2023/8 LEF - Durven met Limburgs Erfgoed

LEF

DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED

NR. 8 JRG. 4

DECEMBER 2022

JANUARI 2023

TATERWATER

op de planken

EMMA EN OTIS ook op de planken

26, 27, 28 mei 2023

Wil jij graag een activiteit organiseren tijdens de Archeologiedagen?

Wil jij een activiteit organiseren tijdens de Archeologiedagen?

Je vraagt je af hoe je dit best aanpakt?

Je zoekt inspiratie?

www.archeologiedagen.be

Zet je site, opgraving, depot, ... open voor het grote publiek.

Vragen of ondersteuning?

carolien.goeleven@limburg.be

Schrijf je in op de nieuwsbrief voor organisatoren en blijf op de hoogte van de laatste updates.

www.archeologiedagen.be > organiseren

LEF. Originaliteit. Creativiteit. Met die ingrediënten willen we Limburgse erfgoedprojecten op smaak brengen. Met de lancering van de theatervoorstelling ‘Taterwater’ innoveren we weer in Limburg. En dat is niet het enige project dat in 2023 hoge ogen zal gooien.

Naar welke erfgoedprojecten kijkt u zelf uit in 2023?

Het wordt een goed jaar op erfgoedvlak. De opening van Liberation Garden wordt een belangrijke dag. Dit nieuw bevrijdingsmuseum over de Tweede Wereldoorlog in Leopoldsburg wordt met steun van de provincie gerealiseerd en zal in mei zijn deuren openen. Er is ook nog de afronding van de restauratiecampagne van 124 monumenten in het Openluchtmuseum Bokrijk en de bekendmaking van hopelijk nieuwe Nationale Parken en Landschapsparken in Limburg.

Erfgoed krijgt ook een plek op de theaterpodia?

Ja, het provinciaal project ‘Emma en Otis vinden een muntje’ begon als een boekje waarin kinderen met archeologie kennismaken. Hieraan werden ook twee avontuurlijke ‘Emma en Otis-familiezoektochten’ gekoppeld. Dat succesvol boekje krijgt nu een vervolg met o.a. een spel en een theatervoorstelling. Daarnaast brengen we ook het erfgoedverhaal van jenever naar de planken met de voorstelling ‘Taterwater’. Deze coproductie van het Jenevermuseum, De Wenkbrauwerij en het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed brengt onze jenevergeschiedenis letterlijk naar de mensen, tot ver buiten de muren van het museum en geeft een eeuwenoud ambacht de aandacht die het verdient. Dit is het beste bewijs dat we onroerend erfgoed aantrekkelijk kunnen maken voor huidige en toekomstige generaties.

Het zijn uitdagende tijden en toch blijft de erfgoedsector projecten opzetten, met de steun van de provincie?

Vorig jaar konden zeventien Limburgse onroerenderfgoedprojecten rekenen op provinciale ondersteuning. Die zeventien projecten zorgden voor een investering van 530 456 euro in Limburgs onroerend erfgoed. Daarvan nam de provincie 183 352 euro voor haar rekening. De provinciale steun blijft een belangrijke hefboom voor investeringen in erfgoed. Als samenleving hebben we nood aan erfgoed. Het is onderdeel van onze identiteit en we dragen het ook uit naar onze gasten. Als provincie Limburg kunnen we via onze Afdeling Erfgoed dergelijke, relevante erfgoedprojecten alleen maar toejuichen, inhoudelijk aanmoedigen en financieel ondersteunen.

Igor Philtjens, gedeputeerde van Erfgoed en Toerisme

ERFGOED LEF

COLOFON

De deputatie van de provincieraad van Limburg: Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter; Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Wim Schoepen, provinciegriffier Tekst: Peter Bloemen, Sandro Claes, Carolien Goeleven en Betty Simon

Realisatie: f-twee bladenmakers - Afdeling Erfgoed - Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, provincie Limburg (Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt)

Coverfoto: P. Vande Ven Drukwerk: Haletra n.v., Grote Baan 317, 3530 Houthalen-Helchteren • Papier: 100% gerecycleerd • Oplage: 4 500 exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt • Website: www.pcce.be

‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ verschijnt twee keer per jaar

LIMBURG

Tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog stond het provinciebestuur voor grote uitdagingen. Historici van CegeSoma (Rijksarchief) doorploegden het Provinciaal Archief Limburg. Het resultaat? Een boeiend boek waarvan LEF tien exemplaren aan LEF-lezers wegschenkt.

Stuur voor 19 februari 2023 een e-mail naar pcce@limburg.be. Het antwoord zit verscholen in deze editie van LEF.

Wedstrijdvraag: Hoe probeerde het nieuwe provinciebestuur de sympathie van de Limburgers te winnen?

WIN HET BOEK

‘PROVINCIEBESTUUR TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG’

2de helft 19de eeuw productie op hoogtepunt 14de eeuw

het distillaat

‘aqua vitae’ als geneesmiddel 15de eeuw: het geneesmiddel wordt ook genotmiddel

1834 Hasselt 3,7 miljoen liter jenever

1835 1 092 stokerijen in België

TATERWATER

1870 13,2 liter per persoon

2022 oktober première ‘Taterwater’

2009 tv ­ reeks ‘De Smaak van de Keyser’

2022 november feest 40 jaar museum

De schouw aanschouwt en ziet van bovenuit dat alles goed is. Ze kijkt vooral uit naar de winter. Dan ziet ze hoe alles mooi wit wordt: de takken, de bomen, de daken,… Maar af en toe ziet ze ook een dak dat niet wit wordt; de kleur van de dakpannen blijft felrood. Dan weet ze: daar zit weer iemand illegaal jenever te stoken.

Het is een van de anekdotes in de voorstelling ‘Taterwater’, van theatermaker Ief Gilis (De Wenkbrauwerij). De stokerij, de distilleerketel, de schouw, de stoommachine, de baksteen, de trap en zelfs de leuning vertellen wat zij allemaal zien en horen. “Ik wilde absoluut het onroerend erfgoed zelf aan het woord laten. Door de dingen in plaats van de mensen te laten spreken, is het eigenlijk een beetje een sprookje voor volwassenen geworden”, legt de theatermaker uit.

RIJPEN

“Acht jaar geleden ontmoette ik Davy Jacobs, directeur van het Jenevermuseum in Hasselt, voor het eerst. Zouden we de geschiedenis van jenever in een theatervoorstelling kunnen gieten? En dat in 2022, het jaar dat het Jenevermuseum 40 kaarsjes uitblaast. Net zoals bij jenever het geval is, moet een goed idee een tijdje rijpen”, vertelt Ief. “Drie jaar geleden, net voor corona, kregen we een go om met de steun van de provincie Limburg met het jeneververhaal aan de slag te gaan. Samen met collega Steven Wouters

sprak ik met stokers en doken we in archieven en bibliotheken. Ik stond ervan versteld hoe weinig we eigenlijk weten over jenever terwijl het eigenlijk zó belangrijk is voor Limburg.”

KETTINGREACTIE

Borrelke, drupke, kwekhoan, taterwater. Meer dan 700 bijnamen. Limburg was vroeger één grote stokerij. Elk dorp had zijn eigen stokerij. “Jenever is de industrie die Hasselt groot gemaakt heeft. De industrialisatie in de 19de

2023 ‘Taterwater’ voor groot publiek

eeuw bracht veel innovatie in de nijverheid. De jeneverindustrie was er al vroeg bij en gebruikte snel nieuwe technieken zoals de stoommachine. En dat bracht een kettingreactie met zich mee. Ook andere sectoren bloeiden dankzij de jenever. Denk maar aan de leerlooierij, de middenstand, het geautomatiseerde transport en de koperslagerij”, vertelt Davy Jacobs, directeur van het Jenevermuseum. Het vakmanschap dat in ‘Taterwater’ alomtegenwoordig is, kenmerkt Limburg en zijn jenevergeschiedenis. Ief Gilis maakte het decor zelf, samen met de studenten architectuur van de

Universiteit Hasselt. Ze baseerden zich op het Jenevermuseum, dat zich in de voormalige stokerij Stellingwerff/ Theunissen gevestigd heeft.

Davy Jacobs: “In het museum hebben we nog een werkende 19de-eeuwse stookinstallatie, waar onze meesterstoker op basis van oude recepten graanjenevers en vergeten likeuren stookt. Op het einde van de rondleiding krijgen onze bezoekers een glaasje voorgezet. Bijgevolg hebben wij altijd tevreden bezoekers.”

ALCOHOLICI

De wereldoorlogen, de wet tegen drankmisbruik en de economische crisissen maakten het de jeneverindustrie niet gemakkelijk. “Ook die uitdagingen geven we weer in het museum. Een deel van onze tentoonstelling gaat bijvoorbeeld over alcoholmisbruik. Vandaag gaan consumenten ook veel bewuster om met alcohol dan vroeger. Maar als ze dan een glaasje drinken, stellen ze meer dan ooit lokaal vakmanschap op prijs. En dat komt de jeneverhandel ten goede. De jeneverstokerijen gingen rond de eeuwwisseling door een moeilijke financiële periode. De vernieuwde interesse voor lokale streekproducten zorgt voor een revival.”

