100497_Overijssel_05:Opmaak 1
01-10-2010
15:10
Pagina 10
‘Tien eeuwen Topstukken’ van 12 oktober tot en met 16 januari 2011 in het Historisch Museum Deventer, Brink 56.
10
@ www.sabinfo.nl @ www.historischmuseumdeventer.nl
Veranderende wereld e expositie ‘Tien Eeuwen Topstukken’ van
de Sabro Bosco, oftewel John Holywood, dat wil zeg-
de zeventiende eeuw was de Sphaera verplichte kost
Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek
gen Jan van het Heilige Bos. SAB toont een druk uit
aan West-Europese universiteiten.
(SAB) toont prachtige middeleeuwse hand-
1498. Wat de Sphaera Mundi bijzonder maakt, is dat
Onder invloed van het humanisme ontwikkelde de
schriften met bladgoud en kleurrijke versie-
dit middeleeuwse werk de aarde als bol voorstelt.
wetenschap zich in een ras tempo. In plaats van een
ringen, boeken uit het begin van de boekdrukkunst,
Sacro Bosco’s wereldbeeld week dus af van dat van de
theologisch geïnspireerd, ontstond een meer weten-
indrukwekkende atlassen en botanische naslagwer-
vroegmiddeleeuwse onderzoekers, die de aarde als
schappelijk georiënteerd wereldbeeld. Het was onder
ken, die de ontwikkeling van het boek laten zien. Eén
een pannenkoek weergaven. Holywood plaatste de
meer gebaseerd op nauwkeurige waarnemingen tij-
van de stukken die nog niet eerder aan het publiek
aarde wél, net als zijn tijdgenoten, in het middelpunt
dens de vele ontdekkingsreizen. In het Theatrum Orbis
werden vertoond is een kleurrijk Boek der Psalmen
van het heelal. Dat zijn werk belangrijk was, mag dui-
Terrarum (Schouwtoneel van de landen der wereld),
(of psalterium) dat omstreeks het jaar 1500 in de
delijk zijn. Er verschenen talloze herdrukken en tot in
een atlas die werd samengesteld door Abraham
D
buurt van Deventer moet zijn vervaardigd. Het handschrift, met een illustratie van een knielende koning David, kwam vorig jaar in bezit van de Athenaeumbibliotheek. Ook zijn een zestal atlassen vol kaarten te zien, waarvan de oudste stamt uit de tiende eeuw. Aan de hand van deze meestal monumentale boekwerken is de evolutie van het wereldbeeld goed waar te nemen.
Een oude kaart komt tevoorschijn Een van de oudste stukken is een wereldkaart in een handschrift uit de twaalfde eeuw uit het ZuidVlaamse Sint-Omaars, tegenwoordig St. Omer, in Noord-Frankrijk. Eeuwenlang bleef de kaart verborgen onder een enorme vlek, die zich als een aswolk over de toentertijd bekende wereld uitstrekt. Door de pagina met hoogwaardige apparatuur te fotograferen en het beeld ‘digitaal op te waarderen’, werd het voor het eerst sinds mensenheugenis mogelijk onder de vlek te kijken. Er kwam een platte, cirkelvormige, geheel door water omgeven aarde tevoorschijn. De aarde is schematisch verdeeld in de toen bekende drie werelddelen: Azië, Europa en Afrika. Middelpunt is het Heilig Land, wat aangeeft dat het middeleeuwse wereldbeeld geïnspireerd was op de bijbel. Afrika en Europa zijn gescheiden door de ‘nostre mare’, de Middellandse Zee, en tussen deze beide werelddelen en Azië liggen niet nader benoemde wateren. De afbeelding is verwant aan een al lang verdwenen kaart uit de zevende eeuw.
De wereld als bol Een ander topstuk is een intrigerend boek dat afkomstig is uit het Arme Fraterhuis te Deventer met de titel Sphaera Mundi (wereldbol). Het is rond 1230 geschreven door de Engelse wis- en sterrenkundige Johannes
