NEDERLANDSE EN LUXEMBURGSE MARKTEN DOOR NIEUWE OVEREENKOMST MET VEROLUB Castrol is een nieuwe overeenkomst aangegaan met Verolub voor de distributie van zijn smeermiddelen en andere vloeistoffen voor de automotive sector op de Benelux-markten, waarmee hun langdurige samenwerking, die al sinds 1997 bestaat, wordt uitgebreid. Verolub is reeds de geprefereerde Ambassador Distributor voor Belgie & Luxemburg van Castrol-producten voor franchise werkplaatsen en gaat zich nu ook richten op de Nederlandse markt. De nieuwe overeenkomst maakt deel uit van een strategie om de merkbekendheid van Castrol in Europa te vergroten en nieuwe commerciële mogelijkheden binnen de automotive aftermarket-sector in de Benelux-regio te onderzoeken. Verolub is gevestigd in het Belgische Lummen. Het bedrijf is een toonaangevende smeermiddelendistributeur met een assortiment aan hoogwaardige smeermiddeloplossingen en -diensten voor de automotive sector en bedrijven in andere belangrijke sectoren. Michiel

6 Info GARAGE

Juni 2022

Smeets, algemeen directeur van Verolub: “Deze nieuwe overeenkomst is het vervolg op een langdurige en zeer succesvolle samenwerking. Onze twee bedrijven zetten zich samen in voor professionaliteit, kwaliteit en een hoog niveau van klantenservice. Wij kijken ernaar uit om de voordelen van onze samenwerking aan vele nieuwe klanten in de Benelux aan te bieden.” “Het is van cruciaal belang dat we over de juiste partners beschikken om onze ambitieuze groeidoelstellingen in heel Europa te verwezenlijken en tegelijkertijd de kwaliteit van de dienstverlening en de continuïteit van de levering te garanderen”, aldus Ivan Jaspers, Automotive Sales Manager voor de Benelux en Frankrijk bij Castrol. “De Benelux is een belangrijke regio voor ons. Deze nieuwe overeenkomst met Verolub zorgt ervoor dat we ons verder kunnen profileren en een duurzame nieuwe groei kunnen stimuleren binnen de sector van autowerkplaatsen.” www.verolub.com

BRANCHENIEUWS

13 – 17. 9. 2022

No. 1 event live in Frankfurt Herstart voor de automotive aftermarket Eindelijk kunnen we elkaar weer faceto-face ontmoeten: Ontdek nieuwe trends en innovatieve technologieën op alle gebieden van de branche. Toonaangevende internationale spelers tonen hier de volledige waardeketen van de automotive aftermarket.

Ga voor meer informatie en tickets naar automechanika-frankfurt.com info@belgium.messefrankfurt.com Tel. +32 2 880 95 87

BE-NL

FRANKFURT / MAIN

DU: 17.06.2022

Afgelopen zomer presenteerde Paul Smith op de IAA Mobility in München de MINI STRIP: een radicaal gestroomlijnde en duurzame conceptauto. De MINI Recharged by Paul Smith gaat nu in op dit idee van duurzaam design. “Drie kenmerken beschrijven deze auto perfect: kwaliteit, duurzaamheid en functionaliteit,” legt de ontwerper uit. “We hebben een auto uit de jaren 90 volledig relevant gemaakt voor vandaag”, vat de ontwerper samen. En hij vervolgt trots: “Ideeën zijn nooit een probleem, je vindt ze overal. De uitdaging is ze uit te voeren. Hier werkte het, een droom kwam uit,” zegt Sir Paul Smith.

De ingenieurs van Recharged Heritage Limited zijn ook de architecten van deze prestatie. Als nieuwe partner van MINI hebben ze de Mini Classic omgetoverd tot een emissievrije auto door een 72 kW elektromotor te installeren. Het huidige gamma van de Britse autofabrikant omvat al de volledig elektrische MINI Cooper SE* en de MINI Countryman Cooper SE ALL4** met een plug-in hybride motor.

Beide modellen zetten de traditie van verantwoord rijplezier voort en effenen het pad voor een volledig elektrische toekomst. “Dit voertuig is ook een eerbetoon aan het verleden,” voegt hij eraan toe. Met dit unieke stuk pakt Paul Smith namelijk een nog ouder project op dat hem al meer dan 20 jaar verbindt met MINI: in 1998 bracht hij de MINI Paul Smith Edition tot leven, een gelimiteerde oplage van 1.800 exemplaren. Het prototype van deze unieke editie was geschilderd in een opvallend blauw, identiek aan dat van het favoriete shirt van de ontwerper. Dit nieuwe unieke stuk heeft deze kenmerkende en historische kleur behouden. Met de limoengroene batterijklep voegt de ontwerper nog een kleur uit de jaren 90 toe. Deze aanpassingselementen passen perfect bij de essentie van de originele Mini.

73240-016_AUM_AZ_Allgemein_Info_Garage_95x265_SSP_NL • FOGRA 39 • CMYK • bs |

MINI RECHARGED & PAUL SMITH: EEN ICOON OPNIEUW UITGEVONDEN

INTERVIEW

door TONY DE MESEL

Op de koffie bij Koen Claesen (CEO Van Mossel Belux)

En toen kwam Van Mossel…

Tot drie jaar geleden was Van Mossel zo goed als onbekend in de Belux, niet meer dan een typische Nederlandse familienaam. Nu is Van Mossel een toonaangevende speler die uitgegroeid is tot een begrip in de autosector met in België maar liefst 107 vestigingen bestaande uit dealerships, carrosseriebedrijven, occasiecenters en leasemaatschappijen.

Op de Belgische nieuwmarkt heeft Van Mossel een aandeel van 8% en in Luxemburg is dat zelfs 12%. Koen Claesen (CEO Van Mossel Belux) vertelt hoe dit mogelijk werd en wat de strategie is.

Onze afspraak met Koen Claesen is in Hasselt in de garage Bruyninx, bekend om zijn Stellantis producten. Symbolischer kan niet, want samen met GMAN (Opel) uit Antwerpen is Bruyninx de eerste overname van een concessie in België. Dat was in 2019, meteen ook het jaar waarin Koen Claesen zijn vorige baan bij EY (Ernst & Young), waar hij Associate Partner was, inruilde voor de functie van CEO bij Van Mossel Belux. Die Belux-afdeling stelde toen nog niet veel voor. Koen Claesen engageerde zich voor een uitdaging van formaat. Zijn taak was duidelijk maar niet makkelijk: in de Belux een gelijkaardige strategie uitbouwen als die in Nederland.

Opmerkelijk: In de Belux heeft Van Mossel op drie jaar tijd bijna even veel gerealiseerd als in Nederland op dertig jaar tijd.

“Bij EY had ik vooral een adviserende rol maar het werd mij duidelijk dat ik steeds meer zin had in een meer uitdagende opdracht. Het ondernemerschap sprak mij aan en dat is precies wat ze nodig hadden bij Van Mossel,” zo vertelt Koen Claesen.

Klein begonnen in Nederland In de Benelux heeft Van Mossel 94.000 leasewagens in portefeuille, worden er op jaarbasis net iets meer dan 75.000 nieuwe wagens afgeleverd en vinden ruim 63.000 occasies een koper. Het is nauwelijks te geloven dat alles begonnen is in een eenvoudige VW-garage in Waalwijk die 73 jaar geleden werd opgestart door Wim Van Mossel.

In 1982 kan Eric Berkhof er 8 Info GARAGE

Juni 2022

aan de slag met een leercontract en twee jaar later krijgt hij een vast contract. 1988 is een belangrijk keerpunt.

De garage Van Mossel raakt in de financiële problemen en dreigt failliet te gaan. Eric Berkhof zoekt fondsen bijeen, wordt gesteund door de Nederlandse VW-importeur Pon en slaagt er uiteindelijk in om de garage over te nemen.

De naam Van Mossel blijft

Koen Claesen (CEO Van Mossel Belux) benadrukt dat de lease-activiteiten een belangrijke schakel vormen in het geheel: “Op die manier zijn we niet afhankelijk van de prijsbepaling van de leasemaatschappijen. We hebben bovendien beter contact met de eindgebruiker.”

Samen met GMAN (Opel) uit Antwerpen is Bruyninx in Hasselt de eerste overname door Van Mossel in België.

INTERVIEW

bewaard. Hij stelt vast dat hij sterk afhankelijk is van de leasemaatschappijen die de prijzen bepalen.

Koen Claesen verduidelijkt: “Eric Berkhof kwam tot het besluit dat hij op die manier eigenlijk maar vijf grote klanten had, dat de marges heel laag waren en dat er nauwelijks of geen contact was met de eindgebruiker. Daarom heeft hij beslist om een eigen leasebedrijf op te starten met name Van Mossel Autolease.

Om het hele proces van het autogebruik greep te hebben, wou hij ook aan schadeherstel doen met dus een carrosseriebedrijf. Aansluitend wou hij zich ook toespitsen op occasies. Logisch eigenlijk want zo kon hij de leasewagens die einde contract waren, weer in de markt zetten. De strategie werkte. In 2009 had hij 6 VW-Audi concessies, ruim 8.000 leasecontracten en 2 carrosseriebedrijven.

Toen

wat later Kroymans in de problemen raakte, kon hij J&T Autolease kopen waardoor het aantal leasecontracten met 15.000 toenam. Maar om dat allemaal te realiseren, is er uiteraard ontzettend veel kapitaal nodig want uiteindelijk moet je al die auto’s die je in lease plaatst eerst aankopen en betalen! Makkelijk was dat niet, te meer omdat toen de bankencrisis toesloeg. Uiteindelijk heeft hij zijn plannen kunnen realiseren door zijn vriend Ben Mandemakers, die mede-investeerder werd. Trouwens de ganse Van Mossel Groep is nu nog altijd in handen van de families Berkhof en Mandemakers. Je kunt je natuurlijk afvragen waar Ben Mandemakers het kapitaal vandaan haalde. Nu moet je weten dat Ben Mandemakers aan het hoofd staat van DMG (De Mandemakers Groep) die gespecialiseerd is in keukens en 72 ondernemingen ver-

Hier de carrosserie in Turnhout. Per regio wil Van Mossel één carrosserie en een ankerpunt voor leasing.

Per merk en per regio streven ze er bij Van Mossel naar om een cluster te vormen. Elek cluster heeft zijn eigen directie.

tegenwoordigt in zowel Nederland, België als Duitsland.

Met dat kapitaal konden de lease-activiteiten worden gefinancierd en was er ruimte voor overnames. Direct Lease werd overgenomen maar er werd ook voor het eerst een Opel concessie aangekocht.

Ondertussen is het zo dat de winst die gegenereerd wordt meteen weer wordt geïnvesteerd. Anders gesteld: het begin is moeilijk maar eens dat de zaak loopt kun je zelf voor financiering zorgen en meer overnames realiseren.”

Cirkel afronden Koen Claesen benadrukt dat de lease-activiteiten een belangrijke schakel vormen in het geheel: “Op die manier zijn we niet afhankelijk van de prijsbepaling van de leasemaatschappijen. We hebben bovendien beter contact met de eindgebruiker. De werkplaatsen en carrosseriebedrijven zijn actief en we hebben een goede instroom van auto’s die we als occasie kunnen verkopen. Bovendien zijn er de voorspelbare inkomsten van de leasebetalingen.”

Ondertussen vertegenwoordigt Van Mossel in België 25 automerken wat hun positie op de leasemarkt uiteraard weer versterkt.

“In dat brede aanbod, is er een auto voor iedereen. Meer zelfs, wij mogen ons gerust een mobiliteitsspecialist gaan noemen. Wij hebben bijvoorbeeld ook fietsen in leasing,” zo verduidelijkt Koen Claesen nog.

Bij Van Mossel willen ze het hele proces van autorijden, of rijden, in handen hebben.

Daarom is het servicepakket nog verder uitgebreid met verzekeringen waar samen gewerkt wordt met Van Breda Risk & Benefits, financiering (Alphacredit, FCA Bank en Van Breda Car Finance) en laadpalen van specialist Blue Corner.

“De klant kan bij ons terecht voor het ganse plaatje”, zo voegt Koen Claesen daar aan toe.

Bij Van Mossel gaat het niet enkel om cijfers: “Belangrijk is ook de belevenis van de particuliere klant en de eindgebruiker als het om een leasewagen gaat. Een auto Juni 2022

Info GARAGE 9

INTERVIEW

is voor heel wat mensen nog altijd een emotioneel product. Ze willen de auto zien en bekijken. De levering van een auto, occasie of nieuw, is heel belangrijk. Het blijft een belevenis. Bovendien wil die klant ontzorgd worden. Daarom kunnen we het volledig pakket aanbieden, niet enkel het voertuig maar ook alles wat er bij hoort van verzekering tot financiering en, nu heel belangrijk, laadsystemen voor elektrische of plug-in hybriden.”

Clusters maken In de Belux vertegenwoordigt Van Mossel 25 automerken.

De eerste aanwinsten waren de concessies Bruyninx en GMAN; de recentste zijn de garages Vereenooghe met negen verkoop- en servicepunten. Op het eerste gezicht,

door TONY DE MESEL

lijkt er geen lijn in te zitten.

Niets is minder waar, zo vertelt Koen Claesen: “Per automerk streven wij er naar om clusters te vormen die per regio op elkaar aansluiten. Ik geef enkele voorbeelden. Van het noorden van Antwerpen over Mechelen tot in Leuven en Zaventem hebben we alle Ford concessies in eigendom.

Nemen we dan eens het voorbeeld van Peugeot, Citroën en DS. Met die merken waren we eerst vertegenwoordigd in Genk, Hasselt, Sint-Truiden en Tongeren. Die cluster zijn we gaan uitbreiden in Schriek, Diest, Aarschot en Leuven.

Per merk organiseren wij een clusterdirectie met een commercieel en algemeen verantwoordelijke aangevuld met iemand die verantwoordelijk is voor de after sales en het financiële. Op die ma-

nier ontstaan belangrijke synergiën. Denk maar aan de boekhouding, het bestellen van auto’s, onderdelen, garage-uitrusting, gereedschappen, het onderhoud van de gebouwen, het contact met de importeur en zo kan ik nog wel even doorgaan. Wij hebben bijvoorbeeld een overeenkomst met Castrol voor olie en met BASF voor verf.