De voorstelling ging in première in het Jenevermuseum en zal deze zomer opnieuw te zien zijn in het Openluchtmuseum Bokrijk. Voor meer speeldata en info over boekingen: www.dewenkbrauwerij.be

‘JENEVER HAD 700 BIJNAMEN’

ZAT ALS EEN OS

Het is een uitdrukking die je in Limburg vaak hoort. Waar komt die nu vandaan? Oorspronkelijk was jeneverstoken een winterbezigheid van de veehouders, vaak welgestelde heren die veel grond bezaten, waarop in de zomer de runderen graasden. In die tijd hielden veehoeders vooral ossen: ze waren makkelijk vet te mesten; de beenderen verwerkte je tot gelatine en de huiden kwamen bij de leerlooiers terecht.

Als je jenever stookt, blijft er een restproduct achter, ook wel draf of spoeling genoemd. Daarin zitten veel eiwitten, dus logischerwijs het ideale veevoeder. In de winter stonden die ossen netjes naast elkaar in de stallen. Maar soms zag je die ossen een beetje wankelen, als er nog wat alcohol in de draf zat …

Midden 19de eeuw bereikte de jeneverindustrie een hoogtepunt in Hasselt. De stad had meer dan 20 jeneverstokerijen. Maar de allerbekendste, die van de familie Fryns, zat er toen nog niet bij. Als jongeman werkte oprichter Guillaume Fryns namelijk voor de spoorwegmaatschappij Visé. Daar zag hij hoe grote hoeveelheden jenever getransporteerd werden. Dat zette hem aan om zelf ook in de jeneverindustrie te stappen.

In 1885 startte hij een handel in jenever en likeuren. Onervaren als hij was in sterkedrank, werkte hij in het begin nog samen met de Hasseltse stokerij Leynen. Vanaf 1895 stond Fryns op eigen benen. Zijn idee om jenever in aarden kruikjes, ‘stoopkes’, te verkopen was een gouden zet. Nog altijd wordt de Hasseltse jenever met die stoopkes geassocieerd.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog namen de Duitse bezetters alle koperen distilleerketels in beslag. Van dat koper maakten ze munitiemateriaal. Een moeilijke periode voor de jeneverindustrie brak aan.

Stokers werden ontmoedigd door de Duitsers en startten hun zaak niet meer op na de oorlog. Bovendien was vanaf 1919 de Wet Vandervelde van kracht. Het was o.a. verboden om nog jenever te schenken op openbare plaatsen. Toch bleven veel kroegen onder de toog jenever schenken. Om de accijnsbeambten te snel af te zijn, vroegen de cafégangers dus nooit ‘jenever’ aan de toog, maar ze bestelden wel witte limonade of Spa Maison. En dan kregen ze stiekem toch een scheutje jenever in hun pintje.

40 jaar geleden opende het Jenevermuseum de deuren. Ondertussen telt de collectie 30 000 objecten over jenever. Witte Nonnenstraat 19, Hasselt, www.jenevermuseum.be

TWEE WERELDEN VAN JENEVER

MET SUIKERHOUDENDE GRONDSTOFFEN

DRUIVEN AGAVE SUIKERRIET APPELEN SUIKERBIET/ MELASSE*

GRAPPA

COGNAC

TEQUILA

LIKEUREN GIN

JENEVER

OUDE JENEVER JONGE JENEVER VRUCHTENJENEVER CREAMJENEVER

RUM

CALVADOS

MET ZETMEELHOUDENDE GRONDSTOFFEN

AARDAPPELEN

WODKA

* bijproduct van suikerrietbewerking

GRAANWHISKY

GRAAN

rogge / tarwe / maïs / gerst / gerstemout gerstemout

MALTWHISKY GRAANJENEVER

MOUTWIJN OUDE GRAANJENEVER

KORENWIJN

BELEGEN GRAANJENEVER

WAT RUIST ER IN HET LIMBURGS STRUIKGEWAS? OPWINDING.

Wat u tijdens uw wandeling niet voelt, is de spanning die hier al enkele maanden oploopt. Koortsachtig werden dossiers aangelegd. De wedstrijd om het etiket te krijgen van Nationaal Park of Landschapspark zit in een tweede, finale fase. Er hangt fors veel subsidie aan zo’n etiket en de concurrentie is hard. Wat ruist daar in het Limburgse struikgewas? Opwinding. De Vlaamse overheid heeft met Europese steun fondsen vrijgemaakt om twee soorten parken te ondersteunen. Enerzijds de ‘Nationale Parken’ met grote oppervlakten aaneengesloten, ongerepte natuur. Anderzijds de ‘Landschapsparken’ waar menselijke ingrepen tot een aantrekkelijk gebied hebben geleid.

Voor elke categorie is een maximum aantal erkenningen vastgezet en er dingen parken uit heel Vlaanderen mee. In Limburg vragen zes kandidaten een erkenning. Momenteel worden de rapporten geschreven: een beschrijving van het park en een mastervisie voor de toekomst.

De beslissing volgt later dit jaar.

NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN

Johan Van Den Bosch (Regionaal Landschap Kempen en Maasland) zet de puntjes op de i.

“Hoge Kempen is al een Nationaal Park, sinds 2002! We gaan onze werking afstemmen op de nieuwe criteria. Onze grootste troef? Je kunt hier letterlijk dagenlang wandelen zonder bebouwing tegen te komen. Uniek zijn ook de sporen van onze oude mijnbouw en zandwinning, die stilaan weer overgenomen worden door bos, heide en vennen. De laatste restjes versnippering willen we nu wegwerken met natuurbruggen en -tunnels. Handig voor de bezoeker, levensreddend voor de wolf.”

Johans favoriete plekje? “Ik heb een boontje voor de zuidrand, waar Hoge Kempen en Haspengouw in elkaar overlopen.”

www.nationaalparkhogekempen.be

LANDSCHAPSPARK KEMPEN~BROEK

Water! Daarrond draait het in Kempen~Broek, aldus Erwin Christis (Regionaal Landschap Kempen en Maasland). “We liggen lager dan het Kempisch plateau. Daardoor hebben we vennen, beken, grachten en veel moeras. Nergens in de Benelux zitten er zoveel libellensoorten! Halen we de erkenning binnen, dan hebben we ‘zaadgeld’ om Europese middelen aan te trekken. Daarmee willen we onze naam beter bekendmaken, erfgoed restaureren en samen met de boeren experimenteren. Als je bijvoorbeeld het snoeisel van houtkanten versnippert en in de akker verwerkt, leg je CO2 vast en verbeteren de bodemstructuur en de productiviteit.”

Erwins favoriete plek? “Ik speelde altijd in Stramprooierbroek, een moeras met typische elzen en wilgen.”

www.kempenbroek.eu

LANDSCHAPSPARK RIVIERPARK MAASVALLEI

Dé troef is natuurlijk de Maas, vertelt Katrien Schaerlaekens (Regionaal Landschap Kempen en Maasland). “Die vormt een diffuse grens, want Maaslandse Belgen en Nederlanders delen een dialect, een cultuur en dit unieke, door de rivier geboetseerde landschap. Omdat de Maas niet meer bevaren wordt, wordt ze niet meer beteugeld. Eén derde van het park is nu overstromingsgebied. Fietsers hebben dit unieke open landschap al massaal ontdekt, maar de rust en stilte vind je ook terug als je gaat struinen richting de Maasoevers. De erkenning zal helpen om dit landschap klaar te maken voor de toekomst, samen met de mensen die hier wonen, werken, boeren of op bezoek komen.”

Katriens favoriete plekje? “Midden op het autoveer.”

www.rivierparkmaasvallei.eu

Hoge Kempen wil zijn erkenning vernieuwen.

De Maas krijgt vrij baan in RivierPark Maasvallei.

Kempen~Broek is recordhouder in libellensoorten.

Voeren is een lappendeken.

LANDSCHAPSPARK HART VAN HASPENGOUW

De rush op de bloeiende boomgaarden is vooral merkbaar sinds de serie Katarakt, zegt Tine Rijvers (Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren).

“Maar Hart van Haspengouw heeft nog zoveel meer te bieden, op elk moment van het jaar. Dat willen we dolgraag tonen. Ons glooiende landschap, met holle wegen en weidse vergezichten, kennen veel mensen al. Dit is een echt voedsellandschap - dat aspect willen we samen met de lokale boeren beter op de kaart zetten. Misschien is ons bouwkundig erfgoed nog wat minder goed gekend? Denk aan het kasteeldomein van Heers, de burcht van Brustem, Romeinse tumuli en de vele imposante vierkanthoeves. Achter elke bocht kom je hier iets moois tegen!” Tines favoriete plekje? “Ik wandel graag rond in het pittoreske dorpje Zammelen.”

www.hartvanhaspengouw.be

LANDSCHAPSPARK GRENZELOOS BOCAGELANDSCHAP VOEREN

Grenzeloos? Check! Dit park strekt zich uit over de Vlaamse Voerstreek, het Waalse Land van Herve en het Nederlandse Heuvelland. Maar wat is een bocagelandschap? Ann-Sophie Debergh (Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren): “Dat is een agrarisch cultuurlandschap: een lappendeken met veel groene lijnen, zoals heggen, houtkanten en knotboomrijen. Nergens in Vlaanderen is die bocagestructuur zo gaaf bewaard als hier. Die kwaliteiten willen we beschermen en versterken.” Ann-Sophies favoriete plekje? “Het kasteel van Beusdael is prachtig bouwkundig erfgoed, omringd door adembenemend landschappelijk erfgoed. Maar dit moet ik ook meegeven aan de fietsers: ons pittig reliëf vraagt om geoefende kuiten of een batterij.”

www.rlhv.be/landschapspark-grenzeloos-bocagelandschap

NATIONAAL PARK BOSLAND

Bij ons zijn de kinderen baas, waarschuwt Jolien Janssen (Stad Lommel). “Bosland is het grootste avonturenbos van Vlaanderen, met veel natuurlijke speelplekken en spannende schatzoektochten. Hier wandel je niet, maar trek je op expeditie. Ouders mogen mee ... als ze braaf zijn. Ze ontdekken hier het grootste aaneengesloten natuurgebied van Vlaanderen - een mix van naald- en loofbos, grasland, heide, duin en beekvallei. De erkenning zou ons middelen geven om versnipperde natuur beter met elkaar te verbinden en allerlei toeristische projecten en erfgoedprojecten op te zetten.”

