PrimaOnderwijs #1 September 2021 by EDG Media

Nummer 1 / September 2021

breng het leesplezier terug in de klas

trek alles uit de Boekenkast

Lezen wordt weer leuk

Mede dankzij kunstmatige intelligentie

Begrijpend lezen op de schop Close reading als alternatief

www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar

Duurzame oplossingen

Met het Nationaal Programma Onderwijs PrimaOnderwijs 1

VOORWOORD

‘

trek alles uit de boekenkast! De media staan er vol mee. Wereldwijd gaat het leesplezier onder kinderen en jongeren omlaag. Corona heeft ook niet echt een positieve duit in het zakje gedaan. Zonde, want lezen is zo ontzettend leuk!

Makkelijk praten voor mij misschien. Al van jongs af aan las mijn moeder dagelijks voor het slapen gaan een verhaaltje voor. Ons wekelijkse bezoek aan de bibliotheek zag ik altijd als een uitje. Mijn jeugd speelde zich af in een gezin waar lezen een vanzelfsprekendheid was en is. En bovendien zónder smartphone. Die vanzelfsprekendheid geldt helaas niet voor iedereen: bijna 400 miljoen kinderen wereldwijd in de basisschoolleeftijd kunnen onvoldoende lezen en schrijven. Wie geletterd is, kan verder leren, heeft toegang tot werk en krijgt meer kansen op een betere toekomst’, aldus Save the Children (p. 14). Tijd voor een ommezwaai, hoe kunnen we lezen in het onderwijs bevorderen en weer leuk maken? Fervent lezers worden niet al lezende geboren. Kinderen en jongeren hebben hulp nodig bij de ontwikkeling van hun leesvaardigheid en leesplezier. Gelukkig is er uit onderzoek al veel kennis over wat

wel en niet werkt (p. 24 en p. 58). Om laaggeletterdheid te voorkomen, is het aan volwassenen de taak het goede voorbeeld te geven en kinderen en jongeren op te laten groeien in een stimulerende leesomgeving. In Nederland en daarbuiten zijn er inmiddels tal van effectieve manieren en initiatieven die bijdragen aan leesplezier en -bevordering. In deze PrimaOnderwijs besteden we daar graag aandacht aan en hopen we je te inspireren alles uit de boekenkast te halen! Zo delen onderwijsprofessionals uit het primair en voortgezet onderwijs hun beste leestips (p. 8 en p. 50), geven we inzicht in waarom een goed ingerichte schoolbibiotheek een must is en ook hoe je dat moet aanpakken (p. 42 en p. 46), zetten we begrijpend lezen in een ander daglicht met vernieuwende methodes (p. 28 en p. 52), en gingen we in gesprek met schoolleiders hoe ze taal- en leesvertragingen bestrijden met het Nationaal Programma Onderwijs (p. 10). Dat, en nog veel meer in een 96 pagina’s tellende editie van PrimaOnderwijs. Veel LEESplezier en een fantastisch nieuw schooljaar gewenst! Esmee Weerden Hoofdredacteur PrimaOnderwijs

P.S. We zijn tijdens de zomervakantie druk bezig geweest met een restyling van PrimaOnderwijs. Naast het magazine, hebben we ook onze website onder handen genomen! Neem een kijkje op www.primaonderwijs.nl.

Ideeën, vragen, verzoeken voor PrimaOnderwijs? Mail naar redactie@primaonderwijs.nl Volg @PrimaOnderwijs ook op Instagram, LinkedIn, Twitter en Facebook. PrimaOnderwijs 3

Leren wordt nóg leuker met Squla Met Squla in de Klas oefenen leerlingen zelfstandig, spelenderwijs én op eigen niveau met de lesstof. Om het schooljaar extra goed af te trappen, zijn er de Squla Escape Games. Samen lossen leerlingen spannende puzzels op en kraken ze de code. Te vinden in het Squla-pakket dat is bezorgd op je school of op squla.nl/leerkracht. In de klas is Squla altijd gratis. Tijdens schooltijden van 08.30 tot 15.00 uur (op woensdag tot 13.00 uur) oefenen je leerlingen onbeperkt met quizzen en games. n ggeen jzziinn wiij aannw a a DDee

de ? In Je ok n. nh ge etse s te die t fi de he co ingen uit rlei ijz ! en nw alle op pp m je de aa Zet ’m tsna on ula ko met n. te aa en Sq ak st nn Ly op ar t kr p jij ame des ze ka Hel pe G co de ze op B C D Esca nt de ns A ku erge

de n van ukke terie afdr Mys oet Het emde V e ok Vr

t he nh in tse en Fie g n n va de Ge rbo de QRA N Ve Vreemde

0 8 5 3 53 8 0

breed dicht

niet

vol

en kom wa rm niet laag niet vaak niet lelijk niet fout niet kor t niet

niet

n gevond

De De aa aanw nwijz ijzing ingen en

Het Grote terie Appelmys

niet

voetspore

genn inge ijzin nwijz aanw De De aa

gangen van zijn in de fdrukken je raadsels wie de voeta Weet jij wie Squla kom Weet jij van een hap uit e Game op met de de appels l? In de Escap Puzzel mee oplossen heeft genom de schoo raadsels . met de Escap en? kunt deze kaart staan e Game op tegen . Je s op deze Squla . Los raadsels op en die ergen de met deze aanwijzing je zoektocht! kaart! met s Veel succe

.z. z.o

z.o.z

z.o.z.

je Meld an a gratis la.nl u op sq racht /leerk

Inhoud Nummer 1 september 2021

Schoolleiders over het NP Onderwijs

Inhoud De Voorleeskampioen 2021: ‘Ik weet luisteraars mee te nemen in mijn verhaal’

Van interactieve werkvormen tot kunstmatige intelligentie

De leeslijst afschaffen?

Begrijpend lezen moet op de schop!

08 Leestips van het PrimaOnderwijs Panel 14 Dankzij de kamelenbieb kan ik blijven lezen 24 Kansrijke interventies voor leesonderwijs 27 Leesbevordering op de kaart in het mbo

28 Iedere kans benut met Nieuwsbegrip 33 Open taalklimaat bevordert gelijke kansen

De Gouden Weken van het schooljaar

36 Zo help je een leerling met dyslexie 74

Rode Kruis: Iédereen kan iets doen

80 Geef kracht met Kinderpostzegelactie 2021 Volg ons

Colofon Hoofdredactie Esmee Weerden Vormgeving Martin Hollander, Tom Venema Medewerkers Brigitte Bloem, Klaske Delhij, Marianne Eggink, Marleen Kuijsters, Erik Ouwerkerk en Malini Witlox Foto’s iStock, Shutterstock

@primaonderwijs

88 Leer meer over kunstmatige intelligentie

Redactie 030 - 241 70 44, redactie@primaonderwijs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030 - 241 70 21, account@edg.nl Klantenservice 030 - 241 70 20 klantenservice@edg.nl Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een wekelijkse nieuwsbrief en de website www.primaonderwijs.nl

Met 150.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

©Copyright 2021 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelinge n.

Tips van de redactie

nieuws Heb jij een tip voor de redactie? Stuur een e-mail naar redactie@primaonderwijs.nl

Rustmoment in de klas

‘Ik voel mij rustiger in mijn hoofd’, zoals kinderen zelf zeggen na een rustmoment. Een ‘rustig hoofd’ is de basis om te kunnen leren, om gedrag te sturen én om geluk te ervaren. De podcast ‘Rustmoment in de klas’ inspireert om (meer) rustmomenten met kinderen te nemen. De afleveringen bestaan uit interviews met experts over de rol van rust (o.a. bij hoogsensitiviteit en executieve functies), breinkennis en vooral veel praktische ontspanningsoefeningen en tips die je meteen (in de klas) toe kunt passen! Een inspirerende en praktische podcast voor leerkrachten. Ook andere kindprofessionals en ouders komen aan bod. Luister de podcast via www.rustmomentindeklas.nl/podcast of via Spotify of iTunes.

‘Worden wat je wil’ lespakket

Op zoek naar een creatieve invulling van de Kinderboekenweek? Maak gebruik van het gratis lespakket ‘Worden wat je wil’ met inspirerende lessen voor alle groepen van de basisschool. In elke les staat een kinderboek centraal uit de thematitels van het CPNB. De lessen vormen samen een project voor de hele school dat niet alleen draait om het plezier in lezen, maar ook om het benutten van de eigen creativiteit en verbeeldingskracht. Het lespakket inclusief instructiefilmpjes vind je op www.kunstgebouw.nl/wordenwatjewil. Het lespakket wordt aangeboden door Kunstgebouw, Erfgoedhuis Zuid-Holland, Probiblio en Filmhub Zuid-Holland.

winactie Win het boek ‘Robotoorlog’!

Rian Visser schreef meer dan honderd boeken voor kinderen en jongeren, waaronder de bekende series Blitz! en Robotoorlog. Van ouders die hun zoon of dochter maar niet aan het lezen kregen, hoort ze regelmatig dat haar Robotoorlog-boeken achter elkaar worden verslonden. Speciaal voor lezers van PrimaOnderwijs stelt Rian Visser 5 exemplaren beschikbaar van Robotoorlog Boek 1 geheime kracht. Wil je kans maken op het boek? Stuur een e-mail naar redactie@primaonderwijs.nl en laat weten wat je nu al doet om moeilijke lezers aan het lezen te krijgen. Op maandag 4 oktober brengt de redactie de winnaars per e-mail op de hoogte. Meer weten over Rian Visser? Op p. 40 vind je een interview met Rian Visser en een van haar fans.

Is jouw school een Klassewerkplek?

Scholen in Nederland werken keihard aan het oplossen van het lerarentekort. Tegelijkertijd kent de sector een hoge uitstroom, en hapert de instroom door berichten over werkdruk en lage beloning. Het is tijd om meer aandacht te geven aan positief werkgeverschap in het primair onderwijs. Klassewerkplek zoekt basisscholen die uitblinken in hun bijdrage aan het werkgeluk van leerkrachten. Die scholen geven ze een voorbeeldfunctie. Met de resultaten van Klassewerkplek kunnen álle scholen zien waar en hoe ze kunnen leren van deze voorbeeldscholen. Wie weet is jouw school wel één van die voorbeeldscholen? Op www.klassewerkplek.nl vind je meer informatie over dit initiatief. Doe mee en trek nieuwe leraren aan!

Begrijpend lezen bordspel

Kidsweek Taalhelden van het Spelwoud is een nieuw avontuurlijk bordspel waarbij kinderen van het basisonderwijs op speelse wijze begrijpend leren lezen. Het educatieve spel is te spelen op verschillende niveaus: niveau 1 vanaf groep 4 tot niveau 3 voor groep 7 en 8. Het spel kun je op school of thuis spelen en bevat een boekje met maar liefst 60 teksten om je brein te trainen. Het spel is onder andere verkrijgbaar via: www.educatheek.nl/taalhelden-van-het-spelwoud

Letterster is een digitale alles-in-één-oplossing om lees- en spellingproblemen aan te pakken. Het oefentraject sluit naadloos aan bij de onderwijsbehoefte van de leerling. Zo geeft de school eenvoudig en doelgericht, passende ondersteuning op het gebied van lezen en spellen op zorgniveau 3. Letterster ondersteunt • leerlingen die het tempo van de groep niet bijhouden • leerlingen die dreigen te stagneren in hun lees- en/of spellingontwikkeling • leerlingen met dyslexie die niet in aanmerking komen voor vergoede dyslexiezorg • leerlingen met dyslexie die hun behandeltraject hebben afgerond • leerlingen met een NT2-achtergrond • leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis

www.lexima.nl/letterster PrimaOnderwijs 7

Leestips van het PrimaOnderwijs Panel Elk kwartaal komen we met een groep onderwijsprofessionals (digitaal) bij elkaar om te praten over wat er speelt in onderwijsland. Voor deze editie van PrimaOnderwijs vroegen wij een aantal van deze professionals naar tips op het gebied van lezen!

Natasja de Vrind, leerkracht op basisschool de Waterwilg in Nootdorp

◗ Meedoen met Nederland Leest. Je bestelt voor de hele klas hetzelfde boek in pocketvorm en je leest met elkaar. Erg leuk. Er zitten ook lessuggesties bij. Speciaal voor groep 7 en 8; ◗ Speel uitgever en vraag de klas voor een boek dat ze aan het lezen zijn een nieuwe kaft te ontwerpen; ◗ Duo(tutor)lezen met groep 4 en 5; ◗ 1 dag in de week stripboeken lezen in plaats van een normaal leesboek; ◗ In september meedoen met de Roald Dahlweek van Uitgeverij de Fontein.

‘Een leestip voor leerlingen die moeite hebben met lezen: de boeken van boekenboeien.nl Meerdere leerlingen bij ons hebben moeite met lezen, zitten vaak op een groep 3/4-niveau maar willen niet in kinderachtige boeken lezen. De boeken van boekenboeien.nl zijn qua leesniveau passend maar ook qua onderwerpen die aan bod komen. Ze worden graag gelezen door onze leerlingen.’

Cynthia Hoitink, leerkracht op basisschool de Arabesk in Arnhem ‘Zet theaterlezen in. Onze leerlingen vinden dit ontzettend leuk. Samen effectief oefenen.’ Ga naar theaterlezen.nl voor meer informatie.

Sanne den Ouden, intern begeleider op VSO Hub in Oss 8

Adri Ramakers, docente Rekenen en Nederlands op Praktijkonderwijs Roermond in Roermond ‘Ik zorg voor leesplezier en -motivatie door naar de leerlingen te luisteren: welke boeken lezen ze zelf, welke onderwerpen spreken hen aan? Vervolgens breid ik de schoolbieb uit met boeken die hierbij passen, op alle mogelijke niveaus. ‘Ik ben Vincent en ik ben niet bang’ (Enne Koens, over pesten) en ‘Ik moet dit doen’ (Maren Stoffels, over dwangneurose) zijn hier mooie voorbeelden van, maar ook graphic novels zoals Hartenstorm/ Stormhart (Annette Herzog). Ik win ook vaak advies in bij de lokale boekhandel. Maar wat misschien het belangrijkste is: praat over leeservaringen met kinderen en houd het laagdrempelig.’

Ilona Bergink-Koiter, leerkracht op basisschool Los Hoes in Haaksbergen

Sandra Meulenbelt, leerkracht op Kindcentrum Heidepark in Lemelerveld ‘Ga aan de slag met sleutelwoorden, bijvoorbeeld naar aanleiding van het boek ‘Ik heet Reinier en ons is afgebrand’ van Joke van Leeuwen. Het begin van het boek heb ik voorgelezen. Ik ben gestopt op bladzijde 13. De laatste 2 bladzijdes gaan over MEEGEMAAKT (het sleutelwoord). Met de kinderen kort gesproken over wie er weleens iets heeft meegemaakt. Daarna moesten ze in steekwoorden individueel opschrijven wat ze hebben meegemaakt (iets leuks, verdrietigs, stom. Alles is goed.) Dit mochten meerdere dingen zijn. Vervolgens laat je ze in een binnenkring en buitenkring aan elkaar vertellen wat ze hebben meegemaakt. Tot slot moesten de kinderen in dagboekvorm opschrijven wat ze hebben MEEGEMAAKT. Ze mochten er ook tekeningen bij maken. De resultaten waren schitterend en de kinderen waren heel enthousiast aan het werk.’

‘In iedere bouw (onderbouw, middenbouw en bovenbouw) hebben we een zeer uitgebreide bibliotheek. Afgelopen jaar hebben we alle boeken gescand met de gratis boekenscan van Zwijsen (schoolbiebscan). Zo’n grote bibliotheek kan voor sommigen ook overweldigend zijn. Kinderen blijven dan (te) lang zoeken en komen niet voldoende tot lezen. Om kinderen te helpen bij hun zoektocht, maak ik bij ieder thema een Padlet (www.padlet.com). Een site waar je een soort van ideeënmuur creëert. In de schoolbiebscan geef ik als zoekopdracht woorden die passen bij het thema en deze boeken zet ik vervolgens in de Padlet. Ook kun je een pdf toevoegen. Omdat we een account hebben op klassenteksten.nl, zoek ik hier met dezelfde zoekopdrachten naar teksten en plaats hier de pdf van in de Padlet. Vervolgens download ik de QR-code van de padlet en hang deze in de klas. De kinderen (en mijn collega’s om lessen voor te bereiden) kunnen zo makkelijk zien welke boeken we op school hebben die passen bij het thema. In het voorbeeld zie je mijn gemaakte Padlet bij het thema ‘reizen’: https://padlet.com/ikoiter/10de54k2xyjmjnr9 PrimaOnderwijs 9

Schoolleiders over het Nationaal Programma Onderwijs:

‘

De keuzes die wij

‘Dankzij financiёle middelen zijn duurzame oplossingen mogelijk’

gemaakt hebben uit de menukaart van NP

‘

Onderwijs zijn een

logisch vervolg op de

schoolontwikkelingen waarmee wij al bezig waren

Scholen worden de komende twee schooljaren ondersteund met het Nationaal Programma Onderwijs (NP Onderwijs), een investeringsprogramma van het kabinet om de gevolgen van de coronacrisis voor leerlingen op te vangen en coronavertragingen in te lopen. Over hoe scholen dit aanpakken ten aanzien van taal- en leesvertragingen ging PrimaOnderwijs in gesprek met Nico Woudwijk, directeur van basisscholen Op ‘e Trije en De Oanset in Ferwert en Ried, en Linda Kroon, directeur van basisschool De Griffel in Zeist. Tekst: Esmee Weerden Foto’s: Vincent van Kleef

Linda Kroon

‘Onze scholen zijn klein (gem. 50-60 leerlingen per school, red.), dus we zijn ontzettend blij met de middelen die beschikbaar komen’, vertelt Nico. ‘Het is veel geld en we willen graag dat het goed besteed wordt. Daarom hebben wij gekozen voor duurzame interventies.’ Linda vult aan: ‘De interventies die wij hebben gekozen sluiten aan bij de al ingezette schoolontwikkelingen en zijn daardoor duurzaam. Ik ben heel blij met de extra mogelijkheden en middelen die we krijgen vanuit het NP Onderwijs. Mede dankzij het NP Onderwijs kunnen we onze plannen nu doorzetten voor volgend schooljaar.’

Korte lijntjes met leerlingen Gelukkig is het niet alleen maar kommer en kwel geweest afgelopen schooljaar. Linda: ‘Ik vind het jammer dat er veel focus gelegd is op de achterstanden. Er zijn ook mooie dingen ontstaan tijdens de coronacrisis.’ Zo viel het niet mee om kinderen van boeken te voorzien toen de school dicht was. ‘We hebben een samenwerkingsovereenkomst met de Bibliotheek op school en besloten om boeken mee naar huis te geven. Het risico dat de boeken niet terug zouden komen, namen we op de koop toe. Ook hebben de leerkrachten veel filmpjes gemaakt waarin ze voorlazen en vragen stelden aan de leerlingen en hebben wij leerlingen die moeite hebben met lezen extra ingepland om samen online te lezen. Zo hebben we het leesonderwijs geprobeerd voort te zetten en dat is aardig gelukt. We hopen dat we ouders middels de filmpjes en het geven van informatie bewust hebben kunnen maken van het feit dat lezen zo ontzettend belangrijk is.’ Nico: ‘Op onze scholen hebben we op sociaal-emotioneel vlak geen enkel probleem gehad afgelopen jaar. Uit veiligheidslijsten van WMK en tevredenheidsonderzoeken is gebleken dat we juist enorm goed hebben gescoord op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Ik denk omdat we op beide scholen met preventieve methodes werken. En tijdens de lockdowns hebben onze leerkrachten korte

lijntjes gehouden met de leerlingen door veel met de leerlingen (via Teams) te bellen. Kinderen met specifieke onderwijsbehoeftes hebben we uitgenodigd op school.’ Linda: Ook op de Griffel hebben wij een goede score behaald op de vragenlijst van Vensters PO ten aanzien van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Leerlingen waarover wij ons zorgen maakten, hebben wij preventief op school laten komen tijdens de lockdown.

Ontwikkeling van leerkrachten Op het gebied van zowel technisch, als begrijpend lezen, hebben Nico en zijn team aan de hand van methodetoetsen en de eindtoets wel geconstateerd dat de scores onder het landelijk gemiddelde zaten. ‘Wij denken dat corona hier zeker van invloed op is geweest. We hebben leesmomenten aangeboden online, maar dit bleef vaak maar bij een kwartiertje per dag.’ Ook Linda ziet op haar school dat in twee >>

Nico Woudwijk PrimaOnderwijs 11

groepen de resultaten lager waren dan verwacht. De overige groepen hebben goed of zelfs hoger dan verwacht gescoord. ‘In de groepen met lage resultaten zitten veel kinderen met dyslexie. We zijn gewend om te kijken naar wat de wetenschap zegt over de effectiviteit van bepaalde interventies in de praktijk. De keuzes die wij gemaakt hebben uit de menukaart van NP Onderwijs zijn een logisch vervolg op de schoolontwikkelingen waarmee wij al bezig waren. We hadden een tijdelijke leerlingdip en moesten daardoor eigenlijk terug in het aantal groepen. Nu kunnen we met de interventie ‘klassenverkleining’ 8 kleine groepen formeren. Daarnaast gaan we onder andere schoolbreed extra aandacht besteden aan ‘instructie in kleine groepen’ en ‘metacognitie en zelfregulerend leren’. Dankzij de financiёle middelen van het NP Onderwijs heeft Nico voor ‘zijn’ scholen kunnen kiezen voor een duurzame oplossing voor de lange termijn. ‘Het bieden van extra uren onderwijs als mogelijke interventie is fijn, maar ik geloof er meer in om de kennis en de gereedschapskist van leerkrachten uit te breiden.’ Zo gaat taal- en leesonderwijs expert Karin van de Mortel een jaar lang scholing verzorgen en leerkrach-

ten voorzien van feedback door video’s van hun technisch en begrijpend lezen lessen te analyseren, waarna de leerkrachten de opgedane kennis in de praktijk zullen brengen. ‘Op deze manier willen we het leerkrachthandelen verbeteren, wat ten goede zal komen aan de ontwikkeling van de leerlingen.’ Basisschool De Oanset zal zich met twee andere scholen uit de omgeving richten op de scholing van technisch lezen, zodat ze een lerend netwerk creёren. Nico: ‘Het uitwisselen van ervaringen, opgedane kennis en waar leerkrachten mogelijk tegenaan zullen lopen in het traject, zie ik als heel waardevol.’ Basisschool de Griffel zet in op professionalisering van de leerkracht op zowel team- als groepsniveau. Aan de hand van studiedagen die zij zelf vormgeven (evidence informed) wordt een vertaling gemaakt naar de onderwijsplannen van de verschillende werkgroepen. Lessen worden samen voorbereid, er wordt bij elkaar in de klassen gekeken en de werkgroepen nemen het team inhoudelijk steeds mee in het proces van hun vakgebied. Zo hebben zij onder andere de afgelopen twee jaar teambreed het LIST-lezen ingevoerd onder leiding van de betreffende werkgroep. Linda: ‘Vanuit de school vinden we de ontwikkeling van de leraar heel erg belangrijk; hoe ziet een goede les eruit, hoe geef je een goede instructie, hoe zorg je ervoor dat de metacognitie van leerlingen verder verstevigd wordt? Vervolgens kijken we naar wat bewezen effectief is en wat niet. Wij hebben gekozen voor logische interventies, passende bij ons jaarplan. We doen er liever een paar goed, dan heel veel half. Door de middelen van het NP Onderwijs kunnen we dit nu uitvergroten en er volop mee aan de slag.’ ◗

Waarom het Nationaal Programma Onderwijs? De coronacrisis vraagt veel van iedereen in het onderwijs, van basisschool tot universiteit. De jongste generaties in ons land worden hard geraakt. Het leren is vertraagd, en het sociale leven stond lang stil. Iedereen in het onderwijs werkt zich ondertussen een slag in de rondte. Deze pijn van de pandemie verdient extra aandacht. Daarom heeft de overheid in totaal € 8,5 miljard uitgetrokken voor een Nationaal Programma Onderwijs. Dit wordt de komende twee schooljaren door onderwijsinstellingen geïnvesteerd in de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling van leerlingen en studenten, en in het inhalen van vertragingen als gevolg van corona. Daarvoor kiezen ze uit een menukaart van kansrijke interventies. Kijk voor meer informatie over het programma en praktijkverhalen op www.nponderwijs.nl.

Vijf dagen inspiratie, de nieuwste trends & ontwikkelingen Schrijf je nu in voor gratis toegang via not-online.nl

30 nov - 04 dec 21

Jaarbeurs | Utrecht

Mahadiya (13) uit Ethiopië mist school door corona:

‘Dankzij de kamelenbieb kan ik thuis blijven leren en lezen’ Een nieuw schooljaar gaat van start, om te lezen, te schrijven, te rekenen - om te leren. Na afgelopen coronajaar, hebben kinderen zin om gewoon weer naar school te gaan. Voor veel kinderen wereldwijd is onderwijs echter niet vanzelfsprekend. Save the Children, de grootste onafhankelijke kinderrechtenorganisatie ter wereld, zorgt ervoor dat deze kinderen goed onderwijs krijgen. Ieder kind heeft het recht om te leren lezen en schrijven. Kunnen lezen en schrijven is de basis van het onderwijs. Wie geletterd is, kan verder leren, heeft toegang tot werk en krijgt meer kansen op een betere toekomst. Het vermogen om geschreven taal te begrijpen doorbreekt de cirkel van armoede. Bijna 400 miljoen kinderen in de bassisschoolleeftijd kunnen echter onvoldoende lezen en schrijven. Omdat scholen dicht of ver weg zijn. Omdat er geen lesmateriaal is. Of goede leerkrachten ontbreken. Ieder jaar dat goed onderwijs ontbreekt, zijn er ruim 70 miljoen kinderen die op hun 10e verjaardag nog niet kunnen lezen en schrijven.

De impact van corona op een generatie Door de coronacrisis is het aantal kinderen dat achterstanden oploopt of niet terugkeert naar school om te leren lezen en schrijven drastisch toegenomen. Meer dan 1,6 miljard kinderen konden sinds begin 2020 door corona niet naar school. De gevolgen voor miljoenen kwetsbare 14

kinderen is enorm. Veel van hen gaan waarschijnlijk niet meer terug naar hun klas. Een generatie kinderen over de hele wereld dreigt hierdoor nooit hun potentieel waar te kunnen maken. In deze tijd is aandacht voor onderwijs dan ook cruciaal.

Het verbeteren van geletterdheid Save the Children zet zich onvoorwaardelijk in voor het recht van kinderen om te leren lezen en schrijven. Daarvoor worden meerdere interventies ingezet om de onderwijskansen van kinderen te verbeteren. Zo bouwt Save the Children scholen, maar werken ze vooral aan een leeromgeving waarin ieder kind de kans krijgt om te leren lezen en schrijven. Dat doen ze met hun leerprogramma Literacy Boost, gericht op kinderen die in de eerste twee jaar van de basisschool zitten. Dit programma richt zich naast het verbeteren van de leesvaardigheid van kinderen ook op bijscholing van leraren en op het vaststellen van leesachterstanden.

Het leerprogramma Literacy Boost bestaat uit een aantal onderdelen: ◗ Kennis en voortgang meten van kinderen ◗ Leraren trainen, zodat ze kinderen beter kunnen begeleiden en motiveren ◗ Het geven van trainingen en voorlichting aan ouders en gemeenschappen ◗ Het leveren van boeken, bibliotheken en lesmateriaal ◗ Organiseren van activiteiten, zoals leesclubs Literacy Boost is een effectieve en bewezen aanpak die niet alleen in ontwikkelingsomgevingen, maar ook in crisissituaties ingezet kan worden. Ook is de aanpak flexibel aan te passen voor zowel onderwijs op het platteland als in stedelijke gebieden. Uit evaluaties van de aanpak blijkt dat Literacy Boost de meest achtergestelde kinderen helpt te leren lezen en schrijven, inclusief meisjes en kinderen uit arme huishoudens. Deze kinderen hebben met het Literacy Boost programma tot 40% meer kans om door te stromen naar groep 3. Literacy Boost komt ten goede aan de 20% van de armste kinderen. ◗

Wil je meer weten over Literacy Boost en andere interventies van Save the Children? Ga naar www.savethechildren.nl/educatie.

De verhalen van Sammy, Awa en Mahadiya

Dit is Sammy. Hij is 10 jaar en woont in Rwanda. Voor kinderen als Sammy is het niet vanzelfsprekend om te kunnen lezen en schrijven. Dankzij de steun van Save the Children kan hij naar een lokale leesclub voor kinderen en volgt zijn moeder een training, waar ouders leren hoe ze hun kinderen helpen in hun ontwikkeling. Nu leest Sammy zijn moeder en zusje voor. En heeft hij de basisvaardigheden voor een betere toekomst.

Dit is Awa. Ze is 10 jaar en woont in Mali. De toekomst is heel onzeker voor kinderen als Awa. Daarom doet ze hard haar best op school. ‘Als ik hard leer, kan dat later onverwacht deuren voor me openen.’ Op school doet ze mee aan Literacy Boost.

Dit is Mahadiya. Ze is 13 jaar en woont in Ethiopië. Later hoopt ze ingenieur te worden. Door de uitbraak van COVID-19 is haar school gesloten. Mahadiya mist school. Toch kan ze thuis blijven lezen en leren, dankzij de kamelenbieb. In afgelegen gebieden, zoals de woestijn van Ethiopië, brengt Save the Children boeken naar kinderen toe, per kameel. Dankzij 21 kamelen kunnen 22.000 kinderen als Mahadiya blijven leren.

