Loopbaan & Burgerschap magazine #3 november 2022

Volop in beweging

Het mbo, dat zie ik als de plek waar vakmensen worden klaargestoomd. Het gaat dan vaak om essentiële beroepen die deze maatschappij draaiende houden. Door deze – voor mij eerste - editie van Loopbaan & Burgerschap te maken werd dat bevestigd.

Graag stel ik me voor als nieuwe hoofdredacteur van Loopbaan & Burgerschap. Mijn naam is Wiesette Haverkamp. Nadat ik 17 jaar in de journalistiek heb gewerkt, heb ik twee uitsapjes gemaakt als content marketeer in de retail en als online communicatiemedewerker in de zorg. Totdat ik deze uitdaging aantrof. Ik kwam 1 juni in dienst bij EDG Media en ben heel blij om terug te zijn in de mediawereld. Om me heen hoor en zie ik dat mbo-ers hard nodig zijn. Er zijn heel veel banen, maar is een terugloop in het aantal studenten. Er wordt gewezen naar de vergrijzing, te weinig stimulering vanuit het primair onderwijs richting mbo en een imagoprobleem. Werk aan de winkel dus. Op het gebied van Loopbaan & Burgerschap is het mbo in beweging. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding moet verbeterd worden. Het kabinet gaat hiervoor 33 miljoen euro extra investeren. Ook binnen burgerschap moet iets gebeuren. Slechts 56% van de studenten is tevreden over hun docent burgerschap. Ook daar is winst te behalen. Bram Eidhof schreef er een column over die je vindt op pagina 41

Tijdens het maken van deze editie heb ik mogen ervaren dat er veel mooie dingen gedaan worden binnen het mbo. Dat vindt Dimitri van Dillen ook. Hij mag zich Leraar van het Jaar (mbo) noemen. Een interview met deze docent burgerschap vind je op pagina 8 Zoek je naar aanbevelingen voor burgerschapsonderwijs? JOBmbo heeft de deelde de resultaten van een vragenlijst die door 1341 studenten werd ingevuld. Op basis daarvan zijn acht aanbevelingen geformuleerd.

Op pagina 14 vind je een artikel over de manier van reflecteren binnen LOB. Innovatiedocent Sander Berendsen bedacht een nieuwe methodiek. Hij en student Boris van Ast vertellen hierover. ‘Bedwing de bling’ is het thema van de Week van het Geld. Wijzer in geldzaken en het Nibud lichten dit thema toe op pagina 34 Zo hebben we deze editie weer goed gevuld met verhalen vanuit verschillende hoeken en perspectieven.

Veel leesplezier!

Wiesette Haverkamp Hoofdredacteur Loopbaan & Burgerschap

Ideeën, vragen, verzoeken voor Loopbaan & Burgerschap? Mail naar burgerschap@onderwijsinformatie.nl

Volg @loopbaanenburgerschap ook op Facebook, LinkedIn en Instagram!

Lesmateriaal Loopbaan en Burgerschap in 6 losse modules

Aansluitend op recente kwalificatie-eisen MBO niveau 3/4 en MBO niveau 2 60-80 pagina’s per module Gecombineerd leer-/werkboek Extra opdrachten online beschikbaar Individueel of groepsgewijs inzetbaar Afwisseling theorie en opdrachten mogelijkheden voor toetsing Voorzien van docentenondersteuning

Individueel

Colofon

Hoofdredactie

Wiesette Haverkamp

Vormgeving Martin Hollander

Medewerkers

Marco van den Berg, Heleen de Bruijn, Martijn de Graaff, Esmee Weerden

Foto’s Shutterstock

Redactie 030 - 241 70 44, burgerschap@onderwijsinformatie.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030 - 241 70 21, account@edg.nl

Klantenservice 030 - 241 70 20, klantenservice@edg.nl

Verschijning en verspreiding Loopbaan & Burgerschap magazine verschijnt 2 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij mbo-instellingen in Nederland.

Tips van de redactie

Maak kans op de Nederlandse Onderwijspremie

Heb jij een tip voor de redactie?

Stuur dan een e-mail naar: burgerschap@onderwijsinformatie.nl

Je kunt nu nog je onderwijsteam aanmelden voor de Nederlandse Onderwijspremie. Dit is de hoogste onderscheiding in het middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs. De premie wordt uitgereikt aan onderwijsteams ter waardering van, en als impuls voor, onderwijsvernieuwing en –verbetering van het mbo, hbo en wo. De Nederlandse Onderwijspremie voor mbo en ho is een blijk van waardering voor onderwijsteams die in de afgelopen vier jaar in het mbo, hbo of wo een onderwijsinitiatief hebben verbeterd of ontwikkeld dat heeft geleid tot een bijzondere prestatie in het middelbaar beroepsonderwijs of hoger onderwijs. Ook is het bedoeld als stimulans voor docenten om door te blijven gaan met onderwijsinnovatie en kennisdeling. Het NRO organiseert de Nederlandse Onderwijspremie voor mbo en ho in opdracht van het ministerie van OCW.

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap reikt de Onderwijspremie in 2023 uit tijdens het ComeniusFestival dat in juni plaatsvindt.

Aanmelden kan op www.nro.nl/onderwijspremie

Handvatten voor een gesprek over schoolkosten

JOB en de MBO Raad hebben voor studenten en bestuurders een handreiking gemaakt over de medezeggenschap schoolkosten. Schoolkosten is een belangrijk onderwerp voor studenten. Het zo beperkt mogelijk houden van de schoolkosten is belangrijk voor de toegankelijkheid van het mbo onderwijs. Sinds 2018 heeft de studentenraad een instemmingsrecht op het schoolkostenbeleid van de school. Op die manier hebben studenten medezeggenschap gekregen en hoort dit onderwerp op de agenda van het overleg tussen de studentenraad en het bestuur van de school. Ook het voorkomen van ongebruikte leermiddelen blijft de aandacht vragen van scholen en bestuurders. Het gesprek tussen studentenraad en bestuur van de school kan daarin behulpzaam zijn. Wat zijn daarbij goede bespreekpunten? Er bleek behoefte te bestaan aan enkele handvatten om dit gesprek te voeren. Deze handreiking, welke door JOB en de MBO Raad gezamenlijk is opgesteld, geeft een aantal suggesties en tips om het gesprek tussen de studentenraad en het college van bestuur over schoolkosten op gang te brengen.

Scan de QR-code en bekijk de handvatten .

Nieuwe vrachtwagenchauffeurs stromen sector in

De transportsector kampt met een tekort aan personeel. Met de campagne ‘ikwordvrachtwagenchauffeur.nl’ werft de sector extra vrachtwagenchauffeurs. Deze zomer trad Jesse Pauwels in dienst bij HST in Enschede en sprong de teller voor het zij-instroomproject op 1.000.

Met de campagne ‘ikwordvrachtwagenchauffeur.nl’ willen sociale partners in de sector transport en logistiek (TLN, VVT, FNV Transport en Logistiek en CNV Vakmensen) de krapte op de arbeidsmarkt opvangen. De uitvoering van de campagne is in handen van Sectorinstituut Transport en Logistiek (STL) en wordt mogelijk gemaakt door SOOB, het opleidingsfonds voor de sector.

Mooie mijlpaal

Jesse Pauwels (21) is de 1.000ste deelnemer aan het zij-instroomproject ‘Ikwordvrachtwagenchauffeur.nl’. Na een zogenaamde speeddate bij het Twents familiebedrijf HST en de selectietest van STL kwam hij in aanmerking voor een subsidie op de rijopleiding. Inmiddels is Jesse naar volle tevredenheid aan de slag bij HST.

Lekker door Europa

Jesse Pauwels: “Ik had op school aanvankelijk gekozen voor een baan als begeleider in de zorg. Na een jaar stage wist ik zeker dat ik daarvan niet gelukkig zou worden. Nee, laat mij maar lekker door Europa rijden. Ik ben dik tevreden dat ik die kans bij HST krijg. En ik snap niet waarom er zo’n tekort is aan chauffeurs. Het is gewoon een heel leuk vak.”

Scherpe selectie

HR-adviseur bij HST Lianne de Jong vertelt dat het bedrijf gemiddeld zo’n acht zij-instromers per jaar opleidt voor het vak van vrachtwagenchauffeur.

“Bijna alle zij-instromers blijven hier uiteindelijk werken, nationaal of internationaal. Een enkeling gaat elders in de sector aan de slag. We selecteren zeer zorgvuldig.”

Droombaan realiseren Werken als vrachtwagenchauffeur in de sector transport en logistiek betekent werken in een sector die ertoe doet: het is een vitaal beroep. De vrijheid, zelfstandigheid, baanzekerheid en de afwisseling maken het beroep aantrekkelijk voor een bredere groep mensen. Om de drempel van het lesgeld te verlagen is er een flinke vergoeding beschikbaar waarbij je maximaal 15% van het lesgeld voor de opleiding Chauffeur beroepsgoederenvervoer zelf moet betalen.

www.ikwordvrachtwagenchauffeur.nl

Werkagenda mbo gepresenteerd

Het Ministerie van OCW heeft onlangs de inzet voor de Werkagenda gepresenteerd. Deze is bedoeld om mbo-studenten de komende jaren een goede voorbereiding op de toekomst te geven en zich hun talenten te laten vormen en benutten. Hiervoor zijn kundige inspirerende, innoverende en voldoende docenten cruciaal.

In de Werkagenda wordt uitgegaan van drie prioriteiten:

1. Het bevorderen van kansengelijkheid

2. Het verbeteren van de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt

3. Onderwijs voor de toekomst: kwaliteit, onderzoek en innovatie.

Binnen deze prioriteiten zijn verschillende doelstellingen geformuleerd. Het kabinet investeert structureel extra zo’n 367 miljoen per jaar in het mbo, grotendeels op de drie prioriteiten. Daarnaast wordt het budget van de kwaliteitsafspraken (zo’n 528 miljoen) door scholen ingezet voor de doelstellingen uit deze Werkagenda.

De werkagenda kun je downloaden op www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/10/20/inzet-werkagenda-mbo

Dimitri van Dillen is Leraar van het Jaar mbo

‘Mijn passie is de student’

Dimitri van Dillen werd in oktober uitgeroepen tot leraar van het Jaar mbo. “Ik vind het vooral belangrijk dat studenten hun passie volgen.”

Tekst: Heleen de Bruijn

Hoe kom jij als leraar op dit mbo terecht? “Ik heb zelf op ROC van Twente een mbo systeemen netwerkbeheer afgerond. Technologie heeft me altijd geïnteresseerd. Daarna wilde ik reizen en rondkijken voordat ik ging verder zou studeren. Maar ik kreeg een aanbod om trainingen te geven voor een groot callcenter. Daarom ging ik ook hbo-opleidingskunde doen. Maar in 2009 werd ik ziek, kreeg kanker en dacht toen: waar ben ik eigenlijk mee bezig? Het particulier onderwijs, dus bedrijfstrainingen, ging om snel geld, maar de student stond niet centraal en dat vind ik juist zo

belangrijk. Dus heb ik een eigen bucketlist opgesteld, met grote en kleine doelen. Een daarvan was: omscholen en iets doen waar mijn passie ligt: de student.”

Van Dillen begon op ROC van Twente met lesgeven aan studenten die dreigden uit te vallen, bijvoorbeeld omdat ze de verkeerde studierichting hadden gekozen. Later stapte hij over naar de afdeling commercie en ondernemen en geeft hij les bij de opleiding retailmedewerker: Nederlands, burgerschap en ict.

Waarom ben jij Leraar van het Jaar geworden, denk je?

“Dat vind ik lastig te beantwoorden. Wij werken in een team en proberen aan te sluiten bij de belevingswereld van de studenten. Wij pakken lessen anders aan. Bijvoorbeeld begrijpend lezen: de een heeft instructie nodig op het bord, een andere student kijkt liever een youtubefilmje. Weer een ander moet het juist in de praktijk leren en die laten we dan een puzzeltocht door de wijk doen. Mijn klas zit dus nooit helemaal vol, maar ik weet altijd waar de studenten zitten. Sommigen lezen liever om in de kantine te zitten en ik vertrouw erop dat ze dat doen. Zo sluit je aan bij de leerbehoeften van de studenten. Maar dat doen we met het hele team, dus zou het eigenlijk het ‘lerarenteam van het jaar’ moeten zijn. Zonder mijn inspirerende collega’s en werkomgeving had ik hier nu niet gestaan.”

De jury noemt je een eigenwijze man, die het anders durft te doen. “Meeste docenten houden de studenten in de klas. Ik probeer het soms anders vorm te geven. Studenten moeten onder meer leren hoe ze in een winkel omgaan met verdachte klanten. Andere docenten spelen dan bepaalde rollen, maar die hebben niet altijd tijd. En het is wel belangrijk, want het is onderdeel van het examen. Dus heb ik een 360-gradenomgeving ontwikkeld, waarin ze met een VR-bril om zich heen kunnen kijken en rondklikken en dan denken: ‘goh, ik denk dat die of die persoon het is’. En dat kunnen ze thuis ook, via Teams. Zo probeer ik het onderwijs zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Laatst hadden we het in de winkel over olijfolie. Een van de studenten zei: ik vind het niet normaal dat een potje olijfolie 12 euro kost. Ik zeg: je moet wel bedenken dat de olijven van de berg moeten worden gehaald, ze moeten geperst worden etc. En dan kijken ze me wat verwaterd aan. Sommigen snappen het, anderen nog steeds niet. Dus gaan we

op 14 november met tien studenten naar Lesbos in Griekenland en gaan we op een berg olijven plukken, persen en bottelen en verkopen in de winkel daar.”

Je geeft ook lessen loopbaan en burgerschap “Studenten moeten weten wie ze zelf zijn. Ik ben altijd heel open, ze weten dat ik ziek ben geweest en een bucketlist heb gemaakt. Met hen doe ik een lessenserie waarin we bewust nadenken over: wat is een bucketlist, waarom zou je die maken, wat zijn je grote en kleine doelen en waar wil je eigenlijk naartoe? Studenten willen meestal veel geld verdienen en in een grote auto rijden. Dat wilde ik vroeger ook. Maar ik vraag ook: waar sta jij dan over tien jaar. En dan zie je ze nadenken. Dus we hebben het over het leven en dat vormt uiteindelijk hun profiel. Ik wil dat ze hun passie ontdekken, wat willen ze nou echt? En dan pak ik door. Als een student denkt dat hij iets met ict wil, dan regel ik dat-ie een dag op de afdeling ict kan meelopen om te ontdekken of het iets voor hem is. Of iemand dubt: wil ik in een kledingwinkel werken of bij een slager? Dan regel ik voor zo’n student twee meeloopdagen. Want ervaren in de praktijk is het belangrijkste.”