Joliens favoriete plekje? “In Hoeverheide kan ik joggen in alle rust. En In den Brand is een heuvelige zandbak zover je kan kijken: ideaal om te vliegeren of zandkastelen te bouwen.”

www.bosland.be

In Bosland zijn kinderen de baas.

Hart van Haspengouw, plots bekender dankzij TV-serie.

DE ENIGE ECHTE

Waar men gaat langs Vlaamse wegen, komt men de pastorijstijl tegen. Voor de authentieke historische ervaring steekt u best meteen door naar het Openluchtmuseum Bokrijk. Daar is de Pastorij uit Schriek onlangs helemaal gerestaureerd.

Pastoor Adrianus Snoeckx was geboren met een gouden lepeltje en die levensstijl liet hij zich ook welgevallen in de imposante pastorij die hij in 1776 liet bouwen in Schriek, een gehucht van Heist-op-den-Berg. De zanderige Kempen was een arme regio, met nederige lemen langgevelhoeves. Het contrast met de pastorij moet groot geweest zijn. De pastorij, gebouwd met kwaliteitsvolle lokale materialen, verrees naast de dorpskerk. De symmetrische opbouw en de functionele indeling waren typisch voor de pastorijarchitectuur van die tijd. Via een centrale as liep de gang van de voor- naar de achterdeur.

Links bevonden zich de ontvangstruimte en de keuken, rechts de zitkamer en de eetkamer. De slaapkamers waren boven. Het woonhuis werd geflankeerd door een koetshuis en een paardenstal. Die gebouwen werden samen met de pastorijtuin omsloten door een muur. Kortom: alles samen moet mijnheer pastoor behoorlijk wat indruk gemaakt hebben op de eenvoudige Schriekenaar.

ZILVER EN PORCELYN

Enkele weken na het overlijden van pastoor Snoeckx werd zijn inboedel openbaar verkocht, op 20 juni 1797. Het Wekelycks Bericht Voor de Stad en de

‘PASTORIJ WAS HET KATHOLIEKE GEMEENTEHUIS’

Provincie van Mechelen had het in de aankondiging over ledikanten met zeer schone behangsels, pluymenbeddens, zilveren lepels en fourchetten en differente soorten van porcelynen

Bij de opkomende, chique tafelcultuur van de 18de eeuw, met rijk gedekte feestdissen en verfijnd zilverwerk, hoorden ook nieuwe tafelvoorwerpen, zoals soepen vleesterrines, sauskommen, mosterdpotten en strooibussen. Wanneer pastoor Snoeckx niet aan het tafelen was, kon hij genieten van verscheyde schilderyen en printen en menigte schoone boeken. De man etaleerde kunst en literatuur, wat paste bij zijn maatschappelijke

status. Samen met de burgemeester en de dokter behoorde de pastoor tot de notabelen van het dorp.

Zijn parochianen kwamen in de pastorij langs om dopen, huwelijken en begrafenissen te bespreken en raad te vragen. De pastorij werd daarom ook wel eens het katholieke gemeentehuis van de parochie genoemd.

WIJN VERZACHT DE ZEDEN

In de loop van bijna 200 jaar waakten in deze statige woning tien verschillende geestelijke herders over het zielenheil van hun parochianen. De tweede in de rij is een aparte vermelding waard. Pastoor Joannes Franciscus Raeymaekers beschrijft in zijn memoires in sierlijk Latijn de woelige jaren van de Franse bezetters (1794-1805), die in eigen land de Kerk hadden afgeschaft en in België met diezelfde plannen te werk gingen. Gelukkig kon Raeymakers uit zijn rijke wijnkelder putten om de kelen van de Franse

soldaten gesmeerd en de verstandhouding met de bezetter op peil te houden. In de jaren 1960 knipte pastoor Jozef Van Cuyck als laatste het licht uit, om te verhuizen naar een nieuwe pastorij verderop in het dorp.

IN STUKJES VERHUISD

Jozef Weyns, de eerste conservator van het Openluchtmuseum Bokrijk en een geboren Heistenaar, had een boon voor de Pastorij van Schriek. Hij zag het gebouw als een waardevolle aanwinst voor het Kempisch deel van het museum. Na lang onderhandelen met het gemeentebestuur haalde hij zijn slag thuis. In 1969 werd het woonhuis zorgvuldig afgebroken en in netjes genummerde onderdelen naar Bokrijk overgebracht. De heropbouw zou vijf jaar in beslag nemen. Conservator Weyns maakte de voltooiing niet meer mee. In 1976 werd de pastorij geopend door zijn opvolger Marc Laenen.

Bijna een halve eeuw later was het volledig gebouwenpatrimonium van Bokrijk aan een grondige restauratie toe. Het museum neemt maar liefst 124 historische gebouwen, waaronder de Pastorij uit Schriek grondig onder handen. Het Openluchtmuseum Bokrijk

‘DIFFERENTE SOORTEN VAN PORCELYNEN’

wil ook via een collectief lidmaatschap al haar monumenten aansluiten bij de Monumentenwacht Limburg, zodat de gerestaureerde gebouwen de komende jaren gemonitord kunnen worden.

BASTAARDMORTEL

De gevel van de Pastorij uit Schriek werd gestabiliseerd en het schrijnwerk gedemonteerd en hersteld. Op het dak liggen nu nieuwe, identieke natuurleien en de tuinmuur werd heropgebouwd. Als voegsel gebruikte de aannemer bastaardmortel: een waterdichte specie, bestaande uit een mix van kalk en zand met een subtiele toevoeging van cement. De restaurateurs namen ook stalen af om te achterhalen welke kleuren er in de tijd van pastoor Snoeckx gebruikt werden. Daardoor is het schrijnwerk vandaag okergeel en werden de deuren en de dennenhouten luiken (die door nieuwe luiken op maat vervangen zijn) in een middentoon grijs geverfd. Als er zoiets bestaat als ‘hierboven’, dan kijkt pastoor Snoeckx nu goedkeurend naar beneden.

IDOLEN VAN VANDAAG

De volledige inrichting van de pastorij is van de hand van modeontwerper en extern curator Tim Van Steenbergen.

Op de gelijkvloerse verdieping gluur je nu als bezoeker binnen bij pastoor Evariste Truyts, die anno 1899 de pastorij van Schriek deelde met onderpastoor Frans Vanmeerbergen (vers van het seminarie) en Maria Theresia Goossend, tientallen jaren lang de even trouwe als devote meid van Truyts.

Drie ingerichte ruimtes tonen de spreekkamer, de eetkamer met gedekte tafel, het salon en de keuken. Een aparte Wunderkammer brengt ‘devotionalia’, zoals heiligenbeelden, stolpmadonna’s en kruisbeelden die vroeger in iedere kamer van een woonhuis te vinden waren. De bovenverdieping bevat een expo rond historische én hedendaagse smaakbeleving. Hoogtepunt hier zijn de voorwerpen ontwikkeld voor de BKRKaward rond het thema ‘smaak’. Deze wedstrijd daagt makers en bedenkers uit om vanuit een historisch onderbouwd thema nieuwe innovatieve producten of diensten te verzinnen.

De pastorij kan opnieuw in vol ornaat bewonderd worden bij de opening van het museum op 1 april. www.bokrijk.be

STEENTIJD

“Eens ze begonnen te boren, kwam er geen eind aan.” Johan Vanderweert nam zijn leerlingen mee naar een archeologisch onderzoek op de Molenheide, naar het tijdperk dat aan de dennenbossen voorafging.

Elk jaar gaat Johan Vanderweert, leerkracht wetenschappen in het secundair onderwijs bij Vonk, de Keerpunt Freinetschool in Houthalen, op zoek naar een archeologisch thema dat zijn leerlingen kan boeien. “Soms moet je het niet ver zoeken. Op een boogscheut van de school ligt het Wild- en Wandelpark Molenheide. Daar is momenteel een natuurherstelproject aan de gang. Toen het Regionaal Landschap Lage Kempen ons voor een rondleiding tijdens de Archeologiedagen uitnodigde, was ik meteen geïntrigeerd.”

STEENTIJD

Het landschap van Wild- en Wandelpark Molenheide zag er ooit helemaal anders uit. Onder de dennenbomen, die voor de mijnbouw aangeplant werden, zijn nog altijd sporen te vinden van eeuwenoude zandbergen. De gemeente

Houthalen-Helchteren en het Regionaal Landschap Lage Kempen (RLLK) willen die landduinen en heide in hun oude vorm herstellen. Hun plan trok meteen de aandacht van archeologen. Morien Schroyen (RLLK): “Onder de dennen liggen zandlagen, miljoenen jaar oud. Ze ontstonden door de strakke winden tijdens de laatste ijstijd. De jagers en de verzamelaars die hier rondliepen, hebben voorwerpen achtergelaten die we in dat dekzand kunnen terugvinden.” Om te vermijden dat de herstelwerken die gevoelige archeologische zones beschadigen, heeft landschapsarcheoloog Eckhart Heunks doelgerichte boringen uitgevoerd. Waar liggen de dekzandlagen? Hoe is het landschap precies opgebouwd? Dat bracht hij in kaart om de herstelwerken mee te sturen en de gevoelige zones te beschermen.

