Te lang is gedaan alsof de natuur gratis is. Valt de waarde van natuur te meten? Bron: https://www.nrc.nl/nieuws, Paul Luttikhuis, 2 april 2021
PERSBERICHT
Nieuwe welvaartmeting Tot nu toe is de welvaart van landen vooral gemeten via het bbp. Maar daarin wordt niet meegewogen hoe de natuur ervoor staat. Een nieuwe, officiële standaard maakt het natuurlijke kapitaal inzichtelijk. „De Chinese regering berekent al een bruto ecologisch product.” De Statistische Commissie van de Verenigde Naties heeft onlangs een besluit genomen dat vergaande gevolgen kan hebben voor de beoordeling van de welvaart van landen. Tot nu toe is die vrijwel uitsluitend berekend op basis van het bruto binnenlands product (bbp), ofwel de waarde van alle binnen de landsgrenzen geproduceerde goederen en diensten. Maar het effect op natuur en aarde is daarin niet meegenomen. Daarom is er sinds kort een meetmethode bijgekomen: de zogeheten natuurlijkkapitaalrekeningen zijn officieel erkend als statistische standaard. Bij de presentatie van het 360 pagina’s tellende boekwerk waarin deze methode wordt beschreven, sprak VN-chef António Guterres vorige maand van een grote stap, die ertoe moet leiden dat landen meer oog krijgen voor de waarde van hun natuurlijke kapitaal. De afgelopen vijftig jaar is de wereldeconomie volgens Guterres bijna vijf keer zo groot geworden en dat is ten koste gegaan van het milieu. „Natuurlijke hulpbronnen spelen op dit moment geen rol in de manier waarop landen hun welvaart berekenen”, zei hij. „Het huidige systeem is gericht op vernietiging, niet op behoud.” Bezwaren tegen het bruto binnenlands product als welvaartmeter zijn niet nieuw. Zelfs volgens de meeste voorstanders ervan is het bbp een te ruwe en te beperkte maat. Maar het is wel de enige die investeerders serieus nemen. En hij heeft gevolgen voor het vertrouwen van consumenten, de huizenprijs en datgene waar kiezers politici op afrekenen. Milieuschade De natuurlijkkapitaalrekening moet een van de grootste problemen van het bbp aanpakken: dat milieuschade er geen deel van uitmaakt. Natuur is in het bbp onzichtbaar. Simpel gezegd komt het erop neer dat een boom in het bbp pas meetelt als hij wordt gekapt. En alleen door natuurgrond te veranderen in bouwgrond of akkerland, groeit de welvaart. Zeker voor een klein land als Nederland, waar grond uiterst schaars is, is dat problematisch. Ook lucht- en watervervuiling spelen in het bbp niet mee, opruimen van de rotzooi verhoogt de welvaart echter wél. „We hebben de natuur behandeld alsof ze gratis en grenzeloos is”, aldus Elliott Harris, topeconoom bij de VN. „We hebben haar aangetast en uitgeput, zonder echt te beseffen waar we mee bezig waren en hoeveel we daarbij zijn kwijtgeraakt.” De natuurlijkkapitaalrekening biedt landen volgens Harris een instrumentarium om natuur te meten. Ook al resulteert dat niet, zoals het bbp, in één getal, maar in een breed scala aan indicatoren, het is belangrijk. Want: „Wat we meten, waarderen we, en wat we waarderen, beheren we.” Volgens de Verenigde Naties is meer dan de helft van het mondiale bbp afhankelijk van het natuurlijke kapitaal van de aarde – variërend van bestuiving door bijen, wateropname door bossen en het gebruik van wilde planten voor medicijnen. Tegelijkertijd is dat kapitaal alleen al de afgelopen twee decennia met 40 procent afgenomen. De mensheid heeft met haar economische activiteiten driekwart van het landoppervlak en twee derde van het wateroppervlak van de aarde flink veranderd. Ruim honderd ecologen, statistici en economen uit tientallen landen op alle continenten hebben jaren gewerkt aan het principe van de natuurlijkkapitaalrekening. Lars Hein, milieusysteemanalist aan Wageningen University, is een van hen. „Echt uniek”, noemt Hein het feit dat de methode in „relatief korte tijd” is goedgekeurd. De monetaire waardering De eisen van de Statistische Commissie van de VN zijn hoog, vertelt hij in een videogesprek. „Alle statistische bureaus in de wereld hebben ernaar gekeken. Ze hebben hun eigen zorgen en technische inbreng gehad, van de Europese Unie tot de VS en China. Nu alle kritiek is verwerkt, zijn de meetmethodes, definities, gehanteerde concepten en indicatoren officieel tot statistische standaard verheven. Er zijn nog wel vragen over de monetaire waardering van ecosystemen. Daarom is dat deel nog niet officieel aangenomen. Maar ook die methode wordt al wel door de VN aanbevolen.” Hein heeft grote verwachtingen van natuurlijkkapitaalrekeningen bij het in kaart brengen van de welvaart van een land. „Voor het eerst is er nu een degelijke manier om duurzaamheid te meten en te vergelijken”, zegt hij. „Als ik een palmolieplantage neerzet en ik verlies daardoor een bos, is dat dan
18
WAARDVOGEL | APRIL 2021
