OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

5

2020 POLSK A

5 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

REFLEKSJE PO KRYZYSIE

7 lekcji z pandemii COVID-19, czyli możliwości i ograniczenia telemedycyny, sztucznej inteligencji oraz danych.

FARMACJA 2.0.

CYFROWE LEKI

Transformacja technologiczna w ochronie zdrowia zmusza firmy farmaceutyczne do zmiany modeli biznesowych.

POD PRESJĄ TERMINÓW

O polityce digitalizacji rozmawiamy z Łukaszem Jankowskim, prezesem Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie.

Nota bene

AI, czyli artefakt plus intencje Mylą się ci, którzy powtarzają, że sztuczna inteligencja to tylko narzędzie jak każde inne.

Nie zdajemy sobie sprawy z możliwych konsekwencji wprowadzenia AI i nie uzgodniliśmy, jak chcemy go wykorzystać dla lepszej przyszłości ochrony zdrowia.

AI nie zastępuje ludzi, ale lub aż ich kompetencje

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

W 1982 roku magazyn Time nazwał pierwszy komputer osobisty (PC) firmy IBM, wprowadzony na rynek rok wcześniej, maszyną roku. Rozwojowi nowej technologii towarzyszył entuzjazm innowatorów mieszany ze sprzeciwem tych, którzy obawiali się o utratę pracy. Na pierwszej linii ognia znalazły sekretarki. Mało kto pamięta, że jeszcze z końcem lat 80-tych był to jeden z najpopularniejszych zawodów o dużym prestiżu. Przykładowo, w 1988 roku w USA było 3 373 000 sekretarek (na 244 mln ludności), które zarabiały średnio 21 710 USD rocznie. 30 lat później ich liczba wynosiła 3 786 800 (na 327 mln ludności), a średnia płaca – 39 850 USD. Porównując liczbę osób w zawodzie do liczby ludności zauważymy niewielki spadek zatrudnienia o ok. 0,2 punktu procentowego przy wzroście płacy o 83%. W tym miejscu można by wysuwać optymistyczne wnioski: mimo wprowadzenia komputerów, nie zmniejszyła się widocznie liczba sekretarek, a do tego znacznie wzrosła ich płaca. To tylko połowa prawdy. Wskaźnik inflacji w latach 1988–2018 wynosi ok. 116%. Dowolna rzecz warta 1 USD w 1988 roku dziś kosztuje ok. 2,17 USD. Realna płaca zmalała więc o kilkanaście procent. Według Amerykańskiego Urzędu Statystyk Pracy (U.S. Bureau Of Labor Statistics) za 10 lat liczba stanowisk pracy sekretarek spadnie o kolejne 7%, nie mówiąc o topniejącym szybko prestiżu.

Dziś zawód sekretarki wygląda zupełnie inaczej niż 30 lat temu, a osoba na tym stanowisku posiada już inne kompetencje. Nie musi archiwizować stosów dokumentów papierowych – robią to komputery. Nadal organizuje spotkania, ale nie tworzy notatek z rozmów. Nie jest już księgową jak było to jeszcze kilkadziesiąt lat temu, czy prawą ręką dyrektora. Wiele kompetencji przejęli sami menedżerowie, a dokładnie ich komputery z intuicyjnym oprogramowaniem potrafiącym coraz więcej. Trudno szukać jednego wzoru na to, jak nowe technologie wpływają na rynek pracy. Wprowadzenie bankomatów nie zmniejszyło liczby zatrudnionych w sektorze bankowym, ale pozwoliło na ekspansję banków, większą dostępność do gotówki nawet w najmniejszych miejscowościach. Są też mroczniejsze scenariusze.

Sztuczna inteligencja powoli zastępuje proste zawody. Cieszący się dużym zainteresowaniem zawód tłumacza za kilkadziesiąt lat prawdopodobnie zniknie. Teksty tłumaczone przez maszynę są coraz doskonalsze. Jeszcze do niedawna umiejętności Google Translate były raczej powodem do śmiechu niż zachwytu. Dziś teksty tłumaczone przez AI zawierają niewielką liczbę błędów. Jest niemal pewne, że zapotrzebowanie na tłumaczy będzie drastycznie spadać.

Analiza kolejnych zawodów składnia do generalnego wniosku: proste prace i powtarzalne czynności z powodzeniem zastępują maszyny i ten trend przyspiesza wraz z rozwojem sztucznej inteligencji. Ale to nie oznacza, że ludzie tracą pracę. Dziś stopa bezrobocia w wielu krajach jest na najniższym od lat poziomie (pomijając tąpnięcia spowodowane pandemią COVID-19).

Niezastępowalne pozostają, i to się szybko nie zmieni, kompetencje społeczne, jeden z najważniejszych elementów pracy lekarza i pielęgniarki. To, że podczas wizyty lekarskiej trzeba uzupełnić dokumentację medyczną przeszkadza zarówno lekarzowi jak i pacjentowi i może być wykonane z powodzeniem przez system sztucznej inteligencji bez jakiejkolwiek szkody dla zawodu, ku uciesze wszystkich.

W ten sposób z całego zakresu kompetencji, AI zostawia nietknięte te dotyczące kontaktów interpersonalnych. Jednak aby tak się stało, nie wystarczy pozostawić postęp samemu sobie. Jako społeczeństwo musimy ustalić, jakiej ochrony zdrowia chcemy, jakie wartości są ważne i powinny być zachowane, jaka jest rola lekarza. Stworzone na tej bazie ramy prawne pozwolą uniknąć „dzikiej technologicznej rewolucji”.

N ota b e n e

W pułapce wydajności, kosztu i dostępności Ochrona zdrowia, w przeciwieństwie do innych sektorów gospodarki, powinna kierować się innymi wartościami. Wszyscy podzielamy ten sam pogląd, że nie chodzi o generowanie zysku kosztem zdrowia. O wiele ważniejsza jest maksymalizacja jakości, dostępności usług zdrowotnych, zdrowia społeczeństwa, które to – przy ograniczonych zasobach, zwłaszcza personalnych – można osiągnąć jedynie poprzez zwiększenie wydajności. I tu zaczyna się problem, bo wydajność nie jest proporcjonalna do nakładów finansowych: w USA, gdzie na zdrowie przeznacza się 18% produktu krajowego brutto występują ogromne nierówności zdrowotne. USA są też przykładem na to, że upolitycznienie zdrowia uniemożliwia osiągnięcie konsensusu co do szeroko akceptowalnego społecznie modelu ochrony zdrowia.

Wolnorynkowa koncepcja sektora doprowadziła do tego, że zdrowie stało się biznesem, a usługi zdrowotne – dla wielu towarem zbyt drogim, aby można było sobie na niego pozwolić. W takim ekosystemie, systemy sztucznej inteligencji i nowoczesna technologia staną się narzędziami pozwalającymi doskonalić obecne normy i wzorce, tym samym pogłębiając już i tak duże nierówności.

AI to tylko i aż artefakt, czyli coś wytworzonego przez ludzi z pewną intencją. I teraz od nas jako społeczeństwa zależy, jak chcemy ją wykorzystać. Gdybyśmy znali nasze intencje 200 lat temu, artefakt w postaci przemysłu nie stałby się źródłem drastycznych zmian klimatycznych. Jeżeli dziś określimy priorytety i ramy prawne dla nowych technologii, unikniemy potencjalnych negatywnych skutków dla ochrony zdrowia, których nawet do końca nie jesteśmy w stanie przewidzieć.

Najlepszy lekarz w mieście czy twój zaufany lekarz rodzinny?

Ludzie to istoty społeczne, a stadny charakter życia od wieków zapewniał bezpieczeństwo, a obecnie – przede wszystkim rozwój ekonomiczny i dobrobyt. Nawet mając do dyspozycji wyszukiwarki specjalistów, nadal z przeziębieniem udajemy się do zaprzyjaźnionego lekarza zamiast do najlepszego eksperta w kraju. To nie oznacza, że tak zostanie. Dla nowego pokolenia wychowanego na usługach cyfrowych, mogą się liczyć zupełnie inne wartości. Likwidacja szkół i wprowadzenie edukacji online spowodowałoby rozbicie więzi społecznych i zanik czynnika wychowawczego, tak ważnego dla wielu dzieci pozbawionych stabilnych rodzin. Tak samo w ochronie zdrowia musimy patrzeć na usługi z perspektywy socjalnej, dbając o dywersyfikację dostawców, rozwiązań, technologii i modeli. Aby nikt nie został pominięty. Jednak ramy rozwojowe takiego zrównoważonego ekosystemu określamy my jako społeczeństwo. Mamy już wiele wspólnych wartości, a cele wykorzystania AI powinny być kolejną. Dobrze przemyślane pozwolą z jednej strony na harmonijny rozwój innowacji, z drugiej – na celowe projektowanie ochrony zdrowia przyszłości, sprawiedliwszej i dostępnej dla wszystkich.

Równowagę w naturze od lat kształtowała naturalna selekcja zaburzona dopiero przez dominację człowieka i jego ekspansję. Analogicznie, technologia powinna być wykorzystana do zagwarantowania różnorodności form diagnozy i leczenia, zwiększenia dostępności do zdrowia, dbania o wszystkich pacjentów, niezależnie od ich potrzeb, wieku, zamożności. To jest szansa, ale AI jako artefakt jest tylko narzędziem i musimy wiedzieć, co chcemy z nim zrobić. 

OSOZ Polska 5/2020

POZNAJ MOŻLIWOŚCI MEDYCZNYCH APLIKACJI MOBILNYCH

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

WIZYTA LEKARSKA ambulatorium WIZYTA PIELĘGNIARSKA ambulatorium OBCHÓD LEKARSKI szpital OBCHÓD PIELĘGNIARSKI szpital KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

szpital

MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA sZPItALI I AMBuLAtOrIuM Pracuj wydajniej przy użyciu mobilnych aplikacji K AMSOFT. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz wizytę bezpośrednio na oddziale lub bloku operacyjnym przy łóżku pacjenta

dedykowane aplikacje dla każdego

dostęp do danych medycznych przy pacjencie

elektroniczna dokumentacja medyczna

obsługa podpisu elektronicznego

elektroniczna karta anestezjologiczna

elektroniczne zlecenia lekarskie

realizacja zleceń lekarskich

możliwość pracy w trybie online offline

integracja z aplikacją mobilną dla pacjentów

nawigowanie do domu pacjenta

integracja z rejestracją internetową

możliwość wystawiania e-ZLA

5

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

30

AI jak żywy organizm

10

WAŻNE PYTANIE

Łukasz Jankowski: Dobre rozwiązania upowszechnią się same

32

Jak koronawirus wpływa na sektor zdrowia cyfrowego?

14

Rynek zdrowia w pigułce

16

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w lipcu 2020

17

WYtyczne Porady w sprawie teleporady dla lekarza i pacjenta

PRAKTYcznie

35

20

Aplikacje medyczne Rejestruj dane i pomóż w prowadzeniu badań klinicznych

21

NOWOŚCI / WYNALAZKI Soczewka mierząca poziom glukozy, monitoring COVID-19 itd.

24

37

PORADNIK Czy leci z nami lekarz czyli telemedycyna kosmiczna

nowe idee

40

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

42

LABORATORIUM TECHNOLOGII Przemysł farmaceutyczny w niewielkim zakresie sięga do cyfryzacji

Infografika Telekonsultacje

PRAWO Problemy zgłaszane przez pacjentów

INNOWACJE

PERSPEKTYWY 3 ekspertów z 3 krajów o ochronie zdrowia po COVID-19

Decyzyjna żonglerka

DOŚWIADCZENIA

44

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Przetwarzanie danych osobowych w czasie pandemii

RAPORT

26

OSOZ WORLD

CYFRYZACJA A COVID-19 Koronawirus zweryfikował sposób myślenia o digitalizacji, pokazał, co technologie potrafią, a które z oczekiwań są nadal nierealne. O wpływie cyfryzacji na dzisiejszy ekosystem ochrony zdrowia rozmawiamy z Claudią Pagliari, dyrektor wydziału e-Zdrowia Globalnego na Uniwersytecie w Edynburgu.

46

GUIDELINES Achieving Digital Health Maturity Learn how to adapt innovations in healthcare organization

TECHNOLOGIE

49

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

51

DLA APEKI I PACJENTA Bezdotykowa recepta pomaga ograniczyć ryzyko zakażenia drogą kropelkową

MONITOR ZDROWOTNY

54

FELIETON Nie tylko COVID-19. Leki w dolegliwościach psychicznych

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2020)

» W zakresie rozwiązań e-zdrowia nadal nie dogoniliśmy państw zachodnich.« Łukasz Jankowski Prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie | str. 30

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Suplementy diety: magnez

OSOZ Polska 5/2020

online

» Musimy uważać, aby nie zautomatyzować społecznych i psychologicznych aspektów opieki zdrowotnej.« Prof. Claudia Pagliari Uniwersytet w Edynburgu | str. 26

70%

Według badania „Zdalne wizyty lekarskie” (Procontent Communication), 7 na 10 Polaków uważa, że konsultacje online mają taką samą wartość jak konwencjonalne wizyty w gabinecie lekarza. Tylko 17% badanych oceniło je negatywnie.

NFZ przeanalizował leczenie zabiegowe nowotworów złośliwych w 2019 roku. Wyniki zostały opublikowane na portalu “Zdrowe Dane”.

To nowa odsłona raportu przygotowanego w poprzednim roku. Analizy dotyczą zabiegów realizowanych na podstawie karty diagnostyki i leczenia onkologicznego w ramach tzw. pakietu onkologicznego.

179 mld

Taką sumę (w USD) wydał przemysł farmaceutyczny na badania i rozwój nowych leków w 2018 roku. Firmy z tej branży tylko w niewielkim zakresie wykorzystują możliwości stwarzane przez transformację cyfrową w ochronie zdrowia.

20 lat

Telemedycyna dostępna jest w ochronie zdrowia już ponad 20 lat, ale dopiero pandemia COVID-19 przyspieszyła wdrażanie dostępnych rozwiązań. Realizacja usług zdrowotnych na odległość ma dłuższą historię – już w 1948 r. po raz pierwszy na świecie przekazano obraz zdjęcia RTG za pomocą łącza telefonicznego. Pierwsza formalna definicja telemedycyny zaproponowana została w 1971 roku.

Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia zmienia nazwę na Centrum e-Zdrowia. Stosowne zarządzenie Ministra Zdrowia w tej sprawie pojawiło się na stronach resortu. Centrum otrzymało nowy statut i regulamin, na podstawie którego będzie funkcjonowało. W statucie rozszerza się zakres przedmiotu działalności Centrum.

Starą nazwą, czyli CSIOZ, będzie się można posługiwać do 31 grudnia 2020. Pełna treść zarządzenia z 6 czerwca dostępna jest pod adresem https://bit.ly/2MynZF4. W maju ze stanowiska CSIOZ zrezygnował Bartłomiej Wnuk. Zastąpiła go Agnieszka Kister, dotąd pełniąca funkcję dyrektor departamentu e-Zdrowia w Ministerstwie Zdrowia.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na maj 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

Kursy online OSOZ TUTOR OSOZ TUTOR to szkolenia on-line skierowane dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów oraz menedżerów placówek medycznych, którzy chcą doskonalić umiejętności obsługi systemów informatycznych firmy KAMSOFT. Szkolenia dostępne są na stronie: tutor.osoz.pl

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 5/2020

aktua l no ś ci w k a d rz e

AI jak żywy organizm Czy na wyższym etapie rozwoju sztuczna inteligencja (AI) będzie tak doskonała, że postanowi przejść z postaci wirtualnej w rzeczywistą, tworząc dla siebie własne ciało? Naukowcy są zdania, że to możliwe.

Systemy AI uczą się szybko, a ich pożywieniem zapewniającym ciągły wzrost są dane. Dostęp do nich jest coraz łatwiejszy wraz z digitalizacją kolejnych sfer życia. Choć to scenariusz jeszcze bardzo odległy, wielu ekspertów przewiduje, że w przyszłości AI może osiągnąć stan tzw. ogólnej sztucznej inteligencji (ang. Artificial General Intelligence). To systemy dysponujące pełnymi umiejętnościami poznawczymi, potrafiące samodzielnie myśleć i funkcjonować. Gdyby dogoniły lub prześcignęły ludzi w poziomie ewolucji, dalszy ich rozwój wymagałby przybrania formy fizycznej. W ten sposób AI mogłaby się poruszać, badać świat różnymi zmysłami, wykonywać zadania, dalej czerpać niezbędne dane, uwalniając się od ograniczeń świata cyfrowego. Jaką formę przybierze wówczas AI? Na zdjęciu: bioniczna struktura stworzona przez artystę Philip’a Beesley (Noosphere, Futurium), potrafiąca komunikować się z otoczeniem za pomocą dźwięków, ruchów i kolorów.

OSOZ Polska 5/2020

OSOZ Polska 5/2020

aktua l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Jak koronawirus wpływa na sektor zdrowia cyfrowego?

Pandemia koronawirusa dotknęła wszystkie branże. System ochrony zdrowia został poddany wielkiemu testowi wydajności, a lekarze znaleźli się w zupełnie nowej rzeczywistości. Teleporady zanotowały kilkusetprocentowy wzrost zainteresowania, w miejscu stanęły duże projekty informatyzacji szpitali. Jak COVID-19 wpłynął na nowe technologie w ochronie zdrowia?

10

OSOZ Polska 5/2020

Telekonsultacje zyskują O tym efekcie ubocznym pandemii mówi się najczęściej. Wraz z zamknięciem gabinetów lekarskich i przychodni, poradę lekarską można było uzyskać tylko przez telefon lub Internet. Podobnie jak w innych krajach, także w Polsce liczba telewizyt znacznie się zwiększyła. Przykładowo, PZU Życie zanotowało w marcu

aktua l no ś ci

wzrost przeprowadzonych telekonsultacji o 200 proc. w stosunku do lutego.

Z badania „Bezpieczeństwo zdrowotne Polaków podczas epidemii koronawirusa” (BioStat) wynika, że w połowie kwietnia 43,8% badanych skorzystało ze zdalnej pomocy medycznej. Z kolei w opublikowanym w połowie maja raporcie „Zdalne wizyty lekarskie” (Procontent Communication) czytamy, że 70% respondentów korzystających ze zdalnej wizyty uznała, że ma ona taką samą wartość jak zwykła wizyta w gabinecie lekarskim. Jedynie 17% badanych nie jest przekonana do porad online.

Rynek zalały aplikacje umożliwiające prowadzenie telekonsultacji. Proste narzędzia do samodzielniej instalacji jako oprogramowanie na komputery lub aplikacje mobilne ułatwiły lekarzom szybkie dostosowanie się do nowych warunków. Duże sieci medyczne od dawna oferowały podobne rozwiązania – praktycznie od prawnego otwarcia drzwi dla telemedycyny w 2015 roku – jednak zainteresowanie nimi rosło bardzo powoli.

Pacjenci cenili wprawdzie wygodę, ale fakt, że nie można było wystawić ani recepty, ani zwolnienia lekarskiego podważało ich sens, sprowadzając je jedynie do uzupełniającej rozmowy z lekarzem. Odkąd obydwa dokumenty mogą być przesyłane elektronicznie, wartość telekonsultacji znacznie wzrosła. Można się spodziewać, że ta forma usług medycznych na stałe zadomowi się w polskiej ochronie zdrowia. Wprowadzenie elektronicznego zwolnienia lekarskiego będzie kolejnym argumentem dla pacjenta, aby sięgać do tej formy kontaktu z lekarzem.

Przyspieszona adaptacja e-recepty Beneficjentem pandemii stały się też duże projekty digitalizacji prowadzone przez CSIOZ, a najlepszym przykładem jest e-recepta. Choć miała być obowiązkowa od 8 stycznia, szybko okazało się, że nie wszyscy lekarze zdążą z jej wdrożeniem, stąd Ministerstwo Zdrowia pozostawiło możliwość wystawiania druków papierowych.

Z początkiem stycznia 70% recept miała formę cyfrową. Ich udział wprawdzie rósł, ale nie tak szybko jak oczekiwał resort zdrowia. Zakładany przez MZ wzrost do 90% w lutym nie sprawdził się. Dopiero pandemia koronawirusa i konieczność zdalnego udzielania konsultacji medycznych postawiły wielu lekarzy przez faktem dokonanym: wdrożenia e-recepty nie można było odłożyć na

» COVID-19 przyspieszył rozwój telekonsultacji, ale zatrzymał realizację wielu dużych projektów digitalizacji szpitali.« później. Z końcem kwietnia udział e-recept w ogólnej liczbie wystawianych recept zbliżył się do 90%.

W przeciwieństwie do tego bardzo powoli rośnie liczba Internetowych Kont Pacjenta. W listopadzie zarejestrowano ich 600 tys., z początkiem stycznia – 1,2 mln. I choć w kwietniu podwoiła się, nadal jedynie kilka procent Polaków założyło konto. Powodem jest brak konkretnych zachęt – e-receptę i tak można otrzymać w formie podanego przez lekarza kodu, a IKP nie oferuje żadnych dodatkowych korzyści.

Duże wdrożenia odsuwają się w czasie Często mówi się o tym, jak koronawirus przyspieszył digitalizację ochrony zdrowia. Tak się stało w przypadku e-recepty czy e-wizyt, ale nie ucyfrowienia placówek ochrony zdrowia i budowania architektury wymiany danych elektronicznych. Choć wiele szpitali zaplanowało na ten rok inwestycje w nową infrastrukturę informatyczną i wdrożenie edokumentacji medycznej, począwszy od marca wszystkie plany zostały zamrożone. Szpitale muszą się koncentrować na wyzwaniach dotyczących koronawirusa, a w związku z wprowadzanymi zakazami firmy IT nie mogą realizować wdrożeń i szkoleń personelu.

W dłuższej perspektywie odbije się to m.in. na digitalizacji sektora zdrowia i możliwości wymiany danych. Dyrektorzy szpitali podkreślają, że COVID-19 obnażył takie braki jak słabe łącza internetowe (brak możliwości świadczenia stabilnych usług telemedycznych), przestarzałe i niewydajne wyposażenie informatyczne, brak możliwości przesyłania dokumentacji między placówkami medycznymi. I tutaj nie pomogą doraźne środki jak przykładowo te przeznaczone przez NFZ w ramach programu dofinansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Limit wydatków wynoszący 6504 zł na jedno miejsce udzielania świadczeń to

kropla w morzu potrzeb. Do tego NFZ postanowił wesprzeć jedynie wybraną grupę świadczeniodawców, co skrytykowała m.in. Naczelna Rada Lekarska.

W stanowisku wydanym 18 lutego NRL podkreśla, że „prawo do dofinansowania kosztów wprowadzania rozwiązań informatycznych w zakresie prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej powinno przysługiwać wszystkim na równych prawach, ponieważ zarówno obecne jak i planowane (np. w projekcie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie dokumentacji medycznej) oczekiwania co do stosowania rozwiązań informatycznych przy prowadzeniu dokumentacji medycznej są jednakowe dla wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Przy dysponowaniu środkami publicznymi na ten cel nie można zatem pomijać potrzeb podmiotów realizujących inne rodzaje świadczeń zdrowotnych niż POZ.” Trudno się też spodziewać, że w kolejnych miesiącach MZ – którego budżet ugina się pod wydatkami związanymi z koronawirusem – przeznaczy na wsparcie digitalizacji większe środki. Również ciężko może być z pozyskaniem pomocy z innych źródeł – programy dofinansowania uruchamiane przez Komisję Europejską skupiają się raczej na priorytetach walki z pandemią.

Startupy na dwóch biegunach Przed kryzysem COVID-19, młode innowacyjne firmy były główną siłą napędową cyfryzacji. Korzystając ze wsparcia finansowego inwestorów, to właśnie startupy stawały się źródłem takich nowoczesnych rozwiązań jak zdrowotne aplikacje mobilne, systemy zarządzania zdrowiem dla osób chorych przewlekle, rozwiązania sztucznej inteligencji wspierające pacjentów w terapii i diagnozie. Koronawirus podzielił innowatorów na tych, którzy skorzystali na kryzysie i tych, którzy będą musieli walczyć o swoje przetrwanie.

Po jednej stronie mamy młode firmy, których rozwiązania idealnie wpasowa-

OSOZ Polska 5/2020

11

aktua l no ś ci

» Koronawirus obnażył duże nierówności w informatyzacji placówek ochrony zdrowia.«

ły się z wyzwania związane z pandemią.