Tijdens een rondleiding op het domein

kwamen de leerlingen te weten waarom archeologisch onderzoek zo belangrijk is bij zo’n herstelproject en mochten ze ook zelf aan de slag. Morien: “Ze bleven maar boren en boren, dus ze waren zeker en vast enthousiast.” (lacht)

“Zowel de leerlingen als ikzelf hebben onze ogen uitgekeken. Het is een heel boeiende kwestie én dat vlakbij onze school. Ik kwam er nadien in verschillende lessen op terug, want het omvat veel thema’s: archeologie, aardrijkskunde, biodiversiteit, … Voor herhaling vatbaar!”, besluit Johan.

Zelf een erfgoedproject met jongeren organiseren? Dan kan je een subsidie aanvragen en alle kosten terugkrijgen, tot 2 500 euro. Een aanvraag voor een Jong redt Oudproject kan je het hele jaar door indienen. Meer info op www.jongredtoud.be

Van hoog in de lucht, tot diep in de grond. Dat is een beetje de samenvatting van haar carrière. Voormalig pilote Gabriella Kaszas werkt vandaag als archeologe, met een passie voor onroerend erfgoed.

De naam klinkt buitenlands en het accent verraadt het onmiddellijk. Voor Gabriella Kaszas is Nederlands niet haar eerste taal, geeft ze met een brede glimlach toe. “Ik ben voor de liefde verhuisd van Hongarije naar België. Liefde is een enorme motivatie.”

Hoe wordt een pilote een archeologe?

Ik vloog vaak met archeologen die het landschap van bovenuit wilden zien. En als je van heel hoog kijkt, zie je lijnen en vormen in het landschap. De archeologen vertelden me dat het oude wegen waren, Romeinse kampen, grafheuvels, oude rivierarmen, … Hoe meer ze erover vertelden, hoe meer ik erover wilde weten. Vandaar mijn carrièreswitch. Ik

‘NIEUWSGIERIGHEID GROEIDE AL VLIEGEND’

schreef me in voor een archeologieopleiding aan de KU Leuven. Dat was niet eenvoudig want ik combineerde mijn studie met een fulltime job. Maar ik heb het masterdiploma toch op zak.

Wat doe je als archeologe?

Ik ben jaren veldarcheoloog geweest, maar heb dan eindelijk mijn roeping gevonden. Een van mijn taken is het coördineren van concrete acties om kinderen enthousiast te maken over erfgoed en archeologie. Die functie is ontstaan binnen de IOED OOST, de Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst van Riemst, Voeren, Hoeselt en Bilzen.

Waarom kinderen?

Archeologie is helaas geen deel van het leerplan. Kinderen kennen dat aspect van het verleden minder goed. Voor hen is dit de ene ontdekking na de andere. Het publiekswerk geeft mij de kans om mijn kennis te delen en kinderen en hun ouders te inspireren.

Welke acties organiseer je?

Ik gaf bijvoorbeeld een hands on les archeologie en geschiedenis aan leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar van Riemst. Ik nam dan vondsten uit de Slag van Lafelt mee, die de kinderen van dichtbij konden bewonderen. Hoe ziet zo’n kogel eruit? Waar speelde de veldslag zich af? Kunnen ze hun huis situeren op de oude kaarten? Een tastbare vondst maakt het verleden concreter. Evengoed gaan we op terrein. In Hoeneveldje in Voeren wandelden we bijvoorbeeld over de Romeinse weg en vroegen we ons samen af hoe het leven van de Romeinen er uitzag.

Wat wil je vooral meegeven?

Archeologie leert je anders kijken. Wandelen in de loopgraven geeft een heel andere emotie dan een boek over de Tweede Wereldoorlog lezen. Ik wil de kinderen helpen om een band te creëren met hun verleden. We beseffen onvoldoende hoe belangrijk het verleden voor ons heden is. Het heeft ons gemaakt tot wie we zijn.

IN DE KIJKER

In 1972 lanceerde toenmalig gouverneur Louis Roppe een ambitieus project. Hij verzamelde verschillende kunstenaarslegaten in het Openluchtmuseum Bokrijk. Zijn doel: van de Oude Stad een echte kunstenaarsstad maken. Deze legaten kwamen nadien terecht in de provinciale kunstcollectie. We stellen graag vier werken uit de kunstenaarslegaten voor.

Interesse in de kunstcollectie?

pcce@limburg.be

OOGSTERS (FRAGMENT) ROBERT BUYLE

Sint-Niklaas 1895 - Veurne 1976

Robert Buyle was de zoon van de bekende hoffotograaf Ferdinand Buyle. Hij was voorbestemd om de zaak van zijn vader verder te zetten, maar Robert Buyle wilde kunstschilder worden. Buyle was een gevoelig tekenaar die in zijn sterk expressionistische doeken kleuren over en naast elkaar uitsmeerde in een roes. Terwijl anderen voorzichtig bleven, schilderde hij vrij, los van alle compositiewetten en ordening.

‘WOU ZIJN VADER DE BEFAAMDE HOFFOTOGRAAF NIET OPVOLGEN’

AQUADUCT (FRAGMENT) JORIS MINNE, 1924

Oostende 1897 - Antwerpen 1988

Joris Minne hoorde samen met Frans Masereel, Jan-Frans Cantré, Jozef Cantré en Henri Van Straten tot De Vijf die na de Eerste Wereldoorlog de Vlaamse houtsnijkunst deden heropleven. Hij stond mee aan de wieg van de kunstenaarsgroep rond het tijdschrift Lumière en werd professor aan Ter Kameren. In 1947 kreeg hij van de regering de leiding over de Belgische paviljoenen op internationale tentoonstellingen.

‘HOUTGRAVURES OPNIEUW POPULAIR IN INTERBELLUM’

BREIENDE VROUW (FRAGMENT) RENÉ DE CONINCK, 1970

Bredene 1907 - Beveren 1978

René De Coninck was één van de sterkste Belgische grafici uit de periode na 1945. Zijn rijke, grenzeloze fantasie zette hem in de traditie van Jeroen Bosch en Pieter Breugel. Een groot gedeelte van zijn vooroorlogse oeuvre ging verloren toen zijn woning in 1944 door V-bommen getroffen werd. In 1946 werd hij leraar aan de Antwerpse Academie, waar hij generaties grafische kunstenaars opleidde.

‘VEEL WERK VERNIETIGD DOOR V-BOMMEN OP ANTWERPEN’

DIE ZEICHNENDE (LILO MEYER) (FRAGMENT) HANS ORLOWSKI, 1935

Tsjernjachovsk (Rus) (vroeger Insterburg (D)), 1894 – Berlijn, 1967

Hans Otto Orlowski, student decoratieve kunsten in Berlijn, trok tijdens de Eerste Wereldoorlog naar het front in Servië. Hij keerde vrij snel gewond terug en ging aan de slag als tekenaar voor de overheid. Na een reis naar Parijs keerde hij het expressionisme de rug toe en vernielde eigenhandig meer dan zestig eigen schilderijen. Door een bombardement tijdens de Tweede Wereldoorlog werd opnieuw een deel van zijn oeuvre vernield.

‘VEEL WERK VERNIETIGD TIJDENS BOMBARDEMENT OP BERLIJN’

Op 11 mei 1944 werd de begijnhofkerk van Hasselt getroffen. In de begijnhofkerk lag op dat moment een stuk van het oud archief van het provinciebestuur opgeslagen. Dat ging verloren. Collectie PCCE, foto Michel Melotte.

NIEUWE ORDE

IN DE PROVINCIE

Onafhankelijke onderzoekers van CegeSoma (Rijksarchief) doken op vraag van de Afdeling Erfgoed in het WO IIarchief van het Provinciaal Archief Limburg (PAL). Welke rol speelde de provincie tijdens de bezetting? Wat was haar impact op het voedselvraagstuk, op het dagelijks leven via Winterhulp, de passieve luchtbescherming en het Jodenkamp in Overpelt (Pelt)?

Het boek ‘Provinciebestuur Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog’ verschijnt later dit voorjaar.

MACHTIGE PROVINCIE

TIJDENS WO II

Snel na de inval schoof de Duitse bezetter de democratisch verkozen politici aan de kant en verving ze door leden van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Deze VNV’ers speurden onmiddellijk naar politici die het fascisme niet volop steunden en vervingen hen door ‘betrouwbare elementen’ van de Nieuwe Orde, in posten op provinciaal en lokaal niveau. Al snel was de helft van de Limburgse burgemeesters lid van het VNV. Tegelijk eigenden de gouverneur a.i. en zijn team zich steeds meer bevoegdheden toe. Voedselbedeling, rantsoenering, benoemingen, … Nooit was de macht van het Limburgs provinciebestuur zo groot als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het nieuwe provinciebestuur probeerde de sympathie van de Limburgers te winnen door onder meer Winterhulp op te zetten, een liefdadigheidsproject voor kinderen uit arme gezinnen. Maar ook de bouw van een Limburgs werkkamp voor Joden werd vanuit de provincie georkestreerd.