Je hebt een eigen website om kennis te delen. Wat is het doel? Dat is ontstaan in coronatijd. Ik zag meerwaarde in online lesgeven en dat verliep bij mij heel goed, maar bij mijn collega’s wat minder. Die moest ik steeds hetzelfde verhaal vertellen over hoe je online lessen vormgeeft. Dus bouwde ik een site om alle kennis daarover te verzamelen. En zelfs nu nog hebben we dagelijks 600 bezoekers, terwijl we weer fysiek onderwijs geven. Dat laatste vind ik ook weer jammer, want waarom moet een student bijvoorbeeld op school in hun groepje aan een project komen werken, terwijl dat ook online kan? Ik vind het ook een gemiste kans, want de student van nu zit straks niet meer 40 uur op kantoor, die werkt ook thuis en dan heb je andere vaardigheden nodig. Gaan ze weer terug naar het oude, dan leren ze die niet.”

Wat ga je doen als mbo-ambassadeur?

“Genieten. Ik wil ook werken aan verminderen van het negatieve imago van het mbo. Daarnaast doorgaan met het delen van kennis over onderwijs op afstand. Want een blije docent betekent een blije student.”

De overige winnaars

SO: Steffie van der Meijden, VSO Heuvelrug College PO: Lennart van der Meulen, De Gouden Griffel VO: Erik Ex, Cygnus Gymnasium

Maak je studenten financieel weerbaar

Nu interactief, afwisselend en afgestemd op de belevingswereld van de doelgroep

Om studenten te helpen zichzelf fi nancieel te redden, biedt Stichting LEF een gratis lesprogramma dat al jaren goed draait. Toch zijn er waardevolle vernieuwingen toegevoegd. Interactief, afwisselend en passend bij de doelgroep kenmerken de wijzigingen die zijn doorgevoerd.

Wiesette Haverkamp

Om de verbeteringen te achterhalen heeft projectleider Jetske Kralendonk meerdere partijen aangeschakeld: “We hebben eerst onderzoek gedaan naar de wensen en ideeën binnen LEF en hebben feedback opgehaald bij MBO-leerlingen, gastdocenten, MBO-docenten. Ook hebben we waardevolle inzichten opgedaan dankzij honderden evaluaties die door scholen ingevuld zijn.”

De grote lijnen van het lesprogramma zijn hetzelfde gebleven, denk hierbij aan de titels en indeling van

de modules, een groot deel van de leerdoelen en de didactische uitgangspunten. Jetske: “Wat goed is, houden we zo.”

Op sommige punten is de inhoud van de modules geactualiseerd. Daarnaast is gekozen om de lessen te geven via LessonUp in plaats van PowerPoint. Jetske: “Hierdoor is het programma veel interactiever. Jongeren kunnen nu via hun telefoon inloggen en de vragen beantwoorden. Dat brengt ook gelijk de mogelijkheid met zich mee er een competitief element aan te geven. Want alles wordt bijgehouden. Je kunt zien wie welk antwoord heeft gegeven.”

Verder zijn veel verschillende soorten werkvormen gebruikt: “We zetten de leerlingen op verschillende manieren aan het denken, waardoor het programma afwisselender is. Daarnaast is er naast kennisoverdracht meer focus op gedrag en inzicht.”

Het programma bevat drie modules. Deze kunnen samen als één lesprogramma aangeboden worden, maar ook als losse modules.

Tekst:

Jetske Kralendonk

In de module Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde? gaat de student aan de slag met de volgende vragen:

• Hoe staat het met jouw Money Skills?

• Wat zijn jouw rechten en plichten?

• Wie kan je helpen?

• Wat is jouw spaardoel?

• Hoe ziet jouw maandbegroting eruit?

• Hoe haalbaar is jouw spaardoel?

In de module Hoe geef je jouw geld uit? staan de volgende vragen centraal:

• Waar geef jij je geld aan uit?

• Hoe word jij verleid?

• Welk geldtype ben jij?

• Keuze-onderwerpen: Op jezelf wonen Een huis kopen of huren Gokken Valkuilen Rijbewijs

De module Hoe kom jij aan geld? zoomt in op de volgende onderwerpen:

• Bijbaan

• Keuze-onderwerpen: Belastingen, loonheffingen en heffingskorting Contracten lezen: Wat zijn jouw rechten? Criminaliteit Crypto’s, beleggen en sparen

Ervaringen van docenten

Bijna 18: wat nu? Geld (uit)lenen. Wat kost het?

Ondernemen en onderhandelen

• Gouden tips

Nieuw binnen de modules zijn de keuzeonderwerpen. Zij sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen. Middels een poll stemmen de leerlingen welke van deze onderwerpen in de klas behandeld worden, zodat deze bij hun interesses en behoeftes aansluiten. Ook de vormgeving is nieuw. Jetske: “We hebben twee mbo-studenten gevraagd om een nieuwe vormgeving te verzorgen. Op deze manier is het echt een programma gemaakt voor én door studenten.”

Ook qua voorbereidingen zijn er vernieuwingen. Ten eerste: de studenten hoeven zich niet meer voor te bereiden. Alles zit in de lessen zelf. Scholen kunnen zelf bepalen of zij de deelnemers een reflectie opdracht willen laten maken. Ten tweede: scholen hoeven niet meer te printen want alles is digitaal.

Ten derde: gastdocenten kunnen zich efficiënt en doeltreffend voorbereiden door instructiefilmpjes, handige overzichten van de module en tips per slide. En dan is er nog aantal praktische vernieuwingen

• De gastdocent heeft een grotere ‘gereedschapskist’ van waaruit hij kan putten.

• LessonUp is (technisch) zeer toegankelijk.

• Alle materialen zijn te vinden op één plaats.

Een aantal docenten heeft meegedaan aan de pilot. We vroegen twee van hen naar de ervaringen. ons

Marian Hogeslag, gastdocent op mboRijnland

“Veel interactiever! De studenten doen heel gemakkelijk via hun telefoon mee. Zij vonden het hartstikke leuk en gaven ons terug: ‘Jullie mogen elke week wel komen’. Ik heb samen met Rick Mons de drie modules verzorgd. We stonden met z’n tweeën voor de klas, wat een leuke dynamiek gaf. En de voorbereidingen waren goed te doen, dat kostte een half uurtje werk, waarbij ik vooral gelet heb op de volgorde en of er onderwerpen tussen stonden die we al hadden behandeld.”

Rick Mons, gastdocent op mboRijnland “Echt mooi te zien hoe betrokken de studenten waren. Een telefoon kan afleiden: het is gemakkelijk even je Instagram te checken, maar ze toonden echt interesse. Omdat inzichtelijk is wie wel en niet heeft gereageerd op een vraag, werkt dat prikkelend. Studenten motiveerden elkaar om antwoorden in te vullen. Door de vernieuwingen is het lesprogramma voor de docent ook veel leuker, want er ontstaan meer gesprekken. Je bent minder aan het zenden en de studenten zijn meer actief bezig waardoor ze niet afhaken. Omdat er een verbinding is aan de dagelijkse praktijk van de studenten, blijven ze aandacht houden. Zo ontstond door een vraag over spaardoelen een gesprek met één van de studenten die aan het sparen was voor haar trouwerij. We gingen er verder op in door te vragen waarom en hoe ze dat aanpakt. Ik heb de voorbereiding ook gedaan en die was echt heel duidelijk en voor elke docent goed te doen.”

Vanaf januari 2023 zijn de nieuwe lessen toegankelijk. Interesse? https://lefnet.nl/aanmelden/

Meer aandacht voor leren debatteren

‘Hoe meer je weet, hoe meer je mening verandert’

Op zoek gaan naar betrouwbare informatie. Een mening vormen op basis van echte argumenten. Maar ook: overtuigend je verhaal kunnen vertellen en weten wat de spelregels zijn als je met elkaar in discussie raakt. Ja, in het kader van Burgerschap mag het ‘leren debatteren’ best nog wat meer aandacht krijgen, vindt docent Marit van der Breggen. Daarom doet haar school - het Alfa-college in Hoogeveen – ook mee aan een landelijke debatcompetitie.

Tekst: Marco van den Berg

Voor jongeren is het een enerverende, maar ook verwarrende tijd om op te groeien. De ene crisis volgt de andere op en in onze samenleving ontstaan kampen die soms lijnrecht tegenover elkaar staan. Het lijkt soms alsof we het in Nederland lastig vinden om goed naar elkaar te blijven luisteren. En laat dat nou een van de belangrijkste vaardigheden zijn die studenten leren bij het debatteren. Net als het kunnen beoordelen van informatie. ‘Wat zijn de feiten? Hoe kan je daar vanuit verschillende invalshoeken naar kijken? Waarom denkt iemand totaal anders dan ik? Waar zit de gemene deler? En waar ligt het mijlenver uit elkaar? Hoe overtuig je elkaar van een standpunt?’

Het vereist vaardigheden die je veel moet oefenen, weet mbo-docent Marit van der Breggen van het Alfa-college in Hoogeveen. In het kader van Burgerschap doet haar school in 2023 voor de vierde

keer mee aan de debatcompetitie Op Weg naar Het Lagerhuis. In alle provincies zijn voorronden. Bovenbouwleerlingen van havo en vwo, maar ook

eerste—en tweedejaars mbo-studenten bereiden zich goed voor op basis van elf stellingen en ‘strijden’ tegen elkaar. Welk team heeft de beste argumenten en weet de jury te overtuigen? Per regio gaat het winnende team door naar de landelijke finale die via BNNVARA op tv wordt uitgezonden.

Mbo ondervertegenwoordigd

In 2020 won Alfa-college de voorronde in Drenthe, vertelt Van der Breggen. Daarna lag de wedstrijd enige tijd stil vanwege corona. “Maar we zetten het opnieuw op de agenda, omdat we er de meerwaarde van inzien.” Helaas blijft het aantal mbo-scholen nog wat ondervertegenwoordigd, merkt zij. “De meeste mbo-studenten zijn praktisch ingesteld en vinden het lastig om op zoek te gaan naar verschillende informatiebronnen. Dat merken wij ook op school. Als ze eenmaal ergens enthousiast over zijn, dan zitten ze op hun praatstoel. Maar op andere momenten moet je ze wat prikkelen.”

Via debatlessen kun je studenten daarin stimuleren, vertelt ze. “De eerste keer dat we meededen hebben we goed onderzocht of onze studenten hier blij van werden. Past dit bij hen? We hebben er toen een lessenreeks aan gewijd. Het is daarna uitgegroeid tot een soort keuzedeel. Niet officieel, ze doen er geen examen in, maar we besteden er uren aan die we zelf mogen invullen. We hebben het op eigen initiatief ontwikkeld.”

Het belang is overduidelijk, vindt ze. “Ja, hoe meer je weet, hoe meer je mening verandert. Ik vind het belangrijk dat ze kritisch blijven nadenken. Via social media is veel informatie te vinden die je goed tegen het licht moet houden. Ik zeg vaak: kijk ook eens naar het NOS-journaal of sla een krant open, er zijn meerdere kanalen.”

Samen met een collega bereidt Van der Breggen de deelname aan de wedstrijd voor. “We doen een stuk

promotie binnen school en studenten kunnen zichzelf inschrijven voor ons team. Het is een mooie manier om maatschappelijke onderwerpen te behandelen. Die blijven tijdens reguliere lessen vaak liggen, omdat je zoveel tijd nodig hebt om alle vakinhoudelijke lesstof over te brengen.” Als docenten hebben zij juist onlangs nog afgesproken dat ze vaker de actualiteit bij hun lessen willen betrekken. “Dat past ook in deze tijd met alle snelle ontwikkelingen.”

Tijdens de debatcompetitie nemen haar studenten het op tegen leerlingen van havo en vwo. “Heel eerlijk: die hebben hun informatie vaak net wat beter op een rijtje, dus daar ligt een uitdaging. Daarom is oefenen belangrijk. Studenten moeten zelfvertrouwen ontwikkelen, want het is een serieuze wedstrijd.”

Populair: drank, drugs en seks

In de voorronde komen elf stellingen aan bod; negen landelijke en twee regionale. “Die bedenk je niet zelf, maar staan op de website. Daar zijn ook bronnen te vinden waar studenten zich kunnen laten informeren. Onderwerpen als drank, drugs en seks zijn altijd populair. Net als de studiefinanciering. Maar ook ethische thema’s als abortus komen aan bod.” Van der Breggen is verbonden aan de Business School binnen het Alfa-college. “Wij bieden de debatlessen bijvoorbeeld aan bij studenten in de retail, administratie, internationale handel en accountmanagement. Maar ook rondom leisure, hospitality en recreatie. Het zijn allemaal opleidingen waar verbale vaardigheden van belang zijn. Maar eigenlijk is het voor iedere Nederlander belangrijk om te weten hoe je je verhaal goed kunt verwoorden.”

Jaarlijks nemen ongeveer 200 scholen deel aan Op Weg naar Het Lagerhuis. De nieuwe inschrijving is half september begonnen. Meer informatie is te vinden op de website https://ownhlagerhuis.nl/ De regionale voorrondes zijn in januari, februari en maart. De uitzending op tv (NPO2) is in het voorjaar van 2023.

zelf een

‘Laat studenten zelf een vorm kiezen’

Waardevolle reflectie bij loopbaanoriëntatie

Wanneer heeft reflectie meerwaarde? Sander Berendsen is innovatiedocent aan het Graafschap College en lerarenopleider aan de HAN. Hij ontwikkelde de methodiek ‘Leren van verhalen’ die studenten vrijer laat en beter werkt. Boris van Ast was student op het Graafschap College en heeft de methodiek van Sander kunnen ervaren.