Przykładem jest Infermedica. Opracowany przez wrocławski startup system analizy symptomów choroby został zaadaptowany przez Ministerstwo Zdrowia, pomagając pacjentom we wstępnej ocenie ryzyka zakażenia koronawirusem. To otworzyło drogę na inne rynki. Analizator symptomów oparty na sztucznej inteligencji wdrożyło też m.in. ukraińskie Ministerstwo Zdrowia i 300 organizacji, w tym PZU Zdrowie. W zeszłym roku

firma otrzymała dofinansowanie w kwocie 3,65 mln USD, co umożliwiło ekspansję na rynek USA. Na drugim biegunie są Ci, których rozwiązania nie mają żadnego punktu wspólnego z koronawirusem, działający przykładowo w takich obszarach jak kardiologia, pulmunologia, dermatologia. COVID-19 unieruchomił ich działalność, podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych firm. Inwestorzy niepewni przyszłości wstrzymali transakcje skupiając się na bezpieczniejszych formach lokowania kapitału. W skali globalnej, wartość nowych transakcji typu venture capital spadła o 20%. Odwołano międzynarodowe kongresy, podczas których odbywały się konkursy dla startupów, będące kluczem do nowych kontaktów i rynków. Duże hackatony, także będące szansą na zdobycie inwestorów, jak przykładowo pan-europejski #EUvsVirus, nie wychodzą poza ramy jednego tematu – walki z pandemią. Dla wielu startupów obecny kryzys będzie oznaczał zakończenie działalności.

Zyskały jednocześnie duże firmy IT posiadające odpowiednie zaplecze eksperckie, gotowe systemy IT i rozbudowaną infrastrukturę sprzedażowo-serwisową. Szybko zareagowały na nową

sytuację, rozszerzając swoją ofertę o najbardziej potrzebne rozwiązania, w tym systemy do konsultacji telemedycznych.

Kolejne miesiące e-zdrowia Koronawirus pokazał przydatność takich systemów jak zdalne konsultacje medyczne czy e-recepta, ale jednocześnie obnażył duże nierówności w informatyzacji placówek ochrony zdrowia.

Są szpitale, gdzie dokumentacja medyczna już teraz jest prowadzona w pełni elektronicznie i może być wymieniana z innymi placówkami. Jednak nie brakuje takich, którzy borykają się z bazowymi problemami jak brakiem dostępu do szybkich łącz internetowych. Ta nierównowaga powoduje, że problem niedostępności kartoteki pacjenta online z każdego miejsca jeszcze długo nie zostanie rozwiązany. A to przecież najważniejsza funkcjonalność, dzięki której będzie można poprawić wyniki leczenia, obniżyć koszty ochrony zdrowia, zwiększyć rolę profilaktyki. W entuzjazmie związanym ze zwiększeniem znaczenia telemedycyny nie można zapomnieć, że COVID-19 jedynie odsuwa w czasie najbardziej strategiczne wyzwania związania z digitalizacją ochrony zdrowia w Polsce. 

Pandemia koronawirusa uwypukliła problemy z infrastrukturą IT w wielu placówkach medycznych: brak dostępu do szybkich łączy internetowych, przestarzałe wyposażenie informatyczne, znajdująca się w powijakach digitalizacja dokumentacji medycznej i brak możliwości jej wymiany z innymi placówkami.

12

OSOZ Polska 5/2020

VisiMed Zamรณw e-Receptฤ bez wychodzenia z domu

aktua l no ś ci

R ynek zdrowia w pigu łce

Decyzyjna żonglerka Można pogubić się w zamrażaniu i odmrażaniu realizowanym przez rząd w związku z koronawirusem, a część epidemiologów bije na alarm. Kwestionowanie noszenia maseczek, potem nakaz, potem zniesienie w większości miejsc, mimo braku spadku liczby zakażeń, może spowodować, że w razie rozwoju epidemii niewielu będzie rządu słuchać. Bez maseczek na weselach, ale w maseczkach w teatrze – obywatele nie są w stanie zrozumieć, skąd akurat takie decyzje. Jak i wtedy, gdy jednego dnia wprowadzano zakaz poruszania się (poza np. wizytami u lekarza czy do miejsca pracy) i chodzenia do lasu, a już drugiego wyłączono z obydwu myśliwych.

Aleksandra Kurowska Dziennikarka

Polityka zdrowotna i media Wirus nasilił też działania zwolenników spiskowych teorii, co gorsza wielu celebrytów odkryło swoją niską wiedzę medyczną i opinie o lekarzach, firmach far-

14

OSOZ Polska 5/2020

maceutycznych, rządowych spiskach, a telewizje i gazety chętnie eksponowały ich wypowiedzi. Organizacje pacjenckie oraz WHC (Watch Health Care) Krzysztofa Łandy i Mileny Kruszewskiej przygotowały i podpisały się pod apelem o zatrzymanie celebrytyzacji pseudonauki. Celebryci, którzy zabierają

głos w kwestiach dotyczących ochrony zdrowia, coraz częściej rozpowszechniają tezy, które nie tylko nie znajdują potwierdzenia w badaniach naukowych, ale wręcz stoją w sprzeczności z faktami potwierdzonymi naukowo.

Pod koniec maja zaczynało się też odmrażanie ochrony zdrowia, choć nie

aktua l no ś ci

wszędzie dobrze działało. W szpitalach, gdzie znoszono część obostrzeń, pojawiały się zakażenia. Postanowiono też uruchomić przekształcanie sieci szpitali jednoimiennych w normalne placówki.

Kłopot w tym, że odmrażanie to m.in. konieczność lepszych zabezpieczeń.

Wszędzie – od gabinetów fizjoterapii, stomatologicznych, POZ po szpitale. To środki ochrony indywidualnej, odkażanie pomieszczeń – a do tego potrzebne są zarówno preparaty oraz urządzenia jak i czas, by to zrobić.

Tymczasem MZ i NFZ zgodnie twierdzą, że nie są planowane żadne dodatkowe środki na lepsze finansowanie świadczeń. Nie ma też mowy o testowaniu osób na obecność koronawirusa na poziomie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej czy szpitala, choć na poziomie sanatoriów rząd to zapowiedział. Wskazywano także brak jasnych, odgórnych rekomendacji dotyczących powrotu do udzielania planowych świadczeń zdrowotnych oraz pracy sanatoriów i uzdrowisk, uwzględniających badania na SARS-COV-2 wśród personelu i pacjentów, z określeniem dodatkowego finansowania w/w badań.

Finanse Wpływy ze składek do NFZ już zaczęły znacząco spadać. Może się okazać, że to co było porażką ustawy o 6 proc. PKB na zdrowie, czyli odnoszenie się do PKB dwa lata wstecz, a nie bieżącego, może choć raz być korzystne.

GUS podał informację o PKB w roku 2019 oraz wzroście PKB w I kw. 2020 r.

Na tej podstawie można wyliczyć, że minimalne publiczne wydatki na ochronę zdrowia w 2021 r. to kwota 120,5 mld zł.

Tymczasem z różnych powodów zbliża się finansowe tsunami m.in. dla placówek. Choć MZ poinformowało pod koniec maja, że ich sytuacja finansowa się poprawiła, to jak twierdzą dyrektorzy, tylko dlatego, że dostawali co miesiąc 1/12 ryczałtu, a realizowali mało świadczeń. A te często są tak wyceniane, że generują straty. Ale o ile nic się nie zmieni prawnie, to placówki będą mieć kilka miesięcy, by pospiesznie potem nadrobić wykonywane procedury. A to raczej mało możliwe. Na dodatek czeka je tąpnięcie od 1 lipca. Wtedy dojdzie do kolejnych podwyżek związanych z podnoszeniem najniższych płac. W przypadku mniejszych szpitali to koszt ok. 1–2 mln zł rocznie, które muszą dodatkowo wygenerować. MZ uznało, że nie jest w sta-

» Zbliża się finansowe tsunami dla placówek medycznych.«

nie zaproponować placówkom więcej niż obecnie proponuje NFZ.

System Tylko o 130 miejsc wzrosnąć ma limit przyjęć na studia lekarskie na kolejny rok akademicki. Z tego większość w języku innym niż polski, a to te studia, za które uczelnie pobierają czesne.

Za to dobra, wyczekiwana od lat zmiana, czeka medycynę pracy. Teraz często oznacza wystawianie druków o zdolności do pracy, choć medycy tej specjalizacji mogliby robić o wiele więcej. Do konsultacji trafił projekt, który przewiduje, że lekarze medycyny pracy mają mieć możliwość kierowania na badania dotyczące chorób cywilizacyjnych. Nie będą też musieli kierować do innych specjalistów, jeśli uznają, że sami dadzą sobie radę.

leki są sprzedawane (skąd pochodzą substancje czynne). Okazało się, jak poinformował wiceminister Maciej Miłkowski, że na rynku aptecznym mamy tylko 30 proc. leków produkowanych w Polsce, a w programach lekowych i chemioterapii ten udział jest znikomy. Ale są też przykłady produkcji w Polsce, która niemal cała trafia na eksport.

Ponadto część firm i jedna z organizacji starały się zmienić decyzję o tym, że nowa lista leków refundowanych będzie obowiązywać dopiero od września. Ale próby, by była też lipcowa nie powiodły się na razie i są mało realne, bo wymagałoby to zmiany ustawy, a nawet wydanych już decyzji refundacyjnych, które mają wrześniową datę.

W czasie webinarium Pracodawców RP, wiceminister Miłkowski przyznał, że nie można spodziewać się, że będzie następował taki wzrost wydatków ministerstwa zdrowia na leki, jak dotychczas. – Średnio wzrost w ostatnich latach był na programy lekowe na poziomie 15 proc. Będzie trudno utrzymać tę tendencję wzrostową – stwierdził wiceminister zdrowia. – Na pewno nie możemy dopuścić, by na leki było mniej niż w roku ubiegłym – dodał.

Raporty Alivia opublikowała raport dotyczący dostępu do leczenia i środków ochrony osobistej w ośrodkach onkologicznych w czasie pandemii. Na przykład, na pytanie „Czy Twoje leczenie lub diagnostyka były odraczane, lub odwoływane ze względu na epidemię koronawirusa (SARS-CoV-2)”, 36% (178) ankietowanych odpowiedziało twierdząco (na 491 odpowiedzi).

Leki

Personalia

Ustawą o zawodzie farmaceuty zajął się Sejm. Skierowano ją do specjalnie powołanej podkomisji. Z kolei ustawa o darmowych lekach dla kobiet w ciąży przeszła przez całą legislację i pod koniec maja została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Wejdzie w życie z 1 lipca, a do tego czasu MZ przygotuje listę leków, do których będzie dopłacać budżet państwa, tak by w aptekach dla ciężarnych były dostępne bezpłatnie.

Branżę farmaceutyczną ekscytowały w maju zapowiedzi budowy systemu wsparcia dla firm tego sektora, składane zarówno przez polski rząd jak i Unię Europejską. MZ zebrało pierwszy raz kompleksowe dane dotyczące tego, jakie leki produkuje się w Polsce, jakie

W ostatnich miesiącach z krakowskiego oddziału Narodowego Instytutu Onkologii odeszło wielu pracowników, w tym kilkudziesięciu lekarzy. Placówka zadłużała się. Szef placówki został odwołany, a obowiązki dyrektora krakowskiego oddziału Narodowego Instytutu Onkologii pełni prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski, dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach i zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie, konsultant krajowy w dziedzinie radioterapii onkologicznej.

Prof. Składowski zastąpił na tym stanowisku dr. n. med. Konrada Dziobka, który został 13 maja odwołany przez ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego – poinformował szpital. 

OSOZ Polska 5/2020

15

aktua l no ś ci

radar epidemio logiczny ( l ipiec 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

75%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (lipiec)

TREND W STOSUNKU DO czerwca

1 040

               

Kujawsko-pomorskie

519

Łódzkie

729

Lubelskie

662

Lubuskie

851

Małopolskie

822

Mazowieckie

892

Opolskie

492

Podkarpackie

1 307

Podlaskie

621

Pomorskie

945

Śląskie

703

Świętokrzyskie

702

Warmińsko-mazurskie

734

Wielkopolskie

772

Zachodniopomorskie

853

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

16

OSOZ Polska 5/2020

69%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (lipiec)

Dolnośląskie

4 103

Kujawsko-pomorskie

3 083

Łódzkie

3 202

Lubelskie

3 139

Lubuskie

3 923

Małopolskie

3 482

Mazowieckie

4 250

Opolskie

2 906

Podkarpackie

2 948

Podlaskie

3 071

Pomorskie

4 199

Śląskie

2 979

Świętokrzyskie

2 822

Warmińsko-mazurskie

3 304

Wielkopolskie

3 754

Zachodniopomorskie

4 199

TREND W STOSUNKU DO czerwca

               

aktua l no ś ci

Porady w sprawie teleporady dla lekarza i pacjenta Porozumienie Zielonogórskie przygotowało 14-minutowy webinar prowadzony przez psychoterapeutkę Izabelę Boryczko, w którym dowiemy się, jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości teleporad. Ekspert tłumaczy m.in. co powinien zrobić lekarz nie lubiący rozmawiać przez telefon, jak rozwijać umiejętność tworzenia relacji z pacjentem w sposób zdalny, jak się przygotować do e-wizyty i stosować techniki wizualizacyjne.

Przestawienie się z tradycyjnej formy kontaktu lekarza z pacjentem na system teleporad nie dla każdego jest proste.

Dotyczy to zarówno lekarza, który musi umiejętnie prowadzić rozmowę, by zebrać od chorego jak najwięcej konkretnych informacji, jak i pacjenta, przywykłego do osobistych wizyt w gabinecie.

By pomóc jednym i drugim, Porozumienie Zielonogórskie przygotowało cykl poradników. Wśród nich znalazł się adresowany do lekarzy webinar w formie kilkunastominutowego filmu, zrealizowanego przy udziale Fundacji na rzecz Medycyny Rodzinnej, wskazówki dla pacjenta ujęte w 13-punktowej instrukcji pt. „Szczęśliwa trzynastka, czyli jak dobrze przygotować się do teleporady”, a także cykl edukacyjny infografik przydatnych dla lekarzy i ich podopiecznych.

W jaki sposób lekarz powinien się przygotować do teleporady, na co zwrócić uwagę podczas pracy zdalnej; jak umiejętnie przejąć inicjatywę i kierować rozmową, jednocześnie dając pacjentowi poczucie, że jest ważny i słuchany; czego unikać w kontakcie z trudnym pacjentem – to tylko niektóre pytania, na jakie odpowiada w webinarze psychoterapeutka Izabela Boryczka.

Sporo uwagi poświęca przy tym budowaniu dobrych relacji z pacjentem, bo przecież jest to możliwe nawet przez telefon. „Uśmiechnij się w trakcie rozmowy, uśmiech słychać przez telefon” – radzi psychoterapeutka i trudno się z tym nie zgodzić. „Szczęśliwa trzynastka” dla pacjenta została opracowana na podstawie doświadczeń lekarzy Porozumienia Zielo-

nogórskiego z całej Polski. Zawiera 13 punktów, gdzie w prosty sposób instruuje się pacjentów, jak powinni postępować, by teleporada była jak najbardziej efektywna. Niektóre z nich mogą się wydawać oczywiste (np. „Przygotuj coś do pisania”), ale po przeszło dwóch miesiącach pracy w warunkach epidemii, lekarze wiedzą doskonale, że nawet najprostsze sprawy przestają być proste, gdy wszyscy jesteśmy w długotrwałym stresie.

Szczęśliwa trzynastka, czyli jak dobrze przygotować się do teleporady: 1. Gdy umawiasz się na telewizytę, pamiętaj o punktualności.

2. Za pomocą teleporady możesz uzyskać e-zwolnienia, e-recepty, e-skierowanie.

3. Zajmij wygodne miejsce, tak by nikt i nic Ci nie przeszkadzało.

4. Przygotuj coś do pisania (kartka, długopis).

5. Przygotuj dzienniczki samokontroli, wyniki badań.

6. Przygotuj listę leków oraz innych preparatów, które przyjmujesz (również kupowanych w aptece bez recepty).

OSOZ Polska 5/2020

17

aktua l no ś ci

7. Dowiedz się w jaki sposób będzie weryfikowana przez lekarza Twoja tożsamość (jeżeli do identyfikacji potrzebny będzie PESEL, przygotuj go, by był pod ręką).

8. Spisz pytania do lekarza, zapisz o czym chcesz z nim porozmawiać.

9. Upewnij się, że dobrze zapisałeś zalecenia lekarza.

10. Upewnij się, czy prawidłowo zapisałeś pin do recepty.

11. Odwołaj teleporadę, gdy nie możesz z niej skorzystać.

12. Pamiętaj, że na podstawie telepora-

dy, jeżeli to będzie potrzebne, lekarz może zaprosić Cię do przychodni na wizytę osobistą.

13. Zaufaj swojemu lekarzowi, on wybierze odpowiednią dla Ciebie formę konsultacji.  Źródło: Porozumienie Zielonogórskie

Zobacz webinar „Teleporada – poradnik psychologiczny” (14 minut).

Wejdź na stronę https://bit.ly/2WXY3ZK lub zeskanuj kod

18

OSOZ Polska 5/2020

aktua l no Å› ci

OSOZ Polska 5/2020

19

I nnowac j e

A p l ikac j e zdrowotne

20

COVID Symptom Study

MyHeart Counts

Apple Research

Pomóż spowolnić rozprzestrzenianie się COVID-19, codziennie rejestrując swoje objawy, nawet jeśli czujesz się dobrze.

W ten sposób przyczynisz się do prac badawczych nad COVID-19 prowadzonych przez wiodące instytucje naukowe, takie jak King’s College London. Udostępnianie statusu zdrowotnego, co zajmuje około minuty, dostarcza danych do analiz Big Data. Na podstawie danych zebranych od ponad 2,6 mln użytkowników ustalono już m.in., że utrata węchu i smaku należy do jednych z podstawowych objawów zarażenia.

Aplikacja MyHeart Counts pomaga mierzyć – z pomocą czujników umieszczonych w telefonie Apple lub zegarku Apple Watch – codzienną aktywność fizyczną i ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Użytkownik nie tylko zyskuje lepszy wgląd w zdrowie własnego serca, ale także przyczynia się do prac naukowych w kierunku czynników ryzyka chorób kardiologicznych. Na bazie wprowadzonych wyników badań poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi, aplikacja oblicza ryzyka zawału serca lub udaru mózgu i określa „wiek serca”.

Możesz być częścią badań naukowych w medycynie. Aplikacja Apple zawiera trzy badania kliniczne, dotyczące zdrowia kobiet, zdrowia słuchu i zdrowia serca. Wystarczy pobrać aplikację na smartfona lub rejestrować dane z pomocą zegarka Apple Watch. Przystępując do wybranego programu pomagamy naukowcom lepiej zrozumieć zależności w tych obszarach zdrowia, które do tej pory nie były przedmiotem analiz Big Data. Wszystkie trzy badania kliniczne prowadzone są we współpracy z instytucjami naukowymi.

Android | iOS | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 5/2020

I nnowac j e

N owo ś ci / wyna l azki

Przenośne RTG Firma Aspenstate uzyskała zgodę Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) na wprowadzenie na rynek lekkiego, przenośnego systemu rentgenowskiego, który może być szczególnie przydatny do szybkiego wykonywania zdjęć rentgenowskich klatki piersiowej pacjentów z COVID-19. Urządzenie waży 2,5 kg i przypomina duży cyfrowy aparat fotograficzny z ekranem dotykowym. AiRTouch rejestruje obrazy za naciśnięciem jednego przycisku i może je bezprzewodowo przesyłać do klinicznego systemu przechowywania obrazów (PACS), bez potrzeby korzystania z komputera. Akumulator ładuje się w ciągu dwóch godzin i wykonuje do 300 zdjęć na jednym ładowaniu.

Soczewka zmierzy poziom glukozy Naukowcy z Uniwersytetu Nauki i Technologii w Pohang (POSTECH) poinformowali o opracowaniu inteligentnych soczewek kontaktowych do jednoczesnego pomiaru glukozy i kontrolowanego dostarczania leków. Badania prowadzone przez profesora Sei Kwanga Hana wykazały, że soczewki kontaktowe powodowały niskie podrażnienie w próbach na królikach, były w stanie niezawodnie wykrywać poziom glukozy we łzach i mogły w kontrolowany sposób uwolnić genisteinę, związek, który może pomóc w leczeniu retinopatii cukrzycowej.

Robot, który czuje Subtelna elektryczna stymulacja na opuszkach palców pomaga użytkownikom lepiej kontrolować poruszanie ramieniem robota – do takiego wniosku doszedł zespół naukowców z Texas A&M. Problemem wielu robotów chirurgicznych jest ich kontrola opierająca się wyłącznie na obrazie wideo. Lekarz widzi położenie instrumentów, ale nie odczuwa oporu stawianego przez tkanki. Utrudnia to dokładne kontrolowanie siły i ruchów w środowisku operacyjnym. Naukowcy opracowali rękawicę przenoszącą sygnały elektryczne do opuszków palców, pomagając tym samym odczuwać dotyk robota czy jego zbliżanie się do obiektu.

OSOZ Polska 5/2020

21

I nnowac j e

Ocena niedokrwistości na podstawie zdjęcia powieki Lekarz jest w stanie wstępnie ocenić ryzyko niedokrwistości odchylając powiekę pacjenta i przyglądając się jej zaczerwienieniu.

Kolor sugeruje liczbę czerwonych krwinek. Jednak oko lekarza nie jest wystarczająco precyzyjne, aby postawić diagnozę bez pobrania próbki krwi od pacjenta. Inżynierowie z Purdue University opracowali oprogramowanie, które umożliwi personelowi medycznemu zrobienie zdjęcia wewnętrznej powieki pacjenta za pomocą smartfona i natychmiastowe otrzymanie wyniku poziomu hemoglobiny. Aplikacja może pomóc w szybszym zdiagnozowaniu i leczeniu. Narzędzie byłoby również cenną pomocą dla lekarzy w krajach rozwijających się, gdzie słaba infrastruktura medyczna uniemożliwia wykonywanie badań krwi. Oprogramowanie opisano w artykule naukowym opublikowanym w prestiżowym czasopiśmie Optica. „Ta technologia nie zastąpi konwencjonalnego badania krwi, ale od razu daje wiarygodny poziom hemoglobiny, jest nieinwazyjna i łatwa” – powiedział Young Kim, profesor inżynierii biomedycznej w Purdue. W zależności od warunków szpitalnych, uzyskanie wyników badania krwi może zająć kilka godzin. Opracowany przez naukowców algorytm wykorzystuje metodę znaną jako spektroskopia w wysokiej rozdzielczości do konwersji zdjęć ze smartfonów o niskiej rozdzielczości na cyfrowe sygnały spektralne o wysokiej rozdzielczości. Inny algorytm obliczeniowy wykrywa zebrane sygnały i wykorzystuje je do kwantyfikacji zawartości hemoglobiny we krwi.

Czy zagrażają ci kamienie nerkowe?

Naukowcy z Penn State i Stanford University opracowali 30minutowy test moczu pozwalający zmierzyć poziom substancji przyczyniających się do tworzenia kamieni nerkowych.

Test, który można przeprowadzić w prosty sposób w domu lub gabinecie lekarskim bez potrzeby laboratoryjnej analizy moczu, pozwala pacjentom szybko dowiedzieć się, czy są narażeni na rozwój kamieni nerkowych. W ten sposób osoby z grupy ryzyka mogą wcześniej poddać się badaniu USG lub zmienić dietę w celu uniknięcia problemu. Kamienie nerkowe tworzą się w wyniku nagromadzenia skrystalizowanych substancji, takich jak minerały i sole.

22

OSOZ Polska 5/2020

I nnowac j e

Śledzenie COVID-19

Stworzona we współpracy z Ministerstwem Cyfryzacji aplikacja ProteGo Safe została uzupełniona o możliwość otrzymania informacji o kontakcie z osobą zakażoną. Według Ministerstwa Cyfryzacji, aplikacja jest anonimowa oraz nie przetwarza danych osobowych. Bezpłatne narzędzie zostało zintegrowane z rozwiązaniami śledzenia kontaktów wprowadzonymi wspólnie przez Apple i Google w ich systemach operacyjnych na smartfony. Do tego aplikacja odpowiada wytycznym Komisji Europejskiej, dzięki czemu może być wykorzystywana podczas wyjazdów zagranicznych. Warunkiem przydatności aplikacji jest jej szerokie zastosowanie.