Het boek ‘Provinciebestuur Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog’, uitg. Afdeling Erfgoed - provincie Limburg, auteurs Aline Thomas, Dirk Luyten, Nico Wouters, verschijnt later dit voorjaar.

NIEUWE GOUVERNEUR

Veel Belgen, waaronder ook politici, sloegen op de vlucht. Zo ook de Limburgse gouverneur Hubert Verwilghen. De Duitsers vulden snel de leemte in met nieuwe, Duitsgezinde gouverneurs ad interim. Voor Limburg was dit Gerard Romsée, volksvertegenwoordiger voor het VNV. Hij kreeg als kabinetschef Theo Brouns, de Limburgse gouwleider van het VNV. Brouns werd na de bevrijding ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.

‘VERTROUWEN IN DEN LEIDER’

Na elf maanden werd Romsée minister van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid. Als gouverneur a.i. werd hij vervangen door Jozef Lysens uit Tongeren. Hij schreef in het VNV-blad De Toekomst: “Om het heil van ons volk zelf is loyale medewerking met de bezettende Mogendheid noodzakelijk en vanzelfsprekend (…) Ik heb te dier zake het volste vertrouwen in den Leider van het Groot-Duitsche rijk.”

NIEUWE BURGEMEESTERS

GOUVERNEUR A.I. MAAKT EEN LIJST

De Duitse ‘Ouderdomsverordening’ van 1941 stuurde alle lokale politici ouder dan 60 jaar op pensioen, tenzij ze een speciale Duitse toestemming kregen. Provinciegouverneur a.i. Gerard Romsée stelde de namenlijsten van gewenste en ongewenste burgemeesters op. Met succes. In 1943 was ruim de helft van de Limburgse burgemeesters lid van het VNV.

GEKOZEN DOOR DE BEZETTER

Gouverneur a.i. Gerard Romsée (links) en zijn kabinetschef Theo Brouns (rechts). COLLECTIE RIJKSARCHIEF/CEGESOMA, ARCHIEVEN VAN EVRARD RASKIN

Gouverneur a.i. Lysens (links) in Maaseik in 1942 COLLECTIE RIJKSARCHIEF/CEGESOMA

MOBILISATIE VAN DE OOGST

DE ZWARTE HANDEL

Het provinciebestuur deed er alles aan om een hongersnood tegen te gaan. Daarom nam het alle slachtvee op Limburgse bodem in beslag. Het zou verkocht worden aan vergunde slachters tegen vaste prijzen. Voor graan, aardappelen, melk, … kregen de boeren productiecijfers opgelegd: de ‘Mobilisatie van de Oogst’. Veel boeren haalden ‘toevallig’ die quota niet. Hun waar vond zijn weg langs smokkelroutes en de zwarte handel. Uit een provinciaal verslag: “Een publiek geheim is het dat haast elk gezin buiten het toegekend rantsoen nog genoodzaakt is zich langs ongewettigden weg producten aan te schaffen.”

De provincie organiseerde gerichte controles, maar de gemeenten volgden hen niet altijd. Zoals in Diepenbeek want daar “had de politie de boeren al verwittigd over de grootschalige controle op smokkelboter waardoor de actie op niks uitdraaide.”

HET JODENKAMP

DE BARAKKEN VAN HOLVEN

De Duitse bezetter wou geen Joden meer in de strategisch gevoelige havenzone van Antwerpen. Meer dan 7 000 Joden moesten de stad verlaten. Een tweehonderd daarvan werd in 1941 ondergebracht in een barakkenkamp, gebouwd door de provincie Limburg in het gehucht Holven, in Overpelt (Pelt). Rond het kamp moesten de Joden een stuk heide ontginnen, maar daar is niet veel van gerealiseerd, want na twee maanden beval de Duitse bezetter het kamp alweer te sluiten en de Joden naar Brussel te sturen.

TIJD VAN ZUIVERING

WINTERHULP LIMBURG

PROPAGANDA MET SOEP

Winterhulp hielp kinderen aan warme maaltijden tijdens de barre oorlogsjaren.

BEWIJS VAN BURGERTROUW

Na de bevrijding nam de vooroorlogse provinciegouverneur Hubert Verwilghen het bestuur van de provincie weer over. Hij zou een sleutelrol spelen in de zuivering van de provinciale en gemeentelijke diensten. Wie geen ‘bewijs van burgertrouw’ kreeg, kon niet langer in functie blijven.

Leraars bedelen de schoolsoep van Winterhulp aan de kinderen in Grote Heide, bij Neerpelt (Pelt).

COLLECTIE BEN HARMSEN

Gouverneur Verwilghen in Sint-Truiden in 1946.

Emma en Otis begonnen vorig jaar aan hun zoektocht. De juniorarcheologen uit het prentenboek van Liesbet Slegers komen nu terug in de vorm van een gezelschapsspel en een theatervoorstelling.

De Afdeling Erfgoed bracht vorig jaar samen met kinderauteur en illustratrice Liesbet Slegers een prentenboek uit over archeologie. Het doel van dit kinderboek?

Jonge kinderen in het licht van de jaarlijkse Archeologiedagen warm maken voor archeologie. “Elke kleuterklas en elke bibliotheek in Limburg ontving een exemplaar van ‘Emma en Otis vinden een muntje’. Ook wie deelnam aan de avontuurlijke familiezoektochten in Oudsbergen en Tongeren met een ‘Emma en Otis-rugzak’, kreeg op het einde als beloning een exemplaar mee naar huis. In totaal werden 4 000 boeken verdeeld Binnenkort starten we de tweede druk op”, vertelt Sandro Claes, projectcoördinator en afdelingshoofd Erfgoed van de provincie Limburg.

BORDSPEL

Het succes van ‘Emma en Otis vinden een muntje’ vroeg om een vervolg. Daarom staan bij de provinciale activiteit op de Archeologiedagen ook dit jaar de twee juniorarcheologen centraal. Sandro: “Samen met Liesbet Slegers zullen we een archeologisch bordspel en een opdrachtenposter van Emma en Otis ontwerpen. Elke Limburgse kleuterklas en bibliotheek krijgt opnieuw een exemplaar. Het is een stimulans voor de Limburgse kleuterjuffen en -meesters om het boek van onder het stof te halen en er weer mee aan de slag te gaan in de klas.”

EMMA EN OTIS-DAGEN

Het duo krijgt zelfs dagen naar hen genoemd. Sandro: “We breiden de Archeologiedagen opnieuw uit naar een Archeologieweek mét zes speciale ‘Emma en Otis-dagen’. Op maandag

22 mei, dinsdag 23 mei, donderdag

25 mei en vrijdag 26 mei nodigen we Limburgse scholen uit, elke dag op een andere locatie verspreid over de hele provincie. In het weekend van 27 en

28 mei richten we ons op families met kinderen.”

Ooit werden archeologen dankzij de Indiana Jones-films ware actiehelden op het witte doek. Nu krijgen de jonge archeologen een ‘Emma en Otis-voorstelling’ De voorstelling wordt meerdere keren per dag gespeeld, maar het aantal zitjes is natuurlijk beperkt. Naast de voorstelling zijn er voor de kleuters ook andere toffe activiteiten met o.a. een zoektocht en knutselactiviteiten. Wil jij deelnemen met jouw school? Schrijf je dan snel in!

De ‘Emma en Otis-voorstelling’ trekt daarna op aanvraag van school tot school. “Om dat zo toegankelijk en aantrekkelijk mogelijk te maken, neemt de provincie een groot deel van de uitkoopsom op zich”, voegt Sandro toe. De Limburgse kleuterscholen krijgen binnenkort alle noodzakelijke info toegestuurd.

Info: Sandro Claes, 011 23 75 69 sandro.claes@limburg.be

www.pcce.be

EMMA & OTIS ZOEKEN VERDER

‘EMMA EN OTIS KOMEN OP DE SCÈNE’

MONUMENTEN EN HUN EIGENAARS

Oud en gered van verval, of zelfs de sloophamer. Limburgs erfgoed krijgt een nieuwe invulling of wordt minutieus onderhouden door Limburgers met een groot hart voor het verleden. Hoe verschillend ze ook zijn, ze worden allemaal geholpen door Monumentenwacht Limburg, dat dertig jaar op de teller heeft staan.

Ook lid worden? mowa@limburg.be

‘SYMBOOL VOOR VERBINDING’

DIEPENBEEK KIOSK

20 ste EEUW

Toen de kiosk in mei 1949 voor de eerste keer in gebruik genomen werd, schreven de kranten vol lof over haar uitstekende akoestiek en haar wondermooie bouw. Al sinds haar begindagen, staat de kiosk symbool voor verbinding. En dat is volgens cultuurcoördinator Jeroen Desaver de reden waarom de gemeente dat erfgoed blijft koesteren. “Nog steeds komen veel Diepenbekenaren naar de kiosk om er samen van muziek te genieten.”

Daarom kreeg de kiosk onlangs, op advies van Monumentenwacht Limburg en via een provinciale subsidie, een stevige opknapbeurt en blinkt het iconische gebouw weer als nieuw.

Strobandersplein Diepenbeek

‘DE

VERLOREN BEELDEN’

WELLEN SINT-JAN-DE-DOPER

12 de EEUW

Als voorzitter van de kerkfabriek volgt Luc Bex van dichtbij de plannen op om het dak van ‘zijn’ Sint-Jande-Doperkerk in 2023 te renoveren. De kerk valt vooral op dankzij het bijzondere oksaal, een schenking van de abt van Munsterbilzen, op dat moment de wereldlijke en geestelijke leider van Wellen.

