Evenwicht tussen illegale en gedoogde markt verstoord
Ondergrens aantal coffeeshops is bereikt Door: Nicole Maalsté
De daling van het aantal coffeeshops zet zich voort, concludeert onderzoeksbureau Intraval bij de laatste meting. Twintig jaar geleden telde Nederland naar schatting 1500 coffeeshops. In 2011 zijn er daar nog 651 van overgebleven. En dat aantal zal binnenkort in rap tempo afnemen als de nieuwe maatregelen voor coffeeshops van kracht worden. Dat roept de vraag op of we inmiddels niet de ondergrens hebben bereikt. Hoe ver kan het aantal coffeeshops nog dalen voordat er sprake is van een tekort? En wat zijn de gevolgen van zo’n coffeeshoptekort?
Figuur 1 Bron: Intraval, 2012. In 2011 zijn er in Nederland 104 gemeenten met coffeeshops. Dat is een kwart van alle gemeenten in Nederland. Op de kaart is te zien dat de meeste coffeeshops in de randstad of in middelgrote steden in de provincies gevestigd zijn. Meer dan de helft van de Nederlandse coffeeshops (53%) bevindt zich in de zes grootste gemeenten: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven en Tilburg. Alle gemeenten met tenminste 100.000 inwoners hebben minimaal één coffeeshop. Alleen in de gemeente Westland (99.776 inwoners) moeten blowers het nog zonder coffeeshop stellen.
Angst voor coffeeshops Alhoewel er in driekwart van de Nederlandse gemeenten geen coffeeshops zijn,
26
hebben alle 418 gemeenten aan het onderzoek meegewerkt. Het was alweer de tiende keer dat Intraval dit onderzoek deed. Sinds 1999 enquêteren onderzoekers van dit Groningse onderzoeksbureau ambtenaren van Nederlandse gemeenten over het coffeeshopbeleid in hun gemeente. Minder dan een tiende van de gemeenten heeft geen formeel coffeeshopbeleid. Alle andere gemeenten dus wel, ook al hebben veel van die gemeenten geen coffeeshop. Dat is opmerkelijk. Tweederde van de Nederlandse gemeenten voert in 2011 een zogenaamd nulbeleid. In die gemeenten zijn coffeeshops niet toegestaan. Kennelijk is de angst voor coffeeshops daar zo groot, dat dit formeel moet worden vastgelegd. De gemeenten die wel coffeeshops toestaan hebben meestal een maximumbeleid. Dat betekent dat er een maximum is vastgesteld voor het aantal coffeeshops dat zich in die gemeenten mag vestigen. Net als bij de vorige meting in 2007 zijn de ervaringen van ambtenaren met coffeeshops overwegend positief. In tweederde van de gemeenten met coffeeshops zijn er geen knelpunten bij het (handhaven van het) gemeentelijk coffeeshopbeleid. Figuur 2 Bron: Intraval, 2012
BIBOB zorgt voor coffeeshopdaling Sinds de eerste meting van Intraval is het aantal coffeeshops geleidelijk afgenomen (zie figuur 2). De laatste jaren gaat de daling iets minder hard, maar toch zijn er sinds 1999 bijna 200 coffeeshops gesloten. Een zogenaamd negatief BIBOB advies is volgens de onderzoekers de belangrijkste reden voor sluiting. Met de Wet BIBOB kunnen gemeenten (een verlenging van) een vergunning of subsidie weigeren, wanneer vaststaat dat de aanvrager strafbare feiten heeft gepleegd of wanneer er een redelijk vermoeden bestaat dat deze zullen worden gepleegd. Andere oorzaken voor (een tijdelijke) sluiting zijn de geconstateerde aanwezigheid van minderjarigen of een te grote handelsvoorraad (meer dan halve kilo).
Klein lichtpuntje Ondanks de daling van het aantal coffeeshops zijn er steeds minder gemeenten zonder coffeeshops. Dat komt omdat er ook steeds minder gemeenten zijn. Door gemeentelijke herindelingen verdwijnen kleine gemeenten - en dat waren overwegend coffeeshoploze gemeenten. Ook komt er een enkele keer nog wel eens een coffeeshop bij. In 2011 waren er drie gemeenten waarbij het aantal coffeeshops is toegenomen van nul naar één coffeeshop. In één gemeente is enkele jaren geleden een maximumbeleid ingevoerd, zodat het mogelijk werd een coffeeshop te openen. (Dat moet coffeeshop Koffie en Dromen in Lelystad zijn.) In de tweede gemeente was de enige coffeeshop ten tijde van de vorige meting gesloten, terwijl deze inmiddels weer open is. (Het lijkt erop dat dit over Leerdam gaat. De Leerdamse coffeeshop Cats werd in 2009 gesloten. Een niet-commercieel verkooppunt, coffee-
