GRAM september 2021

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108september #05 JUNI 2017 VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 112 #07 2021 PERIKELEN CIRCULAIR BOUWEN: BIJPLAATSEN ALLES IN DE VAN JUISTE BAK RONDOM DE AFVALAFVAL BIJ ONDERGRONDSE ZOEKEN NAAR DANKZIJ DE ECOSCAN STOFFENHEFFING AFVALCONTAINERS SCHAALGROOTTE

OPLOSSING VOOR GROFMET HUISHOUDELIJK ZORGT CORONA VOOR DEALEN DIFTAR: LUIERS STEEDS RESTAFVAL, WEL OF NIET TRENDBREUK IN VANGSLIEDRECHT PEILT DICHTERBIJ TRANSITIE? DENASCHEIDEN? MENINGEN

Krachtig, nauwkeurig en gebruiksvriendelijk Onze RED bewijst dagelijks zijn waarde in de afval- en recyclingbranche. De temperatuurmeting detecteert broei vroegtijdig en voorkomt daarmee brand. Onder alle omstandigheden! Kijk voor meer informatie op onze website of bel ons op 088 – 247 56 00.

247kooi.nl Camera surveillance

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, ACV Groep (hoofdredacteur) Addie Weenk, Rijkswaterstaat Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Nijkerk Marianne Zegwaard, Stantec Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam Annemieke Braamburg, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD Peter de Boer, gemeente Amsterdam

INHOUD 06

16

Balken, planken, tegels, bakstenen en ander bouwmateriaal krijgen op kleine schaal en ad hoc al langer een tweede leven.

Ondanks goede resultaten stappen sommige gemeenten weer af van diftar of aarzelen ze hiertoe over te gaan. De druk van inwoners neemt toe.

CIRCULAIR BOUWEN: BEGIN IS ER, NU ZOEKEN NAAR SCHAALGROOTTE

SLIEDRECHT WIL VOORAF MENING PEILEN ONDER BEVOLKING

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl REALISATIE EN DRUK Print2Pack Coverbeeld: Amber Beckers / Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

24

DE LANGZAAM VOORTSCHRIJDENDE SCHILLENSCHEIDING IN AMSTERDAM In weinig grote steden is de inzameling van gft-afval en gfe-afval een succes.

Het relatief grote aandeel hoogbouw en de sterke verstedelijking gelden als de bekende oorzaken.

05 BEZEM 09 ALLES IN DE JUISTE BAK MET ECOSCAN 11 AANDACHT VOOR HET BORGEN EN VERBETEREN VAN DE KWALITEIT VAN INGEZAMELD PMD 15 NVRD NIEUWS 19 ZERO WASTE EXPEDITIE 22 ZORGT CORONA VOOR EEN TRENDBREUK IN DE VANGTRANSITIE? 27 ROTTERDAM HELPT IN STRIJD TEGEN PLASTIC SOEP 29 CLOSE-UP 30 BRANCHENIEUWS

ISSN 1569-0458 © NVRD

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

GRAM #07 september 2021 | 3

Samen verantwoord fietsaccu’s inzamelen

Gemeenten en milieustraten, helpen jullie mee?

Het is belangrijk om brand in vuilniswagens te voorkomen. Doordat mensen uit onwetendheid kapotte fietsaccu’s bij het restafval gooien, neemt het risico op deze branden toe. Samen met gemeenten en milieustraten, wil Stibat consumenten optimaal voorlichten.

Hoe? Om consumenten beter te informeren, heeft Stibat communicatiemateriaal ontwikkeld voor gemeenten en milieustraten. Zoals kant-en-klare teksten voor de website of afvalapp, maar ook geplastificeerde posters en inleverinstructies voor de milieustraat.

Wil je als gemeente of milieustraat ook bijdragen aan een verantwoorde inzameling van fietsaccu’s?

Ga naar www.stibat.nl/gemeenten om het communicatiemateriaal te downloaden.

Scan de QR-code en download het communicatiemateriaal

EZK WORDT K De formatie. Wil ik het erover hebben? Eigenlijk niet. Maar kan ik het vermijden? Nee, eigenlijk ook niet. Vind ik er iets van?

Jazeker wel. "Duurt langgggggg!", zoals één van mijn kleine bezempjes zegt wanneer een verhaal langer duurt dan twee minuten en dat duurt het. Het is een strijd geworden wie het langst niet buigt, wie vooral geen concessies wil doen aan eerdere boute en mediagerichte uitspraken. Imago als leidraad, onwrikbaarheid als belangrijkste kernwaarde. Droevig, heel droevig. Want er is toch wel heel wat gebeurd in de tussentijd waardoor de verschillende strijdbijlen toch al lang diepe en onvindbaar begraven hadden moeten worden. En nee, dit gaat niet over corona.

Want er is natuurlijk maar één onderwerp waarbij alle alarmbellen af hadden moeten gaan. Eén rapport waardoor iedereen elkaar direct had moeten opzoeken en afspraken had moeten maken hoe we hier nu daadkrachtig en voortvarend mee aan de slag zouden gaan. Het op 9 augustus gepubliceerde rapport van het IPCC. Alles gaat sneller en heftiger dan we al dachten.

Dan zou je denken dat het lage land, het land onder de zeespiegel, het land van stormvloedkeringen en balgstuwen direct de volledige urgentie zou zien en een klimaatcrisis zou uitroepen. Maar nee, stiller dan stil. Oorverdovend stil.

We hebben in Nederland, nog wel, een ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Ziedaar, het probleem. We hebben Economische Zaken en, oh ja, ook Klimaat. Een sluitpost, bedrijfsbelang voor algemeen belang. Liever een vliegmaatschappij gered dan het ganse land. Mocht ik als bezem dan de illusie hebben dat deze column iets kan veranderen en enige invloed heeft op de formatie, dan een pleidooi om terug te gaan naar een ministerie van VROM. Maar dat is wellicht verlangen naar iets van vroeger. Nee, een crisis vergt duidelijke keuzes, dus bij deze. Met ingang van de nieuwe regeerperiode, een ministerie van Klimaat. Ook levert deze de vicepremier, of beter, de premier zelf. Een crisissituatie vergt crisiskeuzes.

GRAM #07 september 2021 | 5

CIRCULAIR BOUWEN: BEGIN IS ER, NU ZOEKEN NAAR SCHAALGROOTTE Balken, planken, tegels, bakstenen en ander bouwmateriaal krijgen op kleine schaal en ad hoc al langer een tweede leven. Circulair bouwen als onderdeel van het toewerken naar een circulaire economie is echter een relatief nieuw fenomeen. Het is, zo betogen Aleid Diepeveen (Achterhoek Ambassadeurs) en Mieke Bleij (Klus de Bouwkringloop Amersfoort) ook een absolute noodzaak om de aanslag die nieuwbouw op grondstoffen en natuur legt te verminderen.

A

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: ACHTERHOEK AMBASSADEURS

chterhoek ambassadeurs (8RHK) zet zich in voor de versterking van de Achterhoek als open innovatiesysteem: ruimte voor Innovatie en Groeien in Kwaliteit. De zeven gemeenten binnen 8RHK zoeken samenwerking in de driehoek gemeenten, bedrijfsleven en onderwijs/onderzoek, vertelt Aleid Diepeveen, programmaregisseur circulaire economie en energietransitie bij Achterhoek Ambassadeurs. “Binnen het brede onderwerp circulaire economie kijkt 8RHK vooral naar circulair vastgoed, infra en ondernemen. Inzameling van reststromen is bij ons onderdeel van een initiatief onder de naam Cir-

kelregio. Dat loopt nu een jaar en wil onder meer een marktplaats zijn voor hergebruik van bouwmaterialen.” Diepeveen ziet rondom circulaire bouwmaterialen in de regio twee relevante ontwikkelingen: • Zakelijke bouwmaterialen. Cirkelregio telt een aantal partners op het gebied van bouwmaterialen. Er wordt bij bouwprojecten te veel besteld of verkeerd besteld, er blijven materialen over die teruggaan naar de werkplaats. Diepeveen: “We hebben samen met die partners en de gemeenten geïnventariseerd wat die reststromen zijn, hoeveel het is en wat we ermee kunnen. Dat gaat leiden

Straat waarin bestaande woningen worden afgebroken en bouwmateriaal tijdens de sloop wordt ingezameld om voor de nieuwe woningen te gebruiken. Op de voorgrond zie je dakpannen die gesorteerd zijn voor hergebruik.

6 | GRAM #07 september 2021

tot het project Stadsmijn Achterhoek. Dat is al door een aantal ondernemers opgepakt. Zo moeten de diverse reststromen een goede ordening krijgen, een eigen kwalificatie en mogelijk nog een bewerking ondergaan voor hergebruik. Dus sorteren, eventueel bewerken en gereedmaken voor nieuwe toepassingen.”

• Grover huishoudelijk afval: dat kan nu meestal gestort worden of in een enkel geval naar de Kringloopwinkel. Het Circulair Ambachtscentrum in Doetinchem gaat nu kijken of deze materialen een tweede leven kunnen krijgen als onder meer bouwmateriaal.

Dit is volgens Diepeveen meer een taak op gemeenteniveau. “Er zijn wat dit betreft overigens ook initiatieven van de Rijksoverheid.”

SLOOPBEDRIJVEN OMARMEN CIRCULAIR BOUWEN Sloopbedrijven omarmen het fenomeen circulair bouwen al langer.

In de Achterhoek-regio bijvoorbeeld Dusseldorp. Sloop wordt dan een waardevolle reststroom. Bij Dusseldorp zie je volgens Diepeveen dit transformatie-denken: geen sloop en dan nieuwbouw, maar hergebruiken van materialen uit het ene project in andere projecten. Diepeveen: “Dit gebeurt in Nederland al op diverse plekken, Dus het denken hierover is al langer aan de gang. Dit zijn natuurlijk wel de relatief makkelijke materialen, waar de markt zijn werk doet. Bij grof huishoudelijk materiaal staan we nog in de kinderschoenen.”

ZOEKTOCHT NAAR BUSINESS CASE In zijn algemeenheid is er bij circulaire bouwmaterialen volgens Diepeveen nu vooral een zoektocht naar goede en structurele business cases en welke partners elkaar hierbij kunnen helpen. Dat ziet zij ook in de Achterhoek terugkomen.

“Er is een basis aan materiaalstromen en er is een stip op de horizon. Maar de rendabele business cases moeten zichzelf nog bewijzen. Dat heb je wel nodig wanneer je ook met ondernemers als partners structureel wilt samenwerken. Uiteindelijk moet het zich onder de streep terugbetalen.”

Achterhoek Ambassadeurs probeert hier gas op te geven, partners te helpen elkaar te vinden en hen in dit traject te ondersteunen.

Maar uiteindelijk heb je, zoals bij de initiatieven Stadsmijn en Circulair Ambachtscentrum, trekkers nodig die een voorlopersrol pakken. “Ondernemers zoals Dusseldorp pakken zo’n rol, maar gemeenten kunnen dat ook. Denk aan een voorbeeldfunctie door bij verbouwing of nieuwbouw van een gemeentehuis de nadruk op circulair bouwmateriaal te leggen.”

Tweedehands wasbakken

Opening Bouwkringloop Amersfoort Klus, foto Henry Krul KLUSMATERIAAL Niet alleen bouwmateriaal, ook klusmateriaal kan hergebruikt worden. Geklust wordt er in Nederland genoeg, gezien de vele bouwmarkten die er zijn. KLUS, de bouwkringloop van de kringloopwinkel in Amersfoort, is een van de eerste initiatieven op het gebied van herbruikbaar klusmateriaal.

De winkel verkoopt nieuwe en herbruikbare bouwmaterialen: ingezamelde bouwmaterialen van bedrijven en particulieren aan particulieren. Tegels, scharnieren, schroeven, spijkers, ramen, deuren, planken, platen en allerlei andere bouwmaterialen zijn te vinden bij KLUS. Het Toekomstfonds van de gemeente Amersfoort maakte de realisatie mede mogelijk.