Berendsen twijfelde aan de gebruikelijke manier van reflecteren. Hij zag dat veel studenten reflectiemoe waren. “Sommigen van hen moesten binnen een lesperiode van tien weken maar liefst twaalf reflectieverslagen inleveren! Ja, dan zie je dat studenten het van elkaar kopiëren. Wat nog erger was: de ene student kreeg een 6, terwijl een ander met vrijwel hetzelfde verslag een 9 kreeg. ‘Wat is het doel?’, vroegen de studenten zich af.” Hij ziet binnen de reflectie in het kader van loopbaanoriëntatie, -ontwikkeling en -begeleiding, twee uitersten. “Aan de ene kant van het spectrum is reflectie beperkt tot een uurtje per week: vooral instrumenteel, fragmentarisch en resultaatgericht. Aan de andere kant, vooral bij sociale opleidingen, gaat het over vragen als: ‘Wat vóel je? Wat dóet het met jou?’. Studenten kunnen dan gaan piekeren, omdat ze helemaal nog geen handen en voeten kunnen geven aan reflectie.”

Luisteraars, vertellers en vragenstellers “Vanuit mijn optiek is reflectie ten eerste een intrinsiek proces met de student als eigenaar”, zegt Berendsen. “En wederkerig: de ene keer ben jij de leraar, de volgende keer de student.” Dat is een gevoelig punt, beseft hij. Deze manier van denken en werken vraagt een andere rol van de docent en het management. “Het vraagt om luisteraars, vertellers en vragenstellers, niet louter om kennisoverdracht. Overigens pleit ik er niet voor om het onderwijs volledig op de schop te nemen, kennisoverdracht blijft nodig. De methodiek ‘Leren van verhalen’ start bij het verhaal van de lerende. Je moet de tijd nemen en maken. Dat was ook het geval bij Boris.” Boris van Ast begon tijdens de opleiding commercieel medewerker niveau 3 met ondernemen. Hij had al verschillende bedrijfjes toen hij in zijn laatste jaar Berendsen ontmoette. “We zagen elkaar elke twee weken. Voor mij waren die gesprekken erg waardevol.

Tekst: Martijn de Graaff

En ook anders dan reflectiegesprekken die ik daarvoor had: die voelden als een invuloefening, terwijl Sander vroeg naar wat mij interesseerde, naar wat ik wilde bereiken en wat mij energie gaf.”

Van Ast had een duidelijke leervraag, hij wilde duurzame telefoonhoesjes gaan produceren. “Sander heeft me daarbij op twee manieren geholpen. Ten eerste door mijn gedachten te scherpen tijdens de gesprekken. Wat wil en moet ik weten? Daarmee kwam ik weer een stap verder. En vervolgens door mij te koppelen aan de Smart Hub Incubator Industrie Achterhoek. Daardoor ben ik met veel mensen in contact gekomen van wie ik veel kan leren.”

Leren van unieke en persoonlijke (praktijk)ervaringen “Het mooie van Boris”, zegt Berendsen, “is dat hij zijn eigen leraren zoekt op basis van wat hij nodig heeft. Dat is natuurlijk het omgekeerde van ons onderwijssysteem. Hij is een voorbeeld van hoe ik reflectie en loopbaanoriëntatie voor me zie. Visueel ziet het eruit als een lemniscaat (zie figuur). Aan de linkerkant heb je de ervaringen en inzichten van een student. Vervolgens reflecteer je hierop en ga je naar de rechterkant. Je zet je ervaringen om in een plan, keuze, actie of leervraag.”

“Je kunt ook aan de cognitieve kant van het lemniscaat instappen”, vervolgt Berendsen, “door informatie te verzamelen of een plan te maken.

Deze verwerk je dan in een praktijkervaring.”

Van Ast herkent zich volledig in wat Berendsen vertelt. “Ik heb een ervaring en dat zet me aan het denken: ‘wat heb ik hier van geleerd en wat kan ik ermee?’. Ik ben heel praktisch en nieuwsgierig en ik stel vragen. Zo leer ik van andere mensen. En zij van mij. Dat vond ik een mooi inzicht van de gesprekken met Sander: de ene keer is hij de docent, de andere keer ben ik dat. Het gaat erom dat je van elkaar leert, ongeacht je leeftijd of ervaring.”

LOB is je eigen verhaal vertellen Berendsen is voorstander om het harde format van een reflectieverslag los te laten. “Laat studenten zelf een vorm kiezen. Studenten Pedagogisch Werk en Onderwijs kozen vaak voor een Albelliboek met foto’s van voor hen betekenisvolle ervaringen. Bij technische opleidingen werkt een gesprek voor, tijdens of na het maken van een product beter. Bij LOB gaat het erom te ontdekken waar je zelf blij van wordt en hoe je dát kunt verbinden met actuele beroepen en maatschappelijke vraagstukken.” Berendsen heeft Van Ast geïnspireerd om zijn kennis en ervaring met mbo-studenten te delen. “Wat ik hen meegeef? Ik laat hen kennismaken met ondernemen, maar misschien het belangrijkste dat ze zelf initiatief moeten nemen. In de lessen en in de stages. Koppel wat je leuk vindt en waar je goed in bent aan waar een stagebedrijf behoefte aan heeft. Op die manier kom je dichter bij je talenten en leerdoelen. En kun je je eigen toekomst bepalen.”

Meer weten? • De methodiek en het boek: ‘Leren van verhalen’ is gratis te downloaden op www.lerenvanverhalen.nl of fysiek te bestellen via www.bol.com/be/nl/ • Op www.expertisepuntlob.nl/tools/praktijkvoorbeelden-lob staan veel praktijkvoorbeelden (zoals die van Sander Berendsen). De regio-contactpersonen van Expertisepunt LOB denken graag met je mee over loopbaanoriëntatie, -ontwikkeling en -begeleiding binnen jouw school, bestuur en/of regio. Een regionaal overzicht vind je op www.expertisepuntlob.nl/regionaal/regiocontactpersonen

Sander Berendsen

Pilot MBO Card met budget van start Een verrijking voor het Burgerschapsonderwijs!

Staatssecretaris Cultuur en Media, Gunay Uslu heeft vanaf september 2022 voor alle mbo-studenten via de MBO Card cultuurbudget beschikbaar gesteld. Dit budget kan via de school worden verdeeld. Het gaat om een totaalbedrag van 10,50 euro over twee jaar per student, om aan binnen- en buitenschoolse activiteiten te besteden. Dit verlaagt samen met de CJP kortingspas de fi nanciële drempel voor culturele activiteiten.

Deelname met of zonder bijdrage school Mbo-scholen kunnen kiezen uit dezelfde opties als de scholen voor het voortgezet onderwijs. Investeert de school zelf ook 10,50 euro per student, dan ontvangen ze 10,50 euro bonus van OCW over twee jaar en een gratis CJP kortingspas per student. Daarmee is er dus een bedrag van 21 euro per student beschikbaar. Wil of kan de school de 10,50 euro niet inleggen, is er ook een alternatieve variant beschikbaar waarbij de student een bonus ontvangt die alleen voor individuele activiteiten kan worden ingezet.

MBO Card dossier

Scholen kunnen direct beschikken over een online MBO Card dossier, waarin studenten hun culturele ervaringen kunnen vastleggen, en waarin docenten onder andere lesopdrachten kunnen delen. Docenten kunnen het MBO Card dossier volledig naar eigen inzicht inrichten. De studenten werken aan de opdrachten en reflecteren hierop. Daarnaast hebben zij de ruimte eigen werk te produceren en te presenteren. De docent heeft inzicht in de voortgang.

Hiermee ontstaat een dossier waarmee alles rond burgerschap bij elkaar komt.

Een verrijking voor het Burgerschapsonderwijs De twee doelen van de MBO Card met budget zijn de culturele ontwikkeling en het bevorderen van burgerschapscompetenties bij mbo-studenten. Burgerschap kan een apart vak zijn, onderdeel vormen van reguliere vakken of bestaan uit het verwerven van ervaringen in de vorm van excursies, workshops en voorstellingen. Er kunnen zowel binnen- als buitenschoolse activiteiten geboekt worden.

CJP-directeur Walter Groenen over de MBO Card: “Voor heel veel vakopleidingen is creativiteit een basisvoorwaarde. Dat geldt voor retailmanagers, vormgevers, vertegenwoordigers en eventmanagers, maar ook voor minder commerciële beroepen zoals verpleegkundigen, onderwijsassistenten en agenten. Leren denken in mogelijkheden, alternatieven bekijken en daarover te kunnen praten maakt je als vak-expert beter. Om cultuureducatie in het mbo te laten slagen,

is het niet alleen belangrijk om te zoeken naar mogelijkheden in het curriculum zoals bij burgerschap, maar ook om naar de behoefte van de student te luisteren. Aangezien er ruim 500.000 mbo-studenten zijn en ruim 60 mbo-scholen met uiteenlopende opleidingen, ligt hier wel een uitdaging. Toch is er een aantal overkoepelende uitgangspunten.”

Culturele activiteiten

Voorstellingen en workshops op school of op pad met de klas naar theater, film en musea: via de marktplaats komen scholen en culturele instellingen bij elkaar. Om een beeld te vormen van wat er allemaal

mogelijk is op het gebied vancultuureducatie in het mbo kun je deze QR-code scannen:

Digitale CJP

Los van het budget krijgen alle studenten ook een gratis digitale CJP die korting biedt op bios, musea, voorstellingen, festivals en meer! Dit aanbod is te vinden op cjp.nl

1 Januari 2016 werd de MBO Card officieel door CJP en JOB gelanceerd in het mbo, destijds nog zonder budget. In het eerste jaar werd de MBO Card meteen massaal aangevraagd. 86% van alle mbo-studenten (420.000) ontving een MBO Card. Er waren 66 mbo-scholen bij betrokken en voor bijna 5000 docenten werd een docentenpas aangemaakt voor korting op museumbezoek, concerten en andere culturele evenementen. De MBO Card werd gebruikt door 98% van alle scholen.

Rozemarijn Schouwenaar en Huub Braam, van het LKCA zijn blij met de pilot. “Alle initiatieven die de culturele ontwikkeling van mbo-studenten ondersteunen zijn nodig. Als gevolg van onder meer de coronacrisis is het belangrijk om niet alleen aandacht te besteden aan de leerachterstanden, maar zeker ook aan de leef-achterstanden.”

Onderzoek van de onderwijsinspectie is duidelijk: ‘Tijdens de coronacrisis ging het slechter met studenten dan daarvoor in mentaal, sociaal en fysiek opzicht’. Dit sluit aan bij signalen die we horen vanuit de mbo-sector. “Je kunt een hyperfocus hebben op leerachterstanden, maar wij vinden leef-achterstanden nu net zo belangrijk, zo niet belangrijker”, vertelt Practor Brede Vorming Koen Vos/ ROC Friese Poort . Om te werken aan deze leef-achterstanden zijn kunst en cultuur volgens Vos en ook de voorzitter van de RvB Remko Meijerink belangrijke middelen.

Huub en Rozemarijn vervolgen: “Met cultuureducatie werk je aan verbinding, weerbaarheid en empathisch vermogen”.

Dit zijn allemaal competenties die hard nodig zijn en een plek moeten krijgen binnen burgerschap, binnen persoonsvorming. Dat de MBO Card een plek krijgt binnen burgerschap is een natuurlijke verbinding, omdat we uit praktijkonderzoek weten dat de meeste kunst- en cultuurinitiatieven in burgerschap (en/of Nederlands) worden uitgevoerd.

LKCA adviseert in de Pilot MBO Card en werkt aan meer cultuureducatie op het mbo door onderzoek en kennisdeling. Info: www.lkca.nl/categorie/werkveld/mbo/ www.lkca.nl/artikel/cultuuronderwijs-mbo-friese-poort/

De pilot die inmiddels gestart is, loopt tot aan het einde schooljaar ’23-’24. Meld het bij je teamleider of voorzitter RvB als je wilt deelnemen aan de pilot MBO Card met budget. Meer weten of de school direct aanmelden kan via: mbocard@cjp.nl Meer informatie vind je op: educatie.cjp.nl/cjp-in-het-mbo

Aanmelden

Wat komt er op ons af??

“Het mbo bestaat uit verschillende niveaus, opleidingen en studenten en algemeen geldende eisen voor burgerschaps-onderwijs staan inspelen op deze diversiteit in de weg.” Dit is een stelling die vaak te horen is als het gaat om discussies over burgerschapsonderwijs. Maar klopt dit? Of is deze positie achterhaald?

Misverstand

In 2021 hebben Hessel Nieuwelink en Bram Eidhof een brief geschreven over burgerschapsonderwijs in het mbo. Zij richtten deze brief aan de Tweede Kamerleden van de commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In deze brief zetten zij uiteen wat de huidige stand van zaken is: tegen welk probleem loopt het burgerschapsonderwijs aan, wat draagt bij aan effectief burgerschapsonderwijs en welke misvattingen bestaan er in het mbo over dit onderwerp?

Door verschillende organisaties, waaronder de MBO-Raad, is de afgelopen twintig jaar benadrukt dat het mbo een verschillend aanbod en een diverse studentenpopulatie kent. Dit zou betekenen dat scherpere eisen stellen op het gebied van burgerschapsonderwijs niet wenselijk is. Het zou geen recht doen aan de bestaande pluriformiteit. Nieuwelink en Eidhof stellen in hun brief echter dat maatwerk en werken aan één gemeenschappelijke kern elkaar niet uitsluiten. Hoewel studenten en opleidingen van elkaar verschillen is de samenleving waarop studenten worden voorbereid hetzelfde voor álle studenten. Aanvullend op een gemeenschappelijke kern kunnen opleidingen elementen toevoegen die in lijn zijn met de specifieke doelgroep die zij voor zich hebben óf zaken die de instelling van belang vindt. Maar wat is dan deze gemeenschappelijke kern?

Vrijheid van Onderwijs

De consensus over de kern van burgerschap richt zich op democratie. Maar in hoeverre mag de overheid binnen de context van de vrijheid van onderwijs opleggen welke waarden scholen moeten uitdragen? Hierover heeft de Onderwijsraad in 2021 advies uitgebracht. Het advies stelt níet voor om artikel 23 te hervormen of af te schaffen. Er wordt gesproken over het vinden van een

balans tussen de onderdelen die op dit moment al in grondwetsartikel 23 staan. Scholen hebben ruimte nodig om het onderwijs vorm te geven: hoe er wordt geleerd is aan de onderwijssector. De regering moet eisen stellen aan wát er wordt geleerd om de kwaliteit te waarborgen. De eisen die de regering opstelt moeten in lijn zijn met de uitgangspunten van de democratische rechtsstaat. Van scholen verwachten dat zij democratische kennis, vaardigheden én waarden meegeven in het kader van burgerschapsonderwijs valt dus binnen de grondwettelijke kaders. De Onderwijsraad pleit voor meer aandacht voor de verantwoordelijkheid van de regering om duidelijker eisen te stellen.

