Leven in Frankrijk 2021-1 by Credits Media

n i n Leve

WINTER 2020/2021 NUMMER 1

frankrijk

ALAIN CARON À LA MAISON Recepten voor een feestelijk diner

LA VENDÉE

OESTERS, CHIQUE KUSTPLAATSEN EN BLONDE STRANDEN

CÔTE D’AZUR

AP AP € 7,99

8 719327 079072

VOLG DE MIMOSAROUTE AAN DE

00121

HET SUCCES VAN MONET Oók dankzij zijn vrouwen

PHOTOS : JF VERGANTI · MÉLINA VERNANT SOTHYS PARIS, SIÈGE SOCIAL 128 RUE DU FAUBOURG SAINT-HONORÉ, 75008 PARIS. SIREN 451 170 807 RCS PARIS

Prettige Feestdagen Sothys, topklasse in professionele, optimale huidverbetering en verzorging op maat in meer dan 15.000 Instituten, spa’s en wellnesscentra in 125 landen. WWW.SOTHYS.NL

EXCLUSIEF IN INSTITUTEN

S P A’S

Leven in Frankrijk Winter 2020/2021

MEDEWERKERS 1800 km fietspaden

De mooiste voetbalbroek

Reisjournalist Harri Theirlynck bekende – met schaamrood op de kaken – nog nooit van La Vendée te hebben gehoord. Hij ging erheen en was meteen verkocht. "Het departement – iets groter dan Friesland – is een ideale voorjaars- en najaarsbestemming. Op een dagje rijden van Nederland vind je stranden met ‘Californische’ kustplaatsen, kastelen, moerassen en 1800 km aan fietspaden.” (p.84)

Paola Westbeek, culinair/reisjournalist, verdiepte zich in Franse kazen (p.40). “Ik kan zo genieten van Franse producten en goede ingrediënten: aromatische zwarte truffels uit de Périgord (mijn tweede thuis), zilte oesters uit Arcachon, fruitige olijfolie uit Nyons en kazen uit alle hoeken van het land. Mijn favoriet? Een romige BrillatSavarin, uiteraard met een glas champagne.”

Oh die kastelen! Stagiair Pablo Pichel, net afgestudeerd masterstudent Tourism and Culture aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, werkte onder andere aan de rubrieken Nouveau en Maison en de sneeuwtips (p.28). “De herinneringen aan de azuurblauwe kustlijn en langgerekte boulevards van Nice en Menton bepaalden lange tijd mijn beeld van Frankrijk. Tegenwoordig ben ik vooral nieuwsgierig naar Franse kastelen, die ik zoveel mooier vind dan de Nederlandse.”

Romige kazen

Intrigerend vind ik het, die Franse voorliefde voor verkiezingen, labels en top tiens. Wie heeft er nooit het bord ‘Ville fleurie’ gezien? Hoe meer bloemetjes, hoe duurzamer én socialer het eraan toegaat in een stad of dorp. En een van de 159 Plus Beaux Villages de France word je ook niet zomaar, daar zit een serieuze organisatie achter met een echte président. Opinieblad ‘Le Point’ organiseert jaarlijks de verkiezing van het beste ziekenhuis en ‘Le Journal du Dimanche’ die van de prettigste stad (met Annecy als trotse winnaar in 2020). Dan heb je nog die van de fijnste markt, de beste bakker, de meilleur ouvrier de France en de mooiste voetbalbroek van het departement Yonne. Deze zomer stemden de Fransen op hun monument préféré. In een goed bekeken avondvullend programma op France 3 werd de winnaar bekendgemaakt; wij stellen deze in dit nummer aan u voor, samen met de dertien andere lievelingsoudjes. Waar zo’n programma in Nederland doorspekt zou zijn met grappen en grollen, liet de Franse presentator de experts gewoon uitpraten, ook al doken ze wel heel diep de geschiedenis in. Ook mooi om te zien was hoe de vrijwilligers werden opgehemeld. Zij zorgen tenslotte voor het behoud van het Franse erfgoed, oftewel le patrimoine, dat volgens mij het lievelingswoord is van heel veel Fransen. Die verkiezingsdrang laat zien hoeveel belang er wordt gehecht aan geschiedenis en cultuur. En natuurlijk aan competitie; al op jonge leeftijd worden Fransen in de competitiestand gezet. Mijn zoon moest op vierjarige leeftijd een onbegrijpelijk klassiek gedicht uit zijn hoofd leren. De kleuter die dit het mooist kon declameren tijdens la grande finale kreeg een prijs. Waar kinderen in Nederland creatief mogen (of bijna: moeten) zijn, worden Franse kinderen eerder aangemoedigd om vooral de beste te worden. Nu de wereld in een winterslaap is beland, zijn er even geen Franse reisjes voor ons. Maar des te fijner wordt het als het wél weer kan. En wij zorgen voor de voorpret. Met in deze editie een reportage over mimosa aan de Côte d’Azur waar de lente vanaf spat en over de Vendée vol moerasmannen, ijsvogels en chique badplaatsen. Geef de moed niet op, maar maak liever een top tien van Franse wensen voor 2021. Ik doe met u mee! Cathelijne van Vliet Hoofdredacteur c.vanvliet@creditsmedia.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 3

Inhoud

Leven in Frankrijk - 2021 - 25ste jaargang - nummer 1

Reizen 6 Nouveau

Groentetuinen op Parijse daken, de fashion-items van Chanel, een culinaire tip uit Bretagne en nog meer Frans nieuws.

11 Dormir

Logeren op een kasteel in de Ardennen, op een golfterrein of in een trendy kapel.

12 Mimosaroute

Aan de Côte d’Azur is het al bijna lente… en knalgeel van de mimosa. Tips om mimosa te ruiken, te proeven en er langs te wandelen.

28 Sneeuwtips

Voorpret: dineren in een kabelbaan of iglo, mountainbiken in de sneeuw, hotels op de piste en nog meer verrassende tips voor als het weer mag.

84 La Vendée

De wijde, verrassende wereld van de Vendée: zee, duinen, moerassen, 1800 km aan fietspaden en chique badplaatsen.

Het Franse leven 34 La France et moi

Yvonne America richtte tien jaar geleden Paris By Bike op.

55 Vivre vert

Ja, die mooie Veja-schoenen zijn bijzonder duurzaam! En Martine Jongbloed signaleert nog meer groene trends in Frankrijk.

61 Boutique

Hul je in de winter in mooie, Franse ontwerpen.

63 Boutique online

Het kan nu even niet in het echt, maar stort je met onze tips online in de Franse uitverkoop (soldes).

Culinair 38 Dégustation

Goede wijn hoeft niet duur te zijn. Wijnkenner Remke vertelt welke fijn geprijsde winterwijnen we het best kunnen kopen.

40 Van fondue tot tartiflette

Heerlijk winters: dit kun je allemaal maken met kaas.

47 Alain Caron à la maison

De bekende chef en presentator van ‘BinnensteBuiten’ geeft ons zijn recepten voor een feestelijk viergangenmenu.

4 LEVEN IN FRANKRIJK

61 84

26 25 84 28 57

103 12

Cultuur 26 Coups de Cœur Paris

Nieuwe rubriek! Culturele en andere insidertips van Parijskenner Eugenie Goldschmeding.

58 Cinéma

Portret van icoon actrice Fanny Ardant en de nieuwste Franse films.

64 Monet en zijn vrouwen

Wie stopten zijn woedeaanvallen en zorgden voor inspiratie en zijn zes kinderen?

71 Livres

De nieuwste Franse boeken, met de inspirators van Vincent van Gogh en de laatste (nooit eerder uitgegeven!) Simone de Beauvoir.

74 Uitslag schrijfwedstrijd

Quelle belle rencontre! Het winnende verhaal én de nummers 2 en 3.

78 14 beauty’s van monumenten Van middeleeuwse burcht tot modernistisch landhuis: de Fransen kozen hun favorieten.

Columns 25 Stefan de Vries

... mist uit eten gaan in Parijs, in gezelschap of alleen.

57 Lidewij van Wilgen

...over het grote dilemma: blijven of terug naar Nederland?

Huizen & wonen 97 Maison

Inspiratie voor Franse sferen aan tafel en de muur.

99 Jardin

Hoe hou je je tuin in de winter groen en de vogels gelukkig?

101 Isabel Flipse & Hein Verdam

...over de juridische valkuilen bij een niet-alledaagse erfenis. En hoe onderhoud je de tuin van je tweede huis?

103 À vendre

Te koop: grote bergerie bij Sainte-Maxime (Côte d’Azur).

106 Huizen te koop en te huur

Onze selectie uit het actuele aanbod van onroerend goed in Frankrijk.

LEVEN IN FRANKRIJK 5

Femme fatale

Nouveau

Straatkunst en groenten uit Parijs, exposities van (mode-)iconen en nog meer inspirerend nieuws uit Frankrijk.

Voor het eerst is in Nederland een overzicht te zien van het werk van de Franse fotografe, activiste en schrijfster Claude Cahun (1894-1954). Het Cobra Museum voor Moderne Kunst toont ruim zeventig foto’s en fotomontages uit haar oeuvre. De avantgardekunstenares was vernieuwend en zeer veelzijdig. Met haar essays, acteerwerk en foto’s zocht ze voortdurend de confrontatie met de toenmalige normen.Cahun werd hierdoor een feministisch icoon. Haar foto’s laten vaak een magische en onwerkelijke wereld zien; de invloed van het surrealisme is dan ook onmiskenbaar. ‘Onder de huid – Claude Cahun’, t/m 17 januari 2021, Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen. cobra-museum.nl

DOOR PABLO PICHEL

Kunst op straat Voor wie denkt Parijs door en door te kennen, is er ‘The Street Art Guide to Paris’ van Stéphanie Lombard. De gids bevat straatkunstroutes door verschillende arrondissementen van de stad. Lombard schrijft over de cultuur en de technieken achter deze kunstvorm en laat Parijse straatkunstenaars aan het woord. Ook geeft ze tips over exposities, festivals, boekwinkels en restaurants die op de route liggen. Stéphanie Lombard, ‘The Street Art Guide to Paris’, Uitgeverij Lannoo, € 18,99.

6 LEVEN IN FRANKRIJK

Groenten vers van het dak Op het dak van beurshal 6 van het Parijse Parc des Expositions verrijst gestaag een stadsboerderij. Het bedrijf Nature Urbaine begon afgelopen juni met verticale tuinbouw en sinds kort plukken ze er de vruchten van (of beter: de groenten). Op het dak groeien onder andere sla, tomaten en kruiden. Door tuinen verticaal te bouwen met buizen die de lucht ingaan, bespaar je ruimte en water. Sinds 2013 zijn er in Frankrijk met subsidie van de overheid bijna driehonderd stadsboerderijen bijgekomen. In Parijs alleen al bevinden zich er nu zo’n dertig. nu-paris.com

Bretagne in de pan Al sinds 1924 zijn de zuivelproducten van Le Gall een begrip in zowel Frankrijk als onder Nederlandse Frankrijk-liefhebbers. Sinds kort vind je de boter en crème fraîche van het merk ook in de schappen van Albert Heijn. Le Gall maakt zijn producten nog op natuurlijke en traditionele wijze in Bretagne. De room die aan de basis staat, heeft telkens een rijpingstijd van zo’n vijftien uur. De crème fraîche is een uitstekende toevoeging aan een zelfgemaakte soep en de boter geeft sauzen, stoofschotels en baguettes die extra romige smaak. De zuivelproducten van Le Gall zijn nu verkrijgbaar bij Albert Heijn vanaf €1,59.

Hart voor de Ardennen

De afgelopen maanden kregen veel mensen meer oog voor alles wat zich in en rond het huis bevindt. Reden voor kunstenares Marly Hendricks en schrijfster Nicolien Mizee om een passend kleurboek voor volwassenen samen te stellen. In het boek ‘Het kleine leven, ingekleurd’ staan de tekeningen die Marly maakte van haar tuin tijdens haar isolatie in Frankrijk. Mizee, in Nederland aan huis en tuin gekluisterd, schreef er commentaar bij. Marly Hendricks en Nicolien Mizee, ‘Het kleine leven, ingekleurd’, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, €15.

Modieuze kunst Pochoir is een bijna vergeten, typisch Franse kunstvorm. In het Parijs van de jaren twintig en dertig waren coloristes in speciale ateliers wekenlang bezig met het aanbrengen van gekleurde verflagen op papier. Soms waren er wel veertig tot honderd lagen nodig om tot het gewenste kleurresultaat te komen. Kenmerkend aan deze grafische reproductietechniek was dan ook de levensechtheid van de kleuren. Pochoirs werden voornamelijk gebruikt in Parijse modebladen. Door deze techniek viel de nieuwste mode extra op. Maar ook bekende kunstenaars als Henri Matisse en Pablo Picasso lieten hun werk in pochoir reproduceren. In het Huis van het boek in Den Haag kun je nu zien waar die passie voor deze kunstvorm vandaan kwam. ‘Met de kwast gemaakt – De kunst van pochoir’, t/m 17 januari, het Huis van het boek, Den Haag. huisvanhetboek.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 7

Franse flora en fauna

Volgens Hans Olink worden de Ardennen vaak beschouwd als een tussenstop op weg naar de rest van Frankrijk. Want in de Ardennen zelf zou niet veel te beleven zijn. De schrijver, die er sinds de jaren negentig woont, laat in zijn boek zien dat dit allesbehalve het geval is. Met persoonlijke verslagen, veel oog voor geschiedenis en grappige anekdotes lokt Olink de lezer naar dit mooie natuurgebied, waar de tijd vaak nog stil lijkt te staan. Hans Olink, ‘De Ardennen’, Uitgeverij Balans, €22,99.

Vorstelijke ontwerpen Dit najaar biedt het Lalique Museum je even toegang tot een koninklijke wereld met de tentoonstelling ‘Koninklijk Licht’. Hier staat het werk van de Franse edelsmid en glaskunstenaar René Lalique centraal, dat hij maakte in opdracht van Europese en Aziatische vorstenhuizen. Je ziet magnifieke kroonluchters, spiegels, kandelaars en wijnglazen. Ook mooi: de interieurtips van prinsen en prinsessen. ‘Koninklijk Licht’, t/m 20 juni 2021, Lalique Museum, Doesburg. laliquemuseum.nl

Nouveau In 2011 begon de Belgische fotografe Karin Borghouts met het vastleggen van impasses in Parijs: doodlopende straten. Hierdoor kreeg ze een inkijkje in de minder ontdekte plekken van de stad, waar alleen de bewoners komen. Ze heeft de mooiste foto's nu in een boek verzameld. In Borghouts werk komen normaliter ook geen mensen voor dus de rust van de impasses straalt uit haar hele boek.

Karin Borghouts, ‘Paris Impasse’, Uitgeverij Snoeck, €38. Verkrijgbaar via karinborghouts.be

8 LEVEN IN FRANKRIJK

Rustig Parijs

Revolutionair mode-icoon Een reden om meteen de trein naar Parijs te nemen zodra het weer kan: de fashion-items van Chanel hangen sinds kort in het modemuseum Palais Galliera. Voor het eerst is daar een expositie over het leven en werk van Gabrielle Chanel (1883-1971) te zien. Best gek, want Coco Chanel, zoals we haar kennen, was een van de bekendste ontwerpers uit de geschiedenis. Zo ontwierp ze een van de eerste sportieve vrouwenbroeken, een handtas die je over de schouder kon dragen en een vrouwenparfum dat eens niet naar bloemen rook. ‘Gabrielle Chanel - Manifeste de Mode’, t/m 14 maart 2021, Palais Galliera, Parijs. palaisgalliera.paris.fr

ADVERTORIAL

OP NAAR DE EILANDEN VAN GUADELOUPE!

Eilandhoppen is een perfecte manier om te genieten van de beschermde lagunes en de uitbundige natuur van Guadeloupe. De ideale gelegenheid om de smaakpapillen te verwennen en vijf kleurrijke eilanden te ontdekken die uniek zijn in de wereld. Met een negatieve COVID-19-test op zak reist u heel gemakkelijk naar deze paradijselijke archipel. Vanaf 15 december is het mogelijk om een directe vlucht te nemen met Air Belgium vanaf vliegveld Bruxelles-Charleroi. Vanaf 17 december kan dit met Air France via de luchthaven van Paris-Charles de Gaulle.

VLINDEREFFECT Vanuit de lucht zie je dat de eilanden Basse-Terre en Grande-Terre, die gescheiden worden door een zeearm, zich uitspreiden als een vlinder die op de oceaan rust. Op de linkervleugel, Basse-Terre, kunt u een wandeling maken naar de top van de majestueuze Soufrière, een vulkaan die 1467 meter boven de zeespiegel uitkomt. Daar stoten de vele kraters zogeheten fumarolen en zwaveldampen uit. Wandelaars begeven zich in lunaire sferen. En hoe kunt u beter de dag afsluiten dan in de Karacoli Beach Bar op het strand van Grande Anse in Deshaies of in de Galets Beach Bar van Bouillante, met een cocktail in de hand, bij een adembenemende zonsondergang? De rechtervleugel, de Grande-Terre, brengt u tot de kern van de geschiedenis van de archipel, met het iconische Mémorial ACTe de Pointe-à-Pitre. Het eiland nodigt ook uit tot je onderdompelen in het plaatselijke leven, op de kleurrijke markten met kruiden en specerijen bijvoorbeeld, of in de plaats Moule in het noorden. In een van de karakteristieke restaurants met de voeten in het zand genieten

van een gegrilde kreeft, een [colombo de cabri] of een gekruide visbouillon is eveneens een must. ZO VEEL EILANDEN Deze drie juweeltjes, die via de Caraïbische Zee binnen een uur per veerboot te bereiken zijn, worden beschouwd als het product van de tijd en de natuur. Wandelen tussen de halfedelstenen uit het juratijdperk of zwemmen met schildpadden, roggen en veelkleurige vissen bij Petite Terre: met zijn twee natuurgebieden blijft het geheel eigen karakter van La Désirade verrassen. Op het authentieke Marie-Galante is het moeilijk kiezen tussen genieten van de mooiste stranden van het Caribisch gebied enerzijds en de lokale specialiteiten van suikerriet proeven anderzijds (rumsoorten, [sirop de batterie] enz.). Tot slot kunt u de Saintes (een archipel binnen de archipel) niet verlaten zonder het beroemde gebakje [tourment d’amour] te hebben geproefd, en te hebben gepeddeld langs de beroemde baai van Marigot, die tot de mooiste ter wereld behoort. VOOR ELK WAT WILS Drijvende huizen in een lagune met turquoise water, boomhutten, luxe villa’s, charmante boetiekhotelletjes, resorts met spa, bed and breakfasts en gemeubileerde huisjes, de accommodatiemogelijkheden op de eilanden van Guadeloupe zijn eindeloos.

Ons advies: kies voor een combinatie van alle eilanden van Guadeloupe om weer helemaal op te laden! deguadeloupe.be

GUADELOUPE

ISLANDS

The French Caribbean Archipelago

Meer dan 1500 artikelen uit Frankrijk het h wa r e n

uis

HETFRANSEWARENHUIS.NL

TES BED & BREA S GÎ KFA NTIE E ST D I S RES S L E T HO

Alleen, met familie of vrienden, er is voor ieder wat wils op Île de Ré.

HÔTEL

+33 5 46 30 20 30

+33 5 46 30 33 20

+33 5 46 30 21 40

+33 5 46 37 59 31

Kasteelleven Ardennen

Dormir Slapen in een kapel, aan de oevers van de Maas of op een golfbaan. DOOR PABLO PICHEL

Golfbaan naast de deur Dordogne

Ideaal voor golfliefhebbers is deze accommodatie omringd door eikenbossen. Op een groot stuk land staan meerdere gezellige houten huizen waarin je kunt overnachten. Overdag kun je de hele dag zoet zijn met de 18-holes golfbaan. Voor niet-golfende partners zijn er tennisbanen en het zwembad. Of ze gaan in de buurt boswandelingen maken, kanoën of zwemmen in een van de meren dichtbij. Souillac Golf & Country Club, vanaf € 100 per nacht. souillaccountryclub.com

In het dorpje VireuxWallerand aan de oevers van de Maas staat Château de Wallerand, een kasteel dat stamt uit 1714. Het heeft een gastronomisch restaurant, een spa met jacuzzi, een loungebar en zelfs een helikopterbaan. Het is mogelijk om de dag te beginnen met een ontbijt op de boot die naast het hotel ligt aangemeerd. Ook kun je er het water op met een kano of kajak, een roeiboot of een elektrische boot. Château de Wallerand, vanaf € 295 per nacht. chateaudewallerand.com

Hemelse sferen Loire

Midden in het centrum van Nantes kun je overnachten in een 19de-eeuwse kloosterkapel. Het Sõzõ Hotel is gevestigd in een gebouw met een rijke geschiedenis. Zo hebben er naast nonnen ook vluchtelingen geslapen. Onder het kerkgewelf vind je tegenwoordig een moderne lobby met een oude vleugel. De trendy ingerichte kamers hebben glas-in-loodramen; een heerlijke harmonie tussen oud en nieuw. Sõzõ Hotel, vanaf € 106 per nacht. sozohotel.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 11

Hier is het al lente! ROUTE DU MIMOSA

In het achterland van de Côte d’Azur begint de mimosaboom in januari te bloeien en daar houdt hij voor half maart niet mee op. Wandel en rij mee langs mimosabossen voor dat vroege en vooral intense lentegevoel. TEKST & FOTOGRAFIE PAUL SMIT & MICK PALARCZYK

12 LEVEN IN FRANKRIJK

Mimosa-route

LEVEN IN FRANKRIJK 13

Hieronder: aan het eind van de wandeling op het Circuit du Grand Duc mag je de wilde mimosa plukken. Rechterpagina: wandelend tussen de mimosa’s, vooral waar de boomgaarden doorgeschoten zijn en niet meer worden onderhouden, waan je je in het exotische Australië, waar de bomen oorspronkelijk vandaan komen.

et begint al als we vanaf de kustplaats Mandelieu omhoog slingeren richting Tanneron. Als we de laatste villa’s achter ons hebben gelaten, komt Le Grand Duc in zicht. Dit is buiten de winter een onopvallende bult, bedekt met anonieme bossen. Maar vandaag gaat hij schuil onder geelbloeiende kronen, alsof de zonnestralen na absorptie opnieuw worden uitgestraald. Het geeft een uitbundig gevoel van lente. En dat half februari! Het bewijs dat het nog volop winter is wordt geleverd door het majestueuze decor dat achter de bloeiende bomen oprijst: de ‘zeealpen’ zijn nog bedekt onder een dikke laag sneeuw. Op de Parking du Grand Duc keren de eerste wandelaars terug, met in hun hand grote takken

mimosa. “Mag dat?” vragen we. “Hier wel”, zegt Alice, die met haar dochtertje is gaan wandelen. “De bomen rond Le Grand Duc zijn verwilderde exemplaren, lang geleden door de wind uitgezaaid. In de boomgaarden rond Tanneron moet je natuurlijk geen takken af breken; daar verdienen de kwekers er hun brood mee.” Ze wijst op haar dochtertje: “Solange en ik maken onze eigen boeketten, waardoor het de hele winter lijkt of in ons appartement de zon schijnt. En vergeet de heerlijke geur niet…” Solange duwt een tak tegen mijn neus. Eerder fris dan bloemig, met een duidelijke vleug honing en iets ongrijpbaars dat aan anijs doet denken. Ook wij wandelen het Circuit du Grand Duc, een pad op een hoogte die veel uitzichten biedt, zonder veel klimmen en dalen. Al snel kan de trui uit en lopen we in T-shirt verder. Vaak kijken we uit over de Middellandse Zee. De eilanden van Lérins voor de kust van Cannes lijken op kwikzilver te drijven, zozeer spiegelt het zonlicht op de golven. De sfeer is absoluut mediterraan, met behalve mimosabomen ook veel kurkeiken.

Mimosajungle

Vallon de Valcros is het doel van onze volgende dagwandeling. Het klimaat is er meer continentaal dus voordat de zon doorbreekt, blijft de trui aan. Maar de beloning is grandioos. Kun je het Circuit du Grand Duc al een mooie route noemen, de Vallon de Valcros is een once in a lifetime ervaring. We wandelen er door boomgaarden in alle stadia van verwildering. Een deel is wel in gebruik. Daar groeit naast de geknotte mimosabomen, waarvan elk jaar de takken worden geoogst, ook Eucalyptus pulverulenta. De twijgen met zilverblauwe, ronde blaadjes worden als snijgroen verkocht, vaak samen in één boeket met de bloeiende mimosa. Elders worden de mimosatakken al jarenlang niet meer geoogst, waardoor de gele bloemenwaaiers hoog boven de knotten uittorenen. In het buurdal Valbugrelle komen zelfs boomgaarden voor die al een halve eeuw in onbruik verkeren. Daar hebben de mimosa’s en eucalyptussen een Australische jungle

14 LEVEN IN FRANKRIJK

Mimosa route

Gegoede Engelsen, die hier in de 19de eeuw kwamen overwinteren, stuurden graag een stukje zon naar de achterblijvers in het grauwe Engeland, wat de aanleiding vormde voor de kweek van snijbloemen

Mimosa-route

gecreëerd met meer dan tien meter hoge bomen. Dat we ons Down Under wanen is te danken aan Engelsen. Eén Engelsman vooral: ontdekkingsreiziger Captain Cook, die aan het eind van de 18de eeuw voet aan wal zette in Australië en er zaden verzamelde. De eerste mimosabomen van Europa bloeiden dan ook in de Londense Kew Gardens. Gegoede Engelsen, die in de 19de eeuw aan de Côte d’Azur kwamen overwinteren, plantten de bomen vervolgens bij hun villa’s. Als fervente tuinliefhebbers zagen ze dolgraag iets bloeien in hun wintertuinen, waardoor de mimosa een onmiddellijk succes werd. Vervolgens stuurden ze graag een stukje zon naar de achterblijvers in het grauwe Engeland, wat de aanleiding vormde voor de kweek van snijbloemen. In het Tanneron Massief was alles perfect voor de teelt: zure, doorlatende grond, sterke zonnestraling en niet te vaak vorst.

Siroop en parfum

Uiteindelijk bereiken we, vlak voor het dorp Tanneron, de forcerie van Vial. We worden er rondgeleid door Cassandra, die vertelt dat de forcerie het belangrijkste hulpmiddel van de kweker is: het is een afgesloten warme en vochtige ruimte, waarin takken in knop tot bloei worden gedwongen. Hierdoor blijven de bloemen langer dan een week goed en kunnen ze over de hele wereld worden geëxporteerd. Ze leidt ons naar de bijbehorende winkel en schenkt een glas mimosasiroop in. De specifieke geur is onmiskenbaar. “Er doet een wonderlijk verhaal de ronde over de ontdekking van het forceren”, vertelt ze. “Honderd jaar geleden zou een lokale kweker een nog niet ontloken en dus onbruikbare mimosatak op zijn mesthoop gegooid hebben. De volgende dag trof hij hem in volle bloei aan, met dank aan de warmte en vochtigheid van de mest.” Cassandra grinnikt. “Of die bloemen ook het

delicate mimosaparfum verspreidden, meldt het verhaal niet.” Met die geur houden we ons de volgende dag bezig in parfumstad Grasse, de startplaats van de Route du Mimosa. We spelen namelijk voor ‘Neus’, de schepper van een parfum. Dat kan bij Molinard. Na een korte cursus, samen met andere toeristen, krijgen we de ingrediënten tot onze beschikking, waaronder mimosadestillaat. En dan begint het ruiken, ruiken en nog eens ruiken. We proberen combinaties van geuren uit – het voelt een beetje als koken – en uiteindelijk gaan we naar huis met onze eigen parfum.

Linkerpagina: een gele, voormalige bestelauto van La Poste onderweg op de Route du Mimosa, met op de achtergrond het dorp Tanneron. Deze pagina, links: in de winkel bij de forcerie van de familie Vial kun je mimosaproducten kopen, zoals siroop, zeep en pollen. Rechts: het Fête du Mimosa van Mandelieu biedt de meeste stijl en creativiteit van alle mimosafeesten.

Feest voor oog en oor

Terug in Mandelieu, de mimosahoofdstad van de Côte d’Azur, is het Fête du Mimosa aangebroken. Het belangrijkste evenement vindt plaats op de boulevard: het corso. We verwachten iets oubolligs, maar het blijkt een feest voor oog en oor. Niet vanwege de corsowagens, maar dankzij de zangers, muzikanten en straatartiesten die meelopen. Ze komen uit heel Europa en hun kostuums, maquillage en attributen

Volgende pagina’s: de Route du Mimosa loopt langs de kust van de Estérel met zijn rode rotsen. Als het helder weer is kun je hier en daar het achterland in kijken, waar de besneeuwde Alpen van Mercantour boven alles uittorenen.

LEVEN IN FRANKRIJK 17

Bij helder weer kun je langs de kust van de EstĂŠrel het achterland in kijken waar de besneeuwde Alpen van Mercantour boven alles uittorenen

Mimosa-route

Linkerpagina: de straatjes van Bormes-les-Mimosas staan vol met exotische planten en bomen.

zijn met zoveel creativiteit gemaakt dat we, zelfs nadat de stoet vier maal is langsgetrokken, nog steeds niet alle details hebben gezien. Na afloop worden er mimosatakken uitgedeeld en kleuren de boulevard en de caféterrassen geel. Alles en iedereen is getooid met mimosa: fietsen, kinderwagens en honden. Zelfs de stoere binken van de Harley Davidsonclub rijden glunderend rond met mimosa op het chroom.

Goddelijke truffel

Weleens een truffel van witte chocola in een korst van gemalen, gezoete mimosabloemen geproefd? Dat kan bij chocolaterie Le Palet d’Or in het kustplaatsje Agay. Goddelijk! De Route du Mimosa zoekt vanuit dit plaatsje slingerend haar weg over het rode vulkanische gesteente van de Estérel, dat fel contrasteert met het azuur van de zee. Dan buigt de kust naar het zuiden en volgen we haar langs de voet van het Massif des Maures, waarbij de mimosa soms een gele tunnel rond de weg vormt. Even voor Rayol-Canadel is de kust op zijn wildst. Witte zandstrandjes worden omgeven door grillige rotskliffen waarop kurkeiken en kromgetrokken zeedennen in de wind wiegen. In dit decor van mediterrane natuur ligt de botanische tuin van het Domaine du Rayol, waar men planten uit alle andere mediterrane regio’s van de wereld heeft laten acclimatiseren. Een must voor de mimosaliefhebber, want er vallen maar liefst dertig verschillende soorten te bewonderen, en niet

alleen uit Australië, maar ook uit Zuid-Afrika. Zo bereiken we Bormes-les-Mimosas, een van de mooiste dorpen op de route en het eindpunt van onze tocht. De middeleeuwse stegen, trappen en pleintjes staan vol met exotische planten en bomen, die ons het gevoel geven door een dorp in de tropen te slenteren. Zoals de naam doet vermoeden, voelt ook hier de mimosa zich thuis. De kleur geel speelt dan ook de hoofdrol in het bloemencorso van het dorp. Dit is een totaal ander feest dan dat van het mondaine Mandelieu. Karren, kostuums en attributen worden gemaakt door de dorpelingen zelf en het publiek bestaat in eerste instantie uit familie en bekenden. Een dorpsfeest dus, maar daarom niet minder leuk. Het feest eindigt op dezelfde wijze als in Mandelieu: er wordt mimosa uitgedeeld. Je mag ook zelf bloemen van de wagens plukken. Die avond kleuren we onze chambre d’hôte zonnegeel. ■

Deze pagina, links: witte chocola in een korst van gemalen, gezoete mimosabloemen bij chocolaterie Le Palet d’Or in Agay. Rechts: traditie speelt een rol bij het Fête du Mimosa van Mandelieu, maar is ondergeschikt aan de uitingen van moderniteit.

