MAART 2021 – 41
BOEKRECENSIE
Vechtend tegen discriminatie Enkele jaren geleden bezocht ik het voormalige vernietigingskamp Auschwitz. Indrukwekkend als het was, het diepst werd ik geraakt door de stapel met protheses die, evenals de koffers, brillen en het haar, waren afgepakt van de Joodse mensen die werden vergast. Onze gids vertelde namelijk dat veel van deze protheses hadden toebehoord aan veteranen uit de Eerste Wereldoorlog. Mannen die letterlijk lijf en leden hadden gewaagd voor hun vaderland, werden nu vermoord door de nieuwe leiders van datzelfde land. De koude rillingen liepen mij over de rug. DOOR RIK METS
I
n Joodse soldaten in Duitse dienst beschrijft dr. Bas de Groot deze geschiedenis, beginnend na de val van Napoleon, tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Koning Friedrich Wilhelm III gaf de Joden in 1812 toegang
+++ BAS DE GROOT, JOODSE SOLDATEN IN DUITSE DIENST 1814 – 1945, UITGEVERIJ ASPEKT, 163 PAGINA’S (€ 19,95)
tot het Pruisisch staatsburgerschap en met de invoering van de dienstplicht twee jaar later, kregen Joodse mannen ook de mogelijkheid dienst te nemen in het leger. Racisme en antisemitisme maakten echter dat er gedurende de negentiende eeuw slechts enkele tientallen Joodse officieren waren. De Eerste Wereldoorlog bracht hier verandering in. De grote verliezen aan het front maakten dat keizer Wilhelm zijn toevlucht nam tot het oproepen van meer Joodse mannen, maar tegelijkertijd waren het juist de Joden die werden beschuldigd van de verliezen. De dolkstootlegende die in de jaren ’20 aan populariteit won, is hier een voorbeeld van. Met de opkomst van het nationaalsocialisme vluchtten veel Joden naar het buitenland, om later in geallieerde dienst terug te keren. De Groot vertelt de verhalen van Joodse veteranen die moesten vluchten voor de nazi’s en besteedt daarnaast aandacht aan zij die volgens de rassenwetten Joods waren, maar toch een positie kregen in de Reichswehr. Het meest vooraanstaand hierin was Hans Georg von Friedeburg, wiens carrière begon in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog en zou eindigen met de val van het Derde Rijk. Al had hij een Joodse grootmoeder, hij was een aanhanger van het nationaalsocialisme en werd door Himmler beschermd tegen vervolging. Joodse soldaten in Duitse dienst behandelt een onderwerp dat vaak wat onderbelicht is gebleven, omdat het veelal wordt overschaduwd door de Holocaust. Al had het boek kunnen profiteren van meer diepgang, bijvoorbeeld door de geschiedenis van Joodse soldaten te plaatsen binnen de bredere context van het Europese antisemitisme in de negentiende en twintigste eeuw, het biedt wel degelijk de mogelijkheid tot meer onderzoek en kan de interesse van de lezer opwekken. Interessant is de opname van een bloemlezing uit Gefallene Deutsche Juden. Frontbriefe 1914-18, waarbij wel de kanttekening gemaakt moet worden dat de lezer die deze brieven wil gebruiken, een goede kennis van de Duitse taal moet hebben. Waarom niet is gekozen voor het
toevoegen van een vertaling, blijft onduidelijk. De Groot heeft met zijn boek een onderwerp aan het licht gebracht waar je weinig over hoort. Een geschiedenis die gaat over de voortdurende strijd van een groep mensen tegen discriminatie. En denkend aan de protheses die tentoongesteld liggen in Auschwitz, is het een geschiedenis die menigeen zal raken.
‘De verliezen aan het front maakten dat keizer Wilhelm zijn toevlucht nam tot het oproepen van meer Joodse mannen’