Bij de inzameling van materialen wordt volgens Mieke Bleij, directeurbestuurder en mede-initiator van KLUS, zowel naar kwaliteit als kwantiteit gekeken. Het Kringloopcentrum haalt jaarlijks in totaal 3 tot 3,5 miljoen kilo materiaal op. Zo’n 150.000 kilo, ruwweg 5 procent, is bouwmateriaal. Een flinke druppel op een gloeiende plaat, noemt Bleij het.

ZAKELIJK “Zakelijk zijn er al langer circulaire projecten. Reststromen van nieuwe materialen en tweedehands bouwmateriaal uit sloopprojecten.

Kringloopcentra deden nooit zoveel met bouwmaterialen omdat de expertise ontbrak en het – zeker voor de particulieren waarop kringloopcentra zich richten – een niche is in tweedehands verkoop.”

Het idee voor De Bouwkringloop komt van Amersfoorters Bas Slager en Gijsbert Jansen. Zij waren al een paar jaar bezig om meer bouwmateriaal ‘circulair’ te gebruiken in nieuwbouwprojecten, vertelt Bleij: “Bij de bouwkringloop hebben we andere kanalen dan die van particulieren geïnventariseerd om spullen te krijgen die we wel aan particulieren kunnen verkopen.”

LOGISTIEK Uiteindelijk gaat alles om logistiek, heeft Bleij gemerkt. Waar komt het materiaal vandaan – particulier of bedrijf – en welk deel kan in het geval van KLUS naar particulieren. Klusmateriaal is een klein deel van de totale stroom circulaire bouwmaterialen bij de Bouwkringloop. Maar het kan wel integraal onderdeel worden van de grotere beweging van circulair bouwen en de circulaire economie. “In het eerste jaar van ons bestaan hebben we goed bijgehouden wat er allemaal binnenkwam en wat er – al dan niet na bewerking – bruikbaar was voor verkoop aan particulieren. Daarvan hebben we veel geleerd en dat zetten we nu ook in voor andere bouwmarkten die aan de Bouwkringloop verbonden zijn elders in Nederland.”

GRAM #07 september 2021 | 7

Zo klopten niet alle aannames over eenvoudig te verkopen materialen, zoals dakpannen. Daarvan zijn er 200 soorten met veel afwijkende maten. Hetzelfde geldt voor grotere materialen zonder standaardmaat, zoals deuren, ramen, kozijnen. Wat wel goed loopt, zijn isolatieplaten, steenstrips, elektra, TL-armaturen, binnentegels, wasen stortbakken en standaardversies van bijvoorbeeld kozijnen.

Dit in kaart hebben is ook belangrijk om logistieke stromen te voorkomen, zoals onverkoopbare bouwmaterialen die alsnog naar het stort moeten, of uiteindelijk beter geschikt zijn voor zakelijk gebruik door aannemers. Bleij: “De aannames die wij maakten en klopten of verkeerd bleken, kunnen we nu delen met andere circulaire bouw-initiatieven.”

BEWUSTWORDING Volgens Bleij weten klussers in Amersfoort en omgeving de KLUSbouwmarkt inmiddels te vinden en gaan zij daar vaak heen voordat ze naar een reguliere bouwmarkt gaan. “Daarin hebben we veel gewonnen in ons doel om de levensduur van materialen te verlengen.

Er wordt nagedacht en gepraat over circulaire bouwmaterialen, er wordt op voortgeborduurd.”

Nieuw is de inzet van de al bestaande Teun-app voor bouwmaterialen. Particulieren kunnen de app al gebruiken om een foto te maken van bijvoorbeeld oude huisraad. Zo kan eenvoudig een eerste beoordeling plaatsvinden of iets geschikt is.

“Dat doen we nu ook voor bouwmaterialen. Zo weet een particulier

ADV IPR 190x130 mm DEF.indd 1 8 | GRAM #07 september 1_2_li_GRAM_190x130-C.indd 1

2021

of het zinvol is om iets te brengen of af te laten halen en weten wij of het zinvol is om iets in te nemen. Ook kan een particulier bruikbare materialen afleveren bij de milieustraat, zodat hij niet naar twee locaties hoeft te rijden. Alles om het inleveren van kringloopmaterialen makkelijker te maken.” https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/circulaire-economiemilieu/roadmaps/circulaire-economie/circulaire-bouw/online-database-bouwmaterialen/

BOB: CIRCULAIR BOUWMATERIAAL IN BEELD TNO heeft de database Bouwmaterialen in Beeld (BOB) opgezet om advies te kunnen geven over circulaire bouwmaterialen. BOB moet inzichtelijk maken welke materialen er in de gebouwde omgeving van Nederland zitten, zodat deze bijvoorbeeld opnieuw gebruikt kunnen worden voor circulaire bouwprojecten. Het BOB-model is gebaseerd op openbare databases en door TNO ontwikkelde gebouwprofielen: een grof materiaalpaspoort van de gebouwde omgeving van Nederland, met de theoretische vraag en het aanbod van bouwmaterialen.

Met name voor overheden moet BOB de mogelijkheden voor hergebruik inzichtelijk maken, door feiten toe te voegen zoals kwaliteit, restwaarde, milieu-impact en logistieke implicaties.

22-1000-0631-02 NVRD GRAM 2021 September

04-08-2021 10:13 31-08-2021 11:01

ALLES IN DE JUISTE BAK MET ECOSCAN In welke bak moet de chipszak, de kitkoker of de vieze pizzadoos? HVC Alkmaar werkt al een jaar met een ecoscan, die inwoners precies vertelt welk product bij welke afvalstroom hoort.

De ecoscan is onderdeel van de uitgebreide HVC-afvalwijzerapp en is sinds kort ook te gebruiken door andere gemeenten en afvalbedrijven.

TEKST: HETTY DEKKERS BEELD: HVC “We wilden onze bewoners beter duidelijk maken wat in welke bak thuishoort”, vertelt Susan Baks, beleidsadviseur marketing en communicatie van HVC. “En dat op een leuke en handige manier. Daarom hebben we een jaar geleden de ecoscan van het bedrijf Sitio ingevoerd. Met deze functie in de app kun je barcodes van producten scannen of een foto maken. De ecoscan geeft dan meteen aan in welke bak het product thuishoort.”

ZELFLERENDE APP De scan is het afgelopen jaar steeds verder verfijnd en doorontwikkeld. In het begin herkende hij bijvoorbeeld ruim de helft van alle ingevoerde barcodes, nu ligt dat rond de negentig procent. Ook het aantal gebruikers neemt sterk toe. Na een rustige start wordt de ecoscan nu door 200.000 mensen gebruikt, op een verzorgingsgebied van in totaal 500.000 huishoudens. Volgens Baks gaat het ontwikkelen van de app en de ecoscan continu door.

“Het is een zelflerende app. Door het gebruik komen er steeds nieuwe barcodes en functies bij. Nieuw is bijvoorbeeld de herkenning van productvormen, zoals de omtrek van een pen. Zo wordt de scanfunctie alsmaar beter.”

De ecoscan wordt nu duizenden keren per maand gebruikt. In de top10 van de meest gescande producten staan onder meer chipskokers, limonadeblikken en slagroomspuitbussen. Maar ook een lot uit de loterij is wel eens ingescand. “Dat mocht gewoon bij het oudpapier”, lacht Baks. “Of er een prijs op gevallen is, dat vertelt de scan dan weer niet natuurlijk.” Volgens haar zijn de reacties van de gebruikers positief. “Ze vinden het een leuke en handige functie en hadden niet verwacht dat het kon.” Of de ecoscan ook betere scheidingspercentages tot gevolg heeft, valt volgens Baks moeilijk aan te tonen. “Vergelijken is lastig, je weet niet precies wat de effecten zijn. Maar je mag toch aannemen dat er heel wat dingen in de juiste bak verdwijnen en

dus niet bij het restafval terechtkomen.” Volgens haar is de scan geen vrijbrief voor producenten om minder informatie op hun verpakkingen te vermelden. “Deze scan is een hulpmiddel, maar producenten blijven zelf verantwoordelijk voor recyclinginformatie.”

Sinds kort is de ecoscan dus ook voor andere gemeenten en afvalbedrijven beschikbaar. HVC gaat intussen door met het verfijnen en verbeteren van de afvalwijzer-app.

“We willen het afval scheiden persoonlijker gaan maken. Straks kun je bij het aanmaken van je account bijvoorbeeld aangeven of je een huisdier bezit. Je krijgt dan alleen tips en weetjes die voor jou relevant zijn. Zoals waar je je kattenbakvulling kunt weggooien”, aldus Baks.

INITIATIEF Bedenker en maker van de ecoscan is appontwikkelaar Rick Buiten van Sitio IT. Hij merkte dat veel mensen die hun afval thuis willen scheiden, vragen hebben over welk product in welke bak thuishoort. Dus zocht

hij naar een leuk en makkelijk hulpmiddel voor consumenten, waarmee zij hun afval beter kunnen sorteren. “Zo kwam ik op het idee van de ecoscan. Door een samenwerking met HVC, die de scan op wilde nemen in de bestaande afval-app, konden we een pilot doen bij een breder publiek.” Buiten heeft de scan tijdens de pilot sterk doorontwikkeld.

De scan is steeds uitgebreid en verbeterd, zodat hij nu echt gebruiksvriendelijk is en maar liefst 93 procent van alle bestaande barcodes herkent. Op verreweg de meeste producten presteert de scan nu goed, aldus Buiten. “Al blijven sommige dingen lastig, zoals piepschuim. Op een foto is dat materiaal moeilijk te herkennen, al zit het wel in de algoritmes en gaat ook dat steeds beter.”

De ecoscan werkt inmiddels zo naar tevredenheid, dat Sitio IT hem beschikbaar stelt voor iedereen. De ecoscan kan eventueel geïntegreerd worden in bestaande afval-apps van gemeenten.

Voor meer info: www.ecoscan.mobi, of stuur een mail naar rbuiten@sitioit.nl.

De ecoscan geeft aan bij welk afval een product thuishoort.

GRAM #07 september 2021 | 9

[Advertorial] STICHTING OPEN:

MET MEER INZAMELPUNTEN, ZAMELT EEN GEMEENTE MEER E-WASTE IN!

Nederlandse consumenten en bedrijven leverden in 2020 meer afgedankte elektrische apparaten en lampen (e-waste) gescheiden in dan het jaar ervoor. Toch is er nog extra inspanning nodig.

Gelukkig is die inspanning er op veel fronten. Zo wordt bij gemeenten het inleveren van e-waste flink gestimuleerd. Bijvoorbeeld met succesvolle alternatieve inzamelpunten waardoor meer inwoners kunnen meedoen aan de circulaire economie.

Gemeenten beheren het meest gangbare en non-commerciële inleverpunt voor klein e-waste: de milieustraat. Heel veel Nederlanders leveren al hun klein e-waste daar in. In 2018 deelden wij op het Grondstoffencongres inzichten uit een onderzoek naar het marktpotentieel van verschillende (nieuwe) non-commerciële inlevermogelijkheden. Gemak en bereikbaarheid bleken belangrijke voorwaarden voor het inleveren van e-waste onder inwoners van verschillende typen gemeenten. Uit het onderzoek bleek dat inwoners een hoge gebruiksintentie hebben voor (alternatieve) inleverpunten die hieraan voldoen. Inwoners willen graag recyclen, maar alleen inzamelen via de milieustraat is vaak nog niet genoeg.

OOK NIEUWE IDEEËN VANUIT GEMEENTEN Tijdens het congres kwamen de bezoekers met veel ideeën voor die alternatieven. De ‘brainstormmuur’ was behangen met ‘geeltjes’ met opties voor alternatieve inleverpunten. En inmiddels is een aantal van deze ideeën concreet geworden. In het hele land zijn inlevermogelijkheden gecreëerd op goed bereikbare plekken, plekken waar mensen sowieso al komen. Bijvoorbeeld met een mobiel inleverstation in een (winkel)centrum of in delen van de gemeenten die verder van de reguliere milieustraat liggen.