De middeleeuwse stegen, trappen en pleintjes staan vol met exotische planten en bomen, die je het gevoel geven door een dorp in de tropen te slenteren LEVEN IN FRANKRIJK 21

Tips & adressen WANNEER Van begin januari tot half maart bloeien de bomen. Afhankelijk van het weer kunnen de beginen einddatum twee weken verschuiven, dus wil je op zeker gaan, kies dan voor februari.

REIZEN Met de trein/TGV of het vliegtuig naar Nice en daar een auto huren. Dan is het 38 km naar Grasse, waar de Mimosaroute begint.

DE ROUTE De Route du Mimosa is een autoroute van 130 kilometer tussen de stad Grasse in het oosten en het dorp Bormes-les-Mimosas in het westen. Hoewel er op sommige punten mijlstenen staan, die de afstanden tussen de routeplaatsen geven, zijn het geen wegwijzers. Je moet je eigen weg vinden. Op routedumimosa.com kun je een brochure downloaden die de volledige route toont en informatie geeft over de bezienswaardigheden, activiteiten en mimosafeesten langs de route.

WANDELEN

Het Circuit du Grand Duc laat genoeg tijd over om aan het eind, niet ver van de parking, zelf wat mimosa te plukken. We raden aan voor de wandeling door de Vallon de Valcros, van Auribeau-surSiagne naar Tanneron (7,5 kilometer), een hele dag uit te trekken. Dan heb je tijd om van het pad af te dwalen. Wij liepen omhoog (370 meter hoogteverschil), omdat je dan in crescendo de verrassende wereld van de bloeiende bomen binnenwandelt. Regel een taxi (taxipascal-tanneron.fr) om naar

22 LEVEN IN FRANKRIJK

het beginpunt terug te keren of loop de route heen en terug. Het Massif de Tanneron staat in wandelschaal op IGN topokaart 3543 ET Haute Siagne (13,20).

ZIEN & DOEN

Een bezoek aan de forcerie van de familie Vial te Tanneron is gratis. In hun winkel worden allerlei mimosaproducten verkocht, zoals siroop, zeep en pollen. vial-tanneron.com Chocolaterie Le Palet d’Or in Agay, beroemd om zijn mimosatruffels, ligt direct langs de route (170, rue de l’Agay). De tuin van het Domaine du Rayol is ‘s winters open tussen 9.30 en 17.30 uur, met een rondleiding om 14.30. Toegang €12 (€14 met rondleiding) domainedurayol.org Wie een vakantiehuis heeft in Zuid-Frankrijk en een bijzondere mimosa wil kopen voor in de tuin kan terecht bij Pépinières Cavatore even buiten Bormesles-Mimosas. Dit tuincentrum heeft een collectie van 180 verschillende soorten. mimosa-cavatore.com

chambres d’hôtes te huur, ideaal gelegen aan de weg naar de Circuit du Grand Duc-wandeling, met uitzicht over de heuvels. Ze zijn alleen per drie nachten te boeken; geen probleem, want wat de mimosa betreft is in deze hoek van de route het meest te doen en te zien. Vanaf €150 voor een tweepersoonskamer. 2363, boulevard des Termes, Mandelieu la Napoule. villacolina.fr

een boomrijke omgeving uit over zee en de eilanden. Een elegante villa uit de jaren twintig wordt geflankeerd door een moderne uitbreiding. Ook hier een mimosaaanbieding, inclusief gratis toegang tot de vlakbij gelegen botanische tuin Domaine du Rayol. Vanaf €94 voor een tweepersoonskamer. 18, avenue du Capitaine Thorel, Rayol-Canadel-sur-Mer. hotel-terrasses-dubailli.com

☛ Apartementen

ETEN & DRINKEN

Villa Justine

Gelegen naast het Tanneronmassief met zijn mimosabomen. Drie van de vier appartementen zijn voor twee personen geschikt en ook per nacht te huur. Vanaf €630 per week voor twee personen. 47, rue Emile Baudin, 06210 Mandelieu-la-Napoule. villajustine.com

☛ La Villa Douce

LOGEREN

Charmant viersterrenhotel op de flanken boven Rayol-Canadel, met panoramisch uitzicht over zee en de eilanden Port Cros en Île du Levant vanuit de fris-modern vormgegeven kamers en het restaurant Le Café l’Envol, waar chef-kok Zivorad Markovic lichte, mediterrane gerechten serveert. Het hotel heeft een mimosaaanbieding met 15 procent korting en enkele verrassingen. Vanaf €148 euro voor twee personen. 8, corniche de Paris, Rayol-Canadel-sur-Mer. lavilladouce.com

Villa Colina

☛ Les Terrasses du Bailli

Twee luxe kamers zijn als

Het driesterrenhotel kijkt vanuit

De ambachtelijke zeepwinkel

Savonnerie de Bormes

(Bormes-les-Mimosas) heeft met mimosa geparfumeerde zeepjes in het assortiment. savonnerie-bormes.com

☛ Maison d’hôtes

☛ Restaurant

La Fleur de Lys

Sfeervol onder bakstenen gewelven. Vers en lokaal. 2, avenue Chiris, Grasse. facebook.com/ lafleurdelysgrasse

☛ Le Grill de la Mourachonne

Pégomas is een schilderachtig dorp, hier komen kustbewoners graag eten. 3, place du Logis, Pégomas. legrilldelamourachonne.fr

☛ Restaurant La Terrasse Goed eten en over het dorp blikken of mensen kijken in hartje Bormes. Vooral tussen de middag met een zonnetje is het er aangenaam, want dan kijk je uit op de gele kronen van de mimosa onder het terras. 12, place Gambetta, Bormesles-Mimosas. facebook.com/ LaTerrasseDuVieuxSauvaire

HUIS KOPEN IN DE OMGEVING

New Home Agences Immobilières tel.+33 (0)4 94474954. new-home.fr

YOUR PERFECT CHINO

GEMAAKT IN PORTUGAL

17 KLEUREN

ELASTISCHE BROEKBAND

BROEKZAK MET RITS

BESTEL JOUW MR MARVIS BROEKEN NU OP MRMARVIS.COM o f b e z o e k o n z e n i e u w e f l a g s h i p s t o r e â&#x20AC;&#x201D; P. C . H o o f t s t r a a t 2 1 , A m s t e r d a m

GRATIS VERZENDING

ADVERTORIAL

HEERLIJK FIETSEN IN DE PROVENCE

GEMAKKELIJKE ROUTES VOOR GEZINNEN Er is voor elk wat wils en voor alle leeftijden: kies maar! De Véloroute du Calavon (EuroVelo 8) volgt een veilige, bewegwijzerde en vlakke route, waar de lavendelgeur je tegemoet komt met uitzicht op de Grand én de Petit Luberon. Oker met de fiets is een ontdekkingstocht die u naar de mooiste kleurrijke plekken van het Massif des Ocres du

Luberon brengt: een ‘Grand Site de France’ in wording. Van okerkleurige paden naar Colorado Provençal, van musea tot de prachtige mijnfronten door Bruoux. Om elke hoek wacht weer een andere verrassing. De Luberon op de fiets geeft de vrijheid om te kiezen: verken de hele Luberon of neem kortere lussen vanuit uw verblijfplaats voor als u het rustiger aan wilt doen. Voor sportievelingen zijn er maar liefst 63 gemarkeerde

Het is goed fietsen in de Luberon, het hart van de Provence! Met kilometers aan fietspaden, rustige wegen met glooiende hellingen en magische landschappen is er alles wat je nodig hebt om je batterijen op te laden. Fijne cafeetjes en restaurants onderweg, fietsverhuurbedrijven, accommodaties speciaal voor fietsers. U komt gegarandeerd terug met fantastische herinneringen. routes voor alle niveaus. Mountainbiken kan er ook geweldig in het mountainbikegebied Provence Luberon Lure! ZOVEEL TE DOEN EN ZIEN De routes laten je ook de schoonheid van de Luberon ontdekken: natuur, architectuur, de heuveldorpen, boerderijen en kastelen en spectaculaire uitzichten. Alle tijd om een glas rosé te proeven samen met de smaken van de streek….

Om locals te ontmoeten op de markten, om ambachtslieden te bezoeken en om unieke ervaringen te beleven in een uitzonderlijk beschermd gebied: het Luberon Regionaal Natuurpark.

OFFICE DE TOURISME PAYS D’APT LUBERON T. +33 (0)4 90 74 03 18 www.luberon-apt.fr #paysaptluberon

Stefan Stefan de Vries (1970) woont en werkt sinds 1999 in Parijs. Hij is correspondent voor RTL Nieuws, Euronews en BBC Radio.

À TABLE!

FOTO LAURENT KING ILLUSTRATIE INGRID BOCKTING

De trouwe lezer van deze column zal het al opgevallen zijn dat mijn verhalen zich vaak afspelen in of rondom Parijse restaurants. Dat is niet zo verwonderlijk, want dat is de locatie waar een groot deel van mijn leven zich afpeelt. Een tijdje zelfs als barman, maar vooral als gast. Of wás de locatie, kan ik beter schrijven. Nu is het bijna overal in Europa door de coronamaatregelen een stuk lastiger geworden om nog ergens wat te drinken of te eten. De geïmproviseerde terrassen op parkeerplaatsen die afgelopen voorjaar na de eerste lockdown overal opdoken, zijn nu treurigmakend leeg. Zonder de zinc op de hoek en zonder de kantine met rood geblokte kleedjes waar de hele buurt komt lunchen, is Parijs simpelweg Parijs niet meer. En dat heeft een grote impact op het sociale leven. Restaurants en cafés zijn onlosmakelijk met de stad verbonden. Veel mensen wonen klein, en nodigen daarom minder snel gasten thuis uit. Tegelijkertijd zijn veel restaurants betaalbaar en goed. De afgelopen twee decennia in Parijs maakte ik juist aan tafel de meeste vrienden, sommigen voor een avond, anderen voor het leven. Zo was ik jarenlang lid van een illuster dinergezelschap, dat elkaar eens in de paar maanden in wisselende samenstellingen ontmoette. Deze supper club, zoals het groepje zich noemt, kwam bij elkaar in een restaurant ergens in het hart van de stad. De schrijvers, ondernemers, theater makers, advocaten of documen tairemakers waren afkomstig uit alle windstreken, maar hadden

één ding gemeen: hun liefde voor Parijs. Het leven was vaak het belangrijkste onderwerp aan tafel. Het klinkt een beetje als het Franse equivalent van de grachtengordel, maar aan tafel was iedereen gelijk, in ieder geval voor die avond. Als ik niet met anderen at, dan ging ik gewoon ergens zitten om naar mensen te kijken, ze te observeren en me voor te stellen wat voor levens die toevallige passanten hebben. In mijn eentje, want ook dat is in Parijs heel gebruikelijk. In andere steden zouden de gasten je al snel een beetje zielig vinden, maar in Parijs niet. Wie alleen zit in een restaurant, is een onafhankelijke geest en kan dus op ontzag van de ober rekenen. Een andere vaste eetafspraak had ik met Camille, die ik leerde kennen op de Sorbonne. Ze is net als ik gek op Japan en daarom spraken we zeker een keer per maand af in de nieuwste of gekste Japanse restaurants. Dan bedoel ik niet de talloze op millennials gerichte sushitenten, maar zaken met authentieke gerechten uit het land van de rijzende zon. Gelukkig zit Parijs vol met échte Japanners, waardoor je je even in Tokyo kunt wanen. Maar ook ramen of katsudon heb ik al een tijd niet meer met haar gegeten. Want al die bezoeken zijn nu niet meer spontaan, maar sporadisch geworden.

Wie alleen zit in een restaurant, is een onafhankelijke geest en kan dus op ontzag van de ober rekenen

Hoewel de vanzelfsprekendheid om even af te spreken voor een café of een apéro voor nu dan even weg is, als er straks een vaccin is, weet ik zeker dat deze prachtige Parijse gewoonte weer terugkeert. A votre santé!

LEVEN IN FRANKRIJK 25

Vanaf dit nummer neemt Eugenie Goldschmeding het stokje over van Renée Koudstaal met een nieuwe rubriek. Zij deelt met ons ontmoetingen, ervaringen en nieuwtjes die haar de afgelopen maanden in Parijs inspireerden.

26 LEVEN IN FRANKRIJK

Matisse in negen hoofdstukken Er zijn van die dagen die met genade gevuld zijn. Zo slenterde ik door de médiathèque in het twaalfde arrondissement en kreeg een vuistdikke catalogus van Henri Matisse in het oog, waar het plastic van afbladderde. Voordat ik het leende, liet ik de materiële schade aan een medewerkster zien, zodat ik niet de verantwoordelijkheid zou krijgen voor het hier en daar uit elkaar vallen van het dikke boek. Ze neusde wat in de computer en zei toen: “Het is oud, ik schrijf het af en geef het u cadeau.” Terwijl ik de paar kilo papier naar huis sleepte, dacht ik eraan hoe mijn liefde voor Matisse werd geboren. Als kind bezocht ik voor het eerst het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ik mocht na afloop een doosje met Matisse-kaarten kopen, van zijn Jazz-serie natuurlijk, die de spontaniteit van het leven met veel verve, humor en lichtende kleuren verbeeldt. Het Centre Pompidou wijdt nu een expositie aan de 151 jaar geleden geboren Matisse en leende zoveel mogelijk werken van Franse musea om een chronologisch totaalbeeld te tonen van zijn oeuvre. Opeens ben ik weer net zo verliefd op zijn werk als toen: op de speelse en originele composities die altijd net iets anders zijn dan je verwacht, op de extatische kleurencombinaties die ZuidFrankrijk ademen. De expositie is in negen ‘hoofdstukken’ verdeeld, en elk hoofdstuk wordt belicht door een andere schrijver, dichter, criticus en door Matisse zelf. Covid heeft ook voordelen voor de kunstliefhebber, want je bestelt eenvoudig online een ticket met tijdslot en je hoeft je niet meer door rijen bezoekers heen te wurmen, en je hebt de werken lekker voor jezelf. ‘Matisse, comme un roman’, t/m 22 februari 2021, Galerie 1, Centre Pompidou, Parijs.

Coups de Cœur Paris Kunstenaar Eugenie Goldschmeding woonde twintig jaar permanent in Parijs en pendelt nu tussen Berlijn en Parijs.

Franse (kunst)les Wat opvalt als je een tijdlang in Parijs verblijft en steeds meer vervreemdt van je moerstaal, is hoe direct wij Hollandais spreken, zonder blad voor de mond, eerlijk en ook nogal, nou ja, bot. Iemand van wie ik veel kan leren door zijn diplomatieke en elegante manier van converseren is de Franse curator Jean de Loisy (tevens huidige directeur van de École Nationale Supérieure des Beaux-Arts in Parijs). Bij hem voel je dat hij met alles (vooral als het te serieus wordt) de draak steekt, wat je in het prachtige Franse bijvoeglijk naamwoord facétieux kan samenvatten. Groot kenner van de dichter Stéphane Mallarmé en gepassioneerd kunsthistoricus met een voorliefde voor hen die de onzichtbare wereld van de menselijke ziel in beeld uitdrukken, heeft hij een wekelijkse radioshow op France Culture, die je als podcast net zo vaak kan terugluisteren als je wilt; over de nieuwste tentoonstellingen in Frankrijk en gecentreerd om originele vragen als: hoe komt het dat geportretteerden op schilderijen je meestal een beetje scheel aankijken? Ook erg goed voor je Frans! Elke zondag tussen 14.00 en 15.00 uur en als podcast. franceculture.fr/ emissions/lartest-la-matiere

Panterprint en zebrastrepen Oh nee, niet weer een stijlgids van een hoogneuzige Parisienne die zegt dat ik mijn kast vol moet hangen met grijs en beige kasjmier (dit vind ik sowieso een heel gek advies, want als grijs je staat, past beige per definitie niet bij je teint, en vice versa)! Maar gelukkig, het nieuwe boek van modejournaliste Sophie Gachet is op mijn clownesk geklede lijf geschreven. Het heeft als thema ‘hoe kom je uit de voeten met slechte smaak’. Ze geeft advies over hoe je die smaak voor je kunt laten werken. Kijk, daar kan ik wat mee en u, in paarse tijgerprint én zebrastrepen gehulde lezer, wellicht ook. “Te veel goede smaak kan heel saai zijn”, citeert Sophie Gachet wijlen Diana Vreeland toen ze hoofdredacteur was van de Amerikaanse ‘Vogue’. En zij die vloeken in de kerk der goede smaak krijgen op den duur gelijk, want bad taste komt uiteindelijk ook in de mode. Zo verlang ik nog weleens terug naar het Rietveld Academie-tenue anno 1999 (minirok op lange broek) en die combinatie mag gewoon van Sophie. En ook mijn brave-meisjes-bedelketting die ik al jarenlang zigeunerachtig om het middel draag, blijkt in de wintercollectie 2020-21 van Chanel een hot item. Natuurlijk heeft het boek een lekker vette panterprint op de cover, want zoals Karl Lagerfeld al zei: mode is er om je vrolijk te maken. En op pagina 222 zegt Sophie het nota bene zelf: “Être un clown fashion, cela peut être chic finalement.” Die zit. ‘Anatomy of Style’ (Editions Flammarion), ook in het Engels verkrijgbaar.

Meteen in feeststemming Moedige mensen openen ook in barre tijden nieuwe eettentjes. Van het nieuwe restaurant Les Antiquaires in de Rue du Bac in het zevende arrondissement lonken de gezellige lampjes je flonkerend naar binnen. Zodra je neerstrijkt in deze klassieke bistro ben je in een feeststemming. Nu we er toch zijn en nog steeds maar één keer leven, bestellen we na een klassiek hoofdgerecht een crèpe suzette flambée au grand marnier en proosten met een ijskoud glas Pouilly-Fumé op de komende lente. Les Antiquaires, 13, rue du Bac. lesantiquaires.net

LEVEN IN FRANKRIJK 27

Voorpret wintersport

Nieuw & anders Tot half januari heeft Frankrijk nog ‘code oranje’. Maar het is ook best aangenaam om alvast virtueel op wintersport te gaan en deze bijzondere tips te bewaren voor later in het seizoen. DOOR PABLO PICHEL & FABIAN TAKX

28 LEVEN IN FRANKRIJK

Skinieuws & tips

3D HOTEL

Les Sybelles, Savoie In Corbier opent dit skiseizoen het eerste hotelcomplex in Europa dat volledig is gebouwd met 3D geprinte materialen. Door de kamers al in de fabriek in elkaar te zetten, is veel tijd bespaard. In totaal duurde de bouw van de 99 appartementen slechts negentig dagen. Het gloednieuwe, volledig recyclebare hotel staat pal naast de piste van Les Sybelles. Ski’s kunnen dus voor de deur worden aan- en uitgetrokken. Daarnaast kunnen skipassen en uitrusting ook voor je worden klaargelegd, waardoor er écht geen kostbare skitijd verloren gaat. Vanaf € 575 voor een week. mmv.fr

SNEL SKIHOTEL Val Thorens, Savoie

Vintage modern, zo zou je het interieur van Hôtel Marielle (****) kunnen noemen. Strak, met chaletinvloeden. In Val Thorens, de hoogste wintersportplaats van Europa (2300 meter), wordt de hoogbouw steeds meer aangevuld met heuse chalets. Het hotel dankt zijn naam aan de 75-jarige legendarische skikampioene Marielle Goitschel, die veel voor deze wintersportplaats heeft betekend. Sfeervol en comfortabel, en de pistes zijn vlakbij. hotelmarielle.com

SKIËN BIJ VOLLE MAAN Morzine, Haute-Savoie

Geef toe, we hebben er allemaal wel eens van gedroomd om ’s nachts te skiën. Bij elke volle maan organiseert het Office de Tourisme van Morzine een tochtje onder de sterrenhemel. Bij het vallen van de avond wandel je in een groep naar een berghut, waar je wordt verwelkomd met een warm haardvuur en een maaltijd bereid met lokale producten. Na afloop ski je in het donker terug naar de bewoonde wereld, in het schijnsel van de maan en een lampje op je helm. morzine-avoriaz.com

VITALE VAKANTIE Le Grand-Bornand, Haute-Savoie

Ben je geen sportfanaat maar wil je toch fit blijven? Bij Auberge Nordique in de Haute-Savoie kun je activiteitenprogramma’s boeken waar vitaliteit én spiritualiteit centraal staan. Zoals yoga, afgewisseld met andere gezonde activiteiten zoals skiën, sneeuwwandelen en het tappen van berkensap! De zuivere lucht en het uitzicht op het berglandschap geven lichaam en geest weer energie. auberge-nordique.com

LEVEN IN FRANKRIJK 29

DRIJVEN IN HET IJS Val Cenis, Savoie

Bij liefhebbers van rust en ontspanning zal ice floating zeker aanslaan. Tijdens deze ‘activiteit’, die is overgewaaid uit Finland, lig je minutenlang zachtjes te dobberen in het wak van een bevroren meer. Maar geen zorgen om de kou. Aangezien je een droogpak draagt, zal die niet tot nauwelijks voelbaar zijn. Het berglandschap en de geluiden van de ongerepte natuur zorgen voor een serene sfeer. Dit unieke gevoel kun je ervaren in het wintersportgebied Val Cenis, in de Haute-Marienne. sensationsvanoise.com

SMULLEN IN JE EIGEN IGLO

Praz de Lys – Sommand, Haute-Savoie Je eigen iglo maken is al leuk. Nog leuker: na drie uur bouwen in je eigen iglo een hartige Savoyard-maaltijd eten en er overnachten. En dan heb je daarvoor al met een instructeur een mooie sneeuwschoenwandeling gemaakt door de bergen aan de voet van de Mont Blanc. en.prazdelys-sommand.com/ activite/rando-igloo-mieussy

30 LEVEN IN FRANKRIJK

ONTSPANNEN AFDALEN Les Deux Alpes, Isère

De elektrische mountainbike is ook in de winter interessant. Aventure Electrobike in Les Deux Alpes verhuurt ze, met spijkerbanden om meer grip op de sneeuw te hebben. Vooral de ‘glij- en stuurervaring’ schijnt geweldig te zijn. Leuk om met een georganiseerde tocht te doen (voor een introductietarief van € 45 p.p.). Er is zelfs een georganiseerde e-MTB-tocht in het donker, met een maaltijd in de bergen bij Ferme de la Molière, en daarna rustig terugrijden naar het skioord (€ 70 p.p.). Ook geschikt voor beginners. les2alpes.com, aventure-electrobike.com

Skinieuws & tips

BEACHVOLLEY IN DE SNEEUW

Valberg, Alpes-Maritimes Sneeuwvolleybal – olympische sport in spe – kun je sinds kort beoefenen in skiresort Valberg. Bij de winterse tegenhanger van beachvolleybal sta je met je voeten in de sneeuw. Sneeuwvolleybal zal overigens nog officieel worden geïntroduceerd met een feestelijk evenement. Meer info vind je op de site van Valberg. valberg.com

GROEN OVERNACHTEN Gérardmer, Vogezen

Bij de (’s zomers) groene Vogezen hoort een groene accommodatie. Bij de eigenaren van Saveurs Vosgiennes heb je de keuze uit vier huisjes die 100% milieuvriendelijk en zelfvoorzienend zijn, midden in de besneeuwde bossen. De elektriciteit wordt opgewekt met zonnepanelen en het water uit de omgeving wordt gezuiverd met een filtersysteem. Een tiny house staat naast een kabbelende rivier en er zijn koepelhuisjes waar je in slaap kunt vallen onder de sterren. Ideaal voor de natuurliefhebber. Vanaf € 80 per nacht. saveursvosgiennes.com

WEG VAN DE MASSA Les Gets, Haute-Savoie

Slapen onder een koepel, aan de rand van een bos, met overdag een panorama van de Mont Blanc en ’s avonds de sterren boven je hoofd. Dat biedt chambres d’hôtes Chéry Dôme, boven op de Mont Chéry, bij het rustige gehucht La Sarre. Heerlijk in de vrije natuur en toch met alle mogelijke luxe, zoals een hottub in de ‘tuin’. Het bekende wintersportoord Les Gets in het uitgestrekte skigebied Portes du Soleil ligt vlakbij. cherydome.com

RESERVEER ONLINE!

Dévoluy, Hautes-Alpes Reserveringsplatform Le Dévoluy brengt alle aanbieders van accommodaties en activiteiten in de bergen van Dévoluy in de Hautes-Alpes samen. Wel zo handig nu je sowieso van tevoren moet reserveren. Ook wintersportgebied Val d’Allos heeft zo’n website: ledevoluy.com alpissime.com

LEVEN IN FRANKRIJK 31

FRANS ALPENDESIGN Val d’Isère, Savoie

Het Diamond Rock Hotel in Tignes (*****) is vanbuiten een hedendaagse eco-versie van het huis van de Flintstones en vanbinnen warm en luxe, met veel hout. Je waant je in een gezellig chalet. Maar het is niet zomaar een boetiekhotel, want er zijn ook een spa, een panoramabar en twee restaurants en allerlei divertissements, van een bowling tot een bioscoop en een ski-simulator. diamond-rock.fr

LUXE BERGLODGE

Les Gets, Haute-Savoie In het hart van Les Gets kun je sinds kort overnachten in een luxe

ALPINOTHERAPIE

mountainlodge. De Kinabalu-apparte-

Alpe d’Huez, Isère

menten zijn allemaal erg ruim en warm ingericht. Alsof je een gezellige huiskamer binnenloopt waar het haardvuur altijd aan staat. En vanaf het balkon heb je een heerlijk uitzicht over het nabijgelegen skigebied. Voor een verrukkelijk Italiaans avondmaal kun je terecht in Trattoria La Bocca. Vanaf €120 per nacht. alpine-residences.fr

DINEREN IN DE LUCHT Alpe d’Huez, Isère

Een diner bij maanlicht in een skilift, is dat niet romantisch? In gondellift L’Enversin dineer je tijdens een ontspannen tocht met prachtig uitzicht op de bergen. Vertrek om half zeven vanuit de skilift van Vaujany. Bij de maaltijd inbegrepen: aperitief, kaasfondue, sla, dessert en koffie of thee. Tarief: € 38/volwassene en € 5/kind onder de 13 jaar. Wel even reserveren. oz-vaujany.com/en/ diner-panoramique

32 LEVEN IN FRANKRIJK

CORONAMAATREGELEN Op france.fr/nl staan alle Covid-19- maatregelen overzichtelijk in een infographic. nl.france.fr/nl/bereid-je-reis-voornaar-frankrijk/coronamaatregelen-wintersport-frankrijk

Bij Hôtel Grandes Rousses (****) in Alpe d’Huez kun je genieten van alpinotherapie, een wellnessvariant waarbij al het heilzame van de bergen wordt gebruikt, van zuiver water uit een bergmeer tot planten en mineralen uit de Alpen. Zelfs halfedelstenen komen er in een reeks baden aan te pas. Helpt tegen vermoeidheid, ontgift en versterkt het natuurlijke afweersysteem. hotelgrandesrousses.com

ADVERTORIAL

DE ISÈRE

Dit gebied ten zuidoosten van Lyon, in de noordelijke Franse Alpen, wordt nog niet overspoeld door toeristen. Je vindt hier volop (beschermde) natuur, met een nationaal park (Les Écrins) en twee regionale parken (Vercors en Chartreuse) waar bezoekers gastvrij worden ontvangen. Voor de liefhebbers van wintersport is dit ook een ideale bestemming. Rond Grenoble, hoofdstad en toegangspoort van het departement, liggen maar liefst 22 skioorden. Je kunt er alpineskiën, langlaufen en snowboarden, maar ook toerskiën, afdalen met een e-mountainbike, gletsjerklimmen, sneeuwschoenwandelen en nachtelijke afdalingen maken met een gids. Of genieten van een sledehondentocht of een natuurexcursie in de besneeuwde bergen.

Dit departement biedt alle mogelijke accommodaties, van vijfsterren- tot familiehotels, en van chalets d’hôtes of gîtes tot eenvoudige berghutten. Eten kun je op de piste, maar ook in sterrenrestaurants en eenvoudige ferme-auberges of ‘bubbels’ van hout en glas op een berg onder de sterren. Ook origineel: romantisch dineren in een skigondel of in je zelfgebouwde iglo. Als je wilt bijkomen in een aromatisch bad of een goede massage wilt, kan dat uiteraard ook, want wellnessfaciliteiten zijn hier volop. Sommige spa’s bieden specialiteiten als ‘sylvotherapie’ (bostherapie) en alpinotherapie. Natuurlijk krijgt ook duurzaamheid steeds meer aandacht, net als de lokale gastronomie. Meer dan ooit bieden restaurants bio of eco. Wie een gevarieerde mix van alles wil, kan een pakketreis boeken via de website van de Isère.

isere-tourisme.com

©PASCALE CHOLETTE

‘Isère, niets natuurlijkers’ is de slogan van het departement Isère, en terecht. In ieder jaargetijde kun je hier sportief en ontspannen tot rust komen, met als decor de wonderschone bijna 4000 meter hoge bergen en de groene dalen met meren en bossen waar je de zuiverste lucht van Frankrijk inademt.

©THOMAS HYTTE/KLIP.FR

Wintersport in de puurste natuur

La France & moi

Ze werken al jaren in Frankrijk en spreken Nederlands met een Frans accentje. In deze rubriek vertellen Nederlanders over de charme en de valkuilen van het ĂŠchte leven in Frankrijk. Deze editie: Fietspionier in Parijs.

