brugse zusters-apothecaresses en apothekers in de zestiende en zeventiende eeuw Evelien Vanden Berghe
They shook, they stared as white’s their shirt: Them it was their poison hurt. -I tell the tale that I heard told. Mithridates, he died old. A. E. Housman (1859–1936). A Shropshire Lad. 1896 Het beroep van apotheker is gegroeid uit die van kruideniers-drogisten. Zij behoorden tot de Neeringhe van de Cruydhalle, hadden lokalen in de stadshallen, en waren meesseniers of handelaars. Ze verkochten kruiden, suikerwaren en gedroogd fruit. In de loop van de tijd ging een aantal onder hen niet alleen verkopen maar ook zelf bereidingen maken. De eerste stappen naar het beroep van apotheker waren gezet. Langzaamaan werd het beroep van apotheker officiëler. Een reeks ordonnanties of stedelijke
reglementeringen werden uitgevaardigd om regels vast te leggen en het beroep te standaardiseren. De eerste ordonnantie aangaande apothekers dateert van het einde van de vijftiende eeuw (1497) en ging over de controle op hun bereidingen. Vooral in de zestiende en zeventiende eeuw werden heel wat ordonnanties afgekondigd. Een reglement uit 1582 verwijst expliciet naar de leertijd van een apotheker die drie jaar moest duren en de proef waarin ze hun kennis moeten bewijzen. Deze aanpak was niet alleen goed voor de kwaliteit van de opleiding,. Het gaf de clientèle ook een zeker vertrouwen in hun kunnen. Het grote verschil kwam er in 1697 toen de eerste Brugse pharmacopee of geneesmiddelenboek verscheen. De druk van dit werk gebeurde niet zonder slag of stoot. De apo-
thekers hadden vooral problemen met de zeer strikte reglementering waaronder niet alleen de bereidingen, maar ook de prijzen vielen die ze mochten aanrekenen. Bovendien stelde – God verhoede het – een arts, dokter Vanden Zande en géén apotheker, de pharmacopee op. In een andere latere ordonnantie uit 1760 is er sprake van een nieuwe, dus tweede, pharmacopee. Tot op vandaag is hiervan geen spoor teruggevonden. De grootse vernieuwing kwam pas later. In de achttiende eeuw wordt de Collegia Medica of particuliere Recht-banck voor de medecynen opgericht waarin ook steeds twee apothekers zetelden en die tot doel had de reglementering der geneeskundige beroepen vast te leggen. Vanaf 1645 bestond er een apotheek in het leegstaande broederklooster van het Sint-Janshospitaal (Afb. 26). In die tijd woonden en werk-
35