DEEL ALTERNATIEVE INLEVERPUNTEN EN LEARNINGS! In oktober is de Nationale Recycleweek en graag delen we dan jullie alternatieve inzamelpunten en/of learnings, zodat jullie ook andere gemeenten inspireren. Is er binnen jullie gemeente zo’n goed alternatief: laat het ons weten door een foto, tekst of filmpje (mag met mobiel worden gemaakt) te mailen naar info@stichting-open. org. De initiatieven zetten wij in oktober in het zonnetje tijdens de Recycleweek met publiciteit en we belonen de medewerkers van de inzamelpunten met wat lekkers op de (alternatieve) milieustraat.

MEER WETEN OVER HET ONDERZOEK? MAIL NAAR COEN.TEEUW@STICHTING-OPEN.ORG

AANDACHT VOOR HET BORGEN EN VERBETEREN VAN DE KWALITEIT VAN INGEZAMELD PMD Producenten van verpakkingen staan voor de opgave de huidige recyclingprestaties voor verpakkingsafval (PMD: Plastic, Metaal en Drinkpakken) te verbeteren. Ook gemeenten hebben daarbij een grote rol. Dit is een belangrijk uitgangspunt van de afspraken die Afvalfonds en VNG hebben gemaakt in de Ketenovereenkomst 2020 – 2029. Nadat de focus de afgelopen jaren vooral heeft gelegen op het scheiden van zoveel mogelijk PMD, zijn in de Ketenovereenkomst ook afspraken gemaakt over het terugdringen van het aantal stoorstromen in PMD. Om gemeenten te helpen bij het optimaliseren van de kwaliteit van het aan de bron gescheiden en ingezamelde PMD, heeft IPR Normag in opdracht van de werkgroep inzamelen van het Platform KetenOptimalisatie (PKO) een handreiking met best practices opgesteld.

Hiervoor zijn 30 gemeenten en inzamelorganisaties geïnterviewd.

TEKST: RUBEN OLDENHOF, ELINE NIJMEIJER EN PAUL DE BRUIN

I

n de Ketenovereenkomst Verpakkingen hebben producenten (vertegenwoordigd door Afvalfonds Verpakkingen) en gemeenten (VNG) afspraken gemaakt over de taak- en rolverdeling. Hoewel producenten verantwoordelijk zijn voor het behalen van de recycledoelstellingen, hebben gemeenten de taak PMD in te zamelen en op zich genomen een zo zuiver mogelijke stroom aan te bieden met een beperkte hoeveelheid stoorstromen. Hiervoor ontvangen zij een inzamelvergoeding. Afspraken over de maximale toegestane hoeveelheid stoorstromen zijn vastgelegd in het boordelingsprotocol, horend bij de ketenovereenkomst 2020 – 2029. In de praktijk blijken echter veel factoren van invloed op de kwaliteit van het ingezamelde materiaal.

tocht naar de juiste aanpak ter verbetering van de kwaliteit van het ingezamelde PMD al verschillende maatregelen toegepast en verkend. Aan de hand van 30 gesprekken met verschillende gemeenten en inzamelorganisaties, en een uitgebreide studie van beschikbare onderzoeksrapporten zijn ‘best practices’ en ‘good practices’ verzameld en gebundeld in de handreiking ‘Aandacht voor kwaliteit van PMD’. De handreiking is gericht op de relevante processen waar een gemeente zelf direct en indirect invloed op heeft en is bedoeld om gemeenten te informeren en te activeren met gerichte instrumenten en handelingsperspectieven.

VERSCHILLENDE INTERVENTIES In de handreiking is bewust gekozen om voor een breed overzicht van handelingsperspectieven de verschillende processtappen van de inzameling van PMD te volgen.

Hoe kunnen gemeenten sturen op het borgen en verbeteren van de kwaliteit van ingezameld PMD? In de praktijk worden in de zoek-

A

Beleid Afvalbeheerbeleid en flankerende maatregelen

Integraal afvalbeheerbeleid • Communicatie / participatie • Service (voorzieningen/ verleiden) • Prijsprikkels (positief / negatief) • Handhaving (repressief, preventief b.v. afvalcoach)

Techniek en logistiek

B

Inzamelvoorziening service en middel Bijvoorbeeld: • Minicontainer (MC) aan huis • Verzamelcontainer (VC) wijk • VC met/zonder verdichting • Zakken

C Inzamellogistiek

Bijvoorbeeld: • Achter-/zijlader • Rotopress • Mate van verdichting • Open bak

Resultaat

D Overslag

Bijvoorbeeld: • Wijze van overslag • Wel/niet selectieve verwijdering vervuiling

E

• Keuring conform het protocol • Aanbieding ter sortering • Eventuele afkeur

Variabelen en handelingsperspectief gemeente

Overige variabelen • Inzamelfrequentie MC / zak • Dekkingsgraad VC

GRAM #07 september 2021 | 11 © IPR Normag

In slechts 4 seconden • Recycle mini-containers nu in 4 seconden met de WCR Pers!

• Alle grondstoffen van elkaar gescheiden met een druk op de knop • De WCR Pers helpt mee aan een circulaire economie en helpt u kosten te besparen.

?

Voor meer info: www.innotechkramer.com info@innotechkramer.com

Handelingsperspectieven zitten bijvoorbeeld in diverse flankerende (beleids)maatregelen zoals communicatie: van informatievoorziening tot en met bewustwording en inwonerparticipatie.

Ook in de inrichting van de dienstverlening en van de technische inzamellogistiek kan de gemeente keuzes maken die invloed hebben op de kwaliteit (zuiverheid) en sorteerbaarheid van PMD. In de laatste processtap van inzameling wordt het PMD aangeboden op het overslagpunt, waar de visuele inspectie volgens het beoordelingsprotocol plaatsvindt. Dit is een belangrijk moment in de keten omdat hier zicht wordt (of kan worden) verkregen op de kwaliteit van het ingezamelde PMD. Dit is belangrijke informatie voor de gemeente zodat zij gericht interventies kunnen inzetten waarmee de kwaliteit van het ter sortering en recycling aangeboden PMD kan worden geoptimaliseerd.

Voor veel inwoners is PMD een complexe stroom, waardoor er vaak ook onbedoeld ‘verkeerde’ materialen en producten bij het PMD aangeboden worden. Ook komt het voor dat PMD-containers als ontwijkroute voor restafval worden gebruikt. Interventies waarin maatwerk wordt toegepast zijn het meest effectief om de vervuiling sterk terug te dringen. De meest succesvolle interventies zijn: • Inzamelmiddelen op maat, afhankelijk van probleemanalyse kan aanpassing van de voorziening het verschil maken. Maatwerk toepassen bij bebouwingstype of bevolkingssamenstelling; • Inzet afval- of buurtcoaches voor persoonlijke en interactieve communicatie; • Uitdelen rode/gele/groene kaarten; in combinatie met het niet (direct) legen van inzamelmiddel en in gesprek gaan met inwoners.

Naast de bovengenoemde meest succesvolle interventies, zijn diverse overige maatregelen en handelingsperspectieven in kaart gebracht.

Dit gaat van kleinere inzamelroutes (minder afval per inzamelvoertuig zorgt voor minder verkleving), beter afstemmen van het serviceniveau op restafval en het serviceniveau op PMD, tot het aanwenden van gamificatie (gedragsverandering stimuleren via spel).

of interventies. Het wordt daardoor niet duidelijk wat wel werkt en wat niet. In de handreiking is daarom bewust gekozen om als kernboodschap mee te geven dat de basis ligt in het kunnen herkennen waar de problemen zitten en wat de oorzaken zijn. Op basis van analyse en inzicht is dan goed een plan – do – check – act cyclus te doorlopen. Dit start met het identificeren en analyseren van het probleem, vervolgens hierop gericht maatregelen nemen, deze evalueren en tot slot waar nodig bijsturen.

Het verkrijgen van inzicht kan op verschillende bronnen berusten, bijvoorbeeld sorteeranalyses op het ingezamelde PMD of de terugkoppeling van de inzamelaar over de registraties per inzamelroute.

Ook in het acceptatieproces van de aangeleverde partijen ingezameld PMD bij de overslaglocatie worden in principe veel gegevens en metingen geregistreerd. Er is dus veel data beschikbaar voor de gemeente. Deze ruwe data dienen dan nog wel te worden verwerkt tot betekenisvolle informatie, op basis waarvan een gemeente of inzamelorganisatie vanuit de overslaglocaties meer inzicht kunnen krijgen in de kwaliteit van het ingezamelde PMD op maand- of jaarbasis, eventueel nader gespecificeerd per inzamelroute waardoor gerichte actie mogelijk wordt. Uit de interviews blijkt dat gemeenten niet altijd de tools hebben om de juiste informaties inzichtelijk te krijgen. Omdat informatie aan de basis ligt voor een goed verbeterproces is hiervoor een goede samenwerking in de hele keten van belang.

De handreiking is afgelopen juli onder de aandacht gebracht bij de gemeenten en is te vinden op de website van Nedvang en NVRD. Over de auteurs: Ruben Oldenhof en Eline Nijmeijer zijn beide adviseur en Paul de Bruin is directeur bij IPR Normag.

METEN, MONITORING EN TERUGKOPPELING Uit de interviews met gemeenten en inzamelorganisaties blijkt dat veel gemeenten nog onvoldoende zicht hebben op het probleem (wat, waar, waarom), en ook geen effecten meten van maatregelen

Zorg voor je hart, meet je bloeddruk Ontdek hoe op hartstichting.nl

GRAM #07 september 2021 | 13

SYMPANY INVESTEERT IN FIJNSORTEERPROCES IN ASSEN

lees meer

stof tot grondstof

1_4_li_GRAM_190x62-J.indd 1

22-0000-1361-03 NVRD GRAM 2021 September

31-08-2021 11:09

16, 17 & 18 november 2021 Evenementenhal Gorinchem BESTEL

JE GRATIS TICKET MET

CODE 2155

Bouwt u ook graag mee aan een sterkere afvalsector?

Neem dan contact op met Esther Rodenburg voor de mogelijkheden. Telefoon: +31 (0)183 680 655 E-mail: Esther.Rodenburg@easyfairs.com

210719 Recy21_190x130_adv_Stand.indd 1 1_2_li_GRAM_190x130-F.indd 1

www.vakbeursrecycling.nl @Recycling_EH

recycling-vakbeurs

22-1000-0274-01 NVRD GRAM 2021 september

Je hart ben jij Wij zijn er voor je hart. Kijk wat we samen kunnen doen op hartstichting.nl

14 | GRAM #07 september 2021

10-08-2021 14:08 31-08-2021 10:49

FACTSHEET OMGEVINGSWET: WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN DE OMGEVINGSWET VOOR NVRD-LEDEN? Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet – vooralsnog beoogd op 1 juli 2022 – verandert ook de wet- en regelgeving die relevant is voor de afval- en reinigingsbranche.

De factsheet ‘Wat zijn de gevolgen van de Omgevingswet voor NVRD-leden?’ maakt op hoofdlijnen inzichtelijk wat de gevolgen van Omgevingswet voor de afval- en reinigingsbranche zijn. De factsheet is in samenwerking met onze partner Hekkelman advocaten N.V. tot stand gekomen. De Omgevingswet gaat over de ‘fysieke leefomgeving’ en ‘activiteiten die gevolgen hebben of kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving’.

Ook activiteiten van de afval- en reinigingsbranche bevinden zich in de sfeer van de fysieke leefomgeving. Daarom heeft de Omgevingswet ook gevolgen voor onze branche.

Zo introduceert de Omgevingswet verschillende kerninstrumenten zoals bijvoorbeeld de omgevingsvisie, het omgevingsprogramma en het omgevingsplan.

• In de omgevingsvisie beschrijft de gemeente onder andere ook op hoofdlijnen de ambities en doelen voor de fysieke leefomgeving en de hoofdzaken van het voor de fysieke leefomgeving te voeren integrale beleid beschreven (bijv. over circulaire economie en recycling).

• In het omgevingsprogramma wordt uitgewerkt wat het te voeren beleid is op onderdelen van de fysieke leefomgeving (bijv. maatregelen voor het verminderen van afval, het stimuleren van circulaire economie etc.)