34 LEVEN IN FRANKRIJK

Yvonne America (33) nam tien jaar geleden een gedurfd besluit en zette Paris By Bike op. Nu gidst ze met haar team jaarlijks zo’n zesduizend Nederlanders en Vlamingen op de fiets door Parijs. Yvonne woont met man en baby de helft van het jaar in Parijs, de andere helft in Brabant. TEKST FABIAN TAKX FOTO’S EIGEN ARCHIEF YVONNE AMERICA EN EVA VAN WOERKOM EN ANNA PRICHARDTEKST THOMAS BRAUN FOTO’S THOMAS BRAUN & PRIVÉBEZIT NATALIE DE JEU

‘Ook de Fransen fietsen steeds meer’ Francofiel “Mijn opa en oma waren verknocht aan Frankrijk. Mijn oma las Simone de Beauvoir en gaf seksuele voorlichting op de Sociale Academie, ze was een beetje een hippie en dol op Frankrijk. In de jaren zeventig kochten ze een stuk grond in de Ardèche en bouwden er een huis. Er ontstond een levenslange vriendschap met de buren, nu al vier generaties lang. Mijn vader genoot ervan om in de olijfgaard en de wijngaard te werken. Inmiddels is het huis verkocht, maar we komen nog vaak in die buurt. En opa heeft me een stuk grond geschonken naast het huis. Zo blijft de Ardèche in onze familie.”

Van au pair naar ondernemer “Ik wilde cabaretière worden, maar na mijn eerste jaar op de Kleinkunstacademie in Amsterdam kreeg ik te horen dat ik wel komisch talent had, maar niet genoeg culturele bagage. ‘Ga jij maar een jaartje rijpen’, zeiden ze. Toen besloot ik maar naar Parijs te gaan. Ik werd au pair bij een alleenstaande moeder, die op Eerste Kerstdag was verlaten door haar man. Hij was er, heel klassiek, vandoor gegaan met een serveerster uit een van hun horecazaken toen zijn vrouw acht maanden zwanger was. Zo werd ik naast au pair ook psycholoog en schouder om op uit te huilen. Het is gelukkig helemaal goed gekomen, ze heeft nu een nieuwe man en

een aantal restaurants in Parijs. We zien elkaar nog steeds. Omdat ik helaas na mijn tweede jaar op de toneelschool alsnog een bindend studieadvies kreeg, viel die droom in duigen. Ik heb nog wel door het land getoerd met een eigen show en een paar cabaretprijzen gewonnen. Daarnaast studeerde ik Franse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en in het laatste jaar volgde ik een Erasmusprogramma in Parijs. Toen werd ik pas echt verliefd op de stad. Ik had uit Amsterdam mijn omafiets meegenomen, met een grote mand met bloemen voorop en kreeg daar elke dag wel leuke vragen over. Daardoor kreeg ik het idee een Nederlandse winkel te openen met pindakaas en bitterballen en daarnaast fietsen te verhuren en verkopen en fietstours te organiseren. Van dat plan zijn alleen de tours overgebleven. Op die manier kon ik mijn passie voor de geschiedenis van Parijs kwijt én mijn talent voor verhalen vertellen en entertainen.”

Linkerpagina: Yvonne op haar Parijse adres aan de populaire Rue des Martyrs. Deze pagina, boven: grootvader Paul schenkt een stukje Ardèche aan zijn kleindochter, bij de notaris in Parijs. Onder: met haar zusjes in Narbonne, tijdens de oneindige zomers in Frankrijk.

Gespecialiseerd in Nederlanders “In het begin stond ik ook open voor Amerikanen, Australiërs en andere buitenlandse toeristen, maar die bleken niet te kunnen fietsen en hadden een ander soort humor. Dus al snel besloot ik me te specialiseren in Nederlanders en Vlamingen. Ik heb in Friesland een bedrijf gevonden, Pointer, dat fietsen op maat > kon maken in rood-wit-blauw. Met mandjes voorop.

LEVEN IN FRANKRIJK 35

La France & moi

Nu is fietsen in Parijs nog veiliger en leuker geworden. Fransen fietsen ook steeds meer, ook omdat de gemeente je 400 euro subsidie geeft als je een e-bike koopt. Je kunt ook op allerlei plekken goedkoop Vélib’ fietsen huren en ergens anders neerzetten. Daar wordt veel gebruik van gemaakt. In de tien jaar dat wij nu actief zijn, is het fietstoerisme in Parijs verdriedubbeld. Normaal gesproken hebben we in het hoogseizoen tien gidsen fulltime aan het werk, maar de afgelopen zomer door de coronacrisis maar vier. Er zitten veel creatievelingen tussen. Degene die nu de dagelijkse leiding heeft, is ook modeontwerper. Verder hebben we er ook een danser, een actrice en een fotograaf bij. We hebben vijftig fietsen en we organiseren tours met verschillende thema’s. Ik geniet het meest van de Kids Tour; kinderen vragen dingen waar een volwassene nooit op komt. Bij de Off Road Tour rijden we door de arbeiderswijken, die veel gemengder zijn dan die in het centrum en dan zie je ook de groenere gedeeltes van de stad. In het Parc Buttes-Chaumont pauzeren we voor een roseetje bij ons favoriete café en restaurant. En bij de Food Tour doen we zes of zeven adresjes in de Marais aan. Maar we doen ook tours op maat, dus iedereen kan bij ons terecht.”

V.l.n.r.: toeristen ontdekken het Palais-Royal met gids Franke; opa en vader aan het werk in hun eigen huisje, Uzer 1975; derde generatie in de Ardèche: Yvonne op haar eigen terrein in Uzer.

Voor de helft terug

En bloemen, maar die werden meteen gejat, dus daar ben ik al snel mee opgehouden. Vervolgens heb ik een goede website gemaakt om klanten te werven. Mijn vader is ook ondernemer, dus hij kon me goed adviseren. Zo kwam hij op het idee de fietsen te stallen in een openbaar fietsenrek tegenover een café, zodat de eigenaar ze in de gaten kan houden en wij daar een biertje kunnen gaan drinken na de tour. Ondernemen in Parijs is best pittig. Er zijn veel regels, het is duur en je wacht vaak eindeloos tot iets rondkomt. Als je je in Nederland wilt inschrijven bij de Kamer van Koophandel duurt het twintig minuten, hier zes tot tien maanden.”

Fietstoerisme verdriedubbeld “Tijdens de lockdowns kunnen we helemaal niets doen, maar daarbuiten loopt het erg goed. Ik denk dat mensen in plaats van een verre reis naar Bali voortaan eerder naar Frankrijk gaan. En fietsen kun je in de openlucht, zonder mondkapje. Bovendien is er een wonder gebeurd. We pleitten al vijftien jaar voor dubbele fietspaden door Parijs en door de lockdown is de gemeente nu eindelijk overstag gegaan en is er vijfhonderd kilometer aan fietspaden bijgekomen.

36 LEVEN IN FRANKRIJK

“Ik heb wel Parijzenaren als vriendjes gehad, maar de leuke man die ik nu heb, Diego, ben ik tegengekomen in Colombia. In de winter had ik meestal wel tijd voor een verre vakantie. Hij werkte als matroos op een zeilboot. In Parijs bleek hij zich te ontpoppen tot een goede fietsenmaker en nu heeft hij zijn eigen bootonderhoudsbedrijf. Ik heb de Parijzenaar regelmatig ervaren als chronisch ontevreden, ze klagen graag. De singles van 35 die ik tegenkwam, wilden dat het liefst zo houden! Als het een beetje te serieus werd, haakten ze af. Parijs is een topstad als je jong en kinderloos bent en van alles wilt zien en ondernemen, maar ik wil er liever niet mijn kind laten opgroeien; kinderen kunnen niet alleen op de fiets naar school en een achtertuin kun je ook wel vergeten. Bovendien, toen ik er een tijdje woonde, kreeg ik ook oog voor de misère en de luchtverontreiniging. Vooral toen we onze zoon Valentín kregen, verlangde ik zo naar de landelijke rust en het dorp van mijn familie. Dus toen Diego in Nederland een verblijfsvergunning kon krijgen, besloten we de helft van het jaar in Nederland te gaan wonen. Hij is ook geen stadsmens en vindt het leven in Nederland fijner dan in Parijs. Maar omdat ik nog dagelijks bij het bedrijf betrokken ben, vind ik het de perfecte combinatie.” ■ parisbybike.eu

BIJBEL VAN +DE DE FRANSE KEUKEN

t.w.v. â&#x201A;Ź 31,99 nu samen voor maar

â&#x201A;Ź45 DE BIJBEL VAN DE FRANSE KEUKEN De Franse chef-kok Alain Caron schreef De bijbel van de Franse keuken voor zowel de beginnende als de ervaren thuiskok. Het kookboek is een verrassend en leerzaam naslagwerk met heldere instructies, stap-voorstapfotografie en een lijst met Franse culinaire begrippen

en technieken. Maak een reis door Frankrijk met recepten uit elke regio: een klassieke uiensoep uit Centraal-Frankrijk, de lekkerste varkenskoteletten op Parijse wijze of coquilles Saint-Jacques uit het zuiden. Leer alles over het maken van de lekkerste Franse gerechten thuis in je eigen keuken!

Het hierboven genoemde abonnementsbedrag is inclusief verzendkosten van het welkomstgeschenk. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het boek.

Fijn geprijsde win�erwijnen

Een tijd van luxe kerstborrels en grootse eindejaarsfeesten zal het deze winter niet worden. Bovendien zullen veel mensen terugkijken op een economisch stroef jaar. Dat is geen reden om chagrijnig achter de gordijnen te verdwijnen. Maak het gezellig met minder. Tips voor betaalbare én lekkere wijnen.

aat het om wijn, dan heeft Frankrijk internationaal een goede naam: overal ter wereld kijken niet alleen liefhebbers maar ook wijnmakers nog altijd naar de grote voorbeelden uit het land waar al millennia wijn wordt gemaakt. Want ja, bordeaux, bourgogne, champagne: dat zijn niet alleen wijnen, het zijn begrippen en namen die associaties oproepen met traditie, kwaliteit en keukencultuur. En: met hoge prijzen. Wat betreft wijnvolume staat Frankrijk jaarlijks in de top twee (Italië produceert in sommige jaren net wat meer), maar slechts een klein deel daarvan zit in die blingbling-categorie. Geef je, zeker nu, liever niet te veel uit aan een fles? Dan valt er gelukkig toch veel te kiezen.

Liefde voor vrijheid en experiment

Hoe pak je dat aan? De vuistregel is een beetje weg te blijven van de groots klinkende namen: je betaalt altijd voor faam. Vertrouw erop dat er in veel delen

38 LEVEN IN FRANKRIJK

van het land goede wijnen worden gemaakt. Laten we maar beginnen in LanguedocRoussillon. Deze grote regio die zich langs de Middellandse-Zeekust uitstrekt naar de Pyreneeën, is een van de oudste wijngebieden van Frankrijk, maar heel chic is hij nooit geworden. Sterker, lange tijd werd er veel bulkwijn geproduceerd die in Parijse bistro’s werd geschonken. Land is er niet duur, de regelgeving is soepel voor wat betreft de druiven die je mag aanplanten en bij elkaar gooien, en het klimaat werkt mee. Wijnmakers die van experiment en vrijheid houden, kunnen hier hun ambities uitleven. Dat levert wijnen op die weinig pretenderen, maar erg lekker wegdrinken: veel rijp fruit, op het jammige af, en de tannines van de rode wijnen zijn doorgaans soepel en rijp. Je komt er veel blends tegen van Zuid-Franse druiven zoals de witte marsanne, grenache blanc, picpoul en rolle, of rode zoals mourvèdre, syrah, carignan en grenache. Cepagewijnen, gemaakt van één ras, vind je er ook, waaronder van alom bekende druiven als chardonnay en cabernet sauvignon. Of je nu voor specifieke herkomstbenamingen als Fitou, Corbières en Minervois kiest, of voor de algemene aanduiding IGP Pays

Dégustation Remke de Lange is journaliste, vinologe, wijndocente en sommelier. In Australië en Zuid-Afrika maakte ze zelf wijn: Rem’s Row.

d’Oc, de verhouding prijs-kwaliteit is bij wijnen uit dit deel van het land vrijwel altijd heel goed. Nog een verzamelgebied waar je actief moet zoeken naar duur spul: de Sud-Ouest, ten zuiden van Bordeaux. Met de droge, stevige wijnen uit Cahors en Madiran of de vrolijke witte wijnen van de Côtes de Gascogne haal je karaktervolle wijnen in huis die van een winterdiner iets bijzonders maken. Ook elders kun je op fijn geprijsde wijnen stuiten. Hou je van het sappige zwoele fruit uit de zuidelijke Rhône, maar deins je terug voor de prijzen voor appellaties als Châteauneufdu-Pape, Vacqueyras en Gigondas? Lirac is minder beroemd en maakt vergelijkbaar lekkere wijnen in rood, wit en rosé. Ook het ruimere herkomstgebied Côtes du Rhône is vaak een geweldige keuze: voor een tientje heb je al snel zo’n soepel fruitige wijn met zomerse warmte in het glas. Hetzelfde geldt voor sauvignon blanc uit de Loire. Voor gemeentenamen als Sancerre en Pouilly-Fumé betaal je snel meer, terwijl de lager geprijsde Touraine ook erg lekker kan zijn. Dat is de schoonheid van Frankrijk: er is zoveel wijn en die is zo divers, dat je met elke portemonnee moeiteloos iets moois vindt.

Grote namen voor een bescheiden budget

Hecht je aan klassiek, zo rond de feestdagen? Ook de gerenommeerde regio’s hebben wijnen op verschillende prijsniveaus. Bordeaux is een grote wijnstreek waar echt niet alles om Lafite Rothschild en Margaux draait. Staat er ‘cru bourgeois’ op het etiket dan heb je te maken met een château in de

Médoc van kwaliteit die net onder de crus classés-classificatie zit. Goede bordeaux dus, maar niet voor de hoofdprijs. En zoek je een betaalbare dessertwijn die lijkt op sauternes, kijk dan uit naar Monbazillac. Vergelijkbaar zoet, net ten oosten van Bordeaux gemaakt. In de Bourgogne kun je je blindstaren op de grand cru wijngaarden van de Côte d’Or, in de zuidelijker gelegen Côte Chalonnaise en Mâconnais vind je bijzonder fijne wijnen van chardonnay en pinot die wel bij deBourgogne horen maar geen rib uit je lijf kosten. Dat geldt ook voor de Champagne. In de Marne-vallei en de zuidelijke Côte des Bar bijvoorbeeld kom je niet de grote huizen tegen, maar wel eigenwijze producenten die geweldige champagne maken.

Warme wijn

En dan nog dit: minimaal één keer per jaar is het tijd voor bisschopswijn, of glühwein, nietwaar? Je kunt wachten tot kerst of oudejaarsavond, maar gewoon na een winterwandeling is het ook lekker thuiskomen met een glas warme kruidige wijn. Zorg dat je fijne specerijen en citrusfruit in huis hebt en verander een simpele soepele merlot uit de Languedoc-Roussillon in een feestelijk winterse, troostrijke drank. ■

LEVEN IN FRANKRIJK 39

40 LEVEN IN FRANKRIJK

VAN FONDUE TOT TARTIFLETTE

Zo smaak� de Franse win�er Culinair journalist Paola Westbeek leidt ons rond in de wereld van de Franse kazen. Ter inspiratie voor een perfect plateau des fromages, maar ook om te verwerken in heerlijke gerechten zoals een taart van Maroilles of kaassoesjes. TEKST PAOLA WESTBEEK

D © ALAIN DOIRE

at Fransen verzot zijn op kaas moge duidelijk zijn met een jaargemiddelde van 27,2 kilo kaasconsumptie per persoon. Geen wonder, aan keuze geen gebrek. Het land telt ongeveer 1200 variëteiten (45 AOP gecertificeerd) met een breed scala aan geuren smaaknuances: van fruitig tot aards en van smeuïg tot stevig. Voor kaasliefhebbers is niets leuker dan een bezoek te brengen aan de boeren die hun kazen kundig en liefdevol maken (soms al generaties lang) of ze te proeven in traditionele streekgerechten. In Frankrijk wordt kaas meestal na de maaltijd gegeten (vóór of in plaats van het dessert), maar veel kazen lenen er zich uitstekend voor om verwerkt te worden in stevige winterse kost. Denk niet alleen aan volumineuze soufflés en smeltende croque-monsieurs – hoe heerlijk die ook smaken in deze donkere dagen – maar ook aan echte recettes des terroirs.

Brunchen met tarte au Maroilles

Natuurlijk brengen we een bezoek aan het noorden om historische steden te bewonderen zoals Lille en Arras. Of een van de vele mooie badplaatsen, waaronder het beroemde Le Touquet-Paris-Plage, waar president Macron in zijn vrije tijd vertoeft. Maar voor de echte kaasconnaisseur staat Hauts-de-France vooral bekend om de Maroilles, een van de stoerste en intenst geurende kazen van deze regio. De roodschimmelkaas, voor het eerst gemaakt in de 10de eeuw door benedictijner monniken in het gelijknamige dorpje Maroilles, kreeg de Appellation d'Origine Contrôlée (AOC) certificering in 1976 en wordt tegenwoordig geproduceerd in Thiérache, een gebied verspreid over de departementen Nord en Aisne. Maroilles eten ze in le Nord traditioneel bij het ontbijt (op een broodje gedoopt in zwarte koffie, zoals te zien is in de film ‘Bienvenue chez les Ch’tis’), maar met zijn robuuste smaak en pittige aroma’s doet hij > het goed in zowel rijke roomsauzen die je bij

LEVEN IN FRANKRIJK 41

42 LEVEN IN FRANKRIJK

Smeltend, smeuïg en ongecompliceerd lekker

Na het uitgebreide koken en lang tafelen met kerst, verlang ik zelf in de rustige dagen voor oud en nieuw vooral naar eenvoud. Maar makkelijk en simpel hoeft niet saai te zijn. Zeker niet als ik een fondue au Mont d’Or serveer, vergezeld van charcuterie uit de Jura zoals gerookte saucisse de Morteau of jambon du Haut-Doubs, krieltjes, knapperig brood, een groene salade en zoetzure cornichons. Mont d’Or, ook bekend als Vacherin du HautDoubs, is een winterse kaas uit de Montagnes du Jura, een relatief onontdekte hoek van Frankrijk, vlak bij de Zwitserse grens. Het gebergte strekt zich uit over een lengte van 350 kilometer, beginnend in de Doubs (het groenste departement) en eindigend in Ain waar het zijn top bereikt op 1720 meter in Crêt de la Neige. Als het aan de Montagnons (zoals de bewoners worden genoemd) ligt, eet je hier ook vorstelijk lekker. Dit is het koninkrijk van Montbéliarde- en Simmentalkoeien die melk produceren voor de ronde, rauwmelkse Mont d’Or-kazen. Vernoemd naar het Massif du Mont d'Or, gaat de oorsprong van deze rustieke kaas waarschijnlijk terug naar de 13de eeuw. In de 18de eeuw was Mont d’Or favoriet op de uitbundige kasteeldiners van Lodewijk XV en zodra je hem uit zijn doosje van sparrenhout lepelt snap je waarom. Hoewel de kaas het beste smaakt op kamertemperatuur – zo kun je zijn lichtzoete smaak, harsachtige aroma’s en fluweelzachte textuur beter proeven – is er weinig dat mij op een koude decemberavond zo blij kan maken als bij een knapperend haardvuur knus aan tafel genieten van een smeltende, versgebakken Mont d’Or. Deze bereiding, genaamd boîte chaude, is sinds de jaren

negentig populair geworden, zeker tijdens de feestdagen en in het skiseizoen. Je maakt hem zo: schep een beetje kaas uit het midden, vul het gat met witte wijn (bij voorkeur de regionale, sherryachtige vin jaune), breng op smaak met een paar flinke draaien van de pepermolen en bak de kaas ongeveer 25 minuten op 220 graden tot hij goudbruin is en verleidelijk begint te bubbelen. Naar wens kun je ook vóór het bakken knoflook en verse kruiden toevoegen. En mocht je echt willen uitpakken, de combinatie van romige kaas en versgeschaafde zwarte truffel is, zoals de Fransen zeggen, un régal (een genot).

Kaassoesjes op oudejaarsavond

Comté, de populairste kaas van Frankrijk, komt ook uit de Jura en is de eerste kaas die een AOC keurmerk kreeg (1958). Er worden jaarlijks ruim 1.600.000 kaaswielen geproduceerd die in rijpingskelders langzaam een keur aan smaakprofielen ontwikkelen, variërend van zacht en boterig tot licht peperig, aards en nootachtig. Wie dit proces van dichtbij wil meemaken, kan een bezoek brengen aan Fort Saint-Antoine, een militair fort gebouwd tussen 1879 en 1882 en sinds > 1966 de prestigieuze kelder van affineur Marcel

gevogelte of varkensvlees kunt serveren als in hartige taarten. De tarte au Maroilles, een bekende regionale specialiteit, vind je vaak op het menu van cafés en brasseries en is niet te versmaden met een koud biertje of een glas cider. De taart is makkelijk te maken en bestaat uit een luchtig gistdeeg besmeerd met een laag crème fraîche, royaal belegd met plakken Maroilles en op smaak gebracht met flink wat peper (zie kader). Dat klinkt misschien machtig, maar het resultaat is verfijnd en voortreffelijk bij een feestelijke kerstbrunch. Voor een fris smaakcontrast garneer ik de tarte au Maroilles met plukjes waterkers, rucola of mesclun aangemaakt met peperige olijfolie en een scheutje vinaigre de noix (walnotenazijn).

De tarte au Maroilles, een bekende regionale specialiteit, vind je vaak op het menu van cafés en brasseries en is niet te versmaden met een koud biertje of een glas cider

Linkerpagina: genieten van een smeltende, versgebakken Mont d’Or, een populair gerecht tijdens de feestdagen en de wintersport. Deze pagina: ‘gougères’ moet je net als oliebollen warm eten.

LEVEN IN FRANKRIJK 43

TARTE AU MAROILLES

Petite. Ongeveer 100.000 wielen (elk van maar liefst 35 kilo) rijpen er zo’n veertien maanden lang bij temperaturen tussen de tien en vijftien graden. Dit wordt met veel enthousiasme verteld door een affineur tijdens een rondleiding van anderhalf uur, gevolgd door een uitgebreide proeverij. De kelders van Marcel Petite zijn onderdeel van de Routes du Comté, een zintuiglijke route die je meeneemt langs melkboerderijen, fruitières (kaasmakerijen), kelders en interessante adressen als La Maison du Comté, een kaasmuseum in Poligny, bekend als de hoofdstad van Comté. Comté is niet alleen onmisbaar op elke degelijke kaasplank, maar wordt ook veelzijdig gebruikt in de Franse keuken. Hij wordt verwerkt in een klassieke fondue of soufflé en verder in alles, van salades tot quiches. In de Bourgogne is Comté – naast andere harde kaassoorten als gruyère en emmentaler – een belangrijk ingrediënt in gougères, kaassoesjes die je vaak tijdens wijnproeverijen krijgt en die ook geserveerd worden bij het aperitief. Er zijn allerlei verhalen over de geschiedenis van deze luchtige kaaswolkjes. Volgens historicus Alain Noël werden ze voor het eerst geserveerd in 1571 als dessert tijdens een bruiloft in de stad Sens. Helemaal niet waar, zeggen ze in Flogny-laChapelle, want dít is de echte bakermat van de gougère. Daar beweert de Guilde des Goûteurs de

(voor 6-8 personen)

Ingrediënten:

Bereiding:

• 150 ml volle melk (lauwwarm) • 2 tl gist (instant) • 200 g patentbloem • 1 ei • snufje zout • 60 g boter, gesmolten • 3 el crème fraîche • 260 g Maroilles, in plakken gesneden • versgemalen peper

Meng de melk en gist met een garde in een grote kom. Roer de bloem er goed door met een houten spatel gevolgd door het ei en een snufje zout. Roer alles gedurende 2 minuten stevig door. Voeg de gesmolten boter toe en roer nog 3 minuten stevig door. Dek de kom af met plasticfolie en een theedoek en laat het deeg 2½ uur rijzen. Verwarm de oven voor op 200 graden. Vet een ovenschaal van 27 centimeter in met boter en bestuif hem met bloem. Klop overtollige bloem weg. Verdeel het deeg over de ovenschaal, helemaal tot aan de randen. Dit gaat het best met bebloemde handen. Verdeel de crème fraîche gelijkmatig over het deeg en beleg daarna met de plakken kaas. Breng op smaak met royaal versgemalen peper. Bak de taart in 20-25 minuten goudbruin. Warm serveren.

44 LEVEN IN FRANKRIJK

Heerlijk bij de kerstbrunch en nog lekkerder als je hem de avond van tevoren maakt en de volgende dag opwarmt.

Koningin van de Franse wintergerechten

Kaasgerechten horen natuurlijk ook bij een ski vakantie. Een dampende tartiflette is de koningin van de Franse wintergerechten. De tartiflette werd in de jaren tachtig uitgevonden om Reblochon te promoten, een fruitige, jonge alpenkaas uit de HauteSavoie met een gewassen oranjegele korst en een aromatische hazelnootsmaak. Dit bleek een slimme marketingtruc want tegenwoordig is Reblochon na Comté en roquefort een van de meest populaire Franse kazen. De tartiflette

ontleent zijn naam aan het Savoyaardse woord voor aardappel (tartiflâ) en is gebaseerd op de péla, een eeuwenoud boerengerecht gemaakt met aardappelen, spek en kaas. Of we binnenkort weer op wintersport kunnen en ons kunnen verheugen op een weelderige tartiflette is nog de vraag, maar gelukkig is het gerecht ook makkelijk thuis te maken. Je bakt gerookte spekreepjes samen met fijngesneden ui en voegt daarna plakjes vastkokende aardappel toe. Zodra de aardappelen gaar zijn, blus je dit af met droge witte wijn en breng je alles op smaak met peper en nootmuskaat. Het mengsel doe je in een ovenschaal en je maakt het gerecht af met een flinke scheut room en dikke plakken Reblochon. Na 15 tot 20 minuten op 200 graden maakt het even niet meer uit of we in Frankrijk zijn of thuis, dit is ultiem winters genieten. ■

©RÉGION HAUTS-DE-FRANCE

Gougères – een heus broederschap dat zich sterk maakt om de authenticiteit van de soesjes te beschermen – dat ze voor het eerst in de 19de eeuw werden gemaakt door een patissier uit Parijs genaamd Liénard. Over hun oorsprong valt te twisten, maar over hun smaak beslist niet. Bij ons mogen ze tijdens oude jaarsavond (uiteraard naast de oesters en foie gras) niet ontbreken. Gougères maak je met pâte à choux, een kookdeeg op basis van boter, bloem en eieren, ook gebruikt in de patisserieklassiekers eclairs, chouquettes en profiteroles. Net als olie bollen moet je gougères warm eten want eenmaal afgekoeld verliezen ze hun onweerstaanbare lichte textuur en kunnen ze wat zwaar op de maag vallen.

In de 18de eeuw was Mont d’Or favoriet op de uitbundige kasteeldiners van Lodewijk XV en zodra je hem uit zijn doosje van sparrenhout lepelt snap je waarom

Linkerpagina: koe in de Jura, waar koeien melk produceren voor ronde rauwmelkse kazen als Mont d'Or. Hiernaast: roodschimmelkaas Maroilles, een van de stoerste kazen uit het noorden.

LEVEN IN FRANKRIJK 45

Eten als een God in Frankrijk. Le Gall.

VERKRIJGBAAR BIJ ALBERT HEIJN

@LEGALLNL

Feestmenu

Caron à la maison

Chef, restaurateur en televisiepresentator Alain Caron stelde voor de feestdagen dit viergangenmenu samen. Geen zin om te koken? Het kan ook besteld worden. FOTOGRAFIE DIDIER VAN DER HEIJDEN

Tar�are de saumon fumé Gerookte zalm�ar�aar Voor 4 personen

Ingrediënten

Benodigdheden

Presentatie

• 250 g gerookte zalm (in blokjes van 0,5 cm) • 200 g truffelmayonaise • ¼ knolselderij (in blokjes van 0,5 cm en geblancheerd) • ¼ knolselderij (in plakken van 2 mm en geblancheerd) • ½ bos bieslook (fijn gesneden) • 2 stuks gele biet (in plakken van 2 mm en gekookt) • ½ rammenas (in plakken van 2 mm en op zoetzuur) • 1 bakje tuinkers • fleur de sel • peper uit de molen

spuitzak, steekring 2 cm en steekring 10 cm, mengkom

Leg een steekring van 10 cm in het midden van het bord. Doe de tartaar van gerookte zalm en knolselderij in de steekring en druk goed aan. Leg nu dakpansgewijs de gele biet, gevolgd door de knolselderij, weer de gele biet en daarna de rammenas, op de tartaar. Verdeel nu de truffelmayonaise als stippen over de rondjes met behulp van de spuitzak. Maak af met vers geplukte tuinkers, fleur de sel en peper uit de molen.

Bereiding Meng de blokjes gerookte zalm en knolselderij met 150 g truffelmayonaise. Voeg de gesneden bieslook toe en breng op smaak met fleur de sel en peper uit de molen. Bewaar de andere 50 g truffelmayonaise in een spuitzak. Steek de plakken gele biet en plakken knolselderij uit met een steekring van 2 cm. Snijd de plakken zoetzure rammenas in vieren.

LEVEN IN FRANKRIJK 47

48 LEVEN IN FRANKRIJK

Feestmenu

Soupe de choufleur e� �ar�ine d'oignons blancs confi�s

Bloemkoolsoep en �ar�ine van gekonfij�e wi��e ui Voor 4 personen

Ingrediënten

Bereiding

• 2 stuks bloemkool • 500 ml slagroom • 500 ml melk • 1 kg witte uien • 75 g boter • 1 stuk limoenzest • 2 takjes rozemarijn • 1 takje tijm • 2 bossen lavas • 200 ml olijfolie • 4 sneetjes zuurdesembrood (getoast) • fijn zout • fleur de sel • peper uit de molen

Voor de gekonfijte ui: begin met het konfijten van de uien. Snijd de ui in halve ringen en doe deze in een stoofpan (met dikke bodem). Gaar deze op laag vuur totdat ze volledig zacht zijn en helemaal gekleurd. Mag echt bruin worden en kan wel anderhalf uur duren. Voeg 25 g boter toe aan het eind en draai het vuur uit. Breng op smaak met fleur de sel en peper uit de molen.