Wel respecteren wij de leveranciers die de automerken ons aanbevelen. Belangrijk is dat er nog telkens een persoon hoofdverantwoordelijke is voor één wel bepaalde vestiging. Dat is bij manier van spreken de man of de vrouw die ’s avonds de deur sluit en ’s morgens de concessie weer opent. In die clusters die je geografisch kunt omlijnen streven we er naar per merk in de belangrijkste ste-

den aanwezig te zijn. Ook willen we per regio één carrosserie en een ankerpunt voor leasing. Ook belangrijk aan die clustervorming is dat het voor de klant geen zin meer heeft om te gaan shoppen bij verschillende dealers van het zelfde merk. De prijs in Diest is de zelfde als die in Aarschot.”

Aan Koen Claesen vragen we hoe hij de mensen kan motiveren als het niet hun eigen zaak is? “Kijk als wij een concessie overnemen, dan is het niet zo dat wij daar dan kort nadien toekomen met een bus vol Van Mossel mensen.

Nee, nee..wij streven er naar om zoveel mogelijk mensen van de oorspronkelijke bezetting in dienst te houden. Dat kan ook de vorige eigenaar zijn die dan eindverantwoordelijke wordt voor de conces-

Er ontstaan belangrijke synergiën tussen de verschillende garages zoals voor de boekhouding, de garage-uitrusting, de gereedschappen, het onderhoud van de gebouwen.

Bij een overname wordt er naar gestreefd om zoveel mogelijk mensen van de oorspronkelijke bezetting in dienst te houden.

10 Info GARAGE

Juni 2022

INTERVIEW

sie. Kijk elk bedrijf heeft zijn historiek en dat mag je niet zo maar over boord gooien.

Bovendien hebben de mensen voeling met hun klanten, ontmoeten ze elkaar op allerlei plaatselijke evenementen en maken ze deel uit van het sociale weefsel. Dat is dan weer belangrijk voor de service en het vertrouwen naar de klant toe. Binnen de groep willen de verschillende concessies ook goed scoren qua verkoop, klantentevredenheid en financiële resultaten.., een onderlinge gezonde wedijver, zeg maar.”

gering. Er is de covid-periode geweest en momenteel komt de levering van nieuwe auto’s in het gedrang omdat de productie niet kan volgen door een gebrek aan onderdelen.

Bovendien hebben heel wat bedrijven met een generatiewissel te maken. Opvolging in de familie is niet evident. Ook zitten we in een overgangsperiode, denken we maar aan de elektrificatie van het wagenpark met bijkomende investeringen en technische opleidingen voor het personeel.”

Uitdagingen voor de garages

Bij Van Mossel streven ze er naar om per merk het martaandeel tot 15% te beperken.

“Met Opel zitten we bijna aan die grens maar er is nog perspectief om uit te breiden.

Vooral in het Gentse en Wallonië kunnen we onze positie nog versterken. Ondertussen wordt ook overwogen om het actieterrein uit te breiden tot buiten de Benelux.”

Toen Koen Claesen in 2019 zijn taak opnam bij Van Mossel, moest hij zich overal introduceren. Nu bellen de mensen hem zelf op: “Wij krijgen regelmatig aanvragen om te horen of wij een zaak willen overnemen. Het is niet altijd makkelijk voor de garages. De marges zijn

Toekomst

de universele oplossing Volg nu een opleiding voor het gebruik van Celette Cameleon

R E P O RTA G E

door TONY DE MESEL

Real Garant Gemoedsrust

In het huidige economische klimaat zoeken alle partijen naar maximale zekerheden om de kosten beheersbaar te houden, prijsstijgingen uit te vlakken en onverwachte uitgaven te voorkomen. Een efficiënte, praktijkgerichte en betrouwbare verzekeringspartner is dan ook goud waard!

Real Garant is sinds 2003 in België gevestigd, van waar het Branch Office Belgium de Benelux-markten behandelt.

Het behoort tot Real Garant Versicherung AG, een verzekeringsmaatschappij met ondertussen 30 jaar ervaring in de autosector. Via eigen vestigingen in Duitsland, Oostenrijk, België, Spanje en Italië, dochterondernemingen en aanvullende service- en 12 Info GARAGE

Juni 2022

verkoopeenheden, is Real Garant aanwezig in 17 Europese landen en biedt het in 33 landen garantieoplossingen aan voor gerenommeerde autofabrikanten, importeurs en autobedrijven van alle merken.

“De verkoop van tweedehandsauto’s zit sinds de Covid-19 pandemie in stijgende lijn” merkt Wim Vanackere, Director BeNeLux Real Garant op. “Het gaat zowel om een toename in volume als prijs.

Bovendien is er een algemene stijging van de prijzen voor onderhoud en herstelling, wat zowel veroorzaakt wordt door leverproblemen bij de onderdelen als hogere onderdeelprijzen en uurlonen. Het is dan ook vanzelfsprekend dat kopers van tweedehandsauto’s nu meer dan ooit

zoeken naar zekerheden om de kosten van het autorijden overzichtelijk en beheersbaar te houden. Onze Real Garant verzekeringsformules voor tweedehandsauto’s spelen daar perfect op in”.

Formules

Voor handelaren in tweedehandsvoertuigen biedt Real Garant een aantal garantieformules die hen helpen om discussies met hun klanten te vermijden. Wim Vanackere: “De verkochte wagens worden technisch complexer, de klanten mondiger en de mogelijkheid zich te uiten via sociale media kan handelaars ernstige imagoschade berokkenen wanneer een verkochte wagen niet helemaal voldoet aan de verwachtin-

gen van de klant. Daarom is een doordachte verzekeringsformule zeker geen luxe”.

De Real Garant basisformules zijn bedoeld voor de iets oudere voertuigen met beperkte technische complexiteit. De uitgebreide formules richten zich tot duurdere, jongere en technisch meer gesofisticeerdere auto’s. In de praktijk stelt Real Garant altijd maatwerk voor en worden de basisformules gekneed volgens de behoeften van de handelaar, gezien bv. handelaars die zich specialiseren in één of enkele premiummerken andere noden hebben dan hun collega’s die een breed merken- en prijzenaanbod voorstellen.

“Vanaf 1 juni 2022 is boven-

R E P O RTA G E

dien bewijslast bij aankoop verlengd tot twee jaar” vervolgt Wim Vanackere. “Consumenten zullen gedurende de volledige garantietermijn van twee jaar, niet meer zelf moeten bewijzen dat het defect van een product al aanwezig was bij de aankoop ervan. Nu moet de verkoper zelf het tegendeel kunnen aantonen en moet bewijs leveren dat het defect is ontstaan bij de consument. Onder de oude regels was dit enkel zo tijdens de eerste 6 maanden.

Nadien moest de consument zelf het bewijs leveren. Daar moesten ze dan vaak een expert voor inschakelen, wat niet zo eenvoudig was”.

Dit is tevens van toepassing voor tweedehandswagens, maar hier kan de periode van garantie en bewijskracht wel contractueel worden teruggebracht tot minimaal 1 jaar op voorwaarde dat de verkoper dit uitdrukkelijk communiceert (advertentie, bestelbon, factuur, …).

Real Garant biedt bovendien verzekeringsformules die de handelaar optioneel aan zijn klanten kan voorstellen om de wettelijke garantieperiode te verlengen tot 3 en zelfs 4 jaar, weliswaar afhankelijk van de leeftijd van het voertuig.

Vertrouwen

Auto’s worden complexer en bijgevolg neemt het risico op technische problemen bij de verkoop van tweedehandsauto’s toe, zelfs bij de meest zorgvuldige selectie bij de inkoop.

Real Garant telt niet minder dan 7300 trouwe partners, waaronder ruim 600 onafhankelijke autohandelaars in de Belux. In de Belux scoorde Real Garant een top ‘Net Promotor Score’ (aanbeveling aan anderen) van 47%.

De algemene tevredenheid via Google reviews haalt een fraaie 4,5/5.

Wim Vanackere: “Het vertrouwen van onze klanten is onze grootste drijfveer. Duidelijkheid en een praktijkgerichte, werkzame dekking, zijn essentieel binnen onze contracten. Het beantwoorden van 98% van de oproepen binnen de vijf beltonen, 96% van de binnengekomen dossiers in behandeling nemen binnen

de drie werkuren én het betalen van de facturen binnen de vijf werkdagen, liggen aan de basis voor onze uitstekende score. De claims voor tussenkomst worden ook niet arbitrair zwart/wit behandeld, maar we gaan voor een objectieve evaluatie van elk geval met een waar mogelijk commerciële afhandeling”.

Voortdurende vernieuwing

Real Garant staat voor voortdurende vernieuwing. Het is trots op een lange samenwerking met constructeurs, importeurs, onafhankelijke garages en handelaren in tweedehandsauto’s. Naast garantieformules voor verkopers en kopers, ontwikkelde het in dezelfde zin van gemoedsrust en het beheersbaar houden van de kosten ook onderhoudscontracten.

Daarnaast komt er tevens meer focus te liggen op uitbreiding van de bestaande ‘gemoedsrustformules’: de mogelijkheid voor particulieren om een verzekering af te sluiten voor herstelkosten.

Wim Vanackere: “We zien de ontwikkeling van platformen die de bemiddeling in de verkoop van tweedehandsauto’s tussen particulieren aanbieden. De voertuigen worden volledig doorgecheckt alvorens ze te koop verschijnen.

De mogelijkheid om deze wagens te kunnen verzekeren tegen mogelijke herstellingskosten is een enorme troef voor zowel de verkopende als kopende partij. Vanzelfsprekend is een perfect gedocumenteerde onderhoudshistoriek een absolute voorwaarde om een dergelijke verzekering te kunnen afsluiten.”.

Juni 2022

Info GARAGE 13

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL

ALD Automotive en DATS 24 klaar voor de energietransitie Waterstof: stof tot nadenken Op 9 juni heeft het Europees Parlement beslist dat vanaf 2035 in Europa de verkoop van nieuwe wagens met een verbrandingsmotor die CO2 uitstoot, niet meer mag. Daarmee lijkt Europa een rode loper uit te rollen voor de batterij elektrische auto. Maar er zijn alternatieven. Eén daarvan is een elektrische auto met een brandstofcel die op waterstof werkt. De leasing maatschappij ALD Automotive heeft nu al dertien dergelijke auto’s rijden en DATS 24 heeft tegen het einde van het jaar zes tankstations waar waterstof kan getankt worden.

Laten we maar meteen duidelijk zijn: een auto met een brandstofcel is in essentie een 100% elektrische auto. Het verschil met een batterij elektrische auto à la Tesla of Audi e tron steekt in de energievoorziening. In een brandstofcel wordt waterstof met zuurstof omgezet in water. Hierbij komt elektriciteit vrij die de elektromotor aandrijft. Er is Maarten Van Houdenhove (PR Manager DATS 24) en Ann Larosse (CSR & nog wel een ondersteunende HV-batterij aan boord maar die is veel Innovation Manager ALD Automotive) compacter en minder performant dan bij een 100% batterij elektrische auto.

Daarmee genereert een brandstofcelauto volledig zelf zijn elektriciteit aan boord. Er is dus geen behoefte aan bijladen via het net. De HV-batterij die nog altijd aan boord is, wordt gebruikt om elektriciteit op te slaan tijdens het remmen en vertragen. Die elektriciteit dient in de eerste plaats om de brandstofcel operatief te maken. Bij een brandstofcelauto is enkel het tanken van waterstof nodig en dat duurt slechts 3 tot 5 minuten.

Bovendien is de actieradius veel groter dan bij een EV met batterij en die actieradius wordt niet beïnvloed door de buitentemperatuur. In het geval van de Toyota Mirai, ondertussen het model van de tweede generatie, is het rijbereik in ideale omstandigheden 550 tot 600 kilometer. In de Mirai wordt de waterstof met een druk van 700 bar opgeslagen in drie speciale tanks, één lange en twee korte.

De brandstofcelauto wint plots aan belang vooral nu duidelijk wordt dat ons net niet berekend is op het hoge elektriciteitsverbruik dat we de komende jaren mogen verwachten. Er is niet enkel het toenemend aantal batterij elektrische auto’s die we mogen verwachten. Met de oorlog in Oekraïne willen we minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen en wordt steeds meer de warmtepomp naar voor geschoven voor het huiselijk gebruik. Kortom ‘milieu’ en ‘groen denken’ zijn niet langer de enige drijfveren om te kiezen voor een energietransitie.

Brandstofcelauto leasen ALD Automotive is de eerste leasemaatschappij die een leaseformule heeft uitgewerkt voor een brandstofcelauto. Daarbij hebben ze twee auto’s in de aanbieding: de Hyundai Nexo en de Toyota Mirai. Aan Ann Larosse (CSR & Innovation Manager) vragen we waarom ALD Automotive brandstofcelauto’s in de aanbieding heeft.

“Wij zien ons zelf als een mobiliteitsvoorziener. Dat is in de voorbije tien jaar sterk geëvolueerd.

Onze rol is sterk veranderd. Het gaat niet langer enkel om auto’s op de weg te zetten. Wij geven nu meer dan ooit advies over mobiliteitsoplossingen.

Vroeger was de keuze voor de hand 14 Info GARAGE

Juni 2022

liggend: een dieselauto. Ondertussen zitten we in heel ander tijdperk. De hybriden en plug-in hybriden zijn gekomen. Dan is er nog de gecombineerde mobiliteit met onder meer fietsen, elektrische fietsen en openbaar vervoer. Wat auto’s betreft ligt nu het accent op batterij elektrische EV’s. Ondertussen weten we ook dat daar voor een groep gebruikers beperkingen aan verbonden zijn. Hoewel er op korte tijd al heel wat verbetering is gekomen, kan de actieradius nog altijd een heikel punt zijn. Ook de laadduur kan een nadeel zijn. Wie optimaal van zijn batterij elektrische auto wil genieten, moet eigenlijk ook thuis kunnen opladen. Dat lukt

niet bij iedereen. Wie geen garage of oprit heeft, kan moeilijk een persoonlijk laadpunt laten installeren. Met een brandstofcelauto worden die mogelijke problemen voorkomen. Laden hoeft niet en het tanken van waterstof duurt hoogstens vijf minuten. Dat sluit ook nauw aan bij wat de mensen gewoon zijn met een conventionele auto. Wij zijn de brandstofcelauto beginnen overwegen zowat drie jaar geleden. Nu hebben we een formule klaar en hebben we al 13 brandstofcelauto’s in operationele leasing. Veel is dat misschien nog niet maar het is een begin. Het zijn wat ‘early adopters’ noemen.”