• In het omgevingsplan worden met het oog op de doelen van de wet, regels gesteld over activiteiten die gevolgen hebben of kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving. Het omgevingsplan bevat voor het hele grondgebied van de gemeente in ieder geval de regels die nodig zijn met het oog op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties.

Ook brengt de Omgevingswet gevolgen met zich mee voor de milieuwet- en regelgeving.

In de factsheet leest u hier meer over. U vindt de factsheet op de website van de NVRD onder Dossiers/Veelgestelde juridische vragen/Omgevingswet.

YOUNG NVRD DENKTANK Heeft u een (urgent) vraagstuk waarbij u wel een middag hulp kunt gebruiken? Schakel dan de Young NVRD Denktank in. Young NVRD laat haar kracht zien door met een concreet vraagstuk aan de slag te gaan bij een gemeente of organisatie. Bijvoorbeeld voor een nieuw circulair initiatief, iets met digitalisering, de VANG-resultaten verbeteren, etc. Voor het opsturen van vragen, een voorstel voor een vraagstuk of tips, neem contact op via young@nvrd.nl of 0627085547 (Douwe Huitema).

NIEUWE MEDEWERKER Deze maand start Guy van Wunnik als adviseur publiek ondernemerschap om met én voor de leden én samen met het verenigingsbureau goed te kijken naar de bedrijfsvoering. Hoe kan dit slimmer en handiger, hoe kunnen we elkaar helpen en versterken? Bedrijfsvoering is een breed pakket variërend van veiligheid tot wagenpark, van inkoop tot ICT. Guy is hiervoor

COLUMN

NIEUWS

Foto: John van Lierop

Een succesvolle besmetting?

Waar je dagelijks mee bezig bent, raak je mee besmet. In mijn vorige baan was ik drukdoende om onbewaakte of onveilige overwegen trachten af te laten sluiten (iets wat simpel klinkt, maar eindeloze onderhandelingen met lokaal bestuur en omwonenden vergt). Nabo’s heten die dingen in spoorspeak - 'niet actief beveiligde overwegen'. Heftige incidenten op het spoor neem je onbedoeld ook mee naar huis. Betrokkenheid stopt niet na 17.00 uur. Zo liepen wij jaren geleden in de Efteling, en riep een van mijn dochters: “Kijk mam, een nabo!” toen de Eftelingtrein langsreed. Inmiddels mag ik me namens jullie en samen met het verenigingsbureau dagelijks bezighouden met onder meer afval. Elk ledenbezoek weer ben ik onder de indruk van de enorme bergen afval die we in Nederland met elkaar produceren. De schier onmogelijke opgave om die bergen serieus terug te dringen vind ik soms overweldigend. En dus neem je ook dat mee naar huis. Zo leren mijn tieners nu dat onbeperkt online shoppen, drie maten bestellen en retour sturen misschien niet zo duurzaam is. Krijgt manlief op zijn donder als hij onnodige plastic verpakkingen koopt. En constateer ik treurig dat ondanks alle pogingen de PMD-container echt vol zit als deze wordt geleegd. Tijd voor drastischer maatregelen?

Ik sluit me zeker aan bij mensen die roepen dat het omdenken nu echt moet gebeuren. Dat het systeem intrinsiek de verkeerde prikkels in stand houdt.

Geen zorgen, geen pleidooi voor een communistische heilstaat. Maar als we blijven doen wat we deden, dan blijven we krijgen wat we kregen. Toch?

Een sympathiek initiatief om het (iets) anders te doen komt van Pieter Pot. Via een statiegeld-ruilsysteem bezorgen zij boodschappen aan huis in potten, potjes en flessen. Deze lever je bij de volgende bestelling weer in, en zo worden verpakkingen hergebruikt. Pieter Pot maakt de potten schoon en vult ze weer. Ik vreesde de reacties thuis wel een beetje. “Oh nee, mama gaat de wereld weer redden..”

Dat viel reuze mee. Een tip als u deze Pieter Pot eens wilt uitproberen: bestel in ieder geval óók de chocorotsjes, truffelmayo en groentechips. Pieter Pot wordt bij ons sindsdien met gejuich ontvangen.

Soms is een besmetting ook gewoon succesvol.

onder andere werkzaam geweest als adviseur en coach voor ondernemers (zzp) en heeft eerder bij de HAN, Essent, UWV en PriceWaterhouseCoopers gewerkt.

Wendy de Wild directeur NVRD GRAM #07 september 2021 | 15

SLIEDRECHT WIL VOORAF MENING PEILEN ONDER BEVOLKING

DEALEN MET DIFTAR Ondanks goede resultaten stappen sommige gemeenten weer af van diftar of aarzelen ze hiertoe over te gaan. De druk van inwoners neemt toe. De tegenstand uit zich ook in de gemeenteraad.

Sliedrecht kiest voor een breed maatschapplijk debat.

D

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND BEELD: GEMEENTE SLIEDRECHT

ecember vorig jaar sneuvelde de wens van GroenLinks-wethouder Glimina Chakor om in Groningen diftar in te voeren, tijdens een tumultueus raadsdebat. Een meerderheid van de raad vreesde voor meer afval op straat en meer restafval in andere stromen. Het college wil de pro’s en contra’s nu verder onderzoeken en houdt het vaste tariefsysteem voor restafval de komende twee jaar in stand. Saillant is dat de bevolking in het naastgelegen Haren (in 2019 gefuseerd met Groningen) juist wel wilde vasthouden aan het daar eerder ingevoerde diftarsysteem. In Haren hadden 450 bewoners zienswijzen ingediend met het pleidooi de aangekondigde afschaffing van het betaalsysteem per kilo restafval te schrappen. Het diftarsysteem zou juist aan de wens van veel inwoners voldoen om zelf invloed op hun afvalkosten te hebben. De kritische Harenaars ervaren een vast tarief als vals spel, omdat ze daarmee flink duurder uit zijn. Volgens een enquête onder bewoners wil ruim tachtig procent diftar behouden. Desondanks verloor Haren vanaf 2021 zijn geliefde diftarsysteem, omdat het wettelijk verplicht is in de gehele gemeente één afvalbeleid te hanteren. Ook tegen dat besluit is een aantal inwoners recent via een burgercomité in actie gekomen.

REFERENDUM Arnhem voerde na een lange aanloop medio 2020 een diftarsysteem in en zag de hoeveelheid ingezameld restafval meteen flink afnemen, naar een heel jaar omgerekend van 202 kilo naar 124 kilo

16 | GRAM #07 september 2021

per inwoner. Wel nam de vervuiling in het ingezamelde PMD toe, en groeide de weerstand onder inwoners vanwege het aantal bijplaatsingen. Op initiatief van de SP-fractie, overigens de politieke partij die in Groningen eveneens het verzet leidde, besloot de gemeenteraad tot een raadgevend referendum over het diftarsysteem. Ondanks het niet-bindende karakter van de volksraadpleging zou de raad de uitslag ervan accepteren. Iets meer dan de helft van de Arnhemmers stemden tegen het diftarsysteem dat per 1 juni ophield te bestaan. College en raad broeden nu op een nieuw afvalsysteem.

SLIEDRECHT Draagvlak onder de bevolking blijft allesbepalend voor het diftarsysteem, laten de ontwikkelingen in Groningen, Haren en Arnhem zien. Elke gemeente kent vooren tegenstanders, maar het kamp van opponenten lijkt overal in het land toe

te nemen. In Sliedrecht werd in oktober vorig jaar tijdens een raadsvergadering duidelijk, dat er volop weerstand tegen diftar is. Op de agenda stond het nieuwe afvalbeleidsplan van de gemeente met het voorstel voor de invoering van diftar.

Met de invoering vanaf 2015 van omgekeerd inzamelen was de jaarlijkse hoeveelheid restafval per inwoner weliswaar met enkele tientallen kilo’s gedaald (naar 210 kilo). Dat was lang niet genoeg om het VANG-doel (Van Afval Naar Grondstof) van 100 kilo te halen. Een van de opties om dat doel wél te bereiken, is de financiële prikkel met diftar (in dit geval op volumefrequentie per 1 januari 2023).

Tijdens een eerste ‘beeldvormende’ bijeenkomst met raadsleden in maart 2020 was het nieuwe beleidskader al uitvoerig besproken. Op de raadsvergadering in oktober sprak een meerderheid zich echter tegen het voorstel uit. Beleidsadviseur

Afvalinzameling in de gemeente Sliedrecht afval Thijs Veerman wil daar direct een kanttekening bij plaatsen. “Door corona is een gedegen meningsvorming eigenlijk niet van de grond gekomen. Raadsbijeenkomsten werden uitgesteld en iedereen had wel andere prioriteiten. Tijdens de vergadering in oktober bleken veel raadsleden zich behoorlijk overvallen te voelen door ons stuk. Ik had niet de indruk dat ze het hele verhaal mee hadden gekregen en merkte vooral dat er veel sentiment in de raad leefde met de geijkte kritiekpunten, zoals de angst voor zwerfafval en afvaldumping en de zorg of sommige gezinnen zoiets wel zouden kunnen betalen en of diftar mantelzorgers geen extra rompslomp zou bezorgen. Het was vooral een gevoelskwestie. Er werd niet gesproken over de kaders die de raad vanuit het beleidsplan zou moeten stellen, zoals de wens van minder restafval en meer afvalscheiding en schonere grondstoffen.

Onze intentie was om eerst de voorzieningen goed op orde te krijgen, zodat iedereen in Sliedrecht in de gelegenheid

THIJS VEERMAN: “ ER WERD NIET GESPROKEN OVER DE KADERS DIE DE RAAD VANUIT HET BELEIDSPLAN ZOU MOETEN STELLEN, ZOALS DE WENS VAN MINDER RESTAFVAL EN MEER AFVALSCHEIDING EN SCHONERE GRONDSTOFFEN. ”

zou zijn om zijn afval goed te scheiden, om pas eind 2022 een definitief tarief vast te stellen in de raad. Ook wilden we uitgebreid communiceren over het pasjessysteem. Voor de mantelzorgers wilden we maatwerk gaan organiseren. Tegen zwerfafval zouden we extra handhaving inzetten. In de vergadering is dat allemaal niet ter sprake gekomen.”

SIGNALEN Vanuit de verwachting dat de besluitvorming geen eerlijke kans zou krijgen, vroeg het college aan de raad het afvalplan op de beslissende raadsvergadering in november niet in behandeling te nemen. “We kregen signalen dat de fracties met wijzigingen zouden komen en waren bang dat het hele plan kapot zou worden geamendeerd, waardoor we met een onuitvoerbare opdracht kwamen te zitten zonder financiële dekking”, vertelt Veerman. “De raad vond het prima het stuk niet te behandelen, maar wilde wel horen hoe het nu verder moest met het afvalbeleid.”

GRAM #07 september 2021 | 17

Voor de voortgang is gekozen voor een geheel nieuwe aanpak. Met de raadsfracties is in juli een overleg geweest samen met politicoloog André Krouwel, die eerder in maart een prikkelende column in VNG Magazine schreef over de perikelen rond het gemeentelijke afvalbeleid. Met zijn bedrijf Kieskompas brengt Krouwel politieke en maatschappelijke opinies in beeld door onder meer panelonderzoek. De gemeente heeft Kieskompas de opdracht gegeven om onder de Sliedrechtse bevolking na te gaan wat zij vindt van afval en afvalscheiding en het eventueel betalen hiervoor.

Wat vindt zij belangrijker, milieu of geld?

“Aan de hand van dit onderzoek hopen we een duidelijkere invulling te kunnen geven

THIJS VEERMAN: “ AAN DE HAND VAN DIT ONDERZOEK HOPEN WE EEN DUIDELIJKERE INVULLING TE KUNNEN GEVEN AAN DE VERSCHILLENDE ARGUMENTEN. ”

Schone compost is het resultaat van gezamenlijke inspanning in de keten. Indaver heeft daarom de afgelopen jaren geïnvesteerd in machines om zoveel mogelijk vervuiling, zoals glas, plastic of restafval uit het aangeleverde GFT-afval te kunnen zeven. We zetten ons ook in om foute claims op verpakkingen wettelijk aan te pakken. Zogenaamde ‘composteerbare’ verpakkingen mogen immers niet tussen het GFT-afval belanden.

aan de verschillende argumenten”, vertelt Veerman. “Je kunt het zien als een brede maatschappelijke discussie. Ik hoop dat iedereen zijn zegje wil doen. De resultaten nemen we mee in een nieuw beleidsplan, waarmee we hopen dat dit stuk breder gedragen wordt. Afval roept sentiment op, bij zowel raadsleden als bewoners. Niemand zegt volmondig ja op het verzoek om voor zijn afval te gaan betalen. Dat zal zo blijven. Maar als we geen diftar willen, is het gevolg dat we minder afval gaan scheiden.