Boom telemedyczny Zamknięcie drzwi przychodni i gabinetów lekarskich w związku z pandemią COVID-19 spowodowało znaczny wzrost popytu na telekonsultacje. Przykładowo, LUX MED w okresie od uruchomienia porady telemedycznej 12 marca do początku kwietnia udzielił teleporad dla 120 tys. osób. W rozmowie z Rynkiem Zdrowia, prezes Anna Rulkiewicz zwróciła uwagę, że dostępne już wcześniej konsultacje online w formie czatu zanotowały 40 proc. wzrost. Prognozowany przyrost zapotrzebowania na telekonsultacje w kwietniu oceniła na ok. 500 tys. W konsultacjach online, LUX MED wykorzystuje wstępny wywiad medyczny w postaci triażu.

30% Polaków u e-lekarza Według raportu „Zdalne wizyty lekarskie” przygotowanego przez Procontent Communication, już jeden na trzech pacjentów skorzystał ze zdalnej porady lekarskiej podczas pandemii COVID-19, głównie w publicznej służbie zdrowia (70%). Na płatną z własnej kieszeni wizytę zdecydowało się 15% badanych, podobny procent pacjentów skorzystał z porad online w prywatnej służbie zdrowia w ramach posiadanego abonamentu. 70% respondentów przyznała, że porada online ma taką samą wartość jak wizyta konwencjonalna, przeciwnego zdania jest 17% badanych. 13% pacjentów wskazało, że nie dysponowało odpowiednich sprzętem i miejscem do przeprowadzenia wizyty online.

Defibrylator z bluetooth W Klinice Kardiologii Centralnego Szpitala Klinicznego w Warszawie wszczepiono pierwszy w Polsce defibrylator łączący się bezprzewodowo ze smartfonem pacjenta dzięki wykorzystaniu technologii bluetooth. Dane przesłane do smartfona będą transmitowane do ośrodka zdrowia z dowolnego miejsca na świecie.

W ten sposób nie trzeba stosować innych nadajników. Wszczepialny kardiowerter-defibrylator to urządzenie, które rozpoznaje groźne dla życia zaburzenia rytmu serca oraz ma zdolność przerwania tych arytmii za pomocą impulsu elektrycznego. Takie urządzenie wszczepiono po raz pierwszy w Polsce. Niskoenergetyczna technologia bluetooth daje odpowiedni poziom zabezpieczenia danych medycznych oraz niskie zużycie baterii urządzenia. Źródło i zdjęcia: PAP Nauka w Polsce, Procontent Communication, Rynek Zdrowia, LUX MED., Ministerstwo Cyfryzacji

OSOZ Polska 5/2020

23

I nnowac j e

TELEKONSULTACJE Dzięki telemedycynie można wstępnie oceniać stan zdrowia pacjenta, realizować wizyty kontrolne w przypadku stabilnych chorób przewlekłych. Pacjenci uzyskują poradę prosto z domu, bez konieczności długich podróży tylko po to, aby otrzymać przykładowo receptę czy zwolnienie lekarskie. W efekcie, do placówki medycznej zgłaszają się tylko ci pacjenci, którzy wymagają osobistej wizyty, a co za tym idzie – zmniejszają się kolejki. Wiele innych korzyści z telekonsultacji doświadczyły miliony pacjentów podczas pandemii COVID-19. Oto najważniejsze wskazówki implementacji rozwiązań telezdrowia przygotowane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne.

Zeskanuj kod, aby pobrać pełny przewodnik implementacji telezdrowia

PA R T 2

Identyfikacja potrzeb Jaki problem chcę rozwiązać?

Budowa zespołu Kto powinien być zaangażowany i w jakim czasie?

Definiowanie kryteriów sukcesu Co chcemy osiągnąć?

Wybór dostawcy Jaką technologię/system wybrać?

Analiza przypadku Jakie są ramy administracyjne oraz możliwości rozliczeń tele-usług?

Kontraktowanie wdrożenia Jakie są możliwości czasowe po stronie dostawcy IT oraz zespołu?

PA R T 3

Projektowanie procedur Co trzeba zmienić, aby wpleść technologię w obecny tryb pracy?

Przygotowanie zespołu Czy wszyscy wiedzą dokładnie jak przeprowadzać telekonsultacje?

Współpraca z pacjentem Czego oczekuje?

Implementacja Jak to działa w praktyce?

Ocena sukcesu Co działa? Co nie funkcjonuje zgodnie z planem?

Skalowanie usługi Jak rozwinąć obecne rozwiązanie?

24

OSOZ Polska 5/2020

WARTOŚĆ DLA PACJENTA

WARTOŚĆ DLA LEKARZA

– Oszczędność czasu i pieniędzy na dojazdy do gabinetu lekarskiego – Brak barier dystansu i architektury w dostępie do opieki – Większa dostępność i wygoda usług medycznych – Zwiększenie dostępu zespołu opieki, możliwość komunikacji w każdym czasie – Łatwiejsze zarządzanie chorobami przewlekłymi prosto z domu – Zwiększenie dostępu do specjalistycznej opieki, która zwykle jest trudnodostępna na obszarach wiejskich lub obszarach słabo rozwiniętych – Zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych – Możliwość otrzymania e-recepty, e-zwolnienia drogą elektroniczną

– Poprawa ciągłości opieki również, kiedy pacjent przebywa w domu – Zapewnienie opieki w bardziej efektywny sposób – Poprawa wyników pacjentów – Poprawa opieki nad pacjentami z chorobami przewlekłymi – Lepsza obsługa pacjentów, którzy bez telekonsultacji mieliby ograniczony dostęp do opieki – Możliwość dłuższej lub częstszej komunikacji z pacjentem przy jednoczesnej refundacji usług – Poprawa jakości danych dzięki śledzeniu objawów w czasie rzeczywistym – Zmniejszenie wypalenia zawodowego dzięki optymalizacji wydajności i dywersyfikacji form udzielania porad – Koordynacja opieki między specjalistami a lekarzem rodzinnym

WARTOŚĆ DLA ZESPOŁU OPIEKI

WARTOŚĆ DLA PODMIOTU MEDYCZNEGO

– Zmniejszenie czasu oczekiwania na wizytę, lepsze planowanie konsultacji, minimalizacja liczby osób w poczekalni – Zwiększenie liczby wizyt osobistych u pacjentów, którzy wymagają osobistego spotkania z lekarzem – Kierowanie osób, które nie wymagają wizyt osobistych do kanałów opieki telezdrowia – Poprawa satysfakcji i retencji pacjentów – Dywersyfikacja form udzielania świadczeń

– Wprowadzenie nowego źródła przychodów z rozszerzonym dostępem do opieki – Poprawa wydajności – Poprawa opieki nad chorobami przewlekłymi – Poprawa retencji pacjentów i lojalności – Ograniczenie wskaźnika niezgłaszania się pacjentów na wizyty lub anulowania rezerwacji – Wkład w budowę nowoczesnej ochrony zdrowia – Poszerzenie bazy pacjentów dzięki dostępowi online – Wzmocnienie opieki opartej na danych – Poprawa wizerunku/postrzeganie organizacji jako innowacyjnej

» W przypadku usług telezdrowia należy wprowadzić nowe formy interakcji z pacjentem, jak pomoc w instalacji systemu, ocena satysfakcji czy planowanie wizyt kontrolnych.«

Edukacja pacjenta w zakresie korzystania z telekonsultacji Prosta rezerwacja terminu wizyty Możliwość wczytania dokumentacji medycznej w zaufanym połączeniu internetowym Wskazówki dotyczące instalacji systemu/ aplikacji Informacja o sposobie rozliczenia kosztów wizyty (ubezpieczyciel, wizyta prywatna) Przypomnienia

Skalowanie Raz na kwartał podsumowanie wyników badania satysfakcji pacjentów Spotkanie z zespołem w celu omówienia problemów i możliwości ich rozwiązania Jak rozwinąć obecne usługi?

Ocena jakości Ankieta na zakończenie wizyty – badanie satysfakcji pacjenta Zakończenie rozmowy poprzez zadanie pytania dotyczącego potrzeb i doświadczeń z telekonsultacji

Automatyczna wysyłka potwierdzenia umówienia wizyty oraz przypomnienia w dniu wizyty i 15 minut przed jej rozpoczęciem Przekierowanie pacjenta do wirtualnej poczekalni poprzez przesłanie linku do wizyty Informacja o ewentualnym opóźnieniu czasu rozpoczęcia wizyty, jeżeli takie ma miejsce

Źródło: Telehealth Implementation Playbook, American Medical Association OSOZ Polska 5/2020

25

R aport

Co COVID-19 mówi nam o wyzwaniach ochrony zdrowia?

Koronawirus otworzył oczy na zdrowie cyfrowe. Zweryfikował sposób myślenia o digitalizacji, pokazał, co można zrobić z pomocą e-zdrowia, a które z oczekiwań są nadal nierealne. O wpływie technologii na dzisiejszy ekosystem ochrony zdrowia rozmawiamy z prof. Claudią Pagliari, dyrektor wydziału e-Zdrowia Globalnego na Uniwersytecie w Edynburgu.

Zdrowie cyfrowe potrzebuje dobrych danych Inwestycje w naukę o danych (data science) w zakresie zdrowia rosną od ponad dekady. Podczas pandemii COVID19 niektóre rządy bardzo mocno polegają na modelach prognostycznych budo-

26

OSOZ Polska 5/2020

wanych w oparciu o dane. Pozwala im to reagować na sytuację epidemiologiczną, kierować polityką zdrowotną. Jednak tego typu modele są tak dobre, jak dane, na których się opierają. A te często pozostawiają dużo do życzenia.

R aport

W Wielkiej Brytanii fetyszyzacja nauki o danych doprowadziła do decyzji o rezygnacji z szeroko zakrojonych testów, umożliwiając kontynuowanie masowych spotkań i rejsów samolotów na liniach międzynarodowych. Zgodnie ze stworzonym z początkiem marca modelem, liczba przypadków była niewielka, a dzięki rozprzestrzenianiu się choroby populacja zyskałaby „odporność stadną”. Kolejny model, oparty na nowych danych i szacunkach ryzyka przewidywał, że setki tysięcy mogą umrzeć w wyniku takiego postępowania. To skłoniło rząd do nagłej zmiany polityki, zamrożenia życia gospodarczego i ogromnych szkód ekonomicznych.

Modelowanie epidemii jest niezwykle złożone, ponieważ należy wziąć pod uwagę wiele czynników, z których wszystkie mogą się zmieniać w czasie, wymagając ciągłej kalibracji. Sam współczynnik „R” może być mylący, ponieważ stopień zakaźności COVID-19 jest różny w różnych społecznościach, w zależności od czynników takich jak gęstość zaludnienia lub odległość od miast. Politykę opartą ślepo na danych mocno skrytykowano, głównie za brak zaangażowania wystarczającej liczby interdyscyplinarnych ekspertów, gwarantujących uwzględnienie w procesie decyzyjnym wszystkich czynników, w tym społecznych, zdrowotnych i gospodarczych. Taka szeroka ekspertyza jest niezbędna do tego, by przeciwdziałać negatywnym skutkom dziś, ale także w przyszłości.

Sztuczna inteligencja nie jest gotowa do zastosowania Wraz z tym, jak wybuchła pandemia COVID-19, zrobiło się głośno o AI. Sztuczna inteligencja miała pomóc w zwalczeniu kryzysu, śledzeniu rozprzestrzeniania się choroby, opracowaniu szczepionki.

W praktyce okazuje się, że AI ma potencjał, ale nie jest jeszcze gotowa do praktycznych zastosowań i wiele pracy nas czeka, aby to zmienić. Jedno jest pewne – AI nie jest magiczną różdźką, tak właśnie postrzeganą przez wielu optymistów technologicznych.

Nie oznacza to jednak, że sztuczna inteligencja nie okazała się pomocna. W rzeczywistości, gdy wymagana jest ogromna liczba skomplikowanych obliczeń, sztuczna inteligencja oferuje ogromną pomoc. Na przykład, labora-

toria wykorzystują wysokowydajne obliczenia i uczenie maszynowe, aby przyspieszyć prace badawcze nad szczepionkami; aby zidentyfikować, które części komórki wirusa są warte ataku; aby zdobyć szybko dowody naukowe na skuteczność i przewidzieć, ile czasu zajmie jej opracowanie.

Obrazowanie medyczne oparte na AI było jedną z pierwszych dziedzin, która znalazła zastosowanie podczas pandemii. Chodzi o identyfikację nieprawidłowości zachodzących w płucach, monitorowanie oznak pogorszenia się stanu zdrowia i przewidywanie, którzy pacjenci prawdopodobnie będą musieli skorzystać ze sztucznej wentylacji. Sztuczna inteligencja jest też wykorzystywana w badaniach globalnych, do analizy międzynarodowych baz danych zdjęć medycznych płuc i do wspierania sieci naukowych współpracujących w celu mapowania genomu wirusa.

Sztuczna inteligencja monitoruje trendy wyszukiwania informacji w Internecie. W związku z tym, że wiele rządów poszczególnych państw wprowadziło aplikacje do automatycznego śledzenia kontaktów, potencjalnie rodzi się szansa na wykorzystanie kolektywnie zbieranych danych na poziomie całego społeczeństwa do zrozumienia, w jaki sposób choroba się rozprzestrzenia, jakie czynniki środowiskowe wpływają na jej rozwój, jakie interwencje okazują się skuteczne. Te rozwiązania są łączone z elektroniczną dokumentacją medyczną, a nawet danymi genetycznymi, tworząc żywe laboratoria danych.

Do tego dochodzi robotyka. Przykładem są roboty dezynfekujące szpitale czy dystrybuujące żywność, które zdobyły popularność w początkowej fazie pandemii. Mało uwagi poświęcono chatbotom dostarczającym informacji i wsparcia.

Przełożenie dobrych pomysłów na praktyczne rozwiązania jest łatwiejsze w kryzysie, ale musimy zachować ostrożność Dopiero w tym roku telemedycyna tak naprawdę weszła do codziennej praktyki, mimo że dostępna jest od prawie 20 lat. COVID-19 dał jej energii, któ-

» AI nie jest magiczną różdźką, tak właśnie postrzeganą przez wielu optymistów technologicznych.« rej potrzebowała, a szeroka dostępność komunikacji wideo wzmocniła zdolność do żywych kontaktów lekarza z pacjentem. Takie obawy, jak niższa jakość diagnozy czy brak empatii, nie sprawdziły się. Ludzie szybko przyzwyczaili się do wizyty u lekarza prosto z domu. Potrzebujemy jednak dalszych badań nad metodami udzielania porad telemedycznych, ich opłacalnością. Chociaż nadal będzie potrzebna opieka osobista, szczególnie dla osób starszych, telemedycyna może pomóc w zmniejszeniu ryzyka infekcji. Dla osób młodszych lub z lepszymi umiejętnościami cyfrowymi, ten rodzaj komunikacji jest już normą.

Wśród długoterminowych wyzwań dla telemedycyny są m.in. ochrona prywatności i bezpieczeństwa w ekosystemie cyfrowym. W przeciwieństwie do innych dziedzin, w których technologia redukuje miejsca pracy, największym problemem w opiece zdrowotnej jest niedobór wykwalifikowanych specjalistów. Można sobie wyobrazić, że te nowe, wygodniejsze metody konsultacji online będą w stanie pomóc. Przykładowo, do ich udzielania można zaangażować lekarki opiekujące się dziećmi w domu lub osoby w wieku emerytalnym, w niepełnym wymiarze godzin.

Musimy jednak uważać, aby nie zautomatyzować społecznych i psychologicznych aspektów opieki, które mogą mieć decydujące znaczenie dla wartości terapeutycznej. Niemniej jednak, dzięki skróceniu niepotrzebnego czasu oczekiwania i zwiększeniu dostępności za pomocą technologii wirtualnych, cyfrowe zdrowie oferuje nowe możliwości zwięk-

OSOZ Polska 5/2020

27

R aport

» Dopiero w tym roku telemedycyna tak naprawdę weszła do codziennej praktyki, mimo że dostępna jest od prawie 20 lat.« szenia dostępności opieki i budowania relacji.

Aby tak się stało, trzeba jednak szkolić personel medyczny w kierunku tej nowej formy udzielania świadczeń. Wprowadzenie alternatywnej formy wizyty lekarskiej przełamującej wiele barier w ochronie zdrowia, może przynieść dodatkową wartość pacjentom i społeczeństwu.

Teraz łatwo jest przeoczyć inne priorytety Niezamierzonym skutkiem kryzysu koronawirusowego była redukcja liczby wizyt lekarskich i pacjentów zgłaszających się po pomoc w następstwie innych chorób, jak choroby serca czy nowotwory. Powodów jest kilka: specjalistyczne kliniki nie zdążyły się przystosować do zdalnego udzielania świadczeń medycznych, pacjenci unikają kontaktu ze służbą zdrowia obawiając się zarażenia koronawirusem, wiele osób starszych cierpiących na choroby przewlekłe nie wie jak korzystać z telekonsultacji, będąc przyzwyczajonym do tradycyjnych wizyt u lekarza.

Osoby dzwoniące do lekarza na dzień dobry usłyszały nagrany komunikat, przykładowo „z powodu dużego obciążenia placówki w związku z COVID-19, kontaktuj się z nami tylko w przypadkach nagłych i zagrażających życiu objawów. W przeciwnym razie prosimy skorzystać z konsultaji online”. Te wszystkie czynniki sprawiły, że kliniki specjalizu-

28

OSOZ Polska 5/2020

jące się w chorobach niezakaźnych dziwnie opustoszały.

Zmiany we wzorcach aktywności fizycznej i społecznej, spowodowane ograniczeniami przemieszczania się i zamknięciem w domu, prowadzą do nowych problemów, jak przyrost masy ciała, zwiększone spożycie alkoholu, depresja i przemoc domowa. To tykająca bomba dla zdrowia publicznego.

Cyfrowe rozwiązania mające na celu zachęcanie do ćwiczeń i pielęgnowanie kontaktów społecznych powinny być traktowane priorytetowo obok środków kontroli infekcji, aby uniknąć wymienionych negatywnych skutków.

Duże zbiory danych mogą również rzucić światło na to, w jaki sposób zmiana wytycznych dotyczących wychodzenia z domu w celu wykonywania ćwiczeń wpływa na częstość potwierdzonych przypadków COVID-19 lub zgłaszanych przez siebie objawów, umożliwiając naturalne eksperymenty w różnych regionach, z różnymi politykami.

Równoważenie praw obywateli w zakresie prywatności i bezpieczeństwa. Łatwiej powiedzieć niż zrobić Kontrolowanie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych zawsze stanowiło etyczny dylemat między ochroną praw jednostki (do prywatności lub wolności) a prawami innych osób (do ochrony lub leczenia, jeśli mogły zostać zarażone).

COVID-19 stawia podobne wyzwania, chociaż przy zagrożeniu całych populacji i braku bezpośredniego kontaktu fizycznego wymaganego do transmisji, proces identyfikacji, testowania, śledzenia i kwarantanny przypadków choroby staje się znacznie trudniejszy.

Wiele krajów wykorzystuje nowoczesne technologie, takie jak skanery temperatury powiązane z rozpoznawaniem twarzy w miejscach publicznych lub cyfrowe aplikacje/opaski do egzekwowania domowej kwarantanny. Obywatele w krajach zachodnich byli mniej zadowoleni z nadzoru i monitoringu niż ludzie w innych częściach świata. Jednym z najbardziej dzielących społeczeństwo rozwiązań jest śledzenie lokalizacji celem ostrzegania, kie-

dy znaleźliśmy się w pobliżu osoby chorej. Niektóre rządy opierają się na współrzędnych GPS obywateli udostępnianych przez dostawców sieci komórkowych; inne preferują w pełni zdecentralizowane śledzenie z wykorzystaniem Bluetooth, a jeszcze inne korzystają z hybrydowych systemów, które łączą rozwiązanie Bluetooth z danymi gromadzonymi przez agencje zdrowia publicznego. W Europie debata na temat różnych podejść została bardzo upolityczniona, a wiele rządków zostało zmuszonych do radykalnych zmian cyfrowych strategii śledzenia kontaktów w odpowiedzi na naciski ze strony obrońców prywatności.

Z tej dyskusji na temat wykorzystania digitalizacji do kontroli należy wynieść jedną lekcję: obywatele muszą ufać instytucjom rządowym; muszą mieć pewność co do uczciwości i transparentności podejmowanych inicjatyw, a zastosowane środki będą proporcjonalne w stosunku do potrzeby zarządzania pandemią. Do tego społeczeństwo musi być przekonane, że bazy danych są w pełni bezpieczne, a ich prywatność nie jest zagrożona.

Pogodzenie interesów biznesowych i potrzeb społecznych powinno być moderowane W przypadku kryzysu COVID-19 pojawia się jeszcze inne niebezpieczeństwo: nietrasparentne i pochopne inwestowanie dużych środków finansowych w wątpliwe rozwiązania czy dzielenie się zbiorami Big Data z korporacjami funkcjonującymi na rynku nowych technologii. To grozi marnotrawstwem pieniędzy publicznych i nierozsądnymi umowami w zakresie udostępniania danych. Widzimy też, że duże koncerny nowych technologii spoza sektora ochrony zdrowia oferują rozwiązania dedykowane COVID-19, chcąc jeszcze głębiej i na dłużej spenetrować ten rynek. Wystarczy wspomnieć mieszanie się biznesu z polityką w USA oraz nadzór państwowy nad danymi społecznymi w Chinach. W Europie możemy być zadowoleni z równowagi pomiędzy prywatnością a innowacjami, technologiami a potrzebami społecznymi i pozycją przemysłu. Taka harmonia nigdy nie była tak ważna jak dziś, kiedy obniża się standardy zarządzania informacjami w celu wspomagania walki z pandemią.

R aport

Konkluzja – nadzieja dla Europy Europa podczas COVID-19 zdaje się zapominać o własnej tożsamości. Pomimo istnienia wspólnych instytucji europejskich, krajowe systemy opieki zdrowotnej, rządy i społeczeństwa nadal działają w bardzo różny sposób na całym kontynencie, pod względem zarządzania zasobami, infrastruktury medycznej i cyfrowej oraz oczekiwań obywateli. Obserwujemy duże różnice w podejściach do dystansu społecznego i wykorzystywania technologii w celu podejmowania decyzji operacyjnych i strategicznych.

Niektóre z tych różnic można przypisać priorytetom gospodarczym, popytowi publicznemu lub ideologiom politycznym. Oczywiście każdy kraj UE powinien mieć prawo do zarządzania zdro-

wiem publicznym, jeśli uzna to za stosowne. Jeśli jednak chcemy skutecznie poradzić sobie z tą pandemią na całym kontynencie i przygotować się do następnej, potrzebujemy standardów, porozumień i środków zapewniających realizację wspólnej strategii.

Mówi się, że tragedie łączą ludzi.

Miejmy nadzieję, że COVID-19 poprowadzi nas w kierunku Europy bardziej sprawiedliwej, mądrzejszej, opartej na współpracy w zakresie zdrowia cyfrowego. 

» Niezamierzonym skutkiem kryzysu koronawirusowego była redukcja liczby pacjentów zgłaszających się po pomoc w następstwie innych chorób.«

reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl OSOZ Polska 5/2020

29

rozmowy

Dobre rozwiązania upowszechnią się same Przewidywalny, wprowadzany stopniowo i w uzgodnieniu ze wszystkimi interesariuszami – taki powinien być model digitalizacji ochrony zdrowia w Polsce według Łukasza Jankowskiego, prezesa Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie.

Pytamy o błędy dotychczasowej polityki cyfryzacji zdrowia, oczekiwania lekarzy i kalendarz wprowadzania kolejnych rozwiązań e-zdrowia.

Podczas naszej ostatniej rozmowy we wrześniu 2019 roku stwierdził Pan, że „wprowadzanie rozwiązań cyfrowych do ochrony zdrowia idzie zbyt wolno.”

Od tego czasu wdrożono e-receptę. Czy nadal jest Pan tego zdania?

Pandemia koronawirusa rzeczywiście doprowadziła do upowszechnienia rozwiązań z zakresu e-zdrowia, jak choćby telekonsultacji, które – wraz z wprowadzeniem e-recepty, a wcześniej e-zwolnienia – stały się pełniejszą formą udzielania porad lekarskich. Cieszę się, że udało się wdrożyć e-receptę przed pandemią. To na pewno duży sukces i użyteczne narzędzie.