Ann Larosse wil de batterij elek-

trische auto niet de rug toekeren: ”Ik ben ervan overtuigd dat de batterij elektrische auto en de brandstofcelauto perfect naast elkaar kunnen bestaan. Het komt er op neer een bestuurdersprofiel te maken en in functie daarvan advies te geven. Welke ritten maakt de bestuurder? Rijdt hij of zij vaak lange afstanden? Zijn er laadpunten ter beschikking?

Uiteraard speelt ook het budget een rol.”

Waterstof tanken duurt drie tot vijf minuten.

DOSSIER E-DRIVE Toyota Mirai

BMW kiest voor twee opslagtanks voor waterstof.

Een brandstofcelauto is niet goedkoop. De Toyota Mirai kost € 64.470 en een Hyundai Nexo € 73.999. Ann Larosse brengt een en ander in perspectief: “Het is duidelijk dat je die twee wagens niet moogt vergelijken met een batterij elektrische Dacia Spring.

Eerder moet je ze vergelijken met de duurdere batterij elektrische voertuigen zoals bijvoorbeeld een Audi e tron. Wij hebben een formule uitgewerkt waarbij voor € 1.000 per maand een brandstofcelauto in operationele leasing kan genomen worden en dat over een termijn van 4 jaar en een vooropgestelde kilometrage van 80.000 kilometer.”

Waterstof tanken Als het op waterstof aankomt dan kun je ALD Automotive en DATS 24, dat deel uitmaakt van de Colruyt Group, partners noemen. Naar aanleiding van de opening van het tankstation in Wilrijk gaven ze een workshop voor bedrijven om toelichting te geven bij het rijden op waterstof.

Zeker in het Antwerpse zijn een aantal bedrijven daarin geïnteresseerd. Een aantal Belgische bedrijven maken belangrijke onderdelen, waaronder membranen, voor brandstofcellen. Het spreekt van zelf dat die bedrijven in hun vloot maar al te graag een of meerdere brandstofcelauto’s opnemen.

DATS 24 beperkt zich niet tot het meewerken aan workshops.

Tegen het einde van het jaar beschikt DATS 24 over 6 tankstations waar je waterstof kunt tanken. Die zijn gesitueerd in Halle, Wilrijk, Haasrode, Erpe-Mere, Herve en Ollignies.

Aan Maarten Van Houdenhove (Pers- en PR-verantwoordelijke) 24 vragen we of dat niet een dure en riskante investering is: ”Een batterij elektrische auto is energetisch gezien efficiënter maar met een brandstofcelauto

voorkom je heel wat mogelijke obstakels zoals een beperkte actieradius, de laadduur en het al dan niet beschikbaar zijn van een laadpunt. Trouwens de kostprijs voor het tanken valt mee.

Met 1 kilogram waterstof, die € 9,99 kost, mag je aannemen dat je 100 kilometer ver kunt. Het mooie aan het waterstofverhaal is bovendien dat als er op bepaalde momenten een overproductie is aan elektriciteit door de windmolenparken en zonnepanelen dat overschot kan gebruikt worden om waterstof aan te maken. Waterstof kun je opslaan en nadien gebruiken om te tanken.

De investering in de opslag en in de tankstations is natuurlijk niet te onderschatten maar wij zijn ervan overtuigd dat op termijn de brandstofcelauto een plaats verdient naast de batterij elektrische auto. Dat wij daarin investeren past in ons devies van ‘moed en ondernemerschap’. Bovendien onderscheidt de Colruyt Group zich al een tijd in het streven naar ecologisch ondernemen.

Vergeet niet dat Virya Energy, de energieproducent van de Colruyt Group, in samenwerking met Fluxys in Zeebrugge een installatie uitbouwt om op industriële schaal hernieuwbare elektriciteit om te zetten in groene waterstof.

Dat project heet Hyoffwind.”

Groene, blauwe en grijze waterstof Groene waterstof wordt gemaakt met energie uit duurzame bronnen, zoals zonne- en windenergie. Door elektrolyse wordt water (H₂O) onder stroom gezet, waardoor de moleculen gaan splitsen. Daardoor ontstaan zuurstof (O₂) en waterstofgas (H₂). Groe-

ne waterstof is de meest duurzame vorm van waterstof. Maar er bestaat ook zogenaamde grijze en blauwe waterstof.

Op dit moment wordt de meeste waterstof gewonnen uit aardgas of kolen. Waterstof is op zichzelf een schone energiedrager, maar omdat er in dit geval bij de productie CO2 vrijkomt in de atmosfeer, wordt gesproken over grijze waterstof.

Ook voor blauwe waterstof is aardgas of kolen de grondstof.

Maar de CO₂ die bij de productie vrijkomt, wordt opgevangen en daarna opgeslagen, bijvoorbeeld in lege gasvelden op zee.

Hiermee is blauwe waterstof CO₂-neutraal. Er komt dus geen extra CO₂ in de atmosfeer.

Waterstof is het meest voorkomende element in het universum. De hoeveelheid beschikbare waterstof is zo goed als onuitputtelijk. Wel is er een probleem. Waterstof heeft de neiging om zich altijd te verbinden met andere elementen zoals onder meer koolstof en zuurstof.

Waterstof is geen energiebron, maar kan wel gebruikt worden als een energiedrager. Met een brandstofcel kan elektriciteit opgewekt worden uit de reactie tussen waterstof en zuurstof.

Daarbij is er geen emissie, behalve onschadelijke waterdamp.

Wereldleider op vlak van startbatterijen

NOOIT MEER STARTPROBLEMEN MET DE YUASA ® YBX BATTERIJEN De batterijen van YUASA beschikken over specifieke interne componenten, die zorgen voor unieke karakteristieken Vandaag behoren ze tot de betrouwbaarste en de krachtigste batterijen op de markt Dankzij de kwaliteit en de hoge performantie zijn de YUASA batterijen een standaard bij vele grote constructeurs Ons gamma kan u terugvinden bij D.H.Tparts, officiële partner voor België

D.H.T PARTS +3255237133

www.dht-parts.be

Encart 1-4 de page Format utile 192x66mm - EFB AGM - Parution Septembre - Magasine CARFIX.indd 16/09/2019 1 17:24:54

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL - foto’s TONY DE CLERCQ

In Senonches, 80 kilometer ten zuiden van Parijs, produceert Eurofeu enkel componenten van blusapparaten en wordt ook aan eindafwerking gedaan.

16 Info GARAGE

Juni 2022

DOSSIER E-DRIVE

‘Even Blussen’,

sneller gezegd dan gedaan Lithium-Ion batterijen zijn wijd verspreid; van smartphone tot Tesla, zeg maar de elektrische auto. Vaak duiken verhalen op van branden die veroorzaakt worden door die batterijen. Erger nog, deze branden zijn moeilijk controleerbaar, laat staan te blussen.

Het Belgische Belmic uit Ternat heeft nu een Lith-Ex blusapparaat in zijn gamma dat een lithium-ion batterij brand kan beheersen om erger te voorkomen. De fabrikant is het Franse Eurofeu.

Auto’s die in de fik gaan; het is van alle tijden. Bij een conventionele thermische auto is een brandstoflek meestal de oorzaak.

Benzine die op de uitlaatcollector drupt kan nefast zijn. Een combinatie van een elektrische kortsluiting en brandstofdampen kan ook aan de basis liggen en bij vrachtwagens of trailers kunnen vastlopende remmen tot brand leiden. Bij elektrische voertuigen met een lithium-ion batterij is uiteraard geen fossiele brandstof aanwezig. Dat betekent daarom nog niet dat brand uitgesloten is, integendeel. Bij de EV maar ook de hybride auto is de lithium-ion batterij de zwakke schakel. Bovendien is een brand die zijn oorsprong vindt bij zo’n batterij moeilijk beheersbaar.

Oorzaken Een lithium-ion batterij kan om verschillende redenen beginnen branden. We sommen ze even op. De eerste is schokken of beschadiging. Bij een auto kan dat bijvoorbeeld na een aanrijding. De tweede is oververhitting. Daarom is de koeling van de batterij bij een EV van groot belang.

Derde is overbelading, iets wat bij een EV zo goed als uitgesloten is door een ingebouwde beveiliging. Een vierde oorzaak, en die kan nooit echt worden uitgesloten, is Wachten op het verfspuiten.

Kettingreactie een kortsluiting. Een brand van een lithium-ion batterij verloopt helemaal anders dan bijvoorbeeld een brand veroorzaakt door brandstof en brandstofdampen. Een brand van een lithium-ion batterij kan niet gecontroleerd en zeker niet geblust worden met bijvoorbeeld een conventioneel poederblusapparaat dat in andere omstandigheden heel efficiënt kan zijn omdat het de externe aanvoer van zuurstof vermijdt.

Een lithium-ion batterij is opgebouwd uit verschillende cellen die dicht bij elkaar zijn geplaatst. Bij oververhitting van een cel wordt de beschermlaag tussen het positieve en negatieve deel in de cel afgebroken. Er ontstaan ontvlambare gassen en een mogelijke kortsluiting. Bovendien wordt intern extra zuurstof geproduceerd door een aantasting van de kathode. Kortom het vuur voedt zichzelf met zuurstof dat in de cel vrij komt. Dit proces wordt versneld omdat het elektrolyt in de cel bestaat uit een vloeibare gel. Het risico is groot dat de brand overgebracht wordt op de aanpalende cellen wat een soort kettingreactie veroorzaakt.

Om een dergelijke reactie te vermijden, komt het er op neer om de brandende cel zo snel mogelijk te isoleren maar met een klassiek brandblus-

apparaat lukt zoiets niet. Met een poederblusser wordt de zuurstof van buitenaf wel afgeremd en gesmoord, maar er is geen koelend effect. Een CO2-blusser op zijn beurt verstikt de zuurstof van buitenaf, maar de batterij genereert zijn eigen zuurstof.

Lith-Ex blusapparaat Na jaren onderzoek heeft het Franse Eurofeu het Lith-Ex blusapparaat ontwikkeld waarmee in bepaalde omstandigheden een brand van een lithium-ion batterij kan worden ingetoomd. Edouard Vancauwenberghe, international managing director bij Eurofeu verduidelijkt: “Met dit blusapparaat kun je onmogelijk een brandende auto, met als oorzaak een lithium-ion batterij, blussen. Daar moeten we duidelijk over zijn. Met het Lith-Ex blusapparaat kan

Juni 2022

Info GARAGE 17

DOSSIER E-DRIVE

Wachten op het vullen.

wel de brand in de batterij zelf beheerst worden. Zo kan vermeden worden dat het vuur zich van de ene cel naar de andere verspreidt. Ik zeg wel ‘kan’ want het is essentieel dat het blusapparaat langs alle kanten van het brandende deel van de batterij kan gericht worden en dat is niet altijd evident. Bij een elektrische auto bijvoorbeeld zit de batterij ingebouwd en dat maakt het al moeilijker. Essentieel en eigenlijk van het allereerste belang is dat degene die overweegt om de brand te willen blussen zichzelf in veiligheid brengt. Persoonlijke veiligheid is het eerste waarmee moet rekening worden gehouden.

Dat betekent aangepaste bescherming voor het ganse lichaam en ook en vooral het gezicht. Bij een brand met een lithium-ion batterij wordt niet enkel een grote hitte ontwikkeld maar er kunnen ook brokstukken uit de brand ontsnappen. Met het Lith-Ex blusapparaat kun je vermijden dat 18 Info GARAGE

Juni 2022

door TONY DE MESEL - foto’s TONY DE CLERCQ

Het verfspuiten gebeurt aan de lopende lijn.

de brand zich uitbreidt, tenminste als je er op tijd bij bent.

Als alternatief of aanvullend kan het vuur bedekt worden met een branddeken speciaal ontwikkeld voor branden met lithium-ion batterijen.”

Isoleren met AVD Het Lith-Ex blusapparaat maakt gebruik van het AVD blusmiddel, wat staat voor ‘Aqueous Vermiculite Dispersion’. Zonder hier al te chemisch te willen worden, kunnen we zeggen dat AVD voor 17% uit vermiculiet en 83% uit water bestaat. Vermiculiet is een mineraal dat in mijnen wordt ontgonnen. Het mineraal wordt fijn gemalen en eens met water vermengd vormt het een smeuïge pasta.

Vermiculiet is vlam vertragend en wordt ook gebruikt in bijvoorbeeld remblokken of schoorsteenbekledingen.

Het AVD komt verneveld uit het Lith-Ex blusapparaat en zet zich vast op het bespoten component. Opmerkelijk

Edouard Vancauwenberghe, international managing director bij Eurofeu, geeft toelichting bij de labels.

is dat het AVD zich omvormt tot een korst waardoor de brand zich niet kan verspreiden en er geen zuurstof van buiten af het vuur kan bereiken. AVD is bovendien onbrandbaar en niet geleidend.

Bijkomend voordeel is dat het geen aanleiding geeft tot toxische uitwaseming. Kortom het is een ideaal product om een lithium-ion brand te beheersen. Maar er zijn dus wel beperkingen. Ideaal is dat het brandend object -de batterij of de batterijcel- langs alle kanten kan bespoten worden. Dat is niet ideaal in het geval van een auto omdat de batterij ingebouwd is. Het beste blusresultaat ontstaat als de batterij of de cel die brandt langs alle kanten kan bespoten worden.

Kortom een gedemonteerde batterij is makkelijker blusbaar. Een opleiding in het blussen met een Lith-Ex apparaat is ook essentieel en dit zowel voor de eigen veiligheid als voor het blusresultaat. Het Lith-Ex blusapparaat is ook niet

geschikt om een groot object, zoals een brandend voertuig in zijn geheel, te blussen.

De speciale branddekens kunnen een aanvullende manier zijn om een brand te vertragen. Die dekens zien ook met vermiculiet behandeld en kunnen temperaturen aan tot 1000° Celsius.

Certificering Alle in Europa verkochte blusapparaten worden gecertificeerd volgens de Europese norm EN3-7 en worden in een bepaalde categorie onderverdeeld naargelang het blusmiddel.

