Status i prestiż języka
S
łownik Języka Polskiego określa status2 jako: „stan prawny; pozycja społeczna, położenie jednostki w grupie społecznej lub położenie grupy w większej zbiorowości”, prestiż natomiast jako: „znaczenie, poważanie, jakim ktoś lub coś cieszy się w swoim otoczeniu; autorytet, powaga”3. Henryk Domański i Zbigniew Skawiński prestiż traktują nie jako wartość przynależną obiektom, lecz jako zasady nadawania im tej własności. Zasady te znajdują oparcie w normach i wartościach umiejscowionych w świadomości społecznej. Ich przedmiotem są atrybuty jednostek i kategorii społecznych będących obiektem oceny. Prestiż społeczny jest uzewnętrznieniem tych norm i wartości w potocznym myśleniu ludzi o rzeczywistości społecznej oraz w ich zachowaniach4. Leksem prestiż to zapożyczenie z języka francuskiego o bardzo pozytywnej konotacji wartościującej. Pojęcie „język prestiżowy” oznacza wysoką pozycję społeczną danego języka naturalnego, z jednej strony w ocenie wspólnoty komunikatywnej, dla której jest on językiem własnym, „swoim”, z drugiej strony w ocenie z zewnątrz, to jest w opinii innych społeczeństw, a także administracji państwowej, na której obszarze żyją dane wspólnoty językowe (zwykle też etniczne)”5. Status języka uzależniony jest od polityki językowej6 danego państwa, zatem jego status rozumiany jest jako stan prawny nadany przez państwo, tzn. przez Konstytucję i/lub odpowiednie ustawy, rozporządzenia państwowe, jednocześnie jest to np.: język urzędów państwowych. Jak zaznaczają badaczki problematyki statusu i prestiżu języka: „Status języka chcemy rozumieć jako jego pozycję, o której decydują czynniki ponadindywidualne, zobiektywizowane. Natomiast prestiż języka ujmujemy jako jego rangę wynikającą z indywidulanych nastawień determi2 Słownik Języka Polskiego, Warszawa 2003, s. 958. 3 Słownik Języka Polskiego, Warszawa 2003, s. 756. 4 Domański Henryk, Skawiński Zbigniew, Wzory prestiżu a struktura społeczna, Wrocław 1991, s. 11-12. 5 Zieniukowa Jadwiga, Pojęcie aksjologiczne „prestiż” a społeczna sytuacja języków mniej używanych – casus łużycczyzny, [w:] Języki mniejszości i języki regionalne, red. Wrocławska Elżbieta, Zieniukowa Jadwiga, Warszawa 2003, s. 79. 6 Problem Polityki językowej będzie tematem następnego wykładu.
15