Eind vrijblijvendheid?

de

Afgelopen juli heeft de minister een brief opgesteld waarin hij ingaat op het versterken van de kwaliteit van burgerschapsonderwijs in het mbo. De minister concludeert dat de kwalificatie-eisen nu té vrijblijvend zijn over inhoud en het minimale niveau dat studenten moeten bezitten. Daarom gaan de huidige vier dimensies veranderen. De nieuwe eisen voor burgerschapsonderwijs moeten passen in de doorlopende leerlijn vo-mbo. De nieuwe aangescherpte wet op het burgerschapsonderwijs in het vo geeft ons daarom een interessante inkijk in hoe de huidige dimensies in het mbo zullen veranderen. Er wordt ook gesproken over het mogelijk wijzigen van de huidige inspanningsverplichting.

Meer weten over wat dit voor u betekent? Lees dan de volgende editie van Loopbaan & Burgerschap magazine.

Koen Dogterom is werkzaam als Senior begeleider educatieve programma’s bij ProDemos. Daarnaast is hij werkzaam als lerarenopleider maatschappijleer aan de Hogeschool van Amsterdam en lid van de vakvernieuwingscommissie maatschappijleer.

Open deur?! is bekroond en vernieuwd

‘Open deur?!’ heeft de internationale Comenius EduMedia medaille 2022 voor vooruitstrevende onderwijsproducten gewonnen. Een topwaardering voor deze interactieve game over diversiteit, speciaal ontwikkeld voor en door mbo studenten. Want, hoe ga je nou om met mensen die anders zijn dan jij?

In de game kruip je in de huid van Stephen, een 19-jarige student die voor zijn deur een mysterieus pakketje vindt. Dit pakketje moet hij binnen 24 uur bij de juiste bewoner bezorgen. Tijdens zijn zoektocht maakt hij kennis met verschillende bewoners van zijn flat.

Via de game ontwikkelen studenten op een laagdrempelige manier vaardigheden om verbinding

te maken met de ander. Deze vaardigheden komen goed van pas tijdens hun stage en verdere loopbaan.

Nieuw: je device onthoudt waar je bent Even stoppen is nu geen probleem meer. In de vernieuwde versie onthoudt je device waar je bent en speel je na je pauze of wanneer het internet uitvalt zo weer verder.

Presley Ouwerkerk, 2e jaars student en stagiair webdevelopment bij de MBO Raad, testte voor ons de game:

“Het lukte me om het pakketje bij de juiste persoon te krijgen. Dat deed ik door de vragen van iedereen te beantwoorden. Ik leerde de bewoners goed kennen. Iedereen had een unieke persoonlijkheid en de dialogen waren goed. Het was leuk om met iedereen te praten en de game speelde heel soepel.”

In welke bewoner herkende je jezelf en waarom?

“Ik herkende mijzelf het meeste in Jasmine, vanwege wat zij zei in de game. Ze had het erover dat het soms lastig is om jezelf te respecteren. Bijvoorbeeld als het gaat om hoe je er uit ziet.

Normaal gesproken vind ik het best lastig om contact te maken met mensen die anders zijn dan ik, omdat ik wat verlegen ben.”

Wat is volgens jou burgerschap en wat heeft deze game daarmee te maken?

“Mijn betekenis van burgerschap is hoe iedereen meedoet en hoe wij met elkaar omgaan in de maatschappij. Daar gaat deze game ook over.”

Hoe vond je het om mee te helpen met het testen van ‘Open deur?!’?

“Ik vond het heel erg tof, want ik mocht ook een verwijderde bug testen en mijn mening geven over wat beter kon. Ik heb veel geleerd van de game. ‘Open deur?!’ is dus een heel interessant spel dat laat zien dat iedereen anders is in de maatschappij en dat wij elkaar moeten leren accepteren.“

Meer weten of meteen spelen?

‘De game speelde heel soepel’

De burgerschapsles als oefenplaats

‘Neem hun kritische blik serieus’

De coronapandemie, het woningtekort, de stikstofcrisis en de torenhoge energieprijzen: stuk voor stuk ingewikkelde problemen die veel vragen van ons als burgers. Niet alleen omdat ze ons hard raken in ons dagelijks leven, maar ook omdat het oplossen ervan vraagt om veerkrachtige, kritische en betrokken burgers. We geven onze democratische samenleving immers samen vorm. Precies daar kan het vak burgerschap in het mbo het verschil maken, voor studenten én voor de samenleving. Maar hoe zorg je ervoor dat het vak studenten ook daadwerkelijk helpt?

Het is naïef om te denken dat elke student kan omgaan met ingewikkelde maatschappelijke kwesties. We moeten de burgerschapsles daarom zien als oefenplaats voor de democratische samenleving. Laat studenten oefenen met democratische vaardigheden, zoals je inleven in een ander en het vreedzaam oplossen van conflicten. In de burgerschapsles kun je studenten uitdagen om in een veilige omgeving vraagstukken vanuit verschillende perspectieven te bekijken, om feiten van meningen te leren onderscheiden en om te oefenen met het uiten van je mening en het luisteren naar die van een ander.

Schrijf studenten daarbij niet voor wat ze moeten denken of vinden, maar help ze om zelf te navigeren door de maatschappij. Het doel van burgerschap is namelijk niet om modelburgers af te leveren, die allemaal hetzelfde vinden en doen. Daag studenten in plaats daarvan uit om hun eigen mening te vormen en kritisch na te denken over maatschappelijke vraagstukken. Probeer ze er bijvoorbeeld niet van te overtuigen dat ze duurzaam moeten leven, maar nodig ze uit om zelf met oplossingen te komen voor klimaatverandering en milieuproblemen.

Een vuurtje aanwakkeren

Een burgerschapsles als oefenplaats werkt natuurlijk alleen als studenten actief meedoen. Maar hoe wakker je het vuurtje bij hen aan? Prikkel jongeren allereerst met onderwerpen die hen raken en vraag

Loopbaan & Burgerschap & Uitgeverij Deviant

© Michael Mandersloot

naar hun ideeën via motiverende opdrachten. Bijvoorbeeld over het tegengaan van de woningnood, de opvang van vluchtelingen of over het bestrijden van (energie)armoede.

We moeten mbo-studenten en hun ervaringen, twijfels en kritische blik serieus nemen. Ze maken immers al volop deel uit van de maatschappij. Ze lopen stage in sectoren als de bouw of de zorg en zien wat de gevolgen zijn van de woningcrisis en de inflatie voor hun dagelijks bestaan. Alleen door ze serieus te nemen, krijgen zij het vertrouwen dat ook hun ideeën ertoe doen.

Kennis als springplank

Om een constructieve rol in te kunnen nemen in de samenleving, hebben studenten ook kennis nodig. Kennis werkt namelijk als een springplank: met kennis op zak is het makkelijker om je mening te onderbouwen, gehoord te worden en invloed te hebben. Zonder feitelijke onderbouwing van je ideeën heb je immers een discussie van niks. Bovendien biedt kennis van bijvoorbeeld de Nederlandse rechtsstaat en democratie de kans om beter gebruik te maken van je rechten en vrijheden.

De docent maakt het verschil Voor dit alles zijn bevlogen docenten onmisbaar. Door een veilige omgeving in de klas te creëren en je bevlogenheid over maatschappelijke vraagstukken over te brengen, kun je als docent daadwerkelijk het verschil maken voor studenten. Daarmee komt er wel een hoop op het bordje van burgerschapsdocenten terecht. Een goede lesmethode kan helpen. Die biedt een kant-en-klare vertaling van de kwalificatie-eisen naar de dagelijkse lespraktijk en de zekerheid van actueel en verzorgd lesmateriaal. Studenten krijgen een goede basis aan kennis en worden geprikkeld met afwisselende en uitdagende opdrachten. Als docent heb je je handen vrij om verbinding te maken met je studenten en in te spelen op hun behoeften.

Zelf je koers bepalen

Burgerschapsonderwijs helpt studenten te navigeren door de maatschappij. Daarmee is de burgerschapsles niet alleen van onschatbare waarde voor studenten zelf, maar ook voor onze democratische samenleving. Door een vuurtje aan te wakkeren bij studenten, ze serieus te nemen, ze vaardigheden aan te leren en de benodigde kennis aan te bieden, helpen we studenten invulling te geven aan hun rol in de samenleving. Niet door ze te sturen, maar door ze te helpen zelf hun koers te bepalen.

Burgerschapslessen moet je op jouw manier kunnen geven, een manier die recht doet aan jouw studenten. Daarom biedt Uitgeverij Deviant verschillende mbo-methodes burgerschap aan. Ga bijvoorbeeld aan de slag met de uitgebreide methode Schokland . Hiermee leren studenten de wereld om zich heen te begrijpen en kritisch naar de maatschappij te kijken aan de hand van actuele casussen en opdrachten en uitgebreide theorie. De methode is zowel in papieren als in digitale vorm beschikbaar.

Scan de QR-code voor meer informatie.

Ook ontwikkelt Uitgeverij Deviant momenteel Vonk . Met deze methode wakker je het vuurtje bij je studenten aan via aansprekende en uitdagende thema’s, actieve werkvormen en interactie. De lesstof is verdeeld over een leerwerkboek, handige digibordlessen in de vorm van powerpointpresentaties en online opdrachten.

Scan de QR-code om een gratis proefkatern aan te vragen of deel te nemen aan de pilot.

Brandmeester in elke werkomgeving

‘Door de afwisseling blijft de kennis beter hangen’

Hoe voorkom je brand binnen een werkomgeving? Hoe beperk je bij een branduitbraak de uitbreiding van het vuur en de rookverspreiding? En hoe kun je veilig vluchten? Relevante vragen die ook voor jouw leerlingen van belang zijn. Binnen elke werkomgeving speelt brandveiligheid een belangrijke rol. De brandweer heeft een onderwijsprogramma ontwikkeld waarmee iedereen ‘brandmeester’ kan worden.

Behalve dat een brand slachtoffers en schade veroorzaakt, zorgt het voor kosten, emotionele schade en een onveilig gevoel. Niet iets waar jouw leerlingen mee te maken willen krijgen wanneer ze aan het werk zijn. Een aantal docenten is dan ook zeer gemotiveerd om gebruik te maken van dit onderwijsprogramma van Brandweer Nederland.

Docent Elektrotechniek E. Oudendorp: “Onze toekomstige chef-monteurs moeten meer over brandveiligheid weten vanwege de grote veiligheidsrisico’s die bij hun werk horen. Daarnaast kan het niet naleven van de veiligheidsregels projectgebonden kosten met zich meebrengen waar zij verantwoordelijk voor zijn.” Oudendorp noemt het programma didactisch gezien een mooi middel: “Door de studenten even een andere leeromgeving te bieden, krijgen ze afwisseling. Hierdoor blijft de kennis beter hangen.”

Leraar Onderwijsafdeling Sociaal Maatschappelijke studies op het Koning Willem I College Ryan Rijnders : “Leraren weten en kunnen veel, maar niet alles. Brandweer Nederland heeft een hoop

Interesse in dit onderwijsprogramma?

expertise als het gaat om het thema brand. Wij maken gebruik van ervaringsgericht leren. Een programma gemaakt door ervaringsdeskundigen past hier goed binnen.” Rijnders leidt de jongeren op in sociale hulpverlening: “Hier komen zij in aanraking met cliënten waarover zij verantwoordelijkheid hebben. Dan is het heel belangrijk om ook over dit thema voldoende kennis te bezitten.”

Coördinerend docent Wietze Knol van ROC Friese Poort heeft met twee groepen van studenten tussen de 20 en 24 jaar klassikaal gebruik gemaakt van het programma. “Het was onderdeel bij Loopbaan & Burgerschap. De studenten vonden het een leuk onderdeel. Het is van belang dat elke MBO-er zich bewust is van brandgevaar en brandveiligheid. Het programma was duidelijk te volgen.”

Brandmeester sluit aan bij de drievoudige kwalificatieplicht van het mbo en kan worden aangeboden bij vakken die aansluiten bij werkprocessen, vakkennis en vaardigheden en in de LOB-uren. Het programma bestaat uit een introductie, een onderzoek en een presentatie- en evaluatiemoment.

Meld je aan via www.onderwijsinformatie.nl/brandmeester/ Na aanmelding ontvang je een e-mail waarmee je direct toegang krijgt tot het lesprogramma.

Coöperatief leren en interactie helpen studenten

‘Welke

mentoruren dragen het meest bij aan de ontwikkeling van studievaardigheden van mbo-studenten?’

aspecten in klassikale

Bij het trainen van studievaardigheden is het belangrijk dat het in een context gebeurt en dat taken of opdrachten passen bij de vak-inhoud. Ook vraagt het een actieve inzet van de student en metacognitief bewustzijn. Het blijkt dat coöperatief leren en interactie helpen bij het ontwikkelen van studievaardigheden.

Studievaardigheden kun je op verschillende manieren trainen, onder andere vanuit een sociaal-cognitieve benadering. Een eerste stap is vast te stellen welke motivationele en strategische zwaktes studenten hebben, met welke vakken ze worstelen en welke studie- en zelfreguleringsstrategieën ze gebruiken. De tweede stap is om de student te leren zichzelf te reguleren en zwaktes om te zetten in sterktes.

Dit kun je bereiken door:

• het verbeteren en versterken van het beeld dat de student heeft over de controle over schoolprestaties en leerprocessen;

• het uitbreiden van het repertoire van strategieën om te leren, opdrachten uit te voeren en van zelfreguleringsstrategieën;

• het leren gebruiken van de nieuw verworven studie- en leerstrategieën op een cyclische, zelfregulerende manier.

Over de Kennisrotonde

Studievaardigheden trainen: coöperatief, interactie en context Coöperatief leren blijkt effectief te zijn bij het trainen van studievaardigheden. Wel moet coöperatief leren een gezamenlijk doel hebben voor de groepen en er moet een individuele verantwoording zijn voor de leerprestatie. Daarnaast zorgt interactie tussen studenten ervoor dat ze elkaar stimuleren om te reflecteren en onder andere hun eigen metacognitieve strategieën en kennis kunnen testen. Studievaardigheden aanleren is het meest effectief als dat in een context gebeurt, gekoppeld aan vakkennis. Om vaardigheden daadwerkelijk te internaliseren, moet een docent in het dagelijkse onderwijsproces voldoende situaties aanbieden waarin studenten die kunnen toepassen.