Blusapparaten met poeder ABC zijn geschikt voor het blussen van branden klasse A (hout, papier en karton), branden klasse B (brandstoffen) en branden klasse C (gas). De brandblusapparaten met schuim, ook genaamd blusapparaten met water en additief, zijn geschikt voor het doven van branden klasse A en klasse B. sommige van die blusapparaten zijn ook

DOSSIER E-DRIVE

geschikt voor het blussen van branden klasse (plantaardige oliën). De blusapparaten met CO2 zijn geschikt voor het blussen van branden klasse B (brandstoffen).

Om een blusapparaat een certificatie van een bepaalde categorie te geven, is een wel bepaalde testprocedure vastgelegd en die testprocedure dient als basis voor de instanties die de certificaten geven.

In België is dat Apragaz. Een blusapparaat dat in ons land wordt gecertificeerd krijgt het label ‘Benor’.

Bij Apragaz is Christophe Vanderschrieck verantwoordelijk voor de afdeling ‘blusapparaten’ en hij vertelt dat er nog geen specifieke Europese norm bestaat voor appara-

ten voor het blussen van lithium-ion branden: “Er is nog geen aparte categorie omdat er nog geen testprocedure is uitgewerkt. Die testprocedure moet namelijk makkelijk te herhalen zijn bij elke test en dat is niet evident. Zo moet tijdens de test een brand worden uitgelokt en men is het er nog niet over eens hoe dat precies moet gebeuren. Dat uitlokken van een brand moet telkens op een gelijkaardige manier gebeuren. De werkgroep die de normen uitwerkt (CNT-70), is momenteel bezig om een testprocedure op punt te zetten en houdt daarbij rekening met testen die in verschillende Europese landen zijn gebeurd. Vooral het testprotocol van Nederland lijkt

De Belgische importeur Belmic wordt beheerd door Sarah Petit.

Klaar voor transport.

BREAK

NEW

GROUND Champion lubricants denkt aan de toekomst. Om ervoor te zorgen dat hybride motoren een nog betere bescherming krijgen, voldoen onze nieuwe SAE 0W16 en 0W20 aan de specificaties van API SN plus en SN/RC. ONTWIKKELD OM JE VOORT TE HELPEN. ONTDEK MEER OP W W W.CHAMPIONLUBES.COM

CH_Advertentie Hybrid_NL-FR 195x130mm.indd 1

1/06/2022 09:01

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL - foto’s TONY DE CLERCQ

Het spuitmiddel AVD vormt zich om tot een korst waardoor de brand zich niet kan verspreiden en er geen zuurstof van buiten af het vuur kan bereiken.

Onvermalen vermiculiet

Eurofeu, de producent Eurofeu heeft zijn Lith-Ex blusapparaat laten certificeren als een A-apparaat.

Dat staat duidelijk vermeld op het apparaat. Daarnaast heeft het nog een eigen maar niet officieel ‘Lith-Ex’-label aangebracht.

interessant. Alleen is nog niet geweten wanneer er een definitieve beslissing zal vallen.”

Eurofeu heeft zijn Lith-Ex blusapparaat laten certificeren als een A-apparaat. Dat staat duidelijk vermeld op het apparaat. Daarnaast heeft het nog een eigen maar niet officieel ‘Lith-Ex’-label aangebracht om duidelijk te maken dat het apparaat ontwikkeld is voor het vertragen en beheersen van een lithium-ion brand.

Veel belovende toekomst Bij een lithium-ion batterij bewegen elektronen van de anode (positieve pool) naar de kathode (negatieve pool) via een elektrolyt, de geleidende stof voor een elektrische 20 Info GARAGE

Juni 2022

stroom. In de huidige batterijen is die elektrolyt vloeibare gel. Dat elektrolyt is heel ontvlambaar en maakt ook dat een brand zich makkelijk van de ene cel op de andere kan overzetten. Volgens Christophe Vanderschrieck zou dit probleem opgelost zijn met de zogenaamde ‘solide state’ batterijen die vanaf 2025 worden verwacht en waarbij het elektrolyt een vaste niet brandbare stof is. De huidige lithium-ion batterijen met vloeibare elektrolyt zijn gevoelig voor opwarming tijdens de laad- en ontlaadcycli, wat een degelijk koelbeheer vereist. Bij de ‘solid state’ batterij wordt dit verwarmingsfenomeen vermeden en is de kans op batterijbrand zo goed als onbestaande.

Het Franse Eurofeu heeft het Lith-Ex blusapparaat ontwikkeld en is er ook de producent van. Het bedrijf bestaat precies 50 jaar en is in 1982 gestart met de eigen productie van blusapparaten. Momenteel spreken we van de Groupe Eurofeu met verschillende vestigingen die samen 1.500 mensen op de loonlijst hebben staan. Jaarlijks wordt een omzet van € 120 miljoen gerealiseerd en verlaten net iets meer dan 1 miljoen blusapparaten het bedrijf. Eén van de productie-afdelingen bevindt zich in Senonches, 80 kilometer ten zuiden van Parijs, waar niet enkel componenten van blusapparaten worden gemaakt maar waar ook de eindassemblage gebeurt.

Belmic, de importeur De Lith-Ex blusapparaten worden in België geïmporteerd en verdeeld door Belmic uit Ternat. De oorsprong van het bedrijf gaat terug tot 1984 en wordt momenteel beheerd door Sarah Petit. Bart Degeest is ‘Head of Sales Operations’. Belangrijkste activiteit van Belmic is de commercialisering van zogenaamde legale veiligheidskits voor auto’s bestaande uit een blusapparaat, een geel hesje, een gevarendriehoek en een verbandkistje. Belmic heeft een eigen productie-afdeling voor blusapparaten maar de Lith-Ex blusapparaten worden geleverd door Eurofeu.

VERLIEST U TIJD MET HET ZOEKEN NAAR OPLOSSINGEN? NU NIET MEER!

LKQ ACADEMY ONDERSTEUNT U VAN A TOT Z. • • • • • •

Technische en commerciële opleidingen op maat, van basis- tot experttrainingen Technische trainingen mechaniek en carrosserie in een moderne omgeving Volledige e-learning trajecten Uitgebreide technische databank & informatie Technische ondersteuning via de hotline of een remote diagnose Technische informatie en webinars van onderdelenleveranciers

Ontdek alle voordelen op

LKQACADEMY.BE

LKQ Belgium bv, Havendoklaan 14, 1800 Vilvoorde. BE 0693.786.956

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL

Cardoen importeert Aiways Aiways: De Chinese ‘Tesla’?

Cardoen is in maart 2021 gestart met de import en verkoop van Aiways, een Chinese startup die enkel batterij elektrische auto’s produceert. Jeroen Peeters, product manager van Aiways bij Cardoen, vertelt dat in mei van dit jaar het honderdste exemplaar werd geleverd. Geen spectaculaire maar wel een belangrijke kaap.

In België is Cardoen uitgegroeid tot een begrip. Het bedrijf, dat nu 16 vestigingen telt, is groot geworden met de verkoop van recente occasies en nieuwe voertuigen van alle merken. Die nieuwe wagens werden voornamelijk in het buitenland, zoals Spanje en Italië, opgespoord en kwamen (en komen) uit wat een over-stock wordt genoemd. Als bedrijf is Cardoen ondertussen internationaal verankerd en maakt het sedert 2018 deel uit van de van oorsprong Franse Aramis Group die op zijn beurt sedert 2016 voor een groot deel eigendom is van PSA, nu dus Jeroen Peeters (product manager Aiways bij Cardoen): “De eerste exemplaStellantis. Naast Cardoen in België behoren ook Aramisauto ren van de U5 werden uit stock geleverd. Nu werken wij op bestelling. De leveringstermijn bedraagt maximaal vier maanden.”

(Frankrijk), Clicars (Spanje) en CarSupermarket (Verenigd Koninkrijk) tot de Aramis Group.

Cardoen is niet aan zijn proefstuk toe met de verkoop van nieuwe Chinese auto’s. Al in 2006 is daarmee gestart maar in 2017 werd er mee gestopt. Een echt succes was dat dus niet. Chinese auto’s hadden een kwalijke reputatie als het op veiligheid aankwam. Nu zitten we in een ander tijdperk en voldoen heel wat Chinese merken aan de strenge Europese en Amerikaanse veiligheidsnormen. Eén van die merken is Aiways dat uitsluitend elektrische voertuigen ontwikkelt, produceert en commercialiseert.

Nieuwkomer De traditionele automerken worden als maar meer opgeslorpt in grotere groepen.

Denken we maar aan Stellantis en de Volkswagen Group.

Tegelijk ontstaan er nieuwe merken die zich meteen toespitsen op elektrische auto’s. Tesla is ongetwijfeld het meest bekende en ook meest succesvolle voorbeeld daarvan. Maar er zijn er nog andere nieuwkomers zoals Rivian, Lucid -beiden Amerikaans- en 22 Info GARAGE

Juni 2022

het Chinese Aiways.

Aiways is letterlijk een startup en is van nul begonnen.

Het bedrijf is opgericht in 2017, heeft zijn hoofdzetel in Shanghai en beschikt over een Europees hoofdkantoor en R&D-centrum in München, Duitsland.

Initiatiefnemers zijn Gerry Gu en Samuel Fu, die daarvoor sales manager was van Volvo Cars in China.

Meteen na de opstart werd een participatie genomen in

het Chinese Jiangling Holdings dat over de nodige productiefaciliteiten beschikte.

Ondertussen heeft Aiways zijn eigen nieuwe fabriek in het Chinese Shangrao. Jaarlijks lopen er 150.000 auto’s van de band maar de totale capaciteit kan tot 300.000 worden opgevoerd. De fabriek voldoet aan de Industry 4.0-norm en beschikt over een monitoring systeem dat ontwikkeld is door Siemens.

Andere belangrijke industriële partners zijn ABB (automatisatie), Kuka (robots) en Eisenmann (verfspuiterij).

Aiways heeft ook zijn eigen fabriek voor de productie van batterijen. Niet onbelangrijk want Aiways bouwt enkel batterij elektrische auto’s.

Tot nu toe is het aanbod beperkt tot de U5 maar Jeroen Petters voegt daar onmiddellijk aan toe dat het gamma zal worden uitgebreid: “Tegen

DOSSIER E-DRIVE

De U5 is voorlopig het enige model.

het einde van het jaar vervolledigt een tweede model, de coupé-achtige SUV U6, het gamma en het is de bedoeling om elk jaar een nieuw model te introduceren. Ondertussen hebben we hier in België de kaap van 100 U5’s overschreden en tegen het einde van het jaar willen we een verkoop van 200 auto’s realiseren. Tot nu toe zijn het vooral particulieren die een U5 kopen maar we werken nu wel op de vlooteigenaars, niet verwonderlijk als je weet dat de U5 een volledig elektrische auto is.”

Gevestigde partner Aiways wil vooral afzet vinden op de Europese markt. Na een testproject in Corsica, is de verkoop eerst in Noorwegen gestart. Nu is Aiways al in meer dan 10 landen vertegenwoordigd. Aiways kiest telkens voor een partner die over een eigen netwerk beschikt en ook de service kan leveren.

Volgens Jeroen Peeters voldoet Cardoen perfect aan dat plaatje: “Wij beschikken over

16 centra met werkplaats en 4 carrosserie-afdelingen.

Probleemgevallen kunnen we naar onze hoofdvestiging in Wilrijk brengen maar dat is nog niet nodig geweest. Wij voorzien ook een vervangwagen. Een voordeel, zeker nu, is dat onze leveringstermijn van een nieuwe auto beperkt blijft tot drie, maximaal vier maanden. In het begin leverden we uit stock. Nu is dat op bestelling.”

Belangrijk bij EV’s is uiteraard de klant kunnen bijstaan met advies en installatie van laadmogelijkheden. Jeroen Peeters verduidelijkt: “Daarvoor

hebben wij een partner gekozen en dat is PlugInvest. Zij weten raad met laden thuis en op het werk. Bovendien geeft de badge toegang tot 98% van alle openbare laadpalen.

De klant krijgt een maandelijkse factuur.”

Vertrouwen winnen Kiezen voor een nieuw merk dat weinig of geen bekendheid geniet, is niet evident.

Daarom geeft Aiways een uitgebreide garantie van 5 jaar of 150.000 kilometer. Bovendien wordt gegarandeerd dat na 8 jaar of 150.000 kilometer de batterij nog altijd een capa-

Tegen het einde van het jaar komt de U6.

citeit van 75% heeft. Tot slot is er een corrosiewaarborg van 10 jaar.

De U5, voorlopig het enige model in het gamma, is een SUV-achtige vijfdeurs met een lengte van 4,68 meter. “Daarmee heeft de U5 het formaat van een ruime middenklasser maar dan met een prijs van een kleinere elektrische auto,” zo weet Jeroen Peeters.

De motor van 204 pk wordt gevoed door een lithium-ion batterij die door de Chinese batterijspecialist CATL is ontwikkeld. De batterij telt 24 cellen en vertegenwoordigt 63 kWh. Via een snellader kan tot 80% worden geladen in 35 minuten terwijl de actieradius volgens WLTP 400 kilometer bedraagt. De batterij is vloeistof gekoeld en bestaat uit een sandwich-structuur met in het bovenste deel de koeling. Voor de U6, die later op het jaar komt, zal er keuze zijn tussen twee batterijpakketten.

Juni 2022

Info GARAGE 23

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL

Tesla’s komen onvermijdelijk in de werplaats maar dat hoeft geen probleem te zijn.

BOSCH Een Tesla in de werkplaats? Laat maar komen!

Wereldwijd is Bosch één van de belangrijkste systeemontwikkelaars in de autosector. Daarmee is Bosch goed geplaatst om die kennis en ervaring te laten doorstromen naar de aftermarket. Zo is een heel nieuw pakket aan opleidingen uitgewerkt voor onderhoud en herstelling aan 100% elektrische voertuigen, ook specifiek voor Tesla.

In de Benelux beschikt Bosch over twee trainingscentra, één in Brussel en één in het Nederlandse Barneveld. Het accent ligt op de praktijk. Het is dan ook geen toeval dat er een vloot is met maar liefst 45 trainingsauto’s. En het zijn geen afdankertjes, zoveel is zeker. Er zijn Tesla’s en er is nu zelfs ook een Toyota Mirai met brandstofcel. Bedoeling is het trainingspakket uit te breiden met onderhoud, diagnose en herstelling voor brandstofcelauto’s.