Benodigdheden passeerdoek, mandoline, blender

Maak de bloemkool schoon. Haal van een halve bloemkool de roosjes af en maak ze klein. Bak deze in een beetje boter goudbruin en breng op smaak met fleur de sel en peper uit de molen. Bewaar de afsnijdsels voor de soep. Halveer de andere bloemkool en doe de helft op de mandoline. Snijd dunne plakjes van 2 mm en leg deze 20 minuten op ijswater. Laat daarna uitlekken op keukenpapier en maak ze aan in een mengkom met het bakvocht van de bloemkoolroosjes, fleur de sel en peper uit de molen. Voor de soep: gebruik de overgebleven bloemkool en snijd in grove stukken. Doe deze met de afsnijdsels van de bloemkolen in een grote stoofpan en voeg de melk en slagroom toe. Doe de rozemarijn en

tijm erbij en gaar de bloemkool op medium vuur tot die bijna uit elkaar valt. Haal de bloemkool eruit met een draadspaan en doe in een blender met 25 g koude boter. Verwijder de rozemarijn en tijm. Draai helemaal glad en voeg het gaarvocht toe totdat je de gewenste soepdikte hebt bereikt. Breng op smaak met fijn zout. Voor de lavasolie: pluk de lavasbladeren en doe in een blender, verwarm de olijfolie tot 80 ˚C en gooi op de lavas. Draai helemaal fijn en giet daarna door een passeerdoek (kan ook door een dik servet of keukendoek), laat uitlekken. Belangrijk is dat je niet de olie erdoorheen knijpt maar echt laat uitlekken, je wilt geen vocht in de olie hebben.

Presentatie Doe de soep in een diep bord. Verdeel de geroosterde bloemkoolroosjes en druppel de lavasolie in de soep. Besmeer de getoaste zuurdesembroodsneetjes met de gekonfijte ui en leg de dun geschaafde rauwe bloemkool erop. Bestrooi de rauwe bloemkool met limoenzest, fleur de sel en peper uit de molen.

LEVEN IN FRANKRIJK 49

Steak d'épaule de boeuf avec sauce au porto Rundersukade met portjus Voor 4 personen

Ingrediënten

Bereiding

• 4 stuks sukadelappen van ca. 150 g • ½ knolselderij • 3 stuks winterpeen • 1 witte ui • 2 teentjes knoflook • 4 el olijfolie • 500 ml port • 250 ml rode wijn • 250 ml kalfsfond • 3 takjes tijm • 2 blaadjes laurier • 50 g bloem • 150 g boter • 2 el dijonmosterd • 1 krop frisée (geplukt en schoongemaakt) • 150 g rode mizuna • 1 el roze peper • 4 el vinaigrette (basis) • 4 stuks pastinaak (kleine) • 1 l groentebouillon

Voor de rundersukade (’s middags voorbereiden, liefst een dag van tevoren): pel en snipper de ui. Pel en snijd de knoflook grof. Schil en snijd de knolselderij in blokjes. Schil en snijd één wortel in blokjes. Verhit olijfolie in een brede stoofpan en bak de ui, wortel, knolselderij en wortel lichtbruin. Blus de groente af met de port en rode wijn, breng aan de kook en laat 10 minuten op middelhoog vuur zachtjes inkoken. Voeg de kalfsfond, tijm, knoflook en laurier toe en breng aan de kook. Verwarm de oven voor op 125 ˚C. Bestrijk de sukade aan beide kanten met mosterd. Bestrooi de rundersukade met fijn zout en peper uit de molen. Druk het vlees aan beide kanten in de bloem en schud het overtollige eraf. Verhit een eetlepel boter in een bakpan en bak de rundersukade op middelhoog vuur binnen enkele minuten goudbruin. Leg het vlees daarna in de fond, het moet minstens 1 centimeter onder het vocht staan. Breng langzaam tegen de kook aan en gaar de sukade 2,5 uur in de oven tot die gaar is met de deksel erop. Haal de sukade nu uit het vocht en leg op een bord. Zeef de jus door een bolzeef in een pan. Reduceer de jus op middelhoog vuur in tot die licht stroperig is. Voor de pastinaak: verwarm de oven voor op 200 ˚C. Snijd de pastinaak in vieren over de lengte. Bekleed een bakplaat met bakpapier. Leg de stukken

50 LEVEN IN FRANKRIJK

pastinaak erop en giet wat druppels olijfolie op ieder stuk pastinaak. Bestrooi met fleur de sel en peper uit de molen. Schuif de bakplaat nu 25-30 minuten in de oven. Voor de wortelcrème: schil de overige twee winterpenen en snijd deze in grove stukken en gaar in de groentebouillon tot ze volledig zacht zijn. Doe in een blender en voeg 50 g koude boter toe. Draai glad. Als de blender de substantie niet pakt voeg je een beetje gaar vocht toe totdat de blender wel blijft draaien. Voor de vinaigrette: doe de bolletjes roze peper in een bolzeef en maak met een pollepel een draaiende beweging. Zet een bakje onder de bolzeef en vang alle rozepeperflakes op. Meng de basisvinaigrette met de rozepeperflakes en een eetlepel van de ingekookte portjus. Breng op smaak met fleur de sel en peper uit de molen.

Presentatie Breng de ingekookte portjus aan de kook in een grote koekenpan. Leg de sukade erin en breng langzaam aan de kook zodat het vlees de jus ‘opzuigt’ en zodoende gaat ‘karamelliseren’. Doe de sukade op het bord en lepel de rest van de jus eroverheen. Leg een ruime eetlepel wortelcrème ernaast en leg de pastinaak tegengesteld naast elkaar. Maak de frisée en rode mizuna aan met de vinaigrette en dresseer op de pastinaak.

Feestmenu

LEVEN IN FRANKRIJK 51

52 LEVEN IN FRANKRIJK

Feestmenu

Roti de pomme au caramel Appel rôti met karamel Voor 4 personen

Ingrediënten

Benodigdheden

• 6 appels (stevige) • 125 ml slagroom • 200 g suiker • 100 ml crème fraîche • 120 g boter • 1 stuk kaneelstok • 25 g geschaafde amandelen • 40 g vanillesuiker • 13 g patentbloem • ½ ei (losgeklopt) • 5 ml water • ½ mespuntje fijn zout • ½ citroenzest • fleur de sel

steekring 5 cm, aluminium bakjes 150 cc, bakpapier, appelboor

Bereiding Voor de appel rôti: verwarm de oven voor op 150 ˚C. Schil de appels en verwijder de klokhuizen. Verdeel de suiker geleidelijk over de bodem van de pan (met dikke bodem) en smelt op middelhoog vuur zonder te roeren. Blijf continu de pan en dan met name de suiker in de gaten houden en je zult vanzelf zien dat het van een doorzichtige siroop naar een amberkleurige karamel verandert. De karamel is klaar wanneer hij mooi donker van kleur is, lekker ruikt, maar niet verbrand is. Voeg nu in één keer vanaf een afstand (voorkom dat je met je gezicht boven de pan hangt) de boter

(90 g) en slagroom toe. Het mengsel zal beginnen te bubbelen, maar zodra je begint te roeren zal dit afnemen. Haal de pan van het vuur en voeg een mespuntje fleur de sel toe. Vul de vier aluminium bakjes met de karamel, een eetlepel per bakje. Bewaar de resterende karamel als saus. Druk nu de appels in het aluminium bakje en zet 60 minuten in een voorverwarmde oven. Laat afkoelen alvorens op te dienen.

Voor de amandeltuille: meng de geschaafde amandelen met de bloem en de vanillesuiker. Smelt de 5 g boter en roer die, evenals het ei, het water en het zout door het amandelmengsel. Laat het deeg een uurtje rijpen. Verwarm de oven voor op 170 ˚C. Leg een bakpapiertje op de bakplaat. Leg hierop, op ruime afstand van elkaar, vier hoopjes van het amandelmengsel. Druk ze met een natte vork plat (liefst in een rondje) en bak ze 15-20 minuten.

Voor de appelcompote: schil de twee appels en snijd in grove stukken. Doe 25 g boter in een braadpannetje en voeg de appels toe. Voeg het kaneelstokje toe en blijf roeren op laag vuur totdat de appels zacht worden. Gaar door totdat de compote de gewenste dikte heeft.

Leg de steekring in het midden van het bord. Verspreid de appelcompote over de bodem van de steekring en keer de appel uit het aluminium bakje direct om op de compote. Doe de crème fraîche eromheen en lepel de karamelsaus over de appel. Maak af met de amandeltuille.

Presentatie

Kerst met Caron

Van 15 t/m 30 december bezorgt ‘Kerst met Caron’ pakketten door heel Nederland. Wijnkoperij de Gouden Ton verzorgt de wijn. Het Plateau Apéritif (€49) is de perfecte manier om je avond te beginnen: met een witte wijn, een rode wijn en genoeg versnaperingen voor 2 tot 4 personen. En dan is er het viergangenkerstmenu (€140) bestaande uit een vis-, een vegetarisch en een vleesgerecht, en afsluitend een mooi dessert. Het is in een paar simpele handelingen te bereiden. Het grote werk is dus al door de familie Caron gedaan, waardoor je gemakkelijk een feestelijke maaltijd op tafel zet. kerstmetcaron.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 53

Kennismakingspakket

44% KORTING

met Magnum

5 FLESSEN + MAGNUM (1,5L.)

van de Wijnbeurs

Proﬁteer nu van dit Kennismakingspakket met onze vijf populairste rode wijnen.

€ 72,Nu slechts

Geniet van:

€ 39,99

de romige topfavoriet La Pauline Acantus: bekroond met 10 medailles

per pakket met actiecode:

een rijk gekruide klasse Sangiovese

LF12KP*

een sappige en romige Manieri een boterzachte vijf jaar oude Reserva Inclusief een Magnumﬂes (1,5 l.) La Coupole ‘Bâtard du Pape’ met Châteauneuf karakter. Nu slechts € 39,99 per pakket en gratis thuisbezorgd met actiecode LF12KP.

Door ons

Deskundige

Proefpanel Geselecteerd

SCAN DE KURK EN BESTEL

“Al onze wijnen worden blind geproefd door een deskundig proefpanel van 8 wijnexperts, met samen 170 jaar proefervaring. De beste en meest koopwaardige wijnen worden door hen geselecteerd.”

– WIJNBEURS PROEFPANEL

Geen 18, geen alcohol

Bestel via: WIJNBEURS.NL/LEVEN Geldig t/m 27 januari 2021. Art. 3371907. * Alleen geldig op dit pakket. Maximaal 2 pakketten per klant. Niet geldig i.c.m. andere acties. Tel. bereikbaar ma. t/m vrij. 8.30 -18.00 uur, za. 8.30 -14.00 uur (0294 - 788 103)

Vivre Vert Groen, duurzaam én stijlvol: zo zien we het graag. Martine Jongbloed beschrijft voor ons de nieuwste trends in Frankrijk op dit gebied. Op instagram deelt ze groene Franse adresjes (@greenspin.nl)

Overnachten bij Al & Kat

Dat comfort en duurzaamheid prima samengaan bewijzen Al en Kat. In hun chalets Alikats in het dorpje Morzine bieden zij logies aan in comfortabele chalets die alleen gebruikmaken van groene energie en een warmtepomp. Verder kookt Kat met lokale producten, doen ze aan recyclen en composteren en zijn alle schoonmaak- en toiletproducten organisch en vrij van chemicaliën. Alikats stimuleert het reizen per trein door gratis transfers per elektrische auto van en naar Genève aan te bieden.

alikats.eu

Wijn wordt handgel

Goed plan! Sinds de komst van corona stellen veel wijnproducenten in de regio Occitanie zich solidair op door van hun wijn desinfecterende gel te maken, zoals ook Domaine Riberach. De gel wordt gratis verstrekt aan de inwoners van het dorpje Bélesta (Ariège). Ook Noilly Prat, een producent van vermout in Marseillan (Hérault) heeft al meer dan een miljoen liter desinfecterende gel geproduDe meeste wijncaves in Frankrijk zijn geopend en hebben maatregelen genomen. Wijn

Schone kleren

proeven en inkopen kan dus gewoon. Controleer voor de zekerheid van tevoren de website van het betreffende domein.

Kinderkleding van gerecycled plastic? Mais oui! dacht oprichtster Marine van het merk Upe. Toen ze moeder werd, kwam ze erachter hoe vervuilend de kledingindustrie is en besloot haar steentje bij te dragen aan een beter milieu. De truien bestaan voor honderd procent uit gerecyclede kleding en... plastic flessen! Het resultaat: zachte sweatshirts, vrij van chemicaliën. Het fabricageproces levert een besparing van 5000 liter water per trui op.

instagram.com/upe.family

ceerd en gedoneerd aan lokale apotheken.

Cool en eerlijk

Ze worden ook steeds populairder in Nederland: de sneakers van Veja. De Franse vrienden Sébastien Kopp en François-Ghislain Morillion kwamen op het idee deze duurzame sneakers te gaan maken tijdens een wereldreis waar ze geconfronteerd werden met de soms erbarmelijke leefomstandigheden van fabrieksarbeiders. Veja maakt alleen gebruik van milieuvriendelijke materialen, produceert ethisch verantwoord en steunt lokale projecten. De fabricagekosten van de schoenen liggen hierdoor zo’n vijf à zeven keer hoger, maar doordat ze geen geld aan advertentiekosten uitgeven, is de verkoopprijs niet hoger dan andere sneakers.

veja-store.com

LEVEN IN FRANKRIJK 55

Lidewij

Lidewij van Wilgen (1966) is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames. Ze heeft drie dochters en een Franse man. Meer over Lidewij en haar domein: terredesdames.com

FOTO LAURENT KING ILLUSTRATIE INGRID BOCKTING

EEN DOCHTER IN FRANKRIJK Mijn moeder heeft altijd graag en veel gereisd. Als gescheiden moeder met twee kinderen had ze niet veel budget, maar ze nam een baan bij een luchtvaartmaatschappij en hop: gratis tickets in overvloed. Een huisje op het strand was altijd wel te vinden. Toen ik volwassen was ging ze daarmee door, de bestemmingen werden exotischer. Tot het moment dat ik naar Frankrijk verhuisde. Daar zat haar dochter opeens met een baby en twee kleuters in een bouwval. Toen ik ook nog ging scheiden, kon ze het niet langer aanzien en stopten zij en haar man Henk al hun geld in een huis in het dorp. Opeens was er nog maar één reisbestemming in hun leven: Murviel-lès-Béziers. Geen vliegtuigen meer, maar 1300 kilometer in de auto om ook de hond mee te kunnen nemen. Als overbelaste wijnboer was het voor mij fantastisch om hen vlakbij te weten. De meisjes konden uit school naar opa en oma lopen, opeens waren ze niet meer anders dan hun klasgenoten. Simone en Henk waren bij de voorstellingen op school, kenden andere grootouders en waren in ieder opzicht onze rots in de branding. Toen Marijn en Fiene naar de middelbare school gingen bleef alleen Laar over, die genoot van alle aandacht, het lekkere eten van oma en de uren met Henk in zijn atelier. Ondertussen hadden Henk en Simone hun eigen sociale leven. Een paar bevriende Franse stellen en Ans en Clemens van de Nederlandse club, die hun huis tot een cultureel centrum voor lezingen en exposities hadden gemaakt. Ik was verbaasd hoe vaak ze afspraken en etentjes hadden. Maar langzaam maar zeker is alles veranderd. Van het Franse echtpaar is de man overleden. Hun Nederlandse vrienden gaan één voor één terug naar Nederland om dichter bij hun kinderen en kleinkinderen te zijn. Er is nog één vriendenpaar, dat zelfs in Nederland op bezoek is geweest. Maar verder hebben ze niemand meer. De meisjes studeren inmiddels in de stad – uiteindelijk ben ik de enige die hen nog in Murviel houdt. Het is een feit dat Simone en Henk behoorlijk goed Frans spreken, maar zo makkelijk en grappig als in het Nederlands

is het niet. Simone begint te twijfelen. Ongemerkt is ze opeens tachtig geworden, en ze begint het zwaar te vinden om twee keer per jaar haar hele huis in en uit te pakken. Ze is blij in haar mooie tuin in Nederland, blij in de zon in Frankrijk, maar ze ziet niet hoe ze de twee dingen nog kan combineren. Ze is bang dat ze haar Frans verliest met het ouder worden en haat het idee domweg te zitten wachten tot haar dochter langskomt. In Nederland heeft ze vrienden van haar leeftijd. Het gemak van de taal. Maar haar zoon woont in Amerika en haar dochter in Frankrijk. Ik wou dat ik haar kon zeggen wat ze moet doen.

De meisjes studeren inmiddels in de stad. Ik ben de enige die hen nog in Murviel houdt LEVEN IN FRANKRIJK 57

Fanny Ardant

KIND VAN DE JAREN ZESTIG

“D

e jaren zestig, zeventig en tachtig waren decennia zonder taboes, maar plotseling komen de taboes weer terug.” Aldus actrice Fanny Ardant een paar jaar geleden. De opmerking tekent de in 1949 geboren Ardant, die met haar ouders en haar vier broers en zussen opgroeide in Monaco. Daar had haar vader, een kolonel en vriend van prins Rainier van Monaco, een goedbetaalde baan. Dochter Fanny vatte als tiener op een nonnenschool een levenslange liefde voor de literatuur op – op haar vijftiende las ze Proust – en in die tijd ontvlamde in haar ook het verlangen naar vrijheid.

58 LEVEN IN FRANKRIJK

Aangeraakt door de geest van de jaren zestig stond ze als zeventienjarige voor het eerst op de planken. Haar ouders zagen er niets in en stuurden hun dochter naar een elite-universiteit in Aix-en-Provence. Dit doofde het acteervuur niet. Na een dramaopleiding maakte de 25-jarige Ardant haar professionele toneeldebuut. Een paar jaar later trok ze met een rol in een tv-drama de aandacht van regisseur François Truffaut. Met zijn ‘La femme d’à côté’, waarin Ardant een getrouwde vrouw speelt die bij toeval haar jeugdliefde en zijn vrouw als nieuwe buren krijgt – een goed recept voor broeierige verhoudingen – brak ze internationaal door. Ardant kreeg een liefdesrelatie met Truffaut en kreeg met hem een dochter, haar tweede kind na een dochter uit een eerdere relatie. Toen Truffaut een jaar na de geboorte van hun kind op 52-jarige leeftijd overleed, stortte Ardant zich op haar werk en dat is ze blijven doen. Ze kreeg nieuwe relaties met mannen, maar trouwde niet. Op haar veertigste kreeg ze haar derde kind, eveneens een dochter. Ardant werkt niet alleen met Franse regisseurs maar met filmmakers uit allerlei landen. In Frankrijk heeft de 71-jarige Ardant een iconische status. Vreemd genoeg heeft die zich niet vertaald in een Franse prijzenregen. Pas dit jaar won Ardant voor de tweede keer in haar carrière een César (het Franse Gouden Kalf). Ze kreeg hem voor haar bijrol in het inventieve ‘La belle époque’, waarin ze de vitale vrouw speelt van een uitgebluste cartoontekenaar. Vintage Ardant, die nooit ingedommelde personages speelt, maar altijd krachtige vrouwen die zich niet de les laten lezen. Zoals ook in het recente ‘DNA’, waarin Ardant de dochter speelt van een hoogbejaarde Algerijnse immigrant in Frankrijk, in wiens familie na zijn dood conflicten en ruzies escaleren. De compromisloze Ardant is de jaren zestig altijd trouw gebleven. “Mijn behoefte aan vrijheid is pathologisch.”

Cinéma Ook te zien in de bioscoop

Filmjournalist Jos van der Burg attendeert ons elke editie op de mooiste nieuwe Franse films die nu of binnenkort ook in Nederland te zien zijn.

Haute couture

Als de cheffin van de naaiafdeling van Dior kort voor haar pensioen door een jonge vrouw in de metro wordt beroofd van haar tas, doet ze geen aangifte bij de politie, maar ontfermt ze zich over de dief. VANAF 7 JANUARI

Petite fille

Documentaire over een achtjarige jongen die zich meer meisje dan jongetje voelt. Zijn ouders hebben er geen moeite mee, maar zij en hun kind moeten vechten tegen een vijandige omgeving. VANAF 14 JANUARI

Comment je suis devenu super-héros

Komedie over twee stoethaspels van rechercheurs, die het mysterieuze verschijnsel moeten uitzoeken van alledaagse mensen die plotseling in superhelden veranderen. VANAF 14 JANUARI

Zoektocht naar Algerijnse wortels Ze hebben elkaar lang niet gezien, maar nu er een fotoboek uitkomt over opa, komen zijn dochters en hun (klein)kinderen de oude man in een verpleeghuis opzoeken. Het fotoboek gaat over opa’s verleden als Algerijns-Franse immigrant, die in de jaren zestig streed voor onafhankelijkheid van Algerije. Als hij in de nacht na de bijeenkomst overlijdt, breekt in de familie ruzie uit. Moet opa als een moslim worden begraven terwijl hij atheïst was? Moet in toespraken de nadruk liggen op zijn integratie in Frankrijk of op zijn Algerijnse wortels? Regisseur en actrice Maïwenn, dochter van een Frans-Algerijnse moeder en een Franse vader, liet zich voor ‘DNA’ inspireren door haar familiegeschiedenis. De zoektocht van haar personage leidt tot ruzies met haar gescheiden moeder (fraaie bijrol van Fanny Ardant), die het familieverleden liever vergeet, maar maakt ondanks de soms licht hysterisch ogende conflicten een integere indruk. ‘DNA’, vanaf 10 december in de bioscoop

DVD & online Un homme et une femme Vijftig jaar vóór ‘Les plus belles années d’une vie’ maakte regisseur Claude Lelouch ‘Un homme et une femme’. Het innemende liefdesdrama, dat de Oscar voor beste buitenlandse film en de Gouden Palm in Cannes won, is nog steeds verkrijgbaar op dvd. WARNER HOME ENTERTAINMENT, € 14,95

La vérité

Relatiedrama over een oudere Franse filmster (Catherine Deneuve), die in haar memoires een mooier beeld van het vroegere gezinsleven schetst dan haar dochter (Juliette Binoche) zich herinnert. SEPTEMBER FILM, € 17,99

La bonne épouse

In de jaren zestig spelend lichtvoetig satirisch drama over de directeur van een huishoudschool (Juliette Binoche), die haar leerlingen in het keurslijf van brave huisvrouw perst maar tot inkeer komt. IMAGINE, € 12,99

La Révolution

Tegen de achtergrond van de Franse Revolutie spelende horrorfantasieserie, waarin de adel het volk begint te vermoorden. Het leidt tot volksopstanden. NIEUW OP NETFLIX

Wachten op Godot in de gevangenis In de speelfilm ‘Un triomphe’ volgen we de repetities van vijf gevangenen en een regisseur voor het toneelstuk ‘Wachten op Godot’. De ambitie is groot, want de regisseur wil het stuk buiten de gevangenis in een echt theater opvoeren. Dat gaat niet zonder bureaucratische hindernissen, want ze moeten toestemming krijgen. Dat alle vijf de spelers geen zware criminelen zijn, maar modelgevangenen met humor en het hart op de goede plek, is misschien niet realistisch, maar draagt bij aan het feelgoodkarakter van de film. De afloop moeten we niet verraden, maar zorgt voor een glimlach. ‘Un triomphe’, vanaf 4 februari in de bioscoop

Seksueel misbruik in de skiwereld Dat seksueel misbruik ook in de sport voorkomt, is geen geheim meer. In de film ‘Slalom’ krijgt een skicoach, een veertiger, een groepje talentvolle tieners onder zijn hoede. Zij verblijven samen dag en nacht in een trainingsoord. Het grootste talent is een vijftienjarig meisje, dat als kind van gescheiden ouders die nauwelijks tijd voor haar hebben, extra aandacht nodig heeft. Ze krijgt die van de coach, waarbij zijn beschermende houding via een grijs gebied in seksueel misbruik verandert. ‘Slalom’ toont overtuigend en realistisch het ontsporen van een coach-leerlingrelatie. ‘Slalom’, vanaf 14 januari in de bioscoop

LEVEN IN FRANKRIJK 59

Advertorial

Côte d’Azur Vakantie aan de Côte d’Azur, direct aan het strand? In de schaduw van een uitgestrekt pijnbomenbos aan de kust vind je vijfsterrencamping Camp du Domaine, een ideale plek voor de hele familie.

Als je ’s avonds voor je camper, tent of kampeerauto onder de sterrenhemel het geruis van de zee hoort, raak je vanzelf betoverd. Dit is de camping aan zee waarvan je gedroomd hebt. Voor ieder wat wils, en huren kan ook. De bungalows, die iets hoger liggen op een beboste heuvel, bieden vanaf hun terras zicht op zee. Op deze grote camping vind je alles wat je nodig hebt, van restaurants en bars tot een supermarkt.

Bezienswaardigheden Als je graag de omgeving wilt verkennen, kun je Monaco en Saint-Tropez bezoeken. Bormes-les-Mimosas, een typisch Provençaals dorp met kronkelige straatjes, ligt maar een paar minuten wandelen van de camping. Het oude vissersdorp Le Lavandou bereik je via een pad langs de kust. Op donderdagochtend is er een markt. De camping organiseert ook uitstapjes met de minibus of een rondleiding. Gewoon praktisch.

Op de camping Voor kleine kinderen zijn er mooie speeltuinen, waterfonteinen en een gratis Miniclub. Je vindt er zelfs speciale babybaden! De kinderen kunnen boogschieten, windsurfen en waterskiën, voor jongeren is er de mogelijkheid tennis of beachvolleybal te spelen. En als uitdaging misschien zelfs een duik- of zeilcursus doen. ’s Avonds zorgt een animatieteam voor plezier. Camp du domaine is een geweldige vakantiebestemming, op een prettige afstand van de hectiek van St. Tropez.

CAMP DU DOMAINE 2581 La Favière F-83230 Bormes-les-Mimosas Tel. (0033) 4 94 71 03 12 GPS 43.1179, 6.35183 Geopend van begin april tot eind oktober. De camping ligt in een park van 49 hectare direct aan het strand en heeft vele plaatsen voor camping en bungalows.

Camp du Domaine verzekert zijn gasten dat alle noodzakelijke voorzorgsmaatregelen zijn genomen om de verspreiding van het corona-virus tegen te gaan.

www.campdudomaine.com

Voor onder de kerstboom

Jamais froid Een poncho om je warm te houden van maar liefst 80 procent wol. Fijn voor zowel binnen als buiten en door de diepe zakken blijven je handen ook lekker warm. Claudie Pierlot, Light Beige Poncho, € 165. claudiepierlot.com

Wie wordt er niet blij van een kasjmier sjaal? Deze van Gerard Darel geeft met zijn warme tinten donkere winterdagen kleur. Gerard Darel, NORA Écharpe à Imprimé Cachemire, € 95. galerieslafayette.com

Boutique Wintermode en accessoires uit Frankrijk waarvoor je meteen warmloopt (of even mee wacht tot de Franse soldes...) DOOR PABLO PICHEL

Lekkere laarzen De winter staat voor de deur, een goed moment voor een nieuw paar laarzen. Deze van Leon & Harper zijn elegant met een stoere touch. Magnifique! Leon & Harper, Stuart Vintage Suede Boots, € 399,60. leonandharper.com

Parijs om je vinger Juwelenmaker Mathieu Tournaire is van jongs af gepassioneerd door historische monumenten. Met de French Kiss-ringencollectie brengt hij een ode aan de Eiffeltoren. La Maison Tournaire, French Kiss Ring with a diamond, € 1440. philippetournaire.com

Voor een minifeestje thuis Het label IRO van de broers Laurent en Arik Bitton combineert Parijse chic met een streetstyle-randje. Met een paar stevige leren laarzen eronder is je outfit helemaal af. IRO, Kasra Dress, € 445. 24s.com

LEVEN IN FRANKRIJK 61

PRIVE LESSEN ALLE NIVEAU’S

Volg ons ook op Facebook!

frans-leren-per-skype.nl

GRATIS (15PROEFLES min) sustendalmicky@gmail.nl Na 20 jaar ervaring met nederlandse leerlingen heeft de franse schrijfster Micky Doorenbos Sustendal een efficiente methode opgebouwd gericht op spreekvaardigheid.

Boek uw vakantie met uitzicht op de Mont-Blanc !

Skigebied

iedereen

12, rue du Général Leclerc, 14113 Villerville tél.: + 33 (0)2 31 87 20 22 biendormir@bellevue-hotel.fr www.bellevue-hotel.fr

Het hotel*** restaurant Le Bellevue ligt in het Normandische Villerville, tussen Honfleur en Trouville-Deauville. Het charmehotel heeft 22 kamers en 4 suites met uitzicht op zee. In het restaurant kunt u genieten van een traditionele kwaliteitskeuken met vis, zeevruchten en kreeft.

Skiën op elk niveau en veel ruimte voor langlaufen Praz de Lys Sommand Savoie Mont Blanc, Frankrijk www.prazdelys-sommand.com

ETEN & DRINKEN

KLEDING

☛ Bij lagrandeepicerie.com kun je perfecte coffrets

☛ De koorts van de soldes (Franse

cadeau bestellen, waarmee je in één slag klaar bent met het hele inkoopgedoe en al je (volwassen) familieleden per definitie blij zijn met je pakje: centraal staat een fles champagne met bijbehorend variërend product, zoals truffels of chocola. Nog meer van deze fijne cadeaudozen met wijn, champagne en kerst-en nieuwjaarslekkernijen vind je bij comtessedubarry.com en op nicolas.com. Wel ruim van tevoren bestellen! ☛ Voor degenen die niet zonder macarons kunnen, even inloggen bij fauchon.com. ☛ Gewoon in Nederland bijzondere Franse lekkernijen bestellen kan ook: bommelsconserven.nl.

uitverkoop: tussen 6 januari en 2 februari) speelt zich nu af op internet en niets is spannender dan een truitje of tasje uit te pakken dat vanuit Parijs wordt opgestuurd en je er een stuk origineler uit doet zien dan de buurvrouw in haar total look van H&M. ☛ Warenhuis Galeries Lafayette heeft een erg goede site (galerieslafayette.com), waar je met gemak een dagje kunt vertoeven. Wanneer je dacht dat je niks nodig had, kom je hier toch iets tegen wat je móet hebben: tussen de 5 en 2000 euro is er voor ieder wat wils. ☛ Voor het scoren van een goede en hippe winterjas of een fijn leren jackje moet je bij maje.com zijn. Degelijke no-nonsense dames en heren kopen in bij seagale.fr, voor lichte hightech stoffen en fijne basics als T-shirs en hoodies. ☛ Ook heerlijk is het om de catalogi van 3suisses.fr en laredoute.nl door te pluizen. Bij beide kun je bovendien ook je huis inrichten, met bij Les 3 Suisses een aparte afdeling voor industriële meubelen. ☛ Verliefden die zich nu romantisch verloven in plaats van zich in een hectisch trouwfeest te storten – waarbij ook vervelende nichten en luidruchtige achterooms moeten worden uitgenodigd voor een lopend buffet ter waarde van drie maandsalarissen – kunnen nu investeren in een avondjurk van warenhuis Le Bon Marché (24s.com) en bestellen voor de magnum poepel een champagnekoeler bij de feestwinkel van Le Moulin Rouge (moulinrougestore.com).