Dat is immers de tendens. Dat heeft gevolgen voor de kosten. De raad zal daarin een keuze moeten maken.” Krouwels onderzoek is naar verwachting eind september gereed.

burger in een oogopslag wat bij het GFT-afval kan.

Gebruik deze lijst ook voor uw gemeente, zodat heel Nederland op dezelfde manier GFT-afval gaat scheiden.

Zo werken we samen om de Nederlandse bodem van kwaliteitscompost te kunnen voorzien.

Meer weten? Zie www.indaver.nl of neem contact op met Robert Jansen via robert.jansen@indaver.nl of 078 - 6306 726.

De keten start bij de inzameling van GFT-afval.

Een handig hulpmiddel om afval te scheiden is de uniforme wel/niet lijst, die we samen met alle ketenpartners hebben opgesteld. Op die lijst ziet de

18 | GRAM #071september 1-2_GRAM_190x130-A.indd

2021

22-1000-0688-02 NVRD GRAM 2021 september

31-08-2021 10:57

ZERO WASTE EXPEDITIE DE CULTUURSECTOR OP KOERS Op initiatief van Rijkswaterstaat, programma VANG Buitenshuis, startte de cultuursector ruim twee jaar geleden met de Zero waste expeditie cultuur. Dit nadat uit vooronderzoek bleek dat het voorkomen van afval in deze sector kansrijk is. De Nederlandse cultuursector bestaat uit 1136 instellingen (theaters, poppodia en musea) en is met ruim 50 miljoen jaarlijkse bezoekers afvalintensief. Wat zijn de resultaten tot nu toe?

I

TEKST: JOHANNA MINNAARD BEELD: RIJKSWATERSTAAT

n 2018 bewezen 13 toonaangevende culturele instellingen verspreid over Nederland dat het kon: hun hoeveelheid restafval aanzienlijk verminderen. Aan de hand van hun kennis en ervaring is de Zero waste expeditie tool (ZWEC- zie kader) ontwikkeld. In acht modules krijgen instellingen inzicht in de afvalstromen binnen hun bedrijf met als doel het voorkomen en beter scheiden ervan. De tool is ontwikkeld door Bureau8080 en onder hun leiding volgden vanaf 2019 bijna veertig culturele instellingen (theaters, musea en poppodia) de expeditie. De gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag waren betrokken als

lokale opdrachtgever en aanspreekpunt. Dit was een bewuste keuze omdat cultuurinstellingen regelmatig met gemeenten om de tafel zitten. En gemeenten ontwikkelen activiteiten en ambities op gebied van een circulaire stad.

Dat het soms een barre tocht was, mag duidelijk zijn. De cultuursector is één van de sectoren die hard getroffen is door de coronacrisis. Een jaar zonder bezoekers, betekent ook een jaar zonder afval. De deelnemers hebben laten zien dat een crisis ook een kans biedt om ingesleten gewoontes om te zetten naar een meer duurzamere bedrijfsvoering.

GRAM #07 september 2021 | 19

[Advertorial] WASTE VISION:

WASTE VISION ZET IN OP TECHNOLOGIE MET SMART INSIDE

Informatietechnologie heeft de toekomst: Waste Vision ziet dit ook en IT wordt daarom organisatiebreed omarmd. Door software in te zetten binnen haar producten en dienstverlening stelt Waste Vision haar klanten in staat om data te verzamelen; deze gegevens kunnen vervolgens worden gebruikt voor het sturen van consumentengedrag en het monitoren en voorspellen van inzamelstromen. Verkregen inzichten maken het vervolgens mogelijk om grondstoffen op een doeltreffende wijze in te zamelen.

ASSET TRACKER De Waste Vision Asset Tracker bepaalt de locatie van een bedrijfsmiddel op basis van GPS. Daarnaast wordt ook bijgehouden wanneer de ‘asset’ wordt geledigd, toegepast of verplaatst. De Asset Tracker maakt op elk moment van de dag helder inzichtelijk waar alle bedrijfsmiddelen zich bevinden en welke bewegingen hebben plaatsgevonden. Verder kan de temperatuur worden gemonitord en wordt aangegeven of een bedrijfsmiddel al dan niet actief is. Bovendien kunnen signalen worden afgegeven wanneer inspecties moeten plaatsvinden.

RADAR LEVEL SENSOR Vulgraadsensoren spelen inmiddels een belangrijke rol in de afvalwereld; Waste Vision heeft een eigen innovatieve variant, bestemd voor prullenbakken in de openbare ruimte en voor rolcontainers voor (bedrijfs)afvalinzameling: de Radar Level Sensor. In tegenstelling tot ‘gewone’ ultrasone sensoren houdt de Radar Level Sensor rekening met de vorm van de container, kijkt ze door de vuilniszak heen en meet ze het profiel van het afval. De capaciteit van de prullenbak kan hierdoor nauwkeuriger worden afgelezen. De Radar Level Sensor detecteert bovendien automatisch wanneer de container wordt geleegd. Al deze informatie wordt draadloos gecommuniceerd, waardoor benodigde acties doelgericht kunnen worden uitgezet. Het voorspellen van inzamelmomenten wordt mogelijk gemaakt en hier kunnen automatisch veel efficiëntere routes voor worden gecreëerd. De verhoogde effectiviteit resulteert in een reductie in transportbewegingen, minder ledigingen en uiteindelijk zowel tijd- als kostenbesparingen met een hogere servicegraad.

Waste Vision ontwikkelt alle software zelf met eigen developers in Nederland, zodat zo goed mogelijk kan worden ingespeeld op de ontwikkeling van (zoals bijvoorbeeld de hiervoor omschreven) nieuwe, innovatieve producten. De afvalwereld is een relatief behouden markt met latente behoeften; Waste Vision laat graag zien wat de mogelijkheden van haar producten zijn. Technologie faciliteert informatiestromen, en die zijn in de huidige tijdgeest enorm waardevol.

Slimme concepten en bewezen technologieën worden door Waste Vision dan ook volop benut om grondstoffen effectief terug te kunnen winnen voor hergebruik.

MEER INFO Contactpersoon: Frank Mokveld Telefoonnummer: 06 - 1223 36 70 Email: frank.mokveld@wastevision.com

WWW.WASTEVISION.COM

EXPEDITIE De deelnemende instellingen doorliepen de expeditie aan de hand van acht stappen. Het begint allemaal met een goede voorbereiding.

In deze eerste stap wordt zoveel mogelijk informatie verzameld om de huidige situatie goed in kaart te brengen. De sorteerproef van het restafval die erop volgt is een cruciale stap gebleken. Het daadwerkelijk zien en uitzoeken van de diverse reststromen zet mensen aan het denken over hun eigen inkoop en gebruik van grondstoffen.

Bij stadslab RAUM in Utrecht is bijvoorbeeld tijdens de sorteerproef het idee omstaan om tassen te maken van oude banners. De sorteerproef biedt inzicht in de samenstelling van het restafval, levert draagvlak op voor de expeditie én er worden ambassadeurs binnen de organisatie opgeleid.

Door de coronamaatregelen was het niet mogelijk om alle sorteerproeven fysiek op locatie en met collega’s uit te voeren. Als alternatief ontwikkelde Bureau8080 een digitale sorteerproef waarbij ook gekeken werd naar de manier waarop het afval vrijkomt in de organisatie. Op basis van de sorteeranalyse kiezen instellingen welke afvalstromen het beste kunnen worden aangepakt. Wat kan door anders of niet meer in te kopen worden voorkomen? En hoe kan afval beter worden gescheiden? Deze stap is het meest intensief; er wordt kritisch gekeken naar het aantal en de plek van afvalbakken en naar inkoop. Zo adviseert De Doelen haar klanten bij congressen twee broodjes per persoon aan te bieden in plaats van drie om voedselverspilling te voorkomen. De Melkweg heeft watertaps aangeschaft als alternatief voor de waterflesjes die aan artiesten werden gegeven.

En bij het Haagse Popradar leverde een kritische blik op de afvalbakken een besparing op. Er bleken dat in het pand meer dan 50 prul-

lenbakken aanwezig waren! Die hoeveelheid is flink gereduceerd waardoor er minder vuilniszakken en handelingen nodig zijn. De instellingen gaan tijdens de expeditie dus ook met de schoonmaak en de afvalverwerker om de tafel om te onderzoeken wat er beter kan. Hoe wordt het afval verwerkt? Kan er worden samengewerkt met organisaties in de buurt om het aantal ritten te beperken? En op welke manier kan dat worden vormgegeven? Ook in dat soort trajecten spelen gemeenten een rol en kan er meer dan je in eerste instantie zou verwachten. Het eindresultaat van de zero waste expeditie is een plan van aanpak waarmee instellingen hun ambities realiseren.

De expeditie is succesvol gebleken door de aanpak en door de onderlinge kennisuitwisseling. Regelmatig komen de organisaties bij elkaar om ervaringen te delen en kennis te halen. Veel kennis is beschikbaar maar niet altijd goed vindbaar. En onderling contact biedt nieuwe mogelijkheden. Zo is de samenwerking met de gemeenten erg waardevol gebleken: zij zoeken samen met ondernemers en organisaties naar manieren om bedrijfsafval te voorkomen. De cultuursector is daarbij, net als andere sectoren, zoals sport, onderwijs en zorg belangrijk. We zijn er nog niet maar samen met bedrijven, gemeenten en organisaties kunnen we een tandje bijzetten om de transitie naar een circulair Nederland in 2050 te realiseren.

MEER LEZEN? Voor vragen over de aanpak bedrijfsafval binnen de cultuursector kunt u terecht bij VANG Buitenshuis (vangbuitenshuis@rws.nl).

Meer informatie over de ZWEC tool is verkrijgbaar bij Bureau8080 (www.bureau8080.nl).

De ZWEC (zero waste expeditie cultuur) is een tool waarbij vijf ‘R’-stappen per reststroom worden doorlopen, in de volgorde: Refuse (weiger), Reduce (verminder), Reuse (hergebruik), Recycle, Rot (organisch afval). De tool is zo ingericht dat instellingen worden gestimuleerd om met hun bedrijfsvoering hoger op de R-ladder te komen en zo bij te dragen aan een circulaire economie.

Bron: Verkenning VANG Buitenhuis, Van Afval naar Grondstoffen in de Cultuursector, Bureau 8080, 2017

GRAM #07 september 2021 | 21

ZORGT CORONA VOOR EEN TRENDBREUK IN DE VANG-TRANSITIE? Dat corona het afgelopen jaar een forse impact had op het aanbiedgedrag van afval- en grondstoffen is onmiskenbaar. Lange wachtrijen voor de milieustraat, verzamelcontainers met veel afval en kartonnen dozen er naast, het was bij veel gemeenten het gangbare beeld.

Het leidde niet alleen tot ergernissen bij inwoners, ook de kosten rezen de pan uit. In de benchmark huishoudelijk afval is dit jaar uitvraag gedaan naar de corona-effecten op het aanbiedgedrag van afval en grondstoffen. Niet in de laatste plaats om de benchmark-resultaten goed te kunnen duiden. Want dat corona ook invloed heeft gehad op de afval- en grondstoffenprestaties, moge duidelijk zijn.