Carlo Bijnens (Aftersales Manager): “De eerste reeks trainingen over dit onderwerp gaan binnenkort van start. Deze nieuwe technologie vraagt om een bijzondere aanpak. Niet alleen Van links naar rechts: Jeroen Vertommen (BoschTechnical Training & CustoSupport), Carlo Bijnens (Bosch Aftersales Manager) en Tony De Mesel de techniek, maar ook de veiligheid komt uitvoerig aan bod. mer (Info Garage).

Het aandeel van voertuigen op waterstof in het wagenpark mag dan wel nog heel beperkt zijn, toch is het belangrijk om nu al kennis op te bouwen rond deze beloftevolle technologie.”

De lijst met de onderwerpen voor de verschillende trainingen kan online worden geraadpleegd.

Jeroen Vertommen (Technical Training & Customer Support): “Heel wat techniekers zijn goed in hun vak maar er zijn onvermijdelijk ‘missing links’. Denken we maar aan de hybriden, EV’s en brandstofcelauto’s. Die missing links willen wij invullen met zowel trainingen als bijstand.”

24 Info GARAGE

Juni 2022

DOSSIER E-DRIVE

Ook Tesla In de autobranche is Tesla een beetje wat Apple is in de computerwereld: eigenzinnig.

Technische informatie over Tesla was moeilijk toegankelijk. Nu is daar verandering in gekomen. Bosch ontwikkelde ook een training die volledig gericht is op het onderhoud en programmeren van Tesla-modellen.

“Een Tesla is eerder een computer op wielen en vraagt een heel eigen aanpak voor service en onderhoud. Daarom hebben we op vraag van onze netwerken Bosch Car Service en AutoCrew een specifieke

Speciaal voor de verbinding tussen de Tesla en laptop zijn er twee kabels.

De aansluiting in de Tesla

Heel typisch aan een Tesla is dat de diagnose-apparatuur in de auto is ingebouwd en die kan dan via een gewone laptop worden uitgelezen.

training rond Tesla-service ontwikkeld”, zegt Carlo Bijnens.

Een Tesla is een typische leaseauto maar die komt onvermijdelijk terecht op de tweedhandsmarkt. De kans

dat er eentje in de werkplaats verschijnt, wordt met de dag groter.

Jeroen Vertommen: “Wie toegang wil krijgen tot de technische gegevens van een Tesla, betaalt een fee van € 218.

Voor de garages die tot de netwerken Bosch Car Service en AutoCrew behoren, is dat inbegrepen in de Bosch-fee.

Heel typisch aan een Tesla is dat de diagnose-apparatuur in de auto is ingebouwd en die

DOSSIER E-DRIVE

kan dan via een gewone laptop worden uitgelezen. Speciaal voor de verbinding tussen auto en laptop zijn er twee kabels. Op die manier krijg je toegang tot de foutcodes en ook een heel gedetailleerde technische handleiding. Wel zijn er twee nadelen. De eerste is dat alles in het Engels is.

Tijdens de training maken wij wel dat de cursist er wegwijs in raakt en maken we hem vertrouwd met soms specifieke termen. Achteraf kunnen wij ook nog altijd bijstand geven. Het tweede nadeel is dat je geen ‘state of health’ van de batterij kunt maken. Dat is vervelend als je de auto bijvoorbeeld tweedehands wilt aanbieden.”

door TONY DE MESEL

De brandstofcel van een Toyota Mirai.

Diagnose op afstand Naast het trainingsaanbod heeft Bosch ook een ruim assortiment onderdelen en uitrusting voor diagnose en onderhoud van EV’s die niet de merknaam Tesla dragen.

Met de KTS-diagnosetester en de werkplaatssoftware ESI[tronic] hebben AutoCrew en Bosch Car Service garages meteen toegang tot de meest actuele diagnosesoft-

ware en technische software van het voertuig. Daarbij beschikt de nieuwste generatie KTS-diagnosetesters over een PassThru-interface die het mogelijk maakt om de originele informatie van de fabrikanten te gebruiken voor diagnose. Ook de ACS-aircoserviceapparaten en DAS- en SCT-kalibratiesystemen zijn belangrijk voor elektrische

en hybride auto’s, die vaak beschikken over uitgebreide koelsystemen en geavanceerde rijhulpsystemen.

Voor programmaties die niet beschikbaar zijn via de KTS, lanceert Bosch Remote Diagnostics Service (ReDi).

Met behulp van een interface kunnen de techniekers van de garage op afstand samenwerken met Bosch-ex-

perts. De technieker koppelt de interface op het voertuig, waarna de technische specialist van de Bosch-helpdesk het probleem vanop afstand oplost. Zo verloopt de kalibratie of her programmatie van een nieuw type voertuig of de toepassing van een software snel, probleemloos en kostenefficiënt.

Recentste aanwinst in de vloot traningsauto’s is de Toyota Mirai.

26 Info GARAGE

Juni 2022

Bebat biedt een oplossing op maat voor ophaling, ontmanteling, second use en recyclage. Meer info op www.bebat.be/nl/emobility

BEBDTP1470-Advertentie Carfix_265-195.indd 1

8/10/20 16:54

DOSSIER E-DRIVE

door TONY DE MESEL

BEBAT Transport van lithium-ion batterijen: Bebat weet hoe dat moet De vzw Bebat zorgt er voor dat gebruikte batterijen een nieuw leven krijgen, hetzij door hergebruik of recyclage. Dat geldt ook voor lithium-ion batterijen van elektrische voertuigen. Bebat verzorgt ook de noodzakelijke tussenstappen zoals het transport, de opslag, het testen en het ontmantelen. Dat gebeurt allemaal op een veilige manier want laten we wel wezen: het behandelen van een lithium-ion batterij moet met de nodige omzichtigheid en kennis gebeuren. ‘Handle with

Een ASP-container van Bebat voor opslag en transport.

care’ is hier zeker aan de orde.

De uiteindelijke bedoeling van Bebat is om een gebruikte lithium-Ion batterij een nieuw leven te geven. Als de batterij nog in goede staat verkeert, wat in de eerste plaats betekent dat ze nog veilig kan gebruikt worden, maar bijvoorbeeld na verloop van tijd veel van haar laad- en opslagcapaciteit heeft verloren, dan is hergebruik in een andere toepassing dan een EV een mogelijkheid.

Eén van de treffendste voorbeelden daarvan is het Johan Cruijff stadion van Ajax in Amsterdam. Daar zorgt een reeks van 280 batterijen afkomstig van Nissan Leafs (eerste generatie) om een noodstroomgroep te voeden. De batterijen worden opgeladen door de zonnepanelen waarmee het stadion voorzien is. Die noodgroep kan ook gebruikt worden om piekverbruik op te vangen en zo voor stabiliteit op het net Bij demontage wordt de spanning van elke cel of module gemeten. te zorgen. De stroom kan ook dienen om het zuidoostelijk deel van Amsterdam van elektriciteit te voorzien.

Als hergebruik van een lithium-ion niet aan de orde is, dan kan recyclage. Bebat zorgt voor een veilige en verantwoorde manier om een lithium-ion batterij te ontmantelen door de verschillende modules of cellen uit te bouwen, te testen en zoveel mogelijk te ontladen. Daarna kunnen de grondstoffen uit de verschillende cellen herwonnen worden door gespecialiseerde bedrijven zoals onder meer Umicore.

Lithium-ion batterijen uitbouwen Op een lithium-ion batterij die in een EV wordt gebruikt, geeft de autoconstructeur meestal een garantie van minimum 8 jaar. In die periode wordt een laadcapaciteit van minstens 75 tot 80% verzekerd. Daarmee is het aantal dergelijke batterijen dat nu aan recyclage toe is, voorlopig nog eerder beperkt. We zeggen wel voorlopig want dat zal onvermijdelijk veranderen. Hun aantal zal exponentieel toenemen. Nu al kennen elektrische voertuigen een gestage aanhang in de bedrijfswereld. Bovendien worden de beperkingen op voertuigen 28 Info GARAGE

Juni 2022

met verbrandingsmotoren voortdurend groter. Niet alleen zijn er de al maar strengere emissienormen. Vergeten we niet dat we ons in 2025 mogen verwachten aan Euro 7. Nog drastischer: vanaf 2035 mogen in Europa geen nieuwe voertuigen met een verbrandingsmotor die CO2 uitstoot, nog langer verkocht worden.

Het aanbod met EV’s stijgt bovendien. Ook de beschikbare actieradius van de EV neemt toe. En hoewel een EV in aankoop nog altijd duurder is dan een vergelijkbare conventionele auto, kan de TCO (Total Cost of Ownership)

van een EV wedijveren met die van een thermische auto.

Hoewel lithium-ion batterijen een lange garantie meekrijgen en heel betrouwbaar zijn, kunnen garage- en carrosseriebedrijven in de werkplaats vroegtijdig met een lithium-ion batterij te maken hebben. Zo kan een EV in aanrijding betrokken zijn en dan is het mogelijk dat de batterij beschadigd is. Zelfs als ze niet beschadigd is, bestaat de kans dat de batterij moet uitgebouwd worden om reparaties uit te voeren. Om dat te doen is gecertificeerd personeel nodig (‘high voltage’ certi-

ficaat) om in de eerste plaats de EV spanningsvrij te maken en in een volgend stadium de batterij uit te bouwen.

De batterij moet dan uiteraard een plaatsje toebedeeld krijgen in het garage- of carrosseriebedrijf. Op dat gebied bestaan nog geen voorschriften, noch Europees noch nationaal. Dat betekent daarom nog niet, dat geen veiligheidsvoorschriften moeten gevolgd worden, integendeel.

Een lithium-ion batterij met een inwendige kortsluiting, mogelijks een perforatie of bij een onzorgvuldige opslag, kan brand

DOSSIER E-DRIVE

niet kan overslaan. Ook een beschadigde EV, na bijvoorbeeld een aanrijding, kan maar beter buiten gestald worden en worden afgebakend met een melding dat de auto in kwestie een mogelijks beschadigde batterij heeft. Voor alle veiligheid wordt ook best vermeld of de auto al dan niet spanningsvrij is.”

Transport van een Lithium-ion batterij

Container met UN-label.

Bebat haalt gebruikte en gedemonteerde lithium-ion batterijen op voor haar deelnemers of hun netwerk. Dat gebeurt op eenvoudige aanvraag telefonisch (0800 97 521), per mail (collection@bebat.be), online (MyBebat) of via app (Bebat Collect). Wel vraagt Bebat om een zogenaamde kritische batterij eerst vijf dagen op een veilige plaats, buiten dus op een droge plaats, te laten staan om er zeker van te zijn dat de batterij chemisch tot rust komt.

Bij de demontage van de cellen of modules wordt zorgvuldig te werk gegaan.

veroorzaken. De brand is heel bijzonder omdat die niet enkel gevoed wordt met zuurstof uit de omgeving maar ook met zuurstof die de batterij, intern dus, opwekt. Een dergelijke brand is moeilijk te blussen maar kan wel gecontroleerd worden met een specifiek blusapparaat. Met een poederblusser wordt de zuurstof van buitenaf wel afgeremd en gesmoord, maar er is geen koelend effect. Een CO2-blusser op zijn beurt verstikt de zuurstof van buitenaf, maar heeft geen vat op de zuurstof die de batterij zelf genereert. Als alternatief kan het vuur bedekt worden met een branddeken bekleed met vermiculiet en speciaal ontwikkeld voor branden met lithium-ion batterijen.

Volgens Philippe Decrock (Legal & Public Affairs Manager Bebat) is niet enkel het vuur dat bij de brand hoort moeilijk in toom te houden: “Vaak wordt vergeten dat een dergelijke brand heel intense rookontwikkeling teweeg brengt en die kan op zich heel wat schade aanrichten en is bovendien toxisch. Ook het eventueel gebruikte bluswater moet worden opgevangen. Daarom vinden wij het opportuun dat een gedemonteerde batterij buiten maar droog wordt opgeslagen in een aangepast recipiënt, zoals de ASP-container van Bebat, onder een vuurbestendig afdak en liefst dan nog op een plaats met half opgeslagen brandvrije compartimentering, bijvoorbeeld beton, zodat de eventuele brand

Het vervoer van ‘einde leven’ lithium-ion batterijen valt onder de Europese regelgeving van ADR (Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route), het vervoer van gevaarlijke stoffen. Dit is gebonden aan specifieke ADR-voorschriften over de manier waarop, de verpakking en via welke routes dit transport mag gebeuren. Voor het transport naar het buitenland is in de meeste gevallen een zogenaamde douane-notificatie nodig.

Het transporteren gebeurt afhankelijk van de staat van de EV-batterij en daar wordt een onderscheid gemaakt tussen ‘beschadigd kritisch’ en ‘niet kritisch’. Afhankelijk daarvan gebruikt Bebat aangepaste verpakking die volgens de criteria van de VN zijn vastgelegd. De zogenaamde P911-verpakking is be-

stemd voor batterijen die ‘kritisch beschadigd’ zijn en bestaat uit een container met binnenin zand of Vermiculiet, een natuurlijk niet toxisch mineraal dat hittebestendig is en erin slaagt om een mogelijke brand onder bedwang te houden. Vermengd met water wordt vermalen Vermiculiet ook gebruikt in brandblusapparaten geschikt voor het behandelen van branden van lithium-ion batterijen. Vermiculiet wordt ook gebruikt als coating voor aangepaste branddekens.

Een P909-verpakking dient voor het vervoer van gebruikte lithium-ion batterijen die gerecycleerd worden. Een P908-verpakking dient voor het transport van nieuwe lithium-ion batterijen. De containers of verpakkingen dragen ook een gepast UN-label met de codes UN 3090, UN 3091, UN 3480 of UN 3481.

Het type batterij is meestal vrij makkelijk te bepalen. De toestand waarin de batterij verkeert echter niet. Een ‘battery pack’ bestaat uit verschillende modules of cellen. Enkele defecte cellen kunnen ervoor zorgen dat de hele batterij niet meer naar behoren functioneert. Op het eerste gezicht is vaak niet meteen vast te stellen wat er precies schort. Toch is dat belangrijk om te weten.