Lees het hele antwoord op Kennisrotonde.nl of scan

De Kennisrotonde is een uniek loket voor de beantwoording van jeugden onderwijsvragen met kennis uit onderzoek. Meer dan 600 onderwijsprofessionals kregen al een antwoord op hun vraag aan de Kennisrotonde. Bekijk alle antwoorden op onderwijsvragen of stel zelf een vraag op Kennisrotonde.nl .

De Kennisrotonde is onderdeel van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).

Studenten bedrijven provinciale politiek op het provinciehuis

Een provincie inrichten met voorzieningen, met elkaar in debat gaan en stemmen over wat er nodig is. En dat allemaal in het provinciehuis. Het gratis educatieve programma het Provinciespel van ProDemos geeft studenten een kijkje in het werk van de provincie.

Het is een zonnige maandag in Den Haag wanneer een groep studenten het recent gerenoveerde provinciehuis van Zuid-Holland binnenloopt. ProDemosbegeleider Suzanne wacht de groep op in de centrale hal van het provinciehuis en neemt de studenten mee naar de Statenzaal. Al voordat de glazen deuren naar de zaal opengaan klinkt het ‘Ow cool’ en ‘wow’. De studenten nemen plaats achter de microfoons waar normaal de Provinciale Statenleden zitten. Tijdens de voorstelronde mogen ze oefenen met het gebruik van de microfoons. Iets wat ze meteen in de stemming brengt voor wat komen gaat; het naspelen van een debat.

Suzanne vraagt of de studenten weten waar een provincie invloed op heeft. Meteen een vrij lastige vraag gezien de ‘open huishouding’ van de provincie. De provincie heeft namelijk een aantal vaste wettelijke taken, maar kan daarnaast ook zelf bepalen andere taken op te pakken. Toch komt de klas een heel eind: ze noemen streekbussen en hebben het over de stikstof- en wooncrisis.

Soort burgemeester?

Na deze introductie krijgen ze een korte uitleg over wie waar zit in de Statenzaal en het verschil tussen Provinciale Staten (de gekozen volksvertegenwoordigers) en Gedeputeerde Staten (het dagelijks bestuur

Kiest een meerderheid van de studenten voor de biologische boerderij?

van de provincie). Een student merkt op: “Dus de Commissaris van de Koning is eigenlijk een soort burgemeester?”

Hierna beginnen de studenten met het spelen van het spel. Ze worden opgedeeld in vier groepen die elk een politieke partij vormen. Ze kiezen zelf de naam van hun partij. Eén partij kiest voor de initialen van de leden (het CDSA), een andere partij maakt met de naam meteen duidelijk waar ze voor staan: de partij voor jongeren, milieu en duurzaamheid, a.k.a. de JMD. Ook verzinnen ze een slogan voor hun partij. De Partij voor de Ouderen zegt in koor in de microfoons: ‘Ouderen zet je zonnebril op, iedereen kijkt naar jullie op!’ Naast een partijnaam en een slogan moeten de groepjes natuurlijk ook bedenken waar hun partij voor staat en dat opschrijven in een kort partijprogramma.

Het debat begint

Na dit voorwerk kunnen de studenten aan de slag met het inrichten van hun provincie. In het midden van de Statenzaal ligt een groot kleed met daarop een geanimeerde kaart van de provincie Zuid-Holland. Eromheen staan veertig voorzieningen, zoals een woonwijk, kassen en streekbussen. De politieke partijen kiezen elk drie voorzieningen – die in sommige gevallen tot verhitte discussies binnen de partij leiden - die passen bij hun partijprogramma. Hierna kan het debat beginnen!

Het CDSA mag als eerste een pleidooi houden voor een door hen gekozen voorziening: een biologische boerderij. Ze willen deze boerderij met minder dieren en meer planten in de provincie plaatsen. Zodat boeren nog steeds hun baan kunnen houden en voor eten kunnen zorgen, maar niet te veel stikstof uitstoten. Er barst meteen een discussie los: “Misschien willen

mensen wel veel vlees eten?” en “Krijgen de boeren dan niet minder geld als ze minder dieren mogen houden?” Het CDSA antwoordt dat er nog wel genoeg eten moet zijn en de afname van het aantal dieren geleidelijk moet gaan, en dat als boeren te weinig gaan verdienen de provincie en het Rijk moeten inspringen. Na het debat volgt een stemronde. Spannend, want kiest een meerderheid van de studenten voor de biologische boerderij? Het antwoord is ‘nee’, de boerderij wordt weggestemd.

Geen meerderheid

Hierna volgen nog verschillende andere debatten: over een woonwijk, zorgplein en een bos in de provincie. De studenten komen erachter hoe moeilijk het is om gezamenlijk tot een consensus te komen, geen van de voorzieningen haalt een meerderheid. Het laatste debat gaat over het plaatsen van zonnepanelen of windmolens. De stemming eindigt precies gelijk: zeven studenten zijn voor windmolens en zeven voor zonnepanelen. Een student vraag zich hardop af of er anders geen zonnepanelen op windmolens kunnen worden geplaatst. En zo creëert de groep een nieuwe voorziening: ‘zonnewind’. Suzanne start de stemronde en alle handen vliegen de lucht in. Unaniem wordt er voor de plaatsing van ‘zonnewind’ in de provincie gestemd.

Na afloop van het spel vraagt Suzanne de groep wat ze hebben geleerd. Eén student antwoordt dat hij nu weet hoe een debat werkt, een ander noemt het teamwerk dat nodig is om tot een partijprogramma te komen en voorzieningen te kiezen. Een derde student vond het vooral tof hoe uit twee verschillende ideeën één plan kon ontstaan. Een vierde vond het cool om te zien hoe iedereen een andere mening heeft.

Het Provinciespel wordt uitgevoerd in alle twaalf provincies van Nederland en is gratis te boeken. Extra interessant in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van maart 2023!

Kijk op prodemos.nl/provinciespel voor meer informatie. Hier vind je ook al onze andere gratis programma’s over de democratie, rechtsstaat en rechtspraak.

Aan de slag met de complexe puzzel die vrijheid heet

Wat is vrijheid? En welke vrijheid is het belangrijkste? Vraag het aan honderd verschillende studenten, en je hoort honderd verschillende antwoorden. De online Four Freedoms-leermodule, onderdeel van het platform 4FREE van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, helpt MBO-studenten met behulp van video’s duiding te geven aan het begrip vrijheid en zet hen aan tot een gesprek.

Tekst: Esmee Weerden

Al vele eeuwen denken mensen na over wat vrijheid nou precies is en hoe deze vrijheid het beste beschermd kan worden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, het bekendste voorbeeld van een periode waarin vrijheid in gevaar was, benoemde de toenmalig Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt de zogenaamde Four Freedoms : vier vrijheden die te allen tijde beschermd dienen te worden. Het gaat hier om vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrij zijn van armoede en vrij zijn van angst.

Four Freedoms-leermodule

Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van geloof zijn positieve vrijheden: je bent vrij om je mening te uiten en je geloof te belijden zonder bemoeienis van anderen. Vrij zijn van armoede en vrij zijn van angst zijn negatieve vrijheden: je bent vrij van zaken die jouw vrijheid zouden kunnen beperken. Meestal voel je je vrij door een combinatie van positieve en negatieve vrijheid. Laura Dekker, projectmedewerker bij Nationaal Comité 4 en 5 mei vertelt: “Als mens word je vaak geconfronteerd met het feit dat vrijheid geen tastbaar iets is, maar meer een gevoel. Kijk naar ons eigen land: er is geen oorlog, we zijn aanzienlijk welvarend, je mag werken waar

je wilt, liefhebben wie je wilt, maar voel je je altijd vrij? Zeker niet. Het gevoel van vrijheid zit ‘m voor mij vooral in durven leven zoals je dat zelf wilt, zonder daarin altijd maar rekening te houden met de verwachtingen van anderen.”

Welke mening hebben jouw studenten over vrijheid? Ontdek hun standpunt en ga met elkaar in gesprek aan

Four Freedoms

de hand van de Four Freedoms -leermodule op 4free-now.nl/aan-de-slag . Elke film in de module bevat informatie en vragen of stellingen die je in de klas kunt gebruiken om in gesprek te gaan over de betekenis van vrijheid. Ook is er een 4FREEdocentenmagazine beschikbaar. Het docentenmagazine geeft je inspiratie en handvatten om met alle thema’s die op de website staan, aan de slag te gaan.

VRIJHEID VAN MENINGSUITING

In onze grondwet is de vrijheid van meningsuiting vastgelegd. Niemand heeft toestemming van de overheid nodig om iets te schrijven of zeggen. Dit geeft de mogelijkheid om kritiek te uiten, ook op de overheid zelf. Het zet daarmee ook de deur open voor sterke en controversiële meningen. De grenzen van meningsuiting liggen vast in de wet: er mag niet aangezet worden tot geweld, discriminatie of rassenhaat.

Mag je, vanuit de vrijheid van meningsuiting, schrijven wat je wilt? Waar ligt de grens?

VRIJHEID VAN GELOOF

In ons land bestaan veel verschillende religies, elk met hun eigen regels en standpunten, naast elkaar. Je mag geloven wat je wilt of je bent vrij om zonder religie te leven. Iedereen heeft hierbij het recht om in zijn of haar waarde gelaten te worden en het geloof zonder bemoeienis van anderen te belijden.

Maar wat als de vrijheden en rechten van het ene geloof met die van een ander geloof botsen? Mag een christelijk verzorgingshuis bijvoorbeeld islamitische stagiaires weigeren?

VRIJ ZIJN VAN ARMOEDE

Met de komst van online shopping kunnen mensen tegenwoordig vanuit hun luie stoel producten van over de hele wereld bestellen. Veel van deze producten worden gemaakt in landen ver buiten Europa. Soms zelfs door kinderen, die al vanaf jonge leeftijd voor een paar centen per dag hard en lang moeten werken. Doordat veel mensen bijvoorbeeld goedkope kleding willen, houden we in stand dat mensen in arme landen deze kleding onder slechte omstandigheden moeten maken.

Is andermans armoede ook jouw armoede? Tot waar reikt jouw verantwoordelijkheid?

VRIJ ZIJN VAN ANGST

We willen het allemaal: een samenleving die voor 100% veilig is en waarin niemand bang hoeft te zijn voor oorlogen of aanslagen. Maar veiligheid heeft wel een prijs. Vooral als het gaat om online activiteiten, hebben de overheid en bedrijven veel vrijheid om jouw gegevens te controleren en te gebruiken. Voor persoonlijke advertenties, maar bijvoorbeeld ook voor het opsporen van criminelen. En misschien denk je: ‘Nou en, ik heb niks te verbergen!’, maar iedereen heeft dingen die hij of zij liever voor zichzelf houdt.

Weegt voor jou het opgeven van je privacy op tegen meer veiligheid?

De Four Freedoms -leermodule is online te bekijken op www.4free-now.nl , net als vele andere video’s, artikelen en opdrachten voor MBO-studenten over (on)vrijheid, oorlog en burgerschap.

Meer aandacht voor de mogelijkheden van een associate degree

Associate degrees (Ad’s) zijn tweejarige, praktijkgerichte hbo-opleidingen met een niveau tussen mbo-4 en een hbo-bachelor. Ze werden ontwikkeld om de stap tussen mbo en wo te verkleinen. Binnen de associate degrees worden theorieën uit vakgebieden toegepast op de praktijk. Vier jaar geleden kregen deze opleidingen een zelfstandige status. Inmiddels zijn er meer dan 300 bekostigde associate degrees.

De Ad’s zijn vooral populair onder studenten met een mbo-diploma. De meeste van hen kiezen voor een associate degree omdat ze hiermee in twee jaar een erkend hbo-diploma kunnen behalen, of omdat ze na hun diploma kunnen doorstromen naar een hbo-bachelor. (Bron: SEO, Studie in Cijfers AD 2021) Ook studenten met een havo- of vwo-diploma die (nog) geen vierjarige hbo-bachelor willen volgen, kiezen voor een associate degree.

Dat de associate degrees voorzien in een behoefte blijkt uit het feit dat steeds meer studenten kiezen voor deze opleidingen. In vier jaar is het aantal eerstejaarsstudenten met maar liefst 44% gestegen en in totaal volgen inmiddels meer dan 20.000 studenten een associate degree (Bron: 1 cijfer HO

Willen jouw studenten een erkend hbo-diploma in 2 jaar behalen? Dat is mogelijk met een associate degree. Studiekeuze123 wil studiekiezers wijzen op de mogelijkheid om voor een associate degree te kiezen.

2021). Maar nog niet alle studiekiezers zijn op de hoogte van de mogelijkheid om voor een Ad te kiezen.

Op Studiekeuze123.nl vinden studiekiezers een overzicht van alle geaccrediteerde associate degrees en informatie over onder meer studenttevredenheid, de aansluiting met de beroepspraktijk en hoeveel studenten een diploma halen. Daarnaast is een speciale pagina ingericht met algemene informatie over associate degrees, zoals toelatingseisen, collegegeld en studiefinanciering: www.studiekeuze123.nl/associate-degree hoogte

Campagne

Voor Studiekeuze123 is de stijgende populariteit van de associate degrees de aanleiding om de Ad’s beter onder de aandacht te brengen. Hiervoor is een speciale campagne ingericht voor met name mbo-

studenten, scholieren en ouders. Onder andere via TikTok en Instagram krijgen zij handige informatie en kunnen ze video’s bekijken over ervaringen van afgestudeerde Ad-studenten. En op Studiekeuze123 vinden ze alle relevante informatie over de verschillende Ad-opleidingen én informatie over praktische zaken als toelatingseisen en studiefinanciering.

Studie in cijfers

Studie in Cijfers biedt onafhankelijke, objectieve en vergelijkbare data per opleiding, die studiekiezers kunnen helpen om zich te oriënteren. Studie in Cijfers is er nu ook voor voltijd, deeltijd en duale associate degrees. Studiekiezers kunnen via de opleidingspagina’s van de associate degrees in één oogopslag alle belangrijke cijfers zien én vergelijken met het landelijk gemiddelde.

voor voltijd, deeltijd en duale associate degrees.

Zie www.studiekeuze123.nl/opleidingen

Met je studenten een film zien die écht iets betekent?