Ben je benieuwd naar het echte verhaal van Mahadiya? Download het gratis kinderboek ‘Maha en de kleine kameel’ via www.savethechildren.nl/pagina/maha-kleine-kameel. PrimaOnderwijs 15

Voorleeskampioen Mohammed Oulad Chaib:

‘Ik weet luisteraars mee te nemen in mijn verhaal’ Al bijna 30 jaar stimuleert Stichting Lezen het leesplezier in groep 7 en 8 middels De Nationale Voorleeswedstrijd, de één na grootste leescampagne (na de Kinderboekenweek) voor het regulier basisonderwijs. PrimaOnderwijs sprak met de voorleeskampioen van 2021 en de leesconsulent die verbonden is aan de school van de landelijke winnaar. Tekst: Esmee Weerden

De 28e editie van De Nationale Voorleeswedstrijd had een iets ander karakter vanwege corona, maar de aanmeldingen waren er niet minder om. Maar liefst 2837 scholen organiseerden een schoolwedstrijd, de eerste ronde van De Nationale Voorleeswedstrijd. In totaal deden 150.155 kinderen uit heel Nederland mee als voorlezer of luisteraar. Mohammed Oulad Chaib van Obs De Schatkaart uit Delft is in de landelijke finale gekroond tot de beste voorlezer van Nederland en mag zich een jaar lang De Nationale Voorleeskampioen 2021 noemen. Mohammed: ‘Ik vond het heel spannend om te horen wie de winnaar zou worden en ik was heel erg blij toen het zover was.’ Angela Hardeveld, leesconsulent bij DOK Delft, de openbare bibliotheek van Delft, en verbonden aan Obs De Schatkaart: ‘Mohammed sprong er tijdens de schoolwedstrijd al bovenuit. Hij nam het publiek ontzettend goed mee in zijn verhaal.’

Voorlezen in een coronajaar Met programma’s op het gebied van lezen, taal, kunst en cultuur ondersteunt DOK leerkrachten en leerlingen op alle niveaus. Angela: ‘De Nationale Voorleeswedstrijd is een standaard onderdeel van onze programma’s waar we veel tijd aan besteden op scholen. Door corona verliep de voorbereiding anders dan normaal, maar we vonden het belangrijk dat alle rondes door gingen, ook al was dat soms op afstand en via livestreams.’ Onderdeel van die voorbereiding is in de eerste plaats zorgen dat de leerlingen een leuk boek hebben om uit voor te lezen. ‘Je moet begrijpen wat je leest en waar het verhaal over gaat, zodat je het goed kunt overbrengen op je publiek.’ Daarnaast leert Angela leerlingen hoe ze zichzelf moeten presenteren, wat een goed stemgeluid is en hoe ze intonatie kunnen gebruiken. ‘Toen Mohammed ging voorlezen in de klas, wilde je echt weten hoe het verhaal verder ging. Hij wist het verhaal met veel emotie over te brengen. Dat is wat je wilt bereiken.’

De landelijke finale Na het winnen van de schoolwedstrijd, kwam Mohammed in de lokale finale van de bibliotheek in Delft terecht. Angela: ‘De lokale finale werd via een livestream georganiseerd. De klasgenootjes moedigden Mohammed op afstand aan en zelfs de burgemeester gaf acte de presence.’ Uit de lokale finales werden de beste voorlezers geselecteerd voor de provinciale finales die vervolgens tegen elkaar streden om de titel De Nationale Voorleeskampioen 2021. Mohammed is heel trots dat hij goed zijn emotie heeft weten over te brengen in de finale: ‘Een van mijn sterkste punten is dat ik weet hoe ik moet

praten als er iets spannends of zieligs in het verhaal gaat gebeuren. Ik weet luisteraars mee te nemen in mijn verhaal.’ Tijdens de finale las Mohammed voor uit Blauwe plekken van Anke de Vries. Hiervoor heeft Mohammed flink geoefend. ‘Ik heb elke dag voorgelezen. Niet alleen op school, maar ook thuis.’

Het stimuleren van leesplezier Als leesconsulent vanuit DOK verzorgt Angela wekelijks taalprogramma’s op diverse scholen. Naast leesbevordering, staat leesplezier daarbij op nummer één. ‘Voorlezen vinden kinderen één van >>

PrimaOnderwijs XX

ijd dstr we voo rle es atio nale @n ijd dstr we Vo orl ees Na tio nale De

de leukste dingen die er zijn op het gebied van lezen. Op Obs De Schatkaart hoefde ik De Nationale Voorleeswedstrijd niet eens te promoten. Beiden klassen wilden graag meedoen. ‘Veel blijven oefenen’, is de tip van Mohammed als je plezier in lezen wilt krijgen. ‘Ik vind dat je veel meer gaat begrijpen door veel te lezen en dan wordt lezen leuk, want ik snap de moeilijkere woorden die we krijgen op school nu veel beter.’ Angela sluit af: ‘Om het leesplezier te stimuleren, luisteren wij altijd naar de wensen en behoeften van de school en de DOK designers, een groep kinderen die zes keer per jaar samenkomen om te brainstormen over onze dienstverlening. Zo hebben de DOK designers de themaroute bedacht: boeken in de schoolbibliotheek worden niet meer op alfabetische volgorde maar op thema gezet. Het blijkt in de praktijk namelijk veel makkelijker om een keuze te maken voor een boek als de boeken op thema’s ingedeeld staan. Non-fictie en fictie boeken staan door elkaar, dus je pakt ook snel verschillende soorten boeken. De diversiteit van het aanbod vergroot duidelijk het leesplezier, de leencijfers voor informatieve boeken zijn omhoog geschoten.’

Gratis deelnamepakket en aanmelden schoolkampioen Deze maand gaat de 29e editie van De Nationale Voorleeswedstrijd van start. Alle basisscholen in Nederland krijgen automatisch een gratis deelnamepakket opgestuurd. Dit deelnamepakket hoef je dus niet apart aan te vragen. In het deelnamepakket zit een brief met inlogcodes waarmee je je schoolkampioen kunt aanmelden voor de volgende ronde in de bibliotheek. Het aanmelden van een schoolkampioen kost eenmalig € 27,50. Je hebt tot 6 december de tijd om op school een voorleeswedstrijd te organiseren met de kinderen uit groep 7 en/of 8. De Kinderboekenweek zou een mooie aanleiding kunnen zijn. Vergeet de schoolronde niet alvast in te plannen. Ga voor meer informatie over de voorleeswedstrijd, de spelregels en het aanmelden naar www.denationalevoorleeswedstrijd.nl

L es p a k ket Het enige echte lespakket!

Bestel nu het oﬃciële Sinterklaasjournaal lespakket dat aansluit op de inhoud van het bekende tv-programma. Je ontvangt diverse materialen en unieke Sinterklaasjournaal items om zonder uitgebreide voorbereidingen samen met de kinderen actief Het Sinterklaasjournaal te beleven.

Bestel op www.educatheek.nl/sinterklaasjournaal

De leeslijst afschaffen? Voor- en tegenstanders aan het woord Om jongeren meer én langer aan het lezen te krijgen, moeten scholen de verplichte leeslijst ﬂink vernieuwen en kunnen boekverslagen de prullenbak in.

‘

Tekst: Malini Witlox

Te vaak circuleren

‘

er binnen de secties

Nederlands leeslijsten waarop al decennia-

lang dezelfde titels figureren

Zo kan lezen weer leuk worden, concludeerden de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur in 2019 in een advies. ‘Te vaak circuleren er binnen de secties Nederlands leeslijsten waarop al decennialang dezelfde titels figureren. Waarom jongeren steeds doorverwijzen naar ‘Terug naar Oegstgeest’ als huidige generaties minder worstelen met het loskomen van een streng-christelijke, maar eerder van een streng-islamitische achtergrond?’, zo staat in het rapport. Maar hoe kijken docenten daar zelf naar? Ze wisselen sterk van mening, blijkt uit een rondgang van PrimaOnderwijs. Kamp A: Nederlands hoeft niet leuk te zijn, wiskunde is dat ook niet. Kamp B: verbrand die leeslijst en boekverslagen vandaag nog.

Niets mis met leeslijst Met een leeslijst is niets mis, meent Naomi Smits die in groep 8 van De Drie Koningen in De Meern lesgeeft. Met enthousiasme kan ze uren volpraten over lezen. Vorig schooljaar begon ze samen met haar collega van groep 4 een experiment; ze legden de methodes met woordrijtjes aan de kant. ‘Die zijn dodelijk saai. Ik ben met mijn klas gezamenlijk boeken gaan lezen. Soms lezen de kinderen voor zichzelf, soms lezen we klassikaal waarbij iedereen een beurt krijgt. Ik let op intonatie en inlevingsvermogen, maar ook op woordenschat. Soms onderbreek ik ze. Begrijpt iedereen dit woord? En we praten over het boek.’

begint het vaak al met een stappenplan, legt hij uit. ‘Kijken naar de titel en de illustraties en voorspellingen doen over de inhoud. Wat voor tekst is het? Afhankelijk van de soort tekst, bepalen leerlingen hun leesstrategie. En pas dan als laatste stap mag een leerling gaan lezen, ontdaan van alle verwondering of nieuwsgierigheid en lamgeslagen door alle vragen.’ Op zijn eigen school ging Van Haaster tevergeefs met de directie de discussie aan over het nut van begrijpend lezen en de gebruikte leesmethode ‘Dat werkte niet. Maar ik ben eigenwijs. Ik zei tegen de leerlingen; de eerste vijf stappen slaan we over.’

Niet te ingewikkeld Joanneke Prenger is leerplanontwikkelaar Nederlands bij SLO en coördinator van het Landelijk Netwerk Taal. Zij pleit ervoor om niet te moeilijk te beginnen, zeker bij kinderen die niet van lezen houden. ‘Is het erg als ze Dagboek van een loser of de boomhutserie lezen? Dat zijn rijk geïllustreerde stripachtige boeken waarvan echte literatuurliefhebbers zullen zeggen dat het niet mag. Maar als je een kind daarmee aan het lezen krijgt, is het prima. Dan kun je als leraar klassikaal een boek lezen dat wat rijker van taal is om ze ook daarmee kennis te laten maken onder begeleiding. Zo breng je ze steeds een stapje hoger.’

Verder heeft Smits een lijst samengesteld van goede kinderboeken. ‘Niet Het leven van een loser of De waanzinnige boomhut, maar boeken die wat uitdagender zijn. Het Bamboemeisje van Edward van de Vendel of De schaduw van de leeuw van Linda Dielemans bijvoorbeeld. ‘Natuurlijk mogen leerlingen ook het Dagboek van een muts lezen, maar ik wil ze ook uitdagen en hun horizon verbreden. De kinderen vinden het fantastisch. In het begin kregen sommigen een rolberoerte als ze mij met een boek aan zagen komen maar nu willen ze meer. Ze vragen steeds om leestips en lezen in hun vrije tijd ook meer.’ De leestips geeft Smits wel op maat. ‘Op de leeslijst die ieder kwartaal een update krijgt, staan 300 titels. Daar kies ik iets van. Ik weet van iedere leerling wat hij of zij al gelezen heeft en wat mooi kan zijn.’

Begrijpend lezen Niet de leeslijst maar de grote nadruk op begrijpend lezen is het probleem, vindt oud-leerkracht Wim van Haaster. Je kunt niet meer gewoon genieten van een boek als je moet nadenken over zinsbouw en thema. ‘Ik ben geen tegenstander van begrijpend lezen, maar het is compleet doorgeslagen. Het leesplezier wordt eruit geslagen door alle doorgeschoten bevragingen over een boek.’ Voordat je mag beginnen met lezen,

Ook middelbare scholen zouden niet direct het hoogste moeten eisen. ‘Er is niets mis met een graphic novel. Niet iedere leerling wil meteen Multatuli lezen, al kun je ze wel kennis laten maken met zo’n schrijver. Het is leuk als ze buiten hun grenzen willen kijken en een paar hoofdstukken proberen, maar dring de Max Havelaar niet tot de laatste bladzijde op omdat het moet.’

Schaf leeslijst niet af Kinderen vinden lezen in hun jonge jaren bijna allemaal leuk, zegt Luc Koning van Pravoo die hier onderzoek naar doet. ‘De afname van de leesmotivatie begint te komen in groep 7 en 8 en op de middelbare school. Ze gaan dan puberen en het boek krijgt steeds meer concurrentie van de smartphone en de iPad. Het is soms een worsteling om ze dan goede boeken te laten lezen, hoewel die er wel zijn.’ De leeslijst afschaffen? Daar is hij geen voorstander van. ‘Je gooit dan heel veel (wereld)literatuur als ballast overboord. Rekenen hoeft ook niet leuk te zijn, lezen ook niet per se. Wel mag er wat mij betreft wat minder aandacht komen voor begrijpend lezen in de onderbouw van de basisschool en wat meer voor belevend lezen. Belangrijk is dat kinderen aan de binnenkant van hun ogen de film zien van wat ze gelezen hebben.’ PrimaOnderwijs 21

Marc ter Horst & Wendy Panders (ill.)

Viruswereld geeft aan de hand van corona en andere virussen antwoord op alle virusvragen. Ook complotdenken en nepnieuws komen in het boek aan bod en worden duidelijk uitgelegd. Een helder en onmisbaar boek dat helpt om virussen, vaccins en vleermuizen beter te begrijpen. ‘Hoe leg je verantwoord, duidelijk en geestig uit hoe een virus als corona werkt? Nou, zo dus.’ – Bas Maliepaard in Trouw

€ 19,99

Marc ter Horst & Wendy Panders (ill.)

‘Het is knap hoe Ter Horst realistisch is zonder te vervallen in doemdenkerij.’ – Didactief

‘Dit is het beste boek voor kinderen om te lezen over corona, of SARSCoV-2 zoals we in dit boek leren. Zonder dat we er bang van hoeven te worden. Elke klas in Nederland heeft dit boek keihard nodig.’ - www.onderwijsvanmorgen.nl

Palmen op de Noordpool is een eerlijk maar ook grappig boek over ons klimaat. Het laat zien dat klimaatverandering verandering van alle tijden is, maar dat de opwarming van nu toch echt een ander verhaal is. Hoe zit het nu precies met die ijsberen, orkanen en overstromingen? ‘Marc ter Horst loodst je door de geschiedenis, de scheikunde, de gevolgen en mogelijke oplossingen heen en maakt van jou een klimaatexpert.’ - Kidsweek

€ 24,99

BELANGRIJKE BOEKEN OVER NIET MEER WEG TE DENKEN ONDERWERPEN

Beide boeken zijn geschikt voor kinderen vanaf 9 jaar én voor volwassenen. Te koop in iedere boekhandel.

Column #Daniëlle

De voorleesjuf ‘Ga je voorlezen juf?’ De ochtendpauze is net afgelopen en meerdere keren per week is dat hét voorleesmoment. Een aantal kinderen is kennelijk bang dat ik het vergeet, want bijna dagelijks krijg ik de vraag. Het voorleesboek gaat al snel open. Na De keverjongen is nu De keverkoningin favoriet. Een aantal kinderen begint na 10 minuten voorlezen wat te wiebelen, maar het gros blijft aandachtig luisteren. Na een kwartier zorg ik, bijna altijd, voor een cliffhanger en is er vrijwel altijd een ontevreden blik. Verwoede pogingen worden er ondernomen om mij over te halen tot langer voorlezen. Soms lukt het. Hoe zou het zijn wanneer je niet goed kunt lezen? Om over voorlezen nog maar te zwijgen. Wanneer de letters voor je ogen dansen, wanneer de woorden maar niet vloeiend uit je mond komen, lijken mij de dagelijkse leesmomenten in een klas een worsteling. Een worsteling met (moeilijke) woorden, met een verhaallijn die maar niet duidelijk wordt, met illustraties waarvan niet duidelijk is of ze het verhaal ondersteunen. Over het nut van lezen is al veel onderzoek gedaan en geschreven. Het prikkelen van fantasie, taalontwikkeling, complexere zinnen kunnen maken tijdens het voeren van een gesprek, het vergroten van de woordenschat, het herkennen van emoties, en het kunnen inleven in de ander zijn slechts enkele uitkomsten die in veel onderzoeken naar voren komen. Nu zijn déze effecten van lezen niet meteen zichtbaar. Dat je ademhaling tot rust komt en dat je minder stresshormonen aanmaakt zijn effecten die vaak wel direct zichtbaar zijn. Wanneer ik mijn leerlingen na een leesmoment hierop wijs, zijn er altijd wel een paar die me dromerig aankijken, maar uiteraard zijn er ook kinderen die het tegendeel even willen bewijzen. Met overdreven gehijg en gewiebel tot gevolg. Laaggeletterdheid krijgt al langere tijd de benodigde aandacht. Daarmee rijst meteen de vraag hoe we kinderen kunnen motiveren tot lezen. Het stimuleren van leesplezier heeft immers vaak een positief effect op de intrinsieke motivatie om te lezen. De vaak leuke ideeën vliegen je om de oren; een goede bibliotheek op school, kringgesprek over een gelezen boek, boekpromoties, het maken van een boekendoos, ouders betrekken, het koppelen van leesteksten aan thema’s van je klas, het laten voorlezen door oudere

kinderen aan de kleuters, prentenboeken voorlezen, zomerlezen, maar bovenal……voordoen! Geef je mening over een boek, onderbouw deze. Maak zelf een boekendoos en presenteer. Lees voor! Dit laatste werkt vaak drempelverlagend en motivatie verhogend. Wanneer mijn wat lage, hese stem het soms wat af laat weten na het voorlezen, vraag ik nog weleens een leerling het even een paar minuten van me over te nemen. ‘Eh juf, ook die rare stemmetjes en dat overdreven gedoe? Ik weet niet of me dat lukt.’ Geeft niet, genieten doe ik toch wel. ◗ PrimaOnderwijs 23

Kansrijke interventies voor het leesonderwijs

Aanpak van achterstanden vanuit onderwijsonderzoek Door de scholensluiting en de overschakeling naar online onderwijs hebben veel leerlingen leesachterstanden opgelopen. Afgelopen schooljaar is dr. Judith Stoep, docent Pedagogische Wetenschappen en Onderwijswetenschappen aan de Radboud Universiteit en senior projectmanager bij Expertisecentrum Nederlands, bezig geweest grip te krijgen op deze achterstanden en te onderzoeken welke interventies op de korte termijn kansrijk zijn om deze achterstanden te bestrijden. Tekst: Esmee Weerden

Lezen, en dan met name begrijpend lezen, is een van de pijlers voor succes in het onderwijs, het werk en het sociale leven. ‘Een goede leesvaardigheid helpt je om informatie op te nemen uit teksten, maar dan moet er wel voldoende aandacht zijn voor hoe je dat moet doen’, stelt dr. Judith Stoep.

Afstandsonderwijs Het was lastig voor leerkrachten om het leesonderwijs de juiste aandacht te geven in tijden van afstandsonderwijs. Judith: ‘Als je de hele dag met 24

kinderen fysiek in de klas bent, kun je ze de ruimte geven om te lezen en te praten over teksten. Bij afstandsonderwijs moesten leerkrachten zich vaak beperken tot het geven van instructie.’ Uit onderzoek blijkt dat dit veel te mager is geweest, waardoor het niet vreemd is dat er achterstanden zijn ontstaan. Begrijpend lezen betekent dat lezers betekenis kunnen geven aan de geschreven taal. Dit is een complex proces dat bestaat uit onderdelen zoals woordenschat, voorkennis en een juist gebruik van leesstrategieën en valt niet middels instructie alleen

te leren; leerlingen moeten ook leeskilometers maken. ‘Nu de scholen weer open zijn, adviseren we leerkrachten tijd in te bouwen voor effectieve didactiek die van belang is bij het vergroten van leesbegrip. Op Onderwijskennis.nl delen we al deze informatie, waarmee leerkrachten direct aan de slag kunnen.’

Effectief begrijpend lezen

Interactie over teksten Een andere leesstrategie is om leerlingen woorden uit de tekst met elkaar te laten bespreken en te onderzoeken welke kennis ze al over die woorden hebben. Zo vergroten ze hun woordenschat en wordt het makkelijker om een tekst te doorgronden. ‘Logischerwijs was hier tijdens het afstandsonderwijs te weinig tijd voor en kon je als leraar slechts uitleggen voor een scherm wat een woord betekent.’ Terwijl interactie juist zo enorm belangrijk is voor de leesvaardigheid. Het gaat daarbij niet alleen over interactie tussen de leraar en de leerling, maar ook over de gesprekken tussen leerlingen onderling. Coöperatieve werkvormen kunnen bij dat laatste helpend zijn. ‘En laat kinderen – nu het weer mogelijk is – niet alleen in de klas maar ook buiten de klas bezig zijn met taal en lezen en zorg ervoor dat je dit als school faciliteert.’

Vakoverstijgend werken ‘Verder zal een goede transfer bijdragen aan het vergroten van het tekstbegrip’, adviseert Judith. Begrijpend lezen moet eigenlijk de hele week aan de orde zijn. ‘Op elk moment dat leerkrachten met een tekst bezig zijn of een verhaal aan het vertellen zijn, spelen die principes een rol die met begrijpend lezen te maken hebben, dus je moet als leerkracht altijd aandacht hebben voor mogelijke verbindingen die je kunt leggen. Dit vergt wel de nodige flexibiliteit van leraren en een vakoverstijgende manier van werken. ‘De voorbereidingen hiervoor moet je één keer heel uitvoerig doen, maar uiteindelijk levert het tijdswinst

‘

dr. Judith Stoep

‘

Wil je teksten goed kunnen begrijpen, dan moet je niet alleen de woorden kunnen ontcijferen, maar moet je ook de wereld achter die woorden kennen. Als je iets over een onderwerp weet, is het makkelijker om teksten te lezen over dat onderwerp. Er zijn verschilllende bewezen effectieve manieren om dit te trainen bij kinderen. ‘Je kunt kinderen bijvoorbeeld vragen om zich alvast iets voor te stellen bij de tekst aan de hand van de titel of het plaatje op de cover, voordat ze beginnen met lezen. Daarmee activeer je voorkennis die bij de tekst van pas zou kunnen komen.’ Dit kun je ook heel expliciet doen als leerkracht, door van tevoren vragen te stellen die de voorkennis aanspreekt of door samen met leerlingen een mindmap te maken. Hierin kunnen ze verbanden aangeven die in de tekst voorkomen en elkaar helpen om de kennisbasis verder op te bouwen.

Een methode kan je heel goed helpen, maar verlies de leerlingen en de

samenhang tussen de vakken niet uit het oog

op als je de leerdomeinen niet afzonderlijk ziet, maar ze meer geїntegreerd bekijkt door bijvoorbeeld thematisch te werken. Mijn advies is dan ook dat je methodes voor taal, begrijpend lezen en de zaakvakken niet moet gebruiken als enige bron om je lessen vorm te geven. Sla altijd een bruggetje tussen de methode en datgene wat je leerlingen nodig hebben om een diepe kennisbasis te krijgen; wees flexibel. Een methode kan je heel goed helpen, maar verlies de leerlingen en de samenhang tussen de vakken niet uit het oog.’

Wil je meer weten over het tegengaan van leervertraging? www.onderwijskennis.nl/ kansrijke-interventies-leervertraging Onderwijskennis.nl verbindt onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk. Je vindt er kennis uit onderzoek voor je dagelijks werk: wetenschappelijke inzichten, publicaties, kennisbronnen en tools van diverse partners. Onderwijskennis.nl wordt mogelijk gemaakt door het NRO. Op de hoogte blijven van inzichten en nieuwe thema’s? Volg Onderwijskennis.nl online @onderwijskennis

Onderwijskennis.nl

PrimaOnderwijs 25

S R A A N E K E T N E S R E V Ĳ R H SC GEZOCHT van 20 november tot aan de kerstvakantie

e winter jong Overal ter wereld klimt dez en brieven aan en oud in de pen. Ze schrĳv isters. Ze koningen, presidenten en min mensen die vragen om de vrĳlating van grote mond gevangenzitten omdat ze een tegen te gaan. hadden of om discriminatie enen kaarten. Ze schrĳven groeten en tek ot onrecht is gro Zo steunen ze mensen die aangedaan.

DOE OOK MEE

Schrĳf en teken met jouw klas mee tĳdens Amnesty’s Write for Rights. Bestel et het gratis schrĳfpakket (m isbas het in s materialen voor een hele kla op ezeett onderwĳs en mbo) en voortggez amnesty.nl/scholen. Bestel

het gratis Write for Rightspakket!

daagt uw talentvolle, meer- en hoogbegaafde leerlingen uit! Acadin is dé digitale leeromgeving voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs. Een omgeving die is gevuld met >500 interessante en uitdagende leeractiviteiten over allerlei onderwerpen voor groep 1-8. Speciaal geselecteerd om het leren op school voor deze kinderen te verrijken. Acadin helpt leerkrachten leerlingen te prikkelen met uitdagende leerstof waar ze hun tanden in kunnen zetten, maar ook met korte opdrachten voor de laatste 10 minuten van de les. Kenmerkend voor deze leeractiviteiten is dat ze een open karakter hebben. Leerlingen leren niet alleen feitenkennis en vaardigheden, ze leren ook hoe ze moeten leren.

“Acadin heeft veel voordelen, je ziet kinderen echt opbloeien!” “Acadin beviel zo goed dat het al snel schoolbreed is ingevoerd.” “Acadin kan worden ingezet voor alle leerlingen, maar is vooral interessant voor leerlingen die wel wat extra uitdaging kunnen gebruiken.”

Opbouw Acadin Inhoud – >500 leeractiviteiten groep 1-8 Planningsmodule – activiteiten toekennen met startdatum en deadline Begeleidingsmodule – beoordelen, portfolio

Interesse? Meer informatie over Acadin, de abonnementsprijzen en de wijze van aanmelden, vindt u op www.acadin.nl. U kunt zich aanmelden voor een e-presentatie en/of via een proefabonnement Acadin gratis 10 weken verkennen.

www.acadin.nl | info@acadin.nl | (070) 262 94 05

Leesbevordering op de kaart in het mbo Lezen is van positieve invloed op je taalvaardigheid, schoolcarriѐre en verdere loopbaan. Toch is (vrij) lezen geen vast onderdeel binnen het curriculum in het mbo. Als het aan Audrey Stam, docent Nederlands en Engels op het Mediacollege in Amsterdam, ligt, komt daar verandering in. Met budget en begeleiding van het LerarenOntwikkelFonds (LOF) wil zij het leesonderwijs in het mbo weer op de kaart zetten. Tekst: Esmee Weerden

Het is niet dat er niet gelezen wordt binnen het mbo. Integendeel. ‘Voor Nederlands en Engels doe je examen in de onderdelen lezen en luisteren maar dat is vrij technisch van aard’, vertelt Audrey. ‘Het gedeelte waarin je werkt aan de basis, is er in het mbo niet.’ Jaarlijks starten er altijd wel een paar studenten aan het Mediacollege die niet taalvaardig genoeg zijn. ‘Onze studenten zijn creatieve beelddenkers. Ze zetten taal om in beeld. Je moet opdrachten echter wel kunnen plaatsen in een context.’

LOF-initatief: Leesbevordering mbo Audrey is daarom groot voorstander van het stimuleren van lezen. ‘Door te lezen, breid je je woordenschat uit, je kunt je dan beter uitdrukken. Niet alleen moeten studenten een opdracht goed kunnen begrijpen, maar juist ook toelichten wat ze hebben gedaan en hoe ze het hebben aangepakt. Als je niet goed begrijpt wat iemand zegt, of dit nou een docent of een echte opdrachtgever is, dan heb je het best zwaar bij ons.’ Met dit gegeven kwam Audrey via collega’s bij het LOF terecht. ‘In een aantal sessies met een enthousiaste groep mbo-docenten kreeg ik al snel mijn idee voor leesbevordering in het mbo scherp. Het leerzame aan de LOF-sessies is dat je allemaal een ander idee hebt, maar je doet mee met hetzelfde doel voor ogen, namelijk het onderwijs vernieuwen.’

Een permanente bibliotheek Audrey is al heel ver met haar doel om het (vrij) lezen te integreren in het curriculum van alle opleidingen binnen haar school. Met het budget van het LOF hoopt ze – nu corona op de achtergrond raakt – een permanente bibliotheek in te gaan richten die bemand

Audrey Stam

wordt door een mediathecaris, die ook advies kan geven aan studenten over de keuze van een boek. ‘Als je lezen wilt bevorderen, moeten studenten een goede keuze kunnen maken. Tijdens mijn lessen besteed ik hier nu al veel tijd aan. Ze mogen van mij zelfs een stripverhaal lezen. Het gaat erom dat ze het plezier weer terugkrijgen en dat er geen weerstand meer is om te lezen.’ ◗

Over LOF LOF (LerarenOntwikkelFonds) legt het initiatief bij de leraar voor beter onderwijs. LOF biedt leraren uit het primair onderwijs, speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo budget en begeleiding om hun eigen project voor beter onderwijs in hun school uit te voeren.

Ga voor meer informatie naar www.lerarenontwikkelfonds.nl PrimaOnderwijs 27

Optimaal begrijpend lezen met Nieuwsbegrip

Iedere kans benut ‘We bleken een taalzwakke school te zijn’, vertelt Anja van der Plas, intern begeleider van groep 5 tot en met 8 van de Oranjeschool in Katwijk. Samen met Willem Kuijt, de enthousiaste leerkracht van groep 7, zoomt Anja in op de ontwikkelingen in de school rond begrijpend lezen met Nieuwsbegrip. Rick van Dijk, innovatieadviseur en trainer bij de CED-Groep, begeleidde de gedreven Oranjeschool in hun proces naar betere resultaten met een doelgerichte training en klassenconsultaties. Een mooi gesprek over innovatieve methodes, meesterlijke leerkrachten en zelfstandige leerlingen.

Tekst: Marjolein van Dijk

De kracht van actualiteit De eerdere methode waar de Oranjeschool mee werkte was saai en gedateerd. Vier jaar geleden stapte de school dan ook over op Nieuwsbegrip. ‘Alles word je aangereikt. Het zijn aantrekkelijke, actuele lessen. Als je door de hele school hetzelfde doet, dan heb je kans dat er thuis ook meer gesprekken over komen. De kinderen zien het onderwerp tegelijkertijd in het nieuws, en zo beklijft het veel meer dan een les uit een boek’, licht Anja toe. Toen Nieuwsbegrip Goud werd geïntroduceerd, koos de school ervoor hun zilveren licentie in te wisselen. Willem had hier een grote stem in. ‘De kinderen kunnen alles gewoon op de computer invullen. Dit scheelt veel tijd en papier én ze vinden het leuk.