Philip Decrock: “In de eerste fase vragen we aan de afzender om de toestand van de batterij te bepalen. Daarvoor wordt er gebruik gemaakt van een checklist en in sommige gevallen, bijvoorbeeld als het een batterij betreft van een wagen die betrokken was bij een ongeval, worden er specifieke metingen uitgevoerd. Indien nodig gaan onze experts ter plaatse om de nodige vaststellingen te doen.”

Juni 2022

Info GARAGE 29

OPHANGING EN STUURINRICHTING

door TONY DE MESEL

MOOG Drie jaar garantie: hoe doe je dat?

Moog, dat deel uitmaakt van Tenneco, is gespecialiseerd in kogelgewrichten, draagarmen, stabilisatorstangen en spoorstangen. Enkele weken geleden lieten ze bij Moog weten dat ze op hun onderdelen drie jaar garantie geven. Niet echt nieuw, want dat blijkt al zo te zijn sedert 2016. Toch wilden we wel eens het fijne daarvan weten en hoe ze die garantie kunnen geven. Johnny Vanzeebroeck en Robbie De Moor geven tekst en uitleg.

In een autolandschap waar overnames schering en inslag zijn, is het niet altijd evident om je weg te vinden tussen de verschillende merknamen. Daarom is het niet slecht om even Moog te plaatsen. Het bedrijf is van oorsprong Amerikaans en werd in 1917 opgestart door de gebroeders Moog. In 1990 werd Moog deel van Federal Mogul dat op zijn beurt in 2018 door Tenneco werd overgenomen. Binnen die groep profileert Moog zich als een specialist in onderdelen voor de ophanging en de stuurinrichting meer specifiek zijn dat vooral kogelgewrichten, draagarmen, stabilisatorstangen en spoorstangen. Moog is actief op de vervangingsmarkt en streeft er naar om minstens OE-kwaliteit af te leveren. Sedert 2018 heeft Moog een eigen Europese productie-afdeling in Barcelona. In Kontich beschikken ze over een labo en dat is meteen ook de thuisbasis van Robbie De Moor (Senior Product Manager EMEA, ophanging en stuurinrichting) en Johnny Vanzeebroeck (Technical Support & Warranty Manager, Benelux) die de technische ondersteuning verzorgt en de garanties opvolgt.

Juiste montage Ieder bedrijf pakt graag uit met zijn waarden en principes en bij Moog is dat niet anders.

Robbie De Moor verduidelijkt: “Bij Moog bestaat onze bedrijfsfilosofie uit vijf pijlers en dat zijn kwaliteit, innovatie, product verscheidenheid, een zo groot mogelijke dekking met onze onderdelen en uiteraard onze 3 jaar waarborg die we in 2016 geïntroduceerd hebben. Nu die waarborg kunnen we enkel geven door

30 Info GARAGE

Juni 2022

kwaliteit en innovatie te laten samen gaan. Ervaring heeft ons geleerd dat die kwaliteit afhankelijk is van het design - zeg maar het ontwerp van een onderdeel-, de materiaalkeuze, de assemblagekwaliteit en niet te vergeten de juiste montage in de werkplaats.

Dat laatste is natuurlijk de verantwoordelijkheid van de garagist maar we proberen hem daarin te ondersteunen met technische workshops

Robbie De Moor vertelt over de basisprincipes bij Moog.

Johnny Vanzeebroeck verzorgt de technische ondersteuning en volgt de garanties op.

OPHANGING EN STUURINRICHTING

en specifieke informatieberichten die we ‘wist je dat?’ noemen. Daarin wordt technische uitleg gegeven over bepaalde onderdelen maar we geven ook montagetips soms heel specifiek voor bepaalde automodellen. In het verleden hebben we geleerd dat 7 op de 10 waarborgclaims te wijten waren aan de assemblagekwaliteit van een onderdeel en dat is uiteraard de heel directe verantwoordelijkheid voor Moog als fabrikant. Om daarop vat te krijgen, is beslist om de productie in eigen handen te nemen. Sedert 2018 beschikt Moog over een ei-

De met inductie geharde kogelpen wordt gecombineerd met een kogelstofvezel lager.

gen productieafdeling in Barcelona. Ondertussen stellen we vast dat er slechts een garantieclaim is van 0,04%.

Als er dan een claim is, onder-

Een verzinkte kogelpen met flensmoer.

zoeken we wat de oorzaak is, zelfs door tot in de garage te gaan. Dat wordt geapprecieerd, ik kan het je verzekeren.

Wij willen weten of we ons

product kunnen verbeteren of we de garagist kunnen bijstaan met technische ondersteuning en bijvoorbeeld montagetips.”

Any Battery. Anywhere.

ECOBATBATTERY.NL ECOBATBATTERY.BE HEFRA.BE

■ Rotterdam

■ Antwerpen

■ Wormerveer

■ Malle

OPHANGING EN STUURINRICHTING

door TONY DE MESEL

Flensmoeren en bouten

Links verzinkte kogelpen; rechts kogelpen met chromium 3 coating.

Johnny Vanzeebroeck vertelt dat ze zo de oorzaak van het soms vroegtijdig stuk gaan van de draagarmrubbers hebben ontdekt: “Een vaak voorkomende fout is om bij het vernieuwen van de draagarmen de bouten en moeren volledig vast te draaien terwijl de auto nog met naar beneden hangende wielen op de hefbrug staat.

Als dan de auto met de wielen op de grond wordt geplaatst, worden de rubbers extra belast. Beter is om de bouten en moeren terwijl de auto op de brug staat slechts gedeeltelijk vast te draaien. Het helemaal vastdraaien met het gepaste koppel gebeurt dan beter in een tweede fase als de auto effectief met de wielen op de grond staat.”

Goeie materiaalkeuze Om de kwaliteit te verzekeren zijn dus de montage in de garage en de productie -zeg maar de assemblagekwaliteit- van cruciaal belang.

Maar er zijn nog twee andere aspecten en dat zijn de materiaalkeuze en de innovatie.

Daarvoor nemen we het voorbeeld van een kogelgewricht.

Moog kiest er voor om de kogelpennen via inductie te harden waardoor ze tweemaal harder worden en vijfmaal langer meegaan. Harden door inductie is een van de meest doeltreffende manieren om staalsoorten te harden. Dat gebeurt door een aanzienlijke verwarming van het materiaal en dat is mogelijk door een

hoge stroom en spanning door het metaal te laten gaan gevolgd door een onmiddellijke koeling. Johnny Vanzeebroeck voegt daaraan toe dat een dergelijke techniek ook op sommige OE-onderdelen wordt toegepast. Bij Moog wordt de geharde kogelpen gecombineerd met een kogelstofvezel lager. Deze lagers zijn heel duurzaam en daarmee afgestemd op de lange levensduur van de kogelpennen. Bovendien laten deze lagers een soepele beweging van de pen toe. Het gewricht wordt gemonteerd met verzinkte flensmoeren die betrouwbaarder zijn dan de combinatie van een tradi-

tionele moer met een afzonderlijk vlot.

Om corrosie geen kans te geven, krijgt de behuizing van de kogelpen een duurzame coating. Naargelang het type is dat met zink of chromium 3 dat trouwens ook voor het coaten van stabilisatorstangen wordt gebruikt. Inwendig in het kogelgewricht kiest Moog voor een synthetisch vet dat beschermd wordt door een rubberen hoes die op zijn beurt vast zit met een metalen -en geen kunststof- ring. Kunststofringen verliezen immers sneller hun spankracht waardoor de kans vergroot dat stof, zand en water na verloop van tijd in het

Plaatstaal draagarm met inwendige en uitwendige cataphorese coating.

32 Info GARAGE

Juni 2022

OPHANGING EN STUURINRICHTING

gewricht terecht komen. De onderkant van het kogelgewricht wordt afgedekt door een metalen plaatje.

Ook bij draagarmen zijn er specifieke technieken om de duurzaamheid te bevorderen.

Bij de draagarmen uit plaatstaal gebruikt Moog staal met dezelfde metaalsterkte als OE. Tijdens het productieproces wordt de ganse draagarm ondergedompeld om zowel uitwendig als inwendig een cataphorese coating te krijgen.

Draagarmen die uit aluminium zijn vervaardigd, worden gezandstraald om mogelijke imperfecties van het gietproces te verwijderen en de buitenkant van de draagarm te harden. Daarmee vermindert de kans op metaalmoeheid met 40%.

Gezandstraalde aluminium draagarm.

Elektrische auto’s Bij Moog gaan ze er prat op dat ze met hun producten een grote marktdekking hebben en bijvoorbeeld ook onderdelen hebben voor de meest recente elektrische auto’s. Vol-

gens Johnny Vanzeebroeck

sterk

vraagt dat om bijzondere

Dat zorgt voor extra belas-

aandacht: “Elektrische auto’s

ting van de ophanging en de

zijn zwaarder en hebben een

stuurinrichting.”

Bestel aan de bron

Een gratis jas bij uw eerste bestelling*

VRAAG UW B2B ACCOUNT AAN OP WWW.VEROLUB.BE

acceleratievermogen.

DOSSIER CARROSSERIE

door TONY DE CLERCQ

Congres Future Repair Repair the Future Technologie neem hoge vlucht, maar de uurlonen volgen niet Effective Media organiseerde op 9 juni in Kinepolis Antwerpen voor de 2de keer Future Repair - Repair the Future. Een evenement dat zich volledig op de carrosseriesector richt. Info Garage was ook aanwezig en luisterde aandachtig.

Het congres werd geopend met een debat waarin vier carrosserienetwerken vertegenwoordigd waren: Stijn Davignon (ABS), Philippe Bovijn (Axial), Johan Van Deursen (Cryns Carrosserie) en Frank Deroy (Wondercar). Er werden enkele belangrijke topics aangekaart. Goed opgeleid personeel vinden, zowel voor administratieve functies als technische profielen blijkt nog steeds een groot probleem voor heel de sector. Vooral in het licht van elektrificatie en de toenemende techniciteit van de voertuigen (bvb calibratie van ADAS) blijken die profielen heel moeilijk te vinden. Daaraan is bovendien een hogere kost verbonden voor herstellingen.

Waarbij de panelleden zich afvroegen wie dat uiteindelijk zal betalen. Philippe Bovijn haalde daarbij de uurlonen aan die te laag zijn. De verhouding met leasingmaatschappijen en verzekeringen is op dat vlak zeker een heet hangijzer. Maar daar werd tijdens het debat jammer genoeg niet dieper op ingegaan. Van de organisatoren kregen we ondertussen te horen dat dit het hoofdthema wordt voor de editie van volgend jaar.

Sprekers Na het debat was het aan de sprekers om elk hun expertise te delen.

Patrick Bonni van Educam beet de spits af met een gedetailleerde uiteenzetting van hedendaagse hersteltechnieken in een snel veranderende automobielwereld. Hij moet echter ook vaststellen dat er nog een grote lacune is op het vlak van bijscholing. Slechts gemiddeld 11% van de carrosseriebedrijven leidt zijn eigen personeel op, terwijl dat 30% is in garagebedrijven.

Nog veel (opleidings)werk aan de winkel dus!

Koen Silverans van Axalta had het over innovatie in autolakken.

Een technische uiteenzetting met als centraal thema Fast Cure Low Energy Technology en de voordelen van deze laktechnologie.

Boris Koster van Fixico ging dieper in op de herstellingskosten van elektrische auto’s en waarom die hoger zijn. Daarbij een aantal evidente zaken, zoals extra expertise inzake het spanningsvrij maken van voertuigen. Maar ook het gebruik van specifieke materialen (aluminium, glasvezel, …).

Kurt Vandecasteele van Lechiffre Automotive Innovation bracht de meest diverse presentatie. Hij had het onder andere over de war on talent, efficiënter werken, nieuwe tools voor klantencommunicatie en nieuwe technische tools (bvb high definition fotopoorten met analysesoftware). Al bij al de meest gesmaakte presentatie van de namiddag.

34 Info GARAGE

Juni 2022

Het laatste woord was voor Kristof Eraly van Febelcar. Hij had het o.a. over de snelle technische evolutie in de sector. Maar ook over de toegenomen klantenverwachtingen en hoe daaraan te voldoen. Hij haalde ook het punt aan dat onderbelicht was in het debat: het gemiddelde uurloon in de sector is 55 €/ uur, terwijl het economische break-even punt 80 à 90 €/uur zou moeten zijn.

Conclusie Al bij al een interessante namiddag maar er is zeker ruimte voor verbetering. Een aantal sprekers herhaalden wat anderen al gezegd hadden. En vooral het debat had scherper gemogen. We kijken dan ook uit naar de editie van volgend jaar waarbij de carrosserienetwerken in rechtstreeks debat zullen gaan met de leasingbedrijven en verzekeraars.

TRUCK & TRACTORPULLING 15 AUGUSTUS ZELE - BELGIË

13 AUG

EETFESTIJN EN OPTREDENS ITPV / JEEPS

14 AUG

TREKKER-TREK EN PARTY

15 AUG

BTTO - NTTO TRUCK & TRACTORPULLING TP TERREINEN - LOKERENBEEKSTRAAT - ZELE - INFO & TICKETS WWW.TRACTORPULLINGZELE.BE

DOSSIER CARROSSERIE BEDRIJFSBEZOEK

door TONY DE MESEL

A Plus Carrosserie “Onze filosofie? Een eigen koers varen met strategische doelen” A Plus Carrosserie is de samensmelting van Carrosserie Bart Eyckmans en Carrosserie Willemen, maar in de eerste plaats het geesteskind van Bart Eyckmans. Een ondernemer pur sang die zijn bedrijf future proof maakt door te innoveren en in zijn bedrijfsvoering verstandige keuzes te maken. Een gesprek!

Na een carrière van 10 jaar bij Total, kon Bart Eyckmans niet langer ontkennen dat er een behoorlijke dosis ondernemersbloed door zijn aderen stroomt. Daarom nam hij in 2014 Carrosserie Eyckmans van zijn vader over. Een business die hij al behoorlijk goed kende, omdat hij altijd al had meegeholpen in het bedrijf. De belangrijkste voorwaarde om het bedrijf over te nemen, was dat hij zijn eigen visie mocht uitwerken.