Boutiqueonline De tijden zijn voorbij dat je voor een goede camembert met je autootje naar Frankrijk moest rijden en dan met alle ramen open weer terug. Toch blijven eten en cadeautjes leuker als ze van ver komen. Nu het even niet fysiek kan, onze tips voor online Frans shoppen. DOOR EUGENIE GOLDSCHMEDING

FRANSE CADEAUS ☛ Voor aparte cadeaus kun je terecht bij natureetdecouvertes.com.

☛ Voor snobberds die willen doen alsof ze bij Manu en Brigitte op

Voor een ingenieus soort radiootje dat tegelijkertijd je relaxcapaciteiten én je Frans traint, bijvoorbeeld. Ook fijne cadeautjes voor kinderen trouwens, van baby tot puber (een valise d’explorateur enfant voor biologen in spe, met verrekijker, vergrootglas, insectenbakje. Of een programmeerbare robot). ☛ En wat dacht je van bringfrancehome.com? Hier koop je Franse cadeaus (100% made in France ), zoals theedoeken van Parijs, puzzels van Frankrijk en zeep in ouderwetse bewaardoosjes. Voor wie de geuren van het zuiden mist: op fragonard.com koop je geweldige diffuseurs, geuren die zich verspreiden via stokjes, zoals die van de ‘geurige velden rond Grasse’.

het Elysée op de thee zijn geweest, is er de officiële winkel boutique.elysee.fr, waar je chauvinistische items kunt kopen zoals een beker met opschrift ‘Vive la République! Vive la France!’ of een fijn rood-wit-blauw tasje voor de jeu-de-boulesballen, oftewel je nieuwe petanqueset voor volgende zomer. ☛ Op de site van de museumwinkels boutiquesdemusees.fr kun je ook iets vinden voor iemand die alles al heeft, zoals de spiegel ‘Roi soleil’, om in te koekeloeren op dagen dat het zelfvertrouwen onder nul is. Of een heel verfijnd speldje van een kaartenspel (Pin’s Bonjour Versailles Cartes). Als je hier geen verrassend cadeautje kunt vinden, vind je het nergens.

LEVEN IN FRANKRIJK 63

Camille, Alice en Blanche

DE VROUWEN ROND MONET Ze poseerden voor hem, bemiddelden bij burenruzies en weerhielden hem ervan zijn werk te verscheuren tijdens zijn vele woedeaanvallen. Claude Monet (1840-1926) werd wereldberoemd door zijn impressionistische landschappen. Drie vrouwen speelden daarbij een belangrijke rol, als steun, toeverlaat en inspiratiebron. TEKST FATIMA VAN DER MAAS & RUUD BEUNDERMAN

64 LEVEN IN FRANKRIJK

oorjaar 1883. Giverny, een dorpje halverwege Parijs en Rouen, wordt opgeschrikt door de komst van de kunstschilder Claude Monet en zijn geliefde Alice Hoschedé. Met maar liefst acht kinderen betrekken ze het huis Le Pressoir, midden in het dorp. Hier zal Monet tot aan zijn dood in 1926 blijven wonen. Na jaren van armoede en ontberingen is er eindelijk hoop dat hij zal gaan doorbreken als kunstenaar. Ook voor zijn ‘nieuwe’, uitgebreide gezin breekt een nieuw hoofdstuk aan. “Ik vind de omgeving hier prachtig”, schrijft Monet aan zijn Parijse kunsthandelaar. Na weken naarstig zoeken heeft hij een groot boerenhuis met tuin gevonden. Het huis moet worden ingericht naar hun smaak, de klassieke boerentuin maakt plaats voor een moestuin en bloemenborders. In de schuur naast het huis komt een groot atelier. Voor de driehonderd dorpsbewoners is er genoeg te roddelen: wie is die opvallende schilder en wie is die keurige dame, die niet zijn vrouw is? En van wie zijn toch al die kinderen?

Arme Camille en rijke Alice

De eerste liefde van Monet is Camille Doncieux. Hij leert haar op zijn 24ste kennen in de Parijse kunstenaarswijk Batignolles. Zij zal vaak voor hem poseren. Hij gaat met haar samenwonen, maar

probeert dat geheim te houden voor zijn vader die vindt dat Camille van te lage komaf is. Ook zijn peettante, die hem bij zijn werk financieel ondersteunt, dreigt zijn toelage stop te zetten. In 1867 krijgen ze hun eerste zoon. Uiteindelijk zullen Monet en Camille in 1870 trouwen, zeer tegen de zin van Monets vader die dan ook niet aanwezig is op de bruiloft. De eerste jaren van hun huwelijk lijden ze grote armoede. Monet is vaak afwezig en kijkt nauwelijks naar zijn jonge gezin om. Als in juli 1870 de Frans-Duitse oorlog uitbreekt vlucht Monet naar Londen, Camille en hun zoon volgen pas een jaar later. Terug in Frankrijk vestigen zij zich eerst in Argenteuil, een voorstad van Parijs en daarna in Vétheuil, vlak bij Giverny. In 1876 wordt Monet uitgenodigd door het puissant rijke echtpaar Hoschedé-Rango om een aantal maanden te komen schilderen op hun kasteel Rottembourg in Montgeron, ten zuidoosten van Parijs. Zijn gastheer, Ernest Hoschedé, is zakenman en kunstverzamelaar en heeft een uitgebreide collectie schilderijen van een groep jonge opkomende kunstenaars, de impressionisten. Voor Monet, die met veel moeite zijn vrouw Camille en hun zes jaar oude zoontje kan onderhouden, is de uitnodiging een geschenk uit de hemel.Als Ernest Hoschedé vanwege zijn zaken langdurig afwezig is, ontstaat er een gepassioneerde verhouding tussen zijn vrouw Alice en Monet. Alice komt uit een rijke Belgische ondernemersfamilie en staat in Parijs bekend als gastvrouw van de geliefde feesten die op hun buitenverblijf Rottembourg worden gegeven. Aan die rijkdom en luxe komt in 1877 abrupt een einde als Ernest veel geld verliest op de beurs. Voor Alice is het een enorme schok als ze hoort >

Boven: Theodore Robinson schildert de trouwdag van Suzanne en Theodore Butler, met Monet en Alice, op ‘Wedding March’, 1892. Onder: portret van Claude Monet, ca. 1865. Linkerpagina: ‘De boottocht in Giverny’, met Suzanne en Blanche Hoschedé, 1887.

LEVEN IN FRANKRIJK 65

Dat behalve Alice ook Camille zwanger is, maakt de situatie nog precairder. Kwade tongen beweren dat Monet ook de verwekker is van het kind van Alice

Boven: ‘Monet schilderend aan de rand van het bos’, met een lezende Suzanne (John Singer Sargent, 1885). Onder: portret van de steenrijke familie MonetHoschedé, ca. 1892. Rechterpagina: ‘De familie Monet in hun tuin’, met Camille en zoon Jean (Edouard Manet, 1874).

66 LEVEN IN FRANKRIJK

dat hij bankroet is. Waar moeten zij gaan wonen? Zij is hoogzwanger van haar zesde kind. Nood gedwongen trekt het echtpaar Hoschedé in bij de familie Monet in Vétheuil. Om zijn schuldeisers te ontvluchten wijkt Ernest uit naar België. Dat behalve Alice ook Camille zwanger is, maakt de situatie nog precairder. Kwade tongen beweren dat Monet ook de verwekker is van het kind van Alice. Nadat Camille bevallen is van haar tweede zoon Michel, is zij ernstig ziek en wordt zij door Alice verpleegd. Zij overlijdt in 1879. Op haar sterf bed schildert Monet een aangrijpend portret van haar. Wellicht dringt dan pas tot hem door dat dit de laatste keer zal zijn dat hij haar zal zien. Hij blijft ontredderd achter, veel stabiliteit en gezinsgeluk heeft hij haar niet kunnen bieden.

Samengesteld gezin

Als Monet weer eens vertrekt naar de Normandische kust om te gaan schilderen, blijft Alice alleen achter met de zorg voor het grote samengestelde

gezin: haar eigen zes kinderen en de twee kinderen van Monet, variërend in de leeftijd van één tot vijftien jaar. De jaren die volgen zijn zwaar: de winters zijn streng en als de Seine bevriest, krijgen ze veelvuldig te maken met overstromingen. Ze leven in armoede, want op steun van zijn familie hoeft Monet niet te rekenen, ook omdat zijn oudere broer Léon een relatie met een getrouwde vrouw afkeurt. Vooral voor Alice betekent het samenwonen met Monet een enorme stap terug: gewend aan veel personeel (dienstmeisjes, tuin mannen, gouvernantes) is er nu nog maar één trouwe dienstbode overgebleven. Maar Alice klaagt zelden, zelfs niet als een woedende kruidenier haar belaagt vanwege uitstaande schulden. De omstandigheden verbeteren als ze naar Giverny verhuizen. Monets schilderijen worden beter verkocht en Alice kan steeds meer personeel aannemen voor het huishouden. Op den duur zijn er zelfs zes tuiniers, een kokkin, een chauffeur en twee keukenmeisjes in dienst. Monet is vaak weken, soms zelfs maanden weg. In het dagelijks leven leunt hij sterk op Alice. Zij regelt de opvang van de kinderen en houdt het huishouden draaiende. Op zijn beurt voert Monet, vanuit zijn hotelkamer aan de Normandische kust, een uitgebreide correspondentie met kunsthandelaren waarin hij – met wisselend succes – om geld vraagt. Maar de positie van Monet als gezinshoofd is nog verre van zeker. Ernest Hoschedé is inmiddels teruggekeerd naar Parijs en dringt erop aan dat Alice en de kinderen weer bij hem komen wonen. Monet en Alice vliegen elkaar ook in de haren over de opvoeding van de dochters van Alice. Ze wonen nu in een dorp ver van Parijs zonder vooruitzichten op een goed huwelijk voor de meisjes, zeker zolang Alice nog met Monet blijft samenwonen. Monet beseft dat maar al te goed, is onzeker en bang dat

De vrouwen van Monet

Alice hem zal verlaten. In zijn brieven aan haar uit die periode laat hij, meer dan voorheen, merken hoezeer hij haar mist. Alice zelf verkeert in tweestrijd. Van Ernest heeft zij de afgelopen jaren weinig steun gekregen en met Monet heeft ze al veel stormen doorstaan. Maar scheiden is voor haar geen optie, het is taboe in de kringen waarin zij verkeert en de kerk keurt het af. Uiteindelijk kiest Alice toch voor de stabiliteit van het nieuwe gezin en blijft ze bij Monet wonen.

Alles voor de kunst

In het leven van Monet moet alles wijken voor de schilderkunst. Hij jaagt een droom na die hem tot een groot kunstenaar zal maken, maar die hem ook keer op keer in botsing brengt met zijn omgeving. De eigenzinnige Monet wil de landelijke omgeving van Giverny schilderen op de manier zoals hem dat voor ogen staat. Dat brengt hem in conflict met de dorpsbewoners die weinig begrip kunnen opbrengen voor zijn wensen. Hij wil dat de populieren die hij op dat moment aan het schilderen is niet omgekapt worden en dat de hooibergen op het land, die hij bij steeds wisselend licht vastlegt, blijven staan. Regelmatig vervult Alice, die zeer geacht wordt in het dorp, een bemiddelende rol tussen de partijen. Met de landelijke rust in het dorp is het helemaal >

EEN DAG IN HET LEVEN VAN DE FAMILIE MONET Monet heeft als hij thuis is een strikt dagschema. Vroeg in de ochtend (5:00 uur) staat hij op en werpt een blik naar buiten. Als het weer slecht is, gaat hij weer naar bed. Bij goed weer eet hij een stevig ontbijt en trekt daarna het veld in, vaak samen met Blanche. Zij staat hem de hele dag terzijde, helpt hem bij het vervoer van het schildersmateriaal en schildert zelf ook. Om 11:00 uur keren ze terug voor de lunch, die altijd met een gongslag wordt aangekondigd. Bij de tweede gongslag om 11.30 uur moet iedereen aan tafel zitten. Na het eten volgt de siĂŤsta en daarna gaat Monet weer aan het werk. Als hij ontevreden is over zijn werk krijgt het hele gezin zijn woedeaanvallen te verduren. Alleen Alice kan hem ervan weerhouden zijn werk te verscheuren. Zijn slechte humeur kan dagen aanhouden. Als we het boek van zijn stiefzoon Jean-Pierre HoschedĂŠ mogen geloven, worden aan de maaltijden hoge eisen gesteld. Beroemd zijn de recepten die Monet bedenkt en die Alice en haar personeel bereiden voor de gasten die regelmatig komen lunchen. Aan het einde van de dag loopt Monet nog een keer door de tuin voor een inspectieronde. Het avondmaal is om 19.00 uur en na afloop wordt er een spelletje gespeeld. Om stipt 21.30 uur gaat de beroemde schilder naar bed.

LEVEN IN FRANKRIJK 67

Tot verbijstering regelde Monet wel dat zijn bezittingen naar zijn zoon Michel zouden gaan, maar trof hij geen financiële regeling voor Blanche

Rechts: Suzanne op ‘Vrouw met parasol’ (Monet, 1886).

©RB/FVDM

Onder: de beroemde vijver in de tuin van Monet.

68 LEVEN IN FRANKRIJK

gedaan als in de Parijse kunstwereld bekend wordt dat Monet zich in een idyllisch dorp langs de Seine gevestigd heeft. Vooral Amerikaanse schilders komen in groten getale naar Giverny. De jonge Amerikanen trekken de aandacht van Blanche en Suzanne Hoschedé, de oudste dochters van Alice. Blanche, die werkt als assistente van Monet, is een tijdlang gecharmeerd van de Amerikaanse schilder John Leslie Breck. Veel kans maakt hij niet als blijkt dat hij een verloofde in Amerika heeft. Zij trouwt later met de oudste zoon van Monet, Jean. Erg druk maakt Monet zich over Suzanne, zijn favoriete schildersmodel, die hij dreigt kwijt te raken aan een andere Amerikaanse schilder, Theodore Butler. Monet is hiervan zo overstuur dat hij Giverny dreigt te verlaten. Navraag in Amerika leert dat Butler van zeer goede komaf is en als hij belooft zich in Giverny te vestigen, is Monet gerustgesteld. In de zomer van 1892 trouwt Suzanne met Butler. Het moet stralend weer zijn geweest op 20 juli 1892, de trouwdag van Suzanne en Theodore Butler. Dat is te zien op het schilderij ‘The Wedding March’ van de Amerikaanse schilder Theodore Robinson, die de trouwstoet vastlegt op weg naar het kerkje van Giverny voor de huwelijksceremonie. Impressionistisch, uiteraard.

Blanche, de blauwe engel

Terwijl Monet steeds succesvoller wordt met de beroemde schilderijen van zijn tuin en de Japanse vijver met de waterlelies, overlijdt in 1899 Alice’s lievelingsdochter Suzanne. Het is voor Alice een grote klap die zij niet meer te boven zal komen. Als Alice sterft in 1911 blijft Monet ontredderd achter. In 1914 overlijdt zijn oudste zoon Jean. Blanche keert na de dood van haar echtgenoot Jean terug naar Giverny om te zorgen voor haar schoonvader. Wanneer Monet een eervolle opdracht krijgt van zijn vriend, de Franse president Georges Clemenceau, voor ‘Les Nymphéas’, staat Blanche hem – net als vroeger – terzijde. Geen eenvoudige taak, want met de jaren wordt het schilderen een steeds zwaardere opgave voor Monet, onder meer vanwege staar. Hiervoor zal Blanche haar eigen schilderaspiraties tijdelijk opzij moeten zetten. ‘De Blauwe Engel’, zo wordt zij bewonderend door Clemenceau genoemd. Monet overlijdt op 5 december 1926. Tot verbijstering van zijn omgeving heeft Monet wel geregeld dat zijn bezittingen naar zijn zoon Michel gaan, maar heeft hij geen financiële regeling voor Blanche getroffen. Dankzij de hulp van Clemenceau wordt dit geregeld en kan zij in Giverny blijven wonen. ■

Deel de kerstgedachte

De Limited Edition: Holly Collection is het leukste om te krijgen maar ook om te geven deze kerst. En is vanaf nu verkrijgbaar in de Le Creuset Brandstores en in de webshop. Den Bosch - Maastricht www.lecreuset.com

12 X

+ VANDYCK DEKBEDOVERTREK T.W.V. €149,95 NU SAMEN VOOR MAAR

€ 76

DORMIR DELUXE Het dekbedovertrek Deluxe heeft een levensechte print van de schitterende alstroemeria of incalelie. De achterkant van het dekbedovertrek is effen beige. De kussens hebben aan beide zijden een gedeelte van het patroon. Dit dekbedovertrek is gemaakt van 100% katoensatijn waardoor het heerlijk zacht en soepel aanvoelt. Neem nu een tweejaarabonnement op Leven in Frankrijk en ontvang de dekbedovertrekset in de maat van je keuze:

• 2 x eenpersoons (140 x 200/220) • 1 x tweepersoons (200 x 200/220) • 1 x lits-jumeaux (240 x 200/220)

70 LEVEN IN FRANKRIJK

WORD ABONNEE

KIJK OP LEVENINFRANKRIJK.NL OF BEL 088 2266634 De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig C 7 in rekening gebracht. Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het dekbed.

Het leven gaat door Antoine Leiris is een jonge journalist die zijn vrouw Hélène verloor op 13 november 2015, tijdens de terroristische aanslag op het Parijse Bataclan. Hij schreef er een indrukwekkende brief over op Facebook, onder de titel ‘Mijn haat krijgen jullie niet’ (‘Vous n’aurez pas ma haine’), en later publiceerde hij een dagboek met dezelfde titel dat in zeventien landen werd vertaald. Nu is er ‘Het leven, daarna’ waarin hij vertelt hoe hij met hun zoontje Melvil, die zeventien maanden oud was toen zijn moeder werd vermoord, weet te overleven. Oorspronkelijk wilde hij een roman schrijven, maar hij kon opnieuw niet om de

Livres

Nieuwe romans, een oude novelle en een boek over Parijse poezen. DOOR FABIAN TAKX

Lelijk duurt het langst Ook voor volwassenen is ‘De zomer dat we Parijs bestormden’ een verrassend leuk boek, dat in Frankrijk is verkozen als beste jeugdroman van het jaar. Hoofdpersoon is Mireille Laplanche, die door haar medeleerlingen nu eens niet tot het lelijkste meisje uit de klas is gekozen. Twee anderen, Astrid Blomvall en Hakima Idriss, zijn haar dit jaar voor. Uit woede stappen de drie op de fiets van Bourg-en-Bresse naar Parijs om op 14 juli het feest van de Franse president te verstoren. Intussen zijn ze in de (sociale en ‘gewone’) media steeds meer onderwerp van gesprek als haatobject of als feministisch rolmodel. Clémentine Beauvais schreef een heel actueel boek met een fijne, droogkomische toon. Clémentine Beauvais, ‘De zomer dat we Parijs bestormden’ (’Les petites reines’), Querido, € 17,99.

dramatische waarheid heen. Zo woont hij met gemengde gevoelens een theaterstuk bij, gemaakt naar aanleiding van zijn eerste boek. Ook nu is het een eerlijk verhaal in dagboekvorm, van een bewonderenswaardig positief ingestelde man die uiteindelijk opnieuw het geluk vindt. Antoine Leiris, ‘Het leven, daarna’ (‘La vie, après’), Spectrum, € 15,99. Wij mogen 3 exemplaren verloten onder abonnees. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Wat las Vincent? Wat heeft Vincent van Gogh in zijn korte leven niet gedaan? Op zijn zestiende werkte hij al bij een internationale kunsthandel, Goupil & Co, eerst in Den Haag, daarna in Londen en Parijs, waar hij kennismaakte met kunst en literatuur. Aangezien hij alles met een enorme passie deed, verslond hij ook boeken. Kunsthistorica Mariella Guzzoni heeft met behulp van zijn brieven opgespoord wat Vincent las, maar niet alleen dat, ze koppelt dat ook aan zijn werk, waarvan mooie afbeeldingen in het boek zijn opgenomen. Franse schrijvers als Alphonse Daudet of Honoré de Balzac komen voorbij, maar ook Charles Dickens en artistieke inspiratiebronnen als Japanse prenten die waren afgedrukt in het tijdschrift ‘Paris Illustré’. Over Van Gogh is natuurlijk veel geschreven, maar dit is een zeer waardevolle aanvulling voor iedere liefhebber van zijn werk. Mariella Guzzoni, ‘Vincent’s boeken’, Lecturis, € 27,95. Wij mogen 3 exemplaren verloten onder abonnees. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

LEVEN IN FRANKRIJK 71

Simone de Beauvoirs hartsvriendin ‘Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt tot vrouw gemaakt’, is de beroemdste zin uit Simone de Beauvoirs ‘De tweede sekse’, dat in 1954 verscheen en een baken werd voor het feminisme. In hetzelfde jaar schreef ze ‘De onafscheidelijken’, een novelle over een vriendschap tussen twee vriendinnen. Een autobiografisch verhaal, want de schrijfster had ook een sterke jonge vriendin, Zaza, die niets liever wil dan onafhankelijk leven, maar door haar omgeving zo wordt ingesnoerd dat het haar fataal wordt. Het bittere en tegelijk wonderschone verhaal is nog nooit eerder gepubliceerd, dat gebeurde pas in 2019 toen haar geadopteerde dochter het boek terugvond. Simone de Beauvoir, ‘De onafscheidelijken’ (‘Les inséperables’), Cossee, € 22,99.

Livres

Heldhaftige vrouwen Diney Costeloe,je kent haar misschien niet, maar ze heeft drie internationale bestsellers geschreven en een half miljoen boeken verkocht, waaronder ‘De verloren kinderen’, dat ook in Nederland aansloeg. In ‘Twee moedige vrouwen’ gaat de jonge Adelaide op zoek naar haar biologische vader, die in Frankrijk moet wonen. Ze krijgt een klik met een tante die moeder-overste is in een klooster. Als twee jaar later de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat Adelaide als spion terug naar Frankrijk, waar ze samen met de kloosterorde zoveel mogelijk mensen van de Duitse bezetter probeert te redden. Diney Costeloe, ‘Twee moedige vrouwen’, Uitgeverij De Fontein, € 20. Wij mogen 3 exemplaren verloten onder abonnees. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Niet voor de poes Een levendige fantasie kan May-Britt Mobach niet ontzegd worden. De lifestyleblogger, ‘JAN’-columniste en moeder van drie dochters uit Haarlem kan zich zelfs verplaatsen in twee poezen, die een luxeleventje leiden in een vijfsterrenhotel in Parijs. Poes Bast vindt het wel vervelend dat ze haar privileges moet delen met ‘boerenpoes’ Cleo (eigenlijk Cleopatra), maar als ze er samen op uit worden gestuurd door hoteleigenaresse Madame om te achterhalen wie een schilderij uit het Louvre heeft gestolen, blijken ze toch verrassend goed te kunnen samenwerken. De illustraties van Sonia Menti zijn een schitterende aanvulling op dit vlot vertelde verhaal, dat niet alleen modebewuste meiden zal aanspreken. May-Britt Mobach, ‘Cleo & Bast – De krankzinnige kunstroof’, Uitgeverij Moon, € 17,99. Wij mogen 3 exemplaren verloten onder abonnees. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

72 LEVEN IN FRANKRIJK

Tropenkolder in Afrika Georges Simenon overleed al in 1989, 86 jaar oud, maar hij wordt nog altijd veel gelezen. Wereldwijd zijn er honderden miljoenen boeken van hem verkocht. En dat is begrijpelijk want hij wist als geen ander hoe je een spannend en bijzonder beeldend verhaal vertelt. Behalve 73 misdaadromans en korte verhalen over inspecteur Maigret schreef de razend productieve Simenon ook veel psychologische romans, waarvan nu ‘ Manestreek’ is vertaald, zoals tropenkolder in Gabon wordt genoemd. Simenon maakte in de zomer van 1932 een reis van drie maanden door Afrika, waar hij zijn jongere broer Christian opzocht die in Congo woonde, toen nog een Belgische kolonie. Hij verwerkte zijn reiservaringen tot een zesdelig journalistiek feuilleton met de dubieuze titel ‘L’heure du nègre’, dat een aanklacht is tegen de misstanden van het Belgische en Franse kolonialisme. Ook schreef hij deze roman over de reis. Hoofdpersoon is een jongeman die fortuin wil maken in het exotische Afrika en terechtkomt in ‘een kluwen van seks en drank, geweld en corruptie, ziekte, verloedering en verderf’, zoals de achterflap vermeldt. Zie daar maar eens weerstand aan te bieden. Georges Simenon, ‘Manesteek’ (‘Loup de lune’), De Bezige Bij, € 22,99.

©YANNICK DERENNES

ADVERTORIAL

4 MANIEREN OM QUIMPERLÉ EN OMGEVING TE ONTDEKKEN De landstreek Quimperlé is op-en-top Bretagne in het zuiden van Finistère. Het unieke, zogeheten ria-landschap verandert steeds onder invloed van het getij en de wisselende lichtval. Met haar land, zee en rivieren laat de zuidkust van Finistère zich van haar meest intieme en ruige kant zien...

Ontdek de kleine, karakteristieke havens van Doëlan, Brigneau, Merrien, Rosbras en Bélon. Deze plaatsjes, die zich toeleggen op de visserij of de kweek van oesters, zijn ideale vertrekpunten voor een wandelingetje van een uur of een wandeltocht van een dag.

Geniet met het gezin of met vrienden van uw vakantie op onze fijne zandstranden! Varen, kanoën, kajakken, surfen, [stand-up paddling] (sup)... u kunt hier alle mogelijke wateractiviteiten tussen oceaan en rivieren uitproberen. Echte sportievelingen gaan het strand van Kérou, waar surfers en liefhebbers van sup en beachvolley graag naartoe gaan.

Met in totaal meer dan 1300 km aan wandelpaden leent het gebied rondom Quimperlé zich uitstekend voor wandelingen en trektochten, of u nu heel sportief aangelegd bent of op zoek bent naar een familie-uitje. De route GR34, die langs de kust loopt, beslaat een stuk Bretagne van 80 km binnen Quimperlé. Ontdek ook in het binnenland prachtige wegen, zoals de weg die leidt naar het mooie Roches du Diable.

DE ZEE IN AL HAAR FACETTEN

IN DE WANDELMODUS

©FRANCK BETERMIN

DE MAGIE VAN RIA’S

quimperle-terreoceane.com/nl

LAS EEN LEKKERE TUSSENSTOP IN

Proef de pannenkoeken, oesters, [andouille] (worst) en cider die alle goede eetgelegenheden in de regio op het menu hebben staan. Geniet van de vele hoogwaardige lokale producten, of ze nu van het land of uit de zee komen. Bent u meer een type voor vis? Afhankelijk van het seizoen kunt u in de havens van Doëlan en Belson de vissers hun vangst rechtstreeks zien verkopen. Verser kun je de producten niet krijgen!

HET WINNENDE VERHAAL

Quelle belle rencon�re M

geluk, het leven kon nu echt beginnen. Montmartre, daar gebeurde het allemaal: echte kunstenaars kun je daar vinden, had ik gehoord. Bij Place du Tertre liepen tientallen tekenaars rond met hun tekenplank, op zoek naar een portretklus. Collega’s, dacht ik nog en knikte hen vriendelijk toe. Ik pakte mijn V&Dschetsblok uit de tas, nam een strategische positie in op een hoek en begon te tekenen. Dat viel niet mee, zo op straat. Al die afleiding. En staand tekenen vond ik ook niet zo succesvol. Na een half uur stopte ik, eerst maar eens een hotel zoeken. Mijn kunstloopbaan kon morgen ook wel beginnen. Ik kende de Hallen van mijn koksopleiding. Dus daar besloot ik mijn zoektocht naar een goedkoop hotel te beginnen. Les Halles bleken één grote bouwput, niets meer te vinden van ‘de buik van Parijs’. Na oeverloos rondlopen vond ik een goed uitziend hotel voor 26 FF per nacht. Even snel rekenen, hier kon ik wel twee maanden blijven met

©GERARD TEUBEN

ijn ouders vonden dat ik maar eens zelfstandig moest worden, dus ik besloot op mijn negentiende verjaardag om een tijd in Parijs te gaan wonen. Ik had een koksopleiding gevolgd, maar eigenlijk vond ik dat ik kunstschilder moest worden. En dan moet je toch echt naar Parijs. Na een zomer hard werken bij Van der Valk had ik genoeg verdiend om het daar minstens een maand uit te zingen. Het was natuurlijk niet moeilijk om mijn ouders te over tuigen van de noodzaak van dit toekomstplan. En dezelfde avond stapte ik op de trein van Groningen naar Rotterdam. Want, zo vond ik, als je naar Parijs gaat, dan neem je de nachttrein van 23.45 uur. De trein stonk en was afgeladen, alleen het gangpad was nog geschikt als slaapplek. Om half zeven ’s ochtends kwam ik verstijfd en hongerig aan op Gare du Nord. Ik liep richting de Seine, om daar op de kade mijn eerste sandwich au fromage te eten terwijl de zon net was opgekomen. Wat een

74 LEVEN IN FRANKRIJK

Schrijfwedstrijd

wat ik nog zou verdienen. Ik nam een kamer, klom naar boven en viel doodmoe direct in slaap. Midden in de nacht schrok ik wakker van een geluid. Een schrille hoge vrouwenstem… “Oui! Oui! Oui!” hoorde ik. Pas na een paar minuten luisteren werd het me duidelijk: daar werd de liefde bedreven, op z’n Frans! En ik lag er pal naast. Ik hoop wel dat ze gauw ophouden, dacht ik. Maar Oui hield niet op. Oui ging de hele nacht door. Tussendoor keek ik uitgeput door het raam naar buiten: een en al liefdevolle uitnodigingen in neon. Mijn kamer lag midden in de hoerenbuurt, ik was nu echt in Parijs! De volgende dag ging ik, gewapend met mijn schetsblok en potloden, naar de Jardin du Luxembourg waar het veel rustiger was dan op Place du Tertre. Hier kwamen vast de echte Parijzenaars. Ik ging op een bankje zitten en keek nieuwsgierig om me heen. Op de stenen rand van de vijver zat een prachtig meisje, een jaar of achttien, donker steil haar, verbleekte spijkerbroek, zwarte coltui. Een echte Parisienne. Ze zat daar in de zon, mooi en existentialistisch te zijn. Koortsachtig vloog mijn potlood over het papier en zo snel als ik kon maakte ik tientallen schetsen van haar. Opeens keek ze mijn kant op, alsof ze voelde dat ik naar haar keek. Ze stond op en kwam langzaam naar me toe. Even bleef ze voor me staan en keek me vorsend aan. “B’jour”, zei ze, en glimlachte naar me. Mijn hart sloeg even over. “Bonjour”, zei ik losjes terug, terwijl mijn maag zich omdraaide. “Que faites-vous ici?” vroeg ze, nieuwsgierig naar mijn schetsblok kijkend. “Je suis peintre”, zei ik zelfverzekerd. Bewonderend keek ze me aan. “Puis-je regarder?” zei ze. “Bien-sûr”, zei ik. Ik gaf haar mijn tekenboek en ze bladerde er langzaam door. Verwachtingsvol en nu al verliefd staarde ik haar aan. “Non”, zei ze toen. En gaf het schetsblok terug. “Non?” zei ik. Wil ze niet met me trouwen, dacht ik. “Non. Vous n’êtes pas peintre.” Ze draaide zich om. En liep weg met kittige stappen. Zoals alleen Parisiennes dat kunnen.