“Ons oksaal was eigenlijk voor een andere kerk bedoeld. Om het hier onder de gewelfbogen te krijgen, moesten ze holtes uit de bogen kappen. Ook het oksaal zelf bleef niet ongeschonden: aan de linker- en de rechterkant van het oksaal hebben ze een paar beelden afgebroken.”

Dorpsplein 1

Wellen

EKSEL BEGRAAFPLAATS

20 ste EEUW

Het kerkhof van Eksel is een parkbegraafplaats geworden. Sanne Stassen, al vijf jaar binnen het gemeentebestuur de drijvende kracht achter het renovatieproject, benadrukt hoe belangrijk het is om funerair erfgoed te bewaren: “Onze begraafplaats had een opwaardering nodig, zodat de jongere en toekomstige generaties het verleden kunnen zien, onder meer aan de hand van de grafstenen.”

Kunstenaar Will Beckers creëerde de afscheidsruimte. De wilgentakken zijn verweven met klimop en wisteria. De plek staat symbool voor loslaten en de verbinding met het hiernamaals.

Berkenlaan Hechtel-Eksel

‘KLIMOP EN WISTERIA’

‘AL EEUWEN EEN HERBERG’

GROOT­ GELMEN HERBERG DE ZWAAN

17 de EEUW

De houten raamkozijnen en de authentieke vloeren verraden het meteen: Herberg De Zwaan in Sint-Truiden is een gebouw met een verleden. Ook chef-kok en eigenaar David Bormans kon niet aan dat historische karakter weerstaan: “Het T-vormige gebouw zoals we het nu kennen, dateert van 1656. Vele eeuwen was het een populaire stop voor reizigers die van Sint-Truiden naar Luik afzakten. Drie eeuwen na de bouw, in 1989, was de herberg aan een serieuze renovatie toe … om daarna opnieuw een restaurant te worden.”

Klein Gelmenstraat 1 Groot-Gelmen (Sint-Truiden)

NEEROETEREN

SINT-LAMBERTUSKERK

14 de EEUW

De Sint-Lambertuskerk in Neeroeteren is fier op haar laat-gotische gewelven met bijzondere versieringen: geschilderde ranken en bloemenmotieven uit de vroege 16de eeuw. Midden 18de eeuw vielen die versieringen minder in de smaak, want ze werden met pleister bedekt. Maar een goede honderdtal jaar later werden ze herontdekt en weer blootgelegd. Het ‘Marianum’ maakt de kerk uniek: twee Mariabeelden hangen rug aan rug, omgeven door stralen en een rozenkrans.

Langerenstraat

Neeroeteren (Maaseik)

‘MARIA’S RUG AAN RUG’

SUBSIDIES

BEGRAAFPLAATS

EKSEL

Begraafplaatsen worden parken, met wandelpaden doorheen de geschiedenis. Het is een internationale trend die ook in HechtelEksel voorstanders vond. “We willen de begraafplaats opwaarderen tot een parkbegraafplaats, met extra aandacht voor de graven die in onze gemeenschap van historisch belang zijn,” legt Sanne Stassen (gemeente Hechtel-Eksel) uit. “Veel graven zijn met toestemming van de nabestaanden verwijderd of verplaatst en zo

kwam veel ruimte vrij. Dat gaf ons de kans om de graven van lokaal historisch belang samen te brengen in een nieuw ereperk. Uit bepaalde architecturale kenmerken kunnen de bezoekers afleiden van wanneer het graf dateert. De betonnen kruisen behoren bijvoorbeeld tot het interbellum.”

Ook de graven van de oudstrijders zijn van historisch belang en behoren tot het ereperk. Aan de hand van een QR-code komt men meer te weten over de oud-strijders (alle graven van lokaal historisch belang kan je er terugvinden) en de reden waarom ze als lokaal historisch graf gekozen werden. De werken voor de opwaardering tot parkbegraafplaats zijn intussen helemaal afgerond. Enkel de kleine herstellingen in het ereperk staan nog op het programma. Daar gaat Hechtel-Eksel binnenkort mee aan de slag.

Het ereperk krijgt een bijzondere plaats in de nieuwe parkbegraafplaats.

IN CIJFERS

De gemeente HechtelEksel ontving een provinciale subsidie van 6 052 euro voor het verplaatsen en restaureren van de graven van lokaal historisch belang, niet-beschermd klein historisch erfgoed.

INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED

Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 12 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag Klein Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE? Berkenlaan Hechtel-Eksel

IN CIJFERS

Erfgoed Lommel kreeg voor de inrichting van het onroerenderfgoeddepot een provinciale projectsubsidie van 25 000 euro.

SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED

Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag dien je in voor 1 april 2023 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Kolonie 77

Lommel

ARCHEOHUIS DE KOLONIE LOMMEL

Het archeologisch museum De Kolonie in Lommel sloot begin 2022 definitief de deuren. Wat moest er gebeuren met het Vlaams Topstuk, de 13 000 jaar oude gegraveerde rolsteen, en de andere archeologische schatten? “Noord-Limburg was dringend toe aan een depot voor archeologische vondsten. Niet alleen de archeologische collecties van het museum, maar ook andere objecten uit de streek wilden we graag op een centrale plaats samenbrengen. Zo kunnen we de collectie gemakkelijker beheren, onderzoeken én openstellen voor het publiek”, legt Ferdi Geerts, archeoloog en beheerder van het depot, uit. “Bovendien hebben we in de streek veel vrijetijdsarcheologen die heel wat materiaal in huis hebben. Als zij dan bijvoorbeeld naar een appartement verhuizen, kunnen ze hun vondsten veilig in het depot bewaren, onder de juiste omstandigheden.”

Het voormalige museum in Hoeve Corens wordt daarom omgebouwd tot het Archeohuis De Kolonie waar het depot voor onroerend erfgoed het belangrijkste onderdeel van het hele project zal worden. Momenteel legt Erfgoed Lommel de laatste hand aan de inrichting van het depot. “Tijdens de Archeologiedagen in mei 2023 zal het Archeohuis een tentoonstelling, een wandeling of andere publieksactiviteit organiseren.”

Archeologische schatten vinden nieuwe rustplaats in Archeohuis De Kolonie.

GRAVEN OUD-STRIJDERS LUMMEN

In Lummen zijn ze de oudstrijders nog lang niet vergeten. Tijdens de viering van Wapenstilstand op 11 november wordt traditiegetrouw een bezoek gebracht aan hun ereperk.

In het begin van de jaren 1970 werden de graven van de oud-strijders overgebracht naar een nieuw ereperk in de Kerkhofstraat. Elk jaar op Wapenstilstand houdt de gemeente een plechtigheid rond het ereperk om de strijders te eren.

“Het is een belangrijk moment voor Lummen. De overgebleven oud-strijders leggen een krans op de grafstenen van hun gesneuvelde medestrijders. De grafstenen begonnen er echter verweerd uit te zien. De lettertjes op de marmietplaat waren vaak niet meer leesbaar. Naar aanleiding van die jaarlijkse plechtigheid op

11 november vroeg het gemeentebestuur me om de graven onder handen te nemen”, vertelt Jan De Decker, ingenieur infrastructuurwerken van de gemeente Lummen.

Op vraag van Jan deed de Monumentenwacht Limburg een grondig onderzoek en schreef een rapport uit. “We hebben hun advies gevolgd. Eerst werden de 60 grafstenen gereinigd. En in tweede instantie werden alle barstjes en andere oneffenheden hersteld. In een dikke week zorgde een ervaren steenhouwer ervoor dat de grafstenen weer in goede staat verkeerden.”

IN CIJFERS

De gemeente Lummen ontving een provinciale subsidie van 2 400 euro voor de restauratie van de grafstenen van de oud-strijders, nietbeschermd klein historisch erfgoed.

INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED

Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 12 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag Klein

Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE? Krekelstraat Lummen

De letters op de marmietplaat waren vaak niet meer leesbaar.

IN CIJFERS

Regionaal Landschap

Lage Kempen kreeg voor de ontsluiting van de pastorietuin een provinciale projectsubsidie van 25 000 euro.

SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED

Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag dien je in voor 1 april 2023 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Pastoriestraat 5

Ham

PASTORIETUIN

HAM

Een bruisende plek nóg bruisender maken. Dat was de vraag waarmee de gemeente Ham aanklopte bij de Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst en bij het Regionaal Landschap Lage Kempen (RLLK). Het domein, van bijna 4 ha groot, moet er in het voorjaar helemaal anders uitzien. “De gemeente Ham vroeg onze hulp bij de opwaardering en de ontsluiting van de pastorietuin”, vertelt Peter Roosen, landschapscoördinator RLLK. “De oude pastorie is een belangrijke openbare plek in Ham waar culturele verenigingen en de heemkundige kring samenkomen. We willen het verhaal van de pastorie en de authentieke elementen nog meer tot hun recht laten komen in de tuin.”

Daarom zullen overbodige elementen verdwijnen en zullen de typische kenmerken van de historische pastorietuin net meer aandacht krijgen. Enkele voorbeelden: “De oorspronkelijke pastorie is al lang verdwenen, maar met houten speelelementen proberen we de contouren van dat oude lemen huisje weer zichtbaar te maken. De invulling van de moestuin van de pastoor zal ook anders zijn, met meer inheemse kruiden. En er komt een wandelbrug over de bewaarde gracht, inclusief een infobord op de leuning met de belangrijkste gebeurtenissen die zich hier afspeelden”, legt Peter uit.