‘

Je kunt het niet echt verkeerd doen, maar je kunt wel mooie kansen laten liggen

De methode brengt de kinderen stap voor stap door de basislessen en de online toetsen. De resultaten zie ik met een klik op de knop. Begrijpend lezen is een belangrijk vak. Als we betere resultaten willen, moeten we álles uit de methode halen.’

Iedere kans grijpen Om het begrijpend lezen een impuls te geven, volgde een deel van het team vorig jaar een opfristraining bij Rick van Dijk. Hoe zet je Nieuwsbegrip nu echt goed in, hoe differentieer je handig, en hoe model je effectief? Anja: ‘Wat ik heel goed vond is dat Rick meteen de praktijk koppelde aan de training. De klas werd meteen in de goede groepen verdeeld tijdens de bijeenkomst. Dit geeft echt een voorsprong als het team weer overgaat tot de orde van de dag.’ Om de ingezette lijn goed vast te houden en om de puntjes op de i te zetten, is Rick aansluitend gevraagd om klassenconsultaties te doen. Anja: ’Dat was echt fijn. Na de klassenconsultatie had Rick met iedere leerkracht een persoonlijk gesprek en stuurde hij een verslag met persoonlijke actiepunten. Nu organiseren we zelf onderlinge consultaties.’ Sinds twee jaar ligt binnen de aanpak van Nieuwsbegrip de focus op het actief lezen van de tekst. Willem: ‘Kinderen gaan in groepjes aan de slag en hebben rollen, zoals de rol van voorzitter en van vragensteller. Dat is ook echt het doel van de les: actief kunnen lezen in een groepje. Rick observeerde mij en gaf me terug wat goed gaat en wat beter kan. De methode geeft heel duidelijk aan hoe je de les kunt geven, maar je kunt toch zelf dingen over het hoofd zien. Bijvoorbeeld: begrijpen de kinderen goed genoeg wat er nu precies van hen wordt verwacht in de groepjes? Dat was ook de tip die ik kreeg: ga meer in op de rollen. Doe het zelf voor in de klas, zodat de kinderen meer kennismaken met de verschillende rollen. Je kunt het niet echt verkeerd doen, maar je kunt wel mooie kansen laten liggen.’

gement is dan een belangrijke voorwaarde voor succesvolle lessen. ‘In het begin vond ik het werken met de groepjes even spannend hoor. Je moet wel zorgen dat de leerlingen precies weten wat ze moeten doen. Toen ben ik op het idee gekomen om bakjes te maken voor ieder leesgroepje. In de bakjes zit onder andere het strategiekaartenboekje van Nieuwsbegrip. Ook heb ik er gelamineerde kaartjes ingestopt met de verschillende rollen, met suggesties voor wat je bijvoorbeeld in de rol van voorzitter zou kunnen zeggen’, vertelt Willem. ‘Zo kunnen de kinderen zelf dingen opzoeken, zonder dat ze mij hoeven te raadplegen. Dit creëert rust en maakt dat de kinderen actiever en zelfstandiger zijn. Door het werken met rollen oefenen de kinderen ook veel executieve functies. Er gebeurt in de les veel meer dan begrijpend lezen. Dat zit er allemaal in verweven en vind ik heel mooi.’ Anja vult aan: ‘Als een kind zich verdiept in een nieuwsonderwerp kan dit van alles losmaken. Dan is het fijn als je het er samen over kunt hebben.’

Kijk op klassenconsultaties Rick kijkt met plezier terug op zijn begeleiding aan de Oranjeschool. ‘Het was zo leuk om te zien hoe Willem zijn klassenmanagement volledig onder controle heeft. Ook blinkt hij enorm uit in het modellen. En zo heeft iedere leerkracht zijn eigen kundigheid en aandachtsgebieden. Vaak is er op scholen geen tijd om een methode echt te leren kennen en te oefenen, maar het is echt de moeite waard.’ De resultaten van de groep van Willem zijn gegroeid. ‘We zijn ook heel intensief bezig geweest. Ik ben benieuwd naar volgend jaar, als ik kinderen in de groep krijg die deze manier van werken al een jaar hebben gehad. We hopen dat de resultaten nog verder groeien.’

Meer weten? Wil jij ook het meeste halen uit je begrijpend leesonderwijs? Neem dan contact op met Carla van Doornen: c.vandoornen@cedgroep.nl of kijk op nieuwsbegrip.nl/trainingen.

Een bak zelfstandigheid Het werken in de groepjes vraagt van leerkrachten om de leerlingen los te laten. Goed klassenmana-

PrimaOnderwijs 29

Zin in lezen tijdens de Kinderboekenweek Van 6 tot en met 17 oktober vieren we de Kinderboekenweek. Voor alle groepen van de basisschool zijn er bij de Thematitels motiverende en afwisselende lessen gemaakt, met presentaties voor het digibord en leuke werkbladen. Je kunt nog steeds deelnemen aan de Kinderboekenweek! Lees boeken bij het thema beroepen en dans en zing tijdens de opening op het lied ‘Worden wat je wil’ van Kinderen voor Kinderen.

Worden wat je wil De Thematitels gaan over waanzinnige beroepen zoals kunstenaar, superheld, wetenschapper of boswachter. De lijst bevat diverse genres, zoals prentenboeken, stripboeken, informatieve boeken en avonturenboeken. Voor ieder wat wils dus! Meer informatie over lessen, Thematitels en de Makkelijk Lezen Lijst — voor de aarzelende

lezers of kinderen met leesproblemen — van de Kinderboekenweek, staat op onderwijs.cpnb.nl. Zo kan iedereen meedoen met de Kinderboekenweek! Ben je vergeten het pakket te bestellen? Neem contact op met je lokale boekhandel en vraag naar de mogelijkheden.

Effectief het Engels lezen van leerlingen verbeteren?

Dat lijkt me sterk... En toch is het zo! Met STERK Engels gaan jouw leerlingen de lees- en spreekvaardigheid verbeteren. Technisch lezen en begrijpend lezen komen hierbij uitgebreid aan bod. Onze geavanceerde online programma’s maken gebruik van spraaktechnologie. Hiermee wordt de leerling gecoacht en geholpen op het moment dat dit het meest nodig is. STERK Engels motiveert leerlingen en biedt de kans om in eigen tempo verschillende leerdoelen te behalen. De docent kan de voortgang van leerlingen zeer eenvoudig volgen en biedt gedetailleerd inzicht in wat leerlingen doen, wat al goed gaat en wat nog aandacht nodig heeft. Met dit inzicht kan de docent de leerlingen zeer gericht coachen en begeleiden. STERK Engels heeft een doorlopende leerlijn van de basisschool tot het einde van het voortgezet onderwijs. ERK niveau pre-A1 tot en met C2.

www.sterkengels.nl

Column De onderwijswereld van Esther van der Knaap

Begrijpend lezen en het gevaar van voorspellen Tijdens de kennismakingsbijenkomsten Close Reading die ik voor teams mag verzorgen, komen bijna altijd de strategieën van het traditionele begrijpend lezen aan de orde. Bij Close Reading draait het niet om die strategieën, maar juist om het diepere tekstbegrip dat bereikt wordt door tekstgerichte vragen te stellen en te beantwoorden. Wanneer we na zo’n kennismakingsbijeenkomst verder gaan met een implementatie, en de collega’s zelf lessen leren voorbereiden, blijkt ook hier de hang naar het gebruiken van strategieën. De strategie voorspellen is hierin de meest voorkomende, en voor veel collega’s het lastigste om van los te komen.

Voorspellen als bron van kansenongelijkheid Voorspellen is een prima strategie om in te zetten wanneer je zeker weet dat je hele klas dezelfde voorkennis heeft. Wanneer je bijvoorbeeld vorige week een start hebt gemaakt met het thema architectuur, en de tekst van deze week gaat over gebouwen in Las Vegas, dan kun je je leerlingen prima aan de hand van bovenstaande afbeelding laten voorspellen waar de tekst over zou kunnen gaan. Nu dezelfde foto, maar een ander voorbeeld. De titel van de tekst van deze week is Parijs, wereldwijd. Het is de eerste keer dat je met je leerlingen een les over een soortgelijk onderwerp gaat doen. Je hebt in je klas leerlingen die al veel van de wereld gezien hebben, en met enige regelmaat stedentripjes met hun ouders maken. Het grootste gedeelte van je leerlingen komt echter nauwelijks de stad uit. Wanneer je nu je leerlingen aan de hand van de foto zou laten voorspellen waar de tekst over gaat, zal het grootste gedeelte de plank misslaan, en er tijdens het lezen dus achter gaan komen dat ze er (opnieuw) naast zaten. Het gedeelte leerlingen dat al eens in Parijs en misschien zelfs in Las Vegas geweest is, leert ook weinig van dit voorspellen. Ze bezaten deze kennis namelijk al. In dit laatste geval werkt de strategie van voorspellen dus zelfs kansenongelijkheid in de hand: de ene groep wist al iets en wordt hierin bevestigd. De andere groep wist het nog niet, en wordt wederom met zijn neus op die feiten gedrukt met demotivatie als gevolg. Zet de strategie van voorspellen dus heel bewust en op passende momenten in. Esther onderwijswereld-po.nl PrimaOnderwijs 31

SCHOOL CONCEPT INSPIREREND & EDUCATIEF SPEEL- EN LESMATERIAAL

PRAKTISCHE BOEKENWAGENS VOOR KDV, BSO EN BASISSCHOOL

BOEKENWAGEN GRIJS

Organiseer alle voorlees- en prentenboekjes in deze mooie houten kinderboekenwagen. En... kunnen de kinderen het geheime compartiment vinden?

BOEKENWAGEN EDUCASA - GROOT

Deze grote boekenwagen op kindvriendelijke hoogte biedt genoeg ruimte voor alle favoriete boeken. Eenvoudig te verplaatsen dankzij de (vergrendelbare) wielen.

BOEKENWAGEN EDUCASA - KLEIN

Handige kleinere boekenwagens die gemakkelijk door het lokaal kunnen worden gereden. Met drie grote opbergvakken voor boeken. Verkrijgbaar in wit, lime en petrol.

School-Concept.nl/boekenwagen Voor het complete aanbod leermiddelen en speelmaterialen ga je naar School-Concept.nl Advies op maat? We helpen je graag! Neem contact op: Tel: 085 – 0488 036 – klantenservice@school-concept.nl Ook verkrijgbaar op

Open taalklimaat bevordert gelijke kansen Monaïm Benrida

De taal die een kind met de ouders of de naaste omgeving spreekt, maakt deel uit van de eigen identiteit en cultuur. Daarbij kan het gaan om een andere taal dan het Nederlands, dus ook om dialect, streektaal of straattaal. Als het kind zijn thuistaal op school mag gebruiken, voelt het zich meer thuis en kan het trots zijn op die taal. Het onderwijs kan bovendien veel bewuster gebruik maken van het taalgevoel dat kinderen door het verwerven van hun thuistaal hebben opgedaan, dan worden ze ook beter in de Nederlandse taal. Ouders kunnen daar een belangrijke rol bij spelen, zelfs als ze het Standaardnederlands minder goed beheersen. Pleidooi voor een open taalklimaat. Tekst: Brigitte Bloem

Dat was de kern van een online talkshow deze zomer, waar Monaïm Benrida, programmamanager van de Gelijke Kansen Alliantie (GKA), in gesprek ging met Jantien Smit, Martine van der Pluijm, Zahraa Attar, Khalid Mourigh en Sharon Unsworth (zie kader). Hun gezamenlijke boodschap: leerlingen moeten op school het gevoel krijgen dat alle talen welkom zijn. De ene taal of taalvariant is niet beter dan de andere, dus omarm meertaligheid. Een volgende stap is de thuistaal inzetten om de taalontwikkeling van kinderen te stimuleren.

Hand uitsteken naar ouders Martine van der Pluijm promoveerde in 2020 op een onderzoek waarvoor zij een programma ontwikkelde om leraren te helpen partnerschapsrelaties aan te gaan met laagopgeleide ouders. Doel van het programma is ondersteuning van de taalontwikkeling van jonge kinderen. ‘We onderkennen nog te weinig het belang van ouders voor de taalontwikkeling van kinderen die thuis geen Standaardnederlands spreken’, stelt Martine. ‘Te gemakkelijk gaan we ervan uit dat school de taalontwikkeling wel gelijk zal trekken en daarmee >> PrimaOnderwijs 33

kansenongelijkheid tegen kan gaan. Dat is een misvatting. We moeten naar ouders toe veel duidelijker en concreter communiceren dat ze wel degelijk een bijdrage kunnen leveren, ook al hebben ze misschien zelf veel moeite met het Standaardnederlands.’ Martine adviseert leraren de hand meer uit te steken naar deze ouders. ‘Ga in gesprek, verdiep je in de achtergrond van deze gezinnen.’ Haar ervaring is dat ouders de uitgestoken hand graag pakken. ‘Ze willen wel degelijk samenwerken met school, in het belang van hun kind.’ Toen Martine haar onderzoek begon, constateerde ze dat in veel klassen ouders volledig uit beeld waren. ‘Op verschillende scholen in Rotterdam hebben we ouders actief benaderd om actief in school te participeren. Corona heeft hierin overigens veel kapot gemaakt. Bij sommige ouders is de afstand tot school en leraren groter dan ooit.’

Overleggen in de thuistaal Jantien Smit deed onderzoek op het gebied van scaffolding in een meertalige rekenklas. Deze vorm van instructie daagt een leerling uit om hardop te denken en zelf met antwoorden te komen. Scaffolding is maatwerk: leerlingen maken zelfstandig stappen om verder te komen met leren. ‘Scaffolding is heel talig en daarom erg nuttig om taalvaardiger te worden’, legt Jantien uit. ‘Om ieder kind in staat te stellen mee te doen, kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om groepjes te maken waarin kinderen met dezelfde thuistaal elkaar in die taal vertellen hoe ze de sommen oplossen.’ Dezelfde mogelijkheden voor deze werkwijze ziet ze bij vakken als aardrijkskunde en geschiedenis. ‘Laat leerlingen in hun thuistaal overleggen en klassikaal in het Nederlands een antwoord formuleren. Zo komen de leerlingen samen tot begripsontwikkeling. Bovendien heeft het een positief effect op de durf en het zelfvertrouwen om ook in het Standaardnederlands mee te praten. Op deze manier worden thuistalen ingezet om communicatiever te worden én beter Nederlands te leren.‘

Erkenning Een derde tot de helft van alle leerlingen in het Nederlandse basis- en voortgezet onderwijs spreekt thuis een andere taal dan het Standaardnederlands: Fries, Limburgs, Turks, Spaans, Pools, Arabisch en vele andere talen, dialecten of streektalen (KNAW, 2018). Erkenning van de thuistaal vinden de deelnemers aan de talkshow daarom heel belangrijk. ‘Het speelt zelfs al bij peuters’, weet Martine. ‘Ze voelen op het kinderdagverblijf al aan dat hun thuistaal niet voldoet. Ook voor ouders is dat vervelend. Ouders voelen zich tekortschieten en er kan een stresssituatie ontstaan die slecht is voor het welbevinden van kinderen en 34

ouders.’ Jantien trekt de vergelijking met een school met expat-leerlingen. ‘Iedereen spreekt er Engels en een eigen thuistaal. Dat wordt volledig geaccepteerd. Op een Nederlandstalige school, waar veel kinderen thuis een andere taal spreken, wordt het daarentegen vaak als een probleem ervaren.’

Arabisch alfabet Zahraa Attar kwam in 2014 met haar gezin uit Syrië naar Nederland. Ze is taalwetenschapper en ervaringsdeskundige in tweetaligheid. Zelf voedt ze haar twee zonen ook tweetalig op. ‘Ik heb altijd het gevoel gehad dat de communicatie met school vooral vanuit mezelf moest komen’, zegt ze. Voor corona was het niveau van haar kinderen veel lager, dan aan het eind van de periode van thuisonderwijs, heeft ze geconstateerd. ‘Onze inspanningen hadden dus wel degelijk effect. Ik gaf de ene keer instructies in het Nederlands, een andere keer in onze thuistaal, het Arabisch.’ Een van de hoogtepunten op school voor de tienjarige zoon van Zahraa was toen hij van zijn juf de kans kreeg zijn klasgenoten het Arabisch alfabet te leren. ‘Daar heeft hij het nu nog over’, zegt Zahraa trots. Sharon Unsworth constateerde in verschillende onderzoeken naar tweetaligheid dat het voor de ontwikkeling van het Nederlands bij een kind wel degelijk uitmaakt of een ouder en niet-native speaker het Nederlands goed of minder goed beheerst.

Experts aan het woord Jantien Smit, senior onderzoeker binnen het lectoraat Meertaligheid en Onderwijs van de Hogeschool Utrecht Martine van der Pluijm, docent en onderzoeker bij Hogeschool Rotterdam Zahraa Attar, beleidsmedewerker gemeente Amsterdam, taalwetenschapper en ervaringsdeskundige tweetalige opvoeding Khalid Mourigh, Berberoloog en universitair docent aan de Universiteit Leiden Sharon Unsworth, universitair hoofddocent, Departement Moderne talen en culturen van de Radboud Universiteit (Heleen Scholte, Afdelingshoofd Kennis, ministerie van OCW, was gespreksleider van de talkshow)

‘Beheerst een ouder het Nederlands minder goed, dan is het beter dat hij of zij in de eigen taal met het kind communiceert. Daar heeft het voor de algemene taalontwikkeling veel meer aan. Een goede beheersing van de thuistaal kan juist helpen om het Nederlands ernaast of later (verder) te ontwikkelen.’ Haar advies aan ouders is dan ook: ‘Gebruik thuis de taal die je het beste beheerst.’

Straattaal Een ander aspect van meertaligheid is de straattaal die jongeren onder elkaar spreken. ‘Eigenlijk is straattaal een soort weerspiegeling van de etnische diversiteit in de Nederlandse samenleving’, legt Khalid Mourigh uit. ‘Het is goed als leraren zich dat realiseren. Straattaal is, zoals alle talen, dialecten en streektalen,

aan structuur gebonden. Het is dus veel te gemakkelijk om te zeggen dat straattaal simpelweg ‘slecht’ Nederlands is en dat er sprake is van algemene taalverloedering. Etnische minderheden hebben een duidelijk stempel op straattaal gedrukt. Maar straattaal is etnisch overstijgend en wordt door jongeren van allerlei etnische achtergronden gebezigd. Inmiddels is dit Randstedelijk fenomeen ook naar de provincie uitgewaaierd.’ Omdat er steeds meer bezorgde leraren kwamen, die hun leerlingen niet meer verstonden, is Khalid gestart met onderzoek naar straattaal. ‘Mijn advies aan leraren: Doe niet mee, spreek geen straattaal! Dan lachen de leerlingen je uit. Wat je wel moet doen? Erken dat het er is en zet het in je lessen in.’ Jongeren gebruiken straattaal in de klas om leraren uit te dagen, als een soort taalspelletje. ‘Ze kunnen het desgewenst in- en uitschakelen’, stelt Khalid. Maar wanneer is het een verrijking en wanneer is het een last? ‘Als een jongere alleen maar straattaal bezigt, werkt dat ongelijke kansen in de hand’, verwacht Khalid. ‘De jongere moet kunnen schakelen naar een ‘gewone’ taal voor toekomstige gelijke kansen.’ Khalid hoopt dat er lesmateriaal komt over straattaal, om te laten zien dat straattaal een variant van het Nederlands is. ‘De jongeren die het spreken, kunnen zich daardoor gezien voelen en leraren kunnen het inzetten bij hun taalonderwijs.’ ◗ PrimaOnderwijs 35

Zo help je een leerling met dyslexie In bijna iedere klas zit wel een leerling met dyslexie. Dyslexie betekent letterlijk: beperkt lezen. Waaraan herken je dyslexie en hoe ga je er in de klas mee om? PrimaOnderwijs ging in gesprek met Leoniek Janssen Steenberg, ervaringsdeskundige en dyslexiecoach, en Edith Hagedoren, onderzoeker bij Zuyd Hogeschool. Tekst: Malini Witlox

Leoniek kwam er zelf pas in 5VWO achter dat ze dyslectisch was, toen ze op advies van een docent een test deed. ‘Als kind merkte ik al wel dat er iets anders was aan me, maar ik wist niet wat. En ik verbloemde veel door allerlei trucjes te bedenken. Zo las ik radend. Er staat boom, dan zag ik een b en een o en maakte ik er boot van. Verder in de zin kwam ik er dan achter dat dat niet klopte.’

Op de middelbare school deed ze haar uiterste best. Maar ze haalde veel onvoldoendes. ‘De leraren zagen echter wel dat ik bepaalde capaciteiten had. Bij mondelinge overhoringen scoorde ik beter. Dat was de reden om me een test te laten doen.’ Toen ze de diagnose eenmaal had, kreeg ze echter geen begeleiding. ‘Ik kreeg een dyslexiekaart waarmee ik extra tijd kreeg om toetsen te maken en ik mocht in een aparte rustige ruimte zitten. Maar niemand heeft me toen uitgelegd wat dyslexie precies is en wat het doet met je hersenen.’

Dyslecten zien een ruimte vaak in het grote geheel en niet in detail. ‘Kinderen met dyslexie zijn niet dom’, benadrukt Leonie. Zo waren onder meer Albert Einstein en Leonardo da Vinci dyslectisch. ‘Hun brein werkt gewoon anders. Ze zijn beelddenkers. Er zijn genoeg hulpmiddelen in de klas waarmee leerlingen bij kunnen blijven. Denk aan boeken met een groter lettertype, luisterboeken, A4’tjes die worden vergroot tot A3, meer witregels, meer tijd, geen meerkeuzevragen. Maar ga met de leerling in gesprek. Wat wil de leerling zelf?’ Iedere dyslectische leerling wil namelijk iets anders. Wel of niet voorlezen bijvoorbeeld. ‘Leg keuzes voor, vaak weet een leerling ook niet wat mogelijk is. Misschien wil de leerling wel voorlezen als je eerst samen de tekst hebt doorgenomen.’ In het onderwijs is taal heel belangrijk. Dat, terwijl er ook andere mogelijkheden zijn, meent Leoniek. ‘Laat een leerling een film maken of een kunstwerk. Juist omdat kinderen met dyslexie beelddenkers zijn, kunnen ze dat heel goed en zo ook tonen wat ze geleerd hebben.’

Beelddenkers

Gelijke kansen

Na haar studie ging ze er zichzelf meer in verdiepen. Dyslecten gebruiken vaak met name hun rechterhersenhelft. Dyslexie heeft te maken met je hersenen, ogen en oren. ‘Ik stootte me zelf ook regelmatig, omdat ik objecten anders waarnam.’

‘Technische hulpmiddelen kunnen kinderen met dyslexie helpen’, zegt Edith. Verschillende bedrijven bieden dyslexiesoftware aan, bijvoorbeeld om te helpen met spelling, zinsbouw, woordvoorspelling en voorlezen tijdens of na het typen. Ook kunnen

Diagnose

‘

Laat een leerling een film maken of een

kunstwerk. Juist omdat

‘

kinderen met dyslexie beelddenkers zijn,

kunnen ze dat heel goed en zo ook tonen wat ze geleerd hebben

teksten en boeken voorgelezen worden. ‘De computerprogramma’s zijn niet bedoeld om beter te leren lezen en schrijven, maar om de beperking in lezen en schrijven te compenseren. Het geeft suggesties bij eventuele fouten in bijvoorbeeld huiswerk of het leest teksten voor.’ Is het wel eerlijk om leerlingen huiswerk in te laten leveren waarbij ze digitale hulp hebben gehad? Edith: ‘De software is een hulpmiddel. Vergelijk het met een rolstoel. Je zegt tegen iemand die niet kan lopen ook niet dat hij zijn rolstoel in moet leveren omdat het gebruik ervan hem een oneerlijk voordeel geeft. Je geeft leerlingen met dyslexie juist gelijke kansen door hun beperking te compenseren.’ Belangrijk is wel dat leerlingen de software goed leren gebruiken. ‘Daar gaat het nog vaak fout. Een dyslexiespecialist zal de leerling moeten begeleiden en ook moeten kijken bij welke digitale hulpmiddelen het kind de meeste baat heeft.

Ieder kind met dyslexie is anders en heeft andere behoeftes.’

Website met hulpmiddelen Edith ontwikkelde samen met collega’s www.dyslexiehulpmiddelen.com, een website met een onafhankelijk overzicht van software, apps en hulpmiddelen voor mensen met dyslexie. Heeft de leerling bijvoorbeeld moeite om woordjes uit het hoofd te leren, om een samenvatting te maken of om een grote lap tekst te lezen? ‘Afhankelijk van de aandachtspunten, kijk je welke software kan helpen.’ Gewone computerprogramma’s, zoals Word, hebben ook spellingscontrole en woordaanvulling. ‘Die zijn voor mensen met dyslexie echter niet optimaal. Word haalt bijvoorbeeld een a teveel bij het woord chocolade er wel uit. Maar als iemand het schrijft als sjowkolaade weet Word ook niet wat het moet zijn.’ ◗

PrimaOnderwijs 37

NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW!

Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig Laagdrempelig

Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden Schooltaalwoorden SchooltaalwoordenWetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk Wetenschappelijk onderbouwd Wetenschappelijk bovenbouw onderbouwd onderbouwd onderbouwd bovenbouw onderbouwd bovenbouw bovenbouw onderbouwd Passieve & actieve onderbouwd bovenbouw onderbouwd onderbouwd bovenbouw Passieve & actieve onderbouwd bovenbouw onderbouwd Passieve &actieve actieve onderbouwd bovenbouw onderbouwd bovenbouw Passieve & Passieve & actieve bovenbouw Passieve &actieve actieve Passieve & Passieve & Passieve & Passieve actieve Passieve &&actieve Passieve & actieve actieve oefenvormen Passieve & actieve actieve oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen oefenvormen

Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief Effectief

Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat Met woordenboost krijgen leerlingen van Goede woordenschat groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is essentieel essentieel om lesstof lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is om groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat isessentieel essentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is essentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ inwoordenschat woordenschat Een goede woordenschat essentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ inwoordenschat Een goede woordenschat isisessentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is essentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ ininwoordenschat Een goede woordenschat is essentieel om groep 7/8 een ‘boost’ inwoordenschat Een goede woordenschat essentieel om lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in Een goede woordenschat isisessentieel om lesstof Een goede woordenschat is essentieel om lesstof lesstof groep 7/8 een ‘boost’ in woordenschat Een goede woordenschat is toetsvragen essentieel om lesstof zodat zij op hun niveau het voortgezet te kunnen begrijpen en (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) zodat zijop op hun niveau inhet het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) tete zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals te zodat zij hun niveau in voortgezet tekunnen kunnen begrijpen entoetsvragen toetsvragen (zoals CITO) zodat zij op hun niveau in het voortgezet te begrijpen en (zoals CITO) teteCITO) zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpen en toetsvragen (zoals CITO) te zodat zij op hun niveau in het voortgezet te kunnen begrijpenMet en toetsvragen (zoals CITO) te onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste onderwijs in stromen. beantwoorden. Met Woordenboost wordt de juiste beantwoorden. Met Woordenboost Woordenboost wordt de juiste juiste onderwijs kunnen stromen. beantwoorden. MetWoordenboost Woordenboost wordt de juiste onderwijs ininkunnen stromen. beantwoorden. Met wordt de juiste onderwijs in kunnen stromen. beantwoorden. Met wordt de onderwijs in kunnen kunnen stromen. beantwoorden. Metuitgebreid Woordenboost wordt de woordenschat door middel vanjuiste actieve en

woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel van actieve woordenschat uitgebreid door middel van actieve enen woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel van actieve woordenschat uitgebreid door middel van actieve enen woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel van actieve woordenschat uitgebreid door middel van actieve en woordenschat uitgebreid door middel vanen actieve en Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bijiedere een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling Betere schoolresultaten beginnen bij een gedegen passieve oefenvormen. Hierdoor maakt iedere leerling woordenschat. Woordenboost helpt leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling een grote stap voorwaarts in devaardigheid vaardigheid van van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling dede een grote stap voorwaarts in de van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling dede een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat. Woordenboost helpt iedere leerling de een begrijpend grote stap voorwaarts in de vaardigheid van woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat oppeil peil te brengen. Ditleidt leidt direct naarnaar begrijpend lezen. woordenschat op te brengen. Dit direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat oppeil peil te brengen. Ditleidt leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat op te brengen. Dit direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil teleidt brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. woordenschat op peil te brengen. Dit leidt direct naar begrijpend lezen. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten. betere schoolresultaten.

Uitbreiding van Uitbreiding Uitbreiding van van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van Uitbreiding van woordenschat Uitbreiding van woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat woordenschat

Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Materiaal Wat krijgt u? Bij het materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 • Adaptieve applicatie Bij het materiaal ligt de nadruk op de naderende (40 thema’s) thema’s)

• • • • • • ••• • • • • • ••• • • • • • ••• • • • • • ••

••• •• ••• ••• •

Bijhet het materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) Bij materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) Bij het materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve Adaptieve applicatie (40 Bijhet het materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) Bij materiaal ligt de nadruk op de naderende applicatie (40 thema’s) Bij ligt de nadruk op de Adaptieve applicatie (40 Bij het materiaal ligt de nadruk op de Adaptieve applicatie (40 thema’s) thema’s) het materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) BijBijhet materiaal ligt de nadruk op de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) Bijmateriaal het materiaal ligt de nadruk opnaderende de naderende naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) Bij het het materiaal ligt de nadruk oponderwijs. de naderende Adaptieve applicatie (40 thema’s) thema’s) Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstapoverstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) overstap naar het voortgezet onderwijs. Welke Hardcover oefenschrift (4 werkvormen per thema) naar het voortgezet onderwijs. Welke Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te Poster (alle woorden handig op een rij) woordenschat heb je nodig om straks goed mee te (alle woorden handig ophandig eenhandig rij)op woordenschat heb je doen nodig straks goed mee te goed Poster woorden op rij) een rij) woordenschat heb je nodig om straks te Poster (alle (alle woorden een woordenschat hebinom je nodig om straks goed mee mee te Poster Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding lessuggesties) kunnen doen in debrugklas? brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding && lessuggesties) kunnen doen in de Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding &lessuggesties) lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doen in de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen de brugklas? Met Woordenboost Leskaarten (handleiding & lessuggesties) kunnen doendoen in leerlingen deinbrugklas? Met Woordenboost beschikken over beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een beschikken leerlingen over een goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat ze goede woordenschat zodat Meer Informatie? goede woordenschat zodat zeze goede woordenschat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat Meer Informatie? Meer Informatie? goede woordenschat zodat zezezodat goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat ze goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? goede woordenschat zodat ze Meer Informatie? Meer Informatie? Meer Informatie? ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website website Meer Informatie? ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten zien wat Ga naar denaar website ook echt ook kunnen laten zien wat Ga naar de website ook echt kunnen laten wat Ga naar de website woordenboost.nl echt kunnen laten zien zien wat Ga de website ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl woordenboost.nl ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl ze in hun mars hebben. Op deze ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl woordenboost.nl ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl woordenboost.nl in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl ze in hun mars hebben. Op deze ze in hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl woordenboost.nl inhun hun mars hebben. Op deze woordenboost.nl zezeinze mars hebben. Op deze ze in mars hun mars hebben. Op deze ze inmanier hun hebben. Op deze willen we bevorderen manier willen we bevorderen dat manier willen webevorderen bevorderen dat dat manier willen we dat manier willen we bevorderen dat manier willen webevorderen bevorderen dat manier willen we dat manier willen we bevorderen dat manier willen wedat bevorderen dat manier willen we bevorderen dat manier willen we bevorderen manier willen we bevorderen dat manier willen we bevorderen dat schooladviezen leerlingen eerlijke, passende krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen. leerlingen eerlijke, passende schooladviezen krijgen.

Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? Wat kost Woordenboost? 17,50 euro (incl. 17,50 euro (incl. BTW) BTW) per per leerling leerling per per jaar jaar

17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling jaar 17,50 euro (incl. BTW) per leerling per jaar jaar 17,50 euro (incl. BTW) perper leerling per jaar jaar Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 122321 2321 BM Leiden Woordenboost Woordenboost BV Rooseveltstraat BV Rooseveltstraat 12 2321 12 BM 2321 Leiden BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 122321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 122321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Woordenboost BV Rooseveltstraat 12 2321 BM Leiden Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl Bel 071-7114313 Mail info@woordenboost.nl

Lezen kan altijd! Lezen is leuk en belangrijk. Voor kinderen en jongeren die moeite hebben met lezen, bijvoorbeeld door dyslexie, TOS, ADHD, een fysieke of visuele beperking, kan het ook moeilijk zijn. Passend Lezen helpt! Hoe? Met de uitgebreide collectie boeken die je kunt lezen op de manier die bij je past!

Jeugdcollectie De jeugdcollectie van Passend Lezen is direct te vinden via superboek.nl. Hier vind je de leukste en populaire titels van dit moment, gerangschikt op leeftijd. Voor de jeugd bestaat de collectie uit ruim 14.000 gesproken jeugdboeken, 3.500 brailleboeken en 12 jeugdtijdschriften. Luisteren naar boeken gaat gemakkelijk via de gratis Daisylezer-app (voor iOS en Android) of de online player op de site, maar het kan ook via de Daisyspeler.

‘

Job (12 jaar): Ik ben blij dat ik boeken mag lenen van Superboek. Zelf lezen vind ik moeilijk, maar met een gesproken boek lukt het wel

Luisteren naar boeken voor school

Speciaal voor jongeren op de middelbare school is er passendlezen.nl/voorjelijst. Hier vind je een uitgebreide collectie gesproken boeken die geschikt zijn

#TIP

Bibliotheekservice Passend Lezen is dé bibliotheek voor iedereen met een leesbeperking. De collectie bevat duizenden boeken, kranten en tijdschriften in verschillende leesvormen zoals audio, braille, grootletter en een combinatie van leesvormen zoals karaoke. Daarnaast bevat de collectie ook hoorspelen, hoorcolleges, voelboeken, voelbare tekeningen en plattegronden.

Karaokelezen: lezen én luisteren tegelijkertijd Naast gesproken boeken zijn er ook Karaokeboeken. Hierbij word je tijdens het lezen ondersteund door een balkje dat meeloopt met de tekst, terwijl deze tegelijkertijd wordt voorgelezen. Karaokelezen kan via de smartphone, tablet of pc. Er is dus geen reden meer om niet te oefenen!

voor de leeslijst Nederlands, gerangschikt op leeftijd en niveau. Maar ook voor Engelse, Franse, Friese en Duitse titels kunnen ze hier terecht. Natuurlijk is er ook voor leerlingen die niet voor de lijst hoeven te lezen keuze genoeg. Zo wordt het makkelijker, en misschien leuker, om de boekenlijst af te ronden.

Gratis lid tot 18 jaar Het lidmaatschap bij Passend Lezen voor kinderen en jongeren met een lees beperking tot 18 jaar is gratis. Inschrijven kan gemakkelijk via passendlezen.nl/lidworden. Bij inschrijving is de toestemming van ouders nodig.

Gratis informatiemateriaal Wil je graag de informatie over Passend Lezen delen met ouders, leerlingen of collega’s? Vraag de folders of toolkit aan. Deze toolkit bevat handig digitaal materiaal voor het ouderportaal, website, schoolkrant of nieuwsbrief. De folders en de toolkit kun je gratis aanvragen via passendlezen.nl/onderwijs ◗ PrimaOnderwijs 39

Schrijver en lezer aan het woord:

‘Kinderen en jongeren willen serieus genomen worden’

‘

Tekst: Brigitte Bloem Foto’s: Privécollectie en Rian Visser

‘

Ze vertelde over

Robotoorlog en maakte me nieuwsgierig

‘Toen ik nog op de basisschool zat, kwam Rian Visser langs op onze school, herinnert Michael zich. ‘Ze vertelde over Robotoorlog en maakte me nieuwsgierig. Toen ben ik deel 1 gaan lezen.’ Michael zit inmiddels in de tweede klas van de mavo van OSG De Hogeberg in Den Burg, op Texel. Het fijne aan Robotoorlog vindt hij dat de hoofdpersonen allerlei spannende dingen meemaken. ‘Bovendien zijn de boeken niet te dik, hebben ze korte hoofdstukken en mooie plaatjes’, zegt Michael lachend. ‘Omdat het eerste deel zo spannend was, ben ik ook de volgende delen gaan lezen.’ Michael leest het liefst fantasyboeken. Dat doet hij bij voorkeur thuis, ‘omdat’, zo zegt hij, ‘ik me daar beter kan concentreren.’

Plezier in lezen Als Schoolschrijver heeft Rian veel contact met haar lezers. ‘In de periode dat de scholen dicht waren vanwege de coronacrisis miste ik het contact met mijn lezers enorm’, vertelt ze. ‘Als een leerling tijdens een schoolbezoek tegen me zegt: ‘Ik hou helemaal niet van lezen.’ Dan vraag ik: ‘Wie is jouw beste vriend of vriendin? Vraag die eens naar een favoriet boek.’ Meestal volgt er dan een gesprekje over dat boek en maakt de ene leerling de ander enthousiast.’ Rian schrijft graag voor kinderen die zeggen niet van lezen te houden, of die (nog) moeite hebben met lezen. ‘Dan mag je niet te veel moeilijke woorden gebruiken en het verhaal moet heel duidelijk zijn.’ Door spannende en grappige verhalen te maken, krijgen kinderen plezier in lezen, is haar overtuiging. Tijdens haar schoolbezoeken vindt Rian het leuk om leerlingen tips te geven hoe ze zelf een verhaal kunnen bedenken. Ook legt ze uit hoe een boek gemaakt wordt. Handig daarbij is dat Rian ook (grafisch) vormgever is van veel kinderen jeugdboeken.

Cliffhanger Rian leest ook in het vmbo en VSO vaak voor uit Robotoorlog en zelfs in de brugklas van de havo. ‘De boeken zijn niet kinderachtig, maar wel toegankelijk door de korte hoofdstukken, de actie, de snelle vertelstijl en de chronologische 40

vertelling’, legt ze uit. ‘Elk hoofdstuk eindigt met een cliffhanger, zodat je door wílt lezen. Na een spannende scène zorg ik voor wat rust, voordat er weer wat spannends gebeurt. Als er een flashback is, staat dat in een grijs kader, zodat dit duidelijk is voor de ongeoefende lezer. Ook leren mijn lezers tussen de regels door over belangrijke zaken als zelfvertrouwen, elkaar helpen en je gedachten ordenen om rustig te worden. Ik probeer ze informatie te geven waar ze echt iets aan hebben.’

Goed op de hoogte Op de middelbare school is Michael iets minder gaan lezen, dan hij op de bassischool deed. ‘Dat komt vooral doordat ik best veel huiswerk heb. Maar ik lees nog wel elke dag, dus ik denk dat ik in de hogere klassen ook nog voor mijn plezier blijf lezen.’ Rian: ‘Lezen wordt op de middelbare school, veel meer dan op de basisschool, onderdeel van het vak Nederlands en van de moderne vreemde talen. Dat zorgt ervoor dat het met opdrachten en toetsen gepaard gaat en er veel druk op komt. De boeken worden misschien wel iets te veel ontleed, waardoor leerlingen het lezen minder leuk beginnen te vinden.’ Rian merkt dat het belangrijk is dat in de omgeving van kinderen en jongeren veel gelezen wordt en dat vrienden en vriendinnen, maar ook bijvoorbeeld leraren en ouders, tips kunnen geven over boeken die ze de moeite waard vinden voor het kind of de jongere in kwestie. ‘Het helpt heel erg om mensen in je omgeving te hebben die jou, je leesstijl en je smaak

kennen’, aldus Rian. ‘Het helpt ook als leraren goed op de hoogte zijn van de nieuwste kinderen jeugdboeken en niet enkel teruggrijpen op bestsellers en klassiekers van een tijd geleden, die iedereen wel kent. Leerlingen willen doorgaans lezen over hún belevingswereld en hún interesses, en die vind je minder in de boeken die hun ouders en grootouders al lazen. De kinderen en jongeren van nu zijn gewend aan snelle beelden, veel afwisseling en hebben geen geduld meer voor lange uitleg en uitgebreide beschrijvingen. Ook willen ze niet al te kinderlijk aangesproken worden, ze willen serieus genomen worden.’ En Michael? Na Koning van Katoren is hij inmiddels begonnen aan de boeken van De Grijze Jager. Bovendien kijkt hij reikhalzend uit naar het volgende deel van Robotoorlog. Bij haar boeken maakt Rian digitale lessen voor het onderwijs, die via haar website www.rianvisser.nl gratis zijn te downloaden. ◗

Winactie

Speciaal voor lezers van PrimaOnderwijs stelt Rian Visser 5 exemplaren beschikbaar van Robotoorlog Boek 1 geheime kracht. Wil je kans maken op het boek? Stuur een e-mail naar redactie@primaonderwijs.nl en laat weten wat je nu al doet om moeilijke lezers aan het lezen te krijgen. Op maandag 4 oktober brengt de redactie de winnaars per e-mail op de hoogte.

PrimaOnderwijs 41

Van interactieve werkvormen tot kunstmatige intelligentie

Zo wordt lezen weer leuk Met een ruime en aantrekkelijke collectie die is afgestemd op de leesontwikkeling van het kind, zet een school haar deuren open naar leesbevordering en leesplezier. Het plezier start bij het aanbieden van het juiste boek voor het juiste kind, maar hoe pak je dit als school aan en hoe zorg je ervoor dat lezen weer écht leuk wordt? Tekst: Klaske Delhij en Esmee Weerden

‘Kinderen zeggen weleens: ik hou niet van lezen, behalve als het een leuk boek is’, lacht Bart Droogers van Stichting Lezen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat er voor elk kind een leuk boek te vinden is, maar daar kunnen ze wel hulp bij gebruiken. Mede daarom hebben Stichting Lezen en de bibliotheeksector ruim tien jaar geleden de Bibliotheek op school in het primair onderwijs geïntroduceerd. De lokale bibliotheek helpt scholen om leesbevordering een structurele plek in het onderwijs te geven; onderdeel daarvan is het opzetten en onderhouden van een eigen schoolbibliotheek. Hierbij kunnen scholen kiezen voor samenwerking met Stichting NBD Biblion. Zij helpen bibliotheken en scholen bij het samenstellen en actueel houden van een aantrekkelijke collectie met fictie en informatieve boeken. Marjolein Nadorp van Stichting NBD Biblion vertelt: ‘Veel scholen komen eens per jaar langs bij NBD Biblion om zich in onze bibliotheekwinkel ook persoonlijk te laten adviseren.’ Daarnaast levert NBD Biblion duurzame collecties met boeken die verstevigd zijn in hun eigen binderij. ‘Kinderen kunnen op de boeken gaan stampen, de boeken gaan niet stuk.’ De Bibliotheek op school adviseert een collectie met 5 tot 7 boeken 42

per leerling. Zo hebben leerlingen de ruimte om iets te kiezen dat ze aanspreekt. Hoe kunnen leerlingen hierbij geholpen worden?

Boekaanbevelingen Als onderdeel van de Bibliotheek op school komt er wekelijks of tweewekelijks een leesconsulent op school langs. Bart vertelt: ‘Een leesconsulent kent veel jeugdboeken: populaire series, boeken die je meetrekken in een spannend verhaal of bijvoorbeeld meer literaire boeken voor kinderen die veel lezen, zoals boeken die bekroond zijn met de Gouden

Griffel. Maar ook laagdrempelige boeken zoals graphic novels, dat zijn beeldverhalen met weinig tekst, of luisterboeken. Die zijn heel geschikt voor niet-lezers: ze worden een verhaal ingetrokken, het sluit aan bij hun belevingswereld en hun woordenschat gaat omhoog door het luisteren.’ Een andere manier om lezers goede, verrassende boekaanbevelingen te doen, is met behulp van Bookarang, dat sinds begin dit jaar onderdeel van NBD Biblion is. Bookarang combineert liefde voor literatuur met kennis van kunstmatige intelligentie. Marjolein: ‘Een boek uitkiezen met Bookarang werkt heel anders dan je gewend bent. Niet op basis van populariteit of andermans gedrag, maar de technologie neemt de inhoud van het boek en de voorkeuren van de lezers als uitgangspunt. Hiermee willen we het voor iedereen relevant en makkelijk maken om het juiste te boek te kiezen en het leesplezier weer terugkrijgen.’ Bookarang is nu al beschikbaar voor volwassenenliteratuur, later in het jaar ook voor jeugdboeken.

Activeren van leerlingen Een rijke collectie en een boek vinden dat bij je past is één ding, maar hoe activeer je je leerlingen op een leuke aansprekende manier? De leesconsulenten van de Bibliotheek op school geven onder andere interactieve werkvormen om het lezen te bevorderen; ofwel zelf in de klas, ofwel als training aan leerkrachten. Bart: ‘De Boekenkring is een mooie werkvorm. Kinderen zitten in een kring en praten over boeken. Dat kan heel divers. Kleuters die in een prentenboek hun favoriete illustratie aanwijzen en vertellen waarom. Of kinderen uit groep 5 die hun leukste mop mogen voorlezen uit een moppenboek. Of groep 8 maakt een quiz na het lezen van een informatief boek. Ook kan de leerkracht met de klas in gesprek gaan over de hoofdpersoon uit het voorleesboek.’ Een andere manier om kinderen te inspireren is de boekpromotie. ‘Dat werkt als een tierelier, omdat de

leesconsulent zijn of haar eigen enthousiasme over een boek kan overbrengen op de kinderen.’ NBD Biblion maakt voor het activeren van leerlingen gebruik van SkillsDojo, hét platform voor de vaardigheden van de toekomst en sinds begin dit jaar onderdeel van NBD Biblion. Op het platform zijn ruim 100 verschillende interactieve missies geschikt voor kinderen van 6 tot en met 14 jaar te vinden. Deze missies bestaan uit instructievideo’s en lesmaterialen om samen met je leerlingen aan de slag te gaan met de vaardigheden van de toekomst. Marjolein: ‘Samen met 8 bibliotheken heeft SkillsDojo bijvoorbeeld een speciale missie rondom leesplezier en leesbevordering ontwikkeld. Hierin gaan kinderen een app bouwen van hun favoriete boek. Het gaat dus niet alleen om lezen. Via de missies leren kinderen zelfstandig en klassikaal alles over digitale vaardigheden. Ook leren ze nieuwe manieren om te communiceren, zich creatief te uiten en hun eigen ideeën te presenteren. Een win-win dus.’ Stichting Lezen en Stichting NBD Biblion organiseren eind september en in oktober respectievelijk een webinar over de schoolbibliotheek in het basisonderwijs en de mediatheek in het voortgezet onderwijs. Houd voor meer informatie hun social media kanalen in de gaten.

Ga voor meer informatie over de Bibliotheek op school naar: www.debibliotheekopschool.nl of neem contact op met de lokale bibliotheek.

Ga voor meer informatie over een boekencollectie voor jouw school en SkillsDojo naar: https://www.nbdbiblion.nl/onderwijs

Wil je meer nieuws over leesbevordering, literatuureducatie en onderzoek naar lezen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Stichting Lezen: www.lezen.nl/inschrijven-nieuwsbrief

Wil je meer nieuws over de collectie, Bookarang en SkillsDojo? Schrijf je in voor de nieuwsbrief van NBD Biblion: www.nbdbiblion.nl/aanmelden-nieuwsbrief

PrimaOnderwijs 43

De beste prentenboeken, kinderboeken en AVI-boeken; alle favorieten vind je op

Taalontwikkeling en lezen zijn nauw aan elkaar verbonden. Met de juiste boeken op het juiste niveau maken kinderen zich met plezier de taal eigen en ontwikkelen ze een goede, uitgebreide woordenschat. Op Educatheek.nl vind je alle prenten-, kinder-, en AVI-boeken voor alle leerlingen op alle niveaus.

PRENTENBOEKEN

KINDERBOEKEN

Het voorlezen van prentenboeken is belangrijk voor de taalontwikkeling van een kind. Denk hier bijvoorbeeld aan het vergroten van de woordenschat. En naderhand praat je samen over een mooi verhaal dat de fantasie prikkelt. Meer dan 2000 verschillende prentenboeken bestel je op Educatheek.nl.

Heerlijk even rustig in een hoekje met een boek kruipen of vlak voor het slapen gaan nog even een paar bladzijden in je favoriete boek lezen. Het is belangrijk dat kinderen ook lezen buiten de lessen en school om. Op Educatheek.nl vind je een brede selectie kinderboeken; voor ieder kind wat wils!

AVI-BOEKEN

SAMENLEESBOEKEN

Vanaf eind groep 2, begin groep 3 beginnen kinderen met leren lezen met leesboekjes met een AVI-leesniveau. AVI-lezen maakt het makkelijk om als ouder of als leraar inzicht te krijgen in het leesniveau van een kind. Leesboeken voor alle AVI-niveaus bestel je op Educatheek.nl.

In de Samenleesboeken is de tekst geschreven op twee verschillende AVI-niveaus. De beginnende lezer leest het lagere AVI-niveau. Een meer ervaren lezer, ouder of leerkracht, leest de moeilijkere zinnen op een hoger AVI-niveau. Educatheek biedt een uitgebreid assortiment Samenleesboeken.

Deze en nog véél meer boeken vind je op:

/lezen

Sparen voor je schoolbieb Tijdens de Kinderboekenweek (6 t/m 17 oktober 2021) organiseert Bruna dit jaar opnieuw de inmiddels bij vele basisscholen bekende spaaractie: Sparen voor je schoolbieb! Door kassabonnen te sparen, kunnen scholen hun schoolbibliotheek aanzienlijk uitbreiden met de hulp van (groot)ouders, vrienden en familie. Zij kopen een kinderboek bij Bruna en leveren de bon in op school. De school verzamelt alle bonnen en levert deze op haar beurt in bij een Bruna-winkel.

Bruna telt de kassabonbedrag en bij elkaar op en stelt 20 procent van dat bedrag beschikbaar aan de school om nieuwe boeken uit te zoeken. Hoe meer boeken er in de actieperiode van 6 oktober t/m 17 oktober 2021 bij Bruna worden gekocht, des te meer gratis boeken de school daarna mag uitzoeken.

Actiepakket Met de actie wil Bruna bijdragen aan de leesbevordering van kinderen. Om goed te leren lezen, is een divers aanbod aan leesmateriaal essentieel. De schoolbibliotheek is één van de plekken waar interesse in lezen begint, maar veel scholen hebben de middelen niet om hun bibliotheek in te richten. Bruna draagt met de actie een steentje bij om dat wel mogelijk te maken. Medio september ontvangen alle basisscholen een actiepakket met informatie en een verzamel-envelop voor de kassabonnen. Kijk ook op: bruna.nl/schoolbieb

Dé aanpak voor leesbevordering! Geef leesbevordering een plek in het onderwijs en laat iedere leerling leesmotivatie en leesplezier ervaren. • Boekenadvies op basis van interesses en leesniveau • Keuze uit ruim 2.000 digitale lees- en informatieboeken • Leesdossier met inzicht in leesgedrag en leesontwikkeling

.nl

Ondersteuning voor leeszwakke leerlingen met handige leesliniaal, variatie in lettertype en –grootte en voorleesstem die meeleest met de tekst.

Onderwijsprofessionals houden in een online omgeving hun kennis op peil op het gebied van leesbevordering, leesplezier en leesmotivatie. Ook hebben zij toegang tot uitgewerkte lesprogramma’s, lessuggesties en tips voor een verrijkende leesomgeving.

Lees meer: www.lexima.nl/boekies

Lezen heb je nodig bij alles wat je doet Jong geleerd is oud gedaan: als kinderen op de basisschool al mooie en goede boeken voorgelezen en aangeboden krijgen, worden ze op jonge leeftijd vertrouwd met het lezen en begrijpen van verhalen en gaan ze zelf meer lezen. Hierdoor gaat de leesvaardigheid omhoog en zo groeit ook het leesplezier. Dit wordt ook wel de positieve leesspiraal genoemd. Een goede schoolbibliotheek is een belangrijke basis voor deze positieve leesspiraal. Dubbel positief, want wie meer leest, wordt beter in taal. Een open deur misschien, maar lezen prikkelt niet alleen je fantasie en vergroot je woordenschat, wie goed leest heeft daar ook baat bij in andere vakken op school. Leesvaardigheid is ook van groot belang bij vakken als geschiedenis, levensbeschouwing en zelfs bij rekenen heb je goed taalbegrip nodig om te begrijpen wat er precies van je wordt gevraagd. Lezen heb je nodig bij alles wat je doet.

Opruimen Een goede boekencollectie op school bestaat uit een actueel en divers aanbod waar voor alle leerlingen op alle niveaus genoeg te kiezen is. Leerkrachten op scholen met een divers boekenaanbod geven stuk voor stuk aan dat kinderen makkelijker een boek kiezen en lezen leuker gaan vinden. En dus meer gaan lezen. 46

Inger Kamminga is leerkracht op de Widarschool in Groningen. Zij pakte op school samen met Merel de Vink van Leesvink hun boekencollectie aan – oude, vieze en stukgelezen boeken eruit om ruimte te maken voor nieuwe, aantrekkelijke titels. En dat had meteen effect: ‘Voor kinderen die dachten dat ze niet van lezen hielden zijn er mooie instappers, terwijl de echte boekenwurmen hun hart kunnen ophalen aan goede jeugdliteratuur.’

Divers aanbod Kinderen die lezen niet leuk vinden, hebben vaak gewoon nog niet het boek gevonden dat bij ze past. Een divers aanbod waarin voor iedereen wat te kiezen valt, helpt bij het vinden van het juiste boek. Zo´n aanbod bestaat uit een basis van eerste leesboeken,

makkelijke leesboeken en natuurlijk de klassiekers, maar ook uit stripboeken, dichtbundels, delen uit de populaire series zoals de Boomhut en Dagboek van een muts en informatieve boeken. Voor een kind dat moeite heeft met lezen, maar wel van schildpadden houdt, is een boek over schildpadden misschien wel het perfecte boek. Een divers aanbod is dus echt van belang en vaak breder dan je denkt. Ook op basisschool de Arabesk in Arnhem kunnen ze dat beamen. Cynthia Hoitink vertelt dat ze op school een hele oude boekencollectie hadden waardoor de kinderen niet echt werden gemotiveerd om te gaan lezen. Na een grote opruimactie en een goede investering in nieuwe boeken is dat nu aan het veranderen. Kinderen lopen graag even naar de kasten en vinden het fijn dat er nu zo veel meer boeken beschikbaar zijn.

De hele wereld ontdekken Een school die een goede boekencollectie aanbiedt en deze op een mooie manier presenteert, geeft daarmee meteen het signaal af dat lezen belangrijk is. Niet alleen voor de kinderen, die lezen daardoor niet als iets saais of verplichts ervaren, maar ook voor de ouders, die zien dat school lezen hoog in het vaandel heeft staan. Bovendien zorgt een gevarieerd aanbod van verhalen ook voor een wijde blik. Dorine Brasser van OBS de Wissel noemt dit

‘misschien wel de grootste meerwaarde’ van hun uitgebreide bibliotheek. De Wissel is een wereldschool in Den Haag met leerlingen met heel veel verschillende nationaliteiten. Tot een jaar geleden waren er maar weinig boeken bij hen op school. Dorine schakelde Leesvink in om samen een uitgebreide boekencollectie op maat neer te zetten. Naast de klassiekers, populaire series en nieuwe titels is er ook plaats voor verhalenbundels uit verschillende landen, sprookjes en legendes, informatieboeken over de verschillende religies en nationale feesten. Zo hebben de leerlingen door de boeken op school de mogelijkheid om de hele wereld te ontdekken en elkaars achtergronden beter te leren kennen. Nog een positief effect van lezen, dus lezen is echt goed voor alles! ◗

Over Leesvink Merel de Vink startte in 2013 met haar bedrijf Leesvink waarmee ze basisscholen helpt met het opzetten en onderhouden van een goede schoolbibliotheek. Ze werkte ruim twaalf jaar bij uitgeverij Lemniscaat, waar haar kennis over en liefde voor boeken steeds meer groeide. Haar missie is om iedere basisschool in Nederland te voorzien van een goede schoolbibliotheek. Voor meer informatie zie www.leesvink.nl

PrimaOnderwijs 47

t i u s e l l a l Haa ! t s a k n e k e o b e d FOXIS  n j i l l e b u e m

is bilair n. u e m FOXIS in 8 kleure t e h l A r gbaa j i r k r ve

biblioshop.com advert_Biblioshop.indd 1

voor bibliotheek en mediatheek 06-08-21 10:42

C O L U M N

Meester Stefan

Lezen? Soms heb je van die projecten waar je echt energie van krijgt, in plaats van dat ze energie van je vragen. Onze samenwerking met een mooi landgoed in de nabije omgeving, is zo’n project. De vader van een oud-collega doet vrijwilligerswerk op dat landgoed. Samen met mensen met een verstandelijke beperking verricht hij onderhoud aan routepaaltjes en banken die er staan. Soms wordt er echter meer gevraagd in het onderhoud en toen dacht die oud-collega aan onze school. ‘Die leerlingen van het praktijkonderwijs zouden hier best weleens een mooie rol in kunnen gaan spelen’, dacht hij. Tegenwoordig knappen onze leerlingen van de sector techniek met veel plezier paaltjes, bankjes en andere zaken op voor het landgoed. Levensecht onderwijs! De leerlingen leren de technieken die nodig zijn, het landgoed levert het materiaal. En dat alles zonder tijdsdruk. Win-win. ‘Jij kan gaan plamuren, Ron!’ Ik geef Ron de opdracht om de ontstane gaten in een routepaal weer op te vullen. Hij pakt de plamuurspullen op mijn aanwijzing en mompelt wat voor zich uit,

terwijl hij naar de tube staart. ‘Ik heb het nog nooit gedaan, maar ik denk dat ik het wel kan hoor, meneer’, citeert hij Pipi Langkous zonder dat zelf door te hebben. Driftig maar met verrassend veel aandacht en precisie smeert hij de gaten dicht. Heel af en toe kom ik even bij hem langs en doe hem voor hoe je de plamuur gladstrijkt. Ron leert dat ‘die shit’ behoorlijk snel droogt en dat is een goede les bij plamuren. Twee klasgenoten zien van een afstand Ron mooi werk leveren en dat wekt hun interesse. Ze lopen naar hem toe: ‘Moeten we je ff helpen met schuren, Ron?’ Ron knikt instemmend en vraagt mij of ze al kunnen beginnen met schuren, terwijl de plamuur er nog maar net op zit. Je kunt maar haast hebben. ‘Dan moet je even lezen op de tube, kerel’, antwoord ik, ‘daar staat het op.’

‘Drie uur wat?’, reageer ik gemeen. ‘Geen idee, schilderen geloof ik.’ ‘En schuren?’ ‘Dat staat er niet.’ Ron probeert zich er gemakkelijk van af te maken. ‘Tuurlijk wel, kijk nou eens goed!’ Geconcentreerd probeert Ron iets te doen wat hij lastig vindt: lezen. Waarschijnlijk dansen de letters voor zijn ogen, maar hij moet en zal het weten. Wanneer kan hij schuren?! Dan ziet hij het: ‘Ah!! Drie uur!’ Dat gaat ‘m niet meer worden. Hij kijkt me teleurgesteld aan en op zijn voorhoofd lees ik: ‘Zie je wel, met lezen schiet je echt niks op :).’

Meester Stefan ‘LEZEN???’, roepen de twee helpers verschrikt. ‘Wij zijn weg.’ Binnen no-time bevinden zij zich weer aan de andere kant van het lokaal, Ron verbouwereerd achterlatend.

@meesterstefan_hrim

Maar Ron houdt vol. ‘Hier staat drie uur, meneer.’ PrimaOnderwijs 49

Tips van onderwijsprofessionals

Zo breng je het leesplezier Wie goed kan lezen begrijpt de wereld om zich heen veel beter. Toch grijpen steeds minder jongeren uit zichzelf naar een boek: 44 procent leest zelfs nooit een boek. Femke en Ruuth vertellen hoe zij het leesplezier weer terugbrengen in de klas.