Een echte Parisienne. Ze zat daar in de zon, mooi en existentialistisch te zijn. Koortsachtig vloog mijn potlood over het papier

Gerard Teuben – Haarlem

De jury bestaande uit Cathelijne van Vliet (hoofdredacteur Leven in Frankrijk) en Marjolijn Voogel (uitgever bij Boom Uitgevers Amsterdam en bestuurslid van de Alliance Française Amsterdam) heeft genoten van alle ontroerende en geestige verhalen. Beste lezers, bedankt! Omdat we de keuze erg moeilijk vonden, plaatsen we ook de nummers 2 en 3. De winnaar krijgt zijn prijs thuis opgestuurd.

JURYOORDEEL “Na het eindexamen op de trein naar Parijs, op weg naar volwassenheid en het vervullen van een toekomstdroom: wat begint als een cliché zoektocht naar een kunstenaarschap in de stad van de liefde, krijgt plots een andere wending. Het mythische beeld van Parijs wordt op onverwachte wijze doorgeprikt en dan komt toch een realistischer beeld naar voren. Een ‘chute’ heet dat in de poëzie, een val. En de ontmoeting laat de schrijver zeker vallen; we krijgen een heel andere kant te zien van het Parijs dat doet dromen. Maar ook die kant is zo interessant.”

WINNAAR De schrijver van het verhaal, Gerard Teuben uit Haarlem, is nog steeds gek op Parijs. “Na die eerste keer nam ik me voor om, ondanks de kleine teleurstelling, elk jaar minstens een keer terug te gaan. Of ik een peintre ben geworden? Nee, dat had de Parisienne goed gezien! Maar het tekenplezier is wel gebleven; uiteindelijk ben ik illustrator geworden.”

LEVEN IN FRANKRIJK 75

TWEEDE PLAATS

Meneer Tournay H

JURYOORDEEL “Het is een interessante vraag: hoe ontstaat de liefde voor de Franse taal? Dat zit ’m echt niet alleen in de woorden, de klanken of grammatica; ook een goede leraar is belangrijk. Iemand die weet te verleiden. Je vraagt je als lezer wel af: pourquoi – in hemelsnaam – lui? Maar juist dat maakt het verhaal en deze ontmoeting zo mysterieus. Net zoals de liefde zo mysterieus is. Het is ook zo herkenbaar: eerst verliefd worden op de taal (of op de meester of juf) en dan pas op het land.”

et bureau is groot en staat midden in de klas. Meneer Tournay zit op het uiterste puntje met zijn dunne benen over elkaar geslagen. Zijn rechtervoet wiebelt constant op en neer. Hij zegt niets maar kijkt ons met zijn donkerbruine ogen indringend aan. Hij houdt zijn ‘On y va tous!’ stevig vast. Als het niet snel genoeg stil wordt, begint hij te kuchen. Dat werkt steevast op onze lachspieren maar we weten dat het niet verstandig is om nu te gaan giebelen. Dan wordt dat gekuch een zenuwachtig schrapen van de keel waarna hij ook zomaar ineens heel boos kan worden. En daar sproeit hij bij. We pakken onze boeken en wachten af. Ik kijk naar hem en voel dat het bij mijn hart een beetje warmer wordt. De afgelopen drie lessen heb ik steeds extra goed mijn huiswerk gedaan. Hij ziet dat. Hij overhoort mij en als ik dan het goede antwoord geef, blijft zijn blik net even langer haken. Ik word daar een beetje zenuwachtig van maar het maakt ook een streven in mij wakker. Ik word gezien, ik ben ergens goed in en iemand merkt dat op. Het gaat mij makkelijk af. Ik kijk naar zo’n rijtje woorden en ik ken ze. Grammatica vind ik een leuke puzzel. Een logische ook. Tot voor kort was Frankrijk het onbereikbare droomland voor mij. Het land waar ik zo nieuwsgierig naar ben. Een nieuwsgierigheid die gevoed wordt door beelden van de Tour de France, die ik samen met mijn vader op de bank bekijk. Ik zie gele velden vol koolzaad, intens blauwe lucht, bergweggetjes die eindeloos omhoog lijken te kronkelen. En er groeit een stil verlangen om dat alles eens van dichtbij te gaan bekijken.

We doen een spel vandaag. Geen enkele docent doet spelletjes. Hij heeft een trommel vol beloningen. Daar werken wij wel voor. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een kruiswoordpuzzel. We krijgen de opdracht die in stilte te gaan maken. Wie hem het eerst af heeft, heeft gewonnen. De vijf snelsten mogen iets uit zijn snoeptrommel. Ik wil zo graag laten zien dat ik de beste ben. Door de zenuwen kan ik me eerst haast niet concentreren. Verwar treize en quinze. Als hij dan ook nog door de klas gaat trippelen, bij mijn tafel stopt en over mijn schouder mee komt kijken doen mijn vingers het even niet meer. Ik raak van slag als een klasgenoot eerder klaar is. Uiteindelijk lukt het mij bij de snelste vijf te zijn. Het gaat mij om zo veel meer dan dat snoep. Zou hij het met opzet doen? Mysterieus en subtiel die talenknobbel wakker kussen? Bij mij werkt het als een sneeuwbal die je steeds groter rolt. Ik ben inmiddels tot over mijn oren. Verliefd op de leraar. Verliefd op de taal. Verliefd op het land.

Maar hij heeft de grootste lol om zichzelf. Gniffelt op onverwachte momenten. Schudt dan wat met zijn iele schouders en houdt een hand voor zijn mond

Meneer Tournay geeft al lang les op deze school. Alles gaat zoals het al jaren gaat. Hij heeft allerlei

76 LEVEN IN FRANKRIJK

maniertjes die sommige leerlingen eng vinden. Hij is niet groter dan wij, brugklassers, heeft altijd hetzelfde overhemd aan en heeft een bijzonder loopje. Als een balletdanser, zo loopt hij op zijn tenen. Zijn zwarte, slierterige haar ziet er uit alsof het niet zo vaak gewassen wordt. Maar hij heeft de grootste lol om zichzelf. Gniffelt op onverwachte momenten. Schudt dan wat met zijn iele schouders en houdt een hand voor zijn mond. Om daarna snel weer zijn serieuze blik op te zetten. Zolang het gaat zoals hij het in gedachten heeft, is hij net een tevreden spinnende poes daar voor in de klas op dat grote bureau.

Jolette Baakman – Nijmegen

Schrijfwedstrijd DERDE PLAATS

Un amour inconnu H

et was zomer 1980 in het Franse stadje Lourdes. Hij was ober in een café-restaurant en ik was verkoopster in een souvenirwinkel. Ik wilde de Franse taal goed leren spreken. Na veel zoeken in kranten en tijdschriften, vond ik eindelijk de mogelijkheid om mijn doel te bereiken. Een souvenirwinkel in Lourdes zocht voor drie maanden een verkoopster die Frans en Nederlands sprak. Niet veel later verliet ik Amsterdam en ging ik op weg naar de beroemde Franse bedevaartstad. Lourdes maakte grote indruk op mij. Er waren processies. Ik zag zieke mensen die door brancardiers, nonnen en/of verplegers, begeleid of voortgeduwd werden door de straten met fel verlichte souvenirwinkels. Overal was het druk. Elke dag. De kleine souvenirwinkel waar ik kwam te werken stond in de Rue de la Grotte: de straat die naar de grot leidt waar ooit Maria was verschenen. Het winkeltje verkocht van alles: rozenkransen, Mariabeeldjes, bidons, sleutelhangers, processiekaarten en nog veel meer. En als het regende, werden de paraplu’s en kaplaarzen bij de ingang gezet. Het was keihard werken, zes dagen in de week van acht uur ’s ochtends tot na aanvang van de dagelijkse mariale lichtprocessie in de avond. Op mijn vrije dag genoot ik van de prachtige omgeving met de Pyreneeën als achtergrond en nam ik plaats op het terras aan de rivier de Gave. Al vanaf de eerste dag dat ik daar zat, viel mijn oog op de ober met mooi donker krullend haar en prachtig stralende, inktzwarte ogen. Fonkelende, maar toch ook trieste pierrot-ogen. Precies zoals de mimespeler uit de film ‘Les Enfants du Paradis’. Hij had mij ook opgemerkt en kwam naar me toe. Ik bestelde een tweede en laatste drankje, want veel geld verdiende ik niet. Het lukte maar niet om uitgebreid met elkaar te praten. Hij moest werken en ik was veel te zenuwachtig om ook maar iets te zeggen. Maar voor mij was het duidelijk dat hij wist dat ik hem leuk vond. Iedere week ging ik op mijn vrije dag terug naar het terras. Beetje bij beetje leerden wij elkaar wat beter kennen. Na drie maanden was het hoogseizoen voorbij en ging ik weer terug naar Amsterdam. Ik was blij dat ik nu goed Frans sprak én dat ik hem had ontmoet. Ook al waren het alleen maar korte en oppervlakkige ontmoetingen op het terras.

Helaas hadden wij geen adressen uitgewisseld. Drie jaar later ging ik naar Parijs om af te studeren. Het was een zware en eenzame tijd. Ik kende er niemand en in het begin durfde ik ook niet alleen uit te gaan. Op een gegeven moment was ik het zat om elke avond alleen op mijn kamertje te zitten. Ik besloot naar een grand café te gaan. Het werd een café op de hoek van metrostation Saint-Michel. Ik genoot van het uitzicht op de Notre Dame. Voor het eerst sinds ik in deze grote stad woonde, zat ik ’s avonds in een café. Ik voelde mij goed. Maar op de een of andere manier had ik het gevoel dat er iemand op mij lette, mij in de gaten hield. Dat gevoel hield aan en dat maakte mij bang. Ik durfde niet om me heen te kijken en daarom besloot ik maar om naar het toilet te gaan. Op de weg terug kon ik dan stiekempjes, dus zonder mijn hoofd te bewegen, kijken wie er naar mij keek. Ik zag hem. Een man met heel kort gemillimeterd haar. En hij volgde mij met zijn fonkelende, maar toch ook trieste ogen. Ik voelde mij niet meer op mijn gemak en ik besloot snel af te rekenen. Met stevige pas liep ik over de Boulevard Saint-Michel, richting mijn kamertje. Ik had nog steeds het gevoel dat iemand mij in de gaten hield. Sterker, dat iemand mij volgde. Voor ik het door had, liep hij naast mij. Dezelfde man met het ultrakorte haar uit het café. Ik ging sneller lopen. Hij ook. Plotseling hoorde ik hem vragen: “On se connaît?” Ik liep stug door, terwijl ik koortsig alle mogelijkheden doornam om snel en veilig thuis te komen. Ik kwam er maar niet uit. Ik liep de eerste de beste winkel in en verborg mij tussen de hangende jurken. Heel voorzichtig, zodat hij mij niet kon zien, keek ik naar buiten. Hij keek naar binnen met zijn donkere doffe en trieste ogen. Enigszins gebogen liep hij door. De volgende ochtend zat ik in de leeszaal van de Sorbonne en plotseling wist ik wie hij was.

JURYOORDEEL “Een verhaal dat ontroert door de tragiek die herkenbaar moet zijn voor iedereen die weleens het gevoel heeft gehad tijdens een reis nét de grote liefde misgelopen te zijn (en wie heeft dat niet?). Een prachtige metafoor natuurlijk, voor een land dat zich niet snel gewonnen geeft. En niet in de laatste plaats vanwege de taalbarrière... On se connaît? Wanneer ken je iemand? Juist door wat er allemaal niet in wordt gezegd, is het een goed verhaal.”

Meta Niesing – Amstelveen

Op de een of andere manier had ik het gevoel dat er iemand op mij lette, mij in de gaten hield. Dat gevoel hield aan en dat maakte mij bang LEVEN IN FRANKRIJK 77

REIS DOOR DE TIJD De favoriete monumenten van de Fransen

Dit najaar konden de Fransen stemmen op hun lievelingsmonument. Van middeleeuwse burcht tot het lommerrijke Canal du Midi: hieronder de uiteindelijke top 14, een ribambelle aan Franse bezienswaardigheden, waar men dag in dag uit in touw is om ze er piekfijn uit te laten zien. TEKST EUGÉNIE GOLDSCHMEDING BEELD DR

78 LEVEN IN FRANKRIJK

CHAPELLE 1DU4PALAIS IMPÉRIALE FESCH Ajaccio, Corsica

Een blauwe maandag studeerde ik geschiedenis, waarvan ik me herinner dat ‘verdeel en heers’ een goede machtstactiek is, evenals het verdelen van belangrijke functies onder bloedverwanten. Zodoende werd de oom van Napoleon, een eenvoudig pastoortje, benoemd tot kardinaal Fesch. Zodra hij toegang kreeg tot de keizerlijke schatkist begon hij renaissancekunst te verzamelen, en als onderkomen hiervoor werd Le Palais Fesch gebouwd. Als eerbetoon aan de keizerlijke familie en zijn eigen functie kwam er natuurlijk ook een kapel bij, volgens de mode van 19de eeuw ingericht in neorenaissancestijl. Redelijk sober, met geometrisch lijnwerk en de zogenaamde grisailles (grauwschilderingen): met

Favoriete monumenten

12 schilderingen in grijstinten op muren en plafonds werd de illusie gewekt van driedimensionale beeldhouwwerken.

LE CHÂTEAU 1DE3BATAILLE DU CHAMP Eure, Normandië

Sober is niet het devies van Jacques Garcia, de beroemde interieurarchtect en décorateur, die van dit 17deeeuwse kasteel een exuberant pronkstuk maakte. In de 17de eeuw werd het gebouwd onder leiding van Louis Levaud, die later ook bij Versailles betrokken werd. Twee mini-arcs de triomphe werden er in de cour d’honneur gebouwd, uit wraak van de eigenaar Comte de Créquy-Bernieulles op Mazarin, die hem van het hof van Lodewijk de Veertiende verbannen had: ‘Kijk nu heb ik mijn eigen hof, lekker puh’, moet hij gedacht hebben. Zoals dat

met monumenten gaat, kende het château ook barre tijden, als hospice en vrouwengevangenis bijvoorbeeld. Dankzij Jacques Garcia, die hotels over de hele wereld inrichtte (zoals hotel Costes in Parijs) is alles nu in volle glorie en met opulente touch hersteld (denk: fluweel, draperieën, warme tinten, kandelaars, barokke meubels). Aan de eettafel een Sèvres-servies met honderden verschillende vogelsoorten erop, dat je tijdens het diner als biologieles kunt gebruiken (naam en herkomst van elk dier staan achterop) en een fijn griezelig cabinet de curiosités met opgezette zebra en een krakende bibliotheek. De jardin à la française is ontworpen door tuinarchitect André le Nôtre, die steen, water en vegetatie op kunstige wijze geometrisch met elkaar verstrengelt. Het onderhoud hiervan behoeft een legertje tuinmannen die dit alles met de nagelknipper bijhouden. Het château

11 is daarnaast een veelgevraagde filmlocatie, en was onder andere te zien in ‘Ridicule’ en Sofia Coppola’s ‘Marie Antoinette’.

SAINTE12LA CHAPELLE Parijs

Tja, zo gaat dat, woon je in Amsterdam, dan kom je nooit in het Rijksmuseum, woon je in Parijs, dan laat je de rij voor La Sainte-Chapelle doorgaans schieten. Ten onrechte, want het is een van de indrukwekkendste monumenten van Parijs, zeker nadat zuster Notre Dame vlam vatte. Eigenlijk zijn het twee kapelletjes: eentje beneden waar het klootjesvolk (‘les petits gens’) mocht bidden, en eentje boven voor de vrome beter gesitueerden. Toen informatie nog niet zo transparant was als tegenwoordig, kon je ook op andere creatieve manieren aan de macht komen, zoals door het besteden van de helft van de nationale schatkist aan de aankoop van de vermeende doornenkrans van Jezus (de verkopers zeiden dat-ie echt was), zoals Louis Neuf (oftewel Saint-Louis) dat in de 13de eeuw deed. Parijs kon met deze relikwie het centrum van de christelijke wereld worden. Er moest natuurlijk wel een perfecte huls om de doornenkrans worden gebouwd en zo kwam >

LEVEN IN FRANKRIJK 79

Sainte-Chapelle tot stand, met verpletterend mooie glas-in-loodramen waarin het analfabete volk de Bijbel als beeldverhaal kon lezen. Ook zien we Saint-Louis afgebeeld op doorreis met de couronne d’épines. Ook hier zijn handwerkslui oneindig aan het restaureren, zoals een dame met het mooie beroep Maître Verrier de France vertelt. Zij maakt met haar equipe vlijtig elk stukje glas schoon, zodat alweer vier grote raampartijen net zo mooi lichtgeven als dat ze dat in de Middeleeuwen gedaan moeten hebben.

CATHÉDRALE 11LA SAINT-NICOLAS Nice, Côte d’Azur

Voor wie zich interesseert in andere culturen is er de Russisch-orthodoxe kathedraal in Nice, met prachtige uientorentjes, vergulde iconen en regelmatig een koortje dat weemoedige, vrome Russische liederen zingt. De Russische emigrés deden hier na de Oktoberrevolutie van 1917 hun gebeden voor het herstel van het Russische keizerrijk. Ook hier wordt een bijzonder beroep uitgeoefend: een échte klokkenluider

(in plaats van een voorgeprogrammeerde computer) die met handen en voeten de klokken op gezette tijden laat beieren.

DE 10 CHÂTEAU BRÉZÉ Pays de la Loire

Deze middeleeuwse burcht onderging een transformatie tot renaissancekasteeltje waarna het opnieuw een make-over kreeg in neogothische stijl, wat onder andere te zien is in het kleurige houtsnijwerk. Bijzonder aan dit kasteel is de drooggelegde, metersdiepe slotgracht, en het geheime kasteel dat zich onder het zichtbare château bevindt. Hier konden de hofbewoners zich verstoppen toen ze door vlegelachtige Vikingen werden bedreigd. Ondergronds bevond zich alles wat ook bovengronds te vinden was, zoals een bakker, graanopslag, stallen (die dankzij de warme dierenlijven ook dienstdeden als aanvullende centrale verwarming) en natuurlijk rijkgevulde wijnkelders. Bij de huidige wijnmeester Paul Delavigne (geen grap) kun je ook nu nog een flesje van het wijngoed – er wordt een Chenon geproduceerd – bestellen.

LE CHÂTEAU 9 ET LES JARDINS DE VILLANDRY Centre-Val de Loire

80 LEVEN IN FRANKRIJK

François I hield zich graag bezig met de châteaux de la Loire en dit is er een van, vooral bekend vanwege zijn beroemde gast Leonardo da Vinci, die hier zijn laatste dagen sleet. Beroemd is het kasteel ook om zijn jardin à la francaise, met geometrische vierkante tuintjes vol met heg-gesnoeide symboliek. Ook hier weer een legertje tuinmannen dat harkt, schoffelt en verwoed heggen knipt. Zoon van de huidige kasteelheer leert hier het restauratievak van een prozaïsche steenhouwer: “Nou, als we aan de ene kant klaar zijn met de herstelwerkzaamheden, dan kunnen we aan de andere kant weer beginnen.” Een werkwijze die overigens op elk monument van toepassing is. Is alles in oude glorie hersteld dan begint de boel daar waar je begonnen was alweer te verzakken, te verkleuren, te verstoffen of verhuist er houtworm in. Mentaal moet je dus sterk in je schoenen staan als je zo’n monument beheert. Dat gebeurt in Frankrijk natuurlijk op hiërarchische wijze en zo zegt de chef jardinier sadistisch tegen het legertje sous-jardiniers dat met

Favoriete monumenten

heggenscharen in de weer is: “Sneller jongens, we hebben nog maar 150 coniferen te gaan.” Tja, je moet er wat voor over hebben om je positie in de top tien van mooiste tuinen ter wereld te behouden.

8CANAL DU MIDI Occitanie

In de race om de mooiste monumenten mag ook een vriendelijk kanaal meedoen, en wel het Canal du Midi (dat de Atlantische Oceaan met de Middellandse Zee verbindt). Je kunt het kanaal ook in een bootje afzakken om idyllische dorpjes aan te doen, mits je als kapitein genoeg geduld hebt, want je passeert onderweg een eindeloze hoeveelheid bewerkelijke sluisjes. Wel even wat in het bomenspaarpotje gooien, want veel platanen langs het kanaal zijn vernietigd door een nare paddenstoel dus er moeten nieuwe boompjes worden geplant en oude gered.

PARC DU HAUT 7 FOURNEAU U4 D’UCKANGE Moselle, Grand Est

De spookachtige hoogovens in Uckange doen meteen denken aan de foto’s van het fotografenechtpaar Bernd en Hilla Becher, die de gebouwen van de Europese zware industrie (die eind vorige eeuw in onbruik raakten) hebben vastgelegd. Als lichamen zonder huid, waarvan de organen, bloedbanen en zenuwen blootliggen, staan ze als vreemde,

8 6

roestende insecten in het landschap. Ook de vroegere werknemers zien de schoonheid van hun oude werkplek en zorgen ervoor dat de hoogovens blijven bestaan als cultureel centrum. Je kunt er ook een soort maanpak aantrekken, dat vroeger gebruikt werd om de arbeiders te beschermen tegen het gloeiende vuur. Fijn ook dat de vrolijke kunstenaar Claude Lévêque het geheel opfleurt met een lichtkunstwerk.

DE 6L’ARSENAL ROCHEFORT Nouvelle Aquitaine

De havenstad Rochefort ken je misschien van de technicolor filmmusical van Jacques Demy ‘Les Demoiselles de Rochefort’ (1967), waarin Catherine Deneuve met haar zus Françoise Dorléac – in zuurstokkleuren gehuld – dansten en playbackten, en waarvoor Gene Kelly met zijn elastieken benen speciaal werd ingevlogen. Naast dit absolute hoogtepunt in de geschiedenis van de muzikale film, heeft de havenstad ook L’Arsenal de Rochefort te bieden, een langgerekt gebouw waarin vroeger lange touwen werden geproduceerd voor de scheepvaart. Het gebouw werd niet naar Amsterdamse technieken op palen gebouwd maar op een aantal boten, zodat het op de drassige grond bleef drijven. Het pronkstuk van de haven >

LEVEN IN FRANKRIJK 81

LA VILLA CAVROIS Nord, Hauts-de-France

is het zeilschip L’Hermione, dat door een groep zwoegende vrijwilligers is gerestaureerd en op koers wordt gehouden.

5FORT LA LATTE

Côtes d’Armor, Bretagne

In en rond dit prachtige middeleeuwse fort op een rotsig schiereilandje is het goed riddertje spelen. Elk jaar in augustus laten plaatselijke acteurs hier de Middeleeuwen herleven, “wat heel

handig is als je er niks aan vindt om via boeken kennis tot je te nemen”, aldus een van hen. We hebben het zwaar in 2020, maar zoals dit fort de Honderdjarige Oorlog en de pestepidemie moest overleven, is ook niet niks. Er werden hier vroeger bijzondere verdedigingsmechanismes ontwikkeld, zoals die waarbij een fortbewoner met een soort grote pincet met een gloeiende kanonskogel erin naar het kanon aan de kustlijn rende, waarmee de vijand op afstand werd gehouden.

Mocht ik een van deze monumenten bewonen, dan het liefst de Villa Cavrois, een prachtig modernistisch landhuis gebouwd door architect Mallet-Stevens, in opdracht van de olijke textielbaron Cavrois. Ook in het art-deco-interieur zie je een opmerkelijke liefde voor detail, zoals de centrale verwarmingen, de ingebouwde weegschaal naast de douche en ingebouwde luidsprekers in de salon. Favoriet is de ‘cosy corner’: onder de monumentale zes meter hoge plafonds van de woonkamer is deze salon dans le salon gebouwd, met welvende muren en glooiend plafond en knusse banken voor het haardvuur. Pas sinds 2000 wordt dit ‘château’ op waarde geschat, en wordt het vanbinnen en vanbuiten in de oude glorie van 1932 hersteld: van de kleine houtjes van het parket tot de badkamer die je ook als balzaal kunt gebruiken.

TEMPLE 3 NARASSINGUA PEROUMAL La Réunion

Over dit indrukwekkende monument zijn we kort omdat de kans hier deze winter voor de lol naartoe te vliegen vrijwel nihil is: in deze betoverende hindoeïstische tempel op het eiland La Réunion kun je ontelbare beelden van hindoeïstische goden bewonderen, in een kleurenexplosie waar je vrolijk van wordt.

82 LEVEN IN FRANKRIJK

Favoriete monumenten

IDÉAL DU CITADELLE ET 2PALAIS FACTEUR CHEVAL 1LION DE BELFORT Drôme, Auvergne-Rhône-Alpes

Bourgogne-Franche-Comté

Dat zouden meer mensen moeten doen in plaats van ’s avonds voor Netflix te hangen! Postbode Cheval liet dagelijks na zijn brievenbusronde zijn artistieke bloed de vrije loop en liet in dertig jaar tijd met zijn blote handen zijn dromen werkelijkheid worden. Het resultaat is een persoonlijk bouwwerk, ingelegd met schelpen en steentjes. Toen het af was, kon het publiek er meteen geen genoeg van krijgen en sindsdien is zijn ‘paleis’ een populair art-brutmonument, dat ook hedendaagse kunstenaars inspireert. Het onderhoud vergt minstens zoveel aandacht als de bouw ervan, omdat Facteur Cheval de bouwtechnieken min of meer zelf heeft bedacht.

Maarschalk (en markies) Vauban is de man achter de fortificatie van deze vestingstad, die symbool staat voor de macht van zijn opdrachtgever Lodewijk de Veertiende. Het fort werd een nationaal monument van heldhaftigheid toen colonel Denfert-Rochereau hier in 1871 voor Frankrijk na 103 dagen taai vechten de overwinning in de strijd tegen het veel grotere Pruisische leger uit het vuur sleepte, waardoor het Territoire de Belfort van Frankrijk bleef. Sinds de 19de eeuw houdt een krijgshaftige leeuw van steen hier de wacht en in dit beeldhouwwerk herken je misschien de hand van beeldhouwer Bartholdi, die ook het Vrijheidsbeeld in New York ontwierp. ■

LEVEN IN FRANKRIJK 83

VERLIEFD OP LA VENDÉE

Oesters, sardienen en blonde stranden Op een dag rijden van Nederland ligt de – voor velen – grote onbekende Vendée. Even onder de Loire vind je 140 kilometer blonde kust, 1800 kilometer aan fietspaden, ‘Californische’ kustplaatsen, kastelen, moerassen en twee bijzondere eilanden. Zes hoogtepunten van het ‘vergeten’ departement. TEKST HARRI THEIRLYNCK

84 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 85

La Vendée

Marais Poitevin

Het Groene Venetië

Openingspagina’s: La Tranche-sur-Mer

Deze pagina: de weelderige groene waterwegen van Marais Poitevin; gids Ton Meteau laat zien dat het moeras door methaangas brandbaar kan zijn.

De man in de boot lijkt in de dertig maar is pas twintig. Ton Meteau is geboren en getogen in de moerassen. Hij vaart ons rond in Het Groene Venetië, ofwel natuurpark Marais Poitevin. 100.000 hectare moeras en water, weelderige waterwegen met tunnels van groen: geliefde winterhotels voor trekvogels en honderden andere vogelsoorten. Al bij de eerste bocht scheert een strakke blauwe verfstreep over ons heen. “Kijk, een ijsvogeltje!” Tons vader en grootvader verbouwden bonen, meloenen en kool op het droge moeras. Ton: “Dat was hard werken, in kou en regen. Als kleine jongen ging ik regelmatig mee, ik had het vaak koud maar papa zei: ‘Kom op, je bent een jongen van le marais.’ Nu ga ik ’s zomers met mijn vrienden met drank, eten en gitaar het moeras op.” Ton werkt in de zomervakantie als gids en studeert daarnaast voor ‘een duurzaam beroep’. Hij toont me de waterratten, de reigers en de koeien, waarvan de witte konten net boven de wallen uitsteken. “Waar is het groene watertapijt?” vraag ik Ton. “Dat van de brochures van Le Marais.” “Helaas,” zegt Ton, “het eendenkroos wordt steeds minder. Door de klimaatverandering.”

Hij port met zijn lange pigouille in het water en steekt met een aansteker het moeras even in de fik. “Methaangas,” zegt Ton, “de climax van elke toer.” We stappen uit pal voor de Abdij van Maillezais, die door de oranje middagzon in brand lijkt te staan. Vergeelde en halfvergane zuilen, muren, zijbeuken en koren, van romaans tot renaissancistisch, vormen een theater waar de zonnestralen doorheen vlammen. De ruïne was een van de belangrijkste middeleeuwse abdijen van Frankrijk, een juweeltje. In de 13de eeuw leefden hier tweehonderd monniken. We maken een wandeling langs kerk, klooster en keukens. Omdat je door de muren kunt lopen, lijkt het of je in een 3D-film zit.

