Wstęp
M
niejszości narodowe i etniczne od dawna są przedmiotem zainteresowania badaczy różnych dyscyplin naukowych w Europie i na świecie. Tendencje te nabrały rozmachu zwłaszcza po 1990 roku w Europie Środkowo-Wschodniej. Przyczynami takiego stanu rzeczy są między innymi nasilone ruchy migracyjne, w szczególności ze Wschodu na Zachód. Po rozpadzie Związku Radzieckiego pojawiły się nowe państwa wypracowujące własne zasady i politykę wobec mniejszości narodowych i ich języka. Niektóre z nich dołączyły do Unii Europejskiej z całą swoją mozaiką kulturową i narodową. Procesy te sprzyjały nowemu spojrzeniu na problem mniejszości językowych i rozpoczęciu coraz to szerszego dyskursu na temat tożsamości narodowej i identyfikacji językowej. Obecnie coraz większa uwaga zwracana jest na zachowanie i rewitalizację małych języków, dialektów i gwar. Problemy poruszane w niniejszym tomie nie wyczerpują złożonej problematyki mniejszości narodowych oraz ich skomplikowanych i wieloaspektowych zagadnień, związanych między innymi z językiem mniejszości, jego rolą w społeczeństwie oraz współzależności zjawisk językowych i struktury społecznej. Obserwowane przez nas zmiany historyczno-polityczne mają wpływ na życie różnych grup mniejszościowych, na tożsamość ich członków, a także na zmiany zachodzące wśród użytkowników języka. U różnych mniejszości europejskich ten sam język pełni różne funkcje, na zróżnicowanych poziomach. Ten sam język w różnych państwach może być językiem państwowym, językiem mniejszości narodowej lub językiem regionalnym. Zwracamy coraz częściej uwagę na rolę, jaką język odgrywa w kształtowaniu tożsamości jednostki oraz grupy. W jakiejś mierze, wszyscy jesteśmy wielojęzyczni. Czym jest owa wielojęzyczność i w jaki sposób się do niej dochodzi? Różnorodność językowa stanowi narzędzie, dzięki któremu poznajemy inne kultury i jest bogactwem dziedzictwa kulturowego. Rada Europy promuje wielojęzyczność i zachęca do poznawania języka sąsiadów. Znajomość kolejnych języków zwiększa szanse na rynku pracy, ma też szerszy wymiar społeczny. Ze względu na liczbę używanych języków społeczności ludzkie można określać jako jednojęzyczne, dwujęzyczne i wielojęzyczne. W społeczności jednoję-
11