Tekst: Marleen Kuijsters, Foto’s: Dorieke Fotografie

Ruuth Verhoeff is docent Nederlands, X11 (een school voor vmbo en havo in Utrecht)

‘Leesplezier is één van onze pijlers, want goed kunnen lezen is de sleutel naar een rijkere carrière. Wij willen de intrinsieke motivatie voor lezen bij onze leerlingen aanboren.’ Op de tafel: ‘Het is belangrijk ruimte in te bouwen binnen het curriculum. Bij mij in de klas lezen de leerlingen 1 uur per week een boek. Ik vraag hen: ‘Welk boek zou goed passen bij wat jij leuk vindt? Houd je van voetbal dan is bijvoorbeeld de biografie van Zlatan Ibrahimovic iets voor jou.’ De jongeren mogen overal zitten: op de tafel, onder de tafel, in een hoekje of buiten in een park. Ik maak natuurlijk wel duidelijk dat het de bedoeling is dat zij de tijd ook echt besteden aan lezen.’ Creatieve opdrachten: ‘We koppelen creatieve opdrachten aan het boek, zodat we meer te weten komen over de ervaringen van leerlingen. Zo kunnen zij na het lezen van het boek bijvoorbeeld een game, mindmap of website bij het thema maken. Hiermee verdienen ze punten. Dat is toch veel leuker dan een boekverslag? In de vierde klas houden we een mondeling. Leerlingen vertellen wat ze van het boek vonden. Ze nemen zelf de regie in het gesprek en dat geeft hen en mij veel energie.’ Digitale leermiddelen: ‘Soms zet ik ook digitale leermiddelen in om het leesplezier te vergroten. Zo luistert een leerling weleens een luisterboek of leest een graphic novel (beeldroman). Het is de bedoeling dat een leerling daarna overstapt naar boeken.’ Tips: ‘Ga met leerlingen in gesprek om erachter te komen waar hun interesses liggen. En kies samen een boek dat daarbij past. Blijf continu lezen. Een auto laat je ook niet jaren stilstaan in een garage. Als leerlingen er steeds mee bezig zijn, wordt het ook gemakkelijker. Geef zelf het goede voorbeeld. Als mijn leerlingen een boek lezen, doe ik dat ook. En ik spoor ouders aan om samen met hun kind de krant of Voetbal International te lezen.’

terug in de klas

Femke Bosmans is leerkracht op basisschool Klein Heyendaal in Nijmegen en geeft les aan verschillende groepen. Daarnaast is ze ICT-coördinator, beeldcoach en didactisch coach. Ze zet al haar ideeën op haar site juffrouwfemke.com.

‘Ik moet altijd denken aan een tekst op een poster: ‘Als je niet van lezen houdt, heb je het juiste boek niet gevonden.’ Een quote van J.K. Rowling. Lezen is geweldig. Je kunt via een boek even afreizen naar een andere wereld of je inleven in een avontuurlijk karakter. Lezen is ook belangrijk omdat veel om ons heen met taal te maken heeft, ook de rekenles bestaat uit taal.’ Tips: ‘Ik merk dat bij sommige kinderen het leesplezier verdwijnt omdat ze moeten presteren (bijvoorbeeld omdat ze zoveel mogelijk woorden per minuut moeten lezen) of omdat ze er niet zo goed in zijn. Je kunt het leesplezier in de klas vergroten met leuke en simpele dingen. Maak bijvoorbeeld een bieb met verschillende boeken: korte verhalen, dikke pillen en strips. Kinderen kiezen allemaal één boek uit en vullen dan een aanbeveling in op papier. Stop die vervolgens voorin het boek. Andere kinderen worden hopelijk enthousiast van de boeken die hun klasgenoten aanprijzen.’ Stapel boekenruggen: ‘Wat ook leuk is: print een aantal lege boekenruggen uit (op wit papier) en laat de leerlingen de titel van hun boek erop zetten en het versieren. Plak alle boekenruggen op het raam of op de deur en je ziet de stapel gelezen boeken groeien.’

Schrijver in de klas: ‘Voor coronatijd kregen de kinderen een krat vol boeken van 1 schrijver, zoals van Arend van Dam, Nanda Roep, Marlies Slegers of Manon Sikkel. Ze kregen 3 of 4 weken de tijd om een boek te lezen. Dan kwam de schrijver in de klas om iets over zichzelf en de boeken te vertellen. De kinderen maakten via Kahoot een quiz met vragen over de schrijver en de boeken om deze vervolgens met de schrijver zelf te spelen. Erg leuk en interactief.’ Websites: ‘Toen ik nog een eigen klas had (groep 8) gebruikten de kinderen naast Kahoot ook andere digitale leermiddelen om het leesplezier te vergroten. Ik liet ze informatie opzoeken via bepaalde websites. Denk aan onderwerpen als de Tweede Wereldoorlog. Ze maakten daar een mindmap van, wisselden de informatie uit met een klasgenoot en vatten de informatie samen in hun eigen woorden. Ook schreven de kinderen een recensie over een boek, een film of een game. Daar maakte ik weleens, met toestemming, een foto van en plaatste die op Twitter. We tagden de schrijver en bekeken samen of hij of zij hierop reageerde. Dat is weleens gebeurd.’

◗ Voor kinderen die echt geen plezier lijken te hebben in lezen, kun je moppen maken. De meeste kinderen vinden het lezen van moppen wel erg leuk. ◗ Toneellezen is ook een manier om het leesplezier te vergroten. Dus om de beurt de regels van een personage oplezen. ◗ Zet eens een luisterboek op. Met verschillende apps en websites kun je luisteren naar audioboeken. Je kunt het bijbehorende boek vervolgens kopen of lenen in de bieb en je leerling lekker laten meelezen. PrimaOnderwijs 51

Begrijpend lezen moet op de schop! De lessen begrijpend lezen moeten in Nederland dringend op de schop, vinden critici. De huidige aanpak op de basisschool is ‘funest’ voor het leesplezier van Nederlandse kinderen, stelt Stichting Lezen zelfs op haar website. Steeds meer leerkrachten kiezen voor een alternatief: close reading. Een nieuwe methode om kinderen dieper in de tekst te laten graven. ‘Ik zie de resultaten verbeteren en ze hebben er veel meer plezier in.’

‘In 2018 kwam het boek over close reading uit in Nederland en het sloeg meteen aan. Veel leerkrachten waren er blij mee’, vertelt Esther van der Knaap van Onderwijswereld-PO. Zij geeft leerkrachten een 8-weekse training om close reading toe te passen in de klas. ‘Eerst waren het individuele leerkrachten die naar de training kwamen, nu zie ik steeds meer hele schoolteams die begeleid willen worden bij de implementatie.’ Meer dan 2000 leerkrachten volgden bij haar al een scholing.

Tekst: Klaske Delhij

‘

Lekker pittig

In Nederland is

‘

begrijpend lezen een apart vak, terwijl je het ook kunt

integreren in je hele onderwijs

Bij close reading gaan de leerlingen in drie sessies steeds dieper in op één tekst. ‘Je selecteert een tekst die lekker pittig is, waar je echt mee aan de slag kunt’, legt Esther uit. In sessie 1 worden er algemene begripsvragen gesteld: Waarom is er voor deze titel gekozen? Wat is de belangrijkste boodschap van het verhaal? Met verschillende interactieve werkvormen gaan de kinderen in overleg over de tekst. In sessie 2 gaan ze dieper in op de tekst (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe), moeilijke woorden en de tekststructuur. In de derde sessie gaan de leerlingen in gesprek over de bedoeling van de schrijver, meningen, argumenten en verbanden in de tekst.

Discussie over de tekst ‘Veel kinderen scoorden voorheen niet zo goed op begrijpend lezen. Ik gebruik nu twee jaar close reading en zie echt betere resultaten’, vertelt Janneke van Doorn, leerkracht groep 7/8 bij Kindcentrum De Ontdekking in Den Bosch. ‘Het is ook leuk om ze te zien discussiëren over de tekst. Als ik soms doorvraag over hoe ze bij een antwoord komen, dan merk je dat twee antwoorden ook goed kunnen zijn, want ze zijn allebei terug te vinden in de tekst. Kinderen krijgen ergens een eigen kijk op, je ziet dat ze andere manieren van nadenken hebben.’ Bij close reading vind je de betekenis van een moeilijk woord altijd terug in de tekst. Een duidelijk verschil met de reguliere methoden van begrijpend lezen, vindt Janneke. ‘In de Cito-toets vragen ze soms de betekenis van een woord, terwijl dat niet te herleiden is uit de tekst. Daar ben ik het niet mee eens. Je toetst dan niet of het kind de tekst begrijpt, maar of ‘ie een woord al kent. Als je veel leerlingen hebt met ouders die lager onderwijs hebben gevolgd, merk je dat de woordenschat kleiner is.’

Boekentips voor close reading Esther van der Knaap: De Zweetvoetenman is een boek vol waargebeurde interessante, spannende en soms grappige verhalen, die een inkijkje geven in de rechtstaat. Janneke van Doorn: Het wonder van jou en je biljoenen bewoners vertelt over alle weetjes over het menselijk lichaam op vlotte, humoristische wijze.

Close reading geen apart vak Janneke gebruikt close reading ook in andere lessen. ‘Als we werken met het thema Onder Water, vraag ik de kinderen waar het verhaal over moet gaan. Als ze ‘walvis’ zeggen, dan zoek ik een geschikte tekst in de bibliotheek over walvissen. Zo hebben ze hun eigen inbreng in de les.’ Vervolgens maakt Janneke een tekstanalyse. ‘Dat kost wel tijd, maar ik vind het leuk om te doen.’ Leerkrachten kunnen zelf boeken zoeken, maar ook gebruik maken van de leeslijst die Onderwijswereld-PO samenstelt en regelmatig aanvult. Naast teksten uit jeugdboeken worden ook poëzieteksten, kranten-

artikelen of teksten van Wikipedia gebruikt. Esther: ‘In Nederland is begrijpend lezen een apart vak, terwijl je het ook kunt integreren in je hele onderwijs. Dat gebeurt ook in andere landen. Teksten over wereldoriëntatie zijn prima te gebruiken voor close reading.’

Leesplezier ‘een ding’ Esther hoort van veel scholen terug dat leerlingen betere scores halen als ze aan de slag gaan met close reading. Wat ook genoemd wordt: ze zien dat het leesplezier bij leerlingen terugkomt. ‘Dat is wel een ding in Nederland’, zegt Esther. In internationaal onderzoek bungelen Nederlandse leerlingen zelfs helemaal onderaan de lijst als het gaat om leesplezier. ‘Als je dan de eerste les close reading geeft, gebeurt er wat met die kinderen. Je ziet: op deze manier vinden ze het wel leuk. Je ziet plezier. Dan gebeurt er iets in je hart natuurlijk. Dat is het mooiste wat je kan bereiken met je leerlingen: dat ze plezier hebben en er wat van leren ook.’ Als je aan de gang wilt met close reading, moet je daar wel tijd voor vrijmaken, geeft Esther mee. Om je de methode eigen te maken, lessen voor te bereiden, teksten leren te analyseren. Janneke beaamt dat: ‘Ik vind het leuk om eigen lesmateriaal te ontwikkelen, maar niet elke collega heeft daar tijd voor. De tekstanalyses die ik maak voor groep 7/8 kunnen mijn collega’s ook gebruiken. Wat ik heb geleerd in de training draag ik weer op hen over.’ PrimaOnderwijs 53

Leerlijn/les Leerlijn ‘Goed en vlot lezen’

Leerdoel Technische leesdoelen van AVI-leesmoeilijkheden

Leerlijn ‘Vloeiend lezen’

Vloeiend leesdoelen zoals tempo, dynamiek en expressief lezen

Leerlijn ‘Lekker lezen’

Leesbevordering, voorbereidende literatuureducatie, vrij lezen

Leerlijn ‘Begrijpend lezen’

Begrijpend en studerend lezen

Les ‘Samen lezen’

Leeskilometers maken in samenleesboeken met gecombineerd AVI-niveau Vrij lezen op eigen niveau en interessegebied

Vrij lezen

•

Adv NNJR_PrimaOnderwijs.indd 2-3

Lesmateriaal Leerwerkboek

Leesboeken

• •

•

23-7-2021 11:26:06

Tips voor gedegen lees- en rekenonderwijs Als leraar ga je voor kwaliteit in je vak en het optimaal gedijen van je klas. De Onderwijsdesk helpt je met advies en cursussen.

Emmeliek Boost

In deze editie deelt Emmeliek Boost, deskundige van de Onderwijsdesk, Gezondheidspsycholoog én auteur van het boek WIN-WIN Werk en Gezin, adviezen over lees- en rekenonderwijs.

Heb je tips hoe ik het begrijpend lezen leuk kan maken en kan stimuleren? Barbara (groep 5) uit Oss

Maak leerlingen nieuwsgierig naar de tekst! Van de Nederlandse kinderen stevent 25% af op laaggeletterdheid. Leerplanontwikkelaar Mariëtte Hoogeveen benadrukt dat kinderen 360 minuten leestijd per week nodig hebben. Pas dan leren ze écht goed begrijpend lezen. Door het begrijpend lezen te integreren in vakken, zoals wereldoriëntatie, biologie, geschiedenis en aardrijkskunde is dit haalbaar en makkelijk in te passen in je dagschema.

TIP De integrale digitale methode Krabbie Krab op School is voor groep 4 t/m 8 uitgewerkt door Esther van Duin, vanuit de overtuiging dat begrijpend lezen en het kennisniveau al veel te lang een ondergeschoven kindje is in het Nederlandse onderwijs. Geschikt voor elk kind, afgestemd op zijn/haar leestempo en zijn/haar eventuele zorgbehoefte. TIP Het boek ‘Waarom jij van sterrenstof bent’ van Esther Walraven is ook zo’n vakoverstijgend leesboek. Elke vraag uit dit boek is te gebruiken voor een begrijpend lezen lessenserie voor de midden- en bovenbouw, passend bij natuur- en techniekthema’s 56

in de klas. Vraag het aan Dortie Mijs, Liz Bunte en Ebelien Nieman, zij zijn de creatieve auteurs van de 3 praktijkboeken en lessenserie Close reading voor de onderbouw, middenbouw en bovenbouw van het basisonderwijs.

In de klas is er soms te weinig tijd of gelegenheid om te checken hoe leerlingen hun sommen hebben uitgerekend. Heb je tips hiervoor? Berend (vmbo) uit Apeldoorn

Rekenonderwijs in het VO/MBO Het is belangrijk, maar voor de meeste leerlingen moeilijk, om hun rekenstappen uit te leggen en goed te verwoorden. Ze zijn vooral gefocust op het juiste antwoord. Is het antwoord fout dan weten ze vaak niet meer wat ze precies gedaan of wellicht gegokt hebben. Het kost tijd en nog belangrijker de berekening van een ander boeit de meeste leerlingen vaak helemaal niet, waardoor er gemakkelijk onrust in de klas ontstaat. Met het programma Quizalize kun je een ‘math mode’ instellen, zodat leerlingen allemaal bezig zijn met een rekenonderdeel, zoals de wortels en kwadraten van de getallen 1 t/m 20 of het omzetten van (veelvoorkomende) breuken, decimale getallen en percentages. Het programma houdt de

resultaten bij van de ingelogde leerling, maar het belangrijkste is dat leerlingen vooral door blijven oefenen en merken dat ze beter worden. Als docent levert het je tijd op om een leerling naar zijn berekening te vragen, terwijl alle leerlingen door blijven oefenen. Het mooie is dat leerlingen door de quiz aangesproken worden om zelf beter in rekenen te willen worden, dit dus echt voor zichzelf willen doen en dus niet vervroegd afhaken door het niet kunnen verwoorden van een berekening of steeds afgerekend te worden op het slechte resultaaat.

TIP Volg de 5-daagse Cursus Rekenspecialist VO/MBO begeleid door Marije van Oostendorp. Deze start weer op woensdag 3 november a.s. bij de Onderwijsdesk. Een cursist zei: ‘Deze leerzame en uitdagende cursus biedt de mogelijkheid om direct in de praktijk als rekenspecialist aan de slag te gaan!’

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas!

Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoorden de deskundigen van de Onderwijsdesk vragen van leraren uit het hele land. Deze tips (en cursussen) zorgen ervoor dat je klas (nog) beter ﬂoreert. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk? Mail dan naar info@onderwijsdesk.nl

TIP Nu in Coronatijd aandacht voor welbevinden is, is omgaan met jezelf en de ander essentieel! De 1-daagse cursus Sociaal-Emotioneel Leren (SEL) voor het PO van dr. Kees van Overveld start weer op 15 november a.s. bij de Onderwijsdesk en is volgens een enthousiaste cursist een absolute aanrader: ‘Verrijkend, inspirerend en veel om direct toe te kunnen passen in de praktijk. Mooie nieuwe inzichten: zoals het belang van taal en het benoemen van emoties op jonge leeftijd zodat kinderen op latere leeftijd hun emoties kunnen verwoorden en gedrag kunnen leren reguleren.’

Een greep uit de Cursusladder: Schooljaar 2021 - 2022 Online en RIVM-Coronaproof op onze locatie Expliciete Directe Instructie in het VO & MBO 1-daagse Een kraakheldere instructie en het EDI-stappenplan voor iedere les/vak. Aanrader bij leerachterstanden. di. 21 september 2021 (VO & MBO) Brigitta Mathijssen Rekenspecialist/Rekencoördinator 7-daagse Sterke en zwakke rekenaars, dyscalculie, rekenbeleid & meer! start do. 23 september 2021 (PO) start wo. 26 januari 2022 (PO) drs. Marije van Oostendorp Effectief rekenonderwijs 3-daagse Aanrader voor iedere (ervaren) leerkracht. Traditioneel rekenen als basis voor rekensucces en rekenplezier. start do. 30 september 2021 (PO) Marcel Schmeier Oplossingsgerichte gesprekvoering 6-daagse Motiverende en/of lastige gesprekken: tips en tools. Van oudergesprek tot klas, coaching en teamvergadering. start vr. 1 oktober 2021 (PO) drs. Esther de Wolf Executieve functies 1-daagse Werkgeheugen, plannen en organiseren & meer. Metacognitie en zelfsturing in de les. za. 2 oktober 2021 (PO & VO) za. 15 januari 2022 (VO & MBO) dr. Diana Smidts Mindset 1-daagse Perfectionisme, tegenslagen, opgeven en meer Een groeimindset in de les, de comfortzone en groeitaal. do. 4 november 2021 (VO) René Lous Sociaal-Emotioneel Leren (SEL) Aandacht voor welbevinden: omgaan met jezelf en de ander. Conﬂicten voorkomen en oplossen, hulp vragen, gevoelens & meer. ma. 15 november 2021 (PO) dr. Kees van Overveld

PrimaOnderwijs 57

Het leesoffensief van KBS de Vonder Boekenwurmen kweken. Dat is de opdracht die KBS de Vonder in Borne voor zichzelf heeft gesteld. Geïnspireerd door SLO, landelijk expertisecentrum voor het curriculum, denken ze na over hoe ze hun leesonderwijs meer thematisch en integraler kunnen opzetten.

Er moet iets gebeuren met ons leesonderwijs. Dat gevoel hadden Joke Naaktgeboren (IB’er) en Marleen Abbink-Wijlens (groepsleerkracht) van KBS de Vonder (circa 600 leerlingen) al een aantal jaren. ‘We willen boekenwurmen kweken, maar we zagen dat we daarin niet slaagden.’ Het eerste wat ze aanpakten was hun schoolbibliotheek. Met hulp van Jos Walta (Open Boek) staat er inmiddels een aantrekkelijke en actuele boekencollectie met voor elke leerling wat wils. Voorlezen, van groep 1 tot en met 8, en wekelijkse boekpromotie zit inmiddels bij steeds meer teamleden tussen de oren. Verspreid door de school liggen klappers met ideeën voor leesbevordering, van een boekenbingo tot en met leesgesprekken à la Aidan Chambers. Maar ze wisten allebei: dit is nog maar het begin. Hoe nu verder?

Tekst: Bea Ros

‘

iedereen is zich

ervan bewust dat het

anders moet. Nu moeten we ons er verder in bekwamen

Andere didactiek De Vonder is exemplarisch voor veel scholen, stelt SLO-taalspecialist Joanneke Prenger. Door de alarmerende PISA-berichten - een kwart van de jongeren is onvoldoende geletterd om zich te kunnen redden in de samenleving - ontstaat er een urgentiebesef. ‘Scholen willen graag hun leesonderwijs verbeteren, maar ze zijn zoekende in hoe je dat precies aanpakt.’ Het knelpunt zit, zo blijkt uit PISA, vooral bij diep lezen: reflecteren op een tekst en de inhoud kritisch evalueren en deze verbinden aan wat je al weet en aan andere teksten. Het Nederlandse leesonderwijs is daar te weinig op afgestemd, mede omdat dit geen onderdeel van de eindtoets is. Gelukkig is er uit onderzoek al veel kennis over wat wel en niet werkt. In interactieve sessies met scholen geeft Prenger op basis daarvan tips om anders over het leesonderwijs, de doelen en de didactiek te denken. Kernwoorden daarin zijn thematisch werken, rijke teksten, een doorlopende leerlijn en integratie van alle taaldomeinen (lezen, schrijven, spreken, woordenschat). ‘We luisterden met open mond’, vertelt Abbink-Wijlens. Ze hadden zich zelf al aardig ingelezen, maar nu viel alles mooi in elkaar. ‘Joanneke zei: als je echt stappen wilt zetten, moet je integreren. Losse woordenschatlessen halen weinig uit. Dat was voor ons een trigger’, vertelt Naaktgeboren.

Goede afspraken Gewapend met alle kennis gaan Naaktgeboren en Abbink-Wijlens er de komende jaren aan trekken. Eén voordeel is er al: de directeur en het team hebben ze mee. ‘Het zoemt al: iedereen is zich ervan bewust dat het anders moet. Nu moeten we ons er verder in bekwamen’, vertelt Naaktgeboren. 58

Toen het afgelopen schooljaar door corona in groep 4 de leesscores echt duikelden, heeft de school de ondersteuningssubsidie benut om na te denken hoe het leesonderwijs anders en beter kan. ‘We hebben als team afgesproken om thematisch werken echt op de kaart te zetten’, vertelt Abbink-Wijlens. ‘Niet alleen in de kleuterklas waar dat al gebeurt, maar juist ook in de midden- en bovenbouw.’ Naaktgeboren vult aan: ‘We missen ook een doorgaande lijn. Daar willen we ook goede afspraken over maken.’ De Vonderwijsmap, een naslagwerk voor alle teamleden over hoe de school onderwijs geeft, zal zich de komende jaren gaan vullen met nieuwe documenten over het leesonderwijs. Abbink-Wijlens gaat samen met een collega de opleiding voor taal-leescoördinator volgen en een stuurgroep begrijpend lezen en taal leiden. De school benut de NPO-gelden mede voor professionalisering van het team. ‘We zorgen dat het gesprek op gang blijft. Elke studiemiddag moet er iets over leesonderwijs aan de orde komen.’

thematisch werken, vragen ze haar. De inhoudslijnen van SLO zijn een goed handvat. ‘En maak kleine stapjes’, adviseert ze. ‘Je kunt bijvoorbeeld bij leesteksten uit de methode meer context bieden door er rijke, actuele teksten over hetzelfde thema bij te zoeken en leerlingen daar ook over te laten schrijven. Dan ben je niet meer alleen bezig met vragen beantwoorden over een methodetekst, maar werk je aan samenhangend taalonderwijs.’ Of probeer thematisch werken eens uit met een projectweek. Dat doet De Vonder ook. Een aantal weken per jaar staan de lessen van groep 1 tot en met 8 in het teken van één thema. ‘Daar worden we allemaal heel blij van. Je voelt het gewoon bruisen’, zegt Abbink-Wijlens. De komende jaren gaan ze dat dus uitbreiden. Zaakvakken combineren met taalonderwijs, lezen met schrijven, methodes met eigen lesmateriaal. ‘We gaan vanuit een stevige kennisbasis opnieuw vormgeven aan ons oude ideaal.’ ◗

Kleine stapjes Met de keuze voor thematisch werken keert De Vonder terug naar haar wortels. Bij de start in 2007-2008 was dit al het motto. ‘We zagen dat dat veel deed voor de motivatie en betrokkenheid van leerlingen, maar het vroeg ook veel van leraren’, vertelt Naaktgeboren. Bovendien hadden ze slecht zicht op het behalen van leerdoelen. Daarom ging de school steeds meer methodisch werken. De methode biedt houvast. Dat is een geluid dat Prenger van veel scholen hoort. Hoe ga je van de methode naar integraal en

Landelijk Netwerk Taal in het basisonderwijs: www.slo.nl/vakportalen/nederlands/landelijk-netwerk Leerlijnen en tussendoelen Nederlands: www.slo.nl/thema/meer/tule/nederlands Rijke teksten motiveren het lezen: www.slo.nl/@18415/rijke-teksten-motiveren-lezen-nieuwe Leer ze lezen: praktische inzichten uit onderzoek voor leraren basisonderwijs. Gratis te downloaden: www.didactiefonline.nl/artikel/leer-ze-lezen

PrimaOnderwijs 59

Online of klassikaal

Typecursus voor scholen De leukste typecursus

Uitdagende leeromgeving

12 weken

Snel goede typevaardigheid

Altijd en overal oefenen

Ook voor kinderen met dyslexie

Online typeprogramma

Inclusief examen

Ons aanbod

E-learning € 149,-

Online begeleiding € 199,-

Klassikaal € 199,-*

Leer blind typen in 12 weken Altijd en overal kunnen oefenen 12 maanden toegang tot de online module Speciale module voor ouders Extra aandacht voor typehouding Motivatie en persoonlijke tips Typelessen met docent op locatie in de buurt Verbeter je spelling en woordenschat Speciaal programma voor dyslexie 12 klassikale lessen Wekelijks huiswerk van docent Ouder mag gratis meedoen *Grote groep? Wij geven groepskorting, vraag naar de mogelijkheden.

Sluiskade Noordzijde 160 - 7603 XX Almelo - 06 41 35 70 00 - sabine@hettypelokaal.nl - www.hettypelokaal.nl

matieve assessment succesvol toe te passen in je klas, heb je r geval duidelijke leerdoelen en goede vormen van feedback Maar ook een leercultuur van growth mindset, het werken aatmaatjes, en het voortdurend checken van wat leerlingen en en begrijpen zijn belangrijk.

89461 182609

werking met

Leren zichtbaar maken met

Formatieve Assessment

Shirley Clarke

e beknopte uitgave gaan we in op de 12 ingrediënten van ieve assessment die Shirley Clarke in de originele uitgave ijft. Waarom zou je het ingrediënt inzetten, wat houdt het s in en hoe breng je het in de praktijk? Dit boekje geeft de rijkste punten weer.

Beknopte uitgave Leren zichtbaar maken met Formatieve Assessment

boek Leren zichtbaar maken met formatieve assessment irley Clarke zien hoe je het leerproces van leerlingen centraal rmatieve assessment legt de focus op persoonlijke ontwikkeoe zorg je ervoor dat iedere leerling kan groeien en dat elke g weet welke stappen hij moet zetten om vooruit te komen?

Shirley Clarke

Een goed begin is het halve werk

De Gouden Weken van het schooljaar Een goed begin is het halve werk… De leraar doet er goed aan stil te staan bij hoe hij of zij de toon wil zetten aan het begin van het schooljaar. ‘Hoe komen mijn leerlingen tot leren? Ligt de nadruk op warmte, autonomie of engagement? Waar sta ik zelf eigenlijk?’ PrimaOnderwijs ging in gesprek met een aantal onderwijsprofessionals die een inkijkje geven in hoe zij de zogenaamde Gouden weken vormgeven.

‘

Tekst: Erik Ouwerkerk

Gewoontevorming

‘

is cruciaal: de jas op

de kapstok, een eigen plekje in de kring en een vast maatje

in de rij

Rik van Lente geeft geschiedenis op het Melanchton Schiebroek te Rotterdam. Hij stelt zichzelf aan het begin van ieder schooljaar leerdoelen en geeft zijn leerlingen een overzicht met de onderwerpen die aan bod komen en wanneer en hoe die getoetst worden. Fijn om al direct een houvast te hebben, maar nooit zonder eerst de passie voor het vak aan te boren: ‘Tijdens de eerste les wil ik overbrengen waarom het verleden zo belangrijk is en wat het vertelt over ons en onze rol erin. Dat maak ik concreet aan de hand van iets dat ik meegemaakt heb of gelezen tijdens de vakantie. Ik vraag de jongeren vervolgens of ze op willen schrijven wat hen zelf interesseert uit het verleden en dat te delen in de klas. Dat betrekt ze meteen persoonlijk bij het vak en tegelijkertijd wordt duidelijk dat de klas een plek is waar we kunnen delen en van elkaar kunnen leren. Voor mij is het begin van ieder schooljaar weer heel leerzaam om scherp te stellen waarom ik/we doe(n) wat ik/ we doe(n).’

Momenten van herkenning ‘Gewoontevorming is cruciaal: de jas op de kapstok, een eigen plekje in de kring en een vast maatje in de rij. Dat biedt een veilige structuur en vormt de basis voor de inhoudelijke verdieping gedurende het schooljaar. Veel uitleg is daarbij niet nodig,

ze leren door na te bootsen, door te doen’, aldus Inge Ribbert, kleuterjuf in het Vrije Schoolonderwijs. Ook zijn standaard liedjes bij de vaste dagonderdelen voor Inge onmisbaar aan het begin van het schooljaar: ‘Het zijn fijne momenten van herkenning. Samen met de kinderen zing ik een Sint Michaëlslied bij de dagsluiting. De Spaanse versie, omdat ik die bijzonder mooi vind. De kinderen pikken op dat het lied voor mij een bijzondere betekenis heeft en dat slaat aan. Bovendien, omdat de zang in de antroposofische traditie (bijna) altijd gepaard gaat met gebaren, begrijpen ze heel goed dat een estrella een ster is en een dragon een draak, en pikken ze net zo goed alle lagen van de boodschap op.’