30

OSOZ Polska 5/2020

Minęło kilka miesięcy i dziś powoli zapominamy już o czasach recept papierowych. Nadal nie dogoniliśmy jednak w zakresie rozwiązań e- zdrowia państw zachodnich. Brakuje kompleksowych rozwiązań, ciągle brakuje strategii dla telemedycyny w Polsce, wytyczonej drogi rozwoju tej dziedziny, zaakceptowanej i wspieranej przez wszystkich interesariuszy. Nadal brakuje nam dostępu do cyfrowej, aktualizowanej na bieżąco historii choroby pacjenta, nie mówiąc o prostszych systemach np. monitorowania możliwych interakcji lekowych na podstawie danych z e-recept. Takich użytecznych i możliwych do wprowadzenia rozwiązań jest więcej i w tym sensie

podtrzymuje moje stwierdzenie z września: pomimo czynionych w tym kierunku kroków, np. wprowadzania e-recepty, wciąż nie doganiamy rozwiązań e-zdrowia w innych krajach.

Jakiego modelu digitalizacji ochrony zdrowia w Polsce oczekują lekarze?

Przewidywalnego, wprowadzanego stopniowo i w uzgodnieniu ze wszystkimi interesariuszami. Chcielibyśmy znać strategię, wiedzieć jak krok po kroku będzie wprowadzane e-zdrowie, widzieć cel, a nie tylko „kolejne przystanki” – małe sukcesy na drodze. Chcemy uczestniczyć we wprowadzaniu i usprawnianiu roz-

rozmowy

wiązań e-zdrowia, ale do tego potrzebna jest wspólna, znana nam i zaakceptowana strategia.

Wspomniał Pan również, że arbitralne wyznaczanie dat wdrożenia poszczególnych rozwiązań nie jest dobrym rozwiązaniem. Z drugiej strony, wiele projektów bez z góry określonych terminów granicznych mogłoby się przeciągać w nieskończoność.

Uważam, że dobre rozwiązania upowszechnią się same. Co więcej, sami pacjenci wymusiliby ich wprowadzenie.

Przykład? Czy ktokolwiek wprowadził kiedykolwiek arbitralny nakaz korzystania z kart płatniczych? Oczywiście, że nie. A czy zna Pan kogoś kto dziś nie ma w portfelu takiej karty i ciągle płaci tylko gotówką? Pojedyncze osoby, które nie przystosowały się najczęściej z racji podeszłego wieku, ale – na szczęście – nie są zmuszane do jednego sposobu płatności i ciągle mają wybór. Tak samo jak w bankowości byłoby z wprowadzaniem zmian z zakresu e-zdrowia. Jestem pewien, że pacjenci przychodziliby i mówili „sąsiadka u swojego lekarza ma już dostęp online do wyników i może się zapisać zdalnie na wizytę, a u Was telefonu nikt nie odbiera” itd. Zresztą to już się dzieje, tyle że proces upowszechniania się dobrych rozwiązań wymaga czasu. Zaletą jest to, że rozwiązania niewystarczająco dobre, te które nie ułatwiają życia, nie wchodzą do powszechnego użytku.

W przypadku arbitralnie narzucanych wdrożeń do praktyki, włączamy niejako „na siłę” wszystkie rozwiązania; i te dobre i te gorsze, nie zostawiając sobie bezpiecznika. Mam wrażenie, że po prostu zarządzający systemem widzą w arbitralnych terminach inny cel. Politycy chcą mieć widoczny sukces, móc powiedzieć, że od konkretnej daty funkcjonuje konkretne rozwiązanie. A cel powinien być inny: ułatwienie życia użytkownikom systemu, zarówno lekarzom jak i pacjentom. Wracając na grunt bankowości – jeśli ktoś chce płacić gotówką i tak jest mu wygodniej i łatwiej, to dlaczego na siłę przestawiać go na płatność kartą?

Nie mówiąc już o tym, że wprowadzenie w sposób arbitralny dużych zmian w narzędziach używanych na co dzień w diagnostyce i terapii naszych pacjentów może znacząco pogorszyć przez pewien czas współpracę z chorymi i obniżyć efektywność leczenia. Ochrona zdrowia jest tematem bardzo delikatnym,

» Jeszcze długo nie dojdziemy do sytuacji, w której wszyscy lekarze w Polsce będą biegle korzystać z rozwiązań telemedycznych.« pracujemy nie z systemami, tylko z chorymi ludźmi. Z punktu widzenia systemu zawsze może wkraść się błąd, ale dla nas ten „błąd systemu” ma wymierne skutki – to np. pacjent, który nie otrzyma leku, albo zostaną mu błędnie przekazane wyniki badań itp.

Doskonale zdaję sobie sprawę, że nie można odwlekać wprowadzania zmian w nieskończoność, ale należy robić to stopniowo, w porozumieniu ze stronami procesu leczniczego, a nie poprzez narzucanie arbitralnych terminów i rozwiązań.

Ochrona zdrowia i jej cyfryzacja częściej niż kilka lat temu pojawiają się w programach partii politycznych. Czy za tym idą konkretne zmiany?

Nie widzimy, żeby temat cyfryzacji w ochronie zdrowia stawał się wiodącym tematem kolejnych kampanii wyborczych, albo znajdował ważne miejsce w programach partii politycznych.

Szkoda – na pewno strategia dla e-zdrowia powinna być wieloletnia, a to sprawia, że zahaczałaby o więcej niż jedną kadencję parlamentu. Przydałoby się ponadpartyjne porozumienie w sprawie takiej strategii, ale nie tylko. Pożądane byłoby w ogóle ponadpartyjne porozumienie dotyczące ochrony zdrowia jako całości.

Poszczególne grupy wiekowe mają różne umiejętności cyfrowe. Młodzi lekarze często lepiej radzą sobie z systemami IT niż lekarze w wieku emerytalnym, a ci ostatni tworzą sporą grupę. Czy wyrównanie tych nierówności jest możliwe, tak aby wszyscy wdrożyli przykładowo elektroniczną dokumentację medyczną?

W okresie pandemii jeszcze więcej niż

dotychczas lekarzy przekonało się, jak ważne i potrzebne są rozwiązania telemedyczne. Umiejętności użytkowania rozwiązań IT nie można łączyć wprost z wiekiem użytkowników. Znam zarówno wielu lekarzy jak i pacjentów „starszej daty”, którzy doskonale odnajdują się w nowoczesnych rozwiązaniach.

Z drugiej strony nie mam złudzeń. Jeszcze długo nie dojdziemy do sytuacji, w której wszyscy lekarze w Polsce będą biegle korzystać z rozwiązań telemedycznych. Naszym celem powinno być upowszechnianie i promocja dobrych rozwiązań, a nie zmuszanie do nich.

Naprzeciw oczekiwaniom tych koleżanek i kolegów, którzy potrzebują więcej czasu na przyzwyczajenie do rozwiązań e-zdrowia, przeprowadzamy w izbie lekarskiej szereg szkoleń na temat eRecept, ZUS ZLA oraz innych narzędzi IT niezbędnych w pracy.

Pandemia COVID-19 pokazała przydatność takich rozwiązań jak telekonsultacje albo e-recepty. Jakie niedociągnięcia cyfrowe wyszły na światło dzienne podczas kryzysu?

To, o czym mówimy od dawna: telemedycyna jest tylko narzędziem, które choć przydatne, nie jest remedium na wszelkie problemy i w niektórych specjalizacjach, zwłaszcza zabiegowych, jej zastosowanie jest ograniczone. Nagłe zwiększenie użytkowników systemów gabinetowych powodowały przeciążenia serwerów i trudności w pracy. Na szczęście dostawcy w większości przypadków sprawnie rozwiązywali te problemy.

Jak powinien Pana zdaniem wyglądać idealny system IT, który naprawdę wspierałby lekarza w codziennej pracy?

Jakich narzędzi brakuje?

Podstawową cechą dobrego narzędzia IT jest interoperacyjność przy zachowaniu prostoty obsługi, oczywiście z wysokim poziomem bezpieczeństwa. Program idealny to taki, który będzie korzystał z historii choroby pacjenta niezależnie od miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych, oczywiście po uzyskaniu jego zgody. Program, który sprawdzi przyjmowane leki pod kątem interakcji, podpowie, czy pacjent nie zapomniał o szczepieniu zgodnie z kalendarzem szczepień lub o tym, że zbliża się termin badań przesiewowych. Program, który usprawni i ułatwi pracę. Dlatego tak ważna jest interoperacyjność systemów IT. 

OSOZ Polska 5/2020

31

rozmowy

Ochrona zdrowia po pandemii COVID-19 Obecny kryzys przyspieszył wdrażanie cyfrowych rozwiązań w zdrowiu. Aplikacje do teleopieki, telekonsultacji, telemedycyny przeżywają intensywny rozkwit i stają się codziennością w kontakcie na linii „lekarz-pacjent”.

Ale COVID-19 jest również dużym wyzwaniem dla technologii cyfrowych.

Zayna Khayat Strateg w SE Health (Kanada)

Z dnia na dzień, na bazie dostępnej infrastruktury ochrony zdrowia, dokonała się prawdziwa rewolucja polegająca na pośpiesznym wdrażaniu wirtualnych narzędzi komunikacji. Jak się okazuje, w wielu przypadkach powstały prowizoryczne rozwiązania, przygotowane na szybko, a więc nie zawsze w sposób strategiczny i zrównoważony. Dopiero powoli zdajemy sobie sprawę, że w ten spo-

32

OSOZ Polska 5/2020

sób będziemy musieli pracować przez najbliższe miesiące a nawet lata. Trzeba je będzie integrować z obecnymi rozwiązaniami cyfrowymi, zadbać o ich dopracowanie pod względem jakości i bezpieczeństwa, rozwinąć funkcjonalnie. A to oznacza kolejne inwestycje. Czy znajdą się na to pieniądze w czasie pandemii koronawirusa? I czy te spontanicznie adaptowane rozwiązania nie staną się kłopotem w dłuższej perspektywie, gdy znowu ochrona zdrowia wróci do normalnego funkcjonowania sprzed COVID-19

i nagle zdamy sobie sprawę, że wydaliśy pieniądze na coś, czego tak naprawdę nie planowaliśmy wcześniej.

Drugim problemem jest zastąpienie kontaktu fizycznego na wirtualny bez umiejętności – ani po stronie pacjenta, ani lekarza – poruszania się w sferze wirtualnych konsultacji. Wymusiła to sytuacja więc jest to zrozumiałe. Ale zamiana wizyty w gabinecie na wideochat wymaga zastosowania zupełnie innych technik prowadzenia diagnozy i rozmowy. Tutaj potrzebne są sposoby rekom-

rozmowy

» Wiele rozwiązań cyfrowych wdrażano na szybko i prowizorycznie.

I wiele z nich trzeba będzie wymienić.« pensujące brak fizycznego kontaktu. Czy również i w tym przypadku nie przywyczaimy się do pewnego standardu, który został stworzony na szybko i ma wiele braków?

Z jednej strony możemy więc się cieszyć, że zrobiliśmy postęp w dziedzinie cyfryzacji ochrony zdrowia o kilka lat.

Z drugiej – może się okazać, że zaadaptowane systemy i procedury są na tyle niedoskonałe, że trzeba będzie sięgać po kolejne pieniądze, aby je ulepszyć, uczyć się standardów konsultacji telemedycznych od nowa.

Moim zdaniem, wzmocnienie wirtualnych kanałów komunikacji można wykorzystać, aby przejść z modelu opieki skoncentrowanym na pytaniu „co ci dolega, na co chorujesz, jaki masz problem z punktu widzenia klinicznego?” na model, gdzie najważniejsze są indywidualne potrzeby człowieka, jego wartości i oczekiwania. Podczas telekonsultacji pacjent niejako zaprasza lekarza do swojego domu, dzięki czemu ten może poznać szerszy kontekst życia. Pacjent nie przebywa już w izolowanym środowisku jakim jest gabinet lekarski. Kilka tygodni temu umówiłam się na telekonsulacje z lekarzem, aby omówić problemy zdrowotne syna. Lekarka mogła zobaczyć, jak się zachowujemy w domu, jak rodzina wchodzi w interakcje ze sobą, jak żyjemy. Teraz pozostaje tylko umiejętnie wykorzystać te informacje, aby zbudować zaufany i bliski kontakt.

To jest możliwe, wymaga jednak zupełnie nowych umiejętności komunikacyjnych. 

Foto: SingularityU Summit Germany

Dr. Sam Shah Doradca zdrowia cyfrowego, Dyrektor Kliniczny w Ivory Clinic (Wielka Brytania)

Era po COVID-19 prawdopodobnie wygeneruje nowe potrzeby obywateli, opiekunów i pracowników służby zdrowia.

W pierwszej kolejności trzeba będzie szybko przywrócić stan sprzed pandemii w wielu obszarach, również w dziedzinie prywatności danych.

Uświadomiliśmy sobie, że cyfryzacja ma duży potencjał, ale obecnie brakuje jeszcze konkretnych rozwiązań, aby go w pełni wykorzystać. Przykładem jest sposób opracowywania nowych leków czy opieka nad pacjentami z innymi niż COVID-19 chorobami, a którzy nagle zostali postawieni w bardzo trudnej sytuacji ograniczonego dostępu do usług zdrowotnych.

» Elektroniczna dokumentacja medyczna jest tworzona w archaiczny sposób i nie sposób jej wymieniać w systemie ochrony zdrowia.« OSOZ Polska 5/2020

33

rozmowy

Telezdrowie rozwija się intensywnie, ale ta forma digitalizacji będzie również stawiać nowe wymagania systemowi opieki zdrowotnej. Kiedy klinicyści wybierają zdalne metody komunikacji, praca w tradycyjnych warunkach jest mniej atrakcyjna i może pojawić się dwutorowy system opieki zdrowotnej.

COVID-19 zwiększył zainteresowanie telemedycyną i urządzeniami/aplikacjami, których konsumenci mogą używać do zarządzania chorobami.

Takie zaangażowanie pacjenta jest celem wielu systemów ochrony zdrowia.

Okazało się jednak, że mamy poważne braki infrastrukturalne, wymagające szybkich inwestycji. Jednym z obszarów jest elektroniczna dokumentacja medyczna. W wielu przypadkach jest przestarzała, tworzona w archaiczny sposób, nie spełniająca nowych wymogów dotyczących wymiany danych i ich standardów. To znacznie ogranicza jej zastosowanie w celu szybkiej wymiany informacji pomiędzy klinicystami, a ta jest krytyczna nie tylko w czasie kryzysu COVID-19.

Podczas pandemii koronawirusa złagodziliśmy zasady dotyczące prywatności i udostępniania danych. Jed-

nak jest mało prawdopodobne, że klinicyści powrócą do poprzednich metod pracy, więc decydenci będą musieli mocno wspierać wirtualną komunikację kliniczną. Czeka nas formalizowanie i doskonalenie rozwiązań przyjętych podczas pandemii, a które na pewno zostaną z nami na długo. 

Bart de Witte Założyciel HIPPO AI Foundation i Akademii Zdrowia Cyfrowego (Austria)

W obliczu kryzysu globalna społeczność łączy się na wiele sposobów. Projekty otwartych danych, urządzenia medyczne typu open source, drukowanie 3D open source, otwarty dostęp do wyników badań naukowych – wiele inicjatyw pokazało, że kiedy mamy wspólnego wroga, możemy współpracować i konsolidujemy się, aby osiągnąć wspólny cel. Tylko w ten sposób możemy sprostać wielkim wyzwaniom.

W okresie po COVID-19 musimy zdefiniować wspólne wizje, które utrzymają tę współpracę na wielu obszarach.

W czasach nowych technologii, ​​świat

jest ze sobą połączony, ludzie mogą się ze sobą swobodnie porozumiewać, wymieniać pomysłami, dzielić doświadczeniem. Nie ma już znaczenia, gdzie kto mieszka, wystarczy dostęp do internetu. Korzystamy z tego na wiele sposobów, co nie znaczy, że taki połączony świat nie rodzi zagrożeń. W sieci internetowej szybko rozpowszechniane są alternatywne prawdy i teorie spiskowe. Cyfryzacja może być wykorzystana w dobrym i złym celu.

Doświadczamy też słabości obecnego systemu ochrony zdrowia i polityki zdrowotnej. Nie nadążają one za rozwojem świata cyfrowego, za nowymi rozwiązaniami, technologiami, koncepcjami. Systemy zdrowia muszą zostać przebudowane na fundamentach digitalizacji, aby stały się wydajniejsze i mogły szybciej reagować na kryzysy podobne jak COVID-19. Pacjenci chcą przejrzystej, przyjaznej, łatwej w nawigacji ochrony zdrowia, w której mogą się poruszać intuicyjnie, bliskiej lokalnym społecznościom. Ten kryzys nauczył nas, że siła pozytywnych zmian leży w kooperacji.

Nikt nie jest w stanie samodzielnie radzić sobie z takimi wyzwaniami jak pandemia koronawirusa. 

» Wiele inicjatyw naukowych realizowanych podczas pandemii pokazało, że kiedy mamy wspólnego wroga, możemy współpracować i konsolidujemy się, aby osiągnąć wspólny cel.«

34

OSOZ Polska 5/2020

praktycznie

l egis l ac j a

Problemy z jakością teleporad, dodzwonieniem się do placówki, przekładaniem terminów W czasie pandemii COVID-19, Rzecznik Praw Pacjenta otrzymuje ponad 2 tys. zgłoszeń nieprawidłowości tygodniowo. RPP podsumował, na co najczęściej skarżyli się pacjenci.

Około 41% zapytań i problemów dotyczyło sytuacji związanej z pandemią COVID-19. Większość rozmówców zgłaszała zastrzeżenia dotyczące funkcjonowania placówek medycznych, w tym szpitali, przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, poradni specjalistycznych a także rehabilitacji czy leczenia stomatologicznego. Duża część spraw dotyczy-

ła także zasad kwarantanny. Zgłoszenia dotyczyły m.in.:

Leczenia ambulatoryjnego 21% dzwoniących zgłaszało zastrzeżenia do: – placówek podstawowej opieki zdrowotnej – problemów z dodzwonieniem się do rejestracji, odmowy wy-

stawienia e-recept, odmowy przyjęcia deklaracji wyboru lekarza POZ, żądania zgłoszenia się do placówki po receptę, odmowy wizyty domowej, zastrzeżeń do jakości teleporad, problemów z realizacją zaleconych badań laboratoryjnych, odmowy wystawienia zwolnienia, uzależnienia pomocy lekarskiej w przychodni od wykonania we własnym zakresie testu na COVID-19; – ambulatoryjnej opieki specjalistycznej – problemów z dodzwonieniem się do placówki, odmowy rejestracji, żądania wykonania zaleconych ba-

OSOZ Polska 5/2020

35

praktycznie

» Niektóre placówki odmawiają pacjentom wystawienia e-recepty, żądając osobistego zgłoszenia się po odbiór druku papierowego.« dań komercyjnie, odmowy podania zastrzyków, odwoływania ustalonych badań lekarskich; odmowy rejestracji skierowań.

Kwarantanny W 15% zgłoszenia dotyczyły m.in.: – nowych przepisów, które weszły w życie 4 maja 2020 r. – zasady zwolnienia z odbywania kwarantanny i na jakich zasadach; – procedury odbywania kwarantanny, możliwości skrócenia kwarantanny, obowiązku objęcia współlokatorów kwarantanną; – możliwości wykonania badania na COVID-19 w 12 dniu kwarantanny; – trudności z realizacją testów na COVID-19, co w konsekwencji powoduje przedłużenie okresu kwarantanny.

Funkcjonowania szpitali W 13% zgłoszenia dotyczyły m.in.: – problemów z dodzwonieniem się do placówki; – odwoływania planowych przyjęć; – problemów z uzyskaniem informacji przez telefon o stanie zdrowia bliskich przebywających w szpitalu; – odmowy przyjęcia do szpitala, wystawienia zwolnienia, kontaktu z bliskimi w złym stanie zdrowia; żądanie nowego skierowania, odmowa przełożenia terminu rehabilitacji, problemów ze zmianą terminu rozpoczęcia rehabilitacji, odmowy kontynuacji leczenia; – przekładania terminów wykonania zabiegów operacyjnych; – uzależnienia przyjęcia do szpitala od wykonania testu na COVID-19 – bez skierowania na to badanie.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Eugene Borukhovich, Jarosław Frackowiak, Wojciech Glinkowski, Łukasz Jankowski, Julia Klauer, Zayna Khayat, Claudia Pagliari, Katarzyna Płoskonka, Kirsty Reid, Sam Shah, Anish Shindore, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Bart de Witte, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

36

OSOZ Polska 5/2020

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

W związku ze zniesieniem ograniczeń w dostępie do świadczeń zdrowotnych w czasie epidemii, od dnia 4 maja 2020 roku odnotowano szereg zgłoszeń, dotyczących problemów związanych z rehabilitacją leczniczą: – dostępu do świadczeń z zakresu rehabilitacji (żądanie nowego skierowania, wyznaczanie nowego terminu rehabilitacji, problemy ze zmianą terminu rozpoczęcia rehabilitacji oraz kontynuacji leczenia rozpoczętego przed epidemią); – odmowy rejestracji skierowania na rehabilitację leczniczą; – utratę ważności skierowań na zabiegi fizjoterapeutyczne z uwagi na zawieszenie działalności placówek rehabilitacyjnych; – uzależnienie realizacji świadczeń rehabilitacyjnych od wykonania komercyjnego badania na COVID-19; – odmowy realizacji świadczeń rehabilitacyjnych w domu pacjenta; – zastrzeżenia do zasad ustalania kolejności do świadczeń po wznowieniu działalności rehabilitacyjnej.  Źródło: Rzecznik Praw Pacjenta

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

praktycznie

poradnik

Czy leci z nami lekarz?

Czy już pora zająć się medycyna kosmiczną?

Kiedy wokół nas szaleje pandemia COVID-19 wywołana wirusem SARS-CoV-2, burzliwy rozkwit przeżywa teleopieka. Według różnych szacunków, nawet trzy czwarte wizyt lekarskich odbywa się obecnie w Polsce dzięki technologii telemedycznej.

Wojciech Zawalski

Telemedycyna, traktowana przez lata po macoszemu, rozwinęła skrzydła. Wszyscy uświadomiliśmy sobie, jak ogromną wartość niesie w sytuacji braku dostępu tradycyjnych wizyt, wtedy, kiedy dzieli nas odległość od lekarza, albo świadczenie usługi medycznej niesie ryzyko dla lekarza lub pacjenta.

Technologia pokazała ludzką twarz.

Umożliwiła udzielenie pomocy setkom

tysięcy Polaków. I o dziwo, wykorzystujemy na co dzień bardzo proste technologie, bez różnych wodotrysków i kosztownych urządzeń – po prostu lekarz i pacjent połączeni telefonem. Taką telemedycynę już znamy, ale czy można inaczej, czy to koniec możliwości telemedycyny AD2020? Absolutnie nie. Wierzę, że nastąpi obecnie żywiołowy rozwój tej dziedziny. The sky is the limit? Nie, telemedycyna przekroczy granice nieba, poleci z nami w przestrzeń kosmicz-

ną. Tu, na ziemi, wystarczy telefon, czasem komunikator wideo. Zgodnie z tym co przewidywałem od lat, nie potrzebujemy kosztownych opasek, elektronicznych stetoskopów, kiosków telemedycznych itd. Wystarcza w znaczącej większości przypadków połączenie telefoniczne z lekarzem.

Telemedycyna w Polsce rozwinęła się, podobnie jak i na świecie, po chwilowym zachłyśnięciu mnogością tele-gadżetów i przekształciła do formy najbardziej naturalnej – bezpośredniego kontaktu z lekarzem. W sytuacji, gdy ten kontakt był ograniczony pandemią, telekonsultacje zniosły bariery odległości. Nikt dziś nie proponuje pacjentowi telestetoskopu, teleEKG i innych gadżetów – praktycznie 100% porad to rozmowa. Okazało się, że to wystarczy. Każ-

OSOZ Polska 5/2020

37

praktycznie

da technologia musi znaleźć swoją niszę, miejsce gdzie jest potrzebna.

