14
DOOR NIELS HEUVEN
BOMMEN BEREND BRANDSTICHTER VAN VRIEZENVEEN?
We schrijven het jaar 1666. Heel Twente is overlopen door de machtige krijgsheer en bisschop van Münster, Bommen Berend. Heel Twente? Nee, één klein dorpje niet. Het bood dapper weerstand tot op een koude winternacht het veen bevroor en de bisschop moordend en plunderend het dorp overnam en tot overmaat van ramp heel Vriezenveen in brand stak. Bisschop Christoph Bernhard von Galen, geschilderd door Wolfgang Heimbach (1674)
D
at één Twents dorp standhield is natuurlijk flink overdreven en heeft een sterk Asterix & Obelix-gehalte. Dat Bommen Berend Vriezenveen in brand stak is bijkans nog sterker overdreven. En toch is dit verhaal sinds 1666 vormend geweest voor het collectieve geheugen: Vriezenveen zou door toedoen van de bisschop van Münster zijn platgebrand en uiteindelijk door de dorpelingen zelf weer zijn opgebouwd. Totdat de amateurhistoricus Gezinus Grissen in de aanloop naar 2017 in het Historisch Centrum Overijssel (HCO) per toeval op ‘vergeten’ archiefstukken stuitte en een heel ander licht op de gebeurtenis kon schijnen.
Bommen Berend
Bommen Berend, zoals bisschop Christoph Bernhard van Galen in de volksmond bekendstond, was zowel de
politieke als religieuze leider van Münster. Zijn bijnaam dankte hij aan zijn grotere voorliefde voor de geur van kruitdamp dan voor dat van het wierookvat. Hij combineerde een religieuze rol met een militaire rol, met de nadruk op dat laatste. Deze dubbelrol leverde hem soms kritiek op. Op bijgaande prent is te zien dat de linkerkant van Van Galen is afgebeeld als ridder en de rechterkant als priester met de bijbel in de hand. De tekenaar zet kanttekeningen bij de vraag hoe hij zijn rol als militair en als religieus leider met elkaar kon verenigen. Auteurs uit alle tijden typeren Van Galen op een schaal die loopt van militair genie naar roekeloze maniak. De bisschop is berucht geworden door zijn experimenten met zijn brandende kanonskogels en mortieren. E.W. van Dam Van Isselt, officier in het Nederlandse leger en directeur van de Nederlandse
Spotprent op Bommen Berend, afgebeeld als bisschop en veldheer. Bron: Beeldbank Groningen