Het kan volgens Anita Bruin, ontwikkelaar van het vak persoonlijke vorming en docent NT2 op het Edith Stein College te Den Haag, verleidelijk zijn om bij de start van het jaar te veel te focussen op afvinklijstjes en het pedagogische aspect uit het oog te verliezen. ‘Verplaats je eens in de kinderen: ze voegen zich weer naar de dagindeling van de school, er komt veel nieuwe informatie op hen af, ze doen nieuwe indrukken op en ontmoeten vaak voor de eerste keer hun leraren en klasgenoten van dat jaar. Dat doet wat met een kind. Laat zien dat je daar oog voor hebt door een leerling als het maar even kan apart te benaderen, vragen te stellen, een opmerking te maken.’ Dat geldt trouwens het hele jaar door, het draait te midden van alle hectiek en activiteiten in het onderwijs om aandachtige betrokkenheid, zoals Lisette Bastiaansen daar binnenkort in haar pedagogisch proefschrift woorden aan geeft. Makkelijker gezegd dan gedaan overigens, want: ‘Alleen als je wilt weten wie je zelf bent en waar je staat, kun je zien wie je voor je hebt.’

Zelf verantwoordelijkheid nemen Daisy Mertens is een van de beste leerkrachten ter wereld, volgens de organisatie van de Global Teacher Prize. In Helmond geeft ze les aan de kinderen van groep 7/8 van basisschool De Vuurvogel. ‘De eerste schooldag stellen we samen de regels op. Samen. Dus niet, zoals vaak gebeurt, dat de leerkracht (in al zijn ervaring) de regels en routines al in zijn hoofd heeft zitten, die op het bord schrijft, en de leerlingen het ‘contract’ laat ondertekenen. Laat het de kinderen vanuit openheid samen bepalen. Wat doe je als je klaar bent? Wanneer is een handig moment om naar de wc te gaan? Wanneer is een goed moment om te eten? Om dat laatste als voorbeeld te nemen: mijn kinderen kozen vorig jaar voor half negen: ‘Dan heb ik vaak nog/weer honger’, zegt de een. ‘Maar als de juf dan iets uit gaat leggen, dan hoor je dat geritsel van de boterhamzakjes’, zegt de ander. Laat ze er zelf over nadenken en blijf samen evalueren.’ Ook de omgangsvormen bepalen de kinderen (grotendeels) de eerste dagen zelf. ‘Hoe zorgen we dat we met elkaar verbonden zijn?, vraag ik na een paar dagen aan de groep. ‘Door complimenten te geven’, hoor ik dan bijvoorbeeld. Ook daar kun je samen op voort bouwen door erop terug te komen: ‘Hoe vaak heb je een compliment gekregen? Wat deed het met je? Kinderen kunnen heel goed zelf verantwoordelijkheid nemen en samen tot normen komen, dat is de kracht van de groep. Dat kun je meteen vanaf de eerste schooldag stimuleren.’ ◗

‘

Betrokkenheid tonen

Kinderen kunnen heel goed zelf

verantwoordelijkheid nemen en samen tot normen komen

PrimaOnderwijs 63

Spelling in de lift adaptief: doelgericht naar het volgende niveau! Hoe weet je waar je leerling staat, zodat je het juiste leeraanbod aanbiedt? Met het methode-onafhankelijke Spelling in de lift adaptief ga je gericht, individueel en adaptief aan de slag voor een hoger spellingsniveau. Tekst: Marianne Eggink

BROC HURE

Goed spellen - dat biedt plezier en zekerheid bij het schrijven. Maar het afgelopen schooljaar liepen veel leerlingen onder meer hierin leervertraging op. Het Nationaal Programma Onderwijs biedt scholen daarom de komende jaren financiële ondersteuning om dit weer in te halen. Maar hoe weet je waar je leerling staat en welk onderdeel aandacht nodig heeft? Het methode-onafhankelijke Spelling in de lift adaptief helpt je uit de brand! Door de nulmeting weet je precies het huidige niveau van je leerling en welke spellingcategorieën extra aandacht nodig hebben. Daarnaast krijg je aanbevelingen voor de meest effectieve aanpak, inclusief instructie en passende oefeningen.

Waar de leerling aan toe is Spelling in de lift adaptief is een aanvullend spellingsprogramma dat je naast je huidige methode kan gebruiken om leerlingen weer op niveau te krijgen. Hoe dat werkt? Je begint met een nulmeting via de digitale instaptoets die aansluit op de didactische leeftijd van de leerling (deze gaat tot een jaar terug). Deze toets bepaalt het beheersingsniveau van alle spellingcategorieën van de leerling, onafhankelijk van het leerjaar. Ook klankherkenning wordt hierin meegenomen. Via het dashboard ontdek je direct waar je leerlingen goed in zijn en op welke gebieden ze vertraging hebben opgelopen.

Bou wst ene n voo r iede r nive au!

Bou wst ene n voo r iede r nive au! Bouwstenen voor ieder niveau!

Waarom juist spelling? Spelling is een belangrijk onderwerp dat invloed heeft op een veel breder vlak in het leven, dan enkel een woord correct schrijven. Goed schrijven is voor elk vakgebied essentieel. En door goed te leren schrijven, gaan leerlingen tegelijk ook beter lezen. Goed voor het leesniveau, maar ook om andere (school)teksten, opdrachten en boeken beter te snappen. De invloed daarvan laat zich natuurlijk zien in het schrijf- en leesplezier van de leerling en de zelfverzekerdheid die daarvan uitstraalt. Spelling is ook een belangrijk onderdeel van de Cito-toets en heeft daarmee invloed op de verdere onderwijsloopbaan van de leerling. En wanneer leerlingen later de arbeidsmarkt op gaan is het cruciaal dat ze goed kunnen spellen. Spelfouten zorgen voor misverstanden in bijvoorbeeld werk e-mails en een negatief oordeel bij een sollicitatiebrief. Goed spellen maakt het leven dus vooral een stuk gemakkelijker en leuker.

Spellen op hoger niveau Vanuit de nulmeting kunnen leerlingen direct aan de slag met gepersonaliseerde oefenstof. Bijvoorbeeld door zelfstandig digitaal verder te oefenen met een onderwerp, waardoor de stof beter beklijft. Of eerst op papier onder begeleiding van de leraar oefenen, en daarna verder op de computer. Als een leerling echt uitvalt op specifieke categorieën, biedt het programma uitgebreide handvatten voor de benodigde instructies en begeleide (digitale en analoge) oefeningen. In alle gevallen is het doel hetzelfde: leervertragingen inhalen en de spellingsvaardigheden naar een hoger niveau tillen.

Spelling in de lift adaptief bestaat uit: � Gepersonaliseerde, adaptieve leerlingsoftware � Een overzichtelijk dashboard voor de leerkracht � Werkboekjes op 8 niveaus (per boekje 4-5 hoofdcategorieën) � Antwoordenboekjes � Handleidingenpakket

Bo uw st en en vo or ie de r ni ve au

bewezen effectief zijn bij het aanleren van spelling: � Een woord bij een plaatje zoeken � Rijmoefeningen � Van gegeven letters een woord maken � Woorden afmaken � Fouten laten zoeken � Het woord in de goede vorm laten gebruiken � Woorden in zinnen laten gebruiken

Real-time voortgang Vanuit de nulmeting aan het begin, kun je bij een controledictee of einddictee precies de voortgang van je leerlingen zien. De leerling geeft daarnaast zelf op de doelenkaart in het werkboek aan welke categorieën goed gaan en waar nog meer oefening voor nodig is. Bij de digitale oefeningen kun je de voortgang in real-time per spellingcategorie volgen - handig! Ook als de leerlingen thuis met het programma werken kun je het real-time volgen!

Koppeling aan Cito

Ook wat voor jou?

Spelling in de lift adaptief is gekoppeld aan Cito (tussen)doelen en de didactische leeftijdsequivalent (DLE). Zo bereid je je leerlingen optimaal voor op de Cito-toetsen. Naast het leren van de juiste schrijfwijze van veelvoorkomende woorden, richt het programma zich ook op andere vaardigheden, zoals het vinden van de juiste schrijfwijze van onbekende woorden, en een positieve houding tegenover correct schrijven. Het schrijfplezier komt voort uit de diversiteit aan leuke oefeningen in het werkboek en de digitale omgeving, maar ook jouw persoonlijke enthousiasme als leraar!

Spelling in de lift adaptief is bedoeld voor alle leerlingen in het regulier en speciaal onderwijs, NT2-leerlingen en leerlingen met dyslexie of een eigen leerlijn. Ben jij een leraar, intern begeleider, remedial teacher, NT2-coördinator of een taal-/ leescoördinator? Dan is Spelling in de lift adaptief een perfecte aanvulling op je methode of als op zichzelf staande methode. Met Spelling in de lift adaptief weet je precies waar je leerlingen staan en help je ze gericht naar een volgend niveau!

Gevarieerde werkvormen Spelling in de lift adaptief ondersteunt je hierbij door middel van diverse didactische werkvormen die

Nieuwsgierig? Bekijk een inkijkexemplaar van Spelling in de lift adaptief! Of vraag een proeflicentie aan om twee weken gratis uit te proberen via www.spellingindeliftadaptief.nl ◗ PrimaOnderwijs 65

De Boekenclub van Riley en Israa, door en voor leerlingen Riley en Israa zijn leerlingen van Praktijkonderwijs Roermond. Samen met Adri Ramakers, hun leraar Nederlands en Rekenen, richtten ze twee jaar geleden De Boekenclub op. De motivatie? Ze houden van lezen én willen medeleerlingen aansteken met hun leesplezier.

Riley zit in de vierde klas. ‘Op de basisschool vond ik boeken lezen wel leuk, maar thuis deed ik andere dingen’, vertelt ze. ‘Toen ik ouder werd, las ik steeds minder voor m’n plezier. Maar in de tweede klas van de middelbare school ben ik weer begonnen met boeken lezen. Eigenlijk kwam dat door een meisje op YouTube die enthousiast vertelde over een boek. Dat boek ben ik toen gaan lezen. Daarna ontdekte ik de boekenserie After van de schrijfster Anna Todd. Toen hield ik niet meer op met lezen. In haar boeken word je meegesleept in het leven van Tessa en Harry. Ze zijn verliefd op elkaar, maar durven het niet aan elkaar te vertellen. Tot ze het toegeven en alles verandert. Als ik lees maak ik zoveel dingen mee. Je beleeft van alles, terwijl je gewoon thuis of op school zit.’

Tekst: Brigitte Bloem

‘

Het is ontzettend

gezellig om het met elkaar over mooie

boeken te hebben en om samen te lezen

Fantaseren Israa zit in de derde klas. Zodra ze kon lezen, was ze dol op boeken. ‘Ik las heel veel. Op school en thuis’, herinnert ze zich. ‘Het is zo fijn om helemaal mee te gaan in een verhaal. Mijn leesplezier is eigenlijk wel gebleven op de middelbare school. Op een dag vertelde Riley over de After-boeken. Ze was zo enthousiast, dat ik ze ook ben gaan lezen. Er is ook een film van, maar ik vind het juist fijn om de boeken te lezen, omdat je er dan zelf van alles bij kunt fantaseren. Als je een film kijkt, wordt alles al voor je ingevuld.’

Supergoed idee De leerlingen bedachten: als je elkaar vertelt wat je leuk vindt om te lezen, gaan er misschien wel meer leerlingen lezen. Riley: ‘Zo ontstond twee jaar geleden ons plan om een boekenclub op school op te richten. Met ons plan gingen we naar Juf Adri. Ze was meteen enthousiast.’ ‘Dat klopt’, lacht Adri, ‘ik vond het meteen een supergoed idee van Riley en Israa. Er zitten zoveel voordelen aan lezen. Het is niet alleen maar leuk en fijn. Het is ook goed voor je taalontwikkeling en woordenschat. Daarom is het zo belangrijk dat leerlingen meer gaan lezen dan ze nu doen.’

Duizend levens Inmiddels bestaat De Boekenclub uit tien meisjes en jongens, en juf Adri. ‘Het is ontzettend gezellig om het met elkaar over mooie boeken te hebben en om samen te lezen. Met De Boekenclub bespraken we laatst de quote: ‘Een lezer leeft 66

Israa, Riley en Adri in het Woonhuis van Praktijkonderwijs Roermond, een huis aan de school, waar leerlingen over zelfstandig wonen leren.

duizend levens’. Door het lezen van boeken maak je zoveel dingen mee en voel je mee met de hoofdpersonen. Daarom lees ik zelf ook zo graag. Maar we doen meer’, legt Adri uit. ‘We hebben onze schoolbibliotheek uitgebreid met nieuwe boeken die de leerlingen van De Boekenclub erg goed vinden. Daardoor zijn ook leerlingen die niet aan De Boekenclub deelnemen meer gaan lezen. Zelfs in de pauzes zijn er leerlingen die buiten op een bankje verder lezen in hun boek. Ook praten we over boekverfilmingen, want daardoor worden leerlingen ook geïnspireerd om bepaalde boeken te gaan lezen.’

Geen verplichting ‘In De Boekenclub moet niets’, vertelt Israa. ‘We lezen de boeken die we zelf uitkiezen, we bespreken ze, maar Juf Adri overhoort ons niet en we hoeven ook geen opdrachten over het boek te maken. Juist

omdat er geen verplichting aan zit, wordt het lezen voor ons allemaal gewoon weer leuk.’ Ook Riley voelt dat zo. ‘Door de boekenclub lees ik thuis ook meer. Lezen is nu echt een hobby van me geworden.’ De leerlingen kunnen kiezen uit veel verschillende boeken. Adri zorgt dat ze zelf ook goed op de hoogte is van de nieuwste uitgaven. ‘We bieden veel verschillende genres aan en dikke en dunne boeken, op verschillende niveaus’, schetst Adri. Elke dinsdag zet ze op de Instagrampagina van de school een boekentip. ‘Leerlingen moet je niet dwingen om boeken te gaan lezen’, vindt Israa, ‘je moet ze enthousiast maken. Er zijn zoveel leuke boeken en als ze die niet kennen, dan komen ze er nooit achter dat lezen misschien wel iets voor hen is. Daarom is een boekenclub zo handig. Door en voor leerlingen, zo maak je elkaar enthousiast.’ ◗ PrimaOnderwijs 67

Promotieprijs

€ 995,- incl. BTW

Maak kennis met de nieuwe Leba mini iPad kar De meest compacte oplaadkar in zijn klasse

Geschikt voor 30 iPads Voeding iPads Middels 3 x 10-port USB Chargers Formaat kar (HxBxD) 66,5cm x 52,7cm x 47cm Formaat iPad Max. (lengte 27,3 cm x breedte 19,4cm x dikte 2,6cm) Gewicht

30kg (Ledig gewicht)

Handgrepen

In hoogte verstelbaar / comfortabel verrijdbaar

Bekabeling

Uniek kabelmanagement systeem

€ 995,- incl. BTW

Meest compacte iPad oplaadkar

www.educatheek.nl/leba-notecart-tablet-30 Bestelnummer Educatheek:1480-00371

De Miljoenennotaposter 2022 komt eraan! Ieder jaar op Prinsjesdag presenteert de overheid de Miljoenennota. Om scholieren te leren wat deze nota inhoudt, is er een Miljoenennotaposter! De poster geeft een begrijpelijk overzicht van de verwachte inkomsten en geplande uitgaven van 2022. Hang deze poster op in je lokaal en je hebt de actuele cijfers altijd binnen handbereik! Handig wanneer je in de klas aandacht besteedt aan overheidsﬁnanciën of gerelateerde onderwerpen. De nieuwe Miljoenennotaposter 2022 wordt even na Prinsjesdag verstuurd aan docenten economie in het voortgezet onderwijs. Wil je ook een Miljoenennotaposter in jouw klaslokaal? Ga naar onderwijsinformatie.nl/minfin en bestel een gratis exemplaar.

Inkomsten € 305,5 van het Rijk 2020 (in miljard

€ € € € € € €

Van ons allemaal Voor ons

allemaal

Indirecte belastingen

€ 58,4 Omzetbelasting (btw) € 12,2 Accijnzen sting € 6,5 Overdrachts- en assurantiebela € 4,4 Motorrijtuigenbelasting milieugrondslag € 4,4 Belastingen op een € 3,5 Invoerrechten € 1,5 Verhuurderheffing ’s en € 1,5 Belasting op personenauto motorrijwielen (bpm) € 0,7 Bankbelasting € 0,5 Overig

€ 45,2

€ 35,7

Justitie en Veiligheid

€ 14,0

€ 6,5

som der delen afwijken van

2016

2017

2018

2019

2020

-3,0%

Overig

€ -0,4

EMU-schuld (in % bbp)

80% 1,3 %

70% 0,2 %

68%

60%

68%

65%

62%

50% 40%

57% 52%

-2,0 %

30%

-2,9 %

49%

48%

20%

-3,5% 2013

2014

2015

2016

2017

10% 2018

2019

2020

het totaal.

rijksoverheid.nl/overheidsfina

nciën

2013

*Gasbaten zijn geen belasting-

2014

2015

of premieontvangsten en

2016

2017

2018

staan daarom net als andere

2019

2020

niet-belastingontvangsten

aan de uitgavenkant.

€ 11,2

€ 1,8

Op de afbeeldingen zie je de edities van 2020 en 2021.

Overig*

€ 8,1 Overheidsschuld In % bbp

Begrotingssaldo ling

-2,5% 2015

Landbouw, Natuur en Voedsel kwaliteit

€ 3,7

2021 In % bbp

Groei bbp

2014

€ 6,1

Rentelasten

€ 3,1

1,5 %

0,0 %

-2,2 %

€ 4,8

Gasbaten*

€ -1,1

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

€ 9,3

Economische Zaken en Klimaat

1,3 %

0% -0,5% -1,0% -1,5%

Defensie

€ 12,6 Infrastructuur en Waterstaat

Financiën

Economische ontwikke

2,0% 1,5% 1,0% 0,5%

€ 11,8 Economische Zaken en Klimaat

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

€ 1,3

€ 34,2 Justitie en Veiligheid

Overheidsschuld

(in % bbp)

-2,0%

€ 40,0 Wegens afronding kan de

€ 5,5

Financiën

€ 1,7

EMU-saldo

2013

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Begrotingssaldo

0,5%

Onderwijs, Cultuur -0,5% en Wetenschap

Buitenlandse Zaken / g Internationale Samenwerkin

€ 26,9

Defensie

€ 10,6

€ 4,8

zorgtoeslag € 54,3 Medische zorg incl. 2,0% ondersteuning € 27,6 Langdurige zorg en 1,5% € 4,9 Overig 1,0%

onds Gemeentefonds, Provincief ds en Btwcompensatiefon

Premies werknemers verzekeringen

€ 8,9

Economische ontwikkeling

2,5%

€ 37,1

Zorgverzekeringswet

€ 39,1

Rentelasten

2020

Zorg

Gemeentefonds, Provinciefond s en Btw-compensatiefonds

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Infrastructuur en Waterstaat

van het Rijk 2021 (in miljard

€ 42,2 AOW en participatie € 14,9 Werkloosheid, bijstand € 14,1 Arbeidsongeschiktheid € 9,6 Kindregelingen € 3,3 Ziekte en zwangerschap € 13,7 Overig

Premies volksverzekeringen

Buitenlandse Zaken / Internationale Samenwerking

€ 13,1

€ 26,9

3,0%

asting € 64,0 Loon- en inkomstenbel € 19,7 Vennootschapsbelasting € 4,1 Dividendbelasting € 1,9 Schenk- en erfbelasting € 0,8 Overig

€ 82,2

€ 54,0 Medische zorg incl. zorgtoeslag € 25,5 Langdurige zorg en ondersteuning € 2,7 Overig

??,?

Premies werknemers verzekeringen

€ 97,8 € 86,7

€ 93,4 € 90,5

€ 85,8

€ 43,2

en)

Zorg

€ 40,2 AOW € 13,5 Arbeidsongeschiktheid € 12,5 Werkloosheid en bijstand € 9,4 Kindregelingen € 3,8 Ziekte en zwangerscha p € 6,4 Overig

Zorgverzekeringswet

3,5%

Directe belastingen

Uitgaven € 302,1

van het Rijk 2020 (in miljard Sociale Zekerheid

Uitgaven € 336,6en)

Sociale Zekerheid

allemaal

€ 63,4 Loon- en inkomstenbe lasting € 26,2 Vennootschapsbelasting € 5,2 Dividendbelasting € 1,7 Schenk- en erfbelasting € 0,8 Overig

60,5 Omzetbelasting (btw) 12,4 Accijnzen 6,0 Overdrachts- en assurantiebe lasting 4,5 Belastingen op een milieugrondslag 4,4 Motorrijtuigenbelasting 3,5 Invoerrechten 2,5 Belasting op personenaut o’s en motorrijwielen (bpm) € 1,8 Verhuurderheffing € 0,4 Bankbelasting € 0,5 Overig

€ 41,7 van het Rijk 2021 (in

Van ons allemaal Voor ons

€ 97,3

€ 96,5

Premies volksverzekeringen

293,0 Inkomsten €miljard en)

en)

Directe belastingen

Indirecte belastingen

65% 60%

3% 2% 1%

3,5% 2,5%

-1%

1,5%

-3% -4%

-1,5%

-5%

45% 40%

-6%

-2,5%

-7%

-3,5%

-8%

-4,5%

Wegens afronding

50%

-2%

0,5% -0,5%

-5,5%

55%

2018

2019

2020

2021

van het totaal. kan de som der delen afwijken

2022

2023

2024

2025

2018

2019

2020

2021

2022

2023

rijksoverheid.nl/overheidsfina

2024

nciën

2025

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

van de omvorming van ProRail van ca. 7,1 miljard als gevolg op het EMU-saldo. hogere uitgaven met een bedrag en heeft per saldo geen invloed overig zijn vertekend door eenmalig * De uitgaven onder de post uitgaven als hogere belastinginkomsten eenmalig tot zowel hogere van BV naar een ZBO. Dit leidt

PrimaOnderwijs 69

Mediawijzer door MediaMasters Spelenderwijs werken aan mediawijsheidcompetenties Mediawijsheid gaat erom dat je door media gelukkiger wordt, meer uit je vrije tijd haalt, succes boekt op school en je in sociaal opzicht meer verbonden voelt met anderen. Daarom introduceerde Netwerk Mediawijsheid onlangs een vernieuwd competentiemodel, dat duidelijk maakt dat mediawijsheid geen abstracte aangelegenheid is. Ook MediaMasters - een spannende serious game over de kansen en gevaren van (digitale) media, speciaal voor groep 7 en 8 – maakt de benodigde competenties concreet. Tekst: Maud Robberts Foto: Jorrit Lousberg

Iedereen mediawijs. Dat is de missie van Netwerk Mediawijsheid. Om dat te bereiken is het belangrijk dat iedere burger zich ‘bewust, kritisch en actief kan bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’. Het ‘geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit’ dat daarvoor nodig is, vormt het uitgangspunt van de acht competenties in het vernieuwde, dynamische model van Netwerk Mediawijsheid. Elke competentie stelt iemand in staat om zich comfortabel te bewegen en doelen te behalen binnen de tien gebieden in de buitenste ring. Mediawijsheid is niet per se een doel op zich, maar een middel om optimaal te participeren in de (media)samenleving.

o em i nt

m D E a tie N

g din bin

te pe

jsheid com

toepassingen EXPLOREREN

C R EË R E N m et m e dia

or inf IN V

ide ntite it me dia wi

we rk

DO OR me G

g plooiin font zel

E EN

N ed D E N ia

pers oonlijke relaties

are ftw so N

at ies

app ara BE ten

I RB V E via m

DIS EN C R U Ë I S S el ove r m e d i a er lijk ppe cha maats

opleidin g

op mediagebruik

vri je t ijd

REFLECTEREN

N dia NDE O

gezondheid d

d gel

MediaMasters In de serious game MediaMasters werken leerlingen uit groep 7 en 8 van het (speciaal) basisonderwijs, en uit de eerste klas van het (speciaal) voortgezet onderwijs, bewust en onbewust aan elk van de acht competenties. ‘In meer of mindere mate komen ze allemaal aan bod tijdens de serious game die de leerlingen klassikaal spelen’, vertelt Sarah Hijmans. Ze is inhoudelijk producent en eindredacteur van MediaMasters en elk jaar verantwoordelijk voor de invulling van het spel. Tijdens de Week van de Mediawijsheid (4 tot en met 12 november 2021) is er weer een compleet nieuwe editie van MediaMasters beschikbaar. Afgelopen jaar waren er bijna 150.000 leerlingen uit 6.400 klassen ingeschreven voor het spel. Gezamenlijk gingen ze aan de slag met netiquette en sociale media, privacy, online pesten en nepnieuws, maar ook met robotica, veilige wachtwoorden en hoe je online vindt wat je zoekt. Sarah: ‘Het spel is komend schooljaar weer helemaal vernieuwd. Dat betekent een nieuwe verhaallijn, met actuele opdrachten en vragen waarmee we kinderen – mede met input van onze ruim duizend netwerkpartners - uitdagen na te denken over hun mediagebruik. Tegelijkertijd biedt het spel leraren aanknopingspunten om met de klas in gesprek te gaan over mediawijsheid.’

Media bedienen en doorgronden Door MediaMasters te spelen gaan leerlingen vanzelfsprekend aan de slag met de competentie apparaten en software bedienen. ‘Maar meer nog

Meer informatie: www.mediawijzer.net/competentiemodel

ga je klassikaal media doorgronden’, stelt Sarah. ‘MediaMasters geeft de spelers inzicht in de medialisering van de samenleving. Gedurende het spel ontdekken ze hoe digitale technieken ons en onze maatschappij beïnvloeden. Dat is waar mediawijsheid om draait: dat je je daar bewust van bent, zodat je er grip op kunt hebben.’ Ze licht met plezier een tipje van de sluier op: ‘Eén van de opdrachten in de nieuwe editie is bijvoorbeeld ‘Spot de stereotypen’. Aan de hand van verschillende foto’s waaruit kinderen moeten kiezen, maken we concreet wat een stereotype is en hoe dit (vaak onbewuste) principe ook in de media doorwerkt in de beeldvorming over bijvoorbeeld gameverslaving.’

Klassikaal in gesprek over media Zo’n opdracht biedt tegelijkertijd een opening voor de leraar om klassikaal het gesprek aan te gaan over gamen, vindt Sarah. ‘Waarom vinden kinderen gamen belangrijk, en hoe zouden leerlingen hun eigen gamegedrag typeren? Door te discussiëren over media – ook een belangrijke competentie uit het model – prikkel je als leraar je leerlingen om na te denken over hun eigen mediagebruik en online gedrag en daarop te reflecteren’, schetst ze. ‘Uiteraard zorgen we met verschillende vragen en opdrachten voor extra aanknopingspunten om de discussie in de klas op gang te brengen.’ Dit is wat Sarah betreft een van de meest waardevolle uitkomsten wanneer een klas MediaMasters speelt. ‘Het spel is een uitstekend middel gebleken om digitale geletterdheid in de klas te introduceren. MediaMasters geeft leraren de tools en een ingang

om deze thema’s met leerlingen te bespreken. Als je dat goed oppakt, haal je het meeste uit MediaMasters.’

Zelf aan de slag met media Dankzij de crossmediale beleving van MediaMasters en de opzoekvragen die in vijf MediaMissies spelenderwijs voorbij komen, staat MediaMasters ook stil bij het feit hoe jongeren verbinden via media en informatie vinden. ‘En met MediaMasters Extra bieden we naast het klassikale spel opdrachten om thuis zelf aan de slag te gaan. Tijdens deze extra opdrachten zijn leerlingen bezig met de competentie creëren met media, verdienen ze extra punten voor de klassikale competitie én wordt hun creativiteit geprikkeld door bijvoorbeeld een filmpje, strip, podcast, gifje of krant te maken.’ ◗

MediaMasters in het kort De landelijke wedstrijd vindt plaats tijdens de Week van de Mediawijsheid en bestaat uit vijf MediaMissies. Klassen spelen dagelijks een Missie van ongeveer één uur op het digibord. Een MediaMissie bestaat uit een filmaflevering afgewisseld met klassikale vragen en opdrachten. Aan het eind van de week wordt duidelijk welke klas de meest mediawijze klas van Nederland is geworden en welke klassen er in de prijzen vallen voor hun creativiteit. Om vervolgens verdere verdieping voor leerlingen mogelijk te maken, zijn er na de Week van de Mediawijsheid vijftien ThemaMissies beschikbaar. Meer informatie: www.mediamasters.nl

PrimaOnderwijs 71

DOE MEE!

BUITENSLUITEN?

Werk in de Week Tegen Pesten samen aan een veilige en ﬁjne school waar iedereen erbij hoort. Ga aan de slag met het gratis (les)materiaal; bestel de poster; meld je aan voor één van de activiteiten.

27 september t/

m 1 oktober 20 21 een initiatief van:

www.weektegenpesten.nl Sommige onderwerpen behandel ik niet meer in mijn les vo  Ik ben bang dat het uit de hand loopt.  Ik voel me er persoonlijk door geraakt.  Ik moet al zoveel doen in mijn lessen.

Wat is jouw dilemma om onderwerpen niet te bespreken?

Volg de gratis training ‘Dialoog onder druk’

Ik ga het gesprek aan, ook als het schuurt

 Ik ken mijn leerlingen en hun achtergrond.  Ik heb een goed contact met alle ouders.  Ik leer leerlingen met verschillen omgaan.

Zijn deze zaken voor jou niet vanzelfsprekend?