Podobnie było z robotem medycznym. Projekt Zeus, potem da Vinci, został pierwotnie zainicjowany w celu pomocy rannym żołnierzom. Lekarz miał znajdować się nawet tysiące kilometrów od pacjenta i operować przy pomocy maszyny. Lekarz w bezpiecznym miejscu, pacjent na polu walki. Założenie świetne, realizacja i wykorzystanie mocno dyskusyjne. To, co nie sprawdziło się na polu walki głównie z powodu możliwych zakłóceń i opóźnienia związanego z reakcją robota na komendy, okazało się dobrym rozwiązaniem, kiedy zniknął czynnik odległości i związanych z nim problemów.

Robot dobrze sprawdza się w bliskich odległościach, kiedy lekarz znajduje się w jednym miejscu z pacjentem. Ktoś zapytałby, a po co robot?

Odpowiedź jest prosta. Po pierwsze wspomaga większą ilością „dłoni”, a po drugie stabilizuje ruchy i zapobiega popełnieniu błędów. Telemedycyna okazała się w tym przypadku doskonała. Dostosowaliśmy dobre urządzenie do realiów praw fizyki. Niestety, z pola walki żołnierza nadal trzeba ewakuować do bezpiecznego szpitala albo lekarza narazić na niebezpieczeństwo pobytu w rejonie walk.

Ale są sytuacje, gdy nie można zniwelować odległości, a sama porada przez telefon nie wystarczy. Lekarze ze szpitala w Mikołowie podjęli się opieki telemedycznej nad polskimi polarnikami z misji na Szpicbergenie. Tam rozmowa telefoniczna jest jedyną możliwością pomocy w sytuacji zagrożenia. W przypadku choroby, pacjentowi można pomóc prostymi urządzeniami medycznymi obsługiwanymi przez kolegów lub zdalnymi, obsługiwanymi przez komendy internetowe.

Schody zaczynają się podczas zagrożenia życia, konieczności wykonania operacji chirurgicznej lub – hipotetycznie – odebrania porodu. Wtedy telemedycyna nie pomoże. Niezbędna jest ewakuacja pacjenta lub wizyta lekarza i zapewnienie bezpośredniej opieki na miejscu. Ale nie zawsze to jest takie łatwe. Na drodze lekarza niosącego pomoc może stanąć chociażby pogoda. Takich miejsc na kuli ziemskiej, oddalonych od lekarzy o setki kilometrów, są tysiące.

Czasami nie tylko odległość przeszkadza. Ciężko jest udzielić pomocy pacjentowi jeżeli znajduje się pozornie blisko, ale dostęp jest do niego ograniczony, na przykład w kopalni po zawaleniu się chodnika. Wtedy musimy nie tylko

38

OSOZ Polska 5/2020

połączyć się z poszkodowanym, ale również wysłać robota obdarzonego odpowiednimi urządzeniami diagnostycznoterapeutycznymi. Robot taki musi przede wszystkim dotrzeć do zaginionego górnika. Drugim zadaniem jest ocena funkcji życiowych czasem nieprzytomnego człowieka. Najlepiej jeżeli robot potrafiłby pomóc rannemu chociażby poprzez zatamowanie krwawienia lub udrożnienie dróg oddechowych. W dniu dzisiejszym to pieśń przyszłości, aczkolwiek trwają prace nad takimi robotami.

Prawdziwe wyzwania pojawiają się jednak przed telemedycyną podczas podróży kosmicznych. Homo Sapiens postawił 21 lipca 1969 r. swoje stopy poza Ziemią, na Księżycu. Neil Amstrong wypowiedział swoje wiekopomne słowa „To mały krok człowieka, wielki dla ludzkości”. Zwykle małe kroki oprócz wielkich sukcesów niosą również problemy. Zostały pobudzone wielkie ambicje, chęć podboju kosmosu, człowiek postanowił sięgnąć gwiazd. Po krótkiej zadyszce końca 20. wieku weszliśmy w 21. wiek, na księżycu lądują inne kraje (na razie bezzałogowo), a przynajmniej kilka wybiera się na Marsa. Podbój gwiazd, na razie skromnie, ale został rozpoczęty. Planujemy wysłać człowieka na Marsa. Planują rządy, agencje kosmiczne NASA, ESA, ale też i prywatne firmy. Na kartach powieści SF, ale przede wszystkim w umysłach wizjonerów, postawimy w ciągu najbliższych lat stopę na powierzchni planet i księżyców w Układzie Słonecznym, a nawet – jeżeli odkrycia fizyki pozwolą – gdzieś poza nim.

Podróże załogowe wiążą się z ryzykiem utraty zdrowia i życia załogi. Pomoc medyczna będzie niezbędna. Najprościej w każdą podróż byłoby wysłać lekarza i dobrze wyposażony szpital.

Niestety, ograniczenia techniczne uniemożliwiają takie rozwiązanie. Nawet o ile udałoby się włączyć w podróż jednego lekarza, to raczej będzie miał ograniczenia sprzętowe, a nie zapominajmy, że medycyna to bardzo rozległa gałąź wiedzy i nikt nie zna się na wszystkim.

Medycyna kosmiczna to zupełnie inna medycyna niż ta na ziemi. Układ kostno-stawowy pozbawiony ciążenia ulega degradacji, a nawet najprostsze badania diagnostyczne w przestrzeni pozbawionej ciążenia są wyzwaniem. Proste USG jamy brzusznej w kosmosie sprawia wiele problemów, chociażby diagnostyka krwawień do jamy brzusznej wiąże się z koniecznością poszukiwania zbiorników płynu w zupełnie innych miejscach.

Przykłady można by mnożyć. Medycyna kosmiczna wymaga nie tylko poszerzenia naszej wiedzy, ale również dostarczenia nowych narzędzi diagnostyczno-terapetycznych. Telemedycyna kosmiczna będzie inna niż ta, którą znamy.

Po pierwsze, musimy pamiętać o drodze, jaką promieniowanie radiowe niosące sygnał ma do pokonania. Wraz z odległością spada jego jakość, jak również zwiększa się opóźnienie. O ile będziemy w stanie zaakceptować sekundowe opóźnienia w rozmowie, to opóźnienie na linii Ziemia–Mars będzie sięgało kilkudziesięciu minut. Czas na ratowanie życia zbyt długi. Również na jakość sygnału pozwalającą na przykład naprowadzenie operacji sterowanej z Ziemi nie mamy co liczyć. Medycyna kosmiczna będzie musiała być autonomiczna. Wyobraźmy sobie pożar w kapsule lecącej na Marsa. Czas potrzebny na dojście sygnału na Ziemię to około 15 minut. Astronauta nieprzytomny. Pierwsza czynność jaką należy podjąć to diagnostyka. Ale jak diagnozować pacjenta skoro jest oddalony od lekarza o tysiące kilometrów?

Opóźnienie sygnału, a przede wszystkim nieprzytomny astronauta uniemożliwiają ocenę sytuacji, postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia w sposób znany nam z Ziemi.

» Albo wyślemy z misją kosmiczną w pełni wyposażony szpital z pełną obsadą medyczną, albo zdecydujemy się na automatyzację procesów diagnostyczno-terapeutycznych.«

praktycznie

Medycyna kosmiczna wymaga systemów autonomicznych. Należy przygotować czujniki, urządzenia diagnostyczne, które rozpoznają, czy pacjent żyje, zdiagnozują jego funkcje życiowe lub ocenią szansę na przeżycie. System taki musi być oparty głównie na czujnikach wizyjnych, kamerach, które zmierzą temperaturę, oszacują ruchy dowolne, mimowolne i oddechowe nieprzytomnego pacjenta. Z uwagi na odległość, opóźnienie sygnału i brak możliwości reakcji lekarza, decyzja taka musi być oparta na układach samouczących się, sztucznej inteligencji. O wadze takich decyzji niech świadczy przykład: płonie przedział załogowy z nieprzytomnym kosmonautą, w przedziale obok znajdują się inni żywi ludzie. Brak jest możliwości dotarcia do uwięzionego człowieka. System musi oszacować, czy są szanse na uratowanie życia pacjenta i podjąć działanie dające największe szanse na przetrwanie misji – wypompowanie powietrza z płonącego przedziału kontra uruchomienie mniej skutecznych instrumentów gaszenia pożaru, ale pozwalających na przeżycie nieprzytomnego astronauty, jednocześnie zmniejszających szanse na uratowanie całej misji. Brak możliwości kontaktu z lekarzem i bezpośredniego zbadania

pacjenta zmusza nas do zaprogramowania w pełni autonomicznych systemów medycznych. Oddamy zdrowie i życie ludzi w ręce maszyn będących tak skutecznymi, jak je zaprogramujemy.

Kolejnym, niezbędnym krokiem po diagnostyce funkcji życiowych będzie wdrożenie terapii. To, co dziś wydaje się być w sferze fantastyki, za kilka lat stanie się koniecznością. Albo wyślemy z misją kosmiczną w pełni wyposażony szpital z pełną obsadą medyczną, albo zdecydujemy się na automatyzację procesów diagnostyczno-terapeutycznych.

Nie wydaje się w dniu dzisiejszym realne całkowite odrzucenie obecności lekarza w takiej misji, ale bezwzględnie jeden człowiek nie będzie w stanie sprostać wyzwaniu. Musimy go odpowiednio wyposażyć, zarówno w autonomiczne procesy diagnostyczne jak i w roboty wspomagające leczenie.

Kiedy dziś myślimy o podróżach kosmicznych i medycynie kosmicznej, to wydaje się nam to fantastyką. Stopień komplikacji i brak gotowych rozwiązań sprawia, że przestajemy się zastanawiać, uznając problem za nierealny i traktujemy go w kategoriach sciencefiction. Czy słusznie? Nie sądzę. Kilkadziesiąt lat temu ludzkość zarzuciła mi-

sje załogowe na księżyc, żeby powrócić po latach do tego pomysłu, a nawet sięgnąć do planów podróży na Marsa. Kilkanaście lat temu nikt nie wyobrażał sobie, że najpoważniejszym graczem na rynku podróży kosmicznych nie będzie NASA, ESA czy Rosja, ale firma prywatna stworzona przez Elona Musk’a.

Podobnie jak kilkanaście miesięcy temu nikt nie wyobrażał sobie ogólnoświatowej pandemii, która zamknie nas w domach. Świat potrafi zaskakiwać, a my jako gatunek chcący przetrwać, musimy być przygotowani na walkę o przeżycie. Oznacza to rozwój medycyny, a także sposobów udzielania pomocy medycznej na odległość. Przełom roku 2019/20 pokazał, że apokaliptyczne wizje pandemii znane z filmów mogą się spełniać.

Jakkolwiek ciężki jest obecny kryzys, wydaje się, że go przetrwamy. Wielu z nas przeżyje dzięki telemedycynie.

Niestety, przyjdą kolejne wyzwania, pandemie, podróże kosmiczne, globalne kataklizmy. Musimy być na nie gotowi.

Medycyna musi zapewnić nam leczenie i diagnozę, także na odległość. Bez wątpienia czeka nas złota era rozwoju telemedycyny. Jak wykorzystamy jej możliwości, zależy tylko od nas. 

OSOZ Polska 5/2020

39

nowe idee

Harvard Business Review

The Guardian

Digital Transformation Comes Down to Talent in 4 Key Areas

Chinese city plans to turn coronavirus app into permanent health tracker

Cyfrowa transformacja sprowadza się do umiejętności w 4 kluczowych obszarach

Chińskie miasto planuje zamienić aplikację COVID-19 w tracker zdrowia

Wiele organizacji przekonało się, jak bolesnym doświadczeniem może być digitalizacja. Doskonała technologia i duże nakłady finansowe nie gwarantują jeszcze płynnej adaptacji rozwiązań IT. Sukces wymaga ogromnego zaangażowania personelu i kierownictwa. Ignorowanie jednej z czterech powiązanych ze sobą domen – technologii, danych, procesów lub możliwości zmian organizacyjnych – może zniweczyć dobrze zaplanowaną transformację.

Miasto Hangzhou chce przebudować aplikację służącą do monitorowania stanu zdrowia, wykorzystywaną dotąd w ramach zarządzania pandemią koronawirusa, w narzędzie monitorujące zdrowie wszystkich 10 milionów mieszkańców. Chodzi o popularną w Chinach aplikację wyświetlającą kod QR ze statusem zdrowia danej osoby. Decydował on o m.in. uprawnieniach do przemieszczania się czy korzystania z np. komunikacji miejskiej.

Władze Hangzhou, chińskiego zagłębia technologicznego, ogłosiły, że będą starać się wprowadzić szerszą wersję narzędzia w celu monitorowania zdrowia ludzi. Sun Yongrong, dyrektor lokalnej komisji zdrowia, powiedział, że dzięki aplikacji do kodowania statusu zdrowia osiągnięto już szereg korzyści w administrowaniu opieki zdrowotnej, proponując wprowadzenie większej liczby wskaźników zdrowia w celu opracowania indywidualnych rankingów.

W proponowanej nowej wersji aplikacji, status osoby zostałby oznaczony kolorami i oceniony w skali od 0 do 100 na podstawie dokumentacji medycznej, wyników badań, poziomu aktywności fizycznej i wyborów dotyczących stylu życia. Pierwszy projekt aplikacji zawiera skalę punktową i kolorową miarę wskazującą względne zdrowie użytkownika wraz z monitorowaniem czynników wpływających na wynik, przykładowo liczby wypalonych papierosów, wykonanych kroków lub godzin snu. I tak na przykład wypicie kieliszka białego wina może obniżyć wynik o 1,5 punktu, a 7-godzinny sen może go poprawić o jeden punkt.

Według doniesień chińskich mediów, władze Hangzhou planują przygotować aplikację do końca czerwca, a system ma być „zaporą ogniową, która poprawi zdrowie i odporność ludzi” po pandemii.

Chociaż aplikacje stosowane w Chinach podczas epidemii wzbudziły wiele obaw dotyczących prywatności i braku przejrzystości w sposobie ich działania, Chińczycy zgodnie je zaakceptowali. Wiele osób obawia się, że to kolejny krok w kierunku jeszcze szczelniejszego monitorowania społeczeństwa. 

Technologia. Dostosowanie technologii do konkretnych potrzeb firmy i jej integracja z istniejącymi systemami jest niezwykle skomplikowanym zadaniem. Co gorsza, większość firm ma przestarzałe zasoby techniczne, które trudno zsynchronizować z nowymi rozwiązaniami. Każda innowacja powinna mieć uzasadnienie biznesowe. Liderzy w dziedzinie technologii muszą być świetnymi strategami z umiejętnościami społecznymi.

Dane. Obecnie większość danych nie spełnia podstawowych standardów. Transformacja wymaga zrozumienia nowych rodzajów nieuporządkowanych danych. Dane stanowią interesujący paradoks: większość firm wie, że są ważne i wiedzą, że ich jakość jest niska, jednocześnie marnując potencjał ich poprawy poprzez przykładowo bagatelizowanie szczegółowej rejestracji bazowych informacji.

Proces. Transformacja wymaga przemyślenia sposobów zaspokojenia potrzeb klientów na podstawie informacji ze zbiorów danych. Pomocnym narzędziem jest tzw. orientacja procesowa – zarządzanie procesami poziomo, w obrębie silosów danych i skoncentrowane na klientach.

Możliwość zmian organizacyjnych. Transformacja wiąże się z przywództwem, pracą zespołową, odwagą, inteligencją emocjonalną i innymi elementami zarządzania zmianami.

Technologia jest motorem cyfrowej transformacji, dane – paliwem, proces – systemem nawigacji, a możliwość zmiany organizacyjnej – jej podwoziem. Wszystkie muszą płynnie współdziałać, aby zapewnić sukces. 

40

E -zdrowie na ś wiecie

OSOZ Polska 5/2020

nowe idee

Finacial Times

Wired

Time for healthcare to make better use of data

COVID-19 Will Accelerate the AI Health Care Revolution

Czas, aby ochrona zdrowia zrobiła lepszy użytek z danych

COVID-19 przyspieszy rewolucję w ochronie zdrowia opartą na sztucznej inteligencji

Choć opieka zdrowotna unowocześnia się, nadal jest wyjątkowo nieskuteczna w wykorzystaniu dostępnych danych. Sztuczna inteligencja może zapewnić lepszą opiekę większej liczbie ludności na świecie po niższych kosztach.

Uczenie maszynowe jest w stanie wykryć z dużą wrażliwością indywidualne cechy pacjenta; klinicysta może dowiedzieć się, jaki lek działa najlepiej w przypadku pacjenta i przenieść to doświadczenie na leczenie osób o podobnym profilu choroby. Największym potencjałem sztucznej inteligencji jest to, że systemy opieki zdrowotnej nie muszą już wybierać między personalizacją a skalą udzielania świadczeń – AI jest w stanie dostarczyć opieki opartej na dowodach milionom pacjentów. Jest tylko jedno „ale”, a jest nim jakość i dostępność danych w ochronie zdrowia.

Jak uzyskać odpowiednie dane do budowania skutecznych algorytmów i systemów AI? Jednym z podejść jest gromadzenie danych za pomocą smartfonów, których jest już 4 miliardy na całym świecie. Telefony komórkowe w czasie rzeczywistym śledzą nasze zachowania i nawyki. Smartfon może ewoluować do roli elektronicznej kartoteki medycznej, uwzględniającej także nowe wskaźniki zdrowia: zachowania, przemieszczanie się, jakość snu.

Pod jednym warunkiem: zachowania prywatności i bezpieczeństwa danych. Takie zbiory mogłyby posłużyć do profilowania zdrowotnego mieszkańców i budowania krajowych modeli zdrowotnych. Wśród ograniczeń skorzystania z danych w opiece zdrowotnej niebagatelną rolę odgrywa czynnik organizacyjny. Zastosowanie systemów sztucznej inteligencji zmusza organizacje do ciągłego dostosowywania się do zmieniającej się sytuacji, kwestionowania założeń przyjętych strategii. A wiele podmiotów działa w sztywny sposób, nie wykazując gotowości do tak radykalnych przeobrażeń.

AI pokazuje systemom opieki zdrowotnej, że ich pacjenci nie są jednolitą grupą, ale zbiorem osób o różnych potrzebach i problemach. Ta wiedza nie jest do końca wygodna, bo podważa obecnie panujący intuicyjny, statystyczny styl zarządzania zdrowiem społeczeństwa. Dostępność technologii wydaje się być mniejszym problemem niż gotowość do zmian. 

Diagnozowanie chorób, odkrywanie nowych leków, robotyka – sztuczna inteligencja już teraz napędza zmiany w ochronie zdrowia w okresie pandemii. A to dopiero początek. To platforma AI BlueDot wykryła pierwsze anomalie świadczące o nowej chorobie płuc, zarejestrowane w Wuhan w Chinach. Tak wczesna interwencja oparta na dostępie do danych to jeden z atutów AI, która jest w stanie monitorować dane na całym świecie i badać nowe zależności między nimi. AI wykorzystuje się podczas kryzysu COVID-19 na wiele sposobów: do przewidywania rozwoju sytuacji epidemiologicznej, badań przesiewowych, ostrzegania przed możliwością zakażenia, szybszej diagnozy, badań nad lekami i szczepionkami w laboratorium.

W Korei Południowej wiadomości wysyłane do mieszkańców oparte na analizie przemieszczenia się okazały się kluczowym narzędziem w profilaktyce zakażenia SARS-CoV-2. Dziewięciu na dziesięciu mieszkańców Korei Południowej otrzymało wiadomości alarmowe. System analizuje lokalizację wybranej osoby i ostrzega, gdy ta znajdzie się w pobliżu osoby chorej.

Chiński gigant technologiczny Alibaba ogłosił stworzenie algorytmu sztucznej inteligencji, który może zdiagnozować podejrzane przypadki w ciągu 20 sekund (prawie 45 razy szybciej niż w przypadku szybkich testów) z 96-procentową dokładnością. Roboty w chińskich prowincjach Hubei i Guangdong dostarczały żywność, lekarstwa i towary pacjentom w szpitalach lub rodzinom poddanym kwarantannie. W Kalifornii informatycy pracują nad systemami, które mogą zdalnie monitorować stan zdrowia osób starszych w ich domach i ostrzegać, jeśli zachorują na COVID-19 lub inne choroby.

Te pojedyncze przypadki zastosowania AI podczas pandemii COVID-19 są zapowiedzią nowych możliwości w opiece zdrowotnej przyszłości. Systemy zdrowia na całym świecie są skomplikowanymi, hierarchicznymi i statycznymi instytucjami. W zderzeniu z pandemią nie były w stanie szybko reagować. Większe zaangażowanie nowych technologii i AI ma to zmienić, tworząc elastyczny ekosystem, wzmacniając bazę naukową i lepiej zarządzając dostępnymi zasobami. 

OSOZ Polska 5/2020

41

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Przemysł farmaceutyczny w niewielkim zakresie sięga do cyfryzacji W ostatnich tygodniach przekonaliśmy, że tylko zdigitalizowana opieka zdrowotna może szybko reagować na zagrożenia zdrowotne, dynamicznie dostosowując się do nowych wyzwań.

Ekosystem ochrony zdrowia po COVID-19 będzie również wymagał elastycznych modeli biznesowych i przemyślenia strategii przemysłu farmaceutycznego. W perspektywie długoterminowej, cyfryzacja umożliwi rozwój nowych usług i dostęp do nowych rynków.

42

OSOZ Polska 5/2020

Stary model dezaktualizuje się Dzięki silnemu zapleczu badawczemu oraz zasobom finansowym i intelektualnym przemysł farmaceutyczny jest jednym z kluczowych filarów naukowych współczesnej opieki zdrowotnej. Jego rola pozostaje jednak daleko w tyle za potencjalnymi możliwościami, wciąż tkwiąc w tradycjach XIX wieku, koncentrując się na produkcji leków i w znacznej mierze ignorując możliwości jakie oferuje dziś cyfryzacja.

200 lat od czasu rewolucji przemysłowej, w ekosystemie opieki zdrowotnej poddawanym zmianom napędzanym rewolucją cyfrową, farmacja stoi przed poważnym pytaniem: jak wykorzystać szanse digitalizacji i dostosować się do zmian technologicznych? Wyzwaniem jest przejście od produkcji leków do współtworzenia opieki nad pacjentem. Jest to konieczne, biorąc pod uwagę zmieniające się oczekiwania społeczne, globalne cele zrównoważonego rozwoju ochrony zdrowia oraz znaczenie współpracy międzysektorowej w pokonywaniu nowych zagrożeń dla zdrowia.

Sektor, który w 2018 r. wydał na badania i rozwój 179 mld USD na całym świecie, przyczyniając się do eliminacji wielu chorób i systematycznego przedłużania średniej długości życia, nadal wydaje się być oddzielony od opieki zdrowotnej, obcy pacjentowi, a przez to borykający się z problemami wizerunkowymi. Dla wielu, przemysł farmaceutyczny pozostaje wyłącznie wielkim biznesem z dużymi interesami i wpływami. Taka etykieta, wyłączając oczywiście wszystkie teorie spiskowe, ma swoje przyczyny. Zamknięty za drzwiami dużych koncernów, napędzający sprzedaż nie zawsze etyczną reklamą, nietransparentny – dla pacjenta tzw. „big pharma” (wielka farmacja) jest czymś tak nieprzeniknionym i niezrozumiałym, że nie ma mowy o wytworzeniu zaufania.

To można jednak zmienić i farmacja powinna jak najszybciej wsiąść do pociągu cyfryzacji ochrony zdrowia, zanim jej rola zostanie jeszcze bardziej zabetonowana w ramach sprzed 200 lat. W jaki sposób firmy farmaceutyczne powinny dostosować swoje strategie biznesowe

nowe idee

do transformacji cyfrowej? O to zapytałem kilku ekspertów.

Eugene Borukhovich Założyciel YourCoach.Health, były dyrektor akceleratora Grants4Apps Digital Health w Bayer

Wykraczanie „poza granicę produkcji pigułek” (ang. „beyond the pill”) było pojęciem branżowym od dziesięcioleci. Częścią wyzwania zmieniającego się modelu biznesowego branży farmaceutycznej jest to, że stwierdzenie to zawiera słowo „pigułka.” To zrozumiałe, ponieważ produkcja pigułek stanowi podstawową kompetencję firm farmaceutycznych. Obecny kryzys pobudził każdą branżę do cyfryzacji. Ponadto, w przypadku farmacji wprowadzono kilka nowych elementów w całym istniejącym łańcuchu wartości: sztuczną inteligencję w badaniach nad nowymi lekami, wirtualne próby kliniczne i monitoring rynku prowadzony przez działy sprzedaży.