La Vendée

Château de Rosnay

Wijnfietsen en pique-nique met Monsieur Vélo Damien Moulin noemt zich Monsieur Vélo. Hij staat ’s ochtends bij wijnkasteel Château de Rosnay te glunderen voor zijn witte fietsbus, pal naast zijn eigen foto, wat een Droste-effect van fietsen en wijnranken oplevert. Geen twijfel, Damien is de man van de begeleide fietstochten. Leunend op zijn fiets geeft hij eerst wat achtergrondinformatie. Damien: “95 procent van het hele oppervlak van La Vendée was vroeger wijngaard. In de tweede helft van de 19de eeuw sloopte de Amerikaanse druifluis de Europese wijngaarden. Veel boeren schakelden over op kaas en boter. Ooit waren er zeventig wijnbouwers in Rosnay, nu nog maar één: Château de Rosnay.” Rosnay maakt deel uit van wijngebied Fiefs Vendéens. “Rijke kleibodem, zacht klimaat”, zegt Damien. “Er zijn maar liefst zestien wijngaarden met een appellation, vooral rood en rosé.” We fietsen door de wijngaarden rond het kasteel. Trekken aan de schaarse druiven – de oogst is bijna voorbij – en bewonderen de menhirs en de typische windmolens, nu vaak een Airbnb. In een dorp duwen we de deur van een streekwinkel open voor

Op stap in de wijnvelden rond Château de Rosnay. Op de achtergrond een typische windmolen van de Vendée, soms in gebruik als Airbnb.

een jambon de Vendée of brioche, voor in de Franse fietsmand. De pique-nique buiten wordt binnen, wegens een mals buitje. Met Vanessa Jard-Godet (“kurk of plastic dop, dat maakt niets uit”), de vrouw van de eigenaar, verkennen we de wijnkelders van het château. Vanessa vist een glas troebele rosé uit de put. “Over tien dagen is die prima op kleur. Begin december is hij drinkbaar.” Bij de schouw staat een ronde tafel, wit gedekt. Het haardvuur heeft er zin in. We eten carrés spinazie met knoflook, ingekookt in eiervocht, met een sparkling Blanc Brut van het kasteel. “Grootmoeders recept”, zegt mijn disgenoot. Waarna de paukenslag van de Vendéese keuken volgt: rillon, varkensbuikvlees gebakken in reuzel, gesneden in grote Rubiks kubussen. Bij de koffie brioche: een zoete bol brood, met een vleugje cognac. La Richelieu komt op tafel. Prachtetiket op een beroemde fles. Kardinaal Richelieu was ooit bisschop in deze streek, vandaar. Om half twee verlaten we, onze ogen knipperend tegen het felle zonlicht, het statige château. Op weg naar de kust.

LEVEN IN FRANKRIJK 87

La Plage des Dames op Île de Noirmoutier, met de karakteristieke witte strandhuisjes. Rechterpagina: een van de vele houten pieren, waar dagelijks boten van het vasteland arriveren.

88 LEVEN IN FRANKRIJK

Île de Noirmoutier

Zout, ‘chic’ en sterren Eiland Noirmoutier heeft de vorm van de geest uit Aladdins wonderlamp, die aan het continent ontspringt. Vanaf het vasteland rijd je via een hoge brug naar z’n staart, soms maar vijfhonderd meter breed. Na tien minuten ontvouwt het eiland zich. Eerst komen de oesterkweekparken met hun restaurants en formulemaaltijden: ‘6 oesters + Moules-Frites’. Dan volgen strak gelijnde zoutbassins, waar de sauniers met hun lange harken loom in het bassin schuieren, een traditie. Het ‘Witte Goud’, in rijtjes witte piramides, wordt gewassen in zeewater, waardoor het zijn unieke, heldere kleur krijgt. In ‘het hoofd van de geest’ ligt hoofdstad Noirmoutier-en-l’Île, een weldadige plaats met elegante winkels en restaurants. Mannelijke bezoekers paraderen in gewatteerde jassen met ruitjesbroeken, veel vrouwen dragen kapsels met ongelijke helften; we zijn ver van het continent. Noirmoutier ademt romantiek. De opgeknapte vissershuizen worden

’s zomers bewoond door chique Parijzenaren. Het eiland is een geliefde filmlocatie. In 1972 begon de eilandelijke filmhistorie met de opname van ‘César et Rosalie’, met Romy Schneider, Yves Montand en Isabelle Huppert. De film werd een kaskraker en iedereen wilde het eiland bezoeken. Terug naar nu. Noirmoutier heeft 83 kilometer fietspad, 12 stranden en is 20 kilometer lang. Binnen een paar uur fiets je van een groot bos met kasten van huizen, over de romantische Plage des Dames (met pier en karakteristieke rij strandhuisjes) langs de witte vissershuisjes van Le Vieil door naar de westkust, waar de golven op de kust beuken. Marie, van het eiland, streelt mijn ego. Ze zegt: “Het waren jouw landgenoten die ons in de 18de eeuw hielpen met de aanleg van de polders.” ’s Avonds eten we bij La Table d’Élise in vissershaven L’Herbaudière, het goedkope zusje van tweesterrenrestaurant La Marine ernaast. De volgende dag rijden we terug naar het vasteland over de Passage du Gois, de spectaculaire 4,5 kilometer lange, immer vochtige weg, alleen bij laag tij (twee keer per dag) geopend. Je rijdt over de bodem van de oceaan, een avontuur. Naast ons, op het wad, verzamelen mannen en vrouwen snel hun vismaaltje. ‘Le Gois’ is slechts een van de wonderen van Frankrijk.

La Vendée

Noirmoutier ademt romantiek. Opgeknapte vissershuizen worden ’s zomers bewoond door chique Parijzenaren. Het eiland is ook een geliefde filmlocatie

France

Vendée

La Tranche sur Mer

Puur natuur, volmaakt vr gezinnen

14 kilometer strand met fijn zand Badplaats met Blauwe Vlag Eerste badplaats in de Vendée met een Kwaliteitskeurmerk voor het zwemwater

www.latranchesurmer-tourisme.fr La Tranche sur Mer - Tourisme

La Vendée

Saint-Gilles & Saint-Jean

Geen betere manier om Saint-Gilles-Croix-de-Vie te leren kennen dan aan de hand van het sardientje. De kleine, blauwe torpedo is de trots van de stad. De sardien ontving in Frankrijk als een van de eerste het Label Rouge-certificaat, een bewijs van ‘superieur niveau’. Saint-Gilles mag toch al niet mopperen. De haven ligt naast het oude centrum, tussen moeras en Grande Plage, en is een soort showcase voor een groots maritiem verleden. Volg je de blauwe sardientjes op het trottoir (de ‘Sardine Route’), dan kom je bij het Quartier du Maroc. Witte huisjes met scheepsblauwe luiken herinneren aan de 17de-eeuwse Moren, die de lokale vissers de nieuwe vistechniek met recht hangende netten leerde, het begin van een economische boom. Voeg daarbij de (Franse) uitvinding van het inblikken van de sardien (in 1810) en de welvaart in Saint-Gilles kon niet meer op. De triomftocht van de witgebuikte lekkernij vindt zijn 21ste-eeuwse bekroning in La Perle des Dieux. In die winkel is het conserven-sardientje tot kunst verheven: de blikjes zijn door kunstenaars vormgegeven. Het ultieme souvenir. En dan hoppa, op de e-bike van Saint-Gilles-Croixde-Vie naar Saint-Jean-de-Monts over de corniche, de kustweg met verrukkelijke panorama’s. Hij maakt deel uit van de Euro Bike Route, die in Noorwegen begint en over La Vélodyssée naar Sagres (Portugal) voert, einde Europa. Links de oceaan, rechts de grote witte huizen met houten kappen en balkons in belle-époquestijl.

Van sardien tot kikkerbil

Saint-Jean-de-Monts betekent veel hoge vakantieflats, de eerste keer dat we ze zien aan de kust. Bewoners kijken uit op een wijde wereld van oceaan, duinen, bos, moerassen en acht kilometer mooi aflopend zandstrand. De houten pier is zo lang, dat je op de punt 360 graden over zee kijkt. “In het hoogseizoen is het hier druk met sportieve families”, zegt de Engelse Catherine, die het op vakantie in Saint-Jean zo leuk vond dat ze er bleef wonen. Catherine: “Als je in mei of september op het brede strand staat, ben je helemaal alleen in die geweldige ruimte.” Het verzande vissersdorp van Saint-Jean ligt nu een kilometer landinwaarts. Even verderop vieren we de geschiedenis in restaurant La Quich’notte. Dat is een oude bourrine, een traditionele moeraswoning met muren van aarde, zand en stro. Op de kaart staan kikkerbilletjes, paling en ander lokaal eten. Wij kiezen gekonfijte en gerookte eendenbout, met Bonnottes, de wereldvermaarde ziltige aardappeltjes van het eiland Noirmoutier.

Boven: de ‘saunier’ aan het werk op het zoutbassin bij Saint-Hilairede-Riez. Onder: de lange houten pier van Saint-Jean-de-Monts.

LEVEN IN FRANKRIJK 91

Les Sables d’Olonne

Stad uit een Franse Netflixserie

Rechterpagina: de haven van Talmont-SaintHilaire.

92 LEVEN IN FRANKRIJK

‘De Everest der Zeeën’”, zegt Nathalie. Start en finish zijn in Les Sables. Dit jaar in november, terugkomst februari 2021. Maar niet voor allen. “Slechts de helft haalt de eindstreep.” Sables is door de natuur gezegend. Op nog geen vijf fietsminuten ligt een eindeloos natuurgebied vol moerassen en spectaculaire stranden. Het mooiste uitzicht heb je op een brug midden in het olijfgroene moeras. In de verte zweeft Les Sables d’Olonne, een stad met grandeur.

Deze pagina, rechts: trompe-l’oeuil in La Chaume, de oude visserswijk. Onder: de boulevard van Les Sables.

In de onnozele veronderstelling dat met Les Sables d’Olonne ons weer zo’n charmant kustdorp wacht, vallen we van onze stoel bij het binnenrijden van het centrum. Eenrichtingswegen leiden langs een enorme binnenstadse haven vol vissersboten, hightech catamarans, plezierjachten, zeilboten en pontjes, tegen een decor van grote, okergele silo’s, goud opblinkend in het middaglicht. De vitale kades lijken op het begin van een Franse Netflixserie: passanten dansen boetiekjes in en uit, een buitenlandse studente schatert om een Bretonse kapitein. Langs de havenkop stoomt een machtige Panamese tanker naar binnen. Sables lijkt Rotterdam en Curaçao ineen. Rechts volgt het brede stadsstrand en een waterballet van zeilbootjes, suppers en kitesurfers, die als watervlooien over de beukende golven springen. Zo’n stad. Inwoner Nathalie haalt haar schouders op. “Les Sables is een van de grootste Franse watersporten visserssteden.” Met de pont varen we naar La Chaume, de oude visserswijk met lage witgekalkte huizen en trompel’oeuil-schilderingen. De kade is vol zeemanskroegen en galerietjes. Een lang havenhoofd steekt in een onstuimige zee. Vandaar heb je uitzicht op de brede promenade langs de Grande Plage. Les Sables is vermaard om de Vendée Globe, de vierjaarlijkse non-stop solozeilwedstrijd om de wereld, zonder hulp van buitenaf. De race is de ultieme beproeving van de vermetelheid van zo’n dertig mannen én vrouwen. “We noemen het

La Vendée

Kustplaatsjes

‘Klein Californië’ en het Koninkrijk van de Oester Kleine Franse kustdorpjes vol witte vissershuisjes met rode daken aan stranden met een romantisch piertje... daar moet je niet komen in de zomer. La Tranche-sur-Mer – ‘Klein Californië’ – zwelt in het hoogseizoen op van 2700 inwoners tot 100.000 enthousiaste watersporters en wandelaars. Buiten het seizoen heb je de blonde stranden voor je alleen en is een strandhotel met zeezicht heel betaalbaar. We stappen op een kleurige ‘ET’-filmfiets – breed stuur, laag Harley-Davidsonzadel, stuurmand – door Provence-achtige straten vol blauwe luiken en naaldbomen. Local Gaille fietst met me mee. “Het is een beetje l’été indien”, zegt ze, wat een verrukkelijk Frans woord is voor een mooie nazomer. “Als er nou iemand zijn huis paars verft, mag dat?” vraag ik Gaille. “Dat weet ik niet”, grinnikt ze. “Maar dan krijgt hij het wel moeilijk in het dorp.” Ochtend. We rijden dertig kilometer noordwaarts naar kustplaats Talmont-Saint-Hilaire. In de 12de eeuw liet de Engelse koning Richard Leeuwenhart hier zijn Château de Talmont bouwen, omdat hij zo graag in de aanpalende bossen jaagde. Stukken ouder zijn de dinosporen aan de kust, die je na

aangenaam speurwerk aan de rotskust vindt. Daarnaast ligt Plage du Veillon, een van Vendées mooiste stranden. Een zwierige fietstocht door de moerassen leidt naar L’Huitrier Pie, de oesterfarm met restaurant van Freddy Ouvrard. De continu grijnzende Freddy (50) is de lokale oesterkoning. Wild gebarend naar zijn oesterbassins sleept hij ons mee naar zijn nieuwste uitbreiding: een hoog terras met oesterbar en uitzicht op de oesterbedden, waar hooggelaarsde medewerkers de oesters keren. Het ziet er idyllisch uit in het zonnetje. Freddy zegt: “Elke oester betekent drie jaar hard werk voor drie seconden plezier.” Freddy is gezoogd tussen de oesterbedden. Hij ís oesters. “Ik ben een Franse cowboy in een natuurpark. Je moet oesters dresseren. Eerst het zaadje en dan verderop lekker vetmesten. Ik kweek ze hier verder tussen het zeewier. Oesters drinken twintig liter zeewater per dag. Daarom zijn mijn oesters lichtgroen gekleurd, dat kun je proeven.” Dat doen we. Aan houten tafels en stoelen, kraag op tegen de zeewind. Met een koud glas Chardonnay.

LEVEN IN FRANKRIJK 93

Tips & adressen Het departement Vendée ligt in de regio Pays de la Loire. Het is iets groter dan Friesland. Het ligt onder Nantes en even boven La Rochelle. Er is nog veel meer te zien. Een kleine greep.

kan alleen per boot worden bereikt. ‘Yeu’ is een stuk ruiger dan L’Île de Noirmoutier. Je vindt er kliffen, moerassen, duinen en graslandschappen. Er is onder meer een bootverbinding vanaf Saint-Gilles-Croix-de-Vie.

☛ Puy du Fou is een van de

☛ Fontenay-le-Comte, de

beste attractieparken ter wereld. Het themapark biedt ‘spektakel zonder achtbanen’. In de openlucht worden historische voorstellingen opgevoerd over Vikingen, gladiatoren en ridders. Shows worden opgevoerd in complete kastelen of op schepen, met de inzet van duizenden acteurs en honderden paarden.

vroegere hoofdstad, ligt in het binnenland van de Vendée. Het is een mooie historische stad met veel 16de-eeuwse gebouwen.

☛ Vlakbij La Tranche-sur-Mer ligt het Nationaal Natuurreservaat van Casse de la Belle Henriette. Het is een lagune waar trekvogels uit alle windstreken komen. Je leert er ook veel over de vorming en evolutie van de zandkusten.

☛ Île d’Yeu is het ándere mooie eiland van de Vendée. Het eiland

94 LEVEN IN FRANKRIJK

☛ Napoleon maakte van La Roche-sur-Yon de hoofdstad van de Vendée. De stad heeft veel neoklassieke, 19de-eeuwse gebouwen. Er zijn zoveel napoleontische plekken, dat er een speciale route is: het Circuit Napoléon.

SLAPEN & ETEN

☛ Roches Noires Hôtel***

☛ Le Rabelais Logis

Les Sables d’Olonne. Met uitzicht op de Grande Plage en de beroemde Promenade. Dineren kan in bijbehorend Le Sloop Restaurant (Atlantic Hôtel), ook aan de Promenade. Tweepersoonskamer vanaf € 91. hotel-lesrochesnoires.com

Hôtel*** Fontenay-le-Comte. Zwembad, terras, tuin, spa en eigen restaurant. Tweepersoonskamer vanaf € 65. le-rabelais.com

☛ Hôtel Les Dunes*** La Tranche-sur-Mer. Aan het strand, kamer met terras en zeezicht. Diner: Equinoxe Restaurant, pal aan het strand, met voortreffelijke visgerechten. Tweepersoonskamer vanaf €112. hotel-les-dunes.com

☛ Hôtel Le Général d’Elbée**** Noirmoutier. Tophotel (spa, zwembad, historisch gebouw). Sla je slag bij laagseizoenprijzen. Diner: La Table d’Elise, betaalbaar ‘zusje’ van het aanpalende sterrenrestaurant(**). Tweepersoonskamer vanaf €173. generaldelbee.fr

☛ Er is nog een Marais in La Vendée: Marais Breton, in het noorden. Dat is net als Marais Poitevin een moerasgebied, met veel kanalen, weilanden en polders. Met een beetje geluk zie je er bevers, palingen, otters of roofvogels.

ZIEN & DOEN

DONDERDAG EN ZONDAG OM 21:00

PAR AMOUR DU CINÃ&#x2030;MA

europe.tv5monde.com 71

500

421

BESTEL NU n i n e v Le

k j i r k fran 021 Ag e n d a 2

frankrijk Leven in S c h e u rk a

â&#x201A;Ź 15,

lender 20

95 per

ABONNEES KRIJGEN â&#x201A;Ź 3,50 KORTING

Leven in Frankrijk Agenda of Scheurkalender 2021 Geniet het hele jaar van Frankrijk met deze handige agenda boordevol vermakelijke weetjes, seizoensrecepten en een handige Nederlands-Franse woordenlijst. Of kies de scheurkalender voor je dagelijkse dosis joie de vivre!

Bel 088 2266634 of ga naar leveninfrankrijk.nl en klik op Shop (telefonisch bereikbaar op werkdagen van 09.00-17.00 uur)

Kaart of schilderij? Deze houten 3D-stadskaart, gemaakt met lasersnijtechnieken, laat je wegdromen naar de Promenade des Anglais en de stranden van Nice. Ook verkrijgbaar als stadskaart van Parijs en andere Franse steden, in verschillende formaten duurzaam hout. Woodmaps, Nice (330 x 300 mm), € 179. woodmaps.nl

Maison

Creëer sfeer met klassiek en modern Frans design. DOOR PABLO PICHEL

Koninklijke kaars Al sinds 1643 ontwerpt Cire Trudon de mooiste handgemaakte kaarsen. Niet alleen is het de oudste nog actieve kaarsenmaker ter wereld, het is ook de enige die ooit een koninklijke titel mocht voeren (1737-1889). Voor deze kerst ontwierp het een prachtige geurkaars die de geur van open haard en exotische kruiden in huis verspreidt. Cire Trudon, Gloria Christmas Edition, € 85. trudon.com

Wintertafel Breng sfeer op tafel met dit goud-witte kleed van klassiek Franse makelij. Versierd met winterse tekeningen van skitaferelen, dennenbomen en sneeuwvlokken en afgewerkt met mooie patronen en verstekhoeken. Le Jacquard Français, Nappe Sommets Enneigés Neige, vanaf € 75. le-jacquard-francais.fr

Interieurkunst Sarah Lavoine is op dit moment een van de populairste interieurdesigners van Parijs. Van haar is deze sfeervolle muurlamp, gemaakt van Afrikaanse palmbladeren en fluweel: exotisch én elegant. Maison Sarah Lavoine, Peaky Wall Lamp, € 180. maisonsarahlavoine.com

LEVEN IN FRANKRIJK 97

Frans Frans Frans leren leren leren spreken spreken spreken Frans leren spreken met met met resultaat? resultaat? resultaat? met resultaat?

Bezoek ook onze website:

www.leveninfrankrijk.nl

Voor Voor Voor uwuw werk, uw werk, werk, voor voor uw voor uw vakantie uw vakantie vakantie of voor of of voor uw voor uw plezier, uw plezier, plezier, uw werk, voor uw vakantie of voor Frans uwFrans plezier, de Voor de Franse de Franse Franse taal taal op taal op maat op maat maat is onze is onze is onze specialiteit! specialiteit! specialiteit! Frans de Franse taal op maat is onze specialiteit! Frans leren leren leren moeilijk? moeilijk? moeilijk? Niet Niet als Niet als u het als u het ubij het bij 123Français bij 123Français 123Français leert! leert! leert! leren moeilijk? Niet als u het bij 123Français leert!

WatWat hebben Wat hebben hebben wij u wijtewij ubieden: teubieden: te bieden: WatLeuke hebben wij ugericht te gericht bieden: Leuke Leuke methode methode methode gericht op de op op spreekvaardigheid de de spreekvaardigheid spreekvaardigheid Leuke methode gericht op de spreekvaardigheid Meer Meer praktijk Meer praktijk praktijk dandan theorie dan theorie theorie Meer praktijk dan theorie Ervaren Ervaren Ervaren Franse Franse Franse docenten docenten docenten (‘native (‘native (‘native speaker’) speaker’) speaker’) Ervaren Franse docenten (‘native speaker’) Opfris, Opfris, Opfris, beginners beginners beginners en conversatie en en conversatie conversatie cursussen cursussen cursussen Opfris, beginners en conversatie cursussen Frans Frans voor Frans voor kinderen voor kinderen kinderen Frans voor kinderen Privé Privé ofPrivé inof groepsverband in ofgroepsverband in groepsverband (max. (max. 6(max. personen 6 personen 6 personen voorvoor beter voor beter resultaat) beter resultaat) resultaat) Privé ofmeerdaagse in groepsverband (max. Praktische Praktische Praktische meerdaagse meerdaagse cursus cursus cursus6 personen voor beter resultaat) Praktische meerdaagse U kunt U kunt Ude kunt lessen de de lessen lessen zowel zowel zowel bij cursus ons bij bij ons opons locatie, op op locatie, locatie, (Nijmegen (Nijmegen (Nijmegen of of of U kunt debijlessen zowel op locatie, (Nijmegen of Maastricht) Maastricht) Maastricht) ubijthuis bij u thuis uof thuis op ofbijuw op ofons op uw bedrijf uw bedrijf bedrijf laten laten plaatsvinden laten plaatsvinden plaatsvinden Maastricht) bij uvia thuis of op uw bedrijf laten VolgVolg uw Volg uw cursus uw cursus cursus via videogesprek via videogesprek videogesprek (Skype (Skype (Skype of anders) of anders) of plaatsvinden anders) Volg uw cursus via videogesprek (Skype of anders)

Locatie Locatie Locatie Nijmegen: Nijmegen: Nijmegen: Tel: Tel: 06 Tel: 13 0618 13 0656 18 1338 56 18 38 56 38 Locatie Locatie Locatie Maastricht: Maastricht: Maastricht: info@123francais.nl info@123francais.nl info@123francais.nl Slotemaker Slotemaker Slotemaker de Bruïneweg de Bruïneweg de Bruïneweg 96 96 96 Vlijtingerbank Vlijtingerbank Vlijtingerbank 17 17 17 Locatie Nijmegen: Tel: 06 13 18 56 38 Locatie Maastricht: 6533 CK 6533 Nijmegen CK Nijmegen CKde Nijmegen www.123francais.nl www.123francais.nl www.123francais.nl 6213 6213 KA 6213 Maastricht KA KA Maastricht Maastricht info@123francais.nl Slotemaker Bruïneweg 96 Vlijtingerbank 17 6533 www.123francais.nl 6213 KA Maastricht 6533 CK Nijmegen

Kastelen & Landhuizen Exclusieve arrangementen BW C[ki[ ef Z[ Ó [ji Rondreizen op maat Bedrijfsevents en familie uitjes

l astee k n e ne Ook i hten? c a n r ove

FRANKRIJK

BRETAGNE

PYRENEEËN

PARIJS

CX D\lj\ ~ m cf <lifM\cf (0 `j \\e ]`\kjiflk\ mXe 0'' b`cfd\k\i# [`\ [f\k [\eb\e XXe \\e ^\[`Z_k mXe :_Xic\j G ^lp% ?à fdjZ_ià]k [\ DXXj Y\jZ_ià]k Xcj Êfen\k\e[Ë \e ÊqXZ_kË% Fek[\b _\k kiXZ ÊgXik`\ =iXeZ\Ë mXe CXeî\j eXXi >`m\k# _\\c XXe^\eXXd# ^f\[ ^\dXib\\i[ \e eff`k m\i m\inà[\i[ mXe [\ i`m`\i% >X fg è [\ jZ_ffe_\`[ mXe [\ eXklli \e qàe gXjkfiXc\ cXe[jZ_Xgg\e fd a\ n\\i _\c\dXXc fg k\ cX[\e \e gif\] YàeX ++' b`cfd\k\i cXe^ mXe [\ _\\icàbjk\ ^\i\Z_k\e mXe [\ jki\\b% @e _\k [\gXik\d\ek D\lj\ jki\bb\e (/' b`cfd\k\i q`Z_ l`k cXe^j [\ i`m`\i% >X k\il^ è [\ kà[ è [\ mf\kjgfi\e mXe A\Xee\ [Ë8iZ è _\k GXpj [\ MXlZflc\lij# ONZE LEESTIPS eXXi [\ bfeè^\e mXe _\k Z_ k\Xl [\ :fdd\iZp \e eXXi JXèk$D`_`\c è _\k n\ib LYON ELZAS PYRENEEËN VOOR DE mXe [\ i\eX`jjXeZ`jk`jZ_\ Y\\c[_fln\i C`^`\i I`Z_`\i# f] eXXi M\i[le# nXXi [\ FEESTDAGEN! _\ièe\iè^ XXe [\ <\ijk\ N\i\c[fficf^ Ycà]k c\m\e% <e Y\ è[`^ a\ l`kjkXga\ [ffi b\ee`j k\ dXb\e d\k [\ Yifln\iàkiX[`k`\ mXe mif\^\i kfk el# kà[\ej \\e cl[`\b \e [`[XZk`jZ_ gXiZflij è _\k dlj \ [\ cX Y` i\ è Jk\eXp% D?;KM0 8W]W][jhWdifehj L n`ck ln YX^X^\ e`\k d\\jc\g\e fg [\ ]`\kj6 N`ck l [Xk ln YX^X^\ nfi[k ^\kiXejgfik\\i[ eXXi ln mfc^\e[\ m\iYcà]6 F] \\e \kXgg\ fm\ijcXXe [ffi _\d je\cc\i X] k\ c\^^\e g\i dè`$Ylj6 9\c [Xe d\k IWhW^ lWd IW]W xlWi_ed mffi \\e kiXej]\i g\i dè`$Ylj d\k / q`kgcXXkj\e >iXk`j f]]\ik\ fg XXemiXX^ fg "** ' - .+ -( +' -* & j%^XccX`j,,7^dX`c%Zfd PROVENCE FRANKRIJK LILLE PARIJS

Wij maken er echt iets bijzonders van

Kasteelovernachtingen.nl mmm$c[ki[Wl[be$[k \%^`Xee`e`7cXd\lj\%]i

Frankrijk boeken adv nov 2020.indd 1

Jardin

Anja Winter (styliste en actrice) presenteerde in het programma ‘Koffietijd’ wekelijks een item over tuinen. Tegenwoordig inspireert ze 80.000 volgers op Pinterest.

Vogels verwennen Wanneer je afgevallen bladeren in de tuin laat liggen – niet op het gras – help je vogels de winter door. Ze zoeken er namelijk bescherming. Het is goede camouflage voor de spreeuw en de zanglijster doordat hun veren-

Het is saai om in de koude wintermaanden naar een kale tuin te kijken,

Tuinscheurkalender 2021

daarom zijn wintergroene planten een must. Een plant met prachtige

De 24ste editie van de tuinscheur-

zonnehoed en zonnebloem laat

grote bladeren is de Fatsia japonica. Deze van oorsprong Japanse plant

kalender (2021) van Romke van

je staan, het geeft een mooi

is goed te combineren met de niet woekerende bamboe, de Fargesia

de Kaa en Paul Geerts is een

wintersilhouet en het zaad dient

rufa. De Viburnum tinus geeft, in tegenstelling tot de vorige planten,

aanwinst voor iedere tuinliefheb-

weer als vogelvoer.

bessen in de winter en witte bloemen in de winter en het voorjaar. Je kunt

ber. Met elke dag tuintips met

Wanneer je zorgt voor groene

ook de hoogte ingaan, denk aan winterjasmijn, die bloeit in de winter op

veel aandacht voor natuur, dier

hagen als bescherming en

het kale hout met gele trompetachtige bloemen.

en insect. Af en toe komt er een

bessenstruiken voor het voedsel,

Te bestellen bij: hoodspot.fr/pepinieriste of kwekerijaandedijk.nl

recept, een citaat of een gedicht

zoals de kardinaalsmuts, wilde

over de tuin langs.

lijsterbes of het krentenboompje,

Tuinscheurkalender 2021, formaat 13 x 18 cm, €14,99.

zijn de vogels helemaal in hun

Spannende winterborder

kleed dezelfde kleuren heeft als de bladeren. Ook de uitgebloeide bloemen van bijvoorbeeld

element. Extra voordeel van die bessenstruiken is dat ze in het voorjaar en de zomer prachtige bloemen hebben. Een voederhuis in je tuin plaatsen is ook altijd een goed idee. Een praktisch en mooi vormgegeven voederhuis is de Dome, gemaakt van metaal en spar.

Contact met het universum De Franse landschapsarchitect Camille Muller creëert bijzondere tuinen. Van stilistische verfijnde tuinen met mos, steen en gras tot weelderige

dewiltfang.nl/dieren-inde-tuin/vogels/vogelvoeder huizen/voederhuis-domezwart-hangend

mediterrane landschapstuinen. De grondsoort, het klimaat, de omgeving, alles speelt een grote rol. “De tuin is een microkosmos waarin de mens zich in contact voelt met het universum”, aldus Muller. “De planten zijn met elkaar verweven om een sfeer, een emotie te creëren. Ik volg de dynamiek van de natuur.” Zijn tuinboeken zijn leerzaam en geven een kijk op het creatieve proces van ontwerpen. In ‘Les mains dans la terre’ bijvoorbeeld beschrijft hij zeventien tuinen van zijn hand.

’Les mains dans la terre’, Camille Muller, ISBN 978-2841385942, €49,90, Franstalig. Te bestellen via: amazon.fr/mains-dans-terre-Camille-Muller

LEVEN IN FRANKRIJK 99

DE PRAKTIJK Hein Verdam is auteur van het boek: ‘Een eigen huis in Frankrijk - kiezen, kopen & opknappen’. Meer info: heinverdam@planet.nl

Maar wijndruiven zijn geen tafeldruiven. Ik heb er niet om gevraagd maar hij is er niet

Maar fruitbomen hebben zorg nodig. Als je

Jacques wordt ook wel Zigzag genoemd en

vanaf te brengen. Ondanks Jacques blijft het

niet een groot deel van het jaar in Frankrijk

dat heeft te maken met de manier waarop

een gok of de druiven toevallig rijp zijn als ik

hij vanaf het dorpscafé naar huis loopt. Hij is

in Frankrijk ben. Van mijn pruniers heb ik de

in de zestig, gebruind maar behoorlijk ver-

laatste jaren wel wat rijpe pruimen mogen

schrompeld en mist een vinger, opgeofferd

plukken. De cognassiers rijpen pas in oktober.

aan de kettingzaag of een vergelijkbare helse

Ik heb dus nog nooit een eigen kweepeer

machine. Ik begroet hem enigszins afstande-

mogen oprapen. Jacques begint meteen een

dus dat kun je zelf nog plannen in een

lijk. Ik heb tegen het huis destijds twee drui-

heel verhaal. Ik red mij aardig in het Frans

vakantie. Maar de zorg in voorjaar en zomer

venranken geplant die raisins de table geven.

maar ik versta hem slecht. Hij lijkt mij ook niet

is minstens zo belangrijk. Bestrijden van

Ik had variëteiten uitgezocht die vroeg in het

te begrijpen. We staan bij een van de druiven-

plagen en ziektes, bijknippen en bijsnoeien,

seizoen rijpen. Maar druiven hebben onder-

ranken. Ik probeer uit te leggen dat ik aan de

et cetera. Daarvoor heb je iemand nodig die

houd nodig, niet alleen la taille annuelle, maar

voet van de rank wat bloemen heb geplant.

ook moeten ze gekrent worden. Jacques heeft

Daar is weinig meer van te zien. Hij mompelt

aangeboden om mijn druivenranken in het

iets over mauvaises herbes. Terwijl ik erbij sta

tuurlijk proces zonder garantie op succes.

najaar te snoeien en in de zomer bij te houden.

knipt hij de laatste overgebleven margriet weg.

