Lalkarstwo oczami Agaty Kucińskiej Rozmawia Aneta Młyńska
Agata Kucińska: Praca aktora lalkarza polega na przełożeniu emocji ludzkich na formę animowaną, czy to jest lalka, czy to jest jakiś przedmiot, czy to jest kawałek materiału. Ponieważ animowana forma bardzo często nie jest w stanie jeden do jednego oddać ludzkich subtelności, animacja opiera się na odnajdywaniu odpowiedniego kodu. Trzeba w nienaturalistyczny, inny sposób opowiedzieć o jakimś stanie i sytuacji. Załóżmy, że jakaś postać animowana jest w stanie zakochania. Człowiek zupełnie innymi środkami wyrazi owo zakochanie, bo ma oko, usta, całe bogactwo mimiki oraz inne narzędzia ekspresji, których lalka nie posiada. Za to animowana forma może wzlecieć ku górze i zupełnie odlecieć z tego zakochania. Ostatnio w naszej szkole wydarzyła się taka etiuda, w której z brzucha lalki nagle wyleciały motyle, co – jak wiadomo – jest metaforą zakochania i miłości. Lalka za pomocą określonego kodu odgrywa te same stany, które przeżywa człowiek. Animator stosuje język symboliczny, opowiadając historię w sposób nieoczywisty i nie wprost. Oczywiście, istnieje całe gros lalek, które są bardzo mimiczne, naturalistyczne i powtarzają ruchy ludzi, ale ja wolę się skupić na tych, które mówią w sposób odmienny od ludzkiego. A.M.: Jakie są dla Ciebie najistotniejsze składniki w budowaniu spektaklu lalkowego? A.K.: Praca nad lalkami wymaga pewnej wszechstronności, bo trzeba je ulepić i zaanimować, powiedzieć tekst i jeszcze wkomponować te elementy w określoną historię. W moim przypadku były to dopiero dwa spektakle, ale w obu lalki powstawały od zera. Najpierw wymyślałam dla nich formę, dobierałam materiały i kupowałam je. Następnie rzeźbiłam laleczki, sklejałam, wprowadzałam w ruch, dobierałam odpowiednie miejsce dla umocowania, żeby ruch był jak najbardziej właściwy. Bardzo ważnym elementem jest umocowanie kołka na głowie, w zależności od tego, pod jakim kątem się go umieści, głowa postaci inaczej się porusza i ma inny ciężar, a tym samym inaczej chwyta kontakt
z otoczeniem. Równie istotne jest samo umocowanie, ponieważ to może być zarówno kołek, jak i szmatka, którą trzyma lalkarz. Tak samo precyzyjne umocowania muszą znaleźć się również na rękach lub dłoniach lalki. Dopiero po tych technicznych zabiegach nadawałam życie tym postaciom, obdarzałam je charakterem, ludzkimi rysami, by następnie umieścić je w konkretnych zdarzeniach scenicznych.
OD KUCHNI
Aneta Młyńska: Opowiedz proszę, na czym dokładnie polega praca aktora lalkarza?
A.M.: Jakie są najtrudniejsze elementy w budowaniu postaci scenicznej lalki? A.K.: Na wstępnym etapie pracy szalenie istotnym elementem w budowaniu postaci scenicznej jest znalezienie odpowiedniej formy, która dobrze opowiadałaby zdarzenie. Trzeba wyszukać plastyczne rozwiązanie, które daje możliwości animacyjne i metaforyczne. Przy teoretyzowaniu należy pomyśleć, jak postać będzie wyglądać, w jaki sposób będzie animowana i z czego będzie zbudowana. Drugi etap to włożenie postaci w dramaturgię, która nie jest mimiczna, nie powtarza ruchów ludzkich, ale jest innym sposobem na opowiedzenie o człowieku. W późniejszym etapie, gdy jest już jakiś ogólny rys, staram się również kłaść nacisk na znalezienie rytmu przedstawienia. Lubię spektakle, które są muzyczne, w których ruch nie jest przypadkowy, ale za każdym razem powtarzalny, ułożony w partyturę obrazowo — dźwiękową. A.M.: Czy tekst determinuje materiały wybierane do budowania postaci lalkowych? A.K.: Trzeba wyczuć klimat i konwencję tekstu – na ile ona jest metaforyczna, abstrakcyjna lub realistyczna. Tekst i jego wymowa zawsze determinuje wygląd lalek. W moim spektaklu dyplomowym Sny, opartym na dramacie Iwana Wyrypajewa, lalki były po części zbudowane ze sznurka, bo jest wiotki, miękki, lekki. Ze względu na to, że lalki miały około piętnastu centymetrów wysokości, odpowiedniej długości sznurek mógł spokojnie zastąpić ich kończyny. Nie musiałam tych rączek i nóżek z niczego szyć, dziergać czy rzeźbić, bo doskonale sprawdził się sznurek, który bez problemu przyjął farbę i z łatwością poddał się animacji.
59