Musimy jeszcze poczekać, aby przekonać się, w jaki sposób przemysł farmaceutyczny – w ramach strategii dywersyfikacji – będzie kontynuował eksperymentowanie z terapiami cyfrowymi i nowymi usługami zdrowotnymi dla konsumentów. Nowa polityka certyfikacji, zarówno w USA jak i Europie, zapewnia klinicznie sprawdzonym innowacjom tzw. niskiego ryzyka bezpośrednią ścieżkę do pacjentów. Rynek dla zaufanych technologii ciągle rośnie i firmy farmaceutyczne na pewno będą chciały zająć na nim dobrą pozycję startową.

I nie chodzi tylko o aplikacje zdrowotne skierowane do konsumentów.

Kirsty Reid Dyrektor ds. Polityki Naukowej w Europejskiej Federacji Przemysłu i Stowarzyszeń Farmaceutycznych EFPIA

Ekosystem przemysłu farmaceutycznego szybko się zmienia. W ciągu następnej dekady nastąpią głębokie zmiany, w tym przejście do zintegrowanych rozwiązań, tj. spersonalizowanych leków, diagnostyki, narzędzi cyfrowych i ich kombinacji. Pojawią się nowe możliwości wynikające z postępu technologicznego w naukach biologicznych i digitalizacji.

Nowe źródła danych i nowe technologie mogą znacząco wpłynąć na opiekę

» Cyfrowa transformacja oznacza także wykorzystanie wartości danych, ich analizę w celu poprawy wyników leczenia.«

zdrowotną. Na przykład, można je wykorzystać do projektowania i prowadzenia nowych badań klinicznych lub tworzenia systemów sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej, które zastępowałyby zadania do tej pory realizowane przez ludzi.

Technologie cyfrowe wprowadzą nowe możliwości w zakresie profilaktyki, poprawy opieki, ratowania życia, pozwalając na oszczędności w systemie opieki zdrowotnej. Pracownicy służby zdrowia zyskają cenny czas i bardziej szczegółową analizę danych dzięki automatyzacji procesów. Jednak wzrost wydajności i skuteczności ściśle zależeć będzie od sposobu wykorzystania nowych źródeł danych i technologii. Dobrze zarządzany proces digitalizacji sprawi, że pacjenci skorzystają na spersonalizowanej diagnozie i leczeniu oraz lepszej opiece.

Jutta Klauer Dyrektor Zdrowia Cyfrowego i Innowacji w Pfizer

Cyfrowa transformacja ma miejsce w firmie Pfizer od dłuższego czasu, szczególnie w sektorze badań i rozwoju, produkcji i dystrybucji. Bez wątpienia obecna sytuacja przyspieszyła ją na wielu poziomach – przykładowo w sposobie, w jaki pracujemy i współpracujemy z naszymi partnerami i innymi stronami w systemie opieki zdrowotnej.

Misją naszej firmy jest wprowadzanie przełomowych innowacji, które zmieniają życie pacjentów. Transformacja cyfrowa pomoże nam to zrobić jeszcze szybciej i skuteczniej, a zachodzące zmiany prawne i zmiana sposobu myślenia o digitalizacji dodatkowo przyspieszą cały proces. Przykładowo, w Niemczech uchwalono ustawę o opiece cyfrowej (DVG), wprowadzającą elektroniczną dokumentację medyczną, cyfrową receptę i refundację stosowania mobilnych aplikacji zdrowotnych oraz terapeutycznych. Od czasu wdrożenia DVG, znacznie wzrosło pozytywne nastawienie do medycznych aplikacji na smartfon, cyfrowych urządzeń dla pacjentów oraz wspierania terapii z ich pomocą.

Ale cyfrowa transformacja wykracza poza wykorzystanie cyfrowych kanałów i narzędzi. Oznacza również docenienie wartości danych i ich analizę w celu poprawy wyników leczenia, procesów, doświadczenia pacjenta, a co najważniejsze – badań naukowych i badań usług zdrowotnych.

Anish Shindore Dyrektor Akceleracji Cyfrowych Terapii w Sanofi

Cyfrowa transformacja, jako sformułowanie, była i jest nadużywana w celu wyrażenia potencjalnych zmian, które mogą wystąpić w branży farmaceutycznej. Jednak tak naprawdę przeoczyliśmy to, co już do tej pory zmieniło się w tym sektorze i szeroko pojętych naukach przyrodniczych.

Poczyniono znaczne postępy w dziedzinie sztucznej inteligencji, w zakresie badań i opracowywania nowych leków, komunikacji elektronicznej i weryfikacji danych podczas badań klinicznych.

Dzięki digitalizacji pojawili się nowi liderzy opinii wśród pracowników służby zdrowia (lekarze, pielęgniarki, farmaceuci itp.). Wprowadzanie cyfrowych innowacji odbywa się wieloma kanałami. Pacjenci mają dostęp do coraz bardziej kompleksowych rozwiązań terapeutycznych opartych na technologii, co pozwala im lepiej kontrolować i zarządzać zdrowiem i leczeniem.

Transformacja oznacza także skupienie się na wykorzystaniu technologii w celu ograniczenia skali ludzkich błędów. To dopiero początek zmian, jakie zachodzą w ochronie zdrowia i przemyśle farmaceutycznym. 

OSOZ Polska 5/2020

43

nowe idee

B E Z P I E C Z E Ń S T W O D A N YC H

Przetwarzanie danych osobowych w czasie pandemii Wielu z nas w ostatnich miesiącach zadaje sobie pytanie, czy działania zmierzające do ograniczania rozprzestrzeniania wirusa COVID-19 uchylają konieczność stosowania wymagań określonych w RODO? A może RODO stanowi przeszkodę w realizacji działań podejmowanych w walce z wirusem COVID-19?

Karolina Szuścik KAMSOFT S.A.

Zaczniemy od motywu 46 RODO. Motywy, choć nie są wiążące tak jak artykuły, w pewien sposób warunkują, a tym samym objaśniają nam cele za-

44

OSOZ Polska 5/2020

mieszczonych w rozporządzeniu artykułów prawnych, dając wytyczne oraz sposoby realizacji obowiązków i wymagań określonych przez samo rozporządzenie.

W motywie 46 RODO czytamy, że przetwarzanie danych osobowych nale-

ży uznać za zgodne z prawem w przypadkach, gdy jest to niezbędne dla życia osoby, której te dane dotyczą lub innych osób. Jako przykład takich interesów wskazuje się m.in. cele humanitarne, w tym wprost monitorowanie i rozprzestrzenianie się epidemii.

nowe idee

» Nawet w tych wyjątkowych czasach, administrator i podmiot przetwarzający muszą zapewnić ochronę danych osobowych.«

Mimo to, wątpliwości wciąż narastały. Pracodawcy pytali, czy mogą mierzyć temperaturę pracownikom lub czy mogą zadawać im pytania o miejsce pobytu podczas urlopu, z którego niedawno powrócili. Osoby podróżujące pytały o legalność ankiet, których wypełnienia wymagano od pasażerów na lotniskach.

Ważny głos w tej sprawie zabrał Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, który w wydanym 12 marca 2020 r. oświadczeniu w sprawie koronawirusa wskazuje, iż przepisy o ochronie danych osobowych nie mogą być stawiane jako przeszkoda w realizacji działań w związku z walką z koronawirusem.

Niedługo po oświadczeniu Prezesa UODO, opublikowane zostało oświadczenie przewodniczącej EROD (Europejskiej Rady Ochrony Danych) w sprawie przetwarzania danych w kontekście pandemii COVID-19. Andrea Jelinek, przewodnicząca EROD powiedziała:

„Przepisy w zakresie ochrony danych (takie jak RODO) nie utrudniają działań podejmowanych w walce z pandemią koronawirusa”. Mimo to podkreśla się, że nawet w tych wyjątkowych czasach, administrator i podmiot przetwarzający muszą zapewnić ochronę danych osobowych osób, których dane dotyczą.

W związku z tym należy wziąć pod uwagę szereg czynników gwarantujących przetwarzanie danych osobowych zgodne z prawem i we wszystkich przypadkach należy pamiętać, że wszelkie środki podejmowane w tym kontekście muszą być zgodne z ogólnymi zasadami prawa i nie mogą być nieodwracalne. Sytuacja nadzwyczajna jest stanem prawnym, który może uzasadniać ograniczenie wolności, pod warunkiem, że ograniczenia te są proporcjonalne i ograniczone do okresu nadzwyczajnego.

W kontekście zatrudnienia, EROD wskazuje, że przetwarzanie danych osobowych może być konieczne do wypełnienia obowiązku prawnego, któremu podlega pracodawca, np. obowiązków związanych ze zdrowiem i bezpieczeń-

stwem w miejscu pracy lub z interesem publicznym jak kontrola chorób i innych zagrożeń dla zdrowia. RODO przewiduje również odstępstwa od zakazu przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych, takich jak dane dotyczące zdrowia, gdy jest to konieczne ze względu na istotny interes publiczny w dziedzinie zdrowia publicznego (art.

9 ust. 2 lit. i RODO), na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego lub gdy istnieje potrzeba ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą (art. 9 ust. 2 lit. c RODO), ponieważ motyw 46 wyraźnie odnosi się do kontroli epidemii.

Pamiętajmy, iż administrator chcąc przetwarzać dodatkowy zakres danych, musi w pierwszej kolejności pamiętać o zasadzie zgodności z prawem nazywanej również zasadą legalności, która oznacza przede wszystkim konieczność spełnienia przesłanek legalności przetwarzania danych wymienionych w art.

6 i 9 RODO oraz zapewnienia zgodności z pozostałymi przepisami o ochronie danych osobowych. 

Przetwarzanie danych osobowych należy uznać za zgodne z prawem również w przypadkach, gdy jest niezbędne do ochrony interesu, który ma istotne znaczenie dla życia osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej. (…)

Niektóre rodzaje przetwarzania mogą służyć zarówno ważnemu interesowi publicznemu, jak i żywotnym interesom osoby, której dane dotyczą, na przykład, gdy przetwarzanie jest niezbędne do celów humanitarnych, w tym monitorowania epidemii i ich rozprzestrzeniania się lub w nadzwyczajnych sytuacjach humanitarnych, w szczególności w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka.

Motyw 46 RODO

OSOZ Polska 5/2020

45

osoz world

Achieving Digital Health Maturity Healthcare technologies have significantly improved in recent years. However, the success or failure of digitization is mainly determined by change management rather than by technology. It’s a mixture or the right solution, well-designed processes, strong digital culture, and employee engagement. Here are some core guidelines.

Regardless of whether it is new functionality for creating electronic medical records, a clinical decision support system, or a completely new integrated IT system, the medical facility manager is responsible for its implementation. And the final result, success or failure depends on their ability to manage change, personnel and, above all, projects.

Healthcare managers do not always have the knowledge and competence to carry out large investments in IT. This is because the process is very different than all standard operations performed in a hospital. The staff has to learn how to use any new medical equipment purchased to begin working with it. The digitization is an undertaking that has practically no specified end, requiring continuous development, interfering with the employees’ way of work, procedures, and habits. It can become a best-case or a carefully hidden organizational failure.

46

OSOZ Polska 5/2020

Finding fish bones There are many answers to the question of what should the first essential step in any IT project be. Some say it is necessary to start by identifying needs and comparing IT vendors’ offers. Others claim that design should be first. However, two elements may be crucial before a decision is made at all: identification of problems to be solved and analysis of readiness to change. One of the principles of digitization is that imposing an IT system on old, inefficient processes leads to the same inefficient processes and means that a lot of money has been spent. As a result, healthcare facility does not gain much. Digitization does not boil down to changing paper into a computer, but to improving processes, rebuilding work organization, or collecting data via new tools.

A reasonably classic mistake at this stage is analyzing the bottlenecks in a hospital or clinic from the manager’s perspective, from above, noticing the whole,

but not seeing the minor congestion camouflaged at the lowest organizational levels and in the smallest processes of patient service. An even worse case is the presumption that employees do not know much about computerization or their attitudes are negative, so why bother asking them. The management often does not know about processes in the doctor’s office, at the reception desk, or in the emergency room.

Recognizing them is sometimes a big challenge. A useful technique could be an anonymous survey or, even better, case scenarios to be completed by staff. A patient talking to the doctors while they are looking at the computer – dialogs completed by the team sometimes reveal deeply hidden problems, while unmasking what employees really think. Just asking doctors, nurses, or a front desk receptionist for an opinion is the beginning of cooperation and trust-building. And it’s a critical element of any change.

osoz world

Now that we know what should be improved, we still need to check readiness for change. The analysis should include scoring and should specify different levels: ready, in preparation, not ready. Consequently, if readiness in a given area is low, for example, there are workers or investment restrictions, attempts should be made to remove the obstacles, or the process is to be postponed. Otherwise, you will crash into the wall of obvious obstacles that were ignored at the very beginning.

Design thinking and patient journey Although it seems that we already know everything about a given medical facility, a process map can help us become aware of relations and understand organizational and information dependencies. The second element is to accurately draw up the patient path, broken down into stages, procedures, and administrative tasks. It should preferably be done in graphic form to make it easier to find potential shortcuts, possible modifications, or points where something goes wrong.

To be useful, an experience map must feature the comments of those in contact with the patient at a given stage.

This can be done in a design thinking model, attempting to reproduce as accurately as possible each step, the patient’s feelings (hence the necessary patient participation), and the staff perspective. If we do this superficially, we will not learn anything new. Therefore, we will not be able to introduce changes to improve the quality of patient service as well as the convenience and efficiency of staff work, and as a result – the quality of treatment, which consists of many elements. As it turns out, when analyzing internal processes and bottlenecks in the design thinking method, healthcare organizations often ignore patient recruitment, using the difficulty in recruiting them as an excuse.

Without the patient, the analysis will remain in the bubble of an internal point of view, so it can be just useless.

Risk management Every investment in IT involves risk. But any risk can be estimated and managed, including a plan B prepared in case something goes wrong. The so-called “risk matrix” is often ignored, even though it is an integral part of every digitization project. Many managers guided by intuition believe in the success or prefer to react spontaneously when a problem occurs. Because risk analysis takes a long

����������������������������������������� success of digitalization depends up »The to 80% on change management capabilities, and 20% on the technology itself.« time, it is considered as unnecessary bureaucracy. However, additional effort can pay off – preparation of worst-case scenarios is a source of new ideas. Besides, when something goes really wrong, we may just respond as planned instead of looking for solutions in haste.

The fundamental risk matrix consists of eight columns: the type of risk (e.g., unjustified warnings in the clinical decision support system), the risk probability mitigation method (work analysis, test run), the risk impact reduction method (introduction of adequate functions), scenarios of action in case of risk (verification of messages in the decision support system) and the score specifying the risk probability, impact, and priority (probability multiplied by risk impact).

The last column should also determine who is responsible for specific actions in a crisis situation. An exercise involving creating worst-case scenarios of IT system implementation helps in generating a list of risks. Staff at all levels covered by digitization answer questions, which may influence the failure of the entire project, at the same time proposing actions to prevent the failure. There are many more risk management tools. Their use can professionally prepare for project implementation and protect against accusations that “something could have been predicted.”

Cogency The success of IT projects is often a litmus test of organizational culture. Digitization can be a test for teamwork, highlighting existing problems, or emphasizing the strengths of management. This is because, like no other project within a healthcare organization, it applies to virtually all staff and organizational levels, so it requires good cooperation and communication between management and employees. And above all, it is based on trust.

If the team was convinced by the vision and plan presented by the leader, the introduction of new work tools will be much easier. How can we build trust

then? There are no simple guidelines, as every organization is different. However, we can utilize proven change management methods, for example, those based on Kotter’s 8 steps. Start by making the staff aware of the urgency of changes. The need should be inside (e.g., low quality of patient service), not outside the organization (switching to electronic medical records) for employees to identify with the goal. We should not expect that everyone will be enthusiastic about the plans; hence it is so important to form a coalition of new technology enthusiasts. The next step is to prepare a vision giving a sense of direction, operational objectives, and an action plan. It is time to develop an IT project implementation strategy.

Then the vision and the plan should be communicated to the employees at all organizational levels to mobilize the staff.

The first successes and effects must always be celebrated to make everyone realize that extra effort pays off. When the initial enthusiasm subsides, do not forget to maintain the pace of change, react to the first problems resulting from idealistic plans facing reality. Finally, the change must be consolidated until it replaces old procedures and ways of work.

Change ambassadors We all have our prejudices, beliefs, and opinions based on experience. Before a digitization project is presented to the team, each employee already has an opinion and belongs to one of the groups: supporters, opponents, and neutrals. These initial attitudes (starting points) are based on emotions, less on arguments. That is why it is so difficult to change them. Naturally, you can hold an employee meeting and open discussions to answer the team’s questions. However, these will be almost exclusively negative questions, and therefore the manager may be overwhelmed with contrary opinions, while the positive ones will not be articulated. This creates the impression of a skeptical attitude of the staff.

OSOZ Polska 5/2020

47

osoz world

Digitization is a test for teamwork, » ������������������������������������� highlighting existing problems, or emphasizing the strengths of management.« A better way is to conduct simple workshops. Divide the team into two groups. They will represent the arguments of the opponents and supporters, respectively. Of course, the compositions of teams must be random. When working in groups, the teams write down arguments for and against, present them, and discuss with each other. In this way, you can not only learn about the team’s fears and hopes but also increase the likelihood that the opponents will be convinced by the supporters. The basic principle works here – any change takes place in consultation with all employees, not behind the doors of the IT department or the director’s office.

Project is not an unnecessary bureaucracy – it’s a must Every organization needs a strategy that

will guide changes, including digital ones. Health IT system implementation is a project with a specific time range, goals, and budget. We assume that every manager has at least a basic knowledge of project management, which can be found in numerous books and free online courses. In my opinion, the most critical element of projects is defining specific and measurable success goals and criteria (goal X achieved if Y occurs). There can be many goals, but it is a good idea to choose the critical and essential ones, which will be communicated to the team.

A basic framework should also be adopted – what we cannot change and what limitations cannot be overcome.

This might be a budget or time, for example. Also, specify critical risks at the beginning to always keep an eye on

them. Each project contains a very detailed budget, with a time budget broken down into years and the total cost of implementation, including the purchase of licenses, system updates, and others. The so-called responsibility matrix clearly specifies who is responsible for the implementation of each task, and what role they play (project manager, the person responsible, consultant, informed person).

Every project is carried out in a specific environment and must be communicated to relevant persons and institutions, for example, an IT company providing the system, management board, owners, etc.

The project features the said risk matrix and a detailed schedule of actions, which is the most time-consuming element next to the budget.

Focus on the process Digitization is a complicated change made in healthcare organizations. We could even say that its success depends up to 80% on change management capabilities, and 20% on the technology itself, assuming that the latter meets the necessary functional and quality requirements.

It is also a test of leadership and organizational culture. That is why we should prepare for it well before thinking about which system will be bought. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie 48

OSOZ Polska 5/2020

systemy i sprz ę t

Pierwsze kroki z TeleWizytą

Wizyta apteczna online

Szkolenie dla lekarzy

Szkolenie dla pracowników firm farmaceutycznych

Telemedycyna w bardzo szybkim tempie staje się codziennością polskiej opieki medycznej. W czasach pandemii, wywołanej koronawirusem, zdalne konsultacje z lekarzem okazały się niezwykle potrzebne, co potwierdza liczba pacjentów korzystających z tej formy konsultacji.

Z uwagi na aktualną sytuację epidemiologiczną, Naczelna Rada Aptekarska rekomenduje wstrzymanie się od bezpośredniego odwiedzania aptek przez przedstawicieli farmaceutycznych i zachęca tym samym do korzystania z innych, bezpiecznych form kontaktu. Rozwiązaniem, które może pogodzić obawy farmaceutów z bieżącą pracą firm farmaceutycznych, jest aplikacja KS-NaviCon. Dzięki niej, bez konieczności osobistej wizyty, przedstawiciel farmaceutyczny przygotuje zamówienie, które będzie dostosowane do potencjału danej apteki.

Pacjent bez wychodzenia z domu może otrzymać receptę, skierowanie, zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy czy zlecenie na wyroby medyczne. Szkolenie pokazuje, jak przeprowadzić telewizytę z wykorzystaniem rozwiązań informatycznych produkcji KAMSOFT.

Ze szkolenia dowiesz się: – Jakie są wymagana techniczne, aby uruchomić telewizytę w placówce medycznej; – Jak krok po kroku przebiega cały proces, począwszy od rezerwacji telewizyty po jej realizację z wykorzystaniem rozwiązań KAMSOFT; – Na przykładzie aplikacji VisiMed oraz systemu medycznego KS-SOMED prezentujemy przykładową telewizytę.

Ze szkolenia dowiesz się: – Jakie są główne korzyści z zastosowania rozwiązania KS-NaviCon; – Jak krok po kroku przebiega proces realizacji e-Wizyty aptecznej za pomocą KS-NaviCon; – Jak wygląda przykładowa realizacja zamówienia dla apteki w ramach e-Wizyty aptecznej?

Wejdź na stronę https://bit.ly/2ymhMIW lub zeskanuj kod.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3bQp4Tb lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 5/2020

49

systemy i sprz ę t

Komunikacja laboratorium z placówką medyczną na platformie OSOZ

Zasady przetwarzania danych osobowych zgodnie z RODO

Szkolenie dla diagnostów laboratoryjnych

Szkolenie dla medycyny i farmacji

Wyniki badań on-line to rozwiązanie zapewniające sprawny przepływ informacji pomiędzy placówką medyczną a laboratorium. Zlecone przez lekarza badania są automatycznie przesyłane do laboratorium, a po ich realizacji i zatwierdzeniu są zapisywane w kartotece pacjenta. Automatyczny obieg informacji sprawia, że wyników badań nie trzeba wprowadzać ręcznie, dzięki czemu zostaje wyeliminowane ryzyko pomyłki. Pacjent z kolei może odczytać wyniki badań poprzez Indywidualne Konto Zdrowotne lub za pomocą aplikacji VisiMed.

Działalność aptek oraz podmiotów wykonujących działalność leczniczą nieodłącznie wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych.

Ze szkolenia dowiesz się:

Ze szkolenia dowiesz się :

– Jakie są kluczowe korzyści wynikające ze współpracy laboratorium z platformą OSOZ; – Jak działa obieg informacji medycznej pomiędzy placówką medyczną, laboratorium i pacjentem z wykorzystaniem platformy OSOZ; – Jak aplikacja VisiMed wspomaga zarządzanie zdrowiem pacjenta?

– Jakie są zasady przetwarzania danych osobowych; – Jak te zasady odnoszą się do placówek medycznych oraz aptek.

Wejdź na stronę https://bit.ly/2Tw1rc3 lub zeskanuj kod.

50

OSOZ Polska 5/2020

Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) opisuje podstawowe zasady przetwarzania danych osobowych, które określają filary budujące system ochrony danych osobowych. Podczas tego szkolenia omówimy szczegółowo zasady przetwarzania danych osobowych.

Wejdź na stronę https://bit.ly/2LVBOgt lub zeskanuj kod.

systemy i sprz ę t

Bezdotykowa recepta pomaga ograniczyć ryzyko zakażenia drogą kropelkową Firma Kamsoft udostępniła bezdotykową receptę, która wspiera walkę z koronawirusem. Dzięki niej pacjenci poprzez smartfon mogą przekazać dane niezbędne do realizacji e-recepty w formie kodu QR wygenerowanego w aplikacji VISIMED. W ten sposób ogranicza się konieczność bezpośredniej rozmowy, a tym samym zmniejsza ryzyko zakażenia koronawirusem drogą kropelkową. Funkcjonalność dostępna jest bezpłatnie we wszystkich aptekach pracujących w systemie KS-AOW. Zaktualizowana wersja systemu aptecznego pozwala na wykorzystanie aplikacji VisiMed do przekazywania kodów do e-Recept wprost z ekranu smartfona. Nie ma więc konieczności ustnego przekazywania numeru PIN e-recepty oraz numeru PESEL pacjenta. W ten sposób dbamy o zdrowie, a także bezpieczeństwo danych pacjenta.

– Wprowadzone rozwiązanie pozwala na realizację recepty bez konieczności dotykania wydruków informacyjnych lub ustnego przekazywania informacji. Wystarczy, że farmaceuta zeskanuje kod zaprezentowany na telefonie, a e-recepta automatycznie pojawi się na ekranie w systemie aptecznym. To kolejny sposób, który pozwala wyeliminować bezpośredni kontakt, a tym samym zmniejszyć ryzyko zakażenia się koronawirusem – mówi mgr. farm. Magdalena Cholewka-Stafińska, z firmy KAMSOFT. Rozwiązanie jest również znacznym ułatwieniem dla aptek, ponieważ spora część z nich obsługuje obecnie pacjentów przez okienko apteczne lub szybę, co znacznie utrudnia komunikację.