Volg de gratis training ‘Samenleven op School’

School & Veiligheid ondersteunt jou en je collega’s

In de zorg kan je alle kanten op! De sector zorg en welzijn staat te springen om goed opgeleide jongeren. Met het lesmateriaal ‘Aan JOU hebben we wat’, speciaal ontwikkeld voor vmbo en havo/vwo leerlingen, worden jongeren al in een vroeg stadium aan het denken gezet: past dit werk bij mij? Het lespakket maakt duidelijk dat het werk in de sector heel breed is, van werken in de kinderopvang tot werken als bewegingswetenschapper. Tekst: Klaske Delhij

Het lespakket ‘Aan JOU hebben we wat’ is tot stand gekomen door samenwerking van de regionale werkgeversorganisaties aangesloten bij RegioPlus in de zorgen welzijnssector. In totaal zijn de afgelopen vier jaar ruim 2700 lespakketten voor het vmbo en 1300 voor havo/vwo aangevraagd. ‘Docenten gebruiken het lespakket tijdens lessen over zorg en welzijn, mens en maatschappij en loopbaanoriëntatie’, vertelt Jennifer de Boer, projectmanager van werkgeversorganisatie WZW. ‘We willen leerlingen vooral laten zien hoe veelzijdig het werken in zorg en welzijn is. Aan de hand van persoonlijke verhalen krijgen ze een idee wat het werk inhoudt. Eén van de verhalen gaat over een vrouw met een psychiatrische stoornis. Zij vertelt hoe die ziekte voor haar is en welke begeleiding ze krijgt. De zorgverlener vertelt hoe zij deze vrouw ondersteunt, wat haar beroep inhoudt en welke kwaliteiten ze nodig heeft voor dit werk. De levensechte verhalen en casussen over mensen van vlees en bloed maken het persoonlijk.’

zorg en welzijn waar je je talenten in kwijt kan.’ Zo krijgen jongeren middels filmpjes, opdrachten, werkbladen, interactieve vragen en Kahoots een beeld van het werk in een ziekenhuis, de thuiszorg, verpleeghuis, ggz, jeugdzorg, welzijn en kinderopvang. Daarnaast zijn er verdiepende modules over de gehandicaptenzorg en zorg en technologie. Jennifer: ‘Zorgtechnologie is belangrijk in het kader van innovatie. Met deze module laten we een andere kant van de zorg zien. Ook jongeren met interesse voor techniek kunnen terecht in de zorg.’

Weinig voorbereidingstijd Jennifer: ‘Van docenten horen we dat de filmpjes met persoonlijke verhalen erg aanspreken, jongeren zijn geïnteresseerd en enthousiast. Ze krijgen echt een kijkje in het werkveld.’ Het lespakket is gebruikersvriendelijk, interactief en kan op verschillende manieren worden ingezet. Jennifer:‘Ook al heb je maar een uurtje, je kunt de leerlingen toch aan het denken zetten met één van de modules, zonder dat het je veel voorbereidingstijd kost.’ ◗

Veel mogelijkheden ‘De sector heeft nieuwe mensen nodig, maar voor de jongeren vind ik het vooral belangrijk dat ze door dit lespakket een idee krijgen of zo’n baan bij hen past of niet’, zegt Jennifer. ‘Vaak hoor je jongeren zeggen: ‘Ik vind het leuk om iets met mensen te doen.’ Maar wat vinden ze precies leuk: een wond verzorgen, de persoonlijke verzorging of juist gesprekken voeren en de begeleiding van mensen? Dat zijn heel verschillende dingen. Er zijn heel veel mogelijkheden binnen

Meld je aan via onderwijsinformatie.nl/aanjouhebbenwewat en ontvang GRATIS het lespakket voor jouw school en direct toegang tot het online lesprogramma. PrimaOnderwijs 73

‘Iédereen kan iets doen’ Het belang van EHBO-lessen op school is groot Na een ongeval telt iedere minuut. Ook kinderen kunnen in een situatie terecht komen waarbij ze eerste hulp moeten verlenen. Door lessen op basisscholen te faciliteren wil het Rode Kruis kinderen zo goed mogelijk voorbereiden op noodsituaties. Dat kan niet alleen levens redden, het is ook goed voor de kinderen zelf. Het blijkt dat kinderen een ongeval als minder traumatisch ervaren als ze zelf kunnen bijdragen in plaats van machteloos aan de zijkant staan. Door eerste hulp leren kinderen ook menselijke en zachte vaardigheden, zoals het krijgen van zelfvertrouwen, het hoofd koel houden in noodsituaties, vriendelijkheid en bereidheid om anderen te helpen.

Lesmateriaal HELP! EHBO-skills voor jou Studies tonen aan dat kinderen hele goede en adequate hulpverleners zijn. Denk bijvoorbeeld aan het herkennen van mensen in nood, 112 bellen en de eerste levensreddende handelingen verrichten. Met het lesmateriaal HELP! EHBO-skills voor jou probeert het Rode Kruis kinderen het zelfvertrouwen te geven om daadwerkelijk iets te kunnen betekenen. ‘Veel mensen weten niet wat ze moeten doen bij een ongeval of wanneer iemand in elkaar zakt’, zegt Jeannette Admiraal EHBO-instructeur bij het Rode Kruis. ‘Maar iédereen kan iets doen. Ook als je jong bent.’ 74

Het belang van EHBO-les Uit onderzoek blijkt dat het totaal aantal mensen dat bereid is hulp te verlenen na een ongeval de afgelopen jaren is gestegen. Het kennisniveau over hoe verschillende letsels te behandelen is ook omhoog gegaan. Jeannette vervolgt: ‘Dit bevestigt opnieuw het belang van EHBO-les. Als meer mensen zouden weten wat ze moeten doen, kan er meer geholpen worden. Soms telt iedere minuut.’ Vooralsnog is er geen natuurlijk moment waarop deze kennis standaard wordt aangeleerd in het onderwijs. Het Rode Kruis vindt het daarom belangrijk om gratis lesmateriaal beschikbaar te stellen. De drempel om hulp te bieden wordt lager als kinderen op jonge leeftijd les hebben gekregen in het verlenen van eerste hulp.

Wat komt er aan bod? Van een bloedneus tot het herkennen van een beroer te, het Rode Kruis behandelt een hele uitgebreide set aan EHBO-skills. Het lesmateriaal sluit

Plak hier de sticker

ven

H-sEkillsLPvo!or jou

Skill B

Skill 1.1

Skill 1.3

Is het veilig?

Schakel hulp in

Letsel door dieren

Skill 1.3

EHBO-les van het Rode Kruis

Plak hier de sticker

Skill 1.3.1

AED en reanimatie

Ongeval of noodgeval?

Is het veilig?

Skill 2.1.2

Insecten en teken

Skill 2.1

Skill 3.1 Letsel aan botten & gewrichten

Huidwond

Skill 1.3.1

Skill 4.1.1

Kleine ongelukken 1

112 bellen

Skill 2.2.1

Ernstige bloeding

Skill 1.4

Hoe kun je helpen?

Plak hier

de sticker

EHBO-les van het Rode Kruis

Skill 2.2

Skill 2.1

Huidwond

Bloeding

Plak hier de sticker

Skill 3.2.1

Nek- en wervelletsel

Skill 2.3

Brandwond

Skill 2.5

Skill 2.4

Steek van insect

Botbreuk

Skill 2.2

Skill 3.2

Actieve bloeding

Skill 2.3

Brandwond

Skill 3.2

Pleisters & verband

Skill 3.3

Skill 4.2.1

Vergiftiging

Skill 4.3

Bewusteloosheid

Skill 2.6

Splinter

Skill 3.3

Verslikking

Beroerte herkennen

AFSLUI TENDE LES

Skill 3.1

Skill 4.2

Hoofdletsel

Skill 4.1.2

Kleine ongelukken 2

Kleine ongelukkken

Skill 3.4 Bloedneus

Skill 1.4

112 bellen

duim Skill 2.1.1

Skill 1.1

Skill 1.2

Wat is er gebeurd?

Skill C

Gevaren inschatten

Skill 1.2

Gevaren herkennen

STARTLES

Het Rode Kruis

STARTLES

Skill A

Plak hier de sticker

Skill A

Waarom is EHBO belangrijk?

EHBO

Het Rode Kruis

HELP!

EHBO-skills voor jou

EHBO-certiﬁcaat van het Rode Kruis

Skill 3.5

Vuiltje in je oog

Blaren

& REALISATIE PATSBOEM!

EDUCATIEF | DESIGN MARJOLEIN

RUITER

r Plak hie r de sticke

AFSLUI TENDE LES

& REALISATIE PATSBOEM!

EDUCATIEF | DESIGN MARJOLEIN

RUITER

aan op kerndoel 34; leerlingen leren zorgdragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en van anderen. De leerlingen kunnen gevaren herkennen, weten de eerste 4 stappen van EHBO en leren wat te doen bij diverse letsels: een botbreuk, een steek van een insect of een vuiltje in het oog. Voor groep 7-8 zijn de handelingen complexer, zoals eerste hulp verlenen bij huidwonden, brandwonden of bewusteloosheid. Bekijk de skilltree voor alle EHBO-skills.

Hoe werkt het? Het lesmateriaal is zo opgebouwd dat kinderen het zelfstandig kunnen doorlopen. Het is flexibel inzetbaar en voor de leerkracht is er nauwelijks voorbereidingstijd. Na een klassikale startles, waarin de leerkracht uitleg geeft over hoe het werkt, kunnen kinderen met behulp van hun skilltree in hun eigen tempo alle onderdelen doorlopen. De skilltree geeft de kinderen inzicht in hun eigen doelen en voortgang. Per EHBOskill is er digitaal een werkblad beschikbaar, deze maken leerlingen in duo’s. De ene keer praten leerlingen over de EHBO-handeling, de andere keer moeten ze oefenen of er een opdracht over maken. ◗

Interesse in HELP! EHBO-skills voor jou of gastlessen? Het lesmateriaal is gratis beschikbaar voor alle leerkrachten van groep 5/6 en 7/8. In de bijlage van PrimaOnderwijs vind je de klassenposters voor beide groepen. Hierop kunnen jullie gezamenlijk de voortgang bijhouden voor extra motivatie. Het gehele lespakket, inclusief klassikale lessen, handleiding en instructiepagina’s kun je downloaden op de website van het Rode Kruis. Scan daarvoor de QR-code op deze pagina. De les duurt 2 uur en de focus ligt op het oefenen van EHBO-handelingen in de praktijk, zoals een bloedneus, stabiele zijligging en verband aanleggen. Let op: de beschikbaarheid van gastdocenten is beperkt. Heb je vragen over het lesmateriaal of de gastlessen? Neem dan contact op met Kim Wissink via educatie@redcross.nl

Over het Rode Kruis Hulp aan mensen in nood. Daar staat het Rode Kruis voor. Met het grootste vrijwilligersnetwerk ter wereld helpen ze hen die het meest kwetsbaar zijn. Dichtbij, als je blaren loopt bij de Vierdaagse. Maar ook ver weg, als je huis is weggevaagd door een modderstroom. Via het onderwijs verspreidt het Rode Kruis hun missie en vergroten ze de hulpbereidheid en zelfredzaamheid van leerlingen door middel van lesmaterialen. PrimaOnderwijs 75

Teach like a champion

Tekst: Connie van der Zel

‘ Dankzij Teach een doorgaande lijn in de hele school’

Teach Like a Champion bestaat uit 62 succesvolle onderwijstechnieken, verzameld en uitgewerkt door de Amerikaanse onderwijs-onderzoeker Doug Lemov. Stichting CED-Groep vertaalde Teach naar de Nederlandse onderwijssituatie. Teach Like a Champion biedt leerkrachten de juiste gereedschappen om ‘kampioen’ in hun vak te worden. Met als resultaat: levendige lessen met meer plezier en meer opbrengsten. Een plezierig schoolklimaat met rust in de klassen, actieve leerlingen, gemotiveerde leerkrachten én betere opbrengsten. Dat heeft langdurig en structureel werken met de technieken van Teach Like a Champion Basisschool de Vogelenzang – Annie M.G. Schmidt in Spijkenisse gebracht. Dat is natuurlijk niet van de een op de andere dag gegaan. Danique Exaltus en Larissa Gundlach, beiden Teach-coördinator, vertellen over de stappen die zijn gezet. ‘Een jaar of acht geleden hebben wij vanuit ons bestuur een 76

studiedag van Teach Like a Champion gevolgd’, vertelt Danique. ‘De technieken laten zien dat je op een simpele maar effectieve manier voor de leerlingen het verschil kan maken. We waren gelijk om en wilden dit ook voor onze school. Maar dit is een grote school met rond de 900 leerlingen verspreid over meerdere locaties. Hoe zorg je er dan voor dat je het hele team meeneemt in deze lestechnieken? We zijn hier samen met

‘

De technieken laten zien dat je op een

simpele maar effectieve manier voor de leerlingen het verschil kan maken

adviseurs van de CED-Groep aan gaan bouwen. Zij zijn met ons de klassen ingegaan om ons te laten zien waar voor ons de kansen lagen. Via een nulmeting, studiebijeenkomsten, klassenbezoeken en een training voor Teachcoördinatoren zijn we stap voor stap gekomen waar we nu zijn.’

Dat ‘nu’ bestaat om te beginnen uit een plezierig schoolklimaat. Larissa: ‘Onze school bestaat uit meerdere locaties. De leerkrachten wisselen nog weleens van locatie, maar dat maakt niet uit. Want overal zijn de technieken van Teach herkenbaar aanwezig. Zo gaan we bijvoorbeeld op alle locaties in stappen naar buiten, hanteren we Efficiënte routines voor structuur in de klas en hebben we met de techniek Warm-streng een herkenbaar pedagogisch klimaat.’

Standaard voor nieuwe collega’s Omdat de school zo groot is, wordt er gewerkt met een Kennisteam Teach. Hierin zitten onder meer de in totaal vijf Teachcoördinatoren. Vanuit het Kennisteam wordt het werken met de Teach-technieken door de hele school geborgd. Dit is vastgelegd in het Beleidsplan Teach Like a Champion, opgesteld in 2018. ‘Het borgen in de school doen wij in grote lijnen op drie manieren’, stelt Danique. ‘In de eerste plaats hebben wij een leerkracht-standaard ontwikkeld. Hierin staat wat wij verwachten van nieuwe collega’s. Zij moeten minimaal aan de slag met de 16 belangrijkste Teach-technieken, waaronder Efficiënte routines en Warm-streng. Beginnende leerkrachten of studenten krijgen ook het boek Bliksemstart, waarmee ze een snelle start kunnen maken met het toepassen van de technieken. Ten tweede zetten we elke maand door de hele school vijf technieken van Teach centraal. Die zijn overal zichtbaar aanwezig en elke klas is er actief mee bezig. Nu zijn dat bijvoorbeeld De formulering telt en De HAMM-vraag. Bij de eerste moeten leerlingen in volledige zinnen antwoorden. Als je vraagt: ‘Hoeveel bananen heb je als drie personen elk zes bananen hebben?’, dan is het antwoord niet ‘achttien’

maar bijvoorbeeld ‘Dan heb je in totaal achttien bananen’. Bij De HAMM-vraag geldt: stel per les een concreet lesdoel centraal dat voor elke leerling ‘Haalbaar, Activiteit sturend Meetbaar en Meest belangrijk’ is. De Teachtechnieken zijn ook een vast onderdeel van de agenda’s van onze teamoverleggen. Hierdoor blijven ze actief onder de aandacht.’

Van elkaar leren Er is inmiddels veel ervaring in de school en leerkrachten leren ook van elkaar. ‘Ik heb een heel leuk voorbeeld’, zegt Larissa. ‘Een enthousiaste collega is zo gedreven bezig dat zij een hele lesdag met allerlei Teach-technieken van tevoren uitwerkt op het digibord. De Begintaak, de lessen, de klok klaarzetten bij een leswissel, op het juiste moment de klok klaarzetten voor bijvoorbeeld een Draai en praat activiteit. Hiermee heerst er in haar klas een goede werksfeer en een veilig klimaat. Wij vonden dit zo sterk, dat wij haar gevraagd hebben deze aanpak te delen binnen het Kennisteam. Hier kunnen andere collega’s ook weer van leren. We leren natuurlijk ook op andere manieren van elkaar. Zo zijn we bezig met het aanleggen van een database met filmpjes van lessen van collega’s. Deze worden als voorbeelden gebruikt voor studiedoeleinden.’ Danique stelt tot besluit vast dat Teach Like a Champion op dit moment tot in de haarvaten van de school verweven is. ‘Al onze leerkrachten werken ermee, nieuwkomers en studenten van de Pabo worden er direct in meegenomen en ook de vakleerkrachten zijn er inmiddels mee bezig. Daarnaast is het ook geland in het onderwijsteam. Hierin zitten allerlei externen, zoals bijvoorbeeld orthopedagogen. Zij geven de leerkrachten regelmatig feedback op elementen van Teach. Een Teach-techniek is bijvoorbeeld Drempel, dat wil zeggen dat de leerkrachten bij de deur staan om hun leerlingen te ontvangen en kunnen zien of er wat met hun leerlingen aan de hand is. Iemand uit het onderwijsteam zal zomaar kunnen vragen of je deze techniek wel toepast. Al met al hebben wij dankzij Teach een doorgaande lijn voor de hele school, en dat is heel prettig werken.’

Meer weten over Teach Like a Champion? Download het gratis e-book leerkrachtvaardigheden en kom meer te weten over Teach Like a Champion! Kijk op cedgroep.nl/teach.

PrimaOnderwijs 77

De webshop voor het onderwijs! en

Lezen

o pt La

Reken

Ruim nt ime assort

Taal

r ar pk la ir

bi eu M

a ia

e at

l Beste ur! ctu op fa

d or

Atl

ters

Pos

ass

tho

des al

teria a m s a l

lo n

bo en

gs m

ia a

! E L A S R E M SUM

se r van zomer e b m e t p e s hele maand aterialen, m s le ie t c le Proﬁteer de e ! een brede s p o n smaterialen e la g k in t n e kor n e k n, (lees-)boe leermiddele mmersale

l/su

educatheek.n

Leren ondernemen: maak van jouw klas een Pop-up store! Hoe verkoop je een product? Hoe bepaal je een goede verkoopprijs? En wat is een doelgroep precies? Met deze vragen gaan leerlingen uit groep 7/8 aan de slag tijdens het onderwijsprogramma Pop-up store van stichting Jong Ondernemen. Leerlingen runnen in groepjes een eigen winkel. Ze ontdekken zo de basisbeginselen van ondernemen en werken aan vaardigheden als samenwerken, initiatief nemen en creativiteit.

Het programma Pop-up store duurt vier dagdelen en bestaat uit een programmabox boordevol materialen en een digitale leeromgeving met filmpjes en extra opdrachten. De programmabox bevat onder andere werkboekjes voor alle leerlingen, BizEuro’s, knutselspullen, administratieboekjes en een docentenhandleiding. Kortom: je kunt direct starten. Met de BizEuro’s kopen leerlingen knutselspullen in waarmee ze eindproducten maken die ze verkopen op een afsluitende verkoopdag aan familie en vrienden. Pop-up store is dé manier om meer te leren over ondernemerschap en om in de klas aan de slag te gaan met belangrijke softskills. ‘Ik heb nog nooit een hele groep leerlingen zo enthousiast gezien. Ze pikten de leerstof snel op en hebben hun talenten ontwikkeld, zelfs thuis gingen ze door. Kortom: Pop-up store was een superweek!’ - Ellen, basisschooldirecteur

Gun jij jouw leerlingen ook zo'n superweek? Bestel dan snel de Pop-up store programmabox via www.onderwijsinformatie.nl/jongondernemen

Over stichting Jong Ondernemen Pop-up store is een project van stichting Jong Ondernemen. Jong Ondernemen wil alle jongeren van groep 5 basisonderwijs t/m het hbo op een praktische manier uitdagen om ondernemende vaardigheden aan te leren, motiveren om talenten te ontdekken en inspireren om hun eigen toekomst te bepalen. Want, uiteindelijk is iedereen ondernemer van zijn of haar eigen toekomst! Kijk voor meer informatie op www.jongondernemen.nl PrimaOnderwijs 79

De Kinderpostzegelactie 2021 geeft (veer)kracht De coronacrisis heeft een ingrijpend effect op de levens van alle 1,5 miljoen basisschoolkinderen in Nederland. Daarom zet Kinderpostzegels zich dit jaar van 29 september t/m 6 oktober in om de gevolgen voor kinderen te beperken. Een mooi doel om samen met je klas aan te werken. Doe je ook mee? Tekst: Marianne Eggink

10x waarom je meedoet aan Kinderpostzegels 2021! 1.

Eindelijk weer een gezamenlijke activiteit met de hele klas. 2. Met de opbrengst helpt Kinderpostzegels alle 1,5 miljoen kinderen in Nederland die last hebben van de gevolgen van de coronacrisis. 3. De actie is 100% coronaproof: de kinderen houden afstand of verkopen digitaal. 4. Het is leerzaam: kinderen hebben hun eigen online winkel. 5. In hun eigen digitale omgeving kunnen leerlingen zien hoeveel ze verkocht hebben. 6. Veilig: de kinderen hoeven niet met geld over straat. 7. De populaire YouTuber Dylan Haegens helpt leerlingen met online instructiefilmpjes 8. Win een schoolreisje met de opbrengst! 9. Tijdens de actie verkopen leerlingen niet alleen postzegels, maar ook pleisters, tassen en nog veel meer. 10. De actie werkt ook digitaal, daarom ben je als leraar veel minder tijd kwijt.

Faeza

‘We hoefden niet naar school, maar het was niet het goede soort vrij. Ik had stapels huiswerk en mijn ouders begrepen ook niet alles’, vertelt Faeza (11 jaar) over hoe zij de lockdown ervaarde. En zij is niet de enige die er moeite mee had. Uit de peiling van Kinderpostzegels (uitgevoerd door Motivaction) onder bijna duizend basisschoolleerlingen, bleek dat meer dan de helft van hen school minder leuk vond tijdens de lockdown. De meerderheid vond thuis het schoolwerk doen best ingewikkeld en miste het sociale contact met de klas. Ook meldingen van huiselijk geweld namen toe en meer kinderen kregen te maken met armoede. Daarom komt Kinderpostzegels tijdens de 73e editie in actie voor alle 1,5 miljoen basisschoolkinderen in Nederland - en in het bijzonder om de gevolgen van de coronacrisis voor kinderen te beperken. Van woensdag 29 september tot en met woensdag 6 oktober gaan basisschoolkinderen uit de bovenbouw weer op pad om allerlei producten te verkopen. Een gezellige gezamenlijke actie om met je hele klas aan mee te doen!

Samen komen tijdens de crisis Ieder kind heeft op zijn of haar eigen manier te maken met de nasleep van corona. Bij Abdurahmaan (11 jaar) kwam er bijna niemand op zijn verjaardag. Zijn buurvrouw werd ziek door corona opgehaald door de ambulance: ‘Haar man lag daar ook al. Dus toen waren hun drie kinderen alleen.’ Tegelijk ervaarde hij hoe de buurt voor elkaar opstond in crisistijden: ‘Met alle buren hebben we om de beurt eten naar hen gebracht en een buurvrouw ging bij de kinderen slapen. We zorgen voor elkaar, dat is mooi.’

Abdurahmaan

Vreugdedansje

Stacey

Stacey (14 jaar) vond het vooral ingewikkeld dat de lessen online waren: ‘Het werd nog vervelender toen de helft van de klas wel op school was. Dan praatte de docent tegen de kinderen in het lokaal, terwijl ik het vanaf een scherm moest volgen. Dat werkte echt niet.’ Ook vond de helft van de leerlingen het thuiswerken lastig omdat ze geen plek hadden waar ze ongestoord konden leren - zo bleek uit de peiling. Bij 14 procent van de leerlingen moesten ze niet alleen een werkplek delen met andere gezinsleden, maar ook de laptop. Je kunt je voorstellen hoe blij de meeste leerlingen waren toen de lockdown voorbij was: ‘Toen we weer naar school mochten heb ik een vreugdedansje gedaan’, zegt Faeza.

Gratis het boek ‘Superkrachten voor je hoofd’! Win een schoolreisje! Niet ieder kind komt er zelf weer bovenop. Daarom zet Kinderpostzegels zich dit jaar in om kinderen te helpen met het ontwikkelen van veerkracht. Stuur je leerlingen op pad voor dit goede doel - dat is gezellig, coronaproof én leerzaam! Leerlingen kunnen tijdens de actie voldoende afstand houden of digitaal verkopen. Omdat alles via hun eigen digitale omgeving gaat, hoeven ze niet met geld over straat en hebben ze altijd inzicht in hun verkoop. YouTuber Dylan Haegens helpt ze op weg met instructiefilmpjes en er valt een schoolreisje te winnen met de opbrengst!

Elke groep die aan de actie meedoet krijgt de speciale Kinderpostzegeloplage van de Dylan Haegens-editie van het boek ‘Superkrachten voor je hoofd’ van Wouter de Jong, inclusief het Superkrachtenklassenpakket. Met dit boek leren kinderen hoe ze zich kunnen concentreren als een laserstraal, hun piekerknop kunnen uitzetten, wat ze moeten doen als ze zich vervelen of gepest worden en nog veel meer.

Doe je ook mee? Schrijf je in op scholen.kinderpostzegels.nl

Waar gaan de opbrengsten heen? Alle donaties en opbrengsten van Kinderpostzegels gaan naar projecten die kinderen helpen meer (veer) kracht te ontwikkelen, zodat ze beter in staat zijn om door deze crisistijd te komen. Één van deze projecten is Expeditie Veerkracht. Samen met Augeo Foundation biedt Kinderpostzegels een gratis programma voor leerkrachten en directies van basisscholen aan Expeditie Veerkracht biedt hen met speciaal ontwikkeld lesmateriaal handvatten voor het versterken van veerkracht bij kinderen. Meer informatie over alle projecten vind je op www.kinderpostzegels.nl/geef-meer-kracht

PrimaOnderwijs 81

Wat is uw visie op digitaal leren? W� hebben een hele mooie… Eigen laptop nodig voor school? Maar bang dat je de verkeerde koopt?

Fantastische producten maken om het leven van mensen te verrijken, dat is de geweldige visie van Apple. En die sluit goed aan bij de aanpak van Studywise. Technologie is een aanjager. Even snel een route plannen, de agenda bijhouden, contact houden met collega’s, vrienden en familie: technologie maakt deel uit van elk aspect van ons leven. Dus ook van het onderwijs!

Hoe steunen we onze leerlingen bij het leerproces en stomen we ze klaar voor de toekomst? Die vraag moeten we onszelf altijd stellen in het onderwijs. Mobiel leren is belangrijk, net als devices die je overal mee naartoe kan nemen. Uw keuze voor Studywise zorgt ervoor dat u op een professionele manier iPads en MacBooks kunt aanbieden aan uw leerlingen. Onze specialisten staan klaar om mee te denken over uw visie.

www.studywise.nl

Nieuwe website bij het Denkboek! Afgelopen voorjaar lanceerde het Nationaal Comité 4 en 5 mei de kinderwebsite denkboek.nl, als aanvulling op het 4 en 5 mei Denkboek. Op deze website kunnen kinderen zelfstandig aan de slag met de thema’s van het Denkboek: de Tweede Wereldoorlog, herdenken en het vieren van vrijheid. Kinderen kunnen het hele jaar door op de website terecht. Zelf aan de slag op denkboek.nl De kinderwebsite bestaat nu uit vier grote modules. Kinderen kunnen bijvoorbeeld naar aanleiding van het verhaal van een oorlogsslachtoffer zelf een herdenking samenstellen. Daarnaast is er een interactieve tijdlijn WO2 en een uitgebreide kijkwijzer van de Herdenking op de Dam op 4 mei. Ook kunnen kinderen hun mening geven over vrijheid, zijn er filmpjes van ooggetuigen en kunnen ze naar de kinderpodcast ‘Op houten banden’ luisteren. Daarnaast is er een gedeelte waar leerkrachten en

B estel

het gra

4 en 5

tis

mei

w voor ugen leerlin

Bestel het 4 en 5 mei Denkboek 2022 Aan de slag met het Denkboek? Bestel voor elke leerling van groep 7 een gratis boekje. Dat kan tot 24 december 2021 via onderwijsinformatie.nl/4en5mei. Mis ’m niet! Meer informatie over het boekje vind je op denkboek.nl/voor-docenten/.

4 en 5 mei Denkboek Met het 4 en 5 mei Denkboek wil het Nationaal Comité 4 en 5 mei leerlingen in groep 7 zelf laten nadenken over de Tweede Wereldoorlog, herdenken, vieren, vrijheid en democratie. In het voorjaar van 2022 komt de zevende editie uit. In 2021 gingen weer 235.000 kinderen uit groep 7 aan de slag met het Denkboek! ouders/verzorgers informatie kunnen vinden. Voorop staat dat kinderen zelfstandig op de website aan de slag kunnen met de verschillende opdrachten. Komend jaar wordt de website aangevuld met speciale themadossiers voor kinderen. Hierin komen diverse onderwerpen aan bod, zoals o.a. de Jodenvervolging, de Hongerwinter en de oorlog in NederlandsIndië. Kinderen kunnen hier straks betrouwbare en geschikte informatie op thema vinden, bijvoorbeeld voor hun spreekbeurt of werkstuk. ◗

Enkele reacties uit de docentenenquête bij Denkboek 2021: - Het zaadje is geplant… Nu kunnen ze de verdieping in en dat kan dan op een door hun gekozen moment. - Je merkt dat het wat aanwakkert bij kinderen. Soms zijn ze er op het moment dat je het in de klas bespreekt nog niet helemaal aan toe, maar na een tijdje willen ze zelf weer verder op zoek. - Wij vinden het boekje heel waardevol en het boek en de website sluiten goed aan bij het niveau en de denkwereld van de kinderen. In de klas hebben wij ook kinderen die gevlucht zijn uit hun thuisland. Dit boek was een mooie aanleiding om hun eigen verhaal aan de klas te vertellen.

PrimaOnderwijs 83

Los het op maakt scheiden bespreekbaar in de klas Jaarlijks krijgen 86.000 kinderen ermee te maken: ouders die uit elkaar gaan. Hun wereld staat op z’n kop en ze gaan een onzekere periode tegemoet die vaak veel vragen oproept. Met Los het op – Een openhartig spel ontdekken leerlingen dat praten over gevoelens, emoties en praktische problemen kan opluchten.

Gemiddeld heeft een op de vijf leerlingen in de klas een scheiding meegemaakt of zit er middenin. Maar veel van die kinderen vinden het moeilijk om erover te praten, omdat ze er emotioneel van worden, zich ervoor schamen of loyaal zijn aan hun ouders. De makers van Los het op – Een openhartig spel hebben dertig kinderen en jongeren gesproken van wie de ouders uit elkaar zijn. Die gesprekken hebben ze vervolgens gebruikt om de zes fictieve karakters in het spel tot leven te wekken. De keuze voor fictieve verhalen is bewust: leerlingen kunnen zich daardoor inleven in de personages van het spel, zonder dat ze zelf op hun thuissituatie worden aangesproken of erover hoeven te vertellen.