Maar het plezier is groot als het lukt!

oen ik kwam aanrijden bij ons huis zag

"Je travaille dans les vignes, pas de souci!"

TIPS VAN HEIN

ik hem al rondscharrelen. Een klein

• Wat is er leuker dan fruit uit eigen tuin?

mannetje met een grote heggenschaar.

bent, lees je in en zoek lokale hulp. • Vraag bij het uitzoeken van de juiste variëteit advies van een plaatselijke expert, een hovenier of een buur die zelf fruit kweekt. • De jaarlijkse snoei steekt niet op een week,

in de buurt is en weet wat hij doet. • De fruitkweek (en het klimaat) is een na-

HUIS & RECHT

Mr. Isabelle Flipse is intermediair voor Franse juridische zaken. Kantoor Flipse BV, info@kantoorflipse.nl, www.kantoorflipse.nl.

Een complexe nalatenschap, deel III

DEZE COLUMN VALT BUITEN VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE.

Monsieur Zigzag

oor u ligt deel drie over niet-alle-

(doornstruiken) die de steeds steiler

vertraging, een extra kostenpost van duizen-

daagse erfenissen. De delen 1 en 2 las

wordende route grimmig versperren. Het

den euro’s op. Anderzijds: als eigenaar van

u in de voorgaande edities van dit

krachtigste argument om onze missie af te

dergelijke terreinen is men – ter beperking

magazine en vindt u op mijn website.

breken komt echter van de assistent-land-

van brandrisico – sowieso verplicht om peri-

Met de landmeter spreken we ’s ochtends

meter: hij wijst op sporen van een das en

odiek onderhoud te plegen. In feite is er dus

vroeg af, opdat we het grondstuk bij werk-

meent een opgeschrikt wild zwijn te horen.

vele jaren geld bespaard. Nadat de paysagiste

bare temperaturen kunnen verkennen.

Zo’n ochtendje veldwerk mag een leuke af-

(hovenier) zijn klus heeft geklaard, kan de

On-Frans stipt arriveren de géomètre-expert

wisseling voor juristen zijn, een achtervolging

landmeter verder, zodat na weken eindelijk

en zijn assistent, gewapend met een indruk-

door een chagrijnig varken (op een steil pad

een set fraaie tekeningen kan worden gepre-

wekkende snoeischaar, dito takkenzaag en

vol stekelplanten), dat zullen ook mijn beste

senteerd. Ze worden gedeeld met de mede-

zelfs een heuse drone. Die laatste zal nog

cliënten niet van me verwachten. Terug op

eigenaars die bestaan uit een gescheiden

onmisbaar blijken, niet alleen omdat een deel

veilige grond laten we de drone opstijgen,

annex gefailleerde ex-buurman en zijn ex-

van het terrein als ravin (ravijn) te boek staat.

die zich van de hardste doornen noch de

partner en de zeven erfgenamen van de

We trekken het terrein in en dan blijkt al snel

steilste afgrond iets aantrekt. Uiteindelijk

andere buurman. In de gesuggereerde

dat hier in decennia geen stuk tuingereed-

vergaart de géomètre voldoende beeld voor

perceelgrenzen kan iedereen zich gelukkig

schap is geweest. Door het kniehoge gras en

zijn eerste schetsen. Voor de verdere uitwer-

vinden. Dat lijkt een flinke stap in de richting

de mimosa banen we ons een weg en dapper

king zal hij echter de nodige piketpalen

van de goede afwikkeling van deze erfenis.

worstelen we ons langs agaves en vijgcactus-

moeten slaan en daarvoor zal het terrein met

Maar aan de horizon doemen begrippen op

sen. Maar uiteindelijk moeten we toch onze

zwaar geschut begaanbaar moeten worden

als vruchtgebruik, kraak en executieveiling.

meerdere erkennen in de venijnige maquis

gemaakt. Helaas levert dat, naast een fikse

Lees erover in de volgende uitgave. LEVEN IN FRANKRIJK 101

Welkom, u bent in Manosque. ONTDEK HET NIEUWE BOETIEKMUSEUM Het hele jaar door gratis bezoek aan de fabriek met een gids. Reserveer via 04 92 70 32 08 of reservations.visites@loccitane.com.

À VENDRE

In deze rubriek vertellen huiseigenaren zelf waarom je juist hun huis moet kopen

Ruime bergerie bij Sainte-Maxime Een eigen huis dicht bij een van de meest geliefde badplaatsen van Zuid-Frankrijk, dat staat hoog op het verlanglijstje van menig vakantieganger. Zo ook op dat van Bart Verhaagen en zijn vrouw Louise. Op slechts tien minuten rijden van Sainte-Maxime staat hun idyllische woning, een gerenoveerde bergerie uit ca. 1800 omgeven door een terrein van 10.000 m2 dat ook weer omringd is door natuur. Het huis van 195 m2 heeft drie slaapkamers (waarvan één met balkon), twee badkamers, een woonkamer met open haard en een landelijke keuken. Ook is er een kantoorruimte, een atelier en een garage. Aan de voorkant ligt een oprit met fontein en aan de achterkant bevinden zich nog een oude schaapsschuur en een zwembad. Rond het hele huis loopt een zonnig terras met voldoende schaduw tijdens de middaguurtjes. Daarnaast ligt er ook nog eentje boven op de garage, voor warme dagen. “Daar groeien twee oude kurkeiken overheen. En als het in de zomer veertig graden is, dan zit je er als een vorst op het terras.” Een ander groot pluspunt aan deze woning

•

is de locatie. Voor de supermarkt hoef je maar vijf minuten in de auto te zitten en voor het centrum en het strand slechts tien minuten. Ook sta je zo op de golf baan Golf de Sainte Maxime. Toch merk je niks van de jaarlijkse vakantiedrukte. “Het is officieel Sainte-Maxime, maar het ligt volledig vrij en rustig. Zelfs in de zomer, als er 150.000 toeristen in de streek zijn, merk je daar niets van. Het is een paradijs van rust, overal zijn wandelpaden.” Het is dan ook met pijn in het hart dat Bart en Louise hun huis te koop hebben gezet. Maar omdat het koppel ook een deel van de tijd in Nederland woont, is er altijd veel te doen bij aankomst. Daar willen ze vanaf. “Het is een fantastisch huis, het zou eigenlijk in Nederland moeten staan.”

Meer informatie: ref. 2006

“Op warme zomerdagen zit je als een vorst op het terras onder de oude kurkeiken”

New Home new-home.fr € 1.299.000

LEVEN IN FRANKRIJK 103

Verkrĳgbaar bĳ Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Voor verkoopadressen bĳ u in de buurt en de volledige collectie zie www.vandyckshop.nl TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKSETS EN ACCESSOIRES UIT DE VANDYCK ‘PURE’ COLLECTIE

Résidence Méri-Bellecombe

START VERKOOP: 22 LUXUEUZE APPARTEMENTEN

In de Franse Alpen ligt, in het departement Savoie, het gezellige stadje Brides-les-Bains. Het is gelegen aan de rand van het Parc National de la Vanoise. In de zomer biedt het volop mogelĳkheden voor mountainbiken, fietsen wandeltochten, raften en golfen. In de winter zĳn er legio opties voor skiërs en snowboarders. Brides-les-Bains ligt immers aan de voet van het grootste, aaneengesloten skigebied ter wereld: Les Trois Vallées met 600 km aan skipistes. Wĳ zĳn hier inmiddels gestart met de verkoop van 22 luxueuze appartementen. Het dorp staat, bekend om zĳn geneeskrachtige bronnen. Vandaag beslaat de Grand Spa des Alpes een oppervlakte van meer dan 2500 m2 en, zoals in Frankrĳk gebruikelĳk, beschikt ook dit kuuroord over een casino! Tussen het centrum en de oude villawĳk bouwt Fortius Real Estate Development een kleinschalig luxueus appartementencomplex: Résidence Méri-Bellecombe.

Dop Makelaars Parlaan 2 8241 BG Lelystad T: +31 (0)320 264 175 info@dop.nl www.dop.nl

De 22 appartementen, met 1 tot 3 slaapkamers, zĳn allen voorzien van ruime balkons of loggia’s, compleet ingerichte keukens en luxueuze badkamers. Ieder appartement beschikt over een parkeerplaats in één van de twee parkeergarage’s met de mogelĳkheid van een tweede parkeerplaats op het terrein. Duurzaamheid is een belangrĳk uitgangspunt geweest bĳ het ontwerp van de Résidence. De hoogwaardige isolatie, de zonnepanelen en de warmte wisselaars zorgen samen voor een autonome energievoorziening.

Bĳna alle appartementen zĳn levensloopbestendig ontworpen en permanente bewoning is toegestaan. Als u de aankoop van een appartement bovendien ziet als een investering waar een rendement tegenover staat dan biedt dit project zeer interessante perspectieven. Zowel in het zomer- als in het winterseizoen zĳn de appartementen uitstekend geschikt voor de verhuur. Prĳzen vanaf € 180.000,- excl. TVA (btw). Is uw belangstelling gewekt? Bezoek onze website www.dop.nl of bel ons kantoor. Een uitgebreide brochure is beschikbaar.

AIX-LES-BAINS

CHAMBÉRY

ALBERTVILLE

Savoie MOÛTIERS VALMOREL

MÉRIBEL

LES MENUIRES VAL THORENS

BRIDES-LES-BAINS - SAVOIE - FRANKRIJK

TIGNES

BRIDES-LES-BAINS

VAL-d’ISÈRE

Grande Casse

PARC NATIONAL DE LA VANOISE

Meander Vakantiewoningen Te huur

•

villaindeardeche.nl meandervakantiewoningen.nl +31 (0)36 - 750 52 01

Op zoek naar een geweldig vakantiehuis voor volgend jaar? Schitterende vrijstaande 4 tot 10-persoons VILLA’s met parken privézwembad op luxe 4 sterren Villapark “Domaine Les Rives de l’Ardèche” in Vallon Pont d’Arc en in de Provence op Villapark “Demeures de Luc” in Saumane de Vaucluse. U vindt hier een zonnige en warme omgeving, mooie natuur, strakblauwe luchten en er is veel te zien en te ondernemen. De royale vakantiehuizen zijn o.a. voorzien van 2 badkamers, luxe keuken, WIFI internet, ontvangst Nederlandse tv zenders, vaatwasser en wasmachine. Gebruik van o.a. tennis- en jeu de boulesbaan, fitness apparaten, groot parkzwembad en Receptie onder NL beheer. Huurprijs vanaf € 745 per week. Keus uit 24 verschillende vrijstaande villa's. Voor veel meer informatie kijkt u op een van onze websites: villaindeardeche.nl, villaindeprovence.com, meandervakantiewoningen.nl Informatie: Tel. 036 - 750 52 01

Wonen in Zuid-Frankrijk Uw droom is dichterbij dan u denkt!

new home, makelaar en erkend taxateur, is de grootste Nederlandse makelaar actief in Zuid-Frankrijk, met vestigingen in de Var en aan de Côte d’Azur. Door een uitgebreid netwerk en jarenlange ervaring beschikt new home als geen ander over kennis van de regio en de lokale onroerendgoedmarkt. Wij spreken uw taal! Onze Nederlands sprekende vastgoedadviseurs staan onze relaties bij tijdens het gehele aan- of verkooptraject. Inclusief de juridische aspecten van de geldende weten regelgeving op het gebied van onroerendgoedtransacties. Daarmee behoeden wij u voor onvoorziene valkuilen. Of u nu een Provençaalse mas, een bastide, een appartement, een chateau of een villa met uitzicht op de Middellandse Zee zoekt, new home biedt een zeer ruime en gevarieerde keuze. Kijk op www.new-home.fr of bel met een van onze kantoren.

7 cours de la République 83510 Lorgues +33 (0)4 94 47 49 54

Place Léon Roux 83440 Fayence +33 (0)4 94 76 20 10

34 avenue du Général Leclerc 83120 Sainte-Maxime +33 (0)4 94 81 96 16

www.new-home.fr

155 000 €

65 000 €

Honoraires à la

charge du

vendeur

Auv 994

972

Roche-d'Agoux

Saint-Priest-des-Champs Surface habitable 80

m²

Surface habitable 85

Superficie terrain 1050 m²

75 000 €

m²

Superficie terrain 190

m²

Auvergne.Immo

Honoraires à la charge du

2 Rue du M arché 63330 PIO N SA T 0 0 3 3 (0 )4 7 3 5 2 3 9 9 1 a u v e r g n e . i m m o @ o r a n g e .f r

vendeur

Sinds meer dan 17 jaar

Auv 990

Uw Vlaamse makelaar in het groene hart van Frankrijk

Saint-Fargeol Surface habitable 120 m²

Superficie terrain 930

m²

75 000 €

189 000 €

Honoraires à la

charge du

vendeur

Auv 930

Auv 997

Mérinchal

Surface habitable 300 m²

Superficie terrain 13700 m²

Charron

Surface habitable 120 m²

Superficie terrain 20000 m²

www.auvergne.immo

DROOMHUISINFRANKRIJK.NL BOURIANEMAISONS.NL

Lot

Lot-et-Garonne

Nabij Gourdon

Nabij Prayssac Prominent, voormalig wijndomein met grote schuur, zwembad , 3 ha grond met schitterend vrij uitzicht. Vraagprijs: € 650.000 euro AA0113.

De tweede lockdown in Frankrijk heeft in eerste instantie goed gewerkt. Na een week al minder besmettingen in de stedelijke gebieden. Bij ons op het platteland waren er nagenoeg geen gevallen. Het was, net zoals in Nederland, wel weer wennen met alle restaurants en cafés een paar weken dicht. Dat is nogal ingrijpend op het platteland, waar het dorpscafé de plek is waar de mensen elke dag met elkaar het laatste nieuws uitwisselen.

Charmant recent huis met tuin en prachtig uitzicht. Vlakbij middeleeuws stadje. Rustige locatie. Vraagprijs: € 165.000 euro C0115

Zo half november horen we weer de luid roepende kraanvogels overvliegen naar het zuiden. Dat betekent dat het wat kouder gaat worden. De afgelopen weken zaten we nog bijna dagelijks een paar uur lekker in het zonnetje. De afwezigheid van wind maakt dat het bij 16 to 18 graden al heerlijk aanvoelt. Na de eerste lockdown was er een ware stormloop op huizen op het platteland. Er is werkelijk ontzettend veel verkocht in enkele maanden. Nu

•

Nabij Lauzun Zeer ruim natuurstenen ensemble. Comfortabel en met veel mogelijkheden! Panoramisch uitzicht! Vraagprijs: € 330.000 euro CA973

proberen we weer nieuwe huizen in portefeuille te krijgen, want we verwachten na deze periode weer veel mensen die de stedelijke gebieden willen ontvluchten. In 2020 zijn we er hier achter gekomen hoe bevoorrecht we zijn dat we in deze fantastische omgeving mogen wonen. Veel, erg veel leefruimte, prachtige natuur alom en gemiddeld nog lekker weer ook. Doordat overal nu het snelle glasvezel internet wordt aangelegd komen hier steeds meer mensen wonen die

vanuit huis werken. En met ongeveer 30 inwoners per km2 hebben we voorlopig nog wel de ruimte!! Als ook u overweegt de grote stap te wagen, willen ook wij u graag van begin tot eind helpen met het vinden van een huis in en om de Lot en Dordogne. Voor nu wensen wij u prettige feestdagen om dit zeer merkwaardige jaar toch positief af te sluiten en we hopen velen van u in 2021 te mogen begroeten!!

PROFITEER VAN DE NU NOG VRIENDELIJKE PRIJZEN.

Lot

Prachtig 18e eeuws wijndomein met veel schuurruimte en zwembad op 3 ha grond. Veel mogelijkheden. Vraagprijs: € 450.000 BA0114

Grandeur!! Ruim huis op een dominante plek met gastenhuis, zwembad en uitzicht over een mooie vallei. Vraagprijs: € 495.000 euro BA085

Uniek natuurstenen ensemble met schitterend uitzicht over de vallei van de Lot Vraagprijs: € 587.000 euro BA073

Nabij Mercues

Crayssac

Nabij Puy l'Eveque

L'AGENCE QUI FAIT LA DIFFÉRENCE Contact: Lalande, 46250 Marminiac, tel.: +33 (0)9 60 07 45 56, mob.: +33 (0)6 07 77 89 17, www.droomhuisinfrankrijk.nl, info@droomhuisinfrankrijk.nl

Uw aankoopmakelaar in Frankrijk

Kopen in Frankrijk zonder zorgen! Wĳ begeleiden u bĳ het gehele aankoopproces van uw droomwoning in Frankrĳk PARLAAN 2, 8241 BG LELYSTAD T +31 320 264 175 | WWW.DOP.NL | INFO@DOP.NL

VieVa France

A DV I S E U R S , B E M I D D E L A A R S E N M A K E L A A R S I N F R A N S O N RO E R E N D G O E D

Rhône-Alpes - Drôme

Nouvelle Aquitaine - Dordogne

Bourgogne-Franche-Comté

Een unieke kans op een gewilde en stijlvolle stek in

In de vallei van de 5 kastelen op 10 min. van Sarlat

Aan de rand van een dorpje niet ver van Tonnerre

het bekende Château de Gipières! Studio (38 m2)

gelegen lichte woning van ca 140 m2 met

gelegen karakteristieke stenen boerenhoeve (ca 240

bestaande uit woonkamer met kitchenette en

aangelegen garage. De b.g. heeft een woonkamer,

m2) uit 1840 met 3 grote bijgebouwen, vormende

uitklapbaar 2-persoons bed alsmede badkamer met

aparte keuken, ruime slaapkamer, badkamer en de

een rechthoek rond een grote binnenplaats. De

bubbelbad, wastafel en wc. In de kasteeltuin zijn een

et. 2 grote slaapkamers en een doucheruimte. Vanaf

hoeve telt o.a. 3 woonvertrekken, 4 slaapkamers en

restaurant, zwembad, dubbele tennisbaan, boule-

het zwembad in de 1.800 m2 grote tuin, is er prachtig

3 badkamers. Het complex staat op ca 2.800 m2

baan en parkeerplaats gelegen. Goed te verhuren!

uitzicht op het kasteel van Beynac. Geschikt als

grond en er is vrij zicht op omliggende licht

PRIJS € 89.500 k.k. ref. RA-0038HA

permanente woning of familie vakantiehuis !

golvende akkers. Veel mogelijkheden!

PRIJS € 222.600 k.k. ref. AQ-0282HA

PRIJS € 125.000 k.k. ref. BO-0513HA

Montbrun-les-Bains

Vézac

Yonne

VieVaFrance is specialist in Frans onroerendgoedrecht en bemiddelt door heel Frankrijk. Molenstraat 18A - 2513 BK Den Haag - tel. +31 (0)6 15 02 68 97 - info@vievafrance.com - www.vievafrance.com 2, rue de l’Election - 24200 Sarlat-La Canéda - tel. +33 (0)5 53 59 07 20 - mob. +33 (0)6 31 37 30 72

MAKELAAR EN AANKOOPBEGELEIDING IN DE AUVERGNE - WWW.AUVERGNE-PROPERTIES.COM

Livradois Forez Prachtig herenhuis met veel karakter en potentieel voor verbouwing tot gîtes/B & B. Gelegen op 1,4 ha grond. Bewoonbaar oppervlak van 190m². Prijs € 95.000 Ref. 63001780

Allier Te renoveren woning met prachtige grote schuur plus 2de schuur gelegen om een centrale binnenplaats op een perceel van 5207 m². Prijs € 127.800 Ref. 63001787

Montagne Bourbonnais Charmante plattelandswoning met een bewoonbaar oppervlakte van 135 m². Terrein van 1600 m² met waterput, kleine vijver en een ruim overdekt terras. Prijs € 178.500 Ref. 63001764

Livradois Forez Mooi geheel gerenoveerde woning met prachtig uitzicht. Perceel van 1,5 ha met bovengronds zwembad en zomerkeuken. Woonoppervlakte van 196m². Prijs € 199.000 Ref. 63001778

Combrailles Prachtige gerenoveerde woning met veel karakter en een bewoonbaar oppervlak van 190 m². Perceel van 4587 m² met schuur en zwembad. € 210.000 Ref. 63001783

Livradois Forez Schitterende gerenoveerde watermolen met een waterturbine en een meer op perceel van 1,8 ha. Diverse bijgebouwen. Ideaal voor liefhebbers van natuur en rust. Prijs € 249.000 Ref. 63001784

Allier Mooie woning in goede staat met een bewoonbaar oppervlakte van ongeveer 200 m². Mooi gelegen op een terrein van 6200 m² met overdekt zwembad en paardenboxen. Prijs € 415.000 Ref. 63001776

Sancy Prachtig gerenoveerd herenhuis, verdeeld in 3 appartementen. Gelegen op een perceel van 1500 m² in het kuuroord La Bourboule en nabij het skistation Le Mont Dore. Prijs € 499.000 Ref. 63001786

Auvergne Properties – 20 Le Pré Jandion – Le Bouchet – 63310 Saint-Sylvestre-Pragoulin tel.: +33 (0)4 70 59 06 54 – mobiel: +33 (0)6 29 70 87 75 – info@auvergne-properties.com – www.auvergne-properties.com 110 LEVEN IN FRANKRIJK

Een keuze uit ons aanbod van huizen te koop in Frankrijk

www.immoboulevard.com

Cabinet de France Sas, carte prof. 5801 2016 000 004 710, tnv J.M. Kubbe, tel: +33 (0)493 770892, mob: +33 (0)609 321133, mail: kubbe@immoboulevard.com

CREUSE 23 - SANNAT Rustig gelegen, half vrijstaande woning. Meteen bewoonbaar met grote woonkamer, open keuken, 5 slaapkamers, garage en tuin.

BOURGOGNE 58 - ST FIRMIN Rustig gelegen vrijstaande woning met grote boerenschuur op een terrein van 2084m². Dichtbij alle voorzieningen. Doodlopende weg.

HAUTE VIENNE 87 - DARNAC Rustig gelegen vrijstaand huis met een prachtig uitzicht op 9490 m2. 2km tot dichtstbijzijnde dorp met winkels, maar geen buren in het zicht.

Jan Kuik, tel +33.674.319.378

Leidy Franken, tel +33.684.144.632

Cathe BOWER, tel +33.609.606.082

Ref. JWK-12579, Vraagprijs € 87.500.

Ref. LF 12704, Vraagprijs € 235.000.

Ref. CB-12687, Vraagprijs € 107.000.

BOURGOGNE 71 - CHALMOUX Maison de Maître in uitstekende staat in het zuiden van de Bourgogne. Zeer geschikt als B&B. 300 m2 woonopp. 12 kmrs, 6 badkmrs, zwembad 10 x 5. Gelegen op 3679 m2 grond.

VOGEZEN 88 – FONTENOY LE CHATEAU Prachtige op te knappen woning te koop in het idyllisch Fontenoy la Chateau in de Vogezen. Er moet nog alles aan gebeuren maar het dak is in goede staat.

BOURGOGNE 58 - FACHIN Rustig gelegen instapklare woning op 417 m2 grond.11 km van chateau Chinon. 3 slaapkamers, waarvan 1 op de begane grond. Centrale verwarming, dubbel glas. Garage.

Annemieke Kunst, tel +33.606.443.296

Herman van den Hoek, tel +33.769.472.821

Kim Bain-ter Heege, tel +33.662.667.129

Ref. AK-12531, Vraagprijs € 299.500.

INDRE 36 – CHAILLAC Mooi huis met gîte, schuur/garage en bijgebouw met sauna. Binnenplaats en grote tuin met terras en fraai uitzicht. Plus enkele percelen land bij de rivier.

Ref. AdB-12672, Vraagprijs € 249.000.

Anita de Bresser, tel +33.549.845.244

COTE D’AZUR 06 – VALLAURIS Winkel van 83 m2 te koop in Vallauris, aan de Côte d'Azur. Te koop in de hoofdstraat van de stad, Een privéterras van ongeveer 15 m² is gelegen voor de winkel. Ref. BB-12593, Vraagprijs € 180.000.

Blandine Bain, tel +33 687.843.537

Ref. HH-12660, Vraagprijs € 28.000.

Ref. KtH-12618, Vraagprijs € 89.000.

BOURGOGNE 89 nabij VEZELAY Gezellig dorpshuis 95m² op 290m² ommuurde tuin. 6 kamers, keuken, CV, douche/wc, atelier, wijnkelder. Idéaal kant en klaar (vakantie)huis in een puur franse sfeer.

LIMOUSIN 87 - St. LAURENT SUR GORRE Groot huis met B&B mogelijkheid 9 slaapkamers, vergezichten Bijgebouwen, stallen, 50 ha weide en bos. Geen buren in zicht. Ref. Wvd-12651, Vraagprijs € 520.000.

Ref. JMK-12634, € Vraagprijs 129.000.

Wilma van Dalen, tel +33.604.173.406

Joost Kubbe, tel +33.609.321.133

HAUTE-MARNE 52 – NINVILLE Leuke hoekwoning in de Haute-Marne met tuin aan een riviertje. De woning is voor 80% klaar. Het dak is nieuw net zoals de ramen met glas in lood. Mogelijk te kopen met HH-12386. Ref. HH-12385, Vraagprijs € 45.000.

Herman van den Hoek, tel +33 769 472 821

UW EIGEN HUIS IN FRANKRIJK Loopt u met het idee rond in Frankrijk een (tweede) huis te kopen en weet u al naar welke streek uw interesse uitgaat? Onze medewerker in het gebied van uw keuze zal u graag behulpzaam zijn om – in uw eigen taal – uw huis te vinden en u deskundig te begeleiden voor, tijdens en ook na de aankoopprocedure. Hypotheekrente (vanaf 1,5%, 20 jr vast), verzekering, aangepast erfrecht, nutsaansluitingen etcetera, verzorgen wij ook graag voor u!

ALLIER 03 - MOULINS Te koop een mooi geheel bestaande uit instapklare woning, gîte, bijgebouwen en ongeveer 8 hectare terrein. Rustig gelegen met water en bos rondom. Ref. JWK-12429, vraagprijs € 298.000.

Jan Kuik, tel +33.674.319.378

Uitgebreidere omschrijvingen op de website

• • • • • • • • •

IMMOBOULEVARD - CABINET DE FRANCE SAS is een samenwerkingsverband van 17 onafhankelijke o.g. adviseurs door geheel Frankrijk, onder leiding van Joost Kubbe (40 jaar ervaring en France). Voor u een waarborg voor kwaliteit, deskundigheid en service. Voor de prijs ‘vrij op naam’ dient u 7 à 8% notariskosten/ overdrachtsbelasting toe te voegen.

groupe M3

VOLGEND NUMMER

Voorjaar 2021

Winter 2020/2021 25ste jaargang, nummer 1 Coverfoto Saint-Paul-de-Vence © Anton Ivanov/Shutterstock Leven in Frankrijk is een uitgave van Leven in Frankrijk B.V., dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam www.leveninfrankrijk.nl Hoofdredactie Cathelijne van Vliet Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Sander Buningh Vormgeving Suzy Benjamin, Sefanja Nods Medewerkers Ruud Beunderman, Ingrid Bockting, Simon Bourcier, Jos van der Burg, Alain Caron, Nathalie Chevré, Marieke van Ditshuizen, Isabelle Flipse, Julien Gazeau, Eugenie Goldschmeding, Martine Jongbloed, Alexandre Lamoureux, Remke de Lange, Fatima van der Maas, Elodie Oudot, Mick Palarczyk, Pablo Pichel, Paul Smit, Fabian Takx, Harri Theirlynck, Hein Verdam, Stefan de Vries, Paola Westbeek, Lidewij van Wilgen, Anja Winter

Bretagne de tropen? Nee, het stille eilandje Groix

Telefoon, e-mail redactie +31 (0)20 5302594 e-mail leveninfrankrijk@creditsmedia.nl Uitgever Eugen van de Pas Sales Julien Frouin+31 (0)20 5302570 e-mail advertising@creditsmedia.nl

Nachtfotograaf in Parijs Bart Koetsier heeft wel een heel aparte specialiteit

De Cantal Verbluffend mooi

Sales onroerend goed Catherine Decamp +31 (0)20 5302592 e-mail c.decamp@creditsmedia.nl Marketing & traffic Daniëlle Wiersema +31 (0)20 5302570 e-mail communicatie@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel

Abonnementen en klantenservice Mijntijdschrift.com / Leven in Frankrijk Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven +31 (0)88 2266634 e-mail leveninfrankrijk@mijntijdschrift.com Abonnementsprijs Nederland € 38 per jaar (6 edities). Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 administratiekosten bij. Abonnementen buiten Nederland hebben een speciaal tarief, op te vragen bij Mijntijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. Proefabonnementen lopen automatisch af. Leven in Frankrijk op iPad Abonnees lezen gratis Leven in Frankrijk via de app MagZine. U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Leven in Frankrijk betaald lezen via o.a. MagZine, Blendle en Readly. Losse nummers € 7,99 Rechten De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van beeldmateriaal dat is gebruikt te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede)rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

Boer zoekt Frankrijk Portretten van Nederlandse boeren in de Franse campagne

Een winter vol mogelijkheden Ben jij je al aan het voorbereiden op het aankomende winterseizoen? Er zijn

RCS Toulouse 513 638 171 - Crédit photos : Matt Charland

112 SKIGEBIEDEN IN SAVOIE EN HAUTE�SAVOIE om deze winter te ontspannen en te genieten. Vind jouw ultieme skigebied in de Franse Alpen via skiresorts.savoie-mont-blanc.com

Meer Fruit, Minder Suiker Kijk voor de lekkerste kerstrecepten, inspiratie en unieke Bonne Maman artikelen op onze vernieuwde site bonnemaman.nl!

Leven in Frankrijk 2021-1

Articles inside

Jardin

Maison

14 beauty’s van monumenten

Uitslag schrijfwedstrijd

Livres

Boutique online

Lidewij van Wilgen

Cinéma

Boutique

Vivre vert

Alain Caron à la maison

Mimosaroute

Van fondue tot tartiflette

Sneeuwtips

Nouveau

Dormir

Stefan de Vries

Coups de Cœur Paris

Dégustation