Realizując receptę przez Kod QR, ten problem jest praktycznie wyeliminowany.

Poinformuj pacjentów! Wytnij plakat (na odwrocie) i powieś w swojej placówce

Pacjenci mogą skorzystać z tej funkcjonalności za pośrednictwem bezpłatnej aplikacji VISIMED, którą można pobrać ze sklepów Google Play lub App Store. Po zainstalowaniu i uruchomieniu aplikacji należy kliknąć w pole recepty, a następnie wpisać kod dostępowy e-recepty (PIN) oraz numer PESEL. Po akceptacji, zostanie wygenerowany kod QR, który umożliwi odbiór leków w aptece. Co ważne, w ten sposób można wygenerować kody również dla swoich bliskich, którym planujemy zakupić leki.

Aby wesprzeć apteki w informowaniu pacjentów o tym rozwiązaniu dostępne są także gotowe do wydrukowania plakaty.

Apteki mogą je pobrać wprost z systemu aptecznego. 

�������������������������� jest znacznym »Rozwiązanie ułatwieniem dla aptek obsługujących obecnie pacjentów przez okienko apteczne lub szybę.« OSOZ Polska 5/2020

51

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

54

FELIETON Nie tylko COVID-19. Leki w dolegliwościach psychicznych

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Suplementy diety: magnez

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Nie tylko COVID-19 Wszyscy nadal żyjemy pandemią koronawirusa. Inne wyzwania i problemy zeszły na plan drugi, dopiero w dobie „rozluźnienia obostrzeń” wracamy do normalności. Tylko, czy to ta sama „normalność”? A inne – niż pandemiczne – wyzwania, coraz bardziej zyskują na ważności. Tak jest w przypadku chorób i problemów psychicznych, które bez cienia przesady można nazwać „plagą XXI wieku”.

54

OSOZ Polska 5/2020

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Rośnie liczba osób cierpiących na depresję, schizofrenię i inne choroby z kategorii chorób psychicznych wymagających leczenia farmakologicznego.

Rośnie też liczba osób stosujących leki/ produkty uspokajające/nasenne bez recepty. Współczesny „rozpędzający się bez końca, w każdym aspekcie” świat – z nadmiarem informacji, niekończącą się paletą systemów wartości, brakiem ogólno-akceptowalnych autorytetów, di-

MONITOR ZDROWOTNY

gitalizacją i depersonalizacją stosunków oraz spraw międzyludzkich – nie sprzyja zachowaniu spokoju, budowaniu stabilności i pewności w życiu. To prawdopodobnie tylko niektóre z przyczyn, które prowadzą do wzrostu ilości osób cierpiących z powodu dolegliwości psychicznych. Ale nie jest moim celem snucie rozważań socjologicznych, a zwymiarowanie* omawianych wyżej zjawisk.

W poniższych analizach założyłem, że jednym z najlepszych wskaźników częstości występowania chorób i dolegliwości psychicznych jest wielkość spożycia produktów farmakologicznych dedykowanych dla tego typu problemów.

W roku 2019 Polacy wydali na leki na receptę stosowane w różnego rodzaju zaburzeniach psychicznych prawie 1,9 mld złotych, z czego ponad jedną czwartą na leki stosowane w leczeniu depresji (ATC N06A). Do apteczek domowych w tym okresie trafiło niemal 80 mln opakowań (w tym 23 mln antydepresantów) zawierających ponad 1,3 mld DDD (w depresji – 540 mln DDD). Wzrost wartości rynku „zaburzeń psychicznych” od roku 2016 wynosi 15%, a wzrost ilości sprzedanych DDD – 12%. Znacznie większe wzrosty zanotowały podklasy: antydepresanty – wzrost sprzedaży DDD (2019 do 2016) to 32%, psychostymulanty – wzrost aż 58%.

Niezmiernie niepokojącym jest fakt, że wzrost sprzedaży ilości opakowań antydepresantów w ciągu 12 miesięcy, licząc od marca 2020 roku wstecz (na wykresie: MAT 2020 03), w porównaniu do analogicznego okresu roku 2016, jest najwyższy w przypadku grupy dzieci i młodzieży w wieku do lat 18-tu i wynosi aż 131%. W grupie młodych ludzi (18 do 34 roku życia) przyrost jest także dramatycznie wysoki i wynosi 62%. Signum temporis. Szczegóły na wykresie.

Zaburzenia i problemy psychiczne nie zawsze wymagają leczenia farmakologicznego. Dane o sprzedaży le-

Rodzaje stosowanych leków w zależności od wieku pacjenta PPG% (MAT 03/2020 vs MAT 03/2016) tys. op. (MAT 03/2020) do 18 lat leki przeciwdepresyjne

131,1%

leki stosowane w schizofrenii

83,7%

606 323

od 19 do 34 lat leki przeciwdepresyjne

61,8%

leki stosowane w schizofrenii

-0,7%

3109 1076

od 35 do 54 lat

7600

leki przeciwdepresyjne

43,2%

leki stosowane w schizofrenii

18,3%

2271

powyżej 55 lat

12 832

leki przeciwdepresyjne

23,8%

leki stosowane w schizofrenii

47,3%

ków stosowanych w tego typu dolegliwościach nie pokażą dynamiki wizyt u psychologów i psychoterapeutów, jeżeli leczenie nie ma charakteru farmakologicznego. Ale istnieje jeszcze szeroko używana kategoria produktów bez recepty „na uspokojenie”. Dynamikę sprzedaży w tej klasie prześledzimy w dalszej części tekstu. W roku 2019 wydaliśmy na preparaty na uspokojenie i sen ponad 240 mln złotych, kupując 18,3 mln opakowań zawierających 632 mln SU (Standard Units – „dawki”). 30 mln złotych więcej niż w roku 2016 i 10% więcej kupionych SU. Tytuł tego tekstu brzmi „Nie tylko COVID-19”, a jednak nie da się uniknąć tego tematu. Sytuacja pandemii jest

4535

szczególna, wyzwalając u wielu osób stres i niepokój. Nie ma nic dziwnego w fakcie, że wystarczyło kilka dni, by wzrosło spożycie leków i preparatów bez recepty stosowanych w zaburzeniach dolegliwości psychicznych. W przypadku antydepresantów wzrost ilości sprzedaży opakowań w marcu 2020 w porównaniu do lutego 2020 wyniósł aż 22%, a w porównaniu do marca 2019 prawie 30%.

Wzrosty w przypadku leków antypsychotycznych w omawianych okresach także są wyższe niż 20%. Trend utrzymuje się w kolejnych miesiącach.

Produkty bez recepty w kategorii „środki uspokajające/nasenne” też sprzedawały się w marcu 2020 lepiej niż w lutym tego roku (o 6%) i w mar-

Liczba transakcji sprzedaży w aptekach (mln., styczeń–czerwiec 2020)

Liczba paragonów [mln]

4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5

0 2020-01-01

2020-02-01

2020-03-01

2020-04-01

2020-05-01

2020-06-01

Źródło: Estymacja na poziomie narodowym na podstawie reprezentatywnego panelu aptek PEX PharmaSequence

OSOZ Polska 5/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY

cu 2019 roku (o 14% więcej opakowań sprzedanych pacjentom). Polacy w marcu 2020 wydali na te produkty 40 mln złotych, kupując prawie 2,4 mln opakowań. W kwietniu sprzedaż spada. Spada też ilość pacjentów w aptece (do „stanów sobotnich” sprzed epidemii). Trudniejszy dostęp do apteki i zapasy domowe zdecydowanie wpływają (negatywnie) na poziom sprzedaży nie tylko w omawianej kategorii.

Analizy dotyczące okresu pandemii nie są jeszcze kompletne. Nie w sensie braku informacji, ale badania przyczyn.

Warto pamiętać o malejącej stygmaty-

zacji ludzi skarżących się na zaburzenia/dolegliwości psychiczne. Większa tolerancja oznacza większą grupę osób trafiających do specjalistów. Trzeba też pamiętać, że większe zakupy omawianych środków na receptę lub bez na pewno są spowodowane przez nową, trudną sytuację, ale część z nich ma charakter „zapasów”. Jeżeli jednak poziom zakupów produktów z kategorii omawianej w tym artykule będzie się utrzymywać na stale większym poziomie, to możemy mówić o stałym efekcie oddziaływania sytuacji pandemicznej. Oby tak nie było. reklama

OSOZNews Bądź na bieżąco!

Trendy e-Zdrowia, rozwiązania IT

56

OSOZ Polska 5/2020

Wszystkim Czytelnikom życzę zdrowia, dobrego humoru i energii na sprawne odnajdywanie się w nowej rzeczywistości. Też tej biznesowej.  *Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz. Dane receptowe: Receptometr 2.0 – PEX PharmaSequence.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

MONITOR ZDROWOTNY

R ankingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Kwiecień 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2020

1

POLPHARMA

2

KRKA

3

ADAMED

4

TEVA

5

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

LEKI NA RECEPTĘ

6

SANOFI

7

BERLIN-CHEMIE

8

SANDOZ

9

BAUSCH HEALTH

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

HERBAPOL WROCŁAW

4

FOSTEX

5

BISOCARD

6

ELIQUIS

7

GLUCOPHAGE

8

SIOFOR

9

ATORIS

10

INS. NOVORAPID

1

VOLTAREN

2

APAP

NUTRICIA AFLOFARM USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS N.P.ZDROVIT OLEOFARM POLPHARMA RECKITT BENCKISER SYNOPTIS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM SANOFI IRENA ERIS ZIAJA POLPHARMA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE BIOGENED NAOS GALDERMA

         

LEKI OTC

         

9

NO-SPA

10

PYRALGINA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

IBUPROM

4

MAGNE-B6

5

RUTINOSCORBIN

6

ESSENTIALE

7

ACARD

8

OCTENISEPT

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON MARKA WŁASNA NUTRAMIGEN D-VITUM NEOCATE NUTRIDRINK VITRUM DOPPELHERZ NEOMAG MOLEKIN

         

KOSMETYKI VICHY ZIAJA PHARMACERIS EMOLIUM LA ROCHE DERMEDIC BIODERMA CETAPHIL IWOSTIN AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 5/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W kwietniu W ODNIESIENIU DO marca

108 056 zł

72 935 zł

12 203 zł

4 279 zł

743 zł

784 zł

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

–35 121 zł

–32,50%

–7924 zł

–64,93%

41 zł

5,51%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

993 396 zł

83 615 zł

85 809 zł

10 448 zł

9 325 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

10 710 zł

1,09%

2195 zł

2,62%

–1124 zł

–10,76%

kwiecień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 59 389 zł Opolskie 63 875 zł Małopolskie 64 985 zł

Podkarpackie 3 177 zł Opolskie 3 665 zł Podlaskie 3 736 zł

Podlaskie 564 zł Kujawsko-Pomorskie 584 zł Warmińsko-Mazurskie 588 zł

Lubuskie 81 189 zł Wielkopolskie 82 341 zł Mazowieckie 84 304 zł

Wielkopolskie 4 697 zł Lubuskie 4 808 zł Mazowieckie 5 189 zł

Lubuskie 890 zł Dolnośląskie 909 zł Mazowieckie 973 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 804 839 zł Opolskie 827 034 zł Śląskie 886 908 zł

Opolskie 71 584 zł Świętokrzyskie 72 000 zł Podkarpackie 72 182 zł

Opolskie 5 807 zł Kujawsko-Pomorskie 5 831 zł Podlaskie 6 836 zł

Łódzkie 1 100 223 zł Wielkopolskie 1 113 243 zł Mazowieckie 1 189 403 zł

Lubuskie 94 570 zł Dolnośląskie 95 676 zł Mazowieckie 107 036 zł

Mazowieckie 10 587 zł Dolnośląskie 10 972 zł Podkarpackie 13 018 zł

kwiecień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Mazowieckie -43 598 zł Podlaskie -41 259 zł Wielkopolskie -39 086 zł

Mazowieckie -9 315 zł Wielkopolskie -9 279 zł Lubuskie -9 279 zł

Podlaskie -68 zł Świętokrzyskie -53 zł Pomorskie -49 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Małopolskie 102 zł Dolnośląskie 124 zł Śląskie 131 zł

zestawienie KOSZTY W kwietniu W OSTATNICH LATACH

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 5/2020

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

» Po rekordowym

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

wzroście w marcu, koszty w kwietniu drastycznie spadają.«

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

60

dane bieżące

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

prognoza

» Koszty przeziębienia i grypy w kwietniu były aż trzykrotnie niższe niż w marcu.« Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2020

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ

» COVID-19 nie wpłynął na

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ

koszty leczenia alergii.

Te stopniowo rosną.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków kwiecień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO marca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,27 zł

24,53%

204 tys. zł

2930

0,77 zł

*

-0,92%

(

*

1,52 zł

PROGNOZA NA

lipiec

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 5/2020

*

suplementy

INNE

58,80% 21,23% 9,22% 10,75%

(

-1490

*

(

POZIOM REFUNDACJI

25,73% 1,70%

Aktualna sytuacja epidemiologiczna wpływa w znaczący sposób na obrót na rynu aptek otwartych. Stąd też trudno estymować jego poziom w najbliższych miesiącach. Ostrożnie szacujemy, że w lipcu statystyczna apteka zanotuje obrót na poziomie 222 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w kwietniu 2020 roku wyniósł 204 tys. zł. W porównaniu z marcem 2020 roku był o 97 tys. zł niższy (–32,2%). Jednocześnie okazał się o 5 tys. zł niższy (–2,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,8 mld zł. Oznacza to spadek o 1,3 mld zł (–32,5%) w stosunku do marca 2020 roku oraz spadek o 209,6 mln zł (–7,0%) w stosunku do kwietnia 2019 roku. Udział refundacji stanowił 25,73% (+1,7 p.p. w porównaniu z marcem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 716,6 mln zł (–27,7%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,81 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 7,4% (+193 tys. zł) oraz wzrost o 21,1% (+490,5 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

69,62 zł

-97 tys. zł

maceutyczny osiągnie wartość 38,3 mld zł. To odpowiednio o 1,1 mld zł więcej (+3%) niż w 2019 roku oraz o 3,7 mld zł więcej (+10,7%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,7 mld zł, co będzie stanowiło 25,35% całkowitego obrotu aptecznego.

W kwietniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 68,9 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 43,3 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 90 tys. zł. W porównaniu z marcem 2020 roku, dla wszystkich kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 28 tys. zł (–28,9%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty peł-

nopłatne – 18,6 tys. zł (–30,1%), z kolei dla sprzedaży odręcznej – 50,6 tys.

(–36%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 940,6 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 590 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,2 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 301 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (6 125 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 3 176 zł.

W kwietniu 2020 roku, w stosunku do marca 2020 roku, w żadnej z badanych kategorii nie zanotowaliśmy wzrostu wartości sprzedaży. Największy spadek sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków przeciwzakaźnych, leków na

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

układ oddechowy, oraz leków na układ mięśniowo-szkieletowy. Najmniejszy spadek zanotowaliśmy w przypadku leków onkologicznych oraz produktów na narządy zmysłów.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów przeciwzakaźnych oraz na układ oddechowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na układ sercowo-naczyniowy.

W kwietniu średnia marża apteczna wyniosła 24,53%. To o 0,92 p.p. mniej niż w marcu 2020 roku oraz o 0,24 p.p. więcej niż w kwietniu 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,57% (–1,26 p.p. w stosunku do marca 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,88% (–0,5 p.p. w stosunku do marca 2020), natomiast dla produktów OTC – 28,65% (–1,33 p.p. w stosunku do marca 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,45%. Będzie to odpowiednio o 0,25 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,56 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,10% (–0,11 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,48% (–0,71 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 27,99% (–1,07 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w kwietniu 2020 roku wyniosła 22,27 zł.

Cena ta w porównaniu do marca 2020 roku wzrosła o 77 groszy. Porównując ją do ceny z kwietnia 2019 obserwujemy wzrost ceny o 0,83 zł. W porównaniu z marcem 2020 roku, w przypadku leków na receptę pełnopłatną zanotowaliśmy spadek średniej ceny sprzedaży (27,52 zł, spadek o 0,2%). W pozostałych dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty wyniosła 16,92 zł (+0,30 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane średnia cena sprzedaży osiągnęła 28,85 zł (–0,02 zł).

W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 2930 pacjentów (spadek o 1490-ciu pacjentów w stosunku do marca 2020). 2440 osób zakupiło produkty OTC, 680 – leki refundowane, a 600 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w pierwszym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 1 a 7 kwietnia.

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2020

kwiecień 2019

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2020

kwiecień 2019

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 3,77% i hormony płciowe układ oddechowy 7,89%

12,92% układ sercowo-naczyniowy

4,52% układ mięśniowo-szkieletowy

12,83% przewód pokarm. i metabolizm

1,97% narządy zmysłów 2,26% leki przeciwzakaźne 0,23% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,51% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,35% krew i układ krwiotwórczy 1,13% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,24% dermatologia

varia 13,19%

10,91% centralny układ nerwowy nieokreślona 18,28%

OSOZ Polska 5/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

zapłata pacjenta

Ɠ

ƑƏƑƏ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ə

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƓƑ

ƕķƒƑ

ƕķƓƓ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

refundacja

ƕķƑѵ

ƕķƔƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 5/2020

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

Ɠ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w kwietniu ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 710 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 kwietnia (704 osoby), 22–28 kwietnia (649 osób) i 8–14 kwietnia (606 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 12.00–13.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 69,62 zł. To o 1,52 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 14,77 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 51,71 zł zapłacił pacjent, a 17,91 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z marcem 2020 wzrosła o 9,5%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 0,04% (–0,02 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 101,31 zł (z czego 25,49 zł to zapłata pacjenta, a 75,81 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 72,13 zł, a dla produktów OTC – 36,86 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 60,33 zł. Z kwoty tej 45,03 zł zapłaci pacjent, a 15,30 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 67,29 zł, produktów OTC – 31,81 zł, a leków refundowanych – 96,18 zł (z czego 24,41 zł to zapłata pacjenta, a 71,78 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2020

kwiecień 2019

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2020

kwiecień 2019

ƐƏƏƏ ƖƏƏ

» W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 2930 pacjentów, aż o 1490 mniej niż w marcu.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ h b;|mb-

ѶŋƐƓ h b;|mb-

ƐƔŋƑƐ h b;|mb-

ƑƑŋƑѶ h b;|mb-

ƑƖŋƒƏh b;|mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

kwiecień 2020

kwiecień 2019

kwiecień 2020

kwiecień 2019

119 958

121 902

58,80%

58,33%

Lek - OTC

43 302

46 154

21,23%

22,08%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

18 802

18 569

9,22%

8,88%

Pozostałe

21 938

22 375

10,75%

10,71%

Lek - RX

OSOZ Polska 5/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za kwiecień 2020 kwiecień 2020

zmiana w stosunku do (%) marca 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

kwietnia 2019

marca 2020

stycznia 2020

kwietnia 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

204,0

-32,2%

-17,4%

-2,4%

-97,0

-43,0

-5,0

cały rynek apteczny

2 785 416

-32,5%

-18,6%

-7,0% -1 341 294,0

-637 757,0

-209 554,0

statystyczna apteka

68,9

-28,9%

-13,8%

-5,1%

-28,0

-11,1

-3,7

cały rynek apteczny

940 589

-29,2%

-15,1%

-9,6%

-387 445,9

-167 516,7

-99 555,5

statystyczna apteka

43,3

-30,1%

-22,0%

-8,0%

-18,6

-12,2

-3,8

cały rynek apteczny

590 877

-30,4%

-23,1%

-12,4%

-257 539,1

-177 812,6

-83 349,7

statystyczna apteka

90,0

-36,0%

-17,8%

2,6%

-50,6

-19,5

2,3

cały rynek apteczny

1 228 177

-36,3%

-19,0%

-2,2%

-698 434,2

-288 856,6

-27 675,2

statystyczna apteka

52,5

-27,4%

-12,7%

-3,8%

-19,8

-7,6

-2,1

cały rynek apteczny

716 558

-27,7%

-14,0%

-8,3%

-275 071,0

-116 751,8

-64 958,9

w całkowitym obrocie

25,73%

7,1%

5,7%

-1,4%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,84%

1,4%

1,3%

1,2%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,27 zł

3,6%

1,4%

3,9%

0,8

0,3

0,8

dla leków z list refundacyjnych

28,85 zł

0,1%

1,1%

1,9%

0,0

0,3

0,5

dla leków z recept pełnopłatnych

27,52 zł

-0,2%

0,9%

5,8%

-0,1

0,3

1,5

dla produktów bez recepty (OTC)

16,92 zł

1,8%

-1,3%

3,6%

0,3

-0,2

0,6

2 930

-33,7%

-32,8%

-23,1%

-1 490,0

-1 430,0

-880,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

680

-32,7%

-30,6%

-11,7%

-330,0

-300,0

-90,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

600

-32,6%

-32,6%

-23,1%

-290,0

-290,0

-180,0

2 440

-33,9%

-31,1%

-22,8%

-1 250,0

-1 100,0

-720,0

ogółem

24,53%

-3,6%

-0,8%

1,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,57%

-6,3%

-1,0%

-2,3%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

20,88%

-2,3%

0,3%

-2,1%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

28,65%

-4,4%

-1,6%

1,7%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

69,62 zł

2,2%

22,9%

26,9%

1,5

13,0

14,8

Wartość zapłaty przez pacjenta

51,71 zł

0,0%

20,7%

27,6%

0,0

8,9

11,2

Wartość dopłaty refundatora

17,91 zł

9,5%

29,9%

25,1%

1,5

4,1

3,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

101,31 zł

5,6%

24,2%

7,5%

5,4

19,7

7,0

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

25,49 zł

1,4%

19,6%

3,8%

0,4

4,2

0,9

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

75,81 zł

7,1%

25,8%

8,8%

5,0

15,5

6,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

72,13 zł

3,7%

15,7%

19,6%

2,6

9,8

11,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

36,86 zł

-3,2%

19,2%

32,9%

-1,2

5,9

9,1

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 810 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 7 do 9%

66

OSOZ Polska 5/2020

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do kwietnia 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 810,5

7,4%

21,1%

193,0

490,5

995,0

15,5%

30,3%

133,5

231,5

38 286 301,0

3,0%

10,7%

1 114 083,5

3 703 207,0

13 683 353,0

9,8%

18,7%

1 226 028,0

2 152 212,5

937,7

5,2%

14,8%

46,2

120,8

322,6

11,2%

22,4%

32,4

59,1

12 772 325,5

0,9%

4,9%

112 343,2

594 591,4

4 436 594,4

5,7%

11,5%

240 943,4

455 917,3

623,4

6,6%

23,8%

38,4

119,7

214,6

14,1%

31,1%

26,5

51,0

8 492 602,2

2,2%

13,1%

185 154,2

983 486,0

2 951 594,7

8,5%

19,4%

232 313,8

480 215,2

1 225,7

9,4%

24,8%

104,9

243,9

450,4

19,6%

36,3%

73,8

119,9

16 699 619,2

4,9%

14,1%

780 663,9

2 065 044,5

6 193 575,2

13,7%

24,1%

746 747,1

1 201 686,3

712,6

6,5%

18,9%

43,8

113,4

242,5

12,2%

27,2%

26,4

51,9

9 705 612,4

2,2%

8,7%

208 002,7

773 916,5

3 335 102,2

6,7%

15,8%

210 314,9

455 669,9

0,3

-0,8%

-1,8%

0,0

0,0

0,2

-2,8%

-2,4%

0,0

0,0

0,7

1,0%

3,0%

0,0

0,0

0,7

0,9%

3,3%

0,0

0,0

21,5

1,0%

3,0%

0,2

0,6

21,4

1,3%

5,0%

0,28

1,01

29,2

1,3%

4,1%

0,4

1,2

28,8

2,3%

3,6%

0,65

0,99

27,6

2,7%

8,8%

0,7

2,2

27,5

6,4%

10,3%

1,65

2,58

17,0

-0,6%

7,4%

-0,1

1,2

16,9

3,9%

9,0%

0,63

1,39

46 588,3

-0,3%

6,3%

-121,7

2 778,3

16 020,0

2,5%

8,8%

390,0

1 290,0

9 749,0

3,3%

13,5%

309,0

1 159,0

3 620,0

17,2%

25,3%

530,0

730,0

9 264,8

-3,3%

3,5%

-315,2

314,8

3 250,0

3,5%

7,3%

110,0

220,0

38 534,8

-0,2%

5,6%

-75,2

2 034,8

13 200,0

0,9%

6,7%

120,0

830,0

0,2

-1,0%

-2,2%

0,0

0,0

0,2

1,2%

-0,7%

0,0

0,0

0,2

-0,6%

2,3%

0,0

0,0

0,2

1,4%

2,4%

0,0

0,0

0,2

-3,4%

-10,5%

0,0

0,0

0,2

2,0%

-9,9%

0,0

0,0

0,3

-3,7%

-5,1%

0,0

0,0

0,3

-0,1%

-0,1%

0,0

0,0

60,33 zł

7,7%

13,9%

4,3

7,4

62,11 zł

12,7%

19,8%

7,0

10,3

45,03 zł

7,9%

14,6%

3,3

5,8

46,97 zł

13,8%

20,8%

5,7

8,1

15,30 zł

6,8%

11,8%

1,0

1,6

15,14 zł

9,5%

17,0%

1,3

2,2

96,18 zł

1,9%

1,1%

1,7

1,1

89,13 zł

-5,1%

-2,3%

-4,8

-2,1

24,41 zł

-1,0%

-6,9%

-0,2

-1,8

23,13 zł

-7,5%

-10,4%

-1,9

-2,7

71,78 zł

2,8%

4,2%

2,0

2,9

65,99 zł

-4,2%

0,9%

-2,9

0,6

67,29 zł

10,2%

19,6%

6,2

11,0

66,03 zł

10,2%

22,3%

6,1

12,0

31,81 zł

9,6%

18,2%

2,8

4,9

34,12 zł

18,5%

27,7%

5,3

7,4

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 38,8 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,7 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 5/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