Bart Eyckmans: “Voor ik het bedrijf overnam, was het een vrij kleinschalige carrosserie met twee medewerkers op de vloer. Ik zag het toch groter en groeien doe je in de eerste plaats door meer opdrachtgevers te krijgen. We hebben eerst de infrastructuur van het gebouw gemoderniseerd om meer productiecapaciteit te creëren.

Dan ben ik naar de verzekeringsmaatschappijen en opdrachtgevers gestapt om conventies af te sluiten. Een tweede belangrijke pijler van mijn visie is consulting in schadeherstel. We werkten al in onderaanneming voor een grote concessie uit Antwerpen. Ik heb toen een business plan uitgeschreven over hoe zij hun schadeherstel konden optimaliseren. Uiteindelijk hebben we daar een contract getekend om hen volledig te servicen op het vlak van autoschade. We hebben in de concessie een schadebeheerder gedetacheerd om 100% het schadebeheer te doen. Ik denk dat we dat in de toekomst ook voor andere bedrijven kunnen doen.”

Het verhaal van A Plus Carrosserie begint in 2017 wanneer Carrosserie Willemen uit Kapellen wordt overgenomen. Beide bedrijven bestaan nog een tijdje apart maar de activiteiten worden uiteindelijk in oktober 2019 samengevoegd onder de naam A Plus Carrosserie in de KMO-zone Vloeiende in Kapellen.

36 Info GARAGE

Juni 2022

DOSSIER CARROSSERIE BEDRIJFSBEZOEK

Juiste montage A Plus Carrosserie heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in zijn infrastructuur.

Het bedrijf heeft drie volwaardige spuitcabines, een kleinere, een middelgrote en een grote.

“Daarmee dekken we zowat heel de markt af tot en met lichte bedrijfsvoertuigen”, zegt Bart Eyckmans.

Daarnaast ook nog een smart box voor spot repair, zeven voorbereidingszones, acht demontage- en montagezones en vier plaatwerkzones.

“Die investeringen zijn gebeurd vanuit mijn visie dat we meer volume willen. En

dan moet je daar ook iets tegenover kunnen stellen qua productiecapaciteit”, legt Bart Eyckmans uit.

Productiviteit en processen Iedereen in de carrosseriesector is zich bewust van de krappe marges, dat is enerzijds te wijten aan de te lage uurlonen (zie kaderstuk Philippe Bovijn) maar toch moet je zelf ook je verantwoordelijkheid nemen in de bedrijfsvoering, zegt Bart Eyckmans: “Optimalisatie van processen en de productiviteit van de medewerkers zijn factoren waar je niet genoeg de nadruk op kan leggen in het huidige econo-

mische klimaat. Daarom werken wij bijvoorbeeld met een volledig gedigitaliseerde planning en werkproces. Alle medewerkers hebben een iPad waarmee ze on the job foto’s kunnen nemen, opmerkingen kunnen toevoegen en ineens naar de administratieve medewerkers sturen, die dan bijvoorbeeld onderdelen kunnen bestellen. Dat bespaart heel wat tijd en maakt de processen korter en efficiënter. Daarnaast is energiebeheer ook een belangrijke factor vandaag. Zo gaan wij de komende maanden investeren in zonnepanelen om energie te voorzien aan onze technische installaties. We voegen ook geen gasverwarming meer toe in onze spuitcabines. We werken uitsluitend met UV grondverven en aan de lucht drogende vernissen. Dat zijn allemaal kleine winsten die op het einde van de rit een groot verschil maken.”

Alles in eigen huis De filosofie van A Plus Carrosserie is om alles in eigen huis te doen. Uitlijnen, ADAS-calibratie, coderingen, … Wanneer dat niet lukt met de eigen systemen, wordt er gewerkt met een externe partner. Dat betekent echter niet dat de voertuigen daarom noodzakelijk naar die externe partner moeten gebracht worden. Dit kan vandaag immers ook op afstand.

“Dat we een voertuig naar die partner brengen, gebeurt eigenlijk hoogst uitzonderlijk”, zegt Bart Eyckmans. “Je kan eigenlijk stellen dat we 95% zelf in huis doen. En ja, dat is belangrijk. Alles wat je moet uitbesteden, betekent immers tijdverlies en kost geld.”

Een gespreide portefeuille A Plus Carrosserie heeft een diverse portefeuille aan klanten: particulieren, vloten, leasingmaatschappijen, …

Juni 2022

Info GARAGE 37

DOSSIER CARROSSERIE BEDRIJFSBEZOEK

Iets waar Bart Eyckmans veel belang aan hecht: “Ik vind risicospreiding belangrijk in de bedrijfsvoering. In mijn visie mag één klant niet meer dan 10 à 15 procent van je zakencijfer vertegenwoordigen.”

Antwerp Car Center: op zoek naar synergie Naast het gebouw van A Plus Carrosserie bevindt zich Antwerp Car Center, waarvan Bart Eyckmans eveneens eigenaar is. Deze onafhankelijke garage is een afzonderlijk bedrijf, maar dat neemt niet weg dat er vanzelfsprekend naar synergieën wordt gekeken.

Bart Eyckmans: “Ik ben er van overtuigd dat er een toekomst is voor onafhankelijke garages. Zeker in combinatie met een carrosserie zoals bij ons. In het verleden kregen wij al regelmatig vragen van klanten om remblokken of olie te vervangen, de auto klaar te maken voor de technische keuring en dergelijke.

Met Antwerp Car Center kunnen we perfect inspelen op

38 Info GARAGE

Juni 2022

die behoefte door onderhoud aan te bieden. Beide bedrijven hebben trouwens een gemeenschappelijke receptie, wat de klantenervaring ook ten goede komt. Wat de doelgroepen betreft, hanteren we eigenlijk dezelfde filosofie als bij A+ Carrosserie: een goede spreiding. Dus naast particulieren, mikken we ook op vloten en leasingmaatschappijen. Daarom hebben we ook in dit bedrijf forst geïnvesteerd om een zeer professionele

service te kunnen aanbieden, zowel technisch qua installaties als qua klantenopvolging.

We zijn ondertussen ook lid geworden van 123 AutoService, het garagenetwerk van Doyen. Ook wat deze activiteit betreft, vinden we het nuttig om deel uit te maken van een netwerk. We werken ondertussen al voor een aantal grote leasemaatschappijen, er zit dus ook duidelijk groei in dit deel van onze business.”

door TONY DE MESEL

Waarom Axial?

A Plus Carrosserie is in 2019 lid geworden van Axial. Een keuze die Bart Eyckmans als volgt uitlegt: “Axial is eigenlijk een coöperatieve waarbij alle leden aandeelhouder zijn. We hebben nog voldoende vrijheid om een onafhankelijke koers te varen. We zijn een groep van KMO-bedrijfsleiders die vanuit die groepering gecoached worden naar vloten toe. En dat is een hele belangrijke doelgroep om in je

DOSSIER CARROSSERIE BEDRIJFSBEZOEK

portfolio te hebben qua volume en recurring business. Die twee aspecten waren voor mij het belangrijkste. Solidair met elkaar, maar toch nog ons eigen ding kunnen doen.

En vooral: een volwaardige professionele service kunnen bieden in een aangename omgeving voor de klanten.

Met die persoonlijke touch proberen alle Axial leden het verschil te maken. Customer experience is een belangrijke factor in alle segmenten van de automobielmarkt, dus zeker ook bij koetswerkherstel.”

Wat zijn de hete hangijzers binnen de carrosseriesector?

We vroegen het aan Philippe Bovijn.

“Ongetwijfeld de uurlonen.

Heb je een conventie met een verzekeringsmaatschappij, dan ben je verplicht te werken aan de uurlonen die zij opleggen. Daarbij zie ik twee problemen. Niet iedere carrossier krijgt dezelfde voorwaarden opgelegd, zelfs al is dat bij dezelfde verzekeringsmaatschappij. Daardoor worden wij eigenlijk tegen elkaar uitgespeeld. Daarnaast zijn de uurlonen ook systema-

tisch te laag. Om rendabel te zijn, moet je ergens tussen de 65 en 75 euro zitten, terwijl dat in de praktijk dikwijls nog 50 à 55 euro per uur is.

Dit is niet vol te houden. Als Axial willen wij dat debat wel aangaan, maar uiteindelijk zie ik daar toch een grotere rol weggelegd voor Febelcar.”

“Een tweede trend die ik zie is binnen onze sector is de opkomst van Artificiële Intelligentie bij expertise. De mensen van Informex staan daar al heel ver in. Zeker voor blikschade zou AI experts kunnen vervangen op termijn.

AFDICHTING

Philippe Bovijn, General Manager Axial Belgium

Is er onderliggende schade aan de structuur van het voertuig, dan is dat al minder evident. We zullen dus nog experts nodig hebben in de toekomst, maar het zullen er minder zijn.”

VIBRATIE CONTROLE

CABINE FILTRATIE

STAAT GARANT VOOR DE KWALITEIT VAN ELK STUK. ONGEACHT HET TYPE VOERTUIG.

RAADPLEEG ONZE CATALOGUS ONLINE

AFDICHTING

TRILLINGSCONTROLE

CABINE FILTRATIE

CORTECO, ORIGINELE KWALITEITS ONDERDELEN Corteco is een van de toonaangevende leveranciers van onderdelen voor de onafhankelijke vervangingsmarkt van automotive onderdelen.

Deel uitmakend van de wereldwijd gekende Freudenberg groep levert Corteco meer dan 27 000 OEM kwaliteitsproducten.

Onafhankelijke garages vertrouwen op Corteco onderdelen en profiteren zo van de originele Freudenberg kwaliteit.

Juni 2022

Info GARAGE 39

DOSSIER CARROSSERIE

door TONY DE MESEL

KENNIS & OPLEIDING ATC weet er raad mee Nico Bourgois geeft intro over ‘metal shaping’ ATC België geeft jaarlijks een tiental lezingen die de kennis, het kunnen en de nieuwsgierigheid bij iedereen die actief is in de autosector aanscherpen.

De maand juni stond in het teken van carrosserie met twee thema’s. Eén daarvan was ‘metal shaping’ ingeleid door specialist Nico Bourgois.

‘Metal shaping’ of plaatbewerking brengt je terug tot de basistechnieken van de carrossier en al gauw wordt duidelijk dat deze vaardigheden een puur ambacht zijn. De ATC-bijeenkomst rond dit thema duurde twee uur en vond plaats in het atelier van Nico Bourgois uit Merchtem. Op die tijd word je geen vakman maar wel scherpt het je interesse aan voor die bekwaamheid en de opleidingen die Nico in zijn werkplaats geeft. Nico vertelt dat zijn opleiding vier volle dagen duurt. Per opleiding laat hij vier tot maximum vijf mensen toe zodat hij iedereen perfect kan opvolgen en bijsturen. Want laten we wel wezen, plaatbewerking of ‘metal shaping’ heeft voor een groot deel te maken met praktijkervaring en oefening. Er komt wel theoretische kennis bij te pas maar die wordt en passant door Nico gegeven.

Nico Bourgois geeft een demonstratie met het Engels wiel.

Weinig plamuur In de vier dagen van de opleiding besteedt Nico aandacht aan verschillende zaken. In de eerste plaats aan het lassen.

Voor elke bewerking is een aangepaste manier van lassen aangewezen. Het meeste vakmanschap en zeker feeling wordt gevraagd bij het TIG-lassen (Tungsten Inert Gas of wolfraam) omdat je eigenhandig materiaal moet toevoegen. Het komt er op neer niet te veel materiaal toe te voegen. De uitdaging bestaat erin om twee platen aan elkaar (boord tegen boord zonder flens) aan elkaar te lassen en daarbij de temperatuur te beheersen om vervorming te voorkomen. Op afwisselende plaatsen lassen, het inkloppen van de las, het hoort er allemaal bij. Het is al gauw duidelijk. Nico houdt van het zuivere werk en heeft het niet begrepen op het overvloedig gebruik van plamuur.

“Met een perfect afgewerkte 40 Info GARAGE

Juni 2022

plaat is geen plamuur nodig,” zo weet hij. Verder vult hij aan met “te veel plamuur geeft op termijn altijd problemen zoals inzakkingen, barsten en andere ongewenste effecten.”

Engels wiel De andere dagen van de opleiding worden besteed aan het puur vormgeven van een plaat. Daarbij gaat eerst de aandacht naar het aloude plaat kloppen. Eén van de oefeningen bestaat erin om een bolvormig kommetje te kloppen. Als ondergrond kan een boomstam met holle bovenkant gebruikt worden of een zandzak. Ter loops geeft Nico uitleg wat het krimpen en rekken van een plaat is en wat de effecten daarvan zijn.

Bij het vakmanschap van het ‘metal shaping’ of vorm geven van een metaal plaat hoort zonder twijfel het leren werken met het fameuze Engels wiel. Nico heeft ver-

schillende exemplaren in zijn werkplaats staan. Hij raadt af om te werken met Chinese exemplaren omdat deze een minder stevig gietijzeren frame hebben dat kan flexen.

De beste exemplaren zijn nog de echte Engelse wielen die uit Londen of Birmingham komen. Het rollen van een plaat op het Engels wiel kun je niet op één dag onder de knie krijgen, wel leer je in de opleiding de basistechniek en dan komt het er op neer door vele uren oefening zich verder te bekwamen. Met een Engels

wiel is het de bedoeling om een platte plaat tot een waar koetswerkpaneel te vormen.

Nico doet ook autorestauraties en heeft in de praktijk ondervonden dat gerolde platen heel wat preciezer kunnen gemaakt worden dan geperste panelen die je in de after market kunt kopen. Het persen gebeurt nu vaak met verouderde mallen die niet meer in optimale staat verkeren. Belangrijk bij het plaat vormen is ook het kunnen maken van een FSP-mal en boogplaten die verschillende

Hamers zijn essentieel in de plaatslagerij.

DOSSIER CARROSSERIE vloeilijnen in het paneel weer geven. Op die manier kun je je werk regelmatig toetsen aan de vormgeving die je wilt bekomen. Laatste deel van de opleiding bestaat erin om het gevormde koetswerkpaneel aan de rand van bevestigingsflenzen te voorzien.