Los het op – Een openhartig spel Leeftijd: 9+ Aantal spelers: 4-30 Speelduur: 90 min.

Leerlingen in groep 6, 7 en 8 worden in Los het op uitgedaagd om in groepjes de problemen van hun personage te helpen oplossen.

Impact van scheiden Los het op is niet alleen geschikt voor kinderen van gescheiden ouders, maar ook voor hun vrienden, vriendinnen en klasgenoten. Leerlingen ontdekken door het spel welke impact een scheiding kan hebben, hoe je iemand steunt die het meemaakt, hoe je kunt praten over dingen die je moeilijk vindt en hoe je hulp kunt vragen. Door het spel te spelen leren leerlingen zich in te leven in anderen, probleemoplossend te denken en relationele vaardigheden in te zetten en gebruiken.

Bestel nu via: www.onderwijsinformatie.nl/loshetop Combinatiepakket Los het op – Een openhartig spel Scheid! Alles wat je moet weten als je ouders uit elkaar gaan € 31,50 (incl. btw) Los het op – Een openhartig spel Over gevoelens, emoties en praktische problemen waar je mee te maken kunt krijgen bij een scheiding € 22,95 (incl. btw) Scheid! Alles wat je moet weten als je ouders uit elkaar gaan Speciale scholeneditie Actieprijs: € 9,99 (incl. btw) Alle prijzen zijn exclusief handling- en verzendkosten.

Positieve sfeer in de klas

Verwerken in eigen tempo

Conny Notebomer is intern begeleider op de CBS Johannes Looijenga school in Surhuizum. Ze testte het spel in een bovenbouwklas en was verrast over de uitwerking die het spel had op de groep. ‘Tijdens het spelen werden veel onderwerpen besproken’, vertelt ze, ‘en er was veel vertrouwen bij de leerlingen onderling. Opvallend was de ontdekking dat er best veel kinderen met verdriet rondliepen zonder dat wij dat wisten. Leerlingen gaven aan dat ze het fijn vonden om zo open te kunnen spreken en ze voelden zich veilig in deze setting.’ De sfeer in de groep is volgens de groepsleerkracht positief veranderd na het spelen van het spel. ‘Ze zijn zich allemaal meer bewust van het verdriet van sommige leerlingen, in welke vorm dan ook. En ze voelen zich als groep meer verantwoordelijk voor elkaar.’

In de handleiding die bij het spel wordt geleverd, staan tips en handvatten voor hoe je tijdens en na het spelen van Los het op om kunt gaan met leerlingen die een scheiding meemaken. Pubercoach Meta Herman de Groot noemt bijvoorbeeld hoe belangrijk het is dat een kind zich gehoord en gezien voelt – en dat gaat verder dan eenmalig interesse tonen. Ze raadt aan om eens in de zoveel tijd aan leerlingen te vragen hoe het thuis gaat. Tegelijkertijd vindt Meta dat je moet oppassen dat je de scheiding niet uitvergroot. ‘Het is balanceren tussen een kind wat extra aandacht schenken en het niet te groot maken of te vaak benoemen. Sommige kinderen willen hun omgeving nog niet over de scheiding vertellen en op school of bij vrienden even niet aan de scheiding denken. Of ze zijn er nog niet aan toe dat hun omgeving iets van de scheiding vindt. Respecteer dat. Kinderen verwerken een scheiding in hun eigen tempo.’

Voor de schoolbibliotheek of in de klas Bij het spel is voor scholen het boek Scheid! Alles wat je moet weten als je ouders uit elkaar gaan verkrijgbaar voor een speciale actieprijs. In dat boek vertellen 25 kinderen van 10 tot 16 jaar hoe het bij hen thuis ging toen hun ouders uit elkaar gingen, wat ze verder hielp en hoe het nu met ze gaat. Met veel tips en achtergrondinformatie van experts over scheiden.

Los het op – Een openhartig spel is tot stand gekomen in samenwerking met het platform Scheiden zonder Schade van de ministeries Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport, in partnerschap met de Vereniging Nederlandse Gemeenten. ◗

PrimaOnderwijs 85

THEMATISCH WERKEN EN LEZEN WERKT... MET THEMAPLEIN! Wil je lezen en themalezen stimuleren?

Herken je dat lezen en schrijven binnen contexten tekstbegrip ontwikkelt?

Zoek je voor onderzoekend leren leesboeken?

Vind je het ook lastig om geschikte boeken en bronnen bij thema’s te vinden?

? IPC? Faqta r? 4xWijze i? c n vi a D daan? nder-Bran Naut-Mea racht? L.O.S? sk Jeelo? Le reld? GO!? Blink We k Lezen? lin B s? ti n Atla

DE PEN DIE PRAAT ... Met THEMAPLEIN maak je je lees- én wereldoriëntatieonderwijs effectiever! Ga naar themaplein.nl

Automatiseren in de klas! ...

elke dag weer! sommen

tot 100,

binnen

tiental

. antwoord

rint

Rekensp

50 =

30 +

#10JAARREKENSPRINT

upport.nl

rt – www.schools

Reken

sprint

Rekensprint

som

rint

= 80

ensp

Rek

+ 50

men

tot

100,

binn

tient

. antw

chools

uppor

t.nl

splitsen . antwoorden

oord

www.s

– www.sch

tot

rt –

pport

mmen

lsuppo

oolsuppo

rt.nl

erbijso

Rekensprint Online is van start gegaan! Het tweelingzusje van Rekensprint dat in de samenwerking ‘offline met online’ leerlingen nog beter helpt bij het werken aan rekenachterstanden en de extra oefening op-maat. Meld je aan voor een webinar en reserveer een licentie voor je school of praktijk.

Met Rekensprint Online heb je het ideale hulpmiddel in handen om élke dag met je klas 5 minuten te automatiseren. Daarnaast begeleid je leerlingen met grote (en desgewenst kleine) rekenachterstanden: op school, op afstand, individueel of in een klein groepje. Zo houd je op één plek overzicht en werken Rekensprint en RS Online … als een tweeling perfect samen.

Meer weten? Webinar plannen? Ga naar schoolsupport.nl/rsonline

schoolsupport_prima_onderwijs_adv_mei.indd 3

3-8-2021 12:13:10

Dé onafhankelijke gids voor al uw leermiddelen. In de online Catalogus vindt u alle leermiddelen binnen het voortgezet onderwijs. Met handige onderwijskundige kenmerken en reviews van mede-docenten kunt u de juiste keuze maken op basis van uw behoeften en die van de leerling. Neem ook een kijkje bij uw vak via catalogus.vandijk.nl

Exacte vakken

Kunst en cultuur

Mens en maatschappij

Overige vakken

Talen

VMBO beroepsgericht

Check catalogus.vandijk.nl hoe het werkt!

Computer versus mens

Leer meer over kunstmatige intelligentie Siri, productierobots en zelfrijdende auto’s. Kunstmatige intelligentie is overal en dat wordt alleen nog maar meer. Het leergebied digitale geletterdheid vraagt dan ook dat we leerlingen laten nadenken over de kansen, uitdagingen en aandachtspunten die deze technologische ontwikkelingen ons bieden. Dat kan met de nieuwe les Slimme computers in het gratis lesprogramma Online Masters. PrimaOnderwijs sprak met de redactie van Online Masters, die met hulp van Professor René de Koster (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Doctor of Science Marek Matusiak, deze nieuwe les ontwikkelde. Tekst: Pitti Redeker

Bij kunstmatige intelligentie of artificiële intelligentie draait alles om slimme computers. Die reageren op data en nemen zo zelfstandig beslissingen. Een voorbeeld zijn streamingdiensten, zoals Netflix. Als jij enkele films in een bepaald genre bekijkt en beoordeelt, kan Netflix voorspellen welke films je waarschijnlijk ook mooi zal vinden en krijg je een persoonlijk voorstel. Of denk aan de chatbots bij een online klantenservice. Vaak worden je eerste vragen via kunstmatige intelligentie afgehandeld. Als dat te ingewikkeld wordt, kan de computer het niet aan en word je nu nog doorverbonden met een medewerker. Maar kunstmatige intelligentie, en dus ook de vaardigheid van een chatbot, wordt wel steeds slimmer.

Kunstmatige intelligentie is de toekomst Digitale technologie kan niet meer zonder kunstmatige 88

intelligentie. Het helpt ons om ons werk sneller en beter te doen. Een robot kan eindeloos doorwerken, terwijl wij moe worden. En ze werken foutloos. Er zijn bijvoorbeeld slimme systemen die sneller een huidziekte kunnen opsporen. Maar alles wat de computer weet is aangeleerd. De data hiervoor is eerst samengesteld en daarna ingevoerd. Dan is het wel heel belangrijk dat dit objectieve data is. Zo bleek uit tests in de rechtspraak in de Verenigde Staten dat bij een bepaald algoritme mensen met een donkere huidskleur negatiever werden beoordeeld. Dat kwam dus door de ingevoerde data. We moeten wat de computer doet kritisch blijven controleren. Want betekent kunstmatig dus ook echt slim? Wat kan een computer beter dan de mens? En waarin overtreffen wij hen? Dit zijn vraagstukken die in

Slimme computers

‘

Kunstmatige intelligentie is gebaseerd op algoritmes. Dat is programmeertaal voor instructie, een stukje code waarmee je een probleem kunt oplossen. In de nieuwe les Slimme computers van Online Masters leren de leerlingen hoe zo’n algoritme werkt. Ze krijgen aan de hand van een aansprekende animatie en allerlei uitdagende voorbeelden te maken met toepassingen van kunstmatige intelligentie; werken zij op school ook met leerapps, waarbij fouten gecorrigeerd worden en de app zich aan het niveau van de leerling aanpast? Wat zouden zij ervan vinden als een slimme computer op basis van hun cijfers een advies geeft voor vervolgonderwijs? Vinden zij dat een slimme zorgrobot als een echte vriend kan worden gezien? En wat weten leerlingen van deepfake? Een combinatie van ‘deep learning’, en dus kunstmatige intelligentie, en ‘fake news’. Iedereen kent de filmpjes waarbij nep bijna niet meer van echt te onderscheiden is. Je kan via deepfakes mensen dingen laten zeggen die ze nooit gezegd hebben. Vinden de leerlingen dat vooral geinig of eigenlijk ook een beetje eng?

Leerkracht primair onderwijs:

Online Masters biedt goede thema’s. Het lesmate-

‘

de les aan bod komen aan de hand van voorbeelden van toepassingen van kunstmatige intelligentie. Met behulp van vragen en stellingen voer je met de leerlingen een discussie over deze ontwikkelingen.

riaal sluit aan bij de belevingswereld van de leerlingen en laat goed zien wat er allemaal

mogelijk is, maar ook dat je hier zorgvuldig mee om moet gaan. Het verrijkt echt hun kennis hierover. Het WOW-effect is aanwezig bij de kinderen!

Via interactieve opdrachten worden de leerlingen aan het denken gezet over de mogelijke gevolgen van kunstmatige intelligentie. Welke kansen en aandachtspunten zien zij? Daarnaast biedt de les ook een schoolopdracht waarbij de leerlingen via een chatbot achter de identiteit van de mystery-master moeten zien te komen. En ze nemen ook een opdracht mee naar huis: via een spelletje (Google Quick Draw) helpen ze een KI-systeem slimmer te worden. De les is voorzien van een concrete handleiding en is zonder uitgebreide voorbereiding, of kennis van kunstmatige intelligentie, eenvoudig te geven. Dus voor iedereen leerzaam! ◗

Over Online Masters Waarom het lesprogramma Online Masters? Kinderen en jongeren brengen online veel tijd door en weten als geen ander wat er te doen is: appen, gamen, chatten, TikTokken, en online films kijken. Maar weten ze ook hoe deze apps, games en websites ontwikkeld worden, welke technieken er worden gebruikt en wat de voor-en nadelen hiervan zijn? Online Masters geeft leerlingen inzicht in hoe digitale technologie werkt, leert hen om technieken te herkennen, over de impact hiervan op de samenleving en de kansen en risico’s voor de gebruiker. Zo leren ze kritisch nadenken over deze ontwikkelingen en kunnen ze hun mening hierover vormen. Daarnaast leren ze ook praktische vaardigheden zoals programmeren, design, video’s maken en een robot aansturen. En gaan ze met elkaar in gesprek over hoe je met elkaar omgaat op sociale media of hoe je grip houdt op je gamegedrag. De ontwikkelingen gaan razendsnel, dus zorg ervoor dat jouw leerlingen digitaal up-to-date en in balans blijven. Online Masters biedt actueel lesmateriaal en helpt je hierbij!

Aanmelden voor Online Masters Het gratis lesprogramma Online Masters (voor de bovenbouw van het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs) is ontwikkeld door VodafoneZiggo, met medewerking van ECP/veiliginternetten.nl en Netwerk Mediawijsheid. Online Masters biedt 14 interactieve lessen die ingaan op de kansen die digitale technologie te bieden heeft en ook een gesprek creëren over de uitdagingen. De les Slimme computers staat eind september live! Meld je nu aan voor het lesprogramma via: onderwijsinformatie.nl/onlinemasters

Actief aan de slag met taal en rekenen voor groep 1, 2 en 3 Werkmap Gecijferd bewustzijn Deze werkmap biedt leerkrachten in groep 1 en 2 naast theorie veel activiteiten en lessen om (voorbereidend) rekenen met kleuters vorm te geven en tijdig achterstanden te signaleren. Zo draagt u bij aan een goede rekenstart in groep 3. Onderzoek heeft uitgewezen dat vroegtijdig signaleren en interveniëren rekenproblemen kan voorkomen. Uitgangspunt voor de map zijn de in 2017 door SLO vastgestelde Tussendoelen Rekenen-Wiskunde eind groep 2. Prijs: € 109,95 | Auteurs: Aafke Bouwman en Jarise Kaskens ISBN: 9789065081360 | Sector: po

Werkmap Begrijpend luisteren en woordenschat Hoe zorgt u ervoor dat jonge kinderen (nog) beter worden in begrijpend luisteren? Het format in deze werkmap helpt u daarbij. Naast een theoretisch deel bevat de map ook aanwijzingen en tips voor de praktijk én 38 uitgewerkte activiteiten. Zo kunt u zonder al te veel voorbereiding direct in de praktijk oefenen. Bestemd voor pedagogisch medewerkers van peutercentra en leerkrachten van groep 1, 2 en 3 van het basisonderwijs. Prijs: € 109,95 | Auteurs: Aafke Bouwman en Karin van de Mortel ISBN: 9789065086600 | Sector: po

Werkmap Fonemisch bewustzijn Fonemisch bewustzijn staat voor ‘het bewustzijn van klanken in woorden’ en bestaat onder meer uit analyseren (hakken), synthetiseren (plakken) en vaardigheden rondom letters. De Werkmap Fonemisch bewustzijn vormt een vrijwel complete leerlijn voor het taalonderwijs in de groepen 1 en 2 van de basisschool. Het biedt talloze suggesties voor activiteiten met letters en klanken. Prijs: € 109,95 | Auteurs: Susanne Huijbregts, Mariët Förrer en Monica de Wit ISBN: 9789065081636 | Sector: po

Toetspakket Beginnende geletterdheid Met dit toetspakket kunnen leerkrachten van groep 1 tot en met 3 kinderen opsporen die uitvallen op het gebied van beginnende geletterdheid en actie ondernemen om hier iets aan te doen. Zij kunnen zodoende leesproblemen voorkomen, want beginnende geletterdheid is een belangrijke voorwaarde voor een goede leesstart. Prijs: € 82,50 | Auteurs: Cor Aarnoutse, Joke Beernink en Wim Verhagen ISBN: 9789065081636 | Sector: po

Bestel deze en andere CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

Uniek Uniek Divers speelaanbod Motoriek stimulerend Uniek Divers speelaanbod Uitdagend Motoriek stimulerend Uniek Divers speelaanbod Klimaatbestendig Uitdagend Motoriek stimulerend Uniek Divers speelaanbod Flora & Fauna Klimaatbestendig Uitdagend Motoriek stimulerend Uniek Divers speelaanbod Duurzaam Flora & Fauna Klimaatbestendig Uitdagend Uniek Divers speelaanbod Motoriek stimulerend

Het Vitale Schoolplein Beheerbaar Duurzaam Flora & Fauna Klimaatbestendig Motoriek stimulerend Uitdagend Uniek Divers speelaanbod

Aantrekkelijk Beheerbaar Duurzaam Flora & Fauna Uitdagend Motoriek stimulerend Klimaatbestendig Uniek Divers speelaanbod

Veilig Aantrekkelijk Beheerbaar Duurzaam Klimaatbestendig Uitdagend Uniek Divers speelaanbod Flora & Fauna Motoriek stimulerend

Beheerbaar Flora & Fauna Klimaatbestendig speelaanbod Duurzaam Uitdagend Motoriek stimulerend Buiten spelen is en Divers blijft van grote waarde. Het bevordert de motorische, Veilig Aantrekkelijk Duurzaam Flora & Fauna Motoriek stimulerend Beheerbaar Klimaatbestendig Uitdagend sociale en cognitieve ontwikkeling. Het schoolplein neemt hier een prominente plek in. Maar wat isUitdagend nuKlimaatbestendig eigenlijk een juiste Veilig invulling van een schoolplein en Beheerbaar Duurzaam Aantrekkelijk Flora & Fauna hoe kun je tegemoet komen aan de behoeften van het kind? Aantrekkelijk Beheerbaar Klimaatbestendig Veilig Duurzaam Flora & Fauna Veilig Aantrekkelijk

Veilig Aantrekkelijk Flora & Fauna Beheerbaar Duurzaam

Het schoolplein wordt steeds diverser ingezet, bijVeilig Duurzaam Aantrekkelijk Beheerbaar voorbeeld als leerplein en/of als een gezonde en groene omgeving. Hierdoor kunnen de basisfuncties Beheerbaar Veilig Aantrekkelijk “spelen en bewegen” in het gedrang komen. In nauwe samenwerking met Jette Hannaart, Aantrekkelijk Veilig ontwerper van speelruimten, heeft Proludic daarom een nieuw Veilig concept ontwikkeld: Het Vitale Schoolplein. Een plein dat in eerste instantie wordt gezien als een speelen ontdekruimte voor kinderen. Op dit plein is een duurzaam evenwicht gecreëerd tussen de behoeften van kind, klimaat en natuur.

Balans De betekenis van Vitaal is: voor het leven van groot belang, krachtig en energiek. Vanuit deze definitie zijn 10 schoolplein speerpunten ontstaan: een leidraad waar iedere school direct mee aan de slag kan. Op een Vitaal Schoolplein zijn deze speerpunten in balans. Er is aandacht voor flora en fauna en kinderen ervaren wat de waarde van de natuur is. Het Vitale Schoolplein is een veilige plek, waar kinderen worden uitgedaagd om zich spelenderwijs motorisch te ontwikkelen.

Ondermaatse motoriek Uniek uitgeUit recent onderzoek (motoriek peiling 2020) voerd door de Haagse Hoge School, blijkt dat ruim een kwart van de basisschoolleerlingenDivers in ons land speelaanbod een ondermaatse motoriek heeft. Hier hebben we duidelijk nog een inhaalslag te maken. Onze jarenMotoriek stimulerend lange ervaring en samenwerking met andere experts komt nu goed van pas. Niet voor niets hebben wij de Uitdagend afgelopen dertig jaar wereldwijd vele schoolpleinen mogen inrichten en onderzoeken kunnen uitvoeren. Klimaatbestendig

Uniek

Flora & Fauna

Divers speelaanbod

Duurzaam

Motoriek stimulerend

Beheerbaar

Uitdagend

Aantrekkelijk

Klimaatbestendig

Veilig

Flora & Fauna

Hoe Vitaal is uw schoolplein? Duurzaam Bezoek ons op de NOT beurs en doe de test. Of laat een ontwerp maken van uw eigen Vitale Schoolplein. Beheerbaar Voor meer informatie: www.proludic.nl - info@proludic.nl - tel.nr. 0485 470 724. Aantrekkelijk Veilig

Leerlingen Camminghaschool positief over Wetenschap & Techniek

Graag elke dag een techniekles De Camminghaschool in Bunnik doet veel aan Wetenschap & Techniek (W&T). De school biedt het onderwijs bewust geïntegreerd met kunst- en cultuuronderwijs aan. ‘Voor leraren en leerlingen wordt het daardoor een vanzelfsprekend onderdeel van het lesprogramma’, aldus leraar Ralph Hageraats. ‘Onze leerlingen zijn erg positief over W&T. Er zijn leerlingen die elke dag wel een techniekles willen. Met W&T spreek je alle leerlingen aan, ieder op zijn eigen niveau en zijn eigen talent.’ Tekst: Brigitte Bloem

Ralph begeleidt op de Camminghaschool leerlingen van de leerpleinen 3/4. ‘Op onze school vinden we kunst en cultuur belangrijk. We maken dat zichtbaar door exposities, hoorbaar door mooie uitvoeringen en voelbaar door onze leerlingen te laten werken met concrete materialen’, legt hij uit. ‘We denken zo de verschillende talenten en leerbehoeften van onze leerlingen aan te spreken. Aangezien W&T-onderwijs deel uitmaakt van de geïntegreerde lesmethode van Blink, waar wij mee werken, én we de methodes van Blink, Staal en Crea gezamenlijk aanbieden, was het voor ons snel duidelijk dat ook het W&T-onderwijs hierbinnen past.’

Betekenisvol De Camminghaschool werkt met leerpleinen. Een leerplein is een leer- en werkomgeving (lokaal en werkruimte erbuiten) waarin meerdere heterogene basisgroepen met elkaar samenwerken en leren. Ralph: ‘Binnen de leerpleinen wordt veel gewerkt met vakoverstijgende lesactiviteiten op basis van thema’s. Daarin kun je goed verbreden en verdiepen en zo nodig ook versmallen. Bij het thema ‘De groene fabriek’ bestaat de versmalling bijvoorbeeld uit een

minilesje over satellieten die klimaatverandering in beeld brengen of een les over duurzaamheid. Tijdens de techniekles hebben we vervolgens onderzocht hoe we water schoon konden maken door te filteren. In de muziekles hebben we uitgezocht of we met kosteloos materiaal muziek konden maken. Superleuk. Je kent misschien dat nummer wel van de Muppets waarbij Oscar muziek maakt met afvalbakken. Zo hebben wij trommels gemaakt van wasmiddelflessen en doosjes met snaren, waarna we met z’n allen een orkest konden vormen. Kunst, cultuur, techniek alles komt zo samen. Op deze manier zijn we in staat onze leerlingen op een betekenisvolle manier kennis te laten maken met de wereld om hen heen.’

Inspiratielessen Bij het opzetten van het schoolbrede Wetenschap & Techniekonderwijs op de Camminghaschool, kwamen ze uit bij Jet-Net & TechNet. Daar heeft het team veel aan gehad. ‘Nog niet zo lang geleden hebben we inspiratielessen gehad. Die waren echt superleuk’, vertelt Ralph. ‘Twee enthousiaste techniekcoaches hebben de inspiratielessen door de hele school gegeven. De inspiratielessen werken heel aanstekelijk. Het mooie is ook dat er gebruik gemaakt wordt van kosteloos materiaal om te werken aan een technische oplossing. Op leerplein 7-8 gingen de leerlingen bijvoorbeeld op zoek naar een oplossing voor een observatorium op een berghelling. Niet de meest simpele uitdaging, maar het is verbazingwekkend hoe kinderen tot oplossingen komen. Ik laat mijn leerlingen meestal eerst even snuffelen aan het materiaal voor ze gaan ontwerpen. Het is wel altijd de bedoeling dat ze, wanneer ze iets gaan ontwerpen, een plannetje bedenken wat ze willen gaan maken en hoe ze dat willen doen.’

W&T allesomvattend ‘Er zijn veel initiatieven waar je als school gebruik van kunt maken, soms met subsidies en ondersteuning van de overheid of het bedrijfsleven’, weet Ralph. ‘Ook zijn er interessante gratis lessen en workshops voor leraren, om zelf beter voorbereid techniekonderwijs te kunnen geven. Veel collega’s hebben toch een soort koudwatervrees. Als ze eenmaal over de streep zijn en zelf lessen zijn gaan geven of begeleiden, vragen ze zich af waarom ze er niet veel eerder aan zijn begonnen. Het is namelijk gewoon heel leuk voor leerlingen. W&T is zo alomvattend: een verhalend ontwerp over ruimtevaart en sterrenkunde, een eigen jeugdjournaal maken of een interview maken met je eigen grootouders en dat uitwerken voor een radio-item op de lokale omroep, het kan allemaal.’ ◗

Netwerk Jet-Net & TechNet Een eerste kennismaking met technologie is al van belang op jonge leeftijd, zo worden interesses en talenten aangewakkerd. Jet-Net & TechNet helpt bij die eerste kennismaking door samen met scholen en bedrijven te kijken naar goede en aansprekende manieren van onderwijs. Jet-Net & TechNet biedt inspiratie voor leerkrachten, zodat ze een goede start kunnen maken met wetenschap- en techniekonderwijs op het primair onderwijs of met techniekoriëntatie op het voortgezet onderwijs. Daarnaast biedt het netwerk lesprogramma’s, workshops en handige tools, waar leerkrachten (kosteloos) gebruik van kunnen maken. Inspiratiemap met W&T-lessen Maak kennis met het geven van W&T-lessen door kosteloos de Inspiratiemap aan te vragen. Hierin zijn 25 favoriete wetenschap- en technieklessen van leerkrachten mooi vormgegeven en gebundeld. Vraag ‘m aan via www.jet-net.nl/inspiratiemap

www.jet-net.nl/basisschool PrimaOnderwijs 93

Ook ik heb een vmbo-diploma ‘Ook ik heb een vmbo-diploma’ is de titel van een campagne die Lucelle DeneerComvalius op LinkedIn is gestart om het vmbo positief onder de aandacht te brengen. Als directeur van de Stichting Platforms vmbo ben ik blij met dit initiatief. Elke actie die ondernomen wordt om te laten zien dat het vmbo een hele mooie vorm van onderwijs is als start van een beroepsopleiding en een loopbaan, juich ik van harte toe. Ik breng de campagne dan ook graag onder de aandacht, maar eigenlijk zou hij overbodig moeten zijn. De campagne heeft ook op mij betrekking. Ook ik heb een vmbo-diploma! Nou ja, ik heb een diploma van het LHNO, het lager huishoud en nijverheidsonderwijs, een van de voorlopers van het vmbo. Als ik mezelf voorstel bij een bijeenkomst (en daar zin in heb) vertel ik dat ik een onderwijspad heb gevolgd dat van LHNO, naar MHNO, HBO en de universiteit liep. Zoals voor alle leerlingen, werd in de zesde klas (nu groep 8) de vraag gesteld: waar ga jij naartoe na de lagere school? Bij ons werd die vraag eigenlijk niet echt gesteld, want de hele klas ging naar het LHNO op een paar uitzonderingen na, een stuk of 6 meisjes gingen naar de mavo en 4 of 5 naar de havo. De grote groep stroomde door naar het LHNO en dat was al lang bekend, want in de zesde klas werden wij voortdurend beziggehouden met handwerken en handenarbeid, taal en rekenen was voor de leerlingen die door zouden gaan naar mavo, havo of vwo. In de vijfde klas had ik eens gezegd dat ik graag naar het vwo wilde. Daar werd met hoongelach door de juf 94

op gereageerd: ‘Als ik dat wilde, moest ik nog maar vijf jaar op deze school blijven.’ En in de zesde klas zei de leerkracht die de inschrijving van iedereen regelde tegen mij: ‘Jou zullen we maar niet voor de mavo inschrijven, dat haal je toch nooit.’ Ik heb nog altijd een papiertje van mijn eindtoets van de lagere school waarop staat: ‘Dit meisje heeft geen doorzettingsvermogen.’ Uitspraken die eigenlijk nog altijd zeer doen en waarvan ik hoop dat ze niet meer gedaan worden. Maar de realiteit is dat ze misschien niet meer gedaan worden door leerkrachten, maar wel door leerlingen onderling en door ouders. Daarbij realiseren ze zich waarschijnlijk niet dat je daarmee een kind voor lange tijd een minderwaardigheidsgevoel kunt geven. ‘Ik kan dat niet, ik heb maar vmbo.’ Die uitspraak was voor Lucelle de reden om haar campagne te starten. Ik hoop van harte dat een dergelijke campagne in de toekomst niet meer nodig is, omdat we dan vmbo-leerlingen net zo waarderen als havoen vwo-leerlingen. ◗ DRS Jacqueline Kerkhoffs Directeur Stichting Platforms VMBO

Kijk voor meer informatie op www.platformsvmbo.nl

Schooltv-lespakketten voor alle groepen

Natuuronderwijs Oriëntatie op jezelf en de wereld

Denk doo-rNatuur en doe

Groep 1-2

Groep 3-4

Groep 5-6

Seksuele voorlichting

Groep 7-8

Alle lespakketten bieden lessen ingedeeld in uiteenlopende thema’s, toegang tot de video’s van Schooltv, digibordlessen en denk door en doe-bladen. Doe mee(r) met Schooltv en bestel vandaag nog!

Bestel Schooltv-lespakketten exclusief op:

/schooltv

SAVE THEt r a a 28 m DATE 1 april t/m

2022

Kijk op de website: Week van het geld 2022

weekvanhetgeld.nl 28 maart t/m 1 april 2022 5314-WIG WvhG 2022 Adv Prima Onderwijs-aug'20-192x285mm.indd 1

initiatief van

11-08-21 11:25

PrimaOnderwijs #1 September 2021

Articles inside

Leer meer over kunstmatige intelligentie

Zo help je een leerling met dyslexie

Rode Kruis: Iédereen kan iets doen

Geef kracht met Kinderpostzegelactie 2021

Kansrijke interventies voor leesonderwijs

Open taalklimaat bevordert gelijke kansen

Leesbevordering op de kaart in het mbo

Dankzij de kamelenbieb kan ik blijven lezen

Leestips van het PrimaOnderwijs Panel