Movies that Matter presenteert voor mbo-studenten toegankelijke films over maatschappelijke thema’s met inspirerend lesmateriaal! Denk aan familie, identiteit, keuzevrijheden, discriminatie en migratie. Deze films kun je op twee manieren bekijken:

Film in de klas - kies een (korte) film met kant-en-klare les op onze site.

Film in de bioscoop - mail ons en we organi seren een filmvertoning met verdiepingspro gramma bij jou in de buurt.

Film in de bioscoop bij jou in de buurt!

Jaarlijks zien 10.000 studenten schoolvertoningen op ons festival. In 2023 vindt het festival plaats op 15 en 16 maart in Amsterdam en van 27 t/m 30 maart in Den Haag. We komen daarnaast graag naar je toe en organiseren jaarrond schoolvertoningen door het héle land in een bio scoop bij jouw school in de buurt.

Benieuwd naar onze filmselectie? En wil je je aanmelden met je klas? Scan de QR-code!

educatie@moviesthatmatter.nl moviesthatmatter.nl/educatie

*De Keuzegids mbo 2023 komt op 12 januari uit

*De Keuzegids mbo 2023 komt op 12 januari uit

Vind ik na mijn opleiding snel een baan?

Wat ga ik verdienen?

Vind ik na mijn opleiding snel een baan? Wat ga ik verdienen?

Wat zijn mijn opties als ik nog een andere mbo-opleiding wil gaan doen?

Wat zijn mijn opties als ik nog een andere mbo-opleiding wil gaan doen?

Welke studies kan ik doen als ik wil doorstromen naar het hbo?

Welke studies kan ik doen als ik wil doorstromen naar het hbo?

Het antwoord op deze en veel meer vragen vind je in de Keuzegids mbo en de Keuzegids hbo.

Het antwoord op deze en veel meer vragen vind je in de Keuzegids mbo en de Keuzegids hbo.

Bestel een exemplaar via keuzegids.nl!*

Bestel een exemplaar via keuzegids.nl!*

keuzegids.nl

keuzegids.nl

Nog niet eerder bij ons geweest? Bekijk de gratis kennismakingsactie op onze site!

hoofdpartners

Aan de slag met loopbaanoriëntatie en -begeleiding?

Laat je inspireren door kennis uit onderzoek!

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) is bedoeld om leerlingen en studenten meer zicht te geven op hun kwaliteiten en mogelijkheden zodat ze een passende vervolgopleiding kunnen kiezen of een baan kunnen vinden. Wat weten we uit onderzoek over LOB?

Onderzoek laat zien dat LOB-activiteiten, in het bijzonder loopbaanontwikkeling (ondersteuning aan jongeren bij het vergaren van kennis en vaardigheden om keuzes voor de toekomst te maken) en mentoring (ondersteuning aan jongeren door vrijwilligers in een transitiefase), positief bijdragen aan:

• de persoonlijke en sociale ontwikkeling van leerlingen/studenten;

• diverse aspecten van hun onderwijsloopbaan (bijvoorbeeld doorstroom naar vervolgonderwijs);

• diverse aspecten van hun latere arbeidsmarkt- en beroepsloopbaan (bijvoorbeeld hun inkomen).

Hoe LOB-activiteiten worden uitgevoerd, kan ook invloed hebben op de effectiviteit. De volgende

kenmerken lijken in ieder geval van belang te zijn voor effectieve LOB voor alle leerlingen en studenten:

• een samenhangend LOB-programma;

• ruimte voor individuele begeleide reflectie en professionalisering voor begeleiders; • een actieve rol voor leerling en student;

• informatie over opleidingen én beroepen;

• betrokkenheid van ouders.

Lees meer over LOB op Onderwijskennis.nl Scan de QR-code om je kennis te verrijken over loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Op Onderwijskennis.nl vind je een bundeling van handvatten, praktijkvoorbeelden en verdiepende bronnen op basis van kennis uit onderzoek. Deze helpen je om zelf aan de slag te gaan met LOB.

Scan de QR-code voor meer informatie

Onderwijskennis.nl is het kennisknooppunt van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) dat onderzoek en de onderwijspraktijk verbindt. Met kennis uit onderzoek verbeter je als onderwijsprofessional het dagelijks werk. Benut wetenschappelijke inzichten, publicaties, kennisbronnen en tools van diverse partners.

Werken bij de politie, iets voor jouw leerlingen?

Het is half zeven in de ochtend als Mika Gorter (20), aspirant agent bij de Amsterdamse politie, zijn dag begint: omkleden, naar de briefing met bijzonderheden over de dienst van de dag ervoor en dan naar buiten. Met zijn collega stapt hij in de auto voor een dag surveillance in Amsterdam-Zuid. “Je rijdt door de stad, surveilleert op locaties waar mogelijke risico’s zijn, langs scholen en je let op verkeersovertredingen. En als er een melding komt van een incident, gaan we er naartoe.”

Tekst: Heleen de Bruijn

Mika heeft zijn tweejarige politieopleiding bijna afgerond. Volgend voorjaar is hij klaar en heeft hij gegarandeerd een goede baan bij de politie. “Het beroep van agent lokte voor mij al lange tijd. Het is het onverwachte, het nooit weten wat er op een dag kan gebeuren dat mij aantrekt. Bovendien kan ik niet stilzitten. Ik moet altijd actief bezig zijn. En in dit vak kun je echt iets betekenen voor andere mensen”, zo verklaart hij zijn keuze om agent te worden.

Mika Gorter:

Hij komt oorspronkelijk uit een klein dorp in Friesland, maar wilde graag in Amsterdam naar de politieopleiding. “Het leek me mooi om dat te doen in een drukke stad in plaats van een rustig dorpje, alhoewel de overgang wel even wennen was.” Het zaadje om politieman te worden, werd al geplant op school op de mavo in Friesland. “Eigenlijk wist ik toen niet veel beter dan dat de politie vooral bekeuringen uitschrijft en de verlichting van je fiets controleert. Maar toen ik op aanraden van mijn leraar een project ging doen over de politie, werd dat beeld anders. Ik ging me erin verdiepen en het lukte me zelfs om een tijdje mee te lopen met de politie in Friesland én in Rotterdam. Ik kwam erachter dat de politie veel meer doet dan burgers beleren en bekeuren. En vanaf dat moment wilde ik ook echt bij de politie. Nu wil ik niets anders meer.”

‘Ik zou niets anders meer willen’

Eenzijdig beeld

Dat de politie alleen bekeuringen uitschrijft, ‘niet je vriend is’ en het verkeer regelt bij ongevallen, is het eenzijdige beeld dat veel scholieren hebben. Of ze hebben zelf negatieve ervaringen met de politie. Om dit beeld te kantelen is voor scholen het lespakket ‘Wat doe je wel/niet als je dit ziet’ ontwikkeld. In dat lesprogramma worden leerlingen geconfronteerd met situaties die jongeren in hun eigen leven ook kunnen ervaren, zoals diefstal, alcoholgebruik, geweld en wapenbezit. In de les krijgen ze vragen voorgeschoteld als: ‘wat zou jij doen als iemand met een mes staat te zwaaien of als er op school een vechtpartij uitbreekt?’. Met hun smartphone kunnen ze verschillende antwoorden geven en komen er dan achter of zij de juiste eigenschappen bezitten om agent te worden.

Spannend vak

Dat het vak spannend kan zijn, heeft Mika al ervaren. “De schietlessen op de opleiding en leren hoe je met een wapen omgaat zijn in het begin moeilijk en spannend. Het is toch een dodelijk wapen en daar mag je geen fouten mee maken.” Ook op straat gebeuren soms dingen waarbij de adrenaline een flinke stoot krijgt. “We kwamen eens bij een man die op straat stond te schreeuwen. Hij bleek een mes bij zich te hebben, dat hij gelukkig meteen op straat gooide. Dat was spannend want het had ook kunnen escaleren.” Onderweg naar zo’n incident proberen Mika en zijn collega in de auto al te bespreken wat ze kunnen verwachten en wat te doen. Ook in het lespakket zit een dergelijk facultatief onderdeel. Leerlingen kijken naar praktijksituaties waarbij agenten een melding krijgen en bedenken dan zelf: wat zouden zij doen als agent in een bepaalde situatie? Uiteraard geeft het programma ook antwoorden en suggesties.

Mini-magazine

Voor scholieren en studenten is er ook een handig mini-magazine met alle info over het politiewerk en de politieopleidingen. Ook deze kun je aanvragen via www.onderwijsinformatie.nl/politie

Fit zijn

Een ander facultatief onderdeel van het lesprogramma is een sporttest die een docent met leerlingen kan doen om fitheid te testen. “Tevens een belangrijk onderdeel van de politieopleiding”, zegt Gorter. “Voorafgaand aan de opleiding moet je voor de selectie een intensieve sporttest doen, waarvoor uithoudingsvermogen, kracht en vaardigheid vereist is. Belangrijk is dat je ook in je vrije tijd actief sport, want zo’n test moet je ook als agent elk jaar afleggen. Verder krijg je tijdens de opleiding lessen in gedrag en communicatie, wetskennis en leer je slechtnieuwsgesprekken te voeren.”

Dat laatste kwam Mika goed van pas toen hij voor het eerst werd geconfronteerd met een reanimatie op straat. “Dat is me tot nu toe het meest bijgebleven. Ter plekke waren al mensen aan het reanimeren en ik had nog nooit gezien hoe dat gedaan wordt. Dat maakte best indruk. Als politie zorgen wij in zo’n situatie voor een veilige omgeving en vangen we betrokkenen op. Later moesten we ook naar de familie van het slachtoffer om te vertellen wat er was gebeurd. Met het slachtoffer is het gelukkig goed afgelopen.”

Mika noemt communicatief sterk zijn een van de belangrijkste eigenschappen van een agent. “Je moet, hoe jong je zelf ook nog bent, op straat sterk in je schoenen staan, duidelijk zijn, maar daarnaast ook begripvol.”

Op zoek naar meer informatie over hoe je leerlingen en studenten kunt helpen bij hun oriëntatie op een vervolgopleiding of baan? www.kombijdepolitie.nl/decanen

Meld je aan!

Via www.onderwijsinformatie.nl/politie kun je jouw klas of school aanmelden voor het lesprogramma Wat doe je wel/niet als je dit ziet. Na aanmelding krijgt de klas gratis toegang.

Jongeren gevoelig voor verleidingen

In maart 2023 is de Week van het Geld, een initiatief van het platform Wijzer in geldzaken. Het doel: kinderen en jongeren financieel redzaam maken. Het thema is Bedwing de bling, over verleidingen en hoe je je daartegen kunt wapenen. Oscar de Grave is projectmanager Week van het Geld en Annette Groen is als jongerenexpert bij het Nibud nauw betrokken bij het project.

Waarom hebben jullie het thema Bedwing de bling gekozen?

jongeren denken dat ze snel geld kunnen verdienen, bijvoorbeeld met cryptomunten

De Grave: “Verleiding speelt een rol bij alle geldkeuzes, dat is zo oud als de weg naar Rome. We hebben er dagelijks mee te maken, ook kinderen en jongeren. Denk bijvoorbeeld aan reclames met voetballers of zangers en influencers die via hun socialmediakanalen producten aanprijzen. Peer pressure speelt ook een grote rol. Als je klasgenoten bepaalde schoenen hebben dan wil je die ook. Het is bovendien heel gemakkelijk geworden om geld uit te geven, je houdt je pinpas tegen een betaalautomaat of je bestelt eenvoudig online via iDeal of Afterpay.”

Groen: “Er zijn zoveel verleidingen waar jongeren mee te maken hebben, zoals Oscar aangeeft. En de economie draait 24/7, je hoeft niet te wachten tot de winkels open zijn. Daarnaast zie je dat jongeren denken dat ze snel geld kunnen verdienen, bijvoorbeeld met cryptomunten. We doen als Nibud regelmatig onderzoek naar de financiën van kinderen en jongeren. Wat je bij pubers ziet is dat ze best veel inkomsten hebben, maar het gevoel hebben altijd tekort te komen. Dat zit vooral tussen de oren. Ze zien immers zoveel financiële verleidingen langskomen. Bijvoorbeeld op social media, waarmee ze steeds in contact staan.

Tekst: Martijn de Graaff

De Grave: “Neurowetenschapper Roeland Dietvorst vertelde onlangs op een bijeenkomst van Wijzer in geldzaken hoe het brein van kinderen en jongeren reageert op verleidingen. Als mens heb je een bewust en onbewust denksysteem. Bewust is je logica, het rationeel nadenken. Bij het onbewuste gaat het over je intuïtie en je gevoel. Bij jongeren is het bewuste nog niet volledig ontwikkeld, ze doen heel veel op gevoel. Ze handelen intuïtief. Hierdoor zijn ze relatief gevoeliger voor verleidingen en bedrijven spelen met reclames hier handig op in.”

Groen: “Ook vinden jongeren het lastig om te praten over geldproblemen. Hier heerst nog een taboe op. Het hebben van veel geld vinden ze ‘stoer’, maar over schulden praten ze liever niet. Met Bedwing de bling willen we dit taboe doorbreken en willen we jongeren weerbaarder maken tegen financiële verleidingen.”

Hoe maak je kinderen en jongeren weerbaarder?

Groen: “Ten eerste moet je structureel de financiële vaardigheden van kinderen en jongeren stimuleren, zowel op school als thuis. Als ouder moet je met je kind praten over reclames, over verleidingen. Hoe werkt dat? Fouten maken mag, dat is het mooie van de puberleeftijd. Er zijn dan nog niet zoveel consequenties. Als ze 18 worden, verandert dat. Ze zijn dan voor de wet financieel volwassen: ze mogen rood staan, contracten afsluiten, et cetera. Op dat moment hebben ze die financiële vaardigheden hard nodig. Al was het alleen maar om te weten hoe je je behoeftes kunt uitstellen.”

De Grave: “Dat is precies de reden waarom we de Week van het geld zijn gestart. Jongeren mogen vanaf die leeftijd niet alleen veel meer, maar ze moeten ook meer. Denk aan: een zorgverzekering afsluiten, studiefinanciering aanvragen en belastingaangifte doen. En dat vergeten ze vaak. De bottom line is: we willen alle jongeren dezelfde eerlijke start geven, met de juiste vaardigheden en zonder schulden.”