Ervaring Na de introductie van Nico wordt ons duidelijk dat ‘metal shaping’ een ambacht is dat respect verdient en in ere moet gehouden worden. Het is dan ook lovenswaardig dat Nico zijn kennis en ervaring met anderen wil delen tijdens de opleidingen die hij geeft. Nico heeft bovendien ervaring als voormalig trainer bij Educam en momenteel werkt hij als trainer bij Gates.

De trainingen ‘metal shaping’ doet hij in eigen beheer, net als restauratieprojecten van auto’s.

Eén van de oefeningen tijdens de opleiding bestaat erin om een kommetje te kloppen uit een staalplaat.

Belangrijk bij het plaat vormen is ook het kunnen maken van een FSPmal en boogplaten die verschillende vloeilijnen in het paneel weer geven.

Belangrijk bij het plaat vormen is ook het kunnen maken van een FSPmal en boogplaten die verschillende vloeilijnen in het paneel weer geven.

ATC: wat doet je er mee?

ATC is van oorsprong een Nederlandse vereniging voor autotechnici en viert dit jaar zijn 75ste verjaardag. Sedert 1985 is er ook een Belgische afdeling met als voorzitter Hendrik Moyson. In totaal telt ATC België 18 subafdelingen. Wie lid wordt, kan per jaar van een tiental lezingen genieten met telkens een interessant onderwerp uit de autobranche. Deelnemers leren over nieuwe technieken of kunnen weer kennis maken met ‘oude’ technieken die dreigen verloren te gaan. Met ATC wordt kennis uitgewisseld en de interesse in het autovakmanschap gestimuleerd. Het is bovendien een uitgelezen gelegenheid om aan netwerking te doen. Meer info op www.atc-belgium.be

XTREME ENERGIEBESPAREND.

HET XTREME-SYSTEEM: EFFECTIEVE DROGING BIJ 40°C OF 20°C. Met het Xtreme-systeem kan het volledige droog-proces worden uitgevoerd op 40°C of zelfs 20°C, waarmee u tot wel 70% aan energiekosten kunt besparen.

De VOC-Xtreme-Nass-in-Nass Füller U7650 is klaar voor de basislak na slechts 5 minuten drogen. Nadat u de VOC-Xtreme Klarlack K9580 hebt aangebracht, kunt u het voertuig na slechts 15 minuten drogen op 40°C verplaatsen uit de cabine, zodat u door kunt met de volgende reparatie-opdracht.

Zelfs zonder geforceerde droging is de verwerkingstijd slechts ongeveer 75 minuten, waardoor het uitermate kostenefficiënt is! © 2022 Axalta Coating Systems. All rights reserved.

!

NIEUW

DOSSIER CARROSSERIE

door PJ CARS

Waarom herstellingskosten bij elektrische voertuigen vaak hoger zijn Doordat de automobielsector zich de afgelopen jaren enorm heeft ontwikkeld, worden voertuigen steeds innovatiever. Deze ontwikkelingen zorgen uiteraard voor veiligere wegen, hoger gemak en dragen bij aan de duurzaamheid. Echter, voor de herstellingsindustrie hebben deze snel veranderende ontwikkelingen een ander effect.

Een opiniestuk door Boris Koster, Director of Business Development Fixico Carrosseriebedrijven dienen zich namelijk constant aan te passen om te zorgen dat zij in staat zijn om bepaalde herstellingen adequaat uit te kunnen voeren. Onder deze aanpassingen vallen bijvoorbeeld het trainen van personeel, het aanschaffen van nieuw apparatuur en het behalen van vereiste certificeringen. Dit alles bij elkaar, heeft ervoor gezorgd dat het herstellen van cosmetische autoschade aan nieuwere voertuigen een stuk duurder is geworden.

Volgens gegevens van Fixico zijn de gemiddelde herstellingskosten voor voertuigen van één jaar oud tussen 2016 en 2019 met 29% gestegen.

Daarbij blijft het thema e-mobiliteit een groeiende trend. Elektrische voertuigen (EV) worden door hun lage energieverbruik en dalende prijzen steeds populairder. Tegelijkertijd neemt de complexiteit van zelfs kleine EV herstellingen toe, wat vaak leidt tot hogere kosten en een langere herstellingsduur. Wat is de reden achter deze hogere kosten en hoe kan het herstellingsmanangement van EV’s worden geoptimaliseerd?

Reden 1: Vereiste voorzorgsmaatregelen De meeste elektrische voertuigen rijden op kostbare lithium-ionbatterijen die extra veiligheidsmaatregelen met zich meebrengen. Indien carrossiers niet zijn opgeleid om met elektrische voertuigen te werken, kunnen ze de batterij beschadigen of zichzelf ernstig verwonden.

In sommige gevallen moet de gehele batterij uit het voertuig worden verwijderd of van het systeem worden losgekoppeld. Stel dat bijvoorbeeld het voertuig wordt overgespoten en onder grote lampen wordt geplaatst om te drogen, dan moet de batterij wel eerst worden verwijderd. Als dit namelijk niet gebeurt, kunnen de lampen oververhitting veroorzaken en de levensduur van de batterij drastisch verkorten.

Gezien niet alle carrosseriebedrijven beschikken over 42 Info GARAGE

Juni 2022

de juiste kennis of middelen om herstellingen aan elektrische voertuigen uit te kunnen voeren, is de zoektocht naar een geschikt carrosseriebedrijf ingewikkelder geworden.

Indien een bedrijf wel gecertificeerd is, zullen de kosten vaak hoger uitvallen. Door het nemen van extra veiligheidsmaatregelen is er meer tijd nodig voor de herstelling, wat leidt tot het in rekening brengen van extra tijd van de carrosserie en een langere herstellingsduur.

Reden 2: Aanwezigheid van rijhulpsystemen in elektrische voertuigen Terwijl autofabrikanten hun auto’s blijven innoveren, blijven ook de rijhulpsystemen zich verder ontwikkelen. Carrosseriebedrijven hebben daardoor nieuwe apparatuur, faciliteiten, training en vaardigheden nodig om herstellingen uit te voeren indien er

rijhulpsystemen bij betrokken zijn.

Sensoren van rijhulpsystemen worden over het algemeen verwerkt in juist die onderdelen van het voertuig die vaak worden geraakt tijdens een schadegeval, denk hierbij aan de bumper, zijspiegels, voorruit, of banden en wielen. Het zorgvuldig kalibreren van rijhulpsystemen nadat de herstelling is voltooid, is nodig om er zeker van te zijn dat ze nog steeds correct werken. Gezien EV’s vaak zijn uitgerust met een breed scala aan rijhulpsystemen is dit proces steeds vaker wel

dan niet onderdeel van een EV-herstelling.

Omdat het kalibratieproces de herstellingsduur verlengt en een bepaalde expertise vereist, zal de carrossier meer uren en kosten rekenen.

De gegevens van Fixico laten zien dat, afhankelijk van het onderdeel en het rijhulpsysteem, het kalibratieproces tot 2 uur meer tijd in beslag kan nemen en herstellingen waar rijhulpsystemen bij zijn betrokken gemiddeld zo’n 40% duurder zijn dan een herstel van een voertuig zonder rijhulpsystemen.

Voor de zoektocht naar de juiste carrosserie kan beginnen, is het belangrijk om te achterhalen wat het voertuig precies nodig heeft.

DOSSIER CARROSSERIE Het vakblad voor alle garagisten en carrossiers Een uitgave van

MEDIA SURPLUS b.v.b.a.

Een uitgave van

MEDIA SURPLUS b.v.b.a.

Hoofdredacteur

Tony De Clercq Hoofdredacteur Tony De Clercq Redactieadres

MEDIA SURPLUS B.V.B.A. Redactieadres

Boris Koster: “Carrosseriebedrijven dienen zich constant aan te passen om te zorgen dat zij in staat zijn om bepaalde herstellingen adequaat uit te kunnen voeren.”

Reden 3: Gebruik van lichtgewicht materialen Het koetswerk van veel elektrische voertuigen is samengesteld uit veelal lichtgewicht materialen. De reden hiervoor is energiezuinigheid: hoe lichter een auto is, hoe minder energie en brandstof er nodig is om te accelereren. Een andere reden voor de toename in lichtgewichtkoetswerk zijn de strikte Europese CO2-wetgeving waar fabrikanten zich aan moeten houden.

Voorheen gebruikten fabrikanten veelal ijzer of plaatwerk voor voertuigen.

Vroeger konden carrossiers deukjes dan ook vaak relatief eenvoudig uitdeuken met speciaal gereedschap of door middel van hoge temperaturen. Bij het toepassen van deze herstellingen zal lichtgewichtmateriaal juist schade oplopen.

Nog een reden voor hogere herstellingskosten bij lichtgewichtmaterialen zijn de zogenaamde ‘kreukelzones’. Com-

posietmaterialen (aluminium, magnesium en staalblends) absorberen energie beter dan massief staal dat doet en daarom wordt het steeds vaker door autofabrikanten gebruikt. Aan de andere kant zorgt een betere energieabsorptie tijdens de botsing er juist voor dat de schade op het koetswerk groter is. Het is geen uitzondering dat panelen na een aanrijding geheel vervangen moeten worden, wat uiteraard zal leiden tot hogere herstellingskosten.

Selecteer het carrosseriebedrijf dat het meest geschikt is voor de klus Voor de zoektocht naar de juiste carrosserie kan beginnen, is het belangrijk om te achterhalen wat het voertuig precies nodig heeft. Elke auto is anders. Binnen de categorie elektrische voertuigen alleen zijn er al duidelijke verschillen tussen bijvoorbeeld batterij-, plug-in hybride of hybride elektrische voertuigen. Daarnaast spelen ook

OEM-certificeringen een rol, zo is bij de herstelling van Tesla vaak een totaal andere herstellingsaanpak vereist dan een elektrisch model van Nissan.

Door rechtstreeks naar de hersteller te gaan die de juiste certificaten en expertise heeft, worden de risico’s van hogere kosten aanzienlijk geminimaliseerd. Het ideale carrosseriebedrijf zal getraind en uitgerust zijn om veilig met de batterij om te gaan (verwijderen of deactiveren) zal een rijhulpsysteem kunnen kalibreren, of weten hoe om te gaan met het materiaal waarvan het koetswerk is gemaakt.

Bovendien zal het identificeren van de specialist op bovengenoemde gebieden ook vaak leiden tot een kortere herstellingstijd door te voorkomen dat het herstel wordt toegewezen aan een schadeherstelbedrijf dat de klus alleen kan klaren door hem uit te besteden

Volgens gegevens van Fixico zijn de gemiddelde herstellingskosten voor voertuigen van één jaar oud tussen 2016 en 2019 met 29% gestegen.

Daknam-dorp MEDIA SURPLUS25B.V.B.A. B-9160 Lokeren Daknam-dorp 25 Tel : +32(0)9 B-9160 Lokeren349 69 64 Fax : +32 (0)9 Tel : +32(0)9 349349 69 69 64 65

Fax : +32 (0)9 349 69 65 Medewerkers Email: infogarage@media-surplus.be Eindredactie: Annick Moons Kort nieuws: Annick Moons Medewerkers Jana Van Brussel (foto’s) Eindredactie: Linda De Geest Laurent Cortvrindt Kort nieuws: Annick(redactie Moons & foto’s) TonyVan De Brussel Mesel (redactie) Jana (foto’s) PeggyCortvrindt van de Moortel (redactie) Laurent (redactie & foto’s) Eduard Coddé(redactie) (redactie) Tony De Mesel Maarten (beheer database) Peggy van De de Clercq Moortel (redactie) Het Letterhuis (lay-out) Eduard Coddé (redactie) Het Letterhuis (lay-out)

Uitgeverij MEDIA SURPLUS B.V.B.A. Uitgeverij

Daknam-dorp MEDIA SURPLUS25B.V.B.A. B-9160 Lokeren Daknam-dorp 25 B-9160 Lokeren Advertising

Tel : +32(0)9 349 69 64 Advertising

Tony De Clercq Tel : +32(0)9 349 69 64 + 32De (0)475 Tony Clercq52 27 15 + tony@media-surplus.be 32 (0)475 52 27 15 tony@media-surplus.be

Niels NietsVlaeminck uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of +32 (0)484 74 79 93 openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie niels@media-surplus.be

of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke van de Niets uit deze toestemming uitgave mag verveelvoudigd uitgever.

Ondertekende artikels verbinden en/of openbaar gemaakt worden alleen de auteur.

Feitengegevens door middel van druk, fotokopzie ofin producten”, op“nieuwe welke andere wijze “branchenieuws” ook, zonder en “industrie” blijven onder schriftelijke toestemming vande de uitgever.

Ondertekende van artikels verbinden verantwoordelijkheid de inzender. alleen de auteur. Feitengegevens in “nieuwe producten”, “branchenieuws” Verantwoordelijke uitgever enT.“industrie” De Clercqblijven onder de verantwoordelijkheid van de inzender.

T.

gerichte verdeling gerichte 2016 verdeling

p/a Daknam-dorp 25 Verantwoordelijke uitgever B-9160 Lokeren

De Clercq

Oplage: 14.124 ex.

Verschijnt ook in het Frans p/a Daknam-dorp 25 2016 Extra nummers: € 4,75 B-9160 Lokeren Abonnement: € 38 Oplage: 14.124 ex.

Media Surplus, uitgever Verschijnt ook in het Frans van INFOGARAGE vindtnummers: uw privacy belangrijk. Daarom Extra € 4,75 voldoen we aan Abonnement: € 38de privacy wetgeving/

GDPR die sinds 25 mei 2018 van kracht is gegaan.

Metuitgever het aankrijgen en het niet Media Surplus, van INFOGARAGE retourneren vanbelangrijk. dit magazine stemt u in vindt uw privacy Daarom om op we regelmatige basis het magazine voldoen aan de privacy wetgeving/ in dedie toekomst temei blijven ontvangen in GDPR sinds 25 2018 van kracht digitale vorm. Uenkan is fysieke gegaan.en/of Met het aankrijgen hetopniet elk moment uitschrijven voor dit gratis retourneren van deze magazine stemt u op eenvoudig verzoek via in magazine om op regelmatige basis de magazine in tony@media-surplus.be. de toekomst te blijven ontvangen in fysieke en/of digitale vorm. U kan op elk moment uitschrijven voor deze gratis magazine op eenvoudig verzoek via tony@media-surplus.be.

Alles wat rijdt, loopt beter met LIQUI MOLY.

www.liqui-moly.com