De pastorietuin wordt nog bruisender.

WO II-ERFGOEDROUTE ZUTENDAAL

Al fietsend meer over de Tweede Wereldoorlog te weten komen: dat kan nu ook in Zutendaal. Het ‘groenste snoepje van Vlaanderen’ dat grotendeels in het Nationaal Park Hoge Kempen ligt, trekt jaarlijks bijna 250 000 toeristen aan. Zutendaal wil met deze nieuwe erfgoedroute nog meer fietsliefhebbers bekoren. Vandaar het idee om een fietsroute rond iconische plaatsen uit te werken. Daarvoor werkte de gemeente Zutendaal samen met de Erfgoedbeweging Soennes & Swaerdes en met het Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Ook het provinciaal initiatief ‘Onder de Radar’ bracht veel archeologische relicten en bijhorende verhalen van de Tweede Wereldoorlog naar boven.

Markante gebeurtenissen en locaties werden geselecteerd en gebundeld én speciaal voor de erfgoedroute werden ook een aantal overblijfselen van de loopgraven van de Tweede Wereldoorlog ontsloten. Het resultaat: een fietsroute van 29 kilometer met 16 stopplaatsen. De ErfgoedApp van Faro geeft je bij elke stop de nodige uitleg. Je fietst bijvoorbeeld langs het oude veldhospitaal; passeert gedenkstenen en kan halt houden aan de loopgraven.

IN CIJFERS

De gemeente Zutendaal kreeg voor de ontwikkeling van de WO II-erfgoedroute een provinciale projectsubsidie van 9 000 euro.

SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED

Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag dien je in voor 1 april 2023 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Voormalig veldhospitaal, nu vrije lagere school Schoolstraat 8, Zutendaal.

De route leidt je langs de overblijfselen van de loopgraven van de Tweede Wereldoorlog.

IN CIJFERS

Museum Franciscaans

Erfgoed vzw (Museum

De Mindere) kreeg voor de ontwikkeling van het hoorspel een provinciale projectsubsidie van 11 235 euro.

SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED

Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag dien je in voor 1 april 2023 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Minderbroedersplein 5

Sint-Truiden

HOORSPEL MINDER BROEDERSKERK SINT­ TRUIDEN

De Minderbroederskerk was jarenlang een toeristische trekpleister in Sint-Truiden. Tot in 2019, want toen vertrokken de laatste minderbroeders en ging de deur van de kerk dicht voor bezoekers. Met een tentoonstelling én een bijhorend hoorspel wil het Museum de Minderbroederskerk een stem geven en openstellen voor het grote publiek.

De kerk staat als een rots onverstoorbaar in het centrum van Sint-Truiden. Het gebouw is een stilzwijgende getuige van eeuwen en generaties. Met de tentoonstelling en het hoorspel laat het Museum De Mindere de kerk zelf haar indrukwekkende verhalen vertellen.

De kerk zal de bezoekers persoonlijk verwelkomen en om het half uur begint ze te vertellen. Hoe kwam ze in 1731 tot stand? Wie zijn de weldoeners die onder de vloer begraven liggen? Welke geheimen werden er op de zeven biechtstoelen opgebiecht? En hoe overleefde de kerk de bombardementen en de noodlottige brand in 1940 tijdens WO II? Het hoorspel wordt versterkt door oude foto’s en video’s, zodat u meteen weet over welk element de kerk het heeft.

Dat is het plan. Maar als u nu al de kerk wil horen vertellen, is nog enig geduld nodig. Tijdens de coronacrisis was in de Mindersbroederskerk het vaccinatiecentrum gevestigd, waardoor de tentoonstelling en het hoorspel vertraging opliepen. Het Museum De Mindere hoopt het project tegen oktober 2023 af te ronden.

De Minderbroederskerk vertelt haar eigen verhaal.

STATIEKAPEL LEOPOLDSBURG

De Kapel van de Onze-LieveVrouw van Rust blinkt weer als nieuw in Heppen, een deelgemeente van Leopoldsburg. ’t Statiekapelletje, in de volksmond zo genoemd door haar ligging vlakbij het vroegere

Station van Heppen, is hoogstwaarschijnlijk het oudste stenen gebouw in Leopoldsburg. De huidige kapel staat er nog slechts 200 jaar, maar de eerste sporen dateren al van 1552.

In samenwerking met de Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst Lage Kempen besliste Leopoldsburg om zowel de binnen- als buitenkant van de kapel in de Pater Clement Lemmensstraat volledig te restaureren. Na het advies van Monumentenwacht Limburg werd er een participatietraject opgestart met buurtbewoners, de heemkring en al wie geïnteresseerd was.

Het ging vooral om noodzakelijke werken zoals het plaatsen van goten en afvoeren, het vernieuwen van de elektrische installatie en het vervangen van de lichtbak door een amberkleurige spot om de vleermuizen te beschermen. Ook de omgeving rond de kapel heeft een stevige opknapbeurt gekregen. Een grasperkje met zitbanken en een infobord maken van het kapelletje een stop voor wandelaars en fietsers. Op 1 mei werd de gerestaureerde kapel feestelijk geopend en in de traditionele meimaandversieringen getooid.

IN CIJFERS

De gemeente Leopoldsburg ontving een provinciale subsidie van 12 000 euro voor de renovatie en opwaardering van de Kapel van de Onze-LieveVrouw van Rust, niet-beschermd klein historisch erfgoed.

INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED

Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 12 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag Klein

Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Pater Clement

Lemmensstraat

Leopoldsburg

‘t Statiekapelletje kreeg een stevige opknapbeurt.

IN CIJFERS

De stad Sint-Truiden ontving een provinciale subsidie van 9 256,50 euro voor het herstel en onderhoud van de rieten dakbedekking van de kiosk, niet-beschermd klein historisch erfgoed.

INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED

Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 12 000 euro.

DEADLINE

Een aanvraag Klein

Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

WAAR NAARTOE?

Ridders de Menten de Horneplein (hoofdingang Stadspark) Sint-Truiden

KIOSK SINT­ TRUIDEN

Elke Sint-Truidenaar weet blindelings de kiosk, die al van 1876 dateert, in het stadspark te vinden. De stijl wordt ‘rustiek’ genoemd: onderaan bakstenen onderbouw, acht kolommen uit knoestige eiken boomstronken en een rieten dak. Van tijd tot tijd vinden er kleine evenementen plaats zoals een trouwplechtigheid of een muziekconcertje. In tegenstelling tot stadskiosken die uit smeedijzer opgetrokken zijn, heeft een ‘rustieke’ kiosk geregeld een opknapbeurt nodig. Vooral het rieten dak moest onderhanden genomen worden, vond het stadsbestuur van Sint-Truiden. En dat is niet zo

evident, want dakdekken met riet is een gespecialiseerd beroep. Niet elk riet is bijvoorbeeld geschikt voor dergelijke werken. Bovendien moet de dikte van het rietpakket en de contour van het rietdak na de herstellingswerken overeenkomen met de historische maat en vorm van de kiosk. Niet evident, maar eens de juiste vaklui gevonden ging het snel. In slechts een week tijd blonk het rieten dak van de kiosk weer als vanouds.

Het rieten dak van de kiosk blinkt weer.

TIPS VOOR TRIPS

LOMMELSE TEUTEN

Lang geleden reisden straffe kooplui, de zogenaamde teuten, van stad naar stad om hun koopwaren te verkopen. Ondertussen hebben ze elk hun eigen plekje in Lommel en hebben ze jouw hulp nodig bij het aanprijzen van hun koopwaar. Ga samen met je familie, vrienden of jeugdbeweging op zoek naar de zeven Lommelse teuten. Tijdens de stadswandeling ‘Op stap met de hele Reutemeteut’ (3km) ontdek je waar ze zich bevinden. Haal snel jouw opdrachtenpakketje af bij Toerisme Lommel.

Toerisme Lommel Dorp 14, Lommel Gratis www.visitlimburg.be zoekterm reutemeteut

TRAPPISTENWANDELING

Ben je een wandelaar én een bierliefhebber? Zet dan maar Hamont-Achel snel in je agenda. De trappistenwandelroutes (van 4 km tot 13 km) leiden je door prachtige natuurgebieden als de Beverbeekse Heide, de Binneheide en de Haarterheide. En natuurlijk is tijd voorzien om te genieten van een schuimend trappistenbier of een streekgerechtje langs de route.

Toerisme Hamont-Achel

Generaal Dempseylaan 1, Hamont-Achel 5 euro www.visitlimburg.be zoekterm trappisten

REUS DER KEMPEN

De kerktoren van Peer steekt met zijn 64 meter boven alle andere torens uit in NoordLimburg en omstreken. De binnenkant kreeg een volledige make-over en kan je bezoeken. Een virtuele gids met de stem van Warre Borghmans begeleidt je tot aan de top. Hoe hoger je bent, hoe meer je te weten komt. En helemaal vanboven word je sowieso beloond met een adembenemend uitzicht.