Wat kunnen scholen doen?

we willen alle jongeren dezelfde eerlijke start geven, met de juiste vaardigheden en zonder schulden

weerbaarder maakt. Belangrijk is wel dat de lessen aansluiten op de belevingswereld van het kind of de jongere. Lessen op de basisschool zijn anders dan op het mbo, omdat ze andere financiële keuzes moeten maken. Tijdens de Week van het geld hebben we daarom aparte (gast)lessen ontwikkeld speciaal voor het mbo.”

Groen: “Idealiter zien we financiële educatie terugkomen in het curriculum, als doorlopende leerlijn. We hebben leerdoelen opgesteld: inkomsten, voorbereiden op onvoorziene financiële omstandigheden, inzicht en overzicht in gelduitgaven en verantwoord besteden. Veel jongeren weten niet hoe ze een begroting moeten maken: welke inkomsten heb ik? Welke vaste lasten? Welke andere uitgaven? En hoe zorg ik ervoor dat ik een spaarpotje heb voor onverwachte uitgaven? Je kunt wel financieel volwassen zijn voor de wet, maar dan ben je niet financieel bekwaam, dat moet je wel leren. Zolang het nog niet in het curriculum is opgenomen, hopen we dat scholen de Week van het geld aangrijpen voor financiële educatie en volop gebruik maken van alle soorten (gast)lessen die dan worden aangeboden.”

De Grave: “We zien het als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. It takes a village to raise a child. Onderwijs, ouders, overheid, we moeten het samen doen. Als je nu de energie en tijd erin steekt, heb je daar later baat van, als de jongere volwassen is.”

Over de Week van het geld

27 - 31 maart 2023

•

Tijdens de Week van het geld vinden vele activiteiten plaats om kinderen en jongeren te leren omgaan met geld. Zo is er lesmateriaal voor verschillende onderwijsniveaus beschikbaar, zijn er in het basisonderwijs online gastlessen en kun je met je klas meedoen met leuke (online) evenementen.

Lesstof komt tot leven in het Rijksmuseum

Cultuureducatie is allang niet meer alleen voor hbo- en wo-studenten weggelegd. Integendeel, in het Rijksmuseum worden mbo-studenten met open armen ontvangen als burgers van de toekomst. Door middel van lesprogramma’s, masterclasses, workshops en rondleidingen leren de studenten hun eigen weg te vinden in de samenleving van nu.

De maatschappij draait op en om vakmensen en die hebben we hard nodig. Juist in deze tijd is het belangrijk om te investeren in leren. Mbo-studenten moeten worden klaargestoomd voor hun toekomst en hun rol in de maatschappij.

Het Rijksmuseum verlaagt de drempel voor hen met programma’s die niet alleen aansluiten bij de lesstof en de actualiteit, maar ook bij het leven van de studenten.

Zo biedt de rondleiding ‘De ideale burger’ een andere kijk op het burgerschap van tegenwoordig. Samen met een museumdocent duiken studenten in de persoonlijke verhalen achter verschillende kunstwerken. En gaan ze met elkaar het gesprek aan, want bestaat er wel zoiets als een ideale burger?

Of heeft goed burgerschap voor iedereen een andere betekenis?

Rondleiding De ideale burger

Zet deze rondleiding in als les in het kader van het vak Burgerschap of als opening van een projectweek.

Leer bekende en minder bekende mensen uit het Rijksmuseum kennen aan de hand van persoonlijke verhalen. Met welke dilemma’s hebben zij geworsteld? Welke invloed hebben zij gehad op de geschiedenis? Wat kunnen we van hen leren?

Samen met een museumdocent onderzoeken studenten de kunstwerken en leren de levensverhalen van bekende en minder bekende mensen uit het Rijksmuseum. We gaan in gesprek over actuele thema’s, zoals emancipatie, seksuele revolutie, geloof en koloniaal verleden.

Meer informatie en het boeken van een bezoek: rijksmuseum.nl/mbo

De studenten leren een mening te vormen en te verdedigen. Ook komen ze in aanraking met verschillende achtergronden en culturen.

Écht voor iedereen

Het Rijksmuseum voorziet in programma’s passend bij alle vakopleidingen, leerjaren en niveaus. Of het nu studenten van autotechniek betreft of de hoveniersopleiding, er is voor ieder wat wils. Wat veel mensen vaak niet weten is dat er educatief aanbod op maat kan worden gemaakt.

Zoals een rondleiding over veiligheid door de eeuwen heen voor de beveiligers van de toekomst. Of een tour langs vroegere haarstijlen, speciaal voor kappers die geknipt lijken voor het werk. Een educatief uitstapje hoeft immers voor niemand uitgesloten te zijn.

De museumdocenten zullen er telkens voor zorgen dat de vakmensen zich gezien voelen. En hopelijk vinden hierdoor steeds meer jongeren de weg naar het museum. Door zorgvuldig en kritisch te kijken zien ze namelijk altijd meer.

Workshop Dutch design

Creativiteit, verbeeldingskracht en presenteren. Stuk voor stuk vaardigheden die aan bod komen in deze workshop. Ideaal voor ontwerpers in spé of om studenten te prikkelen (nog) creatiever te denken. Tijdens deze workshop doorlopen studenten het creatieve proces van een ontwerper. En gaan ze naar huis met hun eigen digitale ‘Dutch Design’.

Hoe ziet de doelgroep eruit? Wat ga je voor hen ontwerpen en hoe laat je je inspireren? Dat zijn allemaal vragen die een ontwerper zichzelf stelt. In de workshop doorlopen de studenten het creatieve proces van collectie naar ontwerp. Geïnspireerd door 17de -eeuwse objecten creëren ze een digitaal prototype. Als afsluiting pitchen ze hun resultaat aan elkaar.

Meer informatie en het boeken van een bezoek: rijksmuseum.nl/mbo

Bekijk het hele aanbod aan programma’s en lesmateriaal voor het mbo op www.rijksmuseum.nl/mbo

Young Impact leert jongeren hun rol te pakken in de maatschappij

Jongerenorganisatie Young Impact werkt al zes jaar met docenten samen om de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren te vergroten. Om docenten te helpen met de ontwikkeling van burgerschapsvorming in het onderwijs, biedt de organisatie inspirerende en activerende lesprogramma’s die invulling geven aan de kerndoelen van burgerschapsonderwijs en loopbaanoriëntatie. Door interactieve werkvormen te combineren met peer-to-peer methodiek en met daadwerkelijk in actie komen leren jongeren hun rol te pakken in de maatschappij.

De jongeren aan zet Docenten kunnen de lesprogramma’s van Young Impact inzetten om jongeren kennis te laten maken met verschillende vaardigheden en thema’s rondom eigentijds onderwijs. Het credo: Young Impact gelooft dat jongeren met hun talenten en interesses impact kunnen maken op de wereld en op henzelf. De kracht van de lesprogramma’s is om eigen initiatief van jongeren aan te wakkeren aan de hand van sterke punten, interessegebieden, waarden en reflectie.

Vervolgens gaan jongeren hun eigen actie vormgeven. Leraren staan vaak versteld van het enthousiasme waarmee jongeren aan hun acties beginnen!

Reflectie en netwerken

Jongeren zijn de ondernemers van morgen. Hoe help je hen zich zo te ontwikkelen dat zij deze rollen goed vervullen? Om Young Impact als invulling voor LOB te gebruiken staan er drie loopbaan competenties centraal: kwaliteitenreflectie, motievenreflectie en netwerken. In alle stappen van de lesprogramma’s komen deze competenties naar voren: wat kan ik het beste, waar ga en sta ik voor en wie kan mij helpen om mijn doel te bereiken?

De bevlogen trainers, die docenten ontzorgen in het geven van de les, motiveren de jongeren om in beweging te komen voor een ander op een manier die bij hen past. Daarnaast kunnen docenten verdiepende modules inzetten om onderwerpen als mentale gezondheid of andere lastige thema’s op een goede passende manier bespreekbaar te maken.

Maatschappelijke dimensies

Young Impact gelooft dat LOB en burgerschap onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De lesprogramma’s maken jongeren dan ook bewust van hun omgeving, vaardigheden, houding en kennis binnen verschillende dimensies van burgerschapsonderwijs. Tijdens de workshops onderzoeken en reflecteren leerlingen op hun eigen waarden en welke zaken zij belangrijk vinden in hun omgeving en de samenleving. Met hun zelfbedachte acties leveren ze een actieve bijdrage aan de maatschappij.

Daarnaast staat de vraag ‘Waarom zou ik mij willen inzetten voor een ander?’ centraal. Jongeren denken na over het doel van en de invloed op sociale betrokkenheid en hun bereidheid om hun bijdrage aan de maatschappij te vergroten.

Verder vraagt het organiseren van de challenges om interactie met andere sociaal-maatschappelijke groepen. Zo leren zij over verschillen tussen groepen en worden deuren voor acceptatie van diversiteit geopend.

Impact moet je vieren Jaarlijks komen duizenden jongeren in actie door een van de lesprogramma’s van Young Impact. Om die jongeren te belonen voor hun inzet is Young Impact Day in het leven geroepen: hét afsluitende event met bekende artiesten en inspirerende sprekers, dit jaar op 1 juni in AFAS Live in Amsterdam. Tijdens het event komen alle jongeren nog een keer in actie om samen blijvende impact te creëren. Het resultaat? Een spetterende liveshow én iedereen gaat vol bomvol inspiratie naar huis!

Onze methodiek: Circle of Impact

Onze bewezen formule noemen wij vandaag de dag ook wel ‘Circle of Impact’. Al onze lesprogramma’s worden opgebouwd aan de hand van deze methodiek.

Inspire - We inspireren jongeren en laten zien wat er mogelijk is. Ze raken gemotiveerd om zich in te zetten voor datgene wat zij belangrijk vinden.

Empower - Jongeren ontdekken hun talenten. Ze geloven in en ervaren hun eigen competenties. Hierdoor voelen ze zich eerder betrokken bij hun eigen leerproces.

Connect - Hoe verhouden jongeren zich tot de samenleving, de wereld en elkaar? Hoe voelt het om met anderen te vieren dat we met zijn allen een grote impact kunnen hebben?

Wil jij jongeren helpen hun maatschappelijke betrokkenheid te vergroten? Ga dan aan de slag met één van onze lesprogramma’s. Van gratis lespakketten tot interactieve workshop met trainers, een gehele projectdag of een invulling van de Maatschappelijke Diensttijd (MDT). We zoeken samen naar een programma dat bij jullie past! Kijk voor meer informatie en inschrijven op youngimpact.nl/lob

Duizenden jongeren vieren jaarlijks hun impact op Young Impact Day.

Jongeren onmisb aar vo or dementievriendelijke samenleving

Jongeren maken een belangrijk onderdeel uit van onze samenleving en zijn als toekomstig beroepskrachten een onmisbare schakel in een dementie vriendelijke samenleving.

Dementievriendelijk is:

• Dementie kunnen herkennen

• Weten hoe je iemand met dementie kunt helpen

• Oog hebben voor wat mensen met dementie nog wél kunnen

• Dementie bespreekbaar maken ...maar hebben er relatief weinig kennis over.

Jongeren vinden dementievriendelijkheid een belangrijk thema...

85% van de jongeren wil zélf beter leren omgaan met mensen met dementie.

40%

40% weet niet hoe zij om moeten gaan met mensen met dementie.

weet weinig tot niets over dementie.

55% 87% wil meer weten over dementie of wil er meer over weten.

87%

Bezoek www.samendementievriendelijk.nl/scholen voor een korte, interactieve online training voor studenten en diverse werkvormen of vraag een gastles aan.

Wie is er tegen de emancipatie van MBO studenten?

Stel je voor, je komt bij de huisarts omdat je last van je maag hebt. En die huisarts is bijzonder vriendelijk, maar na verloop van tijd merk je dat hij nog geen enkele diagnosticerende vraag heeft gesteld. Na tien minuten raakt je geduld op en vraag je of je aan het goede adres bent. De huisarts probeert het nog met ‘wat denk je zelf dat het is?’ en ‘heb je al op internet gezocht?’. Dan ben je er echt klaar mee, en je vraagt aan je huisarts of hij soms geen goede opleiding heeft gehad. ‘Jawel,’ zegt hij, ‘ik heb een uitstekende opleiding in de communicatiewetenschappen gehad.’

Zo’n situatie is kafkaësk – dit gebeurt niet in Nederland. Zou je zeggen. En toch gebeurt het elke dag weer, bij het vak burgerschap in onze ROC’s. Iedereen kan daar voor de klas staan, zonder enige relevante opleiding. De realiteit is niet alleen dat dat regelmatig gebeurt, maar ook dat docenten burgerschap mét een relevante opleiding het middelbaar beroepsonderwijs verlaten, omdat ze het niet meer kunnen aanzien. Collega’s die de krant niet lezen, niet over controversiële onderwerpen met hun studenten kunnen spreken, niet serieus werk maken van hun vak.

Ook studenten zien dit. En hebben er last van. Maar liefst 18% van de studenten geeft aan een (hele) slechte docent burgerschap te hebben – slechts 56% is te spreken over hun docent, blijkt uit onderzoek in opdracht van JOBmbo. Voor een meerderheid van de studenten is het niet duidelijk wat zij moeten leren bij burgerschap.

Het is bedroevend, maar verrassend vind ik het niet. Want wie geen eisen stelt aan de kwaliteiten van docenten burgerschap, kan niets anders verwachten. Uit onderzoek na

onderzoek blijkt de kwaliteit van de leraar bepalend is voor de kwaliteit van onderwijs. Ook als het om burgerschapsonderwijs gaat. Gelukkig staat in het regeerakkoord dat er bevoegde docenten komen. Met steun van studenten, de beroepsvereniging BVMBO, onderzoekers, docenten burgerschap en de Tweede Kamer.

Er is een partij die tegenstribbelt: de MBO-raad. Dat is opmerkelijk. Zowel de vorige als de huidige voorzitter, Adnan Tekin, zijn overtuigd sociaal democraat. Zij zullen niet tegen de emancipatie van de MBO student zijn - en die begint bij goede docenten burgerschap. Wat kan dan het jarenlange mee- en dan weer tegenstribbelen van de MBO-raad verklaren?

Mijn vermoeden is dat het aan de bestuurders van onze MBO-instellingen ligt. Want hoewel de naam anders suggereert is de MBO-raad een belangenvereniging voor bestuurders. Daarom daag ik elke ROC bestuurder in Nederland uit om zich niet langer achter de MBO-raad te verschuilen: wie van jullie durft in het openbaar te pleiten tegen goed opgeleide docenten burgerschap?