A

an de NVRD benchmark huishoudelijk afval doet dit jaar een recordaantal van 176 gemeenten mee. Meer dan vooraf gedacht, want het jaar waarover de peiling plaatsvindt is 2020, het coronajaar! Een jaar waarin alles anders liep. Ook in het afvalbeheer. Het jaar waarin massaal werd thuisgewerkt (minder bedrijfsafval, meer huishoudelijk afval), online inkopen werden gedaan (meer kartonverpakkingen) en zolders en schuren werden opgeruimd, verbouwingen werden uitgevoerd, etc. Een eerste voorlopige analyse van de benchmarkresultaten 2020 laat zien dat het totale afval- en grondstoffenaanbod 5% hoger ligt dan dat in 2019. Het scheidingspercentage 2020 lijkt op een zelfde niveau uit te komen als 2019, maar door de 5% toename van het afval- en grondstoffenaanbod blijft er meer restafval over dan in 2019. Voor het eerst sinds jaren is er dus geen daling van de hoeveelheid restafval, maar juist een stijging. Ondanks de VANG-inspanningen die onverminderd doorgang vonden. Want ook in 2020 is het aantal gemeenten dat diftar en omgekeerd inzamelen heeft ingevoerd (de meest succesvolle strategie, zo blijkt uit de benchmark) weer toegenomen.

MILIEUSTRAAT Om de invloed van corona zuiver te kunnen bepalen is er in de benchmark een aparte uitvraag gedaan naar corona. Gevraagd is in welke mate men een toe- of afname

22 | GRAM #07 september 2021

TEKST EN BEELD: FOLKERT STARREVELD heeft geconstateerd in aantal bezoekers van de milieustraat, meldingen grof afval, hoeveelheden ingezameld afval en grondstoffen, als gevolg van de corona-pandemie. De resultaten liegen er niet om: 85% van de gemeenten en inzamelbedrijven zag het aantal bezoekers op de milieustraat stijgen, 47% zelfs aanzienlijk. In de grote steden met 50 t/m 100% hoogbouw waren de effecten nog groter met respectievelijk 93% en 85%. Opvallend is dat ook 12% van de gemeenten en inzamelbedrijven een afname in het aantal milieu-straatbezoekers hebben geconstateerd. Dit zijn vooral ook de gemeenten en bedrijven die de openingstijden van de milieustraat hebben teruggebracht

(door overmacht) en/of het maximaal aantal bezoekers op het stortbordes hebben gelimiteerd. Het acceptatiebeleid (wel of niet betalen op de milieustraat) of diftar blijken nauwelijks van invloed te zijn op de toename van het aantal bezoeken. Ook bij diftar gemeenten en op milieustraten waar betaald moet worden blijkt een even grote drang van bewoners om naar de milieustraat te gaan.

Bijna alle gemeenten en inzamelbedrijven (96%) hebben een maximum aantal bezoekers op het stortbordes ingesteld. Op 28% van de milieustraten werden zelfs tijdelijk verkeersregelaars en/of handhavers ingezet. Desondanks bleven de openingstijden

Meer dan driekwart van de gemeenten en inzamelbedrijven zag een toename in het aantal bijplaatsingen.

van de milieustraten in 66% van de gemeenten onveranderd. Bij 11% van de gemeenten en inzamelbedrijven werden de milieustraten tijdelijk (door overmacht) gesloten.

GROF HALEN Ook de grof haalservice werd vaker gebeld: 47% van de gemeenten zag een forse toename als gevolg van corona. Bij gemeenten met 50 tot 100% hoogbouw was dat zelfs 58%. Slechts 33% van de landelijke gemeenten zag een forse toename. Bijna een kwart van de landelijke gemeenten zag geen effect tot een (lichte) afname.

De ondergrondse containers, vooral voor restafval en papier en karton, leken in het coronajaar ook overbelast te zijn, met veel bijgeplaatst afval tot gevolg. Meer dan driekwart van de gemeenten en inzamelbedrijven zag een toename in het aantal bijplaatsingen, 34% zelfs een forse toename.

Ook hier hebben grote gemeenten met veel hoogbouw meer last ervaren dan kleine gemeenten: respectievelijk 100% om 67%. Om

de bijplaatsingen enigszins te beteugelen hebben veel gemeenten en inzamelbedrijven hun personele inzet verhoogd. Gemiddeld 50% van de gemeenten hebben de ledigingscapaciteit voor ondergrondse restafvalcontainers verhoogd met 10 tot 30%. Bij de andere helft bleef de inzet hetzelfde. Bij de ondergrondse papiercontainers ligt het percentage nog iets hoger: gemiddeld 60% heeft zijn inzet vergroot met 10 tot 30%.

KOSTEN Dat de corona-effecten op het afvalbeheer tot de nodige financiële consequenties hebben geleid, is duidelijk. Ook hiervoor is het lastig om de financiële consequenties zuiver te herleiden naar corona omdat ook legio andere kostenontwikkelingen hebben plaatsgevonden afgelopen jaar. Denk bijvoorbeeld aan de daling van de grondstofprijzen, gemeenten en inzamelbedrijven die in een VANG-transitie zitten, etc.

De toename van de kosten door corona blijken, niet verrassend, vooral aan de inzameling en verwerking van grof huishou-

VDL Translift

delijk afval te liggen. Gemeenten en inzamelbedrijven geven aan dat deze kosten 10 tot 15% hoger zijn komen te liggen.

TOEKOMST In welke mate het jaar 2020 een atypisch VANG-jaar mag worden genoemd, zal de toekomst uitwijzen. Een aantal coronainvloeden is nog niet geheel uitgewerkt waaronder het thuiswerken, de verbouwingen aan keukens en badkamers, etc.

Tel daarbij op dat de economie weer aan een forse groeiversnelling is begonnen met een consumptietoename tot gevolg, en een verdergaande toename van het afval- en grondstoffenaanbod is in de maak. Alleen een intensivering van de VANG-transitie kan er voor zorgen dat de hoeveelheid restafval niet verder toeneemt en de afvalbeheerkosten onbeheersbaar worden.

De NVRD benchmark huishoudelijk afval wordt in samenwerking uitgevoerd met Rijkswaterstaat en Cyclusmanagement.

Meedoen? www.benchmarkafval.nl

Uw totaaloplossing in zero emissie inzamelen

• 100% elektrisch aangedreven inzamelvoertuig • Volledige dag inzamelen mogelijk • Leverbaar met diverse opbouwmogelijkheden • After sales support incl. service­ contract voor het complete voertuig

VDL Translift bv • Staalwijk 7 • 8251 JP Dronten Telefoon +31 (0)321 386 700 • info@vdltranslift.nl • www.vdltranslift.nl

190x130mm B.indd 1

22-0000-0413-01 NVRD Gram 2020 aug GRAM #07 september 2021 | 23 02-07-2020

10:51

Stadsdeelbestuurder Ivar Manuel gooit eerste zakje in container. Naast hem petitie-initiatiefneemster Janneke Verweij.

DE LANGZAAM VOORTSCHRIJDENDE SCHILLENSCHEIDING IN AMSTERDAM In weinig grote steden is de inzameling van gft-afval en gfe-afval een succes. Het relatief grote aandeel hoogbouw en de sterke verstedelijking gelden als de bekende oorzaken. Amsterdam wil met intensieve communicatie ‘de energie van de stad’ aanspreken en gebruiken.

Wijken waar animo is en die goed afvalgedrag vertonen, kunnen ook in aanmerking komen voor minicontainers of gfe-inzamelmiddelen die in een container aan de straat worden gedeponeerd. Sinds deze zomer is de hele nieuwbouwwijk IJburg aan de slag gegaan.

H

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: GEMEENTE AMSTERDAM

et is zomer en in de Amsterdamse nieuwbouwwijk IJburg staat chef-kok Roberto Sleutelberg achter een creatief tot keuken omgebouwde afvalcontainer. Van over-de-datum bloemkolen en gebutste worteltjes maakt de kok een pittig hapje op de inductieplaat. Voorbijgangers krijgen het gerechtje op een kek bamboebordje aangereikt. Een half uur later heeft Sleutelberg een fijne, van appels met een vlekje vervaardigde chutney paraat als dessert.

24 | GRAM #07 september 2021

De maaltijd van groente en fruit dat hard op weg was afval te worden, vormt het startschot van het inzamelen van groente-, fruit- en tuinafval (gft) en groente-, fruit- en etensresten (gfe) in de nieuwbouwwijk IJburg. In totaal kunnen 11 duizend huishoudens sinds deze zomer gft- en gfe-afval scheiden. Wie in laagbouw woont en over een tuintje beschikt, krijgt een mini-container van 140 liter, in verband met tuinafval. Hoogbouw-bewoners beperken zich tot gfeafval dat thuis in een klein afvalbakje kan worden ingezameld.

Behalve het bakje, dat is gemaakt van gerecycled plastic, krijgen de bewoners een toegangspas en een rolletje composteerbare zakjes waarin het organisch afval kan. Bewoners kunnen het zakje elk moment van de dag kwijt in een van de 87 bovengrondse containers die met het pasje opengaan. Stadsdeelbestuurder Ivar Manuel (D66) gooit het eerste zakje, afkomstig van ‘afvalkok’ Sleutelberg in zo’n container. Volgens beproefd procedé zet afvalverwerker Meerlanden de organische fractie om in compost, nadat eerst de meest energierijke fractie is vergist tot biogas. Opgewerkt tot groengas rijdt een steeds verder uitdijend deel van het wagenpark van Meerlanden op deze brandstof.

DIEDERIK STARREVELD: “ DOOR SUCCES OP SUCCES TE STAPELEN, HOPEN WE OOK CRITICASTERS TE OVERTUIGEN ” BUURTEN MET HET MEESTE DRAAGVLAK EERST Voor de zoveelste keer gaat de hoofdstad schillen scheiden, nu na een proefproject in 2016/2017. Sinds 1994 mislukte tot nog toe elke poging. Oorzaak: de geringe medewerking van de inwoners en vooral de vervuiling van het ingezamelde gft in de containers.

Waarom zou het nu wel lukken? “De grote klepopeningen maakten dat mensen voorheen restafval en zelfs glas in de gft-containers gooiden”, antwoordt Diederik Starreveld, programmamanager gft van de gemeente Amsterdam. De kleine klepopening in de bovengrondse containers en vooral de pasjes moeten deze sabotage nu voorkomen.

En er is nog een belangrijk verschil met vroeger. Uit een inventarisatie blijkt dat 75 procent van de Amsterdamse huishoudens geschikt is voor gft/gfe-inzameling, maar de stad begint in de buurten waar het animo het grootst is. ‘We werken met de energie van de stad’ heet het in Amsterdam. Wettelijk is voorgeschreven dat gft bij de bron moet worden gescheiden. “Door succes op succes te stapelen, hopen we ook criticasters te overtuigen”, zegt Starreveld. Op IJburg dienden twee actieve buurtbewoonsters in 2017 een petitie in. Amsterdam had toen al zogeheten wormenhotels (zie kader) ontwikkeld waarvan er vijftig in de stad stonden en enthousiaste schillenscheiders hun organisch afval kwijt konden. Tijgerwormen vreten het spul op en produceren een vruchtbare, vloeibare mest, die, flink verdund, een uitstekende ‘Pokon-achtige’ werking heeft. Het liep storm. Er ontstonden lange wachtlijsten met aanvragen.

Eind 2016 was al een opmerkelijk proefproject gestart op het naburige Java-eiland. Daar scheidden 1450 huishoudens gfe-afval in een soortgelijk bakje met een zakje en brachten het naar een bovengrondse container. Hier werd al met het pasje geëxperimenteerd. Als dank kregen de bewoners na enkele maanden gratis compost voor hun balkonplanten. De grootste fanatiekelingen brachten koffiedrab naar een espressobar waar er zeep van werd

gemaakt. De respons was hoog. Binnen een jaar daarna startten tweeduizend huishoudens in de IJburgse buurt Steigereiland met containers en inzamelmiddelen voor hoogbouw. Deze zomer volgen dus de overige negenduizend huishoudens van de grootschalige nieuwbouw op opgespoten eilanden.