558,73

0,08

32753,28

0,16

7399,54

0,05

25353,73

0,48

0,23

0,77

1066,55

30,71

58,62

2. U-30

408,09

0,06

17506,78

0,09

7162,35

0,05

10344,42

0,20

0,41

0,59

704,90

24,84

42,90

3. U-50

176,03

0,02

4329,86

0,02

2481,58

0,02

1848,28

0,04

0,57

0,43

239,94

18,05

24,60

4. U-BEZPŁATNY

21,63

0,00

1913,58

0,01

132,40

0,00

1781,18

0,03

0,07

0,93

61,63

31,05

88,46

5. INWALIDA WOJENNY

10,77

0,00

668,49

0,00

0,00

0,00

668,49

0,01

0,00

1,00

20,87

32,03

62,08

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,16

0,00

5,66

0,00

0,85

0,00

4,81

0,00

0,15

0,85

0,28

19,99

36,03

7. ZHK

9,75

0,00

304,59

0,00

50,37

0,00

254,21

0,00

0,17

0,83

16,23

18,77

31,23

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

12,76

20,95

220,31

0,03

10568,62

0,05

0,00

0,00

10568,62

0,20

0,00

1,00

397,16

26,61

47,97

3,35

0,00

836,52

0,00

106,37

0,00

730,15

0,01

0,13

0,87

7,12

117,46

249,85

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,69

0,00

1887,59

0,01

963,81

0,01

923,78

0,02

0,51

0,49

49,41

38,20

161,40

12. PEŁNOPŁATNE

1070,50

0,14

43275,00

0,21

43274,50

0,29

0,50

0,00

1,00

0,00

1570,85

27,55

40,43

13. ODRĘCZNA

4926,72

0,66

89950,00

0,44

89948,51

0,59

1,49

0,00

1,00

0,00

7418,33

12,13

18,26

14. RAZEM

7417,72

1,00

204000,00

1,00

151520,28

1,00

52479,72

1,00

0,74

0,26

11553,28

17,66

27,50

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

696,15

0,07

38717,18

0,16

8805,28

0,05

29911,90

0,49

0,23

0,77

1275,00

30,37

55,62

2. U-30

480,41

0,05

19833,07

0,08

8060,99

0,04

11772,08

0,19

0,41

0,59

801,90

24,73

41,28

3. U-50

260,72

0,03

6570,48

0,03

3757,45

0,02

2813,03

0,05

0,57

0,43

333,43

19,71

25,20

4. U-BEZPŁATNY

23,42

0,00

2001,11

0,01

146,10

0,00

1855,01

0,03

0,07

0,93

65,63

30,49

85,44

5. INWALIDA WOJENNY

12,69

0,00

757,60

0,00

0,72

0,00

756,88

0,01

0,00

1,00

23,40

32,38

59,68

0,19

0,00

6,06

0,00

0,94

0,00

5,12

0,00

0,16

0,84

0,31

19,25

31,85

11,52

0,00

346,76

0,00

56,54

0,00

290,23

0,00

0,16

0,84

18,40

18,85

30,09

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

14,95

23,41

251,06

0,03

11574,60

0,05

10,76

0,00

11563,84

0,19

0,00

1,00

436,14

26,54

46,10

3,59

0,00

851,51

0,00

97,62

0,00

753,89

0,01

0,11

0,89

7,47

114,02

237,22

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,79

0,00

1846,58

0,01

936,69

0,00

909,89

0,02

0,51

0,49

50,43

36,62

156,65

12. PEŁNOPŁATNE

1411,49

0,15

53648,50

0,22

53647,61

0,29

0,89

0,00

1,00

0,00

1952,65

27,47

38,01

13. ODRĘCZNA

6422,89

0,67

112596,50

0,45

112595,37

0,60

1,13

0,00

1,00

0,00

7870,12

14,31

17,53

14. RAZEM

9585,93

1,00

248750,00

1,00

188116,06

1,00

60633,94

1,00

0,76

0,24

12834,87

19,38

25,95

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1409

0,19

68887

0,34

17333

0,11

51554

0,98

0,25

0,75

2515

27,39

48,90

2. Recepty pełnopłatne

1070

0,14

43275

0,21

43274

0,29

1

0,00

1,00

0,00

1571

27,55

40,43

3. Sprzedaż odręczna

4927

0,66

89950

0,44

89949

0,59

1

0,00

1,00

0,00

7418

12,13

18,26

12

0,00

1888

0,01

964

0,01

924

0,02

0,51

0,49

49

38,20

161,40

7418

1,00

204000

1,00

151520

1,00

52480

1,00

0,74

0,26

11553

17,66

27,50

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1739,76

0,18

80658,42

0,32

20936,40

0,11

59722,03

0,98

0,26

0,74

2961,67

27,23

46,36

2. Recepty pełnopłatne

1411,49

0,15

53648,50

0,22

53647,61

0,29

0,89

0,00

1,00

0,00

1952,65

27,47

38,01

3. Sprzedaż odręczna

6422,89

0,67

112596,50

0,45

112595,37

0,60

1,13

0,00

1,00

0,00

7870,12

14,31

17,53

11,79

0,00

1846,58

0,01

936,69

0,00

909,89

0,02

0,51

0,49

50,43

36,62

156,65

9585,93

1,00

248750,00

1,00

188116,06

1,00

60633,94

1,00

0,76

0,24

12834,87

19,38

25,95

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18847,11

0,17

937694,01

0,33

237949,43

0,11

699744,58

0,98

0,25

0,75

31892,70

29,40

49,75

2. Recepty pełnopłatne

17944,76

0,16

623448,25

0,22

623411,20

0,30

37,05

0,00

1,00

0,00

24367,37

25,59

34,74

3. Sprzedaż odręczna

76117,45

0,67

1225728,75

0,44

1225716,76

0,58

11,98

0,00

1,00

0,00

88014,31

13,93

16,10

142,56

0,00

23628,99

0,01

10834,35

0,01

12794,64

0,02

0,46

0,54

548,69

43,06

165,75

113051,87

1,00

2810500,00

1,00

2097911,74

1,00

712588,26

1,00

0,75

0,25

144823,07

19,41

24,86

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

256838400

0,17

12772325526

0,33

3241534107

0,11 9530791419

0,98

0,25

0,75

434599161

29,39

49,73

2. Recepty pełnopłatne

244353809

0,16

8492602208

0,22

8492098117

0,30

504090

0,00

1,00

0,00

331818836

25,59

34,76

1036670172

0,67

16699619172

0,44 16699455975

0,58

163196

0,00

1,00

0,00

1198849412

13,93

16,11

1941660

0,00

321754095

0,01

0,01

174153742

0,02

0,46

0,54

7479096

43,02

165,71

1539804041

1,00

38286301000

1,00 9705612448

1,00

0,75

0,25

1972746504

19,41

24,86

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 5/2020

147600352

1,00 28580688552

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Suplementy diety: magnez Magnez po raz pierwszy został uznany za pierwiastek przez Josepha Blacka (1755 rok). W czystej formie wyodrębniono go w 1808 roku. Zapotrzebowanie na magnez u osób dorosłych wynosi 300–400 mg na dobę.

Magnez usprawnia pracę szarych komórek i pomaga zapobiegać chorobom serca. Jego niedobór może objawiać się większą podatnością na stres, rozdrażnieniem, problemami ze snem oraz skurczami mięśni. Chociaż w naturalnym środowisku bogato występuje w spożywanych przez człowieka pokarmach, jest go coraz mniej w wyniku nawożenia chemicznego gleby związkami zawierającymi potas oraz stosowania nadmiernej ilości konserwantów żywności. Inne przyczyny niedoboru magnezu (hipomagnezemia) to: nadużywanie alkoholu, stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, stres, spożywanie nadmiernych ilości tłuszczów, niewydolność nerek. Jego natężenie w organizmie może ulec zmniejszeniu pod wpływem niektórych chorób, spożywania leków oraz w efekcie intensywnego wysiłku fizycznego.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

167 389 003

10 509 699

73

15,93 zł

110%

49%

41%

38%

INFORMACJE DODATKOWE

Funkcje magnezu w organizmie: zmniejsza ryzyko zawału serca u ludzi, zmniejsza ryzyko cukrzycy i depresji, polepsza pracę szarych komórek, wspomaga układ odpornościowy, zapobiega stanom zapalnym związanym z niektórymi rodzajami raka, w połączeniu z wapniem i witaminą D buduje kości i zęby, poprawia trawienie, reguluje również pracę tarczycy, poprawia pamięć i myślenie, hamuje powstawanie kamieni w nerkach, rozszerza drogi oddechowe wspomagając leczenie astmy; chroni przed szkodliwym ołowiem, rtęcią czy kadmem; pomaga w leczeniu kontuzji; łagodzi bóle menstruacyjne.

Objawy niedoboru magnezu: bóle i zwroty głowy, rozdrażnienie, ogólne osłabienie, nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci.

Jak zwiększyć przyswajalność magnezu? Owoce i warzywa najlepiej jest spożywać na surowo (gotowanie powoduje utratę nawet do 75% magnezu). Magnez jest dobrze wchłaniany z białkiem zwierzęcym oraz w środowisku kwaśnym. Wchłanianie magnezu utrudnia spożywanie dużej ilości alkoholu, soków owocowych, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz fosforu i wapnia. Źródło: Medonet

180

12

150

10

120

8

90

6

60

4

30

2

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 5/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Magnez jest składnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju organizmu człowieka. Wspomaga układ odpornościowy oraz nerwowy, zapobiega stanom lekowym i depresjom, poprawia myślenie oraz pamięć, bierze udział w procesie budowy kości, dodaje energii, reguluje pracę tarczycy, zapobiega chorobom serca, wspomaga metabolizm oraz wpływa pozytywnie na wiele innych procesów zachodzących w komórkach organizmu. Dlatego tak ważne jest utrzymanie prawidłowego poziomu magnezu. Niedobór magnezu wynika najczęściej z nieprawidłowej diety. Prezentujemy analizę sprzedaży preparatów magnezowych w aptekach.

Opis rynku Dane zawarte w poniższym artykule dotyczą produktów przynależących do klas ATC: A11JB (Preparaty złożone zawierające witaminy i składniki mineralne), A06AD04 (Siarczan magnezu), A12CC (Związki magnezu) oraz A02AA (Związki magnezu).

W 2002 roku wartość sprzedaży preparatów magnezowych wynosiła 79,61 mln zł. W następnym roku nastąpił największy w całym okresie analiz (wynoszący 16,81%) spadek wartości sprze-

70

OSOZ Polska 5/2020

daży. W kolejnych latach, aż do 2015 roku, pacjenci płacili za omawianą grupę leków wyrównaną kwotę pomiędzy 60 a 70 mln zł. W 2016 roku nastąpił największy w okresie analiz wzrost wartości sprzedaży (o 40,68%). Także w kolejnych latach następowały istotne wzrosty.

W 2019 roku wartość sprzedaży preparatów magnezowych wynosiła 167,39 mln zł i była o 110,26% większa niż w pierwszym okresie analiz.

Sprzedaż preparatów magnezowych w latach 2002–2019 kształtowała się po-

dobnie jak wartość sprzedaży. W pierwszym okresie analiz wynosiła 7,05 mln opakowań. Następnie spadła o 16,81% i w kolejnych okresach (aż do 2015 roku) kształtowała się w granicach od 5 do 6 mln opakowań. Najniższa ilość sprzedaży miała miejsce w 2011 roku i była równa 4,97 mln opakowań. W 2016 roku sprzedaż preparatów magnezowych ponownie przekroczyła 7 mln zł (wzrost o 40,22% w porównaniu do roku poprzedniego). W kolejnych latach dalej pięła się w górę. W minionym roku w aptekach ot-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

21

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

2

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

8

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

1

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

0

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

4

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

8

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

2

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

3

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

0

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

3

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

1

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

0

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

0

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

2

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

3 Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 10,06

9,98

9,83 10,07 10,20

9,91

9,87 10,42 10,90 11,07 10,21 11,19 11,14 11,81 11,84 12,05 12,53 13,43

10,53 10,52 10,38 10,05

7,61

6,58

9,24

9,52 —

5,02

1,31

1,35

4,51

9,69 10,66 10,95 10,67 10,72 10,75 10,72 —

—

—

—

—

—

—

4,91

1,45

2,21

3,42

3,72

4,62 10,24

9,23 17,48 17,02 16,11 15,66 17,40 18,93 —

—

—

—

—

—

—

14,84 14,88 14,53 15,18 15,34 15,88 15,98 15,57 14,21 14,90 14,62 14,33 14,37 14,58 0,16

0,20

0,25

0,32

0,30

0,28

0,50

0,46

0,65

0,69

1,53

1,74

1,42

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

5,78

5,97

4,76

3,46

2,94

2,32

1,55

1,12

1,61

3,31

3,24

1,78

1,74

2,28

2,03

1,81

1,77

1,92

2,61

3,11

3,29

0,25

0,50

0,59

0,56

0,68

0,65

1,02

1,42

1,65

12,21

6,41

9,38

9,05

9,10 12,51 21,65 22,56

—

—

—

—

—

—

—

1,00

1,10

1,12

2,07

2,71

2,71

2,21

2,38

2,21

2,23

2,01

—

—

—

—

—

—

—

11,18

4,36 18,21

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

21

10,06

9,98

9,83 10,07 10,20

9,91

9,87 10,42 10,90 11,07 10,21 11,19 11,14 11,81 11,84 12,05 12,53 13,43

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

4

5,95

5,94

5,97

5,90

6,17

6,07

5,24

3,85

4,92

5,14

6,10

5,93

7,08

8,45

8,80

7,93 10,70

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

2

5,62

5,07

4,18

2,15

2,11

1,86

1,08

0,43

0,98

0,88

2,19

2,57

7,01

1,90

1,37

4,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

1

1,37

6,53

1,84

0,94

0,42

0,25

0,24

0,24

0,25

0,65

0,17

0,31

1,13

2,41

1,11

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

4

5,46

6,07

6,27

5,90

4,79

3,08

1,04

0,66

1,03

1,65

4,66

5,56

1,59

1,92

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

3

4,50

3,82

2,84

0,98

0,52

0,64

0,37

0,31

0,38

0,79

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

1

0,35

0,64

0,43 24,02

0,31

0,19

0,20

0,19

0,19

0,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

5

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

5

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

1

11,55

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

9

10,91 10,48 10,72 11,03

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

2

21,33 19,53 34,42

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

1

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

2

1,02 22,09 —

12,52 11,96 11,69 11,59 11,62 12,52 14,19 14,55 14,66 4,47

6,31

3,24

3,10

2,23

0,70

0,64

12,74 17,01

4,82

3,63

4,46

4,70

1,98

—

—

—

—

—

0,54

7,81 16,70 26,21 27,64

7,77 46,11 18,93

OSOZ Polska 5/2020

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

wartych pacjenci zakupili 10,51 mln opakowań preparatów zawierających magnez (o 33,49% więcej niż w 2002 roku). Średniomiesięczna wartość sprzedaży obliczona na podstawie ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że sprzedaż produktów aptecznych zawierających magnez

nie podlega sezonowości. Największe wydatki związane z omawianą grupą preparatów aptecznych pacjenci ponoszą w marcu i kwietniu. Średniomiesięczna wartość sprzedaży w tych miesiącach wynosi kolejno 7,35 mln zł i 7,16 mln zł. Najniższa średniomiesięczna wartość

sprzedaży, wynosząca 6,52 mln zł, występuje w lutym. Średnia cena za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego głównie wzrastała w całym okresie analiz.

W 2002 roku wynosiła 11,29 zł. W latach 2003–2004, 2007–2008 i 2014 śred-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży preparatów magnezowych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

79 608 723

7 049 238

11,29

680 416

60 250

117

2003

66 229 391

5 985 492

11,06

463 143

41 857

143

-16,81%

2004

66 656 433

6 144 319

10,85

438 529

40 423

152

0,64%

2,65%

2005

65 285 240

5 922 213

11,02

402 995

36 557

162

-2,06%

-3,61%

2006

63 047 174

5 599 255

11,26

354 198

31 456

178

-3,43%

-5,45%

2007

63 534 532

5 832 669

10,89

345 296

31 699

184

0,77%

4,17%

2008

61 357 369

5 771 949

10,63

319 570

30 062

192

-3,43%

-1,04%

2009

68 129 663

6 154 893

11,07

405 534

36 636

168

11,04%

6,63%

2010

61 444 013

5 253 094

11,70

363 574

31 083

169

-9,81%

-14,65%

2011

59 111 939

4 966 295

11,90

371 773

31 235

159

-3,80%

-5,46%

2012

63 513 369

5 167 427

12,29

423 422

34 450

150

7,45%

4,05%

2013

64 109 704

4 996 940

12,83

393 311

30 656

163

0,94%

-3,30%

2014

63 419 327

4 974 357

12,75

422 796

33 162

150

-1,08%

-0,45%

2015

69 680 542

5 164 260

13,49

523 914

38 829

133

9,87%

3,82%

2016

98 026 721

7 241 357

13,54

837 835

61 892

117

40,68%

40,22%

2017

118 472 039

8 740 382

13,55

1 128 305

83 242

105

20,86%

20,70%

2018

140 197 409

9 410 310

14,90

1 669 017

112 028

84

18,34%

7,66%

2019

167 389 003

10 509 699

15,93

2 293 000

143 968

73

19,40%

11,68%

2020

186 105 390

10 825 544

17,19

—

—

55

11,18%

3,01%

2021

189 446 101

10 165 123

18,64

—

—

—

1,80%

-6,10%

-15,09%

Rys. 1. Wartość sprzedaży preparatów magnezowych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐѶ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W marcu 2020 roku wartość sprzedaży preparatów magnezowych była najwyższa w całym okresie analiz i wynosiła 18,13 mln zł.«

Ɛѵ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 5/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań preparatów magnezowych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 Ɛ ƑƏƏ ƏƏƏ

» W marcu bieżącego roku sprzedaż preparatów magnezowych po raz pierwszy przekroczyła 1 mln opakowań.«

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѶƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƑƏ ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ

» Średnia miesięczna cena za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego kształtuje się obecnie na poziomie ponad 16 zł.«

Ѷ ѵ Ɠ Ƒ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych preparatów magnezowych dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ

» Od 2008 roku wykres przedstawiający asortyment produktów magnezowych dostępnych w aptekach odznacza się trendem spadkowym. Obecnie w aptekach znajdziemy około 50 różnych produktów zawierających magnez.«

ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( Ɠ

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 5/2020

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ“ W

Rys. 5. Ĺšrednia miesiÄ™czna wartość sprzedaĹźy w latach 2002–2020 Ć•ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć•Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć•Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć•Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ѾќĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?

ѾѾĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?

ѾƓĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?

ѾƑĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|‹1ÂŒ;༉

†|‹

-uŒ;1

nia cena nieznacznie spadła. W pozostałych okresach pięła się w górę. W 2019 roku pacjenci płacili za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego zakupionego w aptece 15,93 zł, a więc o 6,91% więcej niş w roku poprzednim oraz o 41,03% więcej niş w roku 2020.

Rynek preparatów magnezowych nie jest zbyt liczny. W pierwszym roku analiz na półkach aptecznych moşna było znaleźć 117 róşnych produktów. W 2008 roku pacjenci mogli wybierać spośród największej liczby preparatów (192 róşnych produktów). W minionym roku asortyment preparatów magnezowych liczył 73 róşne produkty (o 11 produktów mniej niş w roku poprzednim).

Ponişej znajdują się prognozy, które pokazują jak rynek preparatów magnezowych ukształtuje się w latach 2020–2021.

Pozwolą one odpowiedzieć na pytanie, czy prawidłowości z ostatnich lat zostaną zachowane, czy teş ulegną zmianie.

74

OSOZ Polska 5/2020

‰b;1b;༉

-f

Œ;u‰b;1

brb;1

"b;urb;༉

)uÂŒ;vb;༉

-৳7ÂŒb;umbh

bv|or-7

u†7ÂŒb;༉

Trendy przyszłości

Podsumowanie

186,11 mln zł i 189,45 mln zł – takie kwoty zapłacą pacjenci za preparaty magnezowe zakupione w aptekach w latach 2020 i 2021. W 2020 roku wzrost liczony rok do roku wyniesie 11,18%, a w 2021 roku – 1,80%.

Zgodnie z prognozami, w 2020 roku sprzedaş preparatów magnezowych wzrośnie o 3,01% i ukształtuje się na poziomie 10,83 mln opakowań. W kolejnym roku nastąpi przełom i sprzedaş omawianej grupy produktów aptecznych spadnie o 6,10% do poziomu 10,17 mln zł.

Trend rosnący towarzyszący średniej cenie za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego zostanie zachowany. W 2020 roku średnia cena wyniesie 17,19 zł, a więc o 1,26 zł więcej niş w roku poprzednim. W 2021 roku cena wzrośnie o kolejne 1,45 zł i będzie równa 18,64 zł.

Rynek preparatĂłw magnezowych nie stanowi zbyt istotnej części caĹ‚ego rynku farmaceutycznego. SprzedaĹź tych produktĂłw w poczÄ…tkowych latach analiz utrzymywaĹ‚a siÄ™ na wyrĂłwnanym poziomie, ale w ostatnich latach znacznie wzrastaĹ‚a i w 2019 roku przekroczyĹ‚a granicÄ™ 10 mln opakowaĹ„. Warto zwrĂłcić teĹź uwagÄ™, Ĺźe produkty zawierajÄ…ce magnez sÄ… dostÄ™pne takĹźe w sklepach i marketach, wiÄ™c ich rzeczywista sprzedaĹź jest na pewno duĹźo wyĹźsza (niniejsza analiza dotyczy wyĹ‚Ä…cznie sprzedaĹźy aptecznej). Za pojedyncze opakowanie preparatu magnezowego zakupionego w aptece pacjenci pĹ‚acÄ… obecnie okoĹ‚o 16 zĹ‚. Zgodnie z prognozami, wartość sprzedaĹźy omawianej grupy produktĂłw w najbliĹźszych latach bÄ™dzie wzrastać. ď Ź Metodologia Do wyliczenia prognoz zastosowano metodÄ™ najmniejszych kwadratĂłw z zastosowaniem wahaĹ„ multiplikatywnych. ZaĹ‚oĹźono takĹźe, Ĺźe w przyszĹ‚oĹ›ci nie wystÄ…piÄ… Ĺźadne wahania przypadkowe mogÄ…ce w znaczÄ…cy sposĂłb wpĹ‚ynąć na sprzedaĹź produktĂłw aptecznych zawierajÄ…cych magnez.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