Bram Eidhof

Bram Eidhof is oprichter van bureau Common Ground en bouwt samen met scholen aan beter burgerschapsonderwijs. Met workshops en trainingen, het ontwikkelen van nieuwe programma’s en door te strijden voor betere wetgeving.

Wat vindt de student van hun burgerschapsonderwijs?

Acht aanbevelingen vanuit studenten

Er blijkt nog veel verbetering nodig te zijn: studenten geven hun burgerschapsonderwijs gemiddeld een 5.8 en daarmee een krappe voldoende. Afgelopen mei hebben 1.341 mbo-studenten een vragenlijst van JOBmbo ingevuld over hun burgerschapsonderwijs.

• Minder dan de helft van de studenten vindt burgerschap (heel) nuttig voor hun toekomst.

• De meerderheid van de studenten geeft aan het niet (altijd) duidelijk te vinden wat ze moeten leren bij burgerschap.

• Een derde van de studenten is van mening dat hun burgerschapsonderwijs heel slecht aansluit op hun leven als mbo-student.

Ook geeft bijna de helft van de studenten aan dat er (vrijwel) niet door hun docenten burgerschap om hun mening wordt gevraagd. Bij JOBmbo merken we dat veel studenten juist graag willen meedenken over de invulling van het burgerschapsonderwijs. Ook in de enquête is studenten gevraagd hoe hun burgerschaps-onderwijs beter kan. Veel studenten hebben hun mening laten horen. Hiernaast de acht meest voorkomende aanbevelingen van studenten (op willekeurige volgorde):

Voor meer resultaten, ga naar: https://www.jobmbo.nl/persbericht-mbo-studenten-geven-hun-burgerschapsonderwijs-een-5-8/

8Laat burgerschap beter aansluiten op de opleidingsrichting

“Aanpassen aan de opleiding. Alle verschillende opleidingen krijgen nu exact hetzelfde bij burgerschap. Ik als zeevarende in opleiding kan daar vrij weinig mee, en het lijkt me logisch dat er bij burgerschap aandacht wordt besteed aan hoe de toekomst er als zeevarend, internationaal burger uitziet.”

Laat burgerschap meer aansluiten bij de actualiteit en de leefwereld van studenten

“Burgerschap hoort een vak te zijn waar we met z’n allen kunnen praten over sociale, politieke, culturele kwesties lokaal, in Nederland, Europa en de wereld. Daarnaast moeten we kunnen praten over actualiteiten zoals bijvoorbeeld de Oekraïne oorlog. Wat vinden we daarvan, waarom is het gebeurd, wat voor effect gaat het op ons hebben etc. Het vak burgerschap wordt op dit moment weggezet als gewoon opdracht geven en opdracht maken.”

Maak van burgerschap een apart vak en geef consequenter les in meerdere leerjaren

“Ik vind burgerschap belangrijk voor je ontwikkeling en algemene kennis. Ik zou daarom liever het als een vak krijgen in plaats van vier keer in het jaarburgerschap krijgen van docenten die een hele andere richting hebben gestudeerd “

Maak het burgerschapsonderwijs (inter)actiever/meer activerend

“Als we ook echt wat zouden doen tijdens de les. We moeten nu alleen maar opdrachten maken en je boek laten zien elke periode. Ik leer niet zo veel van een lijstje maken van alle ministers.”

Zorg voor meer structuur en duidelijke verwachtingen voor studenten

Binnen mijn school is veel wazig qua opdrachten en is er vaak geen duidelijke beschrijving van! Hier zitten veel studenten mee. Wat wel zou werken is één document waar precies in staat hoe en wat je moet doen en wat er van je verwacht wordt.”

Denk na over de invulling van burgerschapsonderwijs voor volwassenen/zij-instromers

“Maak onderscheid tussen zij-instromers en de reguliere mbo-studenten. Zij-instromers hebben 9 van de 10 keer al burgerschap gehad in vorige opleidingen. Het voelt een beetje nutteloos dat je zo’n vak moet volgen, omdat het nu eenmaal verplicht is. Daarnaast als je dan burgerschap wil geven, zorg dan ook dat je er iets van maakt.”

Geef burgerschap door bevoegde docenten

“Er wordt geen veilige omgeving gecreëerd tijdens burgerschap omdat we het krijgen van iemand met wie we al problemen hebben. Er zou een docent moeten zijn speciaal voor burgerschap, die hier ook gespecialiseerder in is.”

Laat burgerschap ook de plek zijn waar studenten praktische vaardigheden opdoen “Meer praktische zaken zoals het regelen van verzekeringen, hypotheken, belastingen en dergelijke. Hoe je verstandig met geld omgaat enzovoort.”

Gezocht: moedige docenten tegen desinformatie

‘Ga goed in gesprek over verkeerde informatie’

Een rapper start een crowdfundingsactie om te bewijzen dat de aarde plat is. Een publieke omroep beweert dat racistisch geweld tegen witte mensen op grote schaal voorkomt. Organisaties en overheden zetten desinformatie in om te polariseren en te verwarren. Het komt allemaal op jongeren af, en dus ook op docenten. Hoe ga je hierover goed in gesprek met studenten en hoe bereid je ze voor op moeilijke gesprekken in hun beroepspraktijk? Het vereist moed om het gesprek aan te blijven gaan. Gelukkig is er veel hulp om desinformatie te behandelen in de les. Ben jij een van die docenten die de uitdaging aan gaat?

studenten hebben nieuwe gespreks- en informatievaardigheden nodig

Begin dit jaar lanceerden Beeld & Geluid, Kennisnet, Netwerk Mediawijsheid en Practoraat Mediawijsheid de campagne ‘Goed in gesprek over verkeerde informatie’. Hiermee stimuleren ze docenten uit het mbo en hbo om hun studenten en leerlingen beter voor te bereiden op de impact van desinformatie hun beroepspraktijk. Met de mbo startpagina (mbomediawijs.nl/desinformatie) bieden zij een handig overzicht van informatie en lesmaterialen over desinformatie. De organisaties hebben aan de hand van tien voorbeelden uit die praktijk ook nieuw lesmateriaal gemaakt: concrete casussen met tips om daarover in gesprek te gaan. Ook bieden zij gratis gastlessen aan.

Vaardigheden

Aandacht voor dit thema in het onderwijs is hard nodig, want de zorgen over de invloed van mis- en desinformatie in de samenleving nemen toe. Uit onderzoek van het Commissariaat voor de Media (2021) blijkt dat een grote meerderheid (69%) van de Nederlanders zich zorgen maakt over de invloed van nepnieuws, bijvoorbeeld tijdens de verkiezingen. Roelof van Laar, projectleider: “Studenten

krijgen in hun beroepspraktijk steeds meer te maken met mensen die beïnvloed zijn door desinformatie. Ze hebben nieuwe gespreks- en informatievaardigheden nodig om met hen goed in gesprek te blijven.”

Uitproberen

Het project wordt gevoed door de ervaringen van docenten zelf. De organisaties hebben uitgebreid onderzoek gedaan en lesmateriaal wordt samen met docenten ontwikkeld. Van Laar: “We zijn heel benieuwd naar de ervaringen van docenten. Hoe maken zij desinformatie bespreekbaar in de klas? Welke lesmaterialen gebruiken ze? Kennen ze onze pagina’s en lesmaterialen al? We hopen dat veel docenten de casussen uit willen proberen of een gastles aanvragen. Op basis van die ervaringen kunnen we weer nieuw lesmateriaal ontwikkelen of bestaand materiaal aanpassen. Zo kunnen we kennis en ervaring bundelen en docenten verder helpen.”

Zorg

Handvatten

Marieke Simonis, i-coach op MBO College Hilversum, is enthousiast over het materiaal: “Wat ik zo goed vind aan het project, is dat het concrete handvatten biedt om met desinformatie in de klas aan de slag te gaan. Het aangeboden materiaal met bijbehorende handleidingen maken het gemakkelijker om dit onderwerp op te nemen in de lesstof en het verlaagt de drempel om dit ook daadwerkelijk te gaan doen.”

Racisme

De nieuwste casus gaat over de uitzending van Ongehoord Nieuws waarin duidelijk wordt hoe desinformatie racisme en polarisatie aan kan wakkeren. Van Laar: “Die uitzending maakte in de samenleving veel los. In de lesbrief maken we de situatie overzichtelijk en doen we suggesties hoe deze te bespreken in de klas. Laat studenten bijvoorbeeld kijken naar het gebruik van meningen, informatie en desinformatie en welk effect dat heeft.” De lesbrief bevat ook aanvullende bronnen, zodat docenten gemakkelijk meer informatie kunnen vinden.

Een andere lesbrief helpt docenten om desinformatie over corona te behandelen, binnen de praktijk van zorg en welzijn. Van Laar: “De casussen over corona worden deze winter weer actueel. Studenten die binnenkort in de zorg gaan werken komen aan het bed te staan van mensen die niet geloven dat corona hen zo ziek maakt of twijfelen of het vaccin werkt. Zijn deze studenten daar goed op voorbereid? Wij denken van niet. Daarom hebben we dit lesmateriaal ontwikkeld. Voor mbo-opleidingen zorg & welzijn is er een kant-en-klare powerpoint, met animaties en audiofragmenten. Alleen als docenten de handschoen oppakken, staan instromende medewerkers straks met de juiste vaardigheden aan het bed.”

Delen

Van Laar roept docenten op om ook hun eigen tips, materialen en ervaringen te delen: “We kunnen met zijn allen de drempel zo laag mogelijk maken om les te geven over desinformatie. Door kennis en kunde te delen, hoeven docenten het wiel niet opnieuw uit te vinden. We hebben nu met enkele honderden docenten contact. We hopen dat dat er meer dan duizend worden!”

Wil

je jouw ervaring of tip delen?

Mail naar info@mediawijzer.net .

Zoek je meer informatie of lesmateriaal?

Ga naar Goedingesprek.nl en download de toolkit met de casussen. Je kunt je daar ook inschrijven voor de nieuwsbrief of een gastles aanvragen.

Maak je studenten wegwijs in digitale overheidszaken

Wil jij studenten ondersteunen bij het regelen van digitale overheidszaken? Vanaf hun veertiende krijgen jongeren hiermee te maken. Denk aan de aanvraag van een identiteitskaart of theorie-examen of het terugvragen van loonheffing bij een bijbaantje. Een handig informatiepunt is: Digidingen-desk.nl. Deze website legt niet alleen uit wat hen staat te wachten, maar geeft ook instructies. Voor docenten is het mogelijk een training te volgen of een lesprogramma aan te vragen.

In onze samenleving moet iedereen de kans krijgen om zich te ontplooien. Veel jongeren vinden het lastig om zelfstandig digitale overheidszaken te regelen. Zij kunnen niet allemaal terugvallen op hun omgeving voor hulp hierbij. Daarom zijn er plekken waar professionals hen kunnen helpen. Als docent of decaan kun je de studenten helpen met thema’s als zorgtoeslag, studiefinanciering en loonheffing. Op Digidingen-desk.nl vind je per thema stappenplannen, instructiefilmpjes, tips en hulpplekken. Met de kletskaarten van Digidingen-desk ga je aan de hand van vragen, stellingen en dilemma’s met elkaar in gesprek over de digitale overheid. Scan de QR-code om de Kletskaarten te downloaden :

Om Digidingen-desk.nl bij studenten onder de aandacht te brengen, kan de school gebruikmaken

van posters, flyers, animaties en social media. Gratis te downloaden via: www.digidingen-desk.nl/onderwijs/ Voor jongeren in het mbo is het gratis lesprogramma ‘Doe je digiding’ ontwikkeld: www.doejedigiding.nl/voor-scholen/. Dit lesprogramma is goed in te zetten bij burgerschap. Studenten die dit hebben doorlopen, kunnen na afloop van het schooljaar terecht bij de stappenplannen en instructiefilmpjes die hen ondersteunen.

Wil je nog een stapje verder gaan? Stichting Digisterker verzorgt trainingen over Digidingen-desk. Zo kun jij als docent jongeren op een goede en betrouwbare manier maximaal ondersteunen bij de digitale dienstverlening van de overheid en van andere zakelijke dienstverleners.

Minette van den Bemd is positief over Digidingen-desk.nl. Zij is beleidsmedewerker LOB bij BiOND (dé vereniging van begeleiders in het onderwijs) en decaan op het Newmancollege in Breda. “Binnen BiOND heb ik andere decanen gewezen op het bestaan van Digidingen-desk.nl.

Ook heb ik ouders en leerlingen van het Newmancollege geïnformeerd over het bestaan. De informatie op de website vind ik heel toegankelijk voor jongeren. We hebben een maatschappelijke verantwoording om leerlingen verder te helpen. Niet elke leerling is even vaardig in de digitale wereld of heeft thuis een netwerk om op terug te vallen. Er wordt steeds meer gedigitaliseerd. Wanneer leerlingen met een hulpvraag bij mij komen waarvan het antwoord bij Digidingen-desk.nl is te vinden, wijs ik hen daarop. Het past goed binnen het nieuwe vak burgerschap. Het lesprogramma Doe je digiding! en de Toollkit van Digidingen-desk wil ik daarom op school bespreken met de mentoren.”

Tekst: Wiesette Haverkamp

Burgerschap methodes en lesmaterialen

Tijdens het vak Burgerschap leren studenten over de wereld om hen heen en over het maken van afwegingen en keuzes voor hun toekomst.

Educatheek.nl heeft een uitgebreid assortiment Burgerschap lesmaterialen, leerlijnen en complete methodes.

Uitgelicht

StruX Burgerschap KIES - Burgerschap

StruX is een complete methode voor het praktijkonderwijs, vso en de entreeopleiding. Burgerschap vormt een belangrijke leerlijn binnen deze methode.

• StruX behandelt uiteenlopende thema’s als loopbaan, gezondheid en fi nanciën.

• Biedt de basis voor een zelfstandige plaats in de maatschappij.

• Gevat in vier praktische leer- en werkboeken.

KIES biedt vier activerende leerwerkboeken burgerschap voor studenten in het PrO, vso, entree-opleidingen en mbo-niveaus 2, 3 en 4.

• KIES stimuleert de onderlinge samenwerking

• Daagt studenten uit tot kritisch nadenken

• Biedt per thema theorieblokken en praktijkopdrachten