Alle huishoudens kregen bezoek van een team van afvalcoaches die onder leiding staan van project- en participatiemedewerker Elise Kleisen. ‘Toujours frapper’, is haar motto, letterlijk overal aankloppen en mensen in directe communicatie overtuigen van het belang van het scheiden van gft. “We hebben de tijd mee”, zegt Kleisen optimistisch. “Er is veel aandacht voor klimaat. Het is nu ook zaak het belang hiervan te laten doordringen bij mensen die afval tot nog toe minder belangrijk vinden.”

VANG-DOELEN Het initiatief voor gescheiden inzameling van gft en gfe is ook bittere noodzaak voor Amsterdam. De stad heeft een trieste score op het gebied van de VANG-doelstellingen. “Elke Amsterdammer gooit jaarlijks 238 kilogram restafval weg”, meldt Esther Somers, projectleider gft van de gemeente Amsterdam. “Bijna veertig procent daarvan, ofwel 88 kilogram, is gft en gfe. We willen de komende jaren 75 procent van de stad de mogelijkheid bieden om gft/gfe te scheiden.” Dat zijn 60 duizend huishoudens in laagbouw met een minicontainer en 300 duizend huishoudens in hoogbouw met kleine inzamelmiddelen en een container op straat. Overigens is het aandeel restafval door onder meer het thuiswerken tijdens de corona-epidemie gestegen. Somers beseft dat Amsterdam van ver moet komen. Wil de stad de (nog steeds vrijwillige) VANG-score van 100 kilogram per persoon per jaar halen, dan is er veel werk aan de winkel. En al helemaal omdat het ambitieuze plan van Amsterdam is om in 2030 een halvering van het gebruik van nieuwe grondstoffen te bewerkstelligen. Bovendien verkondigt Amsterdam blijmoedig in 2050 een geheel circulaire stad te willen zijn.

ESTHER SOMERS: “ ELKE AMSTERDAMMER GOOIT JAARLIJKS 238 KILOGRAM RESTAFVAL WEG. BIJNA VEERTIG PROCENT DAARVAN IS GFT EN GFE ” Net als Kleisen denkt Somers dat de sleutel ligt in intensieve communicatie. “Niet door mensen te vragen zich aan te melden voor een app of een nieuwsbrief, maar door ons actief op straat te laten zien en de inzamelresultaten te delen. Inwoners het verhaal vertellen dat er prachtige producten worden gemaakt van hun etensresten. Mensen voorhouden dat het niet alleen zonde is om gft/gfe te verbranden, maar dat dit ook steeds duurder wordt in vergelijking met vergisten en composteren.” Als het straks weer mag, gaat Amsterdam ook excursies organiseren naar Meerlanden, waar inwoners met eigen ogen kunnen zien hoe het in

GRAM #07 september 2021 | 25

zijn werk gaat en de hardnekkige mythe ‘dat alles toch weer bij elkaar in de afvaloven gaat’ wordt ontkracht. Bij Meerlanden is niet alleen te zien hoe biogas/groen gas en compost wordt gewonnen uit de hoofdstedelijke organische resten, maar ook de warmte, het condenswater en de CO2 wordt benut in kassen in de buurt. Meerlanden scheidt ook een fractie van citrusolie die

wordt ingezet om op milieuvriendelijke wijze onkruid te verwijderen van de trottoirs en straten.

Meerlanden bevestigt de indruk dat de huidige inzamelmiddelen en vooral de gesloten containers garant staan voor een goede kwaliteit compost. Esther Somers: “Ik ben er van overtuigd dat het gaat lukken in Amsterdam.”

De wormenhotels blijven in het straatbeeld in Amsterdam vertegenwoordigd. De gedachte is dat de meest fanatieke ‘milieufreaks’ en de early adopters bij de gfe-scheiding van de wormenhotels gebruik blijven maken. Daarmee vormen ze een voorbeeld en inspiratiebron. Ze kunnen hun buurtgenoten aanzetten tot gfe-scheiding in de hoogbouw in ondergrondse containers en tot gft-scheiding met rolcontainers voor hun buren die over een tuin beschikken.

Er zijn intussen nieuwe versies van de wormenhotels, van de bijenkorf-modellen die overal in de stad staan, tot een net ontwikkelde versie die is gemaakt van oude kabelhaspels. Daarin breken de tijgerwormen gfe-resten af tot wormenpoep.

In totaal produceert de gemiddelde Amsterdammer 238 kg afval per jaar, waarvan 36,6 % gft, wat inhoudt dat er meer dan 79.000 ton aan potentieel gft in het restafval zit en naar afvalovens van AEB gaat. Op dit moment wordt slechts 0,6 kg gft gescheiden per inwoner.

Amsterdam telt meer dan 880.000 inwoners.

Prestatie tot nog toe voor ingezameld gft zonder tuinafval 2020: 543,8 ton exclusief tuinkorven. Tuinkorven bevatten wel tuinafval en waren goed voor 28,5 ton. Totaal is in Amsterdam in 2020 572,3 ton opgehaald/verwerkt. Van al het gft in Amsterdam wordt dus slechts 0,7% gescheiden (bron: cijfers gemeente Amsterdam, Stadsbeheer).

‘Als het makkelijker wordt voor inwoners, dan komt de circulaire economie dichterbij.

Wij helpen graag mee.’

real-time

Meer data.

Meer controle.

Ontdek het Prometheus Platform, software-oplossingen voor efficiënt, veilig en transparant afvalbeheer

Hester Klein Lankhorst

gemak on de r

Geregistreerd inzamelen Guided Navigation Rijstijlanalyse Asset Management Urenregistratie- en verwerking

co nt r

antoor

Optimaliseer uw logistieke operatie met o.a.:

WASTE MANAGEMENT

pk eo ol

g we

Algemeen directeur Afvalfonds Verpakkingen

Scan de QR-code voor een Kijk in de Keten,

MOBILE

PMD-inzameling in Twente

BACK-OFFICE

re a

l- ti m

e i n zic ht in d

ata

Lees meer op prometheus.nl Volg ons op

sales@prometheus.nl

+31(0)318541111

22-1000-0711-02 NVRD GRAM 2021 September 26 | GRAM #07 september 2021

1_4_92x130mm_GRAM-A.indd 1

22-1000-0725-02 NVRD GRAM 2021 September 31-08-2021 1-4_92x130mm_A.indd 11:07 1

31-08-2021 11:

ROTTERDAM HELPT IN STRIJD TEGEN PLASTIC SOEP Nederland is een land van land en water. Veel gemeenten houden naast hun straten, parken en pleinen ook hun watergangen vrij van zwerfafval. Vuilvisteams doen hun uiterste best. Toch kan niet worden voorkomen dat (drijvend) zwerfafval, met name plastic, met het water naar zee wordt meegevoerd. In Rotterdam is de zee niet ver weg. Daarnaast ontstaat het inzicht dat plastic rivierafval onwenselijk is, maar dat onzichtbaar microplastic mogelijk nog zorgelijker is. Plastic breekt immers niet af, maar versnippert in steeds kleinere stukjes die op enig moment worden opgenomen in de voedselketen. Is dat tij nog te keren?

N

TEKST: LINDA VAN RIJ / KEES VAN DER LAAN BEELD: GEMEENTE ROTTERDAM

ederland studeert hard op welke maatregelen geschikt zijn om plastic in de rivier en waterwegen tegen te gaan en zo mogelijk te voorkomen. De gemeente Rotterdam neemt deel aan een in het Rijnmondgebied gevormde Community of Practice Plastic.

Samen met ruim twintig andere partijen uit de regio Zuid-Holland wil de gemeente Rotterdam voorkomen dat plastics en ander zwerfafval in rivier en in zee terechtkomen.

Rotterdam zet daarbij vanuit het programma Circulair hoog in: In 2030 is er 90% minder zwerfafval in Rotterdamse wateren.

GEEN ROTTERDAMS RIVIERAFVAL NAAR ZEE De gemeente wil graag haar inwoners betrekken. Bewustwording van deze problematiek bij inwoners is belangrijk. Macroen microplastic-verontreiniging tasten de biodiversiteit aan en beperken de leefbaarheid van de Rotterdammer. Openbaar water is economisch van belang, maar is er ook om te recreëren, en dan wil je genieten van een gezonde, schone leefomgeving.

De gemeente ontwierp een strategie Marien Zwerfafval in samenwerking met diverse partners. Ook input vanuit de wijken is hierin meegenomen. Afgelopen voorjaar heeft gemeente Rotterdam deze strategie vastgesteld. Het uitvoeringsplan wordt momenteel verder aangescherpt met bewoners, stichtingen en ondernemers die actief zijn op het gebied van (marien) zwerfafval. Zo werkt de gemeente samen

met de Rotterdammer aan het zwerfafvalvrij krijgen van de Rotterdamse wateren.

Informatie over deze strategie en de aanpak is terug te vinden op de website www. rotterdam.nl/afvalvrijewateren De focus voor de komende jaren ligt op het voorkomen van rivierafval door middel van het verminderen van zwerfafval (ook op straat), bronaanpak en bewustzijn creëren. Daarnaast ligt de focus op het opruimen en schoonmaken van water en oevers. Dit vraagt registratie van rivierafval, monitoren van gebied, innovaties op opruimtechnieken, beheerafspraken en par-

OSPAR-PROTOCOL Meer dan elf Europese landen gebruiken het OSPAR-protocol om vervuiling te monitoren. Ook in Nederland wordt volgens dit protocol gemonitord langs vier aangewezen niet-toeristische stranden over een lengte van 100 meter. Nu al meer dan 15 jaar. Resultaten hiervan worden ingevoerd in een database en geanalyseerd. De data die dit oplevert dienden als input voor de ontwikkeling van de European Plastics Strategy en de Europese Richtlijn voor wegwerpplastic. De resultaten worden ingezet voor het vergroten van het bewustzijn over rivierafval en om aanpak bij de bron mogelijk te maken. Het samenwerkingsverband ‘Schone Rivieren’ coördineert deze aanpak in Nederland.

ticipatie van burgers en bedrijven. Tot slot is het verwerken van rivierafval uit water en oevers op een circulaire manier een speerpunt. Zoals nieuwe vangsystemen, straatmeubilair, communicatie-uitingen en vloeren. Dit zorgt voor minder verspilling van kostbare grondstoffen en stimuleert initiatieven voor recycling.

4-STAPPEN AANPAK Rotterdam hanteert een 4-stappen aanpak om plastics en ander zwerfafval in rivieren en zee te verminderen en te voorkomen.

Stap 1: Regie pakken Door samenwerking met partners in de regio en in de Community of Practice Plastic worden experimenten uitgewerkt. Inzichten worden onderling gedeeld tussen de verschillende waterkwaliteitsbeheerders. Bewoners geven via de gebiedsbesturen input voor de uitvoering. In de Marine Litter Taskforce van ISWA worden inzichten gespiegeld aan initiatieven elders in de wereld.

Stap 2: Probleemverkenning Hoe gedragen de wateren in het Rotterdamse zich? Waar ontstaan hotspots van verontreiniging; een nulmeting heeft de situatie anno 2020 genoteerd. Op basis van deze nulmeting is de uitvoering van de strategie ontworpen en wordt deze jaarlijks bijgewerkt.

Stap 3: Uitvoering en monitoring Op dit moment is er geen wettelijke verplichting voor het monitoren van rivierafval.

De gemeente Rotterdam wil juist meer

GRAM #07 september 2021 | 27

inzicht in de aanwezigheid van rivierafval om de aanpak zo goed mogelijk af te stemmen op het probleem. Mogelijk zijn daarbij ook vervuilers te herleiden. Rotterdam monitort de hoeveelheid rivierafval. Twee keer per jaar volgt er een meting waarbij de situatie opnieuw wordt bekeken en bijgewerkt.

De uitvoering van de strategie wordt hierop aangepast naar lokale interventies. Bij de onderzoeken wordt het OSPAR-protocol toegepast in stedelijke omgeving (zie ook kader). Met Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam worden gegevens uitgewisseld, om te komen tot een effectieve regionale gezamenlijke inzet.

Stap 4: Borging De landelijke gebruikte indicatoren en meetmethoden vormen de richtlijn voor Rotterdam om zo landelijk de hoeveelheid, trends en samenstelling van het afval te bepalen. Hierin worden ook ambities en aanpakken bepaald in samenwerking met de regionale partners. Met het voorkomen en opruimen van marien zwerfafval wordt steeds meer rekening gehouden met de (her)inrichting van recreatiegebieden.