Reus der Kempen

Kerkstraat 1, Peer 8 euro (4 euro voor Perenaar met Pieterpas) Aanmelden bij toerisme Peer Markt 3, Peer www.visitlimburg.be

zoekterm reus Kempen

TRALIES EN KUNST

Kleine cellen, piepende deuren, nauwelijks daglicht en vooral veel tralies. Het Tuchthuis van Vilvoorde, de ‘Correctie’, was lang een heropvoedingsgesticht voor landlopers, bedelaars en jonge dieven. Uit dat bijzondere verleden haalden jonge kunstenaars verhalen over dwangarbeid, overbevolking en pyromanen naar boven. De tentoonstelling Tuchthuis AR brengt via augmented reality die verhalen tot leven. Door de camera van je telefoon te richten op zwartwitte vierkanten komen animaties, 3D-modellen en een luisterverhaal tot leven.

Tuchthuis (oostkant van het terrein)

Correctiedreef, Vilvoorde

Gratis www.tuchthuis.be

LIMBURGSE LUCHTMACHT

Benieuwd naar de luchtmacht tijdens het Limburgs oorlogsverleden? Ontdek het tijdens de historische wandeling op het oude vliegveld van As. Download de de ErfgoedApp van Faro en volg zo een wandeling van 2,5 km. Er is niet alleen een versie voor volwassenen, maar ook een voor families met kinderen. Heeft de uitleg op de app je nieuwsgierig gemaakt?

Bezoek dan ook het museum van de voormalige luchtmachtbasis Brustem.

Oud vliegveld

Bilzerweg 88, As Gratis www.visitlimburg.be zoekterm vliegveld Asch

Historisch Centrum

Luchtmachtbasis Brustem

Diesterstraat 1, Sint-Truiden

5 euro (via Trudopas)

KASTEEL HELMOND

De grootste waterburcht van Nederland pronkt al bijna 700 jaar in het hartje van Helmond. Heel wat adellijke families zoals die Van Berlaer, Van Cortenbach, Van Arberg en Wesselman van Helmond beleefden er hun hoogdagen. Genoeg stof dus voor sappige verhalen over macht, liefde en bedrog. Kom er alles over te weten tijdens een bezoek aan het kasteel. Nu al nieuwsgierig? Online krijg je al een voorproefje.

Kasteel Helmond

Kasteelplein 1, Helmond 12 euro (volwassenen) www.museumhelmond.nl

BIERGEHEIMEN

Wat is het geheim achter een frisse pint? Waarom is het ene bier blond en het andere bruin? Kom het allemaal te weten in het grootste brouwerijmuseum van Europa. Het Bocholter Brouwerijmuseum bevindt zich in het historische Brouwershuis, tegenover de gistingstanks van Brouwerij Martens. De collectie van Jean Martens (1918-2008) leidt de bezoeker door de geschiedenis van de bierkunst.

Bocholter Brouwerijmuseum

Dorpsstraat 16, Bocholt

6,5 euro

In juli en augustus open op woensdag en vrijdag om 13.30 uur of op afspraak www.bocholterbrouwerijmuseum.be

WIKIMEDIAMARCO DELNOIJ

KERK WORDT KERK

De Museumkerk op de Groenplaats in Oud-Rekem, een dorp in Lanaken, vormde lang het hart van het Rekemse parochieleven.

Maar de groep parochianen groeide gestaag aan en in 1956 werd de kerk te klein geacht om hen onderdak te bieden tijdens de eucharistievieringen.

Onder het motto ‘Kerk wordt weer kerk’ kreeg het gebouw weer zijn oorspronkelijke interieur.

Museumkerk Oud-Rekem

Groenplaats 4, Lanaken

Gratis

www.visitlimburg.be zoekterm museumkerk oud-rekem

BEKEN EN VALLEIEN

Het prachtige natuurgebied Eggertingen kan je via twee routes verkennen. De blauwe wandeling is 5 kilometer lang. De meer ervaren wandelaars die van een uitdaging houden, kunnen de groene route van 9 kilometer nemen. Telkens kom je langs de drie beekvalleien met elk hun eigen fauna en flora. Op de hoogste punten geniet je van een prachtig uitzicht.

Natuurgebied Eggertingen Brandstraat 3, Kortessem Gratis

limburgs-landschap.be/eggertingen/

KINDERSPELEN À LA BRUEGEL

Wie heeft er zin om te klauteren, te bokspringen of te kegelen?

Waan je in het wereldberoemde schilderij De Kinderspelen van Pieter Bruegel en test de spelletjes zelf uit. De Bruegelwandeling start aan de inkom van Erperheide en maakt daarna een lus van 4 kilometer rond Center Parcs Erperheide. Het parcours is toegankelijk voor buggy’s en rolstoelpatiënten.

Toerisme Peer, Markt 3, Peer Gratis

www.visitlimburg.be

zoekterm: Pieter Bruegel

ALLES OVER GLAS

Liefhebbers van hedendaagse glaskunst kunnen ongetwijfeld hun hart ophalen in het GlazenHuis in Lommel. Je kan er genieten van unieke tentoonstellingen en indrukwekkende demonstraties glasblazen. Werp een blik op het glasatelier en beklim de iconische spiraalvormige trap. Liever zelf aan de slag? Tijdens een workshop glasblazen of glasgieten leren de glasblazers je alle kneepjes van het vak. In de glasshop vind je ook prachtige vazen, sieraden en andere glasproducten.

GlazenHuis

Dorp 14, Lommel

5 euro

www.glazenhuis.be

VLIEGEN, VALLEN EN OPGRAVEN

Gefascineerd door vliegtuigen?

In de tentoonstelling ‘Over vliegen, vallen ... en opgraven!’ in het Oost-Vlaamse Velzeke maak je kennis met de rijke geschiedenis van de Belgische luchtvaart. De pioniers kenden tegenslag en vooruitgang, en duwden de nog primitieve luchtvaart vooruit met vallen... en opstijgen.

Ondergewaardeerde sleutelfiguren, waaronder een paar belangrijke vrouwen, krijgen eindelijk de aandacht die ze verdienen. In de expo kan je relicten uit heel Vlaanderen bewonderen.

Archeocentrum Velzeke

Doolbosweg 2, Velzeke 7 euro www.pam-ov.be

ROUTE WO I

Kapitein Goegemikt neemt je mee op een spannende én grappige speurtocht langs militaire herinneringsplaatsen. Daar zie je via een app op een iPad een video, audio- of tekstfragment verschijnen met een bijhorende vraag. Heb je goed gescoord? Dan ontvang je op het einde van de tocht een diploma. De kaart zorgt ervoor dat je nooit verloren loopt op deze vijf kilometerlange route, speciaal voor jonge kinderen. Je kan de app gratis downloaden op je eigen iPad of een iPad lenen bij de toeristische dienst van Lommel.

Toeristische dienst

Hechtelsesteenweg 7, Lommel

Gratis www.visitlimburg.be zoekterm WO I route

STIEMERVALLEI

De Stiemervallei speelde in de regio een belangrijke rol op sleutelmomenten van de geschiedenis. De ErfgoedApp van Faro begeleidt je langs de acht meest interessante erfgoedbakens. De wandeling van acht kilometer brengt je langs enkele pareltjes zoals de verzonken Hostaertmolen, de bommenkraters op Kielenswen en het natuurgebied De Maten. Download de ErfgoedApp thuis op je smartphone en scan zonder problemen de QR-codes op de route.

Stiemervallei Genk Verschillende locaties Gratis erfgoed.app/tourid/?id=941

NIEUWE WILDEN

Kinderen vanaf 8 jaar en hun ouders kunnen hun avontuurlijke kant laten zien tijdens de Nieuwe Wilden Wandeling. Heb je je stevige wandelschoenen aan en je verrekijker mee? Dan ben je klaar voor de verrassende ontmoetingen met de bevers, de talloze watervogels, de konikpaarden en de alvermannetjes in het natuurgebied Negenoord in Stokkem. Scandeer jij straks ook de strijdkreet van de Nieuwe Wilden mee? “Wilde wordt wakker!”.

Nieuwe Wilden Wandeling

Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem

6 euro (voor het boekje en wildcards) www.visitlimburg.be

zoekterm: nieuwe wilden wandeling

Limburg in 9 vragen

Hoe komt het dat zoveel Limburgers Duits begrijpen? Hoe kwam de eerste perenboom in Limburg terecht? En waarom vind je in het vlakke Limburg toch enkele ‘bergen’?

Negen creatieve vragen over Limburg leveren verrassende antwoorden en inspirerende verhalen op. Ze laten het verleden spreken en helpen je het heden en de toekomst van Limburg te begrijpen.

Wil je jezelf en je middelbare klas graag onderdompelen in de rijke geschiedenis van Limburg? Surf dan naar www.limburgin9vragen.be en ga aan de slag met de vakoverschrijdende lessenbundels en filmpjes.

Heb jij LEF?

Vraag een gratis abonnement

Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en Monumentenwacht Limburg zijn elke dag in de weer om het Limburgs onroerend erfgoed beter te ontsluiten en bekend te maken. Het magazine "LEFDurven met Limburgs Erfgoed" houdt je op de hoogte van de activiteiten van de afdeling Erfgoed en zit boordevol nuttige informatie en tips.

Je gegevens zullen enkel gebruikt worden voor de verzending van dit magazine. Je kunt ze steeds laten aanpassen of schrappen.

Volg onze facebookpagina!

Erfgoed Limburg @PROVINCIAALCENTRUMCULTUREELERFGOED

Wil je het hele jaar op de hoogte blijven van de activiteiten en projecten van de Afdeling Erfgoed van de provincie Limburg? Ruim 12 000 volgers gingen je al voor!