BEWUSTZIJN VERGROTEN Naast deze vier stappen vraagt het vergroten van bewustzijn bij burgers, ondernemers en recreanten in Rotterdam continue de aandacht. Behalve het communiceren over de strategie en behaalde resultaten, is het vergroten van het bewustzijn over het effect van Marien Zwerfafval op de biodiversiteit, de leefomgeving en de Noordzee noodzakelijk. Eerder is met opruimacties en promotiecampagnes op zwerfafval op en langs het water de nodige ervaring opgedaan over effectiviteit. Op dit moment wordt gewerkt aan het stimuleren van preventieve maatregelen voor afval, educatie en voorlichting op scholen en bedrijven.

28 | GRAM #07 september 2021

Om direct uitvoering te geven aan de strategie is er een lijst met acties opgesteld voor de komende jaren. De gemeente Rotterdam voert deze acties deels zelf uit en deels in samenwerking met Rijkswaterstaat, Waterschappen, Provincie Zuid-Holland en het Havenbedrijf Rotterdam. Natuurlijk zijn hierbij ook de actieve stichtingen, bewoners en ondernemers in Rotterdam betrokken en zij voeren ook acties uit.

PILOT SORTEER- EN ANALYSECENTRUM Op dit moment wordt er onder andere gewerkt aan een sorteer- en analysecentrum waar het Rotterdams (marien)zwerfafval wordt gesorteerd en geanalyseerd op grondstof en eventuele herkomst. Met deze informatie kunnen de interventies ter voorkoming van zwerfafval worden aangescherpt en ontstaat er een steeds completer beeld

van de bron en samenstelling. Daarbij kan dit sorteer- en analysecentrum ook voor educatie en voorlichtingsdoeleinden worden ingezet voor scholieren en studenten. Uiteraard wordt het gesorteerde afval zoveel mogelijk circulair verwerkt. Dit is een mooie link naar de nieuwe upcylcle mall in Rotterdam.

OVER DE AUTEURS: Linda van Rij is adviseur (marien)zwerfafval bij Stadsbeheer van gemeente Rotterdam en auteur van de Strategie Marien Zwerfafval. Daarbij geeft zij uitvoering aan de acties ter voorkoming, opruimen en verwerken van zwerfafval. Ook regionaal in nauwe samenwerking met partners.

Kees van der Laan is strategisch beleidsadviseur op het gebied van afval, zwerfafval en circulaire economie bij Stadsbeheer van gemeente Rotterdam.

INZAMELMIDDELEN Gemeente Rotterdam heeft al meerdere initiatieven opgezet ter voorkoming van rivierafval naar zee. In de watergangen wordt hiervoor gebruikt gemaakt van de Wasteshark, de Seabin en de plastic vangarmen. Ook deze initiatieven worden gemonitord en geëvalueerd.

De Wasteshark, een op afstand bedienbare ‘boot’ die drijvend zwerfafval verzameld (Ranmarine).

De Seabin, een ‘afvalemmer’ in het water dat afval naar zich toezuigt en vasthoudt (Krinkels).

Plastic vangarm, een drijvend vlot dat door stroming in het water afval opvangt en vasthoudt (CLEARRIVERS).

aangeboden door

EUROPRESS

CLOSE-UP

SLIMME PERSEN WETEN WANNEER ZE VOL RAKEN Ook Nederlandse milieustraten en afvalinzamelaars krijgen steeds meer belangstelling voor de slimme afvalpersen van Europress Benelux. De voordelen zijn dan ook niet gering.

De mobiele of stationaire perscontainers en verticale balenpersen van Europress zijn aangesloten op een onlinesysteem dat automatisch alle data monitort en verwerkt. Dat betekent in de praktijk dat ze pas geleegd worden als ze echt vol zitten en dat kleine storingen vanaf afstand verholpen kunnen worden. “Maar dat is nog niet het hele verhaal; onze machines kunnen meer”, zegt Geert Proost countrymanager en partner van Europress Benelux. “We zijn nu bezig met artificial intelligence, zelfdenkende containers als het ware. Nu kunnen onze machines al minimaal tot drie dagen van tevoren aangeven of ze vol raken.”

OMSLAG GEMAAKT Europress is de op een na grootste producent van perscontainers ter wereld. “Wij zijn van origine een Fins bedrijf, dat uitgegroeid is tot een wereldspeler”, aldus Proost. “Ruim tien jaar geleden hebben wij de omslag gemaakt van traditionele machinebouw naar integratie met internet en datacollectie.

Onze machines zijn nu uitgerust met internettechnologie, die het mogelijk maakt ze op afstand te monitoren en te besturen. Stel de noodstop is ingedrukt, per abuis. Voorheen moest er dan een technicus ter plaatse komen om dat te verhelpen. Nu kunnen wij dat, dankzij de digitale voorzieningen, vanaf een afstand oplossen. Hetzelfde geldt voor kleine storingen, zoals een deurtje dat niet goed sluit en daardoor de sensor blokkeert. Wij zien dat in één oogopslag dankzij de slimme internettechnologie.”

Europress heeft nu wereldwijd zo’n 10.000 persen staan die voorzien zijn van digitale technologie en aangesloten zijn op het systeem. “Hoe meer dat aantal groeit, hoe groter het databestand”, aldus Proost. “Met meer data kun je de containers nóg slimmer maken, omdat al die gebruiksgegevens veel nuttige informatie opleveren die wij weer kunnen integreren in het totale systeem.”

NOODSTOP Het moet toch maar eens gezegd, vindt Proost. “Veel afvalinzamelaars profileren zich als recyclingbedrijven, maar eigenlijk zijn het gewoon transporteurs. Ze zijn niet echt bezig met het optimaliseren van hun vervoersbewegingen. En inzamelen op vaste tijden, of die container nu voor 60 of 90 procent vol zit, kost de klant uiteindelijk veel geld. Het is ook niet bevorderlijk voor de reductie van CO2, of het aantal vrachtauto’s op de weg. Met onze slimme containers voorkom je heel veel transportbewegingen. Ook voor reparaties. Ruim tachtig procent van onze servicecalls betreft kleine storingen zoals een per ongeluk ingeschakelde noodstop. Als een servicemanager die meerdere milieustraten onder zijn beheer heeft dat automatisch en van een afstand op kan lossen, scheelt dat veel tijd en kilometers.” Europress heeft namelijk een app ontwikkeld, waarmee ook servicemanagers van gemeenten of afvalbedrijven kunnen zien wat de status is van hun eigen containers. “Eén blik op hun telefoon, en ze weten hoe het met hun persen staat.”

Voor meer informatie: europressgroup.com.nl

GRAM #07 september 2021 | 29

BRANCHE AGENDA

NIEUWS

02 oktober Nationale Kringloopdag

POLLUTEC 2021: LEZINGEN, ZAKELIJKE BIJEENKOMSTEN EN INSPIRERENDE EVENEMENTEN

Van de behandeling van vervuiling en overlast tot de bescherming van het milieu en de strijd tegen klimaatverandering, heeft de Pollutec zich in de loop der jaren gepositioneerd als hét internationale referentie-evenement voor ecologische en energietransitie.

De beurs brengt elke editie weer innovaties en actuele onderwerpen naar voren en brengt alle Franse en internationale spelers op milieugebied samen met één doel: oplossingen bieden voor milieukwesties voor alle belanghebbenden. Voor de 2021-editie richt de Pollutec haar programmering op vijf belangrijke milieukwesties, namelijk: de decarbonisering van de industrie, het beheer van watervoorraden, biodiversiteit van bedrijven, het beheer van biowaste en de strijd tegen de kunstmatige bemesting van de bodem. Een ander hoogtepunt, langverwacht sinds de oprichting in 2016, zullen de Pollutec Innovations Awards, opnieuw de beste innovaties van Franse en internationale eco-innovatieve bedrijven naar voren brengen en het beste van hen belonen.

Naast het aanbod van de exposanten, organiseert de Pollutec nieuwe lezingen, businessmeetings en tal van inspirerende evenementen op de beurs.

Afvalconferentie, NVRD & VA DeFabrique Utrecht

04 november 2e webinar in aanloop naar het Gemeentelijk Grondstoffencongres van 24 maart 2022

25 november Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte, CROW

02 december Algemene ledenvergadering NVRD en netwerkborrel CURE Afvalbeheer

HU!G CONSULTANCY

De 2021-editie van de Pollutec, georganiseerd door RX France, wordt een hybride editie om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen deel te nemen. Pollutec 2021, het internationale referentie-evenement van oplossingen voor het milieu voor de industrie, steden en gebieden, ontvangt haar bezoekers van 12 - 15 oktober in Eurexpo, Lyon (Frankrijk).

06 oktober

INTERNATIONALE DEELNEMERS DIT JAAR Naast uiteraard de Franse, hebben meer dan 300 internationale exposanten hun deelname bevestigd uit 26 landen, waaronder België, Canada, China, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Israël, Italië, Liechtenstein, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Servië, Spanje, Tsjechië, Tunesië, Turkije, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zweden en Zwitserland. Naast Tunesië, eregastland dit jaar, zijn acht nationale paviljoens bevestigd uit België (Wallonië en Vlaanderen), Canada, Duitsland, Italië, Luxemburg, Nederland en Zwitserland.

Voor meer informatie en het bestellen van uw (gratis) toegangsbadge, ga naar www.pollutec.com 30 | GRAM #07 september 2021

22-1000-0799-02 NVRD GRAM 2021 September 1-4_92x130mm_A.indd 1

31-08-2021 10:

RECYBEM

INZAMELING VAN GEBRUIKTE AUTOBANDEN VOOR EEN SCHONER MILIEU

Alle afgedankte banden nuttig toegepast. Éénmaal oud voor éénmaal nieuw

Voor iedere autoband (nieuw of gebruikt) die voor de eerste keer op de Nederlandse markt gebracht wordt, zamelt RecyBEM een afgedankte autoband in. De gebruikte banden verwerken we op een milieuverantwoorde manier. Hierdoor wordt voorkomen dat dat oude banden rondslingeren in het milieu, hoeven er minder primaire grondstoffen onttrokken te worden aan de natuur en wordt de uitstoot van CO2 vermeden.

Energieterugwinning

Loopvlakvernieuwing

1,5%

9,5 Recycling voor circulair hergebruik

67%

3%

Tweede leven

miljoen ingezamelde afgedankte autobanden in 2020

28,5%

Toepassingsstromen granulaat: • Koematrassen en stalmatten

• Tegels sportvloeren

• Rubber op rol

• Infill voor kunstgras

• Atletiekbanen

• Onderlaag constructie voor demping kunstgrasvelden

• Drainagetegels

• Ondergrond laadruimte vrachtwagen

• Speeltuintegels

• Ondergrond groene daken

voor een circulaire toekomst.

RecyBEM B.V.,, Loire 150, 2491 AK Den Haag, Postbus 418, 2260 AK Leidschendam.

Telefoon (070) 444 06 32 | e-mail bem@recybem.nl | website www.recybem.nl

Oude banden, nieuw leven.

Uw software wordt gestopt?

Wij gaan gewoon door!

C-WARE totaalsoftware voor de afvalbranche

Routebegeleiding*

Ondergrondse containers Veeg- & winterdienst* Personeels- & voertuigplanning*

Voorraadbeheer

Afzetcontainers Weegbrug & milieustraat

Routeplanning*

Voertuiggegevens

Containerbeheer* Facturatie & documentatie*

Tracking & Ident* Routeoptimalisatie

Grofvuil planning & registratie* MAP

Afvalkalender* Klachtenregistratie*

* Ondersteund met

Maatwerk software voor overheid en/of bedrijf Van planning tot uitvoering, administratie en facturatie Ondersteund met apps op uw mobiele apparaten

Burger-App

Portal

Bedrijfs-App

KLIKOTRONICS +31(0)318 559393 info@kliko.nl

Al jarenlang marktleider op het gebied van (chip)registratie

GRATIS DEMO?

www.kliko.nl